Opbrengstgericht werken in de kleutergroepen: hoe implementeer je dat ? Openbaar onderwijs Zwolle (OOZ) en regio zette een aantal jaar geleden opbrengstgericht werken in de basisschool nadrukkelijk op de agenda. Linda Morssinkhof, algemeen directeur van de 28 basisscholen van OOZ, is daarnaast binnen de onderwijsorganisatie enthousiast promotor van opbrengstgericht werken in de onderbouw. “We willen alles uit k inderen halen.”
PO-Raad Special
Het jonge kind
Vier van de basisscholen van OOZ volgen een VVE-programma. Inmiddels is ook op de overige 24 scholen - met over het algemeen weinig doelgroepleerlingen - de opbrengstgerichte werkwijze in de kleutergroepen geïntroduceerd, zonder een standaard VVE-programma te volgen. Morssinkhof is overtuigd van nut en noodzaak van de implementatie van opbrengstgericht werken voor alle leerlingen uit de kleutergroepen. “Met opbrengstgericht werken waren we aanvankelijk wel erg gefocust op de groepen 3 tot en met 8. Keken we naar de onderbouw dan zagen we dat we juist daar niet altijd voldoende planmatig werkten, terwijl in die eerste jaren toch het fundament van het basisonderwijs wordt gelegd. We vinden het absoluut noodzakelijk dat je ook bij kleuters vorderingen planmatig volgt en daarop interventies pleegt. Niet omdat kleuters per se moeten presteren, maar om er zeker van te zijn dat je alles uit een kind haalt wat erin zit en het niet opzadelt met een achterstand door te weinig de goede dingen te doen.”
Met steeds minder ‘klossers’* v erliezen we daarnaast aan knowhow en door de algemene tendens van een grotere focus op opbrengsten raken huidige leerkrachten wat onzeker over hun manier van werken. De leeromgeving van kinderen dreigde minder rijk te worden en er werd te weinig op basis van concrete doelstellingen gewerkt. Daarvoor zochten we een oplossing.”
Linda Morssinkhof
Implementatie OOZ koos ervoor om als bestuur aanvankelijk veel initiatief te nemen. Morssinkhof: “We constateerden dat kinderen in de groepen 3 en 4 soms een terugval hadden. We zagen dat met name bij taal. We konden het niet goed rijmen met het aanbod, want dat leek juist goed. We stelden vast dat we in de kleutergroepen te weinig stuurden op resultaat van de leerlingen, het is te weinig planmatig en evidence based.
PO-Raad Special
Ingezet werd op een breed aanbod aan deskundigheidsbevordering van zowel schoolleiders als leerkrachten. Alle schoolleiders kregen scholing op onder meer coachen van een team en gericht feedback geven, maar ook leren analyseren van onderwijsdata en de betekenis hiervan voor het doen van interventies. * Kleuterleid(st)er die afgestudeerd is aan de Kleuter Leidster Opleiding School (KLOS)
Het jonge kind
Ook werden leerkrachten gestimuleerd masters op taal- en rekengebied te doen en zij kunnen vanaf komend voorjaar de specialisatie ‘jonge kind’ volgen bij de Ipabo Amsterdam. Schoolbestuurder Morssinkhof: “Dit schooljaar zijn we gestart met vijf masterclasses ‘jonge kind’ verzorgd door School aan Zet. Deze masterclasses geven input voor een planmatige ontwikkeling van het onderwijs in de onderbouw passend bij de huidige tijd. Schoolleiders en teams kunnen hiermee de komende tijd verder om een goede doorgaande ontwikkeling te realiseren vanuit de voor- en vroegschoolse periode naar het vervolgonderwijs in de basisschool.”
PO-Raad Special
Kaderteams Het bestuur introduceerde gedeeld leiderschap op elke basisschool. Elke school werkt om die reden met een kaderteam waarvan de schoolleider als onderwijskundig leider voorzitter is. Voorts maken een taal- en rekenspecialist, een intern begeleider en een didactisch coach (een leerkracht die de opleiding tot beeldcoach heeft gevolgd) deel uit van het kaderteam. Dit kaderteam bewaakt de minimale eisen waaraan rekenen en taal op school moet voldoen en begeleidt de andere leerkrachten hierbij. Binnenkort wordt aan elk kaderteam een specialist ‘jonge kind’ toegevoegd om zo het onderwijs
Het jonge kind
voor kleuters te borgen. “De schoolleider hoeft het niet alleen te doen. Hij voert frequent overleg met specialisten. Samen met een kaderteam geven schoolleiders richting aan opbrengstgericht werken. In onze ogen vormen deze vernieuwingen voorwaarden om de leerkrachten goed te begeleiden en als school doelgericht aan het werk te gaan.”
Duurzaam De aandacht bij opbrengstgericht werken in de kleutergroepen richt zich binnen OOZ op drie pijlers: groter bewustzijn dat jonge kinderen op een speelse manier leerbaar zijn, beter in kaart brengen van de leeropbrengst en verdieping van de ontwikkelingslijnen van het jonge kind. Toetsen van kleuters hoort daarbij, zegt Morssinkhof. “De handvatten die leerkrachten krijgen aangereikt om planmatig en doelgericht in een speelse setting te werken worden met beide handen aangegrepen.” Aan de andere kant zijn er leerkrachten die duidelijk aangeven dat opbrengst-
gericht werken niet moet doorslaan. Een kind moet wel kind blijven. Morssinkhof: “Daarin hebben ze helemaal gelijk. Dat hebben we zelf in de hand. De basis van opbrengstgericht werken is dat we hoge verwachtingen hebben van kinderen. Dat heeft een stimulerend effect op hun ontwikkeling. Maar iedereen moet zich bewust zijn dat toetsing een momentopname is en dat het gaat om spelend leren dat is afgestemd op de ontwikkelingsfase van het kind. Het welbevinden van het jonge kind staat voorop.” Inmiddels zet het bestuur vooral in op monitoren en ondersteunen van schoolleider en teams. “Belangrijk is dat opbrengstgericht werken bij kleuters ook duurzaam geïmplementeerd wordt. Vier maal per jaar zijn wij met alle schoolleiders in gesprek over de opbrengsten van hun school. Daarbij praten we over de betekenis van het totale aanbod en over de concrete opbrengst van het onderwijs voor de individuele leerling. Dat geldt uiteraard ook voor het jonge kind.” n
Meer voorbeelden van opbrengstgericht werken bij kleuters en handreikingen voor leerkrachten vindt u in deze onderzoeksrapportage van School aan Zet, samengesteld door Oberon: Opbrengst gericht werken bij kleuters, succesfactoren en knelpunten van opbrengstgericht werken in de groepen 1 en 2.
PO-Raad Special
Het jonge kind