Działalność odpłatna czy gospodarcza? Dylematy księgowej Teresa Zagrodzka
Podstawy prawne Organizacje pozarządowe mogą prowadzić działalność nieodpłatną, odpłatną pożytku publicznego oraz działalność gospodarczą. Zarówno działalność odpłatna jak i działalność gospodarcza dotyczą sprzedaży usług czy towarów. Działalność odpłatna została opisana w ustawie dpp i po ostatnich zmianach (które weszły w życie w listopadzie 2015r.) i obejmuje (art. 8 ust.1): 1. działalność prowadzoną przez organizacje pozarządowe i podmioty wymienione w art. 3 ust. 3, w sferze zadań publicznych, o której mowa w art. 4, za które pobierają one wynagrodzenie; 2. sprzedaż wytworzonych towarów lub świadczenie usług w zakresie: a) rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych na zasadach określonych w ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.), b) integracji i reintegracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, o których mowa w ustawie z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. z 2011 r. Nr 43, poz. 225 i Nr 205, poz. 1211 oraz z 2015 r. poz. 1220) oraz ustawie z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz. U. Nr 94, poz. 651, z późn. zm.); 3. sprzedaż przedmiotów darowizny (przywrócony zapis z pierwotnej ustawy).
Pozostały zapisy ustawy mówiące o tym, kiedy działalność odpłatna staje się działalnością gospodarczą (art. 9 ustawy dpp): 1. gdy wynagrodzenie, o którym mowa w art. 8 ust. 1, jest w odniesieniu do działalności danego rodzaju wyższe od tego, jakie wynika z kosztów tej działalności, lub 2. gdy przeciętne miesięczne wynagrodzenie osoby fizycznej z tytułu zatrudnienia przy wykonywaniu statutowej działalności odpłatnej pożytku publicznego, za okres ostatniego roku obrotowego, a w przypadku zatrudnienia trwającego krócej niż rok obrotowy - za okres tego zatrudnienia, przekracza 3-krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za rok poprzedni. Powyższe warunki dotyczą każdego rodzaju działalności odpłatnej (wymienionej w art. 8 ustawy dpp). Wysokość średniomiesięcznego wynagrodzenia w organizacjach pozarządowych najczęściej jest daleka od wyznaczonego w ustawie poziomu - w roku 2015 wartość ta wynosiła 11.940,72zł. Działalność odpłatna stanie się więc działalnością gospodarczą ze względu na przekroczony próg wynagrodzenia tylko w nielicznych przypadkach.
Zysk – tylko w działalności gospodarczej Działalność odpłatna staje się działalnością gospodarczą jeśli przychody tej działalności są wyższe niż jej koszty. Jeśli z działalności odpłatnej uzyskamy wyższe przychody niż wyniosą jej koszty to będziemy mieli zysk na tej działalności i stanie się ona działalnością gospodarczą. Ustawa dpp nie precyzuje, w jakim czasie należy porównać przychody i koszty – czy dotyczy to poszczególnych wydarzeń, czy też wszystkich przychodów i kosztów w danym roku finansowym. Po rozmowach z przedstawicielami Departamentu Pożytku Publicznego przyjmujemy, że możliwe jest rozliczanie przychodów i kosztów działalności odpłatnej w ujęciu rocznym. Rodzaj działalności odpłatnej – opis prawny
Przykład
Kiedy działalność odpłatna stanie się gospodarczą? 1.działalność prowadzoną Organizacja W danym roku przez organizacje prowadzi koncerty organizacja przy tych pozarządowe i podmioty muzyczne, w ramach samych kosztach wymienione w art. 3 ust. 3, działalności organizacji koncertów w sferze zadań publicznych, odpłatnej sprzedaje uzyska więcej o której mowa w art. 4, za bilety. przychodów ze sprzedaży które pobierają one Dodatkowo biletów – bo więcej osób wynagrodzenie organizacja korzysta zaczęło przychodzić na z dotacji ze środków koncerty, co jest dobrym
Konsekwencje
Organizacja koncertów stanie się działalnością gospodarczą. To spowoduje, że samorząd nie będzie mógł udzielić dotacji na działalność 2
samorządu lokalnego na organizację tych wydarzeń. Dotacja jest przychodem działalności nieodpłatnej.
rezultatem działalności organizacji upowszechniającej kulturę muzyczną.
gospodarczą. W rezultacie – z samej sprzedaży biletów organizacja nie uzbiera wystarczającej kwoty tylko ze sprzedaży biletów.
Żeby nie przerwać dobrej lokalnej działalności kulturalnej i spełnić uwarunkowania prawne dalszego prowadzenia działalności odpłatnej organizacja powinna zmniejszyć przychody z działalności odpłatnej np. przez obniżenie ceny biletów. Ale czy takie działanie ma uzasadnienie ekonomiczne? W ekonomii im większy jest popyt na dany produkt tym wyższa jest jego cena. W działalności odpłatnej im więcej osób chce przyjść na koncert, tym cena biletu powinna być niższa.
Rodzaj działalności odpłatnej – opis prawny 2. sprzedaż wytworzonych towarów lub świadczenie usług w zakresie: a) rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych b) integracji i reintegracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym
Przykład
Kiedy działalność odpłatna stanie się gospodarczą? Organizacja prowadzi Sprzedaż produktów warsztaty plastyczne odbywa się w formie dla osób z aukcji / poprzez sklep niepełnosprawnością, internetowy, piękne podczas których produkty wyceniane są osoby te robią zgodnie z cenami naczynia gliniane. rynkowymi. Warsztaty te są Organizacja może uzyskać dofinansowane ze wyższe przychody z tej środków publicznych sprzedaży niż koszty (w ramach działalności odpłatnej przychodów z (przy założeniu, że część działalności kosztów produkcji – np. nieodpłatnej). materiały, wynagrodzenie prowadzących) jest pokryta z dotacji.
Konsekwencje
Sprzedaż produktów wytworzonych przez osoby niepełnosprawne stanie się działalnością gospodarczą organizacja może stracić dofinansowanie ze środków publicznych.
Tu podobnie jak w poprzednim przykładzie organizacja może obniżyć przychody, ale może też przeanalizować koszty przypisane do działalności odpłatnej (czy nie jest ich za mało). Do kosztów działalności odpłatnej mamy prawo zaliczyć zarówno koszty bezpośrednie jak i koszty administracyjne, ale w racjonalny i uzasadniony sposób (np. przy przyjęciu w 3
organizacji metodologii podziału kosztów administracyjnych na poszczególne rodzaje działalności). Jak życie pokazuje jest to duże pole do interpretacji i „uzupełniania” kosztów działalności odpłatnej, żeby wyrównać uzyskane z niej przychody. Tylko, czy to ma sens?
Rodzaj działalności odpłatnej – opis prawny
Przykład
3. sprzedaż przedmiotów darowizny
Organizacja dostała przedmioty w darowiźnie (meble, ubrania, biżuterię), które sprzedaje np. na kiermaszu. Celem jej jest generowanie zysku z tej sprzedaży
Kiedy działalność odpłatna stanie się gospodarczą? Celem organizacji prowadzącej sklep z używanymi rzeczami jest właśnie generowanie zysku z tej sprzedaży, który będzie przeznaczony na działalność statutową.
Konsekwencje
w samym założeniu sprzedaży przedmiotów darowizny jest zawarte generowanie zysku dla organizacji: jeśli coś dostajemy i potem to sprzedajemy, to mamy zysk. Taka sprzedaż od razu staje się działalnością gospodarczą.
W pierwszych dwóch omawianych przypadkach głównym celem prowadzenia działalności odpłatnej było: - propagowanie działalności kulturalnej muzycznej w środowisku lokalnym; - prowadzenie ciekawych warsztatów dla osób z niepełnosprawnością, które wytwarzają wartościowe przedmioty mające swoją wartość rynkową. Przy sprzedaży przedmiotów darowizny istotą jej nie jest gromadzenie różnych rzeczy i ich sprzedaż, ale uzyskanie z tej sprzedaży środków finansowych, które będą przeznaczone na działalność statutową. Może rozwiązaniem jest potraktowanie tej sprzedaży jako swoistej zamiany „rzeczy – środków materialnych” na „środki finansowe”. Trudno jednoznacznie przypisać sprzedaż przedmiotów darowizny do działalności gospodarczej, bo raczej ma to charakter akcyjny (np. przeprowadzenie aukcji) niż działalności zorganizowanej i ciągłej. Dopisanie w ustawie sprzedaży przedmiotów darowizny do działalności odpłatnej, przy pozostających ograniczeniach generowania z tej działalności zysku finansowego, mocno skomplikowało realizację tych zapisów.
4
Kiedy warto prowadzić działalność odpłatną pożytku publicznego? Działalność odpłatna jest działalnością pożytku publicznego – działalnością statutową. Jest to jej duża zaleta w przypadku, gdy jest prowadzona w połączeniu z działalnością nieodpłatną pożytku publicznego. Instytucje publiczne – samorządy czy ministerstwa – udzielając dotacji często wymagają wkładu własnego. I tu formuła działalności odpłatnej jest idealna, gdyż: - umożliwia pobranie odpłatności od uczestników danego projektu np. osób biorących udział w szkoleniu (co dodatkowo zwiększa motywację uczestników do pilnego brania udziału w zajęciach); - przychody z tej działalności są zwykle akceptowane w rozliczeniu wkładu własnego; - nie generuje dochodu – bo od uczestników pobierana jest taka łączna kwota, ile wynosi kwota wymaganego wkładu własnego. Przychody uzyskane z działalności odpłatnej nie powodują obniżenia dotacji; - w efekcie - nie ogranicza dostępu do dofinansowania ze środków publicznych: samorząd chętnie dofinansuje np. wyjazd na wypoczynek letni, gdzie w ramach działalności odpłatnej rodzice będą mieli swój udział finansowy. Ale już nie dofinansuje takiego wyjazdu, na którym organizacja może mieć zysk finansowy pobierając wyższą odpłatność od rodziców. Przychody z działalności odpłatnej mogą stanowić dodatkowe źródło finansowania pewnej działalności, która i tak jest ważna dla organizacji.
DZIAŁALNOŚĆ OGRANICZENIA Może być stosowana tylko w obrębie obszarów pożytku publicznego – np. nie można prowadzić działalności odpłatnej w ramach świadczenia usług reklamowych; Nie może generować zysku finansowego: przychody działalności odpłatnej mogą pokryć tylko koszty tej działalności (np. przychody ze sprzedaży biletów na koncert mogą pokryć tylko koszty organizacji tego koncertu).
ODPŁATNA KORZYŚCI Stanowi dobre źródło finansowania wkładu własnego – jeśli jest możliwe pobranie odpłatności od uczestników projektu; Może uzupełniać przychody z działalności nieodpłatnej;
Dlaczego warto prowadzić działalność gospodarczą? Odpowiedź jest jednoznaczna: pozwala na generowanie zysku finansowego – wolnych środków finansowych, które mogą być bez ograniczeń wydatkowane na działalność statutową. 5
1. Kto może prowadzić działalność gospodarczą? Każda organizacja pozarządowa: stowarzyszenie, fundacja czy organizacja posiadające status OPP; 2. Dodatkowe obowiązki sprawozdawcze? Rachunkowe? Raz w roku dodatkowo należy złożyć sprawozdanie finansowe do KRS. Poza tym obowiązują ją wszystkie pozostałe obowiązki sprawozdawcze.
3. •
•
• 4.
Po ostatniej nowelizacji ustawy o rachunkowości z 2014r. organizacja prowadząca działalność gospodarczą musi prowadzić pełną księgowość ale może dokonać wyboru w zakresie sprawozdawczości finansowej i np. stać się jednostką mikro (jeśli nie przekroczy dwóch z trzech progów czyli zatrudnienia 10 osób (w przeliczeniu na pełne etaty umowy o pracę), poziomu 3 mln zł kwoty netto ze sprzedaży czy sumy bilansowej 1,5 mln zł). Organizacja ta, zgodnie z wchodzącą od 2016r. zmianą w ustawie dpp, nie będzie mogła stosować uproszczonej rachunkowości (zastrzeżonej dla organizacji nieprowadzących działalności gospodarczej). Dodatkowe obciążenia podatkowe? Podatek VAT – dotyczy tzw. obrotu czyli sprzedaży usług lub towarów, pojawia się zarówno przy działalności odpłatnej jak i gospodarczej, o ile wartość sprzedaży przekroczy próg 150 tys. Zł (obecnie obowiązujący); Podatek od nieruchomości – wysokość podatku zależy od lokalnych samorządów, ale zazwyczaj obowiązuje on w przypadku wynajmu lokali samorządowych przeznaczonych na inną niż działalność nieodpłatną (a więc i odpłatną i gospodarczą); Inne podatki – w większości obowiązują niezależnie od prowadzenia działalności gospodarczej lub nie; Dodatkowe koszty? Zmiany w KRS: od momentu wpisu organizacji jako prowadzącej działalność gospodarczą do KRS, każda zmiana w KRS wymaga opłaty sądowej ca. 250zł – jest to wyższa kwota niż dla pozostałych organizacji czy dla OPP (zniesienie opłat sądowych dla OPP nie obowiązuje w przypadku, gdy prowadzą one działalność gospodarczą).
DZIAŁALNOŚĆ OGRANICZENIA Działalność gospodarcza jest ZAWSZE działalnością dodatkową w organizacji pozarządowej obok działalności statutowej.
Dochód z działalności gospodarczej musi być: - przeznaczony na działalność pożytku publicznego (w OPP);
GOSPODARCZA KORZYŚCI Może być prowadzona w ramach każdego rodzaju działalności gospodarczej (z zastrzeżeniem, że dochód m.in. z tytułu produkcji alkoholu czy tytoniu nie podlega zwolnieniu z opodatkowania); Dochód z działalności gospodarczej będzie zwolniony z podatku dochodowego jeśli będzie przeznaczony na działalność statutową. 6
- musi służyć celom statutowym organizacji (stowarzyszenie). Dochód przeznaczony na rozwój działalności gospodarczej podlega opodatkowaniu. Strata na działalności gospodarczej nie może być finansowana z przychodów z przeznaczeniem na działalność statutową
Może generować ZYSK finansowy, który pozwala organizacji na: • Finansowanie rozwoju; • Budowanie niezależności i stabilności finansowej; • finansowanie działań zgodnych z misją, na które nie można uzyskać dofinansowania ze środków publicznych czy prywatnych; • finansowanie wymaganego wkładu własnego do projektów.
7