podium extra: Vijf jaar PO-Raad, vijf jaar Kete Kervezee by PO-Raad

podium platform voor schoolbestuurders in het primair onderwijs

maart 2013

BOUWEN AAN GOED ONDERWIJS VOOR IEDER KIND Vijf jaar PO-Raad, vijf jaar Kete Kervezee

inhoud Verbindende pionier bracht samenhang in versnipperde sector

‘Kete slaat bruggen en kijkt ver vooruit’

Schoolbestuurders in het primair onderwijs vinden dat de PO-Raad zichzelf in vijf jaar tijd goed op de kaart heeft gezet. podium sprak met Hans Kelderman, Jos Berens, Huub van Blijswijk en Hennie Biemond: ‘Kete wist de kikkers in de kruiwagen te krijgen en te houden’.

Geert ten Dam, voorzitter van de Onderwijsraad, vindt de belangrijkste verworvenheid van de PO-Raad dat het primair onderwijs een krachtige stem heeft gekregen. ‘Die stem is samengesteld uit de verschillende geluiden van al die schoolbesturen, ook de vele kleine. De verbindende kracht van Kete Kervezee is daarbij van onschatbare betekenis geweest.’

Pagina 8

Pagina 16

‘Samen optrekken is van onschatbaar belang’

‘Kete handelt vanuit inhoudelijke gedrevenheid en sociale betrokkenheid’

Het primair- en voortgezet onderwijs vormen een tandem. Samen zijn ze het funderend onderwijs; de plek waar een belangrijke basis wordt gelegd voor het verdere leven. Het belang hiervan werd, zeker vijf jaar geleden, lang niet op waarde geschat, zegt Sjoerd Slagter, voorzitter van de VO-raad: ‘Dat kwam mede doordat beide sectoren te onafhankelijk van elkaar functioneerden.’

Pagina 20 2

podium extra

podium  extra  maart 2013

Marijke Vos is sinds anderhalf jaar voorzitter van de MOgroep, de branchevereniging voor welzijn en maatschappelijke dienstverlening. Ze trok geregeld op met Kete Kervezee: ‘Een plezierig contact. We zetten ons allebei in voor de kinderen die een extra steuntje in de rug kunnen gebruiken.’

Pagina 22

Bouwen aan goed onderwijs voor ieder kind ‘De PO-Raad móest er komen, de sector was zó verdeeld’

‘Interessante discussies, inhoudelijke gesprekken’

De AVS heeft zich zeer ingespannen voor de oprichting van de PO-Raad, vertelt Ton Duif, voorzitter van de Algemene Vereniging van Schoolleiders. ‘De sector was zó verdeeld als het gaat om lobby en belangenbehartiging. Dat moest echt veranderen.’ Hij vindt dat er inmiddels op dit terrein vooruitgang is geboekt.

Paul Schnabel, directeur van het Sociaal Cultureel Planbureau, kende Kete Kervezee al tijdens haar inspectiejaren. Na haar overstap naar de PO-Raad werden de onderwijsrapporten van het SCP belangrijke aanknopingspunten voor het onderlinge contact.

Pagina 24

Pagina 28

‘We moeten het belang van het po niet onderschatten’

‘Het belang van de kinderen stond altijd voorop’

Sijbolt Noorda, oud-voorzitter van de Stichting voor het Onderwijs en de VSNU, komt Kete Kervezee al zo’n 25 jaar regelmatig tegen. Ze hoorden beiden bij de oprichters van de Stichting van het Onderwijs. Samen beijverden ze zich ervoor om meer verantwoordelijkheid voor het onderwijs over te hevelen van de politiek naar ouders, leraren en scholen.

Door de oprichting van de PO-Raad kon de po-sector een belangrijke stap maken in de richting van werkgeverschap, zegt André de Jong, directeur-generaal primair en voortgezet onderwijs bij OCW. ‘Met als uiteindelijk doel om daadwerkelijk onderhandelingen te gaan voeren op het terrein van de cao. En om als werkgevers te gaan opereren met elkaar.’ Hij heeft vanuit verschillende banen met Kete Kervezee samengewerkt.

Pagina 30

Pagina 34 podium  extra  maart 2013

podium  extra  maart 2013

podium extra

vervolg inhoud ‘Ze wilde discussie, maar wel op een nuchtere manier’ In opdracht van de PO-Raad maakte De Argumentenfabriek de Denkhulp Krimp voor Schoolbesturen. Zo leerde directeur Frank Kalshoven Kete Kervezee kennen. ‘Ze wil het debat op een inhoudelijke manier voeren.’

Pagina 38

‘Kete zette de leerling centraal’ Voordat Kete Kervezee voorzitter van de PO-Raad was, gaf ze als inspecteur-generaal leiding aan de Inspectie van het Onderwijs. Haar toenmalige stafinspecteur Wim van de Grift leerde haar kennen als iemand die onderwerpen durft te agenderen. Van de Grift, hoogleraar Onderwijskunde en directeur van de lerarenopleiding van de Rijksuniversiteit Groningen: ‘Ze stelt het belang van kinderen boven dat van de volwassenen.’

Pagina 40

verder in deze editie 6 Voorwoord Simone Walvisch en Wim Ludeke: ‘De afgelopen vijf jaar hebben een verschil gemaakt’

44 Column Michel Rog ‘Oprechte betrokkenheid leidde tot sterke positie’ En verspreid door dit nummer quotes van collega’s en vrienden van Kete Kervezee.

Dit is een speciale uitgave van podium, ter gelegenheid van het afscheid van voorzitter Kete Kervezee. Hoofdredacteur: Harm van Gerven. Eindredacteur: Marijke Nijboer. Teksten: Marijke Nijboer, Peter Louwerse. Grafische vormgeving: Thoben Offset Nijmegen Redactieadres: podium@poraad.nl

podium  extra  maart 2013

‘De afgelopen vijf jaar hebben een verschil gemaakt’ Op 22 januari 2008 werd in de Rijtuigenloods in Amersfoort de PO-Raad opgericht. Er was toen nog geen bureau of kantoor aan de Varrolaan. De hele PO-Raad bestond even slechts uit de drie bestuurders: René van Harten, Simone Walvisch en voorzitter Kete Kervezee. Met haar bestuurlijke en politieke contacten was Kete de afgelopen jaren vooral de vrouw van de verbindingen. Daarmee staat de PO-Raad na vijf jaar nadrukkelijk op de kaart en is de vereniging een belangrijke speler in het primair onderwijs. In deze speciale editie van podium kijken we terug op vijf jaar PO-Raad en vijf jaar Kete Kervezee. Als bestuur van de PO-Raad, ondertussen zonder René van Harten en met Wim Ludeke, zijn we er trots op dat we na vijf jaar toe zijn aan een nieuwe, volwassen fase van de PO-Raad, PO-Raad 2.0. Vanaf 1 april hebben we een algemeen bestuur, bestaande uit negen leden van onze vereniging, en een dagelijks bestuur met voorzitter Rinda den Besten en vicevoorzitter Simone Walvisch.

podium  extra  maart 2013

Deze verandering gaat echter ook gepaard met afscheid nemen. Met ingang van 1 april houdt de Raad van Toezicht op te bestaan en aangezien onze huidige voorzitter Kete Kervezee in april 2013 de pensioengerechtigde leeftijd bereikt, moeten wij ook afscheid van haar nemen. Mede dankzij de inzet van zowel de Raad van Toezicht als van Kete heeft de PO-Raad zijn huidige positie bereikt.

Toegevoegde waarde In dit nummer van ons blad podium kijken we naar belangrijke wapenfeiten van de PO-Raad, maar met name ook naar de rol van voorzitter Kete Kervezee in het geheel. Allereerst kijken we met vier actieve leden van de PO-Raad terug op de ontstaansgeschiedenis van de vereniging. Vervolgens komt een aantal mensen uit verschillende hoeken van het onderwijs aan het woord, én een paar mensen van buiten het onderwijs. We sluiten, zoals gebruikelijk in podium, af met een politieke column. Dit keer van Michel Rog (CDA), die de PO-Raad en Kete nog kent van zijn tijd bij CNV Onderwijs. Verspreid door dit nummer vindt u bovendien een keur van bekende en minder bekende Nederlanders, die door middel van een korte uitspraak hun licht laten schijnen op het primair onderwijs, de PO-Raad en Kete Kervezee. Dit is natuurlijk geen representatief onderzoek naar de invloed van vijf jaar PO-Raad. Het is echter fijn om te constateren dat veel geïnterviewden vinden dat de PO-Raad een toegevoegde waarde heeft in het primair onderwijs en dat Kete Kervezee daarbij een belangrijke verbindende rol heeft gespeeld. Daarom kunnen we concluderen dat de afgelopen vijf jaar een verschil hebben gemaakt. Voor onze vereniging kwam en komt het belang van de leerlingen altijd op de eerste plaats. Daarom staat ook dit nummer van podium in het teken van ‘goed onderwijs voor elk kind’. Wij wensen u veel leesplezier en veel inspiratie.

Simone Walvisch en Wim Ludeke, bestuursleden PO-Raad

podium  extra  maart 2013

Schoolbestuurders:

Verbindende pionier bracht samenhang in versnipperde sector Schoolbestuurders in het primair onderwijs vinden dat de PO-Raad zichzelf in vijf jaar tijd goed op de kaart heeft gezet. podium sprak met met Hans Kelderman, Jos Berens, Huub van Blijswijk en Hennie Biemond: ‘Ze wist de kikkers in de kruiwagen te krijgen en te houden’.

De PO-Raad moest vanaf de grond worden opgebouwd. De pioniers, Kete Kervezee, Simone Walvisch, René van Harten en een paar ondersteuners en kwartiermakers, zaten de eerste periode in een pand zonder deuren. Maar naar buiten toe bestond de PO-Raad en kon dat groepje beginnen met het op de kaart zetten van de vereniging. In vijf jaar is heel wat tot stand gebracht, vindt Hans Kelderman. Hij is voorzitter van het College van Bestuur van de Aloysius Stichting (21 scholen voor 8

podium  extra  maart 2013

speciaal onderwijs en speciaal basisonderwijs), en lid van de Raad van Toezicht van de PO-Raad. Voor hem is de belangrijkste verworvenheid dat er eenheid is gebracht in een versnipperd landschap. ‘We spreken nu met één stem tegenover vakbonden, het ministerie en de besturenorganisaties. We kunnen gezamenlijk optrekken en daardoor meer bereiken. Het po is de laatste sector die zich heeft verenigd. Alle sectoren hebben nu een aanspreekpunt. Ook het ministerie is er blij mee.’

Dat laatste bleek bij de besprekingen over het Nationaal Onderwijsakkoord. ‘De minister heeft toen toegezegd het po niet extra te korten. In ruil daarvoor wilde ze het Nationaal Onderwijsakkoord met ons sluiten. Dat was met een versnipperd po niet mogelijk geweest.’ Een ander effect van het bundelen van de krachten is dat het po zelfbewuster is geworden, meent Kelderman. ‘De sector heeft een meerjarenagenda opgesteld met als kerndoel: goed onderwijs voor ieder kind.’ Andere, daarvan afgeleide doelstellingen zijn: professionalisering van besturen en leidinggevenden, opbrengstgericht werken, niet alleen aandacht voor taal en rekenen, maar ook voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van het kind. Nieuwe thema’s zijn verder de extra zorg voor excellente leerlingen en de hervorming van de arbeidsvoorwaarden. Er zijn op die terreinen al wapenfeiten te melden, verzekert Kelderman. ‘Het opbrengstgericht werken heeft vruchten afgeworpen. De prestaties van kinderen zijn verbeterd, het aantal zwakke scholen is sterk teruggebracht. Er is meer aandacht voor huisvesting. En de totstandkoming van de Code Goed Bestuur is een mooie prestatie.’

Betere belangenbehartiging Volgens Jos Berens is de grote verdienste van de PO-Raad dat door het creëren van eenheid binnen het primair onderwijs, de belangenbehartiging is verbeterd. Berens, directeur/bestuurder van ’t Blokhuus in Hoevelaken, een eenpitter met 260 leerlingen, zat twee

Hans Kelderman: ‘We spreken nu met één stem tegenover vakbonden, het ministerie en de besturenorganisaties’ jaar in de Raad van Toezicht van de PO-Raad. ‘Voor de oprichting in 2008 was de lobby voor het primair onderwijs erg versnipperd,’ blikt hij terug. ‘Bij de Commissie Onderwijs in de Tweede Kamer kwamen wel tien belangengroepen met eigen standpunten. Dan kun je niet goed lobbyen. Door het optreden van de PO-Raad zit de sector nu meer op één lijn. Hij vindt dat hierdoor veel is bereikt. ‘Goede huisvesting is een belangrijk thema geworden, net als contacten podium  extra  maart 2013

Jos Berens: ‘De sector heeft een meerjarenagenda opgesteld met als kerndoel: goed onderwijs voor ieder kind’ met voorschoolse instellingen en het voortgezet onderwijs’. Als belangrijkste prestatie beschouwt hij de totstandkoming van de Code Goed Bestuur, waarin een relatie werd gelegd tussen de kwaliteit van het bestuur en de onderwijskwaliteit. Berens: ‘De schoolbestuurder moet verantwoordelijkheid nemen voor de kwaliteit van het onderwijs. Dat is nu openlijk gezegd, en daarin wordt geïnvesteerd. Verder noemt hij het beter benutten van de vakbekwaamheid van leerkrachten. ‘Dat is de inzet van een nieuwe cao voor het primair onderwijs die samen 10

podium  extra  maart 2013

met de bonden in 2013 moet worden gecreëerd. Medewerkers worden dan meer aangesproken op hun professionaliteit.’ Hij juicht ook het streven toe om in een nieuwe cao de verhouding tussen werkgever en werknemer op een meer moderne leest te schoeien. ‘Een BAPO die op je 52ste begint, dat is niet meer van deze tijd.’ Huub van Blijswijk, voorzitter van het College van Bestuur van Lucas Onderwijs in Den Haag, met 33.000 leerlingen en 3800 leerkrachten: ‘De PO-Raad is onbetwist de vertegenwoordiger geworden van het po. Binnen het onderwijs, maar ook tegenover het ministerie en de vakbonden. De organisatie is erin geslaagd zichzelf op een krachtige en deskundige wijze in de schijnwerpers te zetten.’ Dat heeft volgens hem geleid tot enthousiasme en betrokkenheid bij de schoolbestuurders. ‘De PO-Raad krijgt zijn netwerken en adviesgroepen probleemloos vol. Dat zegt genoeg.’

Gericht op kwaliteit Hennie Biemond, voorzitter van het College van Bestuur van Kans en Kleur uit Wijchen (zestien basisscholen met 380 medewerkers en 4000 leerlingen), maakt deel uit van twee bestuurlijke netwerken en een programmacommissie van de PO-Raad. ‘Ik ben er trots op dat de sector meer gericht is geraakt op kwaliteit,’ zegt ze. ‘De PO-Raad heeft daaraan een grote bijdrage geleverd. Met projecten op het gebied van opbrengstgericht leren en professionalisering van leerkrachten en schoolleiders, maar ook op gebieden die meer indirect invloed hebben op schoolprestaties.’ Ze

doelt daarmee op de Code Goed Bestuur en trainingen op het gebied van financieel beheer. Ook Biemond vindt dat de PO-Raad heeft gezorgd voor meer samenhang. ’Daardoor hebben we als sector invloed gehad op de Wet Passend Onderwijs. Als brancheorganisatie ben je een goede gesprekspartner voor andere instellingen zoals de inspectie en het departement.’ Zo is vooruitgang geboekt in de relatie met organisaties voor kinderopvang en peuterspeelzalen. ‘Daarop is een samenhangende visie ontwikkeld. Hoe zorgen we dat kinderen een goede

dag hebben, en niet van hot naar her gesleept worden? Hoe zorgen we dat kinderen dit als een eenheid ervaren? Daarin heeft de PO-Raad onder leiding van Kete een belangrijke rol gespeeld.’ Of hun eigen onderwijsorganisaties ook veel hebben gehad aan de PO-Raad? Biemond is daarvan honderd procent overtuigd. ‘In een belangenvereniging breng en haal je informatie. Je zit er niet in voor de flauwekul.’ Door actief te zijn voor de PO-Raad is zij goed op de hoogte van actuele ontwikkelingen, en daar doet ze haar voordeel mee. ‘We hebben meegedaan aan projecten voor opbrengstgericht leren en de verplaatsing van de Citotoets. Daar leer je van. Het is nu voor mij gemakkelijker om kwaliteitsbeleid of goed personeelsbeleid te voeren.’

Pionieren

Huub van Blijswijk: ‘Vroeger kwamen er wel tien belangengroepen naar Den Haag met eigen standpunten. Dan kun je niet goed lobbyen’

De eerste jaren van de PO-Raad was het pionieren, en daarvoor was Kete Kervezee de aangewezen persoon, vindt Kelderman. ‘Haar kracht is haar grote bestuurlijke ervaring in verschillende domeinen van jeugd en onderwijs. Ze heeft daardoor een enorm netwerk opgebouwd, waarvan de PO-Raad heeft geprofiteerd. Die kwaliteit is niet altijd zichtbaar, omdat een groot deel van haar werk niet op de bühne plaatsvond.’ Kelderman: ‘Kete brengt haar authentieke betrokkenheid bij onderwijs en jeugd goed voor het voetlicht, en daarmee overtuigt ze mensen.’ Een andere kwaliteit van de vertrekkend voorzitter is volgens hem dat zij op eenheid stuurt. ‘Ze legt niet de nadruk op wat ons scheidt, maar op de verbinding. Zo voepodium  extra  maart 2013

len alle scholen zich vertegenwoordigd: openbaar en katholiek, eenpitters en grote scholengemeenschappen, speciaal onderwijs en regulier onderwijs. Ze wist de kikkers in de kruiwagen te krijgen en te houden.’ Van Blijswijk vult aan: ‘Dat doet ze door te zorgen dat alle partijen kennisnemen van elkaars standpunten. Zo voorkom je dat mensen vanuit loopgraven naar elkaar kijken. Juist in de dialoog kun je immers de oplossing vinden.’

Publiciteit genereren Hennie Biemond ziet Kete Kervezee vooral als iemand die de focus op onderwijskwaliteit combineert met lobbyvaardigheden. ‘En Kete weet hoe ze op het juiste moment publiciteit moet genereren.’ Intern spreekt Kervezee duidelijke taal, heeft Biemond gemerkt. ‘Maar ze is intern ook een verbinder: ze weet leden goed op hun niveau aan te spreken. Op het sociale vlak is ze sterk. Als ik op het kantoor van de PO-Raad ben, voel ik me gezien. En indien nodig weet Kete met een kwinkslag of een kleine relativerende opmerking de sfeer weer goed te krijgen.’ Jos Berens: ‘Kete gaat met iedereen in gesprek, en heeft tegelijkertijd scherp voor ogen waar ze voor staat. Je moet je rug recht houden. Kete heeft dat gedaan in de discussie over Passend onderwijs. Daardoor heeft zij het primair onderwijs echt op de kaart gezet.’ Berens: ‘Kete werkt altijd op basis van argumenten. De PO-Raad heeft het maatschappelijk belang van het onderwijs cijfermatig in kaart gebracht, en ook de maatschap12

podium  extra  maart 2013

Hennie Biemond: ‘Ik ben er trots op dat de sector meer gericht is geraakt op kwaliteit’ pelijke schade waar gebrekkig onderwijs toe leidt. Zo heeft zij het belang van kwalitatief onderwijs in de schijnwerpers gezet.’ Volgens Van Blijswijk, die sinds kort deel uitmaakt van het algemeen bestuur van de PO-Raad, is Ketes grootste prestatie dat ze de PO-Raad ‘min of meer vanuit het niets’ heeft opgebouwd. ‘Dat kon ze doen doordat ze dankzij haar vorige baan als inspecteur-generaal goed weet hoe de politiek werkt. Ze heeft haar uitstekende netwerk gebruikt om de PO-Raad door die eerste fase te loodsen.’ Hij typeert Ketes werkwijze als ‘sturen op de betrokkenheid van mensen’. ‘Ze is oprecht nieuwsgierig naar de zienswijze

van mensen, naar wat hen beweegt.’ Maar ze is ook koersvast, benadrukt hij. ‘Ze gaat voor het beleid dat is uitgezet. In die zin heeft ze zich als boegbeeld gemanifesteerd.’

Toekomst Hoe ziet de toekomt van het po eruit? Voor welke uitdagingen komt Ketes opvolger Rinda den Besten te staan? Jos Berens wijst naar de arbeidsmarkt voor leerkrachten. ‘Veel afgestudeerden van de pabo’s komen op dit moment moeilijk aan het werk. Maar binnen vijf jaar hebben we veel gekwalificeerde leerkrachten nodig. We moeten die mensen dus in de tussentijd inzetten, bijvoorbeeld voor kleinere klussen of projecten.’ Daarvoor is extra geld nodig, en de schoolbesturen hebben dat niet. ‘Dus die extra middelen moeten van het ministerie komen, al weet ik dat dit moeilijk is in deze tijd van bezuinigingen.’ Hennie Biemond voorspelt dat professionalisering een belangrijk thema wordt. Een verplichte inschrijving in het lerarenregister zal zeker een van de bespreekpunten zijn, verwacht ze. Huub van Blijswijk ziet de pedagogiek hoog op de onderwijsagenda komen. ‘De PO-Raad heeft de afgelopen vijf jaar een grote bijdrage geleverd op het gebied van de meetbare kwaliteit van onderwijs,’ zegt hij. ‘Maar onderwijskwaliteit is meer dan taal en rekenen. Ons kerndoel moet zijn: kinderen zo voorbereiden dat ze voor zichzelf en voor anderen kunnen zorgen. We moeten het dus hebben over onderwijskwaliteit over de volle breedte. Dat houdt in: ook

investeren in niet-meetbare doelen, zoals burgerschap. Als kinderen de rekenen taalvaardigheden gebruiken voor criminele doeleinden, doen we iets niet goed. Dat weten we wel, maar omdat het zo moeilijk is om die resultaten te laten zien, concentreren we ons teveel op toetsgegevens.’ Ook vraagt Van Blijswijk aandacht voor de positie van de scholen in de samenleving. ‘Je kunt je afvragen in hoeverre wij tegemoetkomen aan de wensen van de ouders,’ verduidelijkt hij. ‘In de Integrale Kindcentra komen de verschillende vormen van dienstverlening samen. Daar is eenheid nodig.’ Dat zal ook gevolgen hebben voor de eisen die scholen stellen aan leerkrachten en andere medewerkers, voorspelt hij. ‘Het vak van leraar zal blijven bestaan, maar daar zal van alles aan worden toegevoegd.’ Hij doelt daarbij op meer aandacht voor sport en spel, maar ook voor wetenschap en techniek. ‘Die diversiteit heeft weer consequenties voor het functiebouwwerk. Dat moet aangepast worden.’ Jos Berens: ‘We hebben nu nog te weinig invloed op de leermiddelen. Er zijn veel uitgeverijen die deze middelen op de markt brengen, en de scholen hebben daarbij te weinig inbreng. We moeten als scholen meer samen doen op dit terrein.’ Andere onderwerpen van de toekomst zijn de begeleiding van excellente leerlingen en meer aandacht voor techniek en wetenschap. ‘Maar ook daar geldt: we moeten als sector gezamenlijk optrekken.’ ■

podium  extra  maart 2013

Rots Alexander Rinnooy Kan, hoogleraar economie en bedrijfskunde UvA: ‘Kete Kervezee stelde haar rijke ervaring in dienst van de jonge PO-Raad en was op vele momenten een rots in de branding!’

Inhoud Anje-Margreet Woltjer, beleidsmedewerker PO-Raad: ‘Kete heeft de PO-Raad inhoud gegeven, door als voorzitter datgene te bewaken waar het in essentie om draait: goed onderwijs voor elk kind in de sector po. Kete hield ons altijd scherp met de vraag of dat wat wij doen een bijdrage levert aan de kwaliteit van het onderwijs.’

podium  extra  maart 2013

Bevlogen Roel Weener, onderwijsadviseur WK Onderwijsadviseurs: ‘Een innemende, meelevende, warme persoonlijkheid; bevlogen en betrokken en altijd gericht op het kind en de ouder in directe relatie tot de kwaliteit van ons onderwijs: ‘‘Je gaat toch ook niet naar een huisarts die zich nooit bij- en nageschoold heeft?’’

Overtuiging Prinses Laurentien der Nederlanden, Voorzitter Stichting Lezen & Schrijven: ‘Ieder kind heeft het recht om te leren lezen, schrijven en rekenen, als sterke basis van zijn of haar ontwikkeling. Kete Kervezee heeft dit met veel overtuiging en energie in het primair onderwijs onder de aandacht gebracht en toegepast. Vanuit een gedeelde overtuiging kunnen we er samen voor zorgen dat kinderen naar de basisschool gaan én deze verlaten met de juiste basisvaardigheden.’

podium  extra  maart 2013

Geert ten Dam, voorzitter van de Onderwijsraad:

‘Kete slaat bruggen en kijkt ver vooruit’ De belangrijkste verworvenheid van de PO-Raad, vindt Geert ten Dam, is dat het primair onderwijs een krachtige stem heeft gekregen. ‘Die stem is samengesteld uit de verschillende geluiden van al die schoolbesturen, ook de vele kleine. De verbindende kracht van Kete Kervezee is daarbij van onschatbare betekenis geweest.’

‘Kete Kervezee heeft vele deuren geopend en was in staat om op verschillende tafels, rond en vierkant, het gesprek te voeren, en de uitkomsten met elkaar te verbinden. Daar heeft de po-sector van geprofiteerd.’ Ten Dam, voorzitter van de Onderwijsraad en hoogleraar Onderwijskunde aan de Universiteit van Amsterdam: ‘Neem een onderwerp als opbrengstgericht werken. Ruim zevenduizend scholen voor basisonderwijs, speciaal basisonderwijs en (voortgezet) speciaal onderwijs heb16

podium  extra  maart 2013

ben de afgelopen jaren een kwaliteitsslag in hun onderwijs gemaakt. De PO-Raad heeft hierin een belangrijke rol gespeeld door besturen rond dit thema bij elkaar te brengen en te stimuleren dat men van elkaar leert.’ Ten Dam: ‘Soms moet je ook gewoon je

‘Een protest klinkt veel krachtiger als het geluid gebundeld wordt’

krachten bundelen. Het tempo waarin Passend onderwijs moest worden ingevoerd lag te hoog. Zo’n verandering raakt scholen in het primaire proces en daar moeten leerkrachten zich goed op kunnen voorbereiden. Een protest daartegen klinkt veel krachtiger als dit geluid gebundeld wordt.’ Verder noemt zij als verworvenheid het verstevigen

dat feit, gecombineerd met Ketes vooruitziende blik, echt een verschil gemaakt voor leerlingen van basisscholen. ‘Kete is een ‘‘verre kijker’’. Zij heeft de noodzaak geagendeerd om de prestaties bij taal en rekenen te verhogen. Hetzelfde geldt voor het belang van burgerschapsvorming en sociale vaardigheden: daar begon Kete

‘Er is de afgelopen jaren een kwaliteitsslag gemaakt. De PO-Raad heeft hierin een belangrijke rol gespeeld’

van het overleg over zaken als arbeidsvoorwaarden en financiën. ‘De PO-Raad heeft die onderwerpen steeds gecombineerd met aandacht voor de onderwijsinhoud. Richtinggevend was de vraag: wat willen we dat kinderen leren en wat is daarvoor nodig?’

Afkoersen op onderwijskwaliteit Kete Kervezee heeft ervoor gezorgd dat de PO-Raad bleef afkoersen op verhoging van de onderwijskwaliteit. Volgens Geert ten Dam heeft

over toen iedereen met taal en rekenen bezig was.’ Volgens Geert ten Dam was Kervezee ook een van de eersten die wees op de noodzaak om onderwijs en jeugdbeleid op elkaar af te stemmen. ‘Kete is een meester in het smeden van verbintenissen. Ze is ervan overtuigd dat als je de onderwijskwaliteit wilt verbeteren, kennis ontwikkeld, gedeeld en benut moet worden met scholen aan het stuur. Steeds weer moeten er verbindingen worden gelegd. Kete kan dan ook als geen ander bruggen slaan podium  extra  maart 2013

tussen school en beleid, en school en wetenschap.’ Ook persoonlijk heeft Ten Dam, die Kervezee al jaren kent, daar plezier van gehad. ‘Ik kom uit gesprekken met Kete altijd met meer energie, en met nieuwe inzichten en ideeën. Dan denk ik: hier moet ik scherp op zijn. Ik ben ook erg op haar gesteld.’

Lerende scholen Ten Dam verwacht dat de kwaliteit van leraren de komende jaren een belangrijk thema zal blijven voor de po-sector. ‘Juist in het basisonderwijs zal de vraag belangrijk worden hoe je academisch gevormde leerkrachten kunt binnenhalen.’ Daarnaast vermoedt ze dat er veel aandacht zal gaan naar ‘lerende scholen’ en naar differentiatie: tussen leerlingen onderling, en tussen scholen. ‘We hebben geen blauwdrukken nodig,

‘Blijf oog houden voor waar het om gaat: de kinderen’ maar lokale arrangementen, gebaseerd op de lokale situatie. Tot nu toe wordt er nog teveel gestuurd op één systeem.’ De voorzitter van de Onderwijsraad: ‘Ik wens de PO-Raad veel succes bij hun streven naar goed onderwijs voor alle kinderen. Ik hoop ook dat de PO-Raad inhoudelijk het gesprek blijft voeren en zich niet alleen richt op randvoorwaardelijke zaken.’ Voor Kete uit zij een persoonlijke wens: ‘Ik wens dat zij – meer dan ooit – kan genieten van de goede dingen van het leven.’ ■

Vol overgave Henriette Maassen van den Brink, hoogleraar onderwijseconomie en hoogleraar Evidence Based Onderwijs: ‘Alle goede scholen hebben één ding gemeen: goede docenten. Van een slechte onderwijzer kan een kind levenslang schade ondervinden. Kete heeft zich in al haar functies vol overgave ingezet voor één doel: verbetering van de kwaliteit van het onderwijs en van de docent.

podium  extra  maart 2013

Verstandig, wijs en prudent. Ik wens dat we nog lang in haar wijsheid en bezonnenheid verkeren of om met Jacob Cats te spreken: O weerden Ouderdom! O schole van de seden!/O sleutel van de rust!/O woonplaets van de reden!/O winkel van bereat! O haven van de deucht! O tuch-huys van de lust, en breydel van de jeucht!/Ick prijs u, grijse Vorstin, schoon u de menschen laken,/Ghy doet ons metten geest als aen den hemel raken.’

podium  extra  maart 2013

Sjoerd Slagter, voorzitter van de VO-raad:

‘Samen optrekken is van onschatbaar belang’ Het primair- en voortgezet onderwijs vormen een tandem. Samen zijn ze het funderend onderwijs; de plek waar een belangrijke basis wordt gelegd voor het verdere leven. Het belang van het funderend onderwijs werd, zeker vijf jaar geleden, lang niet op waarde geschat, zegt Sjoerd Slagter. ‘Dat kwam mede doordat beide sectoren te onafhankelijk van elkaar functioneerden.’ De afgelopen jaren hebben het po en vo elkaar echter gevonden. ‘Kete en ik hebben nauw samengewerkt,’ zegt Slagter. ‘En samen hebben we dit belangrijke thema onder de aandacht gebracht bij onze leden, de politiek en andere partijen. Kete speelde een sterk stimulerende rol, ook in de contacten met het ministerie en binnen de Stichting van het Onderwijs.’ Toch valt er nog belangrijk missiewerk 20

podium  extra  maart 2013

te verrichten. Neem een van de belangrijkste thema’s binnen het funderend onderwijs, de overstap van de basisschool naar het voortgezet onderwijs. Daar wordt niet op een evenwichtige manier naar gekeken, vindt Slagter. ‘Er is een enorme focus op de Cito Eindtoets. Je moet die overstap echter veel ruimer zien. Zo moet er meer aandacht komen voor een goede profielkeuze. In feite moet dat keuzeproces al op de basis-

‘Het is belangrijk dat het po en vo gezamenlijk optrekken en standpunten innemen’

Verder zal er energie moeten worden gestoken in onderwerpen als maatwerk en de studievoorbereiding. ‘Omdat jongeren niet teveel studiejaren mogen verliezen, zal dat keuzeproces nog veel eerder in de schoolloopbaan aandacht moeten krijgen.’

Gezamenlijke standpunten

school beginnen. Kete heeft een belangrijke rol gespeeld bij het ontstaan van dat inzicht.’

Determinatie Slagter denkt dat in het kader van de overstap van po naar vo, het determinatieproces veel aandacht zal vragen. ‘Doordat de eindtoets verschuift naar later in het schooljaar, zal het leerlingvolgsysteem zwaarder gaan meetellen.’

Sjoerd Slagter: ‘Je merkt hoe belangrijk het is om als po en vo gezamenlijk op te trekken en standpunten in te nemen. Dat geldt ook voor onderwerpen als de BAPO, bekostiging, verzet tegen bezuinigingen, Passend onderwijs en de invulling van de professionalisering van schoolleiders.’ Wat dat laatste onderwerp betreft: afgelopen januari reisde Slagter nog samen met Kete Kervezee, twee bestuursleden en vertegenwoordigers van het ministerie naar Nottingham. ‘Daar hebben we bij het National Institute gekeken hoe je de professionalisering van schoolleiders op een andere manier zou kunnen aanpakken; heel inspirerend.’ Tenslotte zal ook de financiële kant aandacht vragen. ‘Hoe ga je om met het nieuwe financiële regime? Scholen hebben last van de crisis, maar je wilt toch de onderwijskwaliteit overeind houden.’ Sjoerd Slagter: ‘Dit zijn heel hectische jaren geweest voor Kete. Ik weet dat ze actief zal blijven, maar ik hoop dat dit een meer ontspannen en heel mooie tijd voor haar zal worden. Ik wens haar toe dat ze vooral veel zal genieten van haar kleinkinderen, van cultuur en van haar werk voor andere organisaties. En ik hoop dat we elkaar tegen blijven komen.’ ■ podium  extra  maart 2013

Marijke Vos, voorzitter van de MOgroep:

‘Kete handelt vanuit inhoudelijke gedrevenheid en sociale betrokkenheid’ ‘Het gaat Kete altijd om de kinderen,’ zegt Marijke Vos. ‘Vanuit die inhoudelijke gedrevenheid en sociale betrokkenheid doet ze haar werk. Ik vind dat inspirerend, en herken me erin.’ Ze doelt vooral op kinderen die van huis 22

podium  extra  maart 2013

uit minder hebben meegekregen. In een position paper namen de PO-Raad, de MOgroep en Brancheorganisatie Kinderopvang het eind 2011 op voor deze groep. Het gemeenschappelijk visiedocument stelt dat de vorming van

kinderen niet alleen afhankelijk is van de duizend uur per jaar dat zij op school zitten. ‘De andere drieduizend uur dat kinderen thuis of in buitenschoolse voorzieningen actief zijn, bieden net zo veel kansen,’ stelt het document. Vos: ‘Binnen het primair onderwijs groeit het besef dat de school niet langer de enige ladder is om maatschappelijk te klimmen.’ Om alle kinderen een kans te geven, moeten alle opvoeders zoveel mogelijk op één lijn zitten. Dat begint al in de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). Vos: ‘Daar maken het po, het peuterspeelzaalwerk en de kinderopvang de verbinding. Om zoveel mogelijk te bereiken voor kinderen is het cruciaal dat zij goed samenwerken.’

‘Binnen het primair onderwijs groeit het besef dat de school niet langer de enige ladder is om maatschappelijk te klimmen’ werkloos zijn. Die kunnen niet naar de kinderopvang.’ Een aantal bezoekt nu de peuterspeelzaal, maar de toekomst van deze voorziening is onzeker, omdat de financiering daarvan vooralsnog naar de gemeente gaat. ‘Aangezien de gemeenten veel bezuinigen, maken we ons zorgen,’ zegt Vos.

Soepele samenwerking Sinds het bestaan van de PO-Raad verloopt de samenwerking met het primair onderwijs veel soepeler. ‘Vroeger was er te veel versnippering, en daardoor was samenwerking moeilijker,’ licht Vos toe. ‘Kete heeft het po één stem gegeven. Daar zijn we ontzettend blij mee. De PO-Raad heeft zich sterk gemaakt voor samenwerking met welzijnsorganisaties om kinderen betere kansen te geven. Zonder de PO-Raad was dit een veel langere weg geweest.’ Inmiddels zijn de PO-Raad en de MOgroep samen in een nieuwe fase beland. ‘Alleen ouders die beiden werken hebben recht op een vergoeding voor kosten van kinderopvang, en daardoor zitten vooral deze kinderen in de kinderopvang,’ zegt Vos. ‘Onze zorg gaat uit naar kinderen van wie maar één ouder werkt of van wie beide ouders

Arrangementen in stand houden Met het oog op de taalontwikkeling, de sociale vaardigheden en de motoriek van juist deze kinderen vindt zij het enorm belangrijk dat de arrangementen voor deze kinderen blijven bestaan. Op dat dossier trokken Kete en zij vaak samen op. ‘De PO-Raad is op veel momenten de initiatiefnemer geweest. Dat heb ik enorm gewaardeerd.’ Vos vindt het een hoopvol teken dat het kabinet Rutte II alle financiële middelen voor VVE, peuterspeelzaalwerk en kinderopvang in één pot wil stoppen. Dat is mede te danken aan onze gezamenlijke lobby. Nu moet het beleid geconcretiseerd worden, en dat is geen gemakkelijke puzzel met alle huidige en toekomstige bezuinigingen. Ik hoop dat wij in dit dossier samen met de PO-Raad kunnen blijven optrekken.’ ■ podium  extra  maart 2013

Ton Duif, voorzitter van de Algemene Vereniging van Schoolleiders:

‘De PO-Raad móest er komen, de sector was zó verdeeld’ De AVS heeft zich zeer ingespannen voor de oprichting van de PO-Raad, vertelt Ton Duif. ‘De sector was zó verdeeld als het gaat om lobby en belangenbehartiging. Dat moest echt veranderen.’ Hij vindt dat er inmiddels op dit terrein vooruitgang is geboekt. Het kweken van saamhorigheid binnen het primair onderwijs is een langdurig proces, zegt Ton Duif. ‘Dat heeft te maken met de verschillende posities van de PO-Raad en de besturenorganisaties.’ Hij vindt dat Kete in dit opzicht een moeilijke rol had. ‘Probeer maar eens om al die neuzen dezelfde kant op te krijgen. Kete is zeker een samenbindend iemand; anders was de boel allang geklapt. Na de wittebroodsweken van de PO-Raad is er stevig aan de boom geschud. Het kost veel tijd, geduld en vasthoudendheid om eenheid binnen de sector te smeden.’ 24

podium  extra  maart 2013

Stappenplan Hij vindt dat Kete Kervezee er goed in is geslaagd om de besturen aan de PO-Raad te binden. ‘Kete en ik hebben beiden gewerkt aan het leggen van een verbinding tussen schoolleiders en schoolbestuurders. Dat begint inmiddels vorm te krijgen. Voor de PO-Raad is de volgende stap om de hele sector aan zich te binden. De PO-Raad vertegenwoordigt instellingen; niet alleen de schoolbestuurders. Ik denk dat het belangrijk is dat de PO-Raad zich verbonden gaat voelen met álle mensen die in de onderwijsinstelling werken. Ook de werkvloer moet gehoord worden.’

‘Kete en ik hebben beiden gewerkt aan het leggen van een verbinding tussen schoolleiders en schoolbestuurders’

Hij heeft samen met Kete Kervezee aan meer thema’s gewerkt. Rode draad was de ontwikkeling van een visie over wat er binnen de sector primair onderwijs moet gebeuren. Daarnaast was in hun beider werk ondernemend leiderschap een belangrijk thema.

Naar onderwijs van de 21ste eeuw Ton Duif verwacht dat verschillende onderwerpen de komende jaren belangrijk zullen zijn voor de sector. ‘Allereerst het al dan niet tot stand komen van een Nationaal Onderwijsakkoord. Maar ook de arbeidsmarkt, die grote problemen kan

gaan opleveren. Op dit moment is er een overschot; na 2015 verwachten we juist een tekort.’ Ook denkt hij dat er nog hard nagedacht moet gaan worden over hoe het onderwijs zich kan ontwikkelen tot modern onderwijs van de 21ste eeuw. ‘Daar zullen zowel de AVS als de PO-Raad samen naar toe werken. Een goede samenwerking tussen onze organisaties is daarbij een voorwaarde.’ Hij wenst Kete nog veel gezonde jaren toe. ‘We zullen elkaar ongetwijfeld weer tegenkomen.’ En wat de PO-Raad betreft: ‘Ik hoop dat die erin zal slagen om niet alleen de bestuurders, maar de hele de sector aan zich te binden.’ ■

podium  extra  maart 2013

Veel kwaliteiten Loek Hermans, lid van de Eerste Kamer der Staten-Generaal: ‘Kete Kervezee is iemand met veel kwaliteiten. Ze heeft in vele zware functies getoond, dat het onmogelijke mogelijk kan worden gemaakt.’

Krachtig André Rouvoet, voorzitter Zorgverzekeraars Nederland en lid Raad van Toezicht van de PO-Raad: ‘Het afgelopen jaar heb ik van dichtbij kunnen zien hoe de PO-Raad zich onder leiding van Kete Kervezee heeft ontwikkeld tot een krachtige sector-organisatie, die nu klaar is om een nieuwe fase in te gaan.’

podium  extra  maart 2013

Kennis en visie José Hilgersom, secretaris provincie Zuid-Holland: ‘Kete, met jouw enorme kennis en visie op het onderwijs weet jij mij altijd te imponeren. Jij kan in korte tijd uitleggen waar problemen zitten en welke oplossingen daarvoor zijn. En ook op de taken van een inspectiedienst heb jij een duidelijke visie. Of dat nu bij Onderwijs is of bij SZW. Geniet van je pensioen. We blijven elkaar inspireren.’

Mooie quotes Toine Maes, directeur/ bestuurder Kennisnet: ‘Kete zelf heeft gedurende haar vijf jaar mooie quotes over onderwijs uitgesproken: “Ouders zijn meer tevreden over de school waar hun kinderen op zitten dan over het onderwijs in het algemeen” en: “Het onderwijs is beter dan zijn imago maar slechter dan zijn ambitie”. Hier spreekt passie voor het onderwijs; en een mooie combi van verdediging en kritiek. Een beginnende PO-Raad had zich geen betere eerste voorzitter kunnen wensen.’

podium  extra  maart 2013

Paul Schnabel, directeur Sociaal Cultureel Planbureau:

‘Interessante discussies, inhoudelijke gesprekken’ Paul Schnabel kende Kete Kervezee al tijdens haar inspectiejaren. Na haar overstap naar de PO-Raad werden de onder wijsrapporten van het SCP belangrijke aanknopingspunten voor het onderlinge contact.

Al tijdens hun gezamenlijke periode bij de Inspectie van het Onderwijs, waar Schnabel lid was van de adviesraad, hadden zij nauw contact. Wat hem daarvan het meest is bijgebleven: ‘We hebben over allerlei thema’s interessante discussies gehad. Dat waren zeer inhoudelijke gesprekken. Kete was ook goed thuis in Den Haag. Ze was zeer ervaren in het ambtelijk circuit en had veel contacten met bewindspersonen.’ Na Ketes overstap naar de PO-Raad bleven hun gesprekken inhoudelijk en richtten deze zich vooral op de rapporten die het SCP over onderwijs maakte. ‘Wij wijzen al jaren op het belang van cognitieve vaardigheden,’ vertelt Schnabel. ‘Het is fijn dat kinderen het leuk hebben op school, maar een kind 28

podium  extra  maart 2013

zit daar in eerste instantie om iets te leren. Gelukkig zie je dat de aandacht voor lezen, rekenen en schrijven is toegenomen.’

Differentiatie Ook vraagt het SCP consequent aandacht voor differentiatie. Daarbij gaat het niet alleen om de meer begaafde leerlingen, maar ook om kinderen van laagopgeleide ouders. ‘We hebben erop gewezen dat het accent daarbij moet liggen op alle achterstandsmilieus: kinderen van allochtone én autochtone ouders. Dat is tot uitdrukking gekomen in de verandering van de gewichtenregeling.’ Begin 2012 was de sector primair onderwijs eventjes niet zo blij, toen het

leden van de PO-Raad van de bijdrage van Schnabel als spreker op het congres ‘Bevlogen Besturen’ van de PO-Raad. De SCP-directeur voorspelt dat in het po de cognitieve kwaliteit nog verder zal verbeteren. ‘Dat zal ook gevolgen hebben voor de pabo’s. Het gaat erom dat leerkrachten kinderen goed lezen, rekenen en schrijven bijbrengen.’ Schnabel denkt dat kinderen op steeds jongere leeftijd Engels zullen leren. ‘Jonge kinderen kunnen veel makkelijker een nieuwe taal leren.’

Ouders

‘Het is fijn dat kinderen het leuk hebben op school, maar een kind zit daar in eerste instantie om iets te leren’ SCP-rapport ‘Waar voor ons belastinggeld’ uitkwam. Daarin concludeerden de onderzoekers onder meer dat de extra investeringen in het po geen aantoonbaar evenredig rendement hebben opgeleverd. Later liet het SCP weten dat op basis van dit onderzoek niet geconcludeerd had mogen worden dat er op het onderwijs bezuinigd kan worden. Het incident heeft de verhoudingen niet verstoord: in juni 2012 genoten de

Ook de rol van ouders zal de komende jaren belangrijker worden, verwacht Schnabel. ‘Het is belangrijk dat de opvattingen van de ouders en de school over opvoeding en gedrag zoveel mogelijk overeenstemmen. Zo niet, dan kan dat spanningen opleveren. Kinderen hebben dat snel door, en spelen de ouders en de leerkrachten dan tegen elkaar uit. Dat moet je voorkomen.’ Zijn advies: ‘Maak op ouderavonden afspraken over voorlezen en overhoren. De meeste ouders komen gewoon. Als ouders niet komen, is dat meestal een signaal dat er iets niet goed zit. Dan moet de school actie ondernemen.’ Schnabel wenst de PO-Raad toe dat de kwaliteitsverbetering binnen het primair onderwijs doorzet, en dat de PO-Raad daarin een rol blijft spelen. En voor Kete persoonlijk? ‘We zijn ongeveer even oud,’ zegt hij. ‘Ik ga ervan uit dat Kete net als ik maatschappelijk actief blijft. Ik hoop dat ze daar plezier aan beleeft, en dat de samenleving daarvan kan profiteren.’ ■ podium  extra  maart 2013

Sijbolt Noorda, oud-voorzitter van de Stichting voor het Onderwijs en de VSNU:

‘We moeten het belang van het po niet onderschatten’ Sijbolt Noorda komt Kete Kervezee al zo’n 25 jaar regelmatig tegen. Ze hoorden in 2010 beiden bij de oprichters van de Stichting van het Onderwijs. Samen beijverden ze zich ervoor om meer verantwoordelijkheid voor het onderwijs over te hevelen van de politiek naar ouders, leraren en scholen.

podium  extra  maart 2013

Noorda: ‘Kete was algemeen directeur van de faculteit Onderwijs en Opvoeding bij de Hogeschool van Amsterdam in de tijd dat ik ook nauw betrokken was bij de hogeschool. Toen ik voorzitter was van de Universiteit van Amsterdam, kwam ik Kete weer tegen als inspecteur-generaal bij de Inspectie van het Onderwijs. En uiteraard spraken wij elkaar ook geregeld toen zij eenmaal bij de PO-Raad werkte en ik bij de VSNU.’ Hij merkt op: ‘Onze loopbanen illustreren heel goed dat het onderwijs één grote samenhangende keten is. Onze verantwoordelijkheid voor leerlingen en studenten beslaat een lange periode.’ Beiden hoorden in maart 2010 bij de oprichters van de Stichting van het Onderwijs, waarin alle onderwijssoorten, vakorganisaties en verschillende aan het onderwijs gelieerde organisaties zijn verenigd. Deze stichting wil de gezamenlijke opdracht van het onderwijs sterker zichtbaar maken en het maatschappelijk draagvlak vergroten. ‘Kete zat daar heel actief aan tafel. Met elkaar hebben we drie uitgangspunten opgesteld. Allereerst: elk talent telt. Ten tweede: onderwijs is belangrijk en goed voor ons, als individu en als samenleving. Het derde uitgangspunt is: de school is als professionele gemeenschap de kern van het onderwijs.

‘Uiteindelijk gedijt de hele samenleving bij goed onderwijs’

‘Het is belangrijk dat de samenhang en verantwoordelijkheid meer worden toevertrouwd aan ouders, leraren en scholen’ Dat moeten we beschermen; het onderwijs is zo goed als de scholen zijn. Daar zijn wij het 100% over eens.’

Schouder aan schouder Noorda: ‘Kete en ik hebben binnen de Stichting van het Onderwijs schouder aan schouder gewerkt. Zo vinden we het allebei belangrijk dat de samenhang en verantwoordelijkheid meer worden toevertrouwd aan ouders, leraren en scholen; en minder komen te liggen bij de politiek. De politiek richt zich namelijk te vaak op incidenten.’ Zo’n ad hoc-benadering druist in tegen zijn visie, en zeker ook die van Kete Kervezee. ‘Kete is heel erg goed in het zien van de grotere samenhang. Zij probeerde telkens om onderwerpen te verbinden met de ruimere context. Dat is een van haar vele talenten.’ Daarnaast prijst hij het ogenschijnlijk gemak waarmee zij weet om te gaan met allerlei verschillende mensen. ‘Dat is belangrijk wanneer je bij een organisatie als de PO-Raad werkt.’

Evenwicht bewaren Sijbolt Noorda sluit af met een driedubbele wens. Allereerst wenst hij Kete Kervezee nog veel goede jaren toe in podium  extra  maart 2013

uitstekende gezondheid. Ten tweede hoopt hij dat de PO-Raad een goed evenwicht zal weten te bewaren tussen het belang van de individuele leerling en van het onderwijs voor de samenleving: ‘In de huidige cultuur gaat het vaak om het individuele belang, maar uiteindelijk gedijt de hele samenleving bij goed onderwijs.’ Zijn derde wens betreft de houding van de buitenwacht ten opzichte van het primair onderwijs. ‘Iedereen neemt deel aan het primair onderwijs. Wij moeten als maatschappij en als andere sectoren het belang hiervan niet onderschatten. Het legt de grondslag voor de samenleving. Als de school gedijt, gaat het ook goed met de stad of het dorp.’ ■

Podium Mark Frequin, directeurgeneraal Wonen en Bouwen, ministerie van Binnenlandse Zaken: ‘Het primair onderwijs kreeg te weinig aandacht en respect voor de geweldige prestaties die worden geleverd. Kete heeft met veel engagement, gevoel én kennis voor een podium gezorgd. Klasse!’

podium  extra  maart 2013

Inspiratie Tex Gunning, member executive board van Akzo Nobel: ‘Lieve Kete, het komt zelden voor dat je een persoon voor de eerste keer ontmoet en meteen voelt dat er een heel bijzonder mens tegenover je staat. Dit is mij overkomen toen we voor de eerste keer aan elkaar werden voorgesteld. Ik zag wijsheid geïntegreerd met jeugdigheid, vreugde en een enorme liefde om te delen en te geven. Je liefde voor het onderwijs heeft een grote rol gespeeld in het leven van velen en we zijn je daar ontzettend dankbaar voor. Maar we zijn je vooral dankbaar voor “wie je bent” en de inspiratie die je ons allen hebt gegeven. We wensen je veel liefs en een goede gezondheid.’

Spannend Thea Meijer, voorzitter college van bestuur SPO Utrecht en lid van de Onderwijsraad: ‘Wat was het spannend, die eerste jaren PO-Raad. Ga er maar aan staan: een sector met zo’n omvang en zo’n verscheidenheid, en één voorzitter als boegbeeld voor allen. Kete, heel hartelijk dank voor de betrokken wijze waarop jij deze mammoettanker stuurde, en bedankt voor de fijne samenwerking!’

podium  extra  maart 2013

André de Jong, directeur-generaal primair en voortgezet onderwijs bij OCW:

‘Het belang van de kinderen stond altijd voorop’ Door de oprichting van de PO-Raad kon de po-sector een belangrijke stap maken in de richting van werkgeverschap, zegt André de Jong. ‘Met als uiteindelijk doel om daadwerkelijk onderhandelingen te gaan voeren op het terrein van de cao. En om als werkgevers te gaan opereren met elkaar.’ Hij heeft vanuit verschillende banen met Kete Kervezee samengewerkt. De Jong kent de PO-Raad goed vanuit verschillende functies die hij heeft bekleed. Ook van binnenuit: in zijn tijd als Utrechtse schoolbestuurder was hij actief binnen de vereniging. Hij heeft al jaren contact met Kete Kervezee. Toen De Jong directeur-generaal rijksbegroting was bij het ministerie van Financiën, en Kete inspecteur-generaal bij de inspectie, sprak hij haar minstens twee 34

podium  extra  maart 2013

keer per jaar. ‘Dan gingen wij op visite bij de inspectie om te horen hoe het gesteld was met het onderwijs.’ In april 2012 troffen hij en Kete elkaar opnieuw toen De Jong directeur-generaal primair en voortgezet onderwijs werd bij OCW.

‘Een echte diplomaat’ ‘We hebben altijd contact gehouden,’ vertelt hij. ‘Wanneer je in een andere

positie terecht komt verloopt het contact op een andere manier, maar het is altijd gebleven.’ Zijn typering van Kete Kervezee: ‘Zij is iemand die echt voor het belang van de kinderen gaat. Ze probeert als een echte diplomaat te opereren. En ze werkt er hard aan om ondanks de verscheidenheid in de sector verbinding tot stand te brengen.’ De PO-Raad, zegt De Jong, draagt eraan bij dat de sector meer met één stem spreekt over ontwikkelingen op het terrein van de inhoud en de kwaliteit van het onderwijs. ‘Er wordt een consensus ontwikkeld over hoe de schoolbestuurders denken over onderwijskwaliteit, en wat er op dat punt gedaan moet worden.’

De Jong wijst er op dat er vroeger tussen de 1200 en 1500 po-schoolbesturen waren, die in Den Haag werden vertegenwoordigd door zeven besturenorganisaties. ‘Er was dus een enorme versnippering. Nu de PO-Raad er is, gaat de sector meer met één stem spreken. Dat maakt het leven voor OCW zeker gemakkelijker.’ Maar belangrijker vindt hij de vraag of de PO-Raad er in voldoende mate in slaagt om de consensus van de sector te verwoorden. ‘Dat is een lastige opgave. Het aantal besturen mag zijn afgenomen; de sector kent nog altijd een grote verscheidenheid. Er zijn kleine schoolbesturen in demografisch sterk groeiende gebieden en in teruglopende gebieden. Er zijn schoolbesturen die

‘De PO-Raad ontwikkelt een consensus over hoe de schoolbestuurders denken over onderwijskwaliteit, en wat er op dat punt gedaan moet worden’

podium  extra  maart 2013

qua denominatie sterk gebonden zijn en andere waarvoor dat veel minder of niet geldt. In zo’n speelveld is het bepaald niet eenvoudig om tot één geluid te komen. Over dit onderwerp heb ik vaak met Kete gesproken. Ik denk dat dit voor de PO-Raad een leerproces is. Je kunt niet verwachten dat die consensus in vijf jaar helemaal geregeld is.’

Onderwijskwaliteit Hij schat in dat de PO-Raad de komende jaren bezig zal zijn met ongeveer dezelfde thema’s als het ministerie: ‘Allereerst de discussie over de kwaliteit van het onderwijs, de kwaliteit van schoolleiders en leraren. Verder het belang van een goede sturing en toezicht. Dan is er de bijzondere omstandigheid van krimp in sommige, en groei in andere regio’s. En natuurlijk moeten we proberen ervoor te zorgen dat het financieel ook allemaal rondkomt.’

‘Het aantal besturen mag zijn afgenomen; de sector kent nog altijd een grote verscheidenheid’ De Jong: ‘Ik hoop dat de PO-Raad en OCW goed gemeenschappelijk zullen blijven optrekken op al deze terreinen. En ik wens Kete dat zij nog een heel mooie toekomst tegemoet gaat, in goede gezondheid.’ ■

podium  extra  maart 2013

Gezichtsbepalend Annette Roeters, inspecteur-generaal bij de Inspectie van het Onderwijs: ‘Kete Kervezee heb ik leren kennen als gezichtsbepalend voor de organisaties die zij leidde, onder andere de Inspectie van het Onderwijs en de PO-Raad. Zichtbaar en strijdbaar. Gedreven door een grote passie voor het onderwijs, voor goed onderwijs voor elk kind. En dan nog die mooie oneliners. Over het lezen van bijsluiters, geheimen die gedeeld worden met Sandeman, niet ziek zijn en toch beter worden. Kete, chapeau!’

Geweldige minister Ursie Lambregts, lid van de Onderwijsraad: ‘Beste Kete, zo’n kleine twintig jaar heb ik je in verschillende onderwijsfuncties meegemaakt, maar er is één ding wat ik betreur en dat is dat ik je nooit heb meegemaakt als minister van Onderwijs. Je zou een geweldige minister geweest zijn. Telkens als ik je hoor spreken, ben ik onder de indruk van die zeldzame, aantrekkelijke combinatie van kennis en visie in één persoon. Ik kan alleen maar hopen dat je het onderwijs daar ook de komende jaren nog van mee laat profiteren.’

podium  extra  maart 2013

Frank Kalshoven, directeur van De Argumentenfabriek:

‘Ze wilde discussie, maar wel op een nuchtere manier’ In opdracht van de PO-Raad maakte De Argumentenfabriek de Denkhulp Krimp voor Schoolbesturen. Zo leerde directeur Frank Kalshoven Kete Kervezee kennen. ‘Ze wil het debat op een inhoudelijke manier voeren.’ De Argumentenfabriek helpt organisaties om discussies te structureren. Directeur Frank Kalshoven en zijn mensen inventariseren feiten, argumenten, opties en beleidsimplicaties en geven die overzichtelijk weer in denkschema’s. De organisatie werd betrokken bij het debat over demografische krimp en kleine scholen. Kalshoven: ‘Kete constateerde dat dit debat binnen het primair onderwijs vaak op basis van emoties wordt gevoerd. Ze wilde de discussie stimuleren, maar wel op een nuchtere en inhoudelijke manier. Ze vroeg ons om de feiten op een rij 38

podium  extra  maart 2013

te zetten, en dat hebben we gedaan met hulp van de mensen uit de praktijk en van de PO-Raad.’ Dat leidde tot het boekwerk ‘Denkhulp Krimp voor schoolbesturen’ waarin feiten, argumenten en handelingsperspectieven rond het vraagstuk van de kleine scholen worden geïnventariseerd. Volstrekt neutraal, verzekert Kalshoven. Hij presenteerde het resultaat december vorig jaar tijdens de Algemene Ledenvergadering van de PO-Raad. Aan de hand hiervan kan nu het debat in het land plaatsvinden over de belangrijkste elementen: de kosten, het belang van nabijheid van de school,

en de kwaliteit van het onderwijs in deze scholen. De PO-Raad wil daarin het voortouw nemen.

Sterrenschool Frank Kalshoven vindt dat schoolbestuurders in het primair onderwijs hard aan verandering moeten werken. ‘Er is veel liefde voor kinderen,’ constateert hij. ‘Maar vaak is ‘‘doen zoals we het altijd doen’’ nog de leidraad.’ Zelf richtte hij een aantal jaren geleden een denktank op met betrokkenen uit het onderwijsveld, zoals schoolleiders, uitgevers, ict’ers en e-learningspecialisten. Hij vroeg hen: als je morgen helemaal opnieuw zou mogen beginnen in het primair onderwijs, wat zou je dan doen? Dit leidde tot een nieuw onderwijsconcept, de Sterrenschool. Deze is 52 weken per jaar van zeven tot zeven uur open, levert maatwerk voor ieder kind, legt de nadruk op de basisvaardigheden lezen, schrijven en rekenen, heeft binding met de buurt en het creëert één pedagogisch klimaat binnen school en kinderopvang.

Cao De econoom is van mening dat de PO-Raad nog veel werk te verzetten heeft. Hij denkt daarbij niet alleen aan de ontwikkeling van meer eigentijdse vormen van onderwijs zoals de Sterrenschool, maar ook aan de aanpassing van de onderwijs-cao. Ten eerste moet de PO-Raad de onderhandelingen over primaire arbeidsvoorwaarden naar zich toetrekken, meent hij. Daar gaat nu het ministerie nog over. ‘Ten tweede is het handig om het onderwijs en de kinderopvang onder te brengen in één organisatie.

‘Veel succes bij de transformatie van een pioniersclub naar een powerhouse voor innovatie en prestatie’ De medewerksters van de kinderopvang, veelal mbo-geschoold, zouden dan tijdens lesuren als onderwijsassistent aan de slag kunnen. Dat maakt het beroep aantrekkelijker voor die medewerksters, en het is efficiënt. Er wordt al vijf jaar over gepraat, maar oh-oh wat duurt het lang.’ Kalshoven wenst de PO-Raad veel succes bij de transformatie van een pioniersclub naar een ‘‘powerhouse voor innovatie en prestatie’. Voor Kete heeft hij ook een wens: ‘Dat ze een actieve, leerzame en plezierige tijd tegemoet gaat. En dat ze af en toe een glas witte wijn komt drinken bij de Argumentenfabriek.’ ■ podium  extra  maart 2013

Wim van de Grift, hoogleraar Onderwijskunde en directeur van de lerarenopleiding van de Rijksuniversiteit Groningen:

‘Kete zette de leerling centraal’ Voordat Kete Kervezee voorzitter van de PO-Raad was, gaf ze als inspecteur-generaal leiding aan de Inspectie van het Onderwijs. Haar toenmalige stafinspecteur Wim van de Grift leerde haar kennen als iemand die onderwerpen durft te agenderen. ‘Ze stelt het belang van kinderen boven dat van de volwassenen.’

‘Ik wil je eerst iets laten zien,’ zegt Wim van de Grift. ‘Iets dat heel typerend is voor de werkwijze van Kete.’ De onderwijskundige ritst een rolkoffertje open en haalt er een groot aantal dikke rapporten uit. Het zijn Onderwijsverslagen, waarmee de inspectie jaarlijks het Nederlandse onderwijs in kaart brengt en een aantal actuele kwesties agendeert. Van de Grift legt de rapporten in stapeltjes naast elkaar neer en vraagt: ‘Zie het verschil? De stapel met de effen blauwe omslag is van vóór Kete. De blauwe 40

podium  extra  maart 2013

grauwe noem ik die maar.’ Dan wijst hij naar de middelste stapel: ‘Een vrolijke boel.’ Op de covers van deze verslagen zien we kinderen, potloden, jassen en fietsen. ‘Kete,’ concludeert Van de Grift, ‘zette de leerling centraal.’ Met deze vormgeving vroeg Kete Kervezee ondubbelzinnig aandacht voor het belang van de leerling. ‘Waar hebben leerlingen last van? Wat kunnen wij daaraan doen? Dat soort vragen stelde Kete aan de orde in de Onderwijsverslagen. Ze durfde onderwerpen te agenderen. Er werd over

‘Waar hebben leerlingen last van? Wat kunnen wij daaraan doen? Dat soort vragen stelde Kete aan de orde’

gepraat in de vaste Kamercommissie. Zo kwamen onderwijsthema’s op de politieke agenda.’

Strategie Daarbij ging Kete Kervezee stapsgewijs te werk. ‘Eerst bracht ze een compleet overzicht van alle scholen, met een aantal indicatoren. Nog nooit vertoond! Het jaar daarop lichtte ze er één onderwerp uit: leesprestaties. Eerst werd de ernst van het probleem voor de leerlingen duidelijk gemaakt. Daarna werd onderzocht hoeveel scholen er waren met goede leesprestaties en hoeveel met zwakke leesprestaties. Vervolgens onderzochten we wat de scholen met goede leesprestaties onderscheidde van de scholen met zwakke leesprestaties.

Zo houd je het onderwerp jarenlang op de agenda. En het heeft effect gehad hè. Onlangs maakte staatssecretaris Dekker bekend dat het aantal zwakke lezers niet meer groeit. ‘ Kervezee begon haar Onderwijsverslagen met een eerste hoofdstuk, waarin zij de zaken meldde die voor haar prioriteit hadden. ‘Voorheen gingen Kamerleden en journalisten dat hele verslag doorlezen. Dan kwamen ze iets tegen op pagina 285, en dan kreeg de staatssecretaris daar een vraag over. Die vraag ging naar de inspecteur-generaal en die stuurde hem weer door naar de organisatie: hebben wij dat gezegd?’ Het samenvattende eerste hoofdstuk maakt een einde aan die reactieve strategie. ‘Met een agenderende aanpak zetten we podium  extra  maart 2013

Kamerleden en journalisten op het spoor van thema’s die wij belangrijk vonden,’ verklaart Van de Grift. ‘Zo haalde het Onderwijsverslag het NOS Journaal, met thema’s die wij belangrijk vonden.’ Met hetzelfde gevoel voor strategie wist Kervezee later ook vanuit de PO-Raad onderwerpen op de kaart te zetten.

Ruimte geven Van de Grift beschrijft Kete Kervezee als een mensenmens, een leider die de mensen de ruimte geeft. ‘Ze is ook betrokken bij de minder bevoorrechte groepen in de samenleving,’ zegt hij. ‘En ze stelt het belang van kinderen boven dat van de volwassenen.’ Wat doet het po, mede onder regie van

‘Het contact tussen wetenschap en onderwijs wordt steeds beter’ Kete Kervezee, met wetenschappelijke bevindingen? De hoogleraar: ‘Dat is een doorgaand proces. Rondom lezen is veel van wat werkt in het onderwijs terechtgekomen. Dat geldt voor veel meer onderwerpen. Het contact tussen wetenschap en onderwijs wordt steeds beter.’ ■

Passie

Samenwerking

René Peeters, wethouder jeugd, onderwijs en sport in de gemeente Almere: ‘Kete en ik hebben de passie voor de doorlopende lijn van 0-12 jaar gemeen. Het is zo ver snipperd in ons land. In de bestuurlijke werkgroep van de Taskforce Kinderopvang hebben we samen een stap gezet om die doorgaande lijn te stimuleren. Kete wist perfect zakelijkheid en passie te combineren.’

Heim Meijerink, adviseur van de voormalige Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen: ‘Drie maal ben ik Kete de afgelopen 25 jaar tegengekomen. Eerst als collega faculteitsdirecteur, zij in Amsterdam, ik in Leeuwarden. Toen bij de onderwijsinspectie, zij was enkele jaren mijn baas. En de laatste jaren bij de PO-Raad, waar ik taal en rekenen aan de man trachtte te brengen. Mede dankzij haar is dat behoorlijk gelukt. Ik denk met veel genoegen terug aan onze gevarieerde samenwerking.’

podium  extra  maart 2013

politiek

Oprechte betrokkenheid leidde tot sterke positie Het primair onderwijs was vijf jaar geleden de laatste onderwijssector die zich organiseerde in één sectororganisatie. Met een zeer diverse achterban van meer dan 7000 scholen en met maar liefst vijf besturenorganisaties als ‘founding fathers’ ontstond de PO-Raad. Buitenstaanders spreken dan al snel over ‘de werkgeversorganisatie voor het primair onderwijs’, maar dat is om meerdere redenen geen juiste omschrijving. Ondermeer omdat de PO-Raad die werkgeversrol slechts ten dele speelt. Per slot van rekening zijn de loononderhandelingen die eerste vijf jaar nog steeds het domein geweest van vakbonden en rijksoverheid. Maar vooral omdat de PO-Raad zich werkelijk heeft bekommerd om de kwaliteit van het onderwijs aan 1,6 miljoen leerlingen in het primair onderwijs. Daar heeft de PO-Raad zich voornamelijk op gericht en daarom is er in korte tijd ook zo’n sterke positie verworven. Door een aanspreekpunt te zijn en te interveniëren bij (zeer) zwakke scholen. Door een sterke lobby om de bezuinigingen op Passend onderwijs ongedaan te maken. En door werk te maken van een preventieve aanpak van taal- en ontwikkelingsachterstanden.

podium  extra  maart 2013

Dat de maatschappelijke opdracht voorop staat blijkt ook uit het feit dat we in het primair onderwijs de afgelopen jaren gelukkig gevrijwaard zijn gebleven van discussies over zichzelf verrijkende bestuurders of excessieve beloningen voor directeuren en bestuurders. En terecht heeft Kete Kervezee er bij de politiek en media niet aflatend op gehamerd dat bij excessen elders niet alle onderwijssectoren over één kam mogen worden geschoren. Ik heb Kete Kervezee ook leren kennen als iemand die sterk betrokken is bij de individuele (on)mogelijkheden van kinderen om te leren. En altijd zocht zij naar de wijze waarop wij ons onderwijssysteem zo konden aanpassen dat we meer recht zouden doen aan de behoefte van kinderen. Of het nu ging om de bestrijding van analfabetisme, de beperkingen van het leerstof jaarklassensysteem of nieuwe inzichten over op welk moment op de dag welke onderwijsvormen het beste aansluiten op de leermogelijkheden van het kind. Ik heb dat in mijn samenwerking met Kete Kervezee altijd zeer gewaardeerd. En het onderstreept de rol die de PO-Raad als sectororganisatie onder het voorzitterschap van Kete heeft vervuld. Zij heeft als voorvrouw van de PO-Raad niet alleen de bestuurders in het primair onderwijs een stem gegeven, maar de gehele sector een gezicht gegeven. Kete, bedankt voor je geweldige inzet voor deze prachtige sector!

Michel Rog Lid CDA Tweede Kamerfractie, voorheen voorzitter van CNV Onderwijs.

podium  extra  maart 2013

Dynamiek José van Zon, bestuurssecretaresse PO-Raad: ‘Ik heb het bijzonder prettig gevonden om voor Kete te werken. De dynamiek rondom haar persoon en haar rol als voorzitter heeft veel uitdaging en afwisseling gegeven in mijn functie als bestuurssecretaresse. Ik heb menig gesprek gevoerd met haar over mijn rol en de invulling daarvan. Ik heb veel van Kete geleerd, ze heeft mij echt verder gebracht, als mens en in mijn werk. Ik wens Kete alle goeds!’

Behoedzaam Roel in ’t Veld, hoogleraar, bestuurder, architect van onderwijsbeleid, topambtenaar en toezichthouder: ‘Haar grote ervaring stelde in staat tot de reflectie die nodig was om van de pas geboren PO-Raad een succes te maken. Dat er niet alleen feeën rond de wieg stonden, wist zij als geen ander. Behoedzaamheid was haar schild, vergezeld van een doorwrocht relationeel repertoire. Zo overwon zij talloze heksen.’

podium  extra  maart 2013

Onverschrokken Jaap Versfelt, directeur Stichting leerKRACHT: ‘Kete, ik heb je leren kennen als iemand die onverschrokken de juiste kant op wil en daarbij bereid is anderen enorm te helpen. Ik zie er naar uit ook na je afscheid met je te werken aan de stap van goed naar excellent!’

Drive Jos Kusters, directeur LOOK, Wetenschappelijk Centrum Leraren Onderzoek Open Universiteit: ‘Kete heeft de PO-Raad voortreffelijk geleid, met veel sensitiviteit voor leraren en schoolleiders, met een enorme drive voor de kwaliteitsverbetering in de sector en met respect voor ieders belangen. Door haar voorzitterschap van de Jos van Kemenade Award heeft zij inspirerende voorbeelden een podium gegeven.’

podium po dium  extra  maart 2013

goed onderwijs voor elk kind