ΕΠΑΘΛΟ 82

Τρίπολη

Αγιονόρι-Το «κρυμμένο» κάστρο της Πελοποννήσου

|

Η Αρκαδική Αλίφειρα

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

στην καρδιά της Αρκαδίας, του μύθου, της ιστορίας

Τρίκαλα

πόλη ανθρώπινη και ζωντανή

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Ορθοπεταλιές στα ορεινά της Πελοποννήσου

82

#

τιμή: 4,00 € www.epathlo.gr

25 χρόνια ...... και συνεχίζουμε δυναμικά

Προιόντα ένδυσης, υπόδυσης και παντός τύπου εξοπλισμός, για όλες τις δραστηριότητες σας στη φύση, ακόμα και κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες. Κυνήγι, ορειβασία, εκδρομές, επιβίωση....... Επισκεφθήτε το ηλεκτρονικό μας κατάστημα www.armynavy.gr και γνωρίστε περισσότερα από 1000 σχετικά προιόντα τα οποία ανανεώνονται τακτικά ή ελάτε να σας εξυπηρετήσουμε στην έδρα μας.

6ο χλμ. Π.Ε.Ο. Άργους-Τρίπολης, 212 00, Άργος τηλ. 27510 47852 | fax. 27510 42032 e-mail: danakas@otenet.gr | e-shop: www.danakas.gr, www.armynavy.gr Ανοικτά: Δευ, Τετ, Πεμ,Παρ 09:00-17:00 | Τρι 09:00-16:00 | Σαβ 09:00-15:30

6

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

32

θέματα 12

12

Τρίπολη

στην καρδιά της Αρκαδίας, του μύθου, της ιστορίας

48 26

Γ. Σμυρνιώτης:

πιστεύουμε στη συνεργασία Δήμου-Δημότη

32 Τρίκαλα

48 Αφιέρωμα

54 Χαράλαμπος Ραφαηλίδης

Ορθοπεταλιές στα ορεινά της Πελοποννήσου

πόλη ανθρώπινη και ζωντανή

Η ζωντανή ιστορία του ελληνικού ποδηλάτου

58 Αγιονόρι

64 Ιστορική Έρευνα

70 Χειμερινοί Προορισμοί

78 Οικαικαλικάντζαροι η κρίση

Το «κρυμμένο» κάστρο της Πελοποννήσου

Η Αρκαδική Αλίφειρα

Το Έπαθλο του Μήνα «γυμνοί βασιλιάδες στους εξώστες»

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Κωνσταντίνος Ντόκος ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑ Ελένη A. Παπαδοπούλου ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ POSITIVE designlab Σουλτανίδης Γιάννης ΡΕΠΟΡΤΑΖ Θάλεια Νουάρου ΦΙΛΙΚΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ Κώστας Ταρναβάς Κωνσταντίνος Ποταμιάνος Θοδωρής Ερμήλιος Χρίστος Φρούσιος Κατερίνα Παπανδριανού ΕΚΤΥΠΩΣΗ PAPERGRAPH BI.ΠΑ Λουτρακίου ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ Κατερίνα Μάρα

μόνιμες στήλες 9

ΕΔΡΑ Μιδέας 5, 21055 Αγία Τριάδα Αργολίδας Τηλ. 27520 45095, 99700 Fax. 27520 45096 e-mail: info@epathlo.gr, epathlo@otenet.gr ΙΔΙΟΚΤΗΤΡΙΑ - ΕΚΔΟΤΡΙΑ Γεωργία Ντόκου

28 μήλα Πιλαφά Παρουσίαση

Εξώφυλλο: πέτρινο γεφύρι Βοϊδομάτη Φωτογραφία: αρχείο δήμου Τρίπολης

Πάθους ή 11 ήτουτουΒάθους η Έγερση των σπόρων

ΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ // Κωδ. ΕΛΤΑ: 5167

Απαγορεύεται οποιαδήποτε αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή ύλης του περιοδικού χωρίς προηγούμενη έγγραφη άδεια του εκδότη.

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Ετήσια Ιδιωτών: € 20,00 Ετήσια Επιχειρήσεων Νομικών Προσώπων Εξωτερικού: € 50,00 Ο.Τ.Α.: € 65,00 Εθνική Τράπεζα 314 / 36897354 Τράπεζα Πειραιώς 5500018321433

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΤΖΑΚΙΑ - ΣΟΜΠΕΣ - ΑΕΡΟΘΕΡΜΑ - ΚΑΛΟΡΙΦΕΡ

από το 1960

Ενεργειακάά τζάκια ά καλοριφέρ φέρ Έχουν ενσωµατωµένη δεξαµενή νερού, µε λειτουργία αυτόµατου By Pass και µε τη χρήση του ειδικού ΚΙΤ θερµαίνεται το υπάρχον δίκτυο καλοριφέρ του σπιτιού... Μπορεί να λειτουργήσει ταυτόχρονα και µε τον υπάρχον λέβητα... Θέρµανση κτιρίων µέχρι 300m2 Η πιό ολοκληρωµένη λύση στην οικιακή θέρµανση.

Σόµπεσ Pellet αερόθερµεσ & καλοριφέρ Σόµπεσ µε καύσιµο βιοµάζασ "Πέλλετ", µπορούν να θερµάνουν ολόκληρο σπίτι "Αέροθερµα" ή "Καλοριφέρ" µε πλήρη αυτοµατισµό και έλεγχο αυτονοµίασ και µε πολύ µεγάλη οικονοµία όγαα όγ καυσίµου... Έπιπλο µέσα στο χώρο µε φλόγα και καθαρό τζάµι !!! ν ι να Λόγω τησ τέλειασ καύσησ, τα καπναέρια είναι σχεδόν ανύπαρκτα µε καµινάδα Φ 80

!!! ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΜΕΝΑ !!!

Αερόθερµα ενεργειακά τζάκια Το αερόθερµο ενεργειακό τζάκι µπορεί να ζεστάνει ό ώ µεταφέροντασ έ περισσότερουσ απόό έέναν χώρο, τον ζεστό αέρα µε αεραγωγούσ σε περισσότερα δωµάτια. Η λύση αυτή µπορεί να αποτελέσει το σύστηµα κεντρικήσ θέρµανσησ µια κατοικίασ µέχρι και 180m2.

Ενεργειακέσ εστίεσ τύπου κασέτασ Η τοποθέτηση µιασ κασέτασ-εστίασ στο τζάκι, δηλαδή µιασ ειδικήσ εστίασ κλειστού τύπου τοποθετείται εύκολα σε λίγεσ ώρεσ και µετατρέπει το απλό τζάκι σε ενεργειακό εξασφαλίζοντασ ασφάλεια, µεγάλη θερµαντική απόδοση αφού καλύπτει µέχρι 325m3 ενιαίο χώρο - και ελάχιστη κατανάλωση ξύλων. ΓΡΑΦΕΙΑ - ΕΚΘΕΣΗ: Αµυκλών 24 - Τρίπολη (έναντι αστυνοµίασ) τηλ. κέντρο: 2710 - 222071, 2710 - 226608 fax. 2710 - 221936 • κιν. 6946211061 energeiakatzakia.blogspot.com - email: delis_sa@hotmail.gr

9

ΤΟ ΕΠΑΘΛΟ ΤΟΥ ΜΗΝΑ Ελένη Α. Παπαδοπούλου

γυμνοί βασιλιάδες στους εξώστες Την ονομάσαμε γιορτή της Αγάπης για να θυμόμαστε ότι αυτός ο δρόμος και τρόπος ζωής είναι ο μόνος που δικαιολογεί το δώρο της νοημοσύνης. Δαπάνησαν οι σοφοί του κόσμου πολύ φαιά ουσία για να τεκμηριώσουν ότι η Αγάπη συμφέρει τον άνθρωπο αλλά ποτέ δεν μπορεί να έχει αφετηρία και κίνητρο το συμφέρον. Και 2000 χρόνια μετά, ο άνθρωπος αποδεικνύει ότι: ή το μάθημα δεν διδάσκεται σωστά, ή η επανάληψη δεν είναι μητέρα πάσης μαθήσεως. Η πλασματική ευημερία των χρόνων της υλικής αφθονίας, άδειασε την Αγάπη απ’ το περιεχόμενό της, όπως άδειασε και την Ελευθερία και την Δημοκρατία και την Ισοπολιτεία και κάθε έννοια-κολοσσό που το ανθρώπινο πνεύμα κατέκτησε. Η Αγάπη έγινε γυαλιστερή ρεκλάμα που καταναλώνει ρεύμα και γεννάει σκουπίδια. Κορδέλλες, πολύχρωμα βιομηχανικά χαρτιά, κουτιά που βγάζουν την τυπική υποχρέωση... έπνιξαν σαν μπάζα την πηγή του ιερού συναισθήματος.

Κι ύστερα ήρθε η κρίση... Όπως έρχεται ο πόλεμος, ο θάνατος, ο ξαφνικός έρωτας... και αναποδογυρίζουν τα πάντα στη ζωή μας. Τώρα, η καταπιεσμένη, γνήσια Αγάπη διεκδικεί ορμητική έξοδο και τα αποκαλυπτήρια είναι δραματικά. Αληθινοί και ψεύτικοι φίλοι, ειλικρινείς και συμφεροντολόγοι... ξεσκεπάζονται και οι «γυμνοί βασιλιάδες» γεμίζουν τους εξώστες... Η υποκρισία κυκλοφορεί ξεβράκωτη, χωρίς τα δημοσιοσχεσίτικα μπιχλιμπίδια που μας ξεγέλαγαν... Και είναι ασυγχώρητη υποκρισία τα συσσίτια και οι ελεημοσύνες που σέρνουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και περηφάνεια στις ουρές, για να διατυμπανίσουν «θεάρεστο» έργο με δελτία τύπου και κορώνες δημοσιότητας και να ξεπλύνουν άνομο πλούτο και κλεμμένο υστέρημα. Θεάρεστη συμπόνοια είναι μόνο η σιωπηλή και ανώνυμη. Η αληθινή ευαισθησία και αλληλεγγύη σου δίνει το χέρι για να ανέβεις μαζί του την ανηφόρα. Δεν σε κρατάει επαίτη παρακλητικό και υπόδουλο έξω από τον οίκο της αφθονίας. «Κράτα με να σε κρατώ ν’ ανεβούμε το βουνό» είναι το μήνυμα που θέλω να μοιραστώ μαζί σου, ετούτον τον παράξενο χειμώνα που το δικαίωμά μας στη χαρά, τη γαλήνη και τη ζεστασιά, προσπαθεί να μας το κλέψει ο χρηματάνθρωπος του καιρού μας. Με σεβασμό –όχι οίκτο- στο πρόσωπο που χλωμιάζει και βουρκώνει από την αδικία και τη στέρηση. Εργασία, ανταλλαγή, μοίρασμα και συνεστίαση, είναι ο δρόμος του σεβασμού και όχι η θεσμοθέτηση και επιχορήγηση της ζητιανιάς. Τώρα που η υποκριτές κυκλοφορούν χωρίς τις μάσκες, ας κοιτάξουμε γύρω μας και θα το δούμε το χέρι της αληθινής αγάπης. Καλή Χρονιά, ελληνικά υπερήφανη

Μελέτη και εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων

Μεγαλόφωνο Άριασ Ναύπλιο 211 00 Τ +30 27520 24826 F +30 27520 28359 E info@fotonio.net www.fotonio.net

11

ή ΤΟΥ ΠΑΘΟΥΣ ή ΤΟΥ ΒΑΘΟΥΣ Ελένη Παπαδοπούλου

Η Έγερση Έ των Σπόρων

να ελπιδοφόρο μήνυμα έρχεται, από πολλά μέρη της χώρας μας, να απαντήσει στις πολυεθνικές που επιχειρούν τον απόλυτο έλεγχο της τροφής και της επιβίωσής μας, μέσω του μονοπωλίου των σπόρων, του κώδικα τροφίμων (Codex Alimentarius), της κατοχύρωσης αποκλειστικών δικαιωμάτων, τη διανομή στην αγορά στείρων φυτών και μεταλλαγμένων. Πρόκειται για το κίνημα των σπόρων και των ντόπιων ποικιλιών, που ξεκίνησε αθόρυβα τις προηγούμενες δύο δεκαετίες και τώρα δυναμώνει, ρίχνει κλαριά, πολλαπλασιάζεται. Πρωτοπόροι του κινήματος υπήρξαν κάποιοι, λίγοι, προνοητικοί που άρχισαν τη μάχη διάσωσης των σπόρων όταν το πλήθος, ανυποψίαστο για τις μέρες της φτώχιας και της περιβαλλοντικής απειλής, έτρεφε με τους οβολούς του τα πολυεθνικά συμφέροντα. Τότε τους έλεγαν ουτοπιστές… Δημιούργησαν συλλογές σπόρων, φυτώρια, καλλιέργειες, γιορτές στις οποίες μοιράζουν σπόρους, νεαρά φυτά και γνώση. Σήμερα αποδεικνύονται “ήρωες του καιρού μας” και φρουροί της κρισιμότερης για τον άνθρωπο ανάγκης, της τροφής. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει η Εναλλακτική Κοινότητα ΠΕΛΙΤΙ στη Δράμα που φέτος γιόρτασε την 11η χρονιά ανταλλαγής σπόρων και έχει πλέον παραρτήματα σε όλη τη χώρα. Παράλληλα, δυναμώνουν και τα ανταλλακτήρια τροφίμων, ρούχων και κάθε λογής χρήσιμων αντικειμένων. Ένα γενναίο φρένο στην υπερκατανάλωση, μια πρωτοβουλία που φανερώνει ότι η κοινωνία παίρνει στα χέρια της τον έλεγχο της ζωής της χωρίς να υποκύπτει στις ελεημοσύνες της ντροπής. Υπάρχουν πολλές ομάδες, μονάδες, συνεταιρισμοί που ποτίζουν το ίδιο όραμα. Ο Παναγιώτης Μανίκης που διδάσκει την φυσική καλλιέργεια της γης, ο «αυτοδιαχειριζόμενος αγρός στο Ελληνικό», η ομάδα ΣΠΟΡΟΣ, το ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ με την τράπεζα σπόρων του Αιγαίου, το ανταλλακτήριο του Πατριωτικού Μετώπου, η Κοινότητα ΗΛΕΣΙΟΝ, η ανταλλακτική κοινότητα ΣΥΝ.ΤΟΙΣ.ΑΛΛΟΙΣ, η ΒΙΟΖΩ, μοναστήρια αι πολλές ακόμα ατομικές ή συλλογικές προσπάθειες. Ραγδαία αυξάνονται οι αγροτικές πρωτοβουλίες επιστροφής στις παλιές, ντόπιες ποικιλίες σε όλη τη χώρα, με πρωτεργάτες πολλούς νέους που αναζητούν στην ύπαιθρο και την πατρώα γη μια νέα ευκαιρία. Σε όλο τον κόσμο τα κινήματα των σπόρων και της αλληλεγγύης δείχνουν χρόνια τώρα παραδειγματικά και επίμονα τον μοναδικό αυτό δρόμο της ελευθερίας και της αντίστασης. Ήρθε η ώρα να ωριμάσει και να δώσει καρπούς το δέντρο που με πολύ αγάπη και φροντίδα για τη γη και τον άνθρωπο, φυτεύτηκε προφητικά απ’ αυτούς τους θεματοφύλακες. Αναζητήστε τους, ακολουθήστε τους. Η τροφή μας είναι δώρο της φύσης για όσο χρόνο διανύσουμε σ’ ετούτο τον υπέροχο πλανήτη. Κανένας δεν μπορεί να γίνει ιδιοκτήτης της και να μας εξουσιάζει μέσω της πείνας.

12

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Ελένη Α. Παπαδοπούλου

Στο Μεγάλο Καφενείο, παραβαίνοντας τον «δρακόντειο» νόμο του καφέ, θα ξεκινήσω τη μέρα μου μ’ ένα λικεράκι ΤΙΠΟΤΑ. Για να τιμήσω το αρκαδικό δαιμόνιο και το πώς από ένα ΤΙΠΟΤΑ γίνεσαι επώνυμος θρύλος. Μετά θα χαθώ στα σοκάκια της πόλης και στα εμπορικά δρομάκια για να κλέψω ενέργεια, ιδέες, χρώματα και αύρα παλιάς εποχής.

13

Τρίπολη

στην καρδιά της Αρκαδίας, του μύθου, της ιστορίας

14 Τρίπολη

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Στα Μουσεία και τα νεοκλασικά αρχοντικά θα κάνω παλινόρθωση των διαχρονικών αξιών και το μεσημέρι θα παραδοθώ σε γευστικές αποπλανήσεις. Έχει αξιόμαχες επιδόσεις η Τρίπολη στα ουζερί και τα ταβερνάκια. Θα κατακτήσω ετούτη την πόλη εισβάλλοντας με αγνές προθέσεις στα μυστικά και φανερά της περάσματα. Ύστερα θα την κάνω ορμητήριο για τις «επιδρομές» μου στα θαυμαστά περίχωρα. Είναι Νοέμβρης και η πόλη, βυθισμένη στα ζεστά χρώματα των πεσμένων φύλλων ετοιμάζει το γιορτινό της ένδυμα...

Οι μορφές της πόλης Την χαρακτηρίζουν οι πολλές μεγάλες και μικρότερες πλατείες, τα αστικά και περιαστικά αλσύλλια και πάρκα, η ζωηρή εμπορική δραστηριότητα, η πνευματικότητα και η πολιτιστική εγρήγορση, η νεανικότητα και η φρεσκάδα που εμβολιάζεται από το φοιτητόκοσμο του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Μια πόλη που ο εκσυγχρονισμός της βαδίζει χέριχέρι με τις αρκαδικές παραδόσεις και η ιστορία παραμένει ένα βιβλίο

που επιμελώς διαβάζεται. Καρδιά της Αρκαδίας και ηγεμονική εστία του Μοριά. Ιδανικό ορμητήριο για όσους θέλουν να συνδυάσουν τις ευκολίες μιας φιλόξενης πόλης με τις υπαίθριες αποδράσεις σε φυσικά τοπία μοναδικά, διάσπαρτα μνημείων. Ο Καλλικράτης, έθεσε υπό την αιγίδα της πελοποννησιακής πρωτεύουσας 7 Καποδιστριακούς Δήμους που ο καθένας τους είναι ένα σημαντικό κεφάλαιο υπαίθριων και ιστορικών αξιοθέατων. Ο ορεινός όγκος του Μαινάλου, με τα πυκνά

δάση Κεφαλληνιακής Ελάτης, τα λημέρια του Πάνα, τους παραδοσιακούς οικισμούς, τα ταμπούρια και τα κονάκια του Κολοκοτρώνη, συντονίζει την πόλη στον παλμό του Αρκαδικού Ιδεώδους και της ηρωικής κληρονομιάς. Τα μοναστήρια, οι πολλοί ναοί, τα 24 εξωκκλήσια με ισάριθμα άλση και χώρους αναψυχής, κάποια των οποίων προσφέρουν εντυπωσιακή θέα, υπογραμμίζουν την προσήλωση των ανθρώπων στη θρησκευτική παράδοση.

15

Τρισυπόστατη, επτάπυλη, συμβολική Τρισυπόστατη γιατί 3 φορές γεννήθηκε. Την πρώτη φορά στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα από συσπείρωση των σκλαβωμένων που υπό την σκέπη των ισχυρών βυζαντινών Μονών της περιοχής αναζήτησαν παρηγοριά και καταφύγιο. Την συναντάμε στα εκκλησιαστικά κείμενα του 16ου αιώνα ως «χώρα Υδροπολιτσά» και «πόλη της Υψηλής Πεδιάδος». Χτισμένη σε υψόμετρο 650 μ. και στα ερείπια οθωμανικού κάστρου Droboliza για πρώτη φορά αναφέρεται στις πηγές το 1467. Στη διάρκεια της τουρκοκρατίας έγινε έδρα του πασά για το βιλαέτι της Πελοποννήσου και έφτασε τους 10000 κατοίκους εκ των οποίων τα ¾ ήταν Έλληνες. Μέχρι το 1770, χρονιά που σημαδεύτηκε από τα Ορλωφικά, είχε εξελιχθεί σε ισχυρό εμπορικό και παραγωγικό κέντρο με όλες τις οικονομικές δραστηριότητές του σε χέρια ελληνικά. Τότε επι-

χειρήθηκε ο πρώτος ξεσηκωμός των υπόδουλων που κατέληξε, όμως, σε πρωτοφανή λεηλασία και καταστροφή της πόλης. Οι Τούρκοι, με την βοήθεια 15000 Αλβανών έπνιξαν την επανάσταση. Περισσότεροι από 3000 άνθρωποι φονεύτηκαν και οι πνευματικοί ηγέτες της πόλης θανατώθηκαν με πρωτοφανή βιαιότητα. Στα τέλη του 17ου αιώνα, η Τριπολιτσά έχει αναγεννηθεί από τις στάχτες της και κατοικείται από 20000 ανθρώπους. Αυτή τη φορά οι Τούρκοι αποτελούν πλειοψηφία. Ένα τείχος 3,5 χιλιομέτρων με 17 πύργους και 7 πύλες κυκλώνει την πόλη, με δομικά υλικά κυρίως από τις αρχαιότητες της Τεγέας. Η σημαντικότερη και ωραιότερη πύλη του Ναυπλίου ήταν επιχρυσωμένη. Η μοίρα αυτής της οχύρωσης ήταν να εξαφανιστεί εντελώς από τον χάρτη. Όταν το 1821 ξέσπασε η Επανάσταση, η συμμετοχή για τους υπόδουλους ήταν αδιανόητη λόγω

πάνω: Το Παναρκαδικό Αρχαιολογικό Μουσείο κάτω: Ο έφιππος Κολοκοτρώνης.

16 Τρίπολη

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

της τουρκικής παντοδυναμίας στην πόλη. Γι’ αυτό και η επιλογή της πολιορκία της από τον Γέρο του Μοριά –ενάντια στης λογικής τα δεδομένα- αποτελεί κορυφαίο στρατήγημα, κομβικής σημασίας για την όλη εξέλιξη του αγώνα. Πέντε μήνες κράτησε το φοβερό εγχείρημα και στις 23 Σεπτέμβρη του 1821, η Τριπολιτσά έγινε η πρώτη ελεύθερη πόλη της Πελοποννήσου, σύμβολο νίκης και έδρα της Προσωρινής Διοίκησης και της Γερουσίας. Δεν χάρηκε για πολύ το τρόπαιο αυτής της νίκης. Τον Ιούνιο του 1825 την κυριεύουν τα στρατεύματα του Ιμπραήμ Πασά και κυριολεκτικά την ισοπεδώνουν. Όταν το 1828 την επισκέπτεται ο Καποδίστριας, για να προσκυνήσει τον ιερό της τόπο, ελάχιστες ψυχές ζούσαν ανάμεσα στα συντρίμμια. Έμεινε δυο μέρες σ’ εκείνα τα χαλάσματα και τα ζωντανά απομεινάρια και παίρνει την απόφαση να αναστήσει την πόλη για τρίτη φορά. Ανέθεσε τον ρυμοτομικό της σχέδιο στον μηχανικό Σταμάτη Βούλγαρη το οποίο εφαρμόστηκε το 1836 και η ανοικοδόμηση έγινε με την παραδοσιακή λαϊκή αρχιτεκτονική. Την ραγδαία ανάσταση της πόλης μαρτυρούν τα πληθυσμιακά στοιχεία. Το 1830, 2800 κάτοικοι. Το 1850, 10000 κάτοικοι. Και εκεί, στα μέσα του 19ου αιώνα, αρχίζει ο νεοκλασικός ρυθμός να υιοθετείται από τους λαγκαδιανούς μαστόρους και σταδιακά να ορθώνονται εξαιρετικής τέχνης αρχοντικά, κάποια των οποίων κοσμούν και σήμερα την πόλη. Ρωτώντας πας... στην πόλη Το μυστικό για την εξερεύνηση της πόλης είναι να έχεις διαβάσει το μάθημά της. Για τους κοινωνούς του Διαδικτύου τα πράγματα είναι εύκολα αφού η Τρίπολη εγκαινίασε πρόσφατα έναν εύχρηστο ιστότοπο με τα αξιοθέατα της

Η πλατεία Άρεως

Μαλλιαροπούλειο θέατρο επικράτειάς της (www.tripolis. gr). Διαθέτει επίσης δωρεάν ασύρματη πρόσβαση στο Internet (Wi-Fi). Παρά την ραγδαία, και αναπόφευκτα «παραβατική» της καλαισθησίας, ανάπτυξή της, η σύγχρονη Τρίπολη χρωστάει στο ρυμοτομικό σχέδιο του Σταμάτη Βούλγαρη την διάσωσή της από την πλήρη αναπτυξιακή αναρχία. Εδώ, από την απόσταση των 175 χρόνων, κατανοείς την αξία του σχεδίου πόλεως. Δεν χάνεσαι στην Τρίπολη. Και είναι μια πόλη που την περπατάς ανταμώνοντας τα περισσότερα αξιοθέατά της στους κομβικούς πόλους και αρτηρίες μεταξύ της πλατείας του Αγίου Βασιλείου και της πλατείας Άρεως.

Στη Μητροπολιτική καρδιά Στην πλατεία του Αγίου Βασιλείου, επιβλητική είναι η παρουσία της Μητρόπολης. Χτισμένη, στα μέσα του 19ου αιώνα, στο σημείο που υψώνονταν άλλοτε το τζαμί του Μπεκίρ πασά, έχει το ιδιόμορφο χαρακτηριστικό να φιλοξενεί στην περίμετρο του ισογείου της εμπορικά καταστήματα. Επί της πλατείας, στη γωνία της οδού Εθνομαρτύρων, βρίσκεται το Πολεμικό Μουσείο που φιλοξενεί συλλογές και κειμήλια της Εθνεγερσίας του 1821 και τους απελευθερωτικούς αγώνες των νεώτερων χρόνων. Στους δρόμους που ανοίγονται ακτινωτά γύρω από σημείο αυτό, συναντάμε

17

Πολεμικό Μουσείο αρκετά δείγματα του νεοκλασικού ρυθμού, κτίρια που η φθορά του χρόνου και η εγκατάλειψη αποδεικνύονται ανίκανες να νικήσουν το κάλλος, την συμμετρία, την αισθητική γαλήνη που σου προσφέρει η θωριά τους. Σε μικρή απόσταση από τη Μητρόπολη, προς την πλατεία Κολοκοτρώνη και στην οδό Ευαγγελιστρίας, βρίσκεται το Παναρκαδικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Κτίριο του Τσίλερ που φιλοξενεί ευρήματα απ’ όλες σχεδόν τις σημαντικές αρχαίες θέσεις της Αρκαδίας. Εντυπωσιακή είναι η πλούσια συλλογή εκθεμάτων Μυκηναϊκής εποχής από τις ανασκαφές του Παλαιοκάστρου Γορτυνίας και τα νεολιθικά και πρωτοελλαδικά από τις πρόσφατες ανασκαφές στο Σακοβούνι Καμενίτσας με τα σπάνια λατρευτικά ειδώλια. Στην ίδια γειτονιά συναντάμε το Μαντζούνειο Μέγαρο, ένα από τα παλαιότερα κτίρια της πόλης που σήμερα στεγάζει την φιλαρμονική του Δήμου. Τα σημάδια της χρόνιας εγκατάλειψης προκαλούν μελαγχολία αλλά τίποτε δεν αφαιρούν από την μεγαλοπρέπειά του. Στο «Καφενείο το Μέγα» ένας ελληνικός στη χόβολη. Ένα γαλακτομπούρεκο στο γαλακτοπωλείο του ΚΑΝΑΤΑ ή ένα τσιπουράκι με μεζέ στα ουζερί της πλατείας και η περιπλάνηση συνεχίζεται... Τα

ιστορικά κειμήλια, οι αρχαιολογικοί θησαυροί, η ακτινοβολία και η αισθητική των παλιών αρχοντικών, έχουν ήδη καθαρίσει τον σκουπιδότοπο του άγχους. Η στοργική ενασχόληση με τις αξίες του πολιτισμού μας, ίσως αποδειχθεί η μόνη απάντηση στην κρίση του καιρού μας. Στο πνεύμα του θεάτρου Ανάμεσα στις δύο πλατείες, Αγίου Βασιλείου και Άρεως, μεσολαβεί η πλατεία Πετρινού που παλιά φιλοξενούσε το σταροπάζαρο και τη Δημοτική Αγορά. Εδώ θα σταθείτε για λίγο στο ανακαινισμένο Μαλλιαροπούλειο θέατρο. Διατηρητέο νεοκλασικό, θεμελιωμένο το 1905 σε σχέδιο του Αναστάσιου Μεταξά, άνοιξε τη σκηνή του για πρώτη φορά το 1910 φιλοξενώντας σημαντικό ονόματα και έργα. Αργότερα χρησιμοποιήθηκε σαν κινηματογράφος. Πλατεία και εξώστης μετρούν 214 καθίσματα που περιμένουν υπομονετικά τη νέα του πρεμιέρα, αφού, παρά την αναστήλωσή του παραμένει κλειστό. Αποτελεί το έμβλημα της Θεατρικής Ομάδας Τρίπολης (www.thomtrip.gr) που, ωστόσο, από το 1984 –έτος δημιουργίας της- δίνει κάθε χρόνο της παραστάσεις της στην οδό Φιλελλήνων και σε άλλες αίθουσες της πόλης. Το έργο της ομάδας τα 27 αυτά

από πάνω προς τα κάτω: Αρκαδικό Μουσείο Τέχνης και Ιστορίας στο Λεβιδι Μουσείο Δασικής Ιστορίας στο Λιμποβίσι Μουσείο Χαλκού

18 Τρίπολη

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

χρόνια θεωρείται πλέον αναπόσπαστο πολιτιστικό κεφάλαιο της πόλης. Με την Κεντρική και Παιδική της σκηνή έχει ανεβάσει περισσότερες από 50 παραστάσεις. Όσοι βρεθούν 29 Δεκεμβρίου στην Τρίπολη θα έχουν την ευκαιρία να ζήσουν, στο Αποστολοπούλειο Πνευματικό Κέντρο, ένα αφιέρωμα στον Παπαδιαμάντη από την Νεανική Σκηνή που η ομάδα επιμελήθηκε σε συνεργασία με το άλλο σπουδαίο πολιτιστικό κεφάλαιο της Τρίπολης, τον Φιλοτεχνικό Όμιλο. Δημιουργός και ψυχή της ομάδας είναι η φιλόλογος Γεωργία Δάλκου, μια γόνιμη παρουσία με σημαντική συμβολή στην πνευματική αγρύπνια της περιοχής. Μια πλατεία διδακτική Σπάνια συναντάς, σε περιφερειακές πόλεις, πλατείες ανάλογες αυτής της Άρεως. Είναι τεράστια και περιβάλλεται από κατάφυτο άλσος, έργο του Συλλόγου Φιλοδένδρων. Το Δικαστικό Μέγαρο δεσπόζει επί το δρόμου και στο βάθος της πλατείας υψώνεται το μνημείο του έφιππου Κολοκοτρώνη που στη βάση του φυλάσσονται τα οστά του. Έξω απ’ το Δικαστικό Μέγαρο, τα αγάλματα των Δικαστών Τερτσέτη και Πολυζωίδη, που στάθηκαν στο ύψος της Δικαιοσύνης και δεν συνηγόρησαν στην καταδίκη του Γέρου, γεννούν συλλογισμούς για τους άνομους καιρούς μας. Χάθηκαν άραγε οι τίμιοι δικαστές μαζί με τους ήρωες; Θα είναι ετούτη η παράλογη συγκυρία, η αφορμή μιας νέας έγερσης και αφύπνισης; Αν μη τι άλλο, η τριανδρία της πλατείας αφήνει μια χαραμάδα στην ελπίδα και δικαίως αναρωτιέσαι γιατί δεν έχει το όνομα του Κολοκοτρώνη. Μέσα στο άλσος υπάρχει το Αποστολοπούλειο Πνευματικό Κέντρο, παιδικές χαρές, αναψυκτήρια, το παλιό τραινάκι... και αποτελεί ιδανικό καταφύγιο για παιδικό παιχνίδι και περίπατο.

Μνημεία και προτομές ιστορικών προσώπων, υπάρχουν σε όλη την περίμετρο της πλατείας και πίσω από το Δικαστικό Μέγαρο και φυσικά αφθονούν τα καταστήματα, οι καφετέριες. Πνευματικές αναζητήσεις Ο ερευνητικός επισκέπτης της Τρίπολης θα διαπιστώσει εύκολα ότι βρίσκεται σε τόπο που οι ιστορικές και πνευματικές του αναζητήσεις θα βρούν άφθονη τροφή. Στις απόκεντρες πλατείες και τους δρόμους της πόλεις θα συναντήσει πολλά ακόμα αξιόλογα κληροδοτήματα και κτίρια αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος, καθένα και μια αξιομνημόνευτη ιστορία. Μεταξύ αυτών το Δημαρχείο, το πατρικό του ποιητή μας Κώστα Καρυωτάκη, την Ιερατική Σχολή, το σπίτι του θεατρικού συγγραφέα και δημοσιογράφου Θεόδωρου Συναδινού και πολλά άλλα. Το Μουσείο Χαλκού, δημιούργημα του Συλλέκτη Τάσου Μπιρμπίλη που στεγάζεται στο πατρικό του, στην οδό Χρονά, έχει εκατοντάδες εκθέματα από τη λαογραφική ζωή της Αρκαδίας και της Πελοποννήσου. Τρεις τουλάχιστον βιβλιοθήκες, 4 χορευτικοί όμιλοι, ιδιωτικά ιστορικά αρχεία, χορωδία, ο Φιλοτεχνικός Όμιλος Τριπόλεως με «γενναίο» ιστορικό εκδηλώσεων και δράσεων, προσωπικότητες από το χώρο της πολιτικής, των εικαστικών και λόγιοι καθιστούν την Τρίπολη πνευματική φρυκτωρία. Αξίζει, δε, να σημειωθεί ότι από τους 200 Αρκάδες Φιλικούς, οι 40 ήταν Τριπολιτσιώτες. Το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου συνδράμει με «νέο αίμα» σ’ αυτήν την παράδοση εισάγοντας την πόλη στον κόσμο της πληροφορικής. Ένα ακόμα αξιόλογο σημείο αναφοράς και αναψυχής είναι το άλσος του Αγίου Γεωργίου, λίγο έξω από την πόλη, με το υπαίθριο πέτρινο θεατράκι που φιλοξενεί θερινές εκδηλώσεις.

Στην απότομη πλαγιά του Μαινάλου και σε απόσταση 10 χλμ, υπάρχει η Ιερά Μονή Επάνω Χρέπας, που θεωρείται το ψηλότερο μοναστήρι του Μοριά (1280 μ.). και αγναντεύει όλο το Μαντινειακό πεδίο. Σ’ αυτήν ευλογήθηκαν τα όπλα των Αγωνιστών πριν την άλωση. Για κάθε προτίμηση Το φαγητό είναι εξαιρετική γευστική εμπειρία στα πολλά ταβερνάκια της πόλης ενώ στον πεζόδρομο της Δεληγιάννη συγκεντρώνονται τα περισσότερα νεολαιϊστικα στέκια. Μπαράκια για ξενύχτι αλλά και βραδυές με ζωντανή μουσική δεν λείπουν απ’ τον

19

Το Σπήλαιο του Κάψια στην Μαντινεία

κατάλογο. Το Εθνικό Αθλητικό Κέντρο διαθέτει στάδιο, κλειστό γυμναστήριο, κολυμβητήριο και γήπεδα για κάθε αθλητική προτίμηση ενώ ο Δήμος προωθεί το ποδήλατο τόσο για τις μετακινήσεις εντός πόλης όσο και σαν υπαίθρια αθλητική δραστηριότητα. Στα θετικά της Δημοτικής Αρχής είναι και οι κάδοι ανακύκλωσης που συναντάμε παντού. Για τη διαμονή φροντίζουν αρκετά και καλά ξενοδοχεία. Ως πρωτεύουσα του Νομού και της Περιφέρειας, η Τρίπολη, συγκεντρώνει όλες της υπηρεσίες και η καθημερινότητα χαρακτηρίζεται από έντονη κινητικότητα καθώς αποτελεί το σημείο αναφοράς της εμπορικής δραστηριότητας όλων των γύρω χωριών.

Στο μυθικό Μαίναλο Η πιο μαγευτική διαδρομή, ελιξίριο που γυρίζει το χρόνο πίσω στις φυσικές μας ρίζες, ξεκινάει από το υψίπεδο της Τρίπολης και οδηγεί στην καρδιά του κατάφυτου Μαινάλου. Προστατευόμενος βιότοπος και ένα από τα πιο δασωμένα όρη της χώρας μας, μπολιασμένο με τους μύθους του τραγοπόδαρου Πάνα και της Καλλιστούς, είναι η μήτρα που έθρεψε 12 γενιές Κολοκοτρωναίων και κάθε χωριό και μονοπάτι αφηγείται τα έργα και το έπος τους. Τόποι και τοπία για αναγέννηση, αναθεώρηση, λύτρωση. Μία διαδρομή (με συμβατικό αυτοκίνητο) που ξεκινάει απ’ την Τρίπολη προς Αλωνίσταινα και

επιστρέφει στην πόλη περνώντας από το Αρκουδόρεμα, συναντάει τα περισσότερα χωριά του πρώην Δήμου Φαλάνθου και τα Κολοκοτρωνέικα λημέρια. Παραδοσιακοί οικισμοί και μνημεία μέσα σ’ ένα τοπίο άσπιλης φύσης, αφοπλίζουν τη σκέψη και μας μεταφέρουν σε μια διάσταση αρχέγονη και στα όρια του μεταφυσικού. Το πετρόχτιστο Ροεινό και η όμορφη Πιάνα με το Λαογραφικό Μουσείο και η Αλωνίσταινα είναι οι απαραίτητοι πρώτοι σταθμού. Συνεχίζοντας προς Βυτίνα θα ανταμώσετε την παράκαμψη που οδηγεί στο χιονοδρομικό κέντρο Οστρακίνα, σε υψόμετρο 1600μ.. Πόλος έλξης για τους λάτρεις των χειμερινών δραστη-

20 Τρίπολη

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

ριοτήτων και τους ορειβάτες, διαθέτει 4 χιονοδρομικές πίστες, καταφύγιο, ξενώνα, σαλέ και εκπαιδευτές. Το καταφύγιο ανήκει στον ιστορικό Ελληνικό Ορειβατικό Σύλλογο (ΕΟΣ) Τρίπολης και μπορεί να φιλοξενήσει 50 άτομα, ενώ απέχει μόλις 162 χλμ από την Αθήνα. Ένα δίκτυο μονοπατιών ορεινής πεζοπορίας που ξεπερνά τα 200 χλμ, έχει χαρτογραφηθεί και σημανθεί από τον Σύλλογο Αρκάδων Ορειβατών Οικολόγων (ΣΑΟΟ). Η πρόσβαση στην Οστρακίνα μπορεί να γίνει και από τη διαδρομή Τρίπολη-Λεβίδι και αποτελεί μάλλον εξόρμηση μιας ξεχωριστής μέρας. Από τούτα τα μέρη περνάει και το Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε4 που από τη Βυτίνα κατευθύνεται προς το Λεβίδι και από εκεί στο Καταφύγιο της Οστρακίνας μέσα από δασικά περάσματα. Από την ονομαστή Αλωνίσταινα κατευθυνόμαστε προς Βυτίνα και στον κεντρικό οδικό άξονα στρίβουμε αριστερά προς Λαγκάδια ώσπου να συναντήσουμε την παράκαμψη για Ελάτη, Χρυσοβίτσι, Λυμποβίσι… Στο Αρκουδόρεμα θα ξεδιψάσουμε στην πέτρινη κρήνη και θα σταθούμε στην αγιογραφημένη Παναγιά με τις σπάνιες επιγραφές. Στο Λιμποβίσι μας περιμένει το πατρικό του Κολοκοτρώνη που λειτουργεί πλέον σαν Μουσείο και περιβάλλεται από έναν χώρο άνετο και λιθόστρωτο ενώ περιλαμβάνει ακόμα το Μουσείο Δασικής Ιστορίας και ένα γραφικό αναψυκτήριο. Το Χρυσοβίτσι έχει κηρυχτεί διατηρητέος παραδοσιακός οικισμός, έχει καλή τουριστική υποδομή και υπήρξε ορμητήριο των επαναστατών και τόπος όπου ο Κολοκοτρώνης διατηρούσε ιδιαίτερο γραφείο. Στην Τρίπολη επιστρέφουμε μέσω του χωριού Τσελεπάκου. Τέλος εκδρομής ή αρχή για νέες αποδράσεις… Όπως κι αν επιθυμεί η καρδιά σας το Μαίναλο είναι ένας απέραντος παράδεισος, ένα απαράμιλλο οικοσύστημα, ένας

αξεπέραστος ύμνος στη φύση και την παράδοση. Για πληροφορίες και λεπτομέρειες επισκεφτείτε τις ιστοσελίδες των ορειβατών: www. eostripolis.gr, www.saoo.gr. Στα χωρικά της Μαντινείας Το Μαντινειακό πεδίο αρχίζει σχεδόν αμέσως μετά το πέρασμα της Σήραγγας Ατεμισίου στην Εθνική Οδό Κορίνθου-Τριπόλεως. Από την Τρίπολη δεν έχετε παρά να ακολουθήσετε την κεντρική οδό Καλαβρύτων (προέκταση της Εθνικής Αντιστάσεως) που θα σας οδηγήσει χωρίς παράκαμψη, μετά από 13 χιλιόμετρα, στον δρόμο Νεστάνης-Λαγκαδίων. Για τον πλούσιο υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα και το εύφορο οροπέδιό της έχει υμνηθεί από τους προϊστορικούς χρόνους. Είναι η ερατεινή «πολυάμπελος χώρα» στον Όμηρο και η «μεγίστη και αρχαιοτάτη πόλη της Αρκαδίας» του ιστορικού Πολύβιου και υπήρξε το θέατρο σημαντικών ιστορικών μαχών και γεγονότων.

Από τις σωζώμενες αρχαιότητες αναζητήστε το αρχαίο θέατρο, το ναό της Ήρας, το Βουλευτήριο, τον ναό του Σωτήρος Διός, το ιερό του Ίππιου Ποσειδώνα, τη σημαντική θέση Λόφος Γκορτσούλι που ταυτίζεται με την προϊστορική ακρόπολη της Μαντινείας Πτόλιν. Από το λόφο είναι μοναδική η θέα στον Μαντινειακό κάμπο και στην καρδιά του διακρίνεται ο οχυρωματικός περίβολος της αρχαίας πόλης. Στον καιρό της δόξας του είχε 126 πύργους και 10 πύλες. Κοντά στον αρχαιολογικό χώρο βρίσκεται και το αμφιλεγόμενο εκκλησάκι της Αγίας Φωτεινής, έργο του Αρκά Κώστα Παπαθεοδώρου. Το ιδιόμορφο πάντρεμα αρχαίων υλικών με χριστιανικά και ανατολίτικα στοιχεία έχει προκαλέσει πολλές αντιδράσεις τόσο για την αισθητική όσο και για τη λειτουργική του σκοπιμότητα στο χώρο. Η Μαντινεία είναι ο τόπος που περίφημου Μοσχοφίλερου και είναι επιβεβλημένη μια περιήγηση στους δρόμους του κρασιού και τα οινοποιεία. Στο χωριό Νεστάνη,

21

Η Αγία Ελεούσα στη Βλαχέρνα

Το Μαντινειακό Πεδίο μας ατενίζει από ψηλά στο λόφο του Γουλά η Μονή Γοργοεπικόου. Στο χαμηλό κατάφυτο ύψωμα, στις υπώρειες του χωριού, μας υποδέχεται το πελασγικό τείχος. Σκαρφαλωμένο σε απότομο βράχο, κοντά στον κόμβο της Νεστάνης, βρίσκεται το Ασκηταριό του Αγίου Λουκά Βασιλείου. Το σπουδαιότερο σύγχρονο απόκτημα της Μαντινείας είναι το εκπληκτικό σπήλαιο του Κάψια. Μετά από περιπέτεια ενός και πλέον αιώνα άνοιξε πρόσφατα τις πύλες του στο κοινό. Το χωριά Κάψιας βρίσκεται πάνω στον κεντρικό δρόμο Νεστάνης-Λεβιδίου, διαθέτει ξενώνες, οινοποιεία, ταβερνάκια, εργαστήριο παραδοσιακών ζυμαρικών. Στο Λεβίδι και τον αρχαίο Ορχομενό Η συνέχεια του κεντρικού δρόμου μας οδηγεί στο ιστορικό Λεβίδι, πατρίδα του πολιτικού Αλέξανδρου Παπαναστασίου που διετέ-

λεσε πρωθυπουργός της Ελλάδας την περίοδο 1924-1932. Στο ομώνυμο Μουσείο φιλοξενούνται τα αρχεία του με σημαντικά ντοκουμέντα από την προσωπική και πολιτική του πορεία και η βιβλιοθήκη του με περισσότερους από 2000 τόμους. Σπουδαίο κεφαλοχώρι, το Λεβίδι, φημίζεται για τα παραδοσιακά προϊόντα του, τον αγροτουρισμό, τους αρχοντικούς ξενώνες του, τα θρησκευτικά μνημεία, το καλό φαγητό και την ονειρεμένη

φύση του Μαινάλου στις παρυφές του οποίου είναι κτισμένο. Θα επισκεφτούμε ακόμα το Λαογραφικό Μουσείο και το Αρκαδικό Μουσείο Τέχνης και Ιστορίας Δρυάδες. Δύο χιλιόμετρα έξω απ’ το Λεβίδι βρίσκεται η περίφημη Παναγία του Λεβιδίου, ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου που ανήκει στο σπάνιο είδος βασιλικής με τρουλοκάμαρα. Είναι χτισμένη πάνω στο αρχαίο ιερό της Υμνίας Αρτέμιδος του οποίου έχει ενσωματωμένα πολλά

22 Τρίπολη

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

αρχιτεκτονικά μέλη. Η εκκλησία είναι του 11ου αιώνα και θα την συναντήσετε παίρνοντας το δρόμο Λεβιδίου-Σκοτεινής (προς Κανδήλα). Από το Λεβίδι μπορούμε να προσεγγίσουμε εύκολα το χιονοδρομικό κέντρο της Οστρακίνας μέσω του παραδοσιακού οικισμού Καρδαράς απ’ τον οποίο απέχει 9 χλμ. Στο δρόμο προς την Κανδήλα, σε απόσταση 10 περίπου χλμ, βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος του Ορχομενού, μια από τις ισχυρές πόλεις της αρχαίας Αρκαδίας. Οι ανασκαφές στο λόφο με την εξαιρετική θέα, έφεραν στο φως τμήματα του τείχους της ακρόπο-

λης, Αγορά, ιερό της Αρτέμιδος και θέατρο του 3ου π.Χ. αιώνα. Στην Κανδήλα σημαντικό αξιοθέατο είναι η ομώνυμη Μονή που στη διάρκεια της Εθνεγερσίας του 1821 ήταν εργαστήριο κατασκευής πολεμοφοδίων, αποθήκη και καταφύγιο. Ένα από τα ιστορικά μοναστήρια των βράχων. Επιστρέφοντας στο Λεβίδι θα κινηθούμε προς τον παραδοσιακό οικισμό της Βλαχέρνας. Στη δυσπρόσιτη, βραχώδη έξαρση πάνω από τον οικισμό βρίσκονται το μοναστήρι της Παναγιάς Ελεούσας (Αγιαλεούσα στην ντόπια συνομιλία) και τα λείψανα της ηρωικής καστροπολιτείας του Μπεζενί-

Ο βυζαντινός ναός της Παναγιάς στην Επισκοπή

κου. Το μοναστήρι με τις πολλές κρύπτες, χτίστηκε γύρω στο 1400 και χρησίμευε σαν καταφύγιο των υπόδουλων Ελλήνων. Η θέα από τούτη τη βίγλα είναι ανεπανάληπτη. Λίγο έξω απ’ τη Βλαχέρνα, στο βουνό Καστανιά (Κνάκαλος των αρχαίων), σώζεται εντοιχισμένη κυριολεκτικά στο βράχο η έρημη πλέον Μονή της Παναγίας Βλαχερνιώτισσας, ένα ακόμη στρατηγικό οχυρό της τουρκοκρατούμενης Ελλάδας. Στην αρχαιότητα η περιοχή ανάμεσα στην Βλαχέρνα τη Χωτούσα και την Κανδήλα φιλοξενούσε την σπουδαία πόλη των Καφυών ερείπια της οποίας συναντάμε σε διάφορες θέσεις. Στο δυναμικό, καταπράσινο και ιστορικό χωριό Δάρα, βρίσκονται οι πηγές του ποταμού Τράγου, απομεινάρια νερόμυλου, ενετικού πύργου και προχριστιανικών οικισμών, σπήλαια, παραδοσιακές κατοικίες, ξενώνας, και όμορφα ταβερνάκια. Ο Δαραίικος κάμπος φημίζεται για τα αγροτικά του προϊόντα και είναι ο ένας από τους δύο βασικούς τόπους παραγωγής τω ονομαστών μήλων Delicious Πιλαφά. Τεγέα – ο Αφειδάντιος Κλήρος Εγγονός του Πελασγού και γιος του γενάρχη των Αρκάδων, ο Τεγέας, ήταν ο ιδρυτής της προϊστορικής πόλης στο νοτιοανατολικό οροπέδιο της Μαντινείας, που στη λάμψη της θα υποκλιθεί αργότερα η αρχαιότητα. Στους ιστορικούς χρόνους η πόλη ήταν αποτέλεσμα συνοικισμού 9 Δήμων και 4 φυλών που επί βασιλείας του Αφείδα ονομάστηκε και Αφειδάντιος Κλήρος. Ήταν η σπουδαιότερη πολιτεία της Αρκαδίας μέχρι την ίδρυση της Μεγάλης Πόλης από τον Επαμεινώνδα, το 371 π.Χ.. Είχε τείχη ισχυρά με περίμετρο 5,5 χιλιόμετρα, πολλούς πύργους και 5 πύλες ενώ τον 5ο αιώνα π.Χ. αριθμούσε 40.000 κατοίκους.

23 Ο ναός της Αλέας Αθηνάς, έργο του Σκόπα του 4 ου π.Χ. αιώνα, χτισμένος πάνω σε προγενέστερο Μυκηναϊκό, ήταν ανάμεσα στους 3 σπουδαιότερους της Πελοποννήσου, με εκείνους του Ολυμπίου Διός και του Επικούρειου Απόλλωνα στις Βάσσες. Μεγαλοπρεπή κτίρια και μνημεία κοσμούσαν την πόλη που ανέδειξε κορυφαίες πνευματικές και πολιτικές μορφές, και ήρωες. Οι Τεγεάτες πήραν μέρος στην Αργοναυτική Εκστρατεία, στα τρωικά με 6000 στρατό, στα περσικά και τις Θερμοπύλες, ήταν παρόντες σε όλους τους μεγάλους πολέμους του αρχαίου κόσμου και ίδρυσαν αποικίες. Ο περιμάχητος ο βίος τους, τους ήθελε και σε μόνιμη σύγκρουση με τους γείτονες Μαντινείς για τα νερά του Μαντινειακού Πεδίου. Η πόλη θα παραμείνει υπολογίσιμη δύναμη και στους ρωμαϊκούς χρόνους και θα λεηλατηθεί και θα καταστραφεί ολοσχερώς από τους Βησιγότθους του Αλάριχου το 395 π.Χ.. Σήμερα, η Τεγέα, με τον εύφορο κάμπο της διάσπαρτο μνημείων, τις 65 εκκλησίες και εξωκκλήσια, τους φιλόεργους πολιτιστικούς φορείς και σε απόσταση 10 χλμ από την Τρίπολη, προσθέτει στον διευρυμένο Δήμο ένα ανεκτίμητο πολιτιστικό και οικονομικό κεφάλαιο. Στην Αλέα θα επισκεφτούμε το Αρχαιολογικό Μουσείο Τεγέας και το ναό της Αλέας Αθηνάς. Στην Επισκοπή, το Πάρκο του Τεγεατικού Συνδέσμου. Στο πάρκο υπάρχει το Λαογραφικό Μουσείο που στεγάζεται στο κτίριο της παλιάς Οικοκυρικής Σχολής, ο βυζαντινός ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου, αγιογραφημένος από τον Αγήνορα Αστεριάδη και κτισμένος πάνω στο κοίλο του ελληνιστικού θεάτρου, τμήματα της αρχαίας Αγοράς, ψηφιδωτά και λείψανα παλαιοχριστιανικής και βυζαντινής περιόδου. Είναι γεμάτο προτομές, αγάλματα και επιγραφές ευεργετών και ιστο-

ρικών γεγονότων και προσώπων. Έχει παιδική χαρά, τουριστικό περίπτερο και είναι κατάφυτο. Εδώ φιλοξενείται η περίφημη Γεωργική Έκθεση και το πανηγύρι της Τεγέας τον 15αύγουστο. Στην ευρύτερη περιοχή της Τεγέας υπάρχουν επίσης ερείπια του ναού της Αρτέμιδος Κνακεάτιδος ανάμεσα στα χωριά Μαυρίκι και Βέρβαινα και στον Άγιο Σώστη του ιερού της Δήμητρας και της Κόρης. Ο υγρότοπος και ταμιευτήρας της Λίμνης Τάκα και τα οινοποιεία της περιοχής αξίζουν επίσης την επίσκεψή μας. Βορειοδυτικά της Λίμνης και σε απόσταση 7 περίπου χλμ από την Τρίπολη, βρίσκονται τα ερείπια του αρχαίου Παλλαντίου. Σημαντική είναι η συμβολή του Κοινωφελούς Ιδρύματος Μιχαήλ Στασινόπουλου-ΒΙΟΧΑΛΚΟ στα πολιτιστικά δρώμενα του τόπου. Στα μέρη της Σκιρίτιδας Στο νοτιότερο τμήμα του διευρυμένου Δήμου Τρίπολης, συναντάμε τα χωριά του πρώην Δήμου Σκιρίτιδας, περιοχή που κατοικείται από τους προϊστορικούς χρόνους. Το δάσος της Σκιρίτιδας αποτελεί σπάνιο πνεύμονα με ήπιο ορεινό ανάγλυφο, ιδανικό για πεζοπορία ανάμεσα σε πεύκα, καστανιές, καρυδιές, έλατα…, που στα σπλάχνα του φωλιάζουν οι πηγές του Ευρώτα. Είναι αποτέλεσμα του μόχθου των κατοίκων της περιοχής και του δασολόγου Αναστάσιου Στεφάνου, που έκαναν όνειρό τους την αναδάσωση του, λαβωμένου από τις μάχες του 21, αρχαιότατου δρυμού. Αξίες του τόπου είναι οι παραδοσιακοί οικισμοί Βλαχοκερασιά και Κερασιά αλλά και το κεφαλοχώρι Κολλίνες και τα γύρω χωριά. Η περιοχή παράγει εκλεκτά αγροτικά και κτηνοτροφικά προϊόντα. Ευρήματα από τις επιφανειακές ανασκαφές που έκανε ο καταγόμενος από τα Βούρβουρα Κων/νος Ρωμαίος, φιλοξενούνται στο Μουσείο της

Τεγέας. Το δάσος της Σκυρίτιδας απέχει 25 χλμ από την Τρίπολη στον δρόμο προς τη Σπάρτη. Στο ηρωικό Βαλτέτσι Μπαίνοντας στο χωριό καταλαβαίνεις αμέσως ότι εδώ διοικεί ακόμα ο Κολοκοτρώνης κι ο λόγος που άφησε διαθήκη στους Βαλτετσιώτες παραδίδεται ευλαβικά από γενιά σε γενιά. Είσαι σε τόπο ανδρείας και αυτοθυσίας που η μνήμη τους γιορτάζεται με αναπαράσταση της μάχης και με μεγαλοπρέπεια κάθε χρόνο στις 12 του Μάη. Η νίκη του Βαλτετσίου ανακήρυξε το Γέρο του Μοριά Αρχιστράτηγο του αγώνα και υπήρξε ο καταλυτικός προπομπός για την άλωση της Τριπολιτσάς. Στην όμορφη πετρόχτιστη εκκλησιά, στους αδριάντες του Κολοκοτρώνη και του Νικηταρά, στις τραχιές πλαγιές με τα ταμπούρια της γενναίας αντίστασης, στο Λαογραφικό Μουσείο, στους ίσκιους της πλατανόσκεπης πλατείας με το επιβλητικό μνημείο… ολόγυρα και πανταχού παρούσα σε κυκλώνει η αύρα και η νοσταλγία εκείνων των γενναίων που κατατρόπωσαν τον Κεχαγιάμπεη. Όαση ήθους, καλοσύνης και φιλοξενίας, το ποιμενικό αυτό προπύργιο που συγκεντρώνει τους απανταχού ξενιτεμένους στις ωραίες γιορτές και τα πανηγύρια του. Δώδεκα χλμ απ’ την Τρίπολη στην κατεύθυνση προς Καλαμάτα. Αν αποφασίσουμε να κινηθούμε ακόμη νοτιότερα, αξίζει να καταθέσουμε λίγες στιγμές περισυλλογής και τιμής στο χωριό του ποιητή μας Νίκου Γκάτσου, Ασέα. Για τους πιο τολμηρούς υπάρχει και το φαράγγι του ποταμού Ελισσώνα. Στο γειτονικό χωριό Μάναρη συναντάμε το μεγαλύτερο, τοξωτό, πέτρινο γεφύρι της χώρας. Διατηρητέο μνημείο, υπόδειγμα αρχιτεκτονικής. Οι πυρκαγιές και τα αιολικά πάρκα έχουν αλλοιώσει αισθητά το τοπίο, ευτυχώς υπάρχουν άνθρωποι και σύλλογοι

24 Τρίπολη

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

που αγωνίζονται να το αποκαταστήσουν. Σε απόσταση 31 χλμ από την Τρίπολη βρίσκεται η ιστορική Μονή Καλτεζών στο οποίο ορκίστηκαν τα μέλη της πρώτης Πελοποννησιακής Γερουσίας. Προστιθέμενες Αξίες Διανύσαμε σημαντικές αποστάσεις με σπουδαίους σταθμούς, ποικιλία συγκινήσεων, εναλλαγές τοπίων, παραστάσεων, συναισθημάτων. Κι όμως, μόνο ψήγματα γεύσης αυτού του άπειρου τόπου χαρήκαμε. Βαθαίνοντας στη φύση, το ανάγλυφο, τις μικρές κοινωνίες των ανθρώπων και την ιστορία τους, θα ανακαλύψουμε ένα πλήθος αστείρευτο από μονοπάτια, περάσματα και προστιθέμενες αξίες. Κάποιες από αυτές είναι τα ταμπούρια του Κολοκοτρώνη στα Τρίκορφα, κοντά τη Σιλίμνα, που σημειώνονται με σεμνό μνημείο

και ψηλά στους λόφους διακρίνονται οι μικρές λίθινες οχυρώσεις. Ακόμα, στην περιοχή του πρώην Δήμου Κορυθίου και στην παλιά οδό Τρίπολης-Άργους, υπάρχει το θρυλικό μοναστήρι του Αγίου Νικολάου Βαρσών, 12 χλμ ανατολικά της Τρίπολης. Είναι φρουριακού χαρακτήρα, ενεργή, ανδρώα Μονή σε κατάφυτη πλαγιά, με πλούσια ιστορία, θαυμάσιες αγιογραφίες και τρεχούμενα νερά. Στην ίδια κατεύθυνση βρίσκονται και τα λιγοστά ερείπια της καστροπολιτείας του Μουχλίου ενώ η περιοχή παράγει ονομαστά στο πανελλήνιο αγροτικά προϊόντα. Τι θα αγοράσουμε Λικέρ ΤΙΠΟΤΑ στην ποτοποιϊα του Κου Μπίρη (για να ακούσετε και την πικάντικη και διάσημη ιστορία του). Μήλα Delicius Πιλαφά. Σκόρδα και πατάτες Τριπόλεως. Κρασιά ΟΠΑΠ Μαντινείας. Μέλι βανίλια ελάτης Μαινάλου. Αλλαντικά και τυροκομικά. Καρύδια και Κάστανα. Κεράσια και ροδάκινα. Ελαιόλαδο και πράσινο σαπούνι. Παραδοσιακά υφαντά και δημιουργίες ξύλου. Τι θα φάμε Το παραδοσιακό Λαγοτό (χοιρινό με μπόλικο σκόρδο και καρύδια),

κόκκορα με μακαρόνια, καγιανά με παστό χοιρινό, τριφτάδες (φρέσκο ζυμαρικό), χοιρινό με μήλα ή δαμάσκινα, πηχτή, αρνάκι ή κατσικάκι πρωτογιάχνι, μυρωνολάχανα τσιγαριστά, κουνέλι σκορδαλιά, χορτόπιτες, μανιτάρια στο φούρνο. Γλυκιά μπουγάτσα, δίπλες, Γαλόπιτα, τηγανητά μήλα Τρίπολης, σιροπιαστή καρυδόπιτα, καλτσουνάκια. Γιορτές - Εκδηλώσεις – Πανηγύρια Άλωση της Τριπολιτσάς (ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ), 23 Σεπτεμβρίου. Τριπολιτσιώτικο Πάσχα. Αναπαράσταση της Μάχης του Βαλτετσίου, 12 Μαΐου. Πολυήμερο πανηγύρι και Έκθεση Τεγέας τον 15αύγουστο. Τα πανηγύρια στα χωριά έχουν ξεχωριστό παραδοσιακό χρώμα και πηγαίο γλέντι και είναι πολλές οι αγροτικές γιορτές όπως του Σκόρδου, της Πατάτας, του Τσοπάνη, του Μελιού και του Καρυδιού κλπ. Η Τρίπολη είναι ιδανική επιλογή για τα Χριστούγεννα. Η πόλη και η ύπαιθρος ζωντανεύουν με πληθώρα εκδηλώσεων και πιστούς επισκέπτες που την προτιμούν για την φιλοξενία, τις γεύσεις, τις αμέτρητες εναλλακτικές προτάσεις. Το δάσος της Σκιρίτιδας

Εθνικής Αντίστασης 43 Τρίπολη 221 00 2710 222235, 2710 234672

www.traveltripolis.gr

Χιονοδρομικό Κέντρο Οστρακίνας Μαίναλον

26

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΜΥΡΝΙΩΤΗΣ Ελένη Α. Παπαδοπούλου

Γιάννης Σμυρνιώτης:

πιστεύουμε στη συνεργασία Δήμου-Δημότη Εκλεγμένος για πρώτη φορά Δήμαρχος Τρίπολης, ο Κος Γιάννης Σμυρνιώτης, καλείται να διοικήσει έναν από τους μεγαλύτερους Δήμους της χώρας, μέσα στις συμπληγάδες του Καλλικράτη και της οικονομικής κρίσης. Πολιτικός Μηχανικός, με πολύχρονη και πολύπλευρη πολιτική ενασχόληση και με 8ετή εμπειρία στην Αυτοδιοίκηση ως Νομαρχιακός Σύμβουλος, δοκιμάζεται σε μια δύσκολη συγκυρία και σ’ έναν Δήμο απαιτητικό. Μιλήσαμε μαζί του για τα σχέδια και τα πλεονεκτήματα του τόπου.

• Δήμαρχος σε πρόσφατα διευρυμένο Δήμο και σε εποχή κρίσης και αβεβαιότητας. Ποιά διαφορετική φιλοσοφία και διοικητική πρακτική εκπέμπει η Δημοτική Αρχή προς τους Δημότες της, προκειμένου να οικοδομήσει αισιοδοξία για το αύριο του Δήμου; Ο νέος, διευρυμένος, καλλικρατικός Δήμος Τρίπολης αποτελεί το μεγαλύτερο σε έκταση Δήμο της γεωγραφικής Περιφέρειας Πελοποννήσου και έναν από τους μεγαλύτερους της χώρας. Μέσα σε αυτό το νέο πλαίσιο και σε συνδυασμό με την οικονομική και κοινωνική συγκυρία της χώρας, σκοπός είναι να παρέμβουμε στην αναπτυξιακή διαδικασία του τόπου συζητώντας, αναζητώντας λύσεις, βάζοντας στόχους, διεκδικώντας πόρους. Θέλουμε μαζί με τους δημότες, να πάμε τον τόπο μας μπροστά. Έχουμε τη διάθεση και πιστεύουμε στη συνεργασία Δήμου -Δημότη, που μπορεί να φέρει σημαντικά αποτελέσματα.

• Με την οικονομική κρίση να πλήττει όλα τα ταμεία, ποιά είναι τα έργα προτεραιότητας

της Δημοτικής Αρχής, και με ποιούς πόρους θα μπορέσουν να υλοποιηθούν; Ο νεός Δήμος Τρίπολης προχωρά σε έναν καθολικό, στοχευμένο, ρεαλιστικό σχεδιασμό για περίοδο έως το 2014. Σχεδιασμό που εντάσσει λειτουργικά όλες τις υπάρχουσες μελέτες, που αξιοποιούν τους διαθέσιμους πόρους και κυρίως του ΕΣΠΑ, στο οποίο έχουμε εντάξει ήδη έργα προϋπολογισμού άνω των 10 εκ. Ευρώ. Παράλληλα, υλοποιείται ένα ρεαλιστικό πρόγραμμα έργων, από εθνικούς και ίδιους πόρους και δίνουν λύσεις σε μικρά και μεγάλα προβλήματα ολόκληρου του διευρυμένου Δήμου Τρίπολης.

• Παρακολουθούμε την προσπάθεια του Δήμου για προβολή των αγροτικών προϊόντων της περιοχής. Εκτός από τις δράσεις για τα μήλα Πιλαφά ποιές άλλες πρωτοβουλίες σχεδιάζονται; Πράγματι, η προώθηση των αγροτικών προϊόντων της περιοχής μας είναι μια βασική δράση για το Δήμο μας, η οποία όμως δεν περιορίζεται μόνο στο εσωτερικό της

χώρας. Επιχειρούμε να θέσουμε σε νέες βάσεις τη συνεργασία με τις αδελφοποιημένες πόλεις του εξωτερικού, εξετάζοντας συνεργασίες αλλά και ανταλλαγή τεχνογνωσίας τόσο με το Παραλίμνι της Κύπρου, όσο και με το Peine της Γερμανίας. Παρά τη δυσμενή συγκυρία, πιστεύουμε στον Πολιτισμό, τον Αθλητισμό ως βασικά αναπτυξιακά εργαλεία και στηρίζουμε, στα πλαίσια των οικονομικών μας δυνατοτήτων, κάθε αξιόλογη προσπάθεια φορέων που δραστηριοποιούνται σ’ αυτούς τους τομείς με στόχο όλα τα σημεία ιστορικού, πολιτιστικού, αθλητικού ή τουριστικού ενδιαφέροντος στα όρια του Νέου Δήμου να είναι πάντα ενεργά.

• Η κρίση οδηγεί τους νέους ανθρώπους πίσω στην πατρώα γη. Ποιές δημιουργικές διεξόδους και προοπτικές απασχόλησης μπορεί να τους προσφέρει σήμερα η Τρίπολη; Είναι πράγματι γεγονός ότι αυτή η οικονομική και κοινωνική κρίση έχει οδηγήσει σε σημαντικές αλλαγές στη ζωή όλων, με αποτέλεσμα όχι μόνο την επιστροφή των νέων στην πατρώα γη, όπως αναφέρατε, αλλά και η φυγή πολλών νέων στο εξωτερικό. Για εμάς εδώ στην Τρίπολη, η επιστροφή των νέων στον τόπο τους, είναι κάτι για το οποίο προσπαθούμε και έχουμε θέσει ως στόχο. Πρέπει όμως να αποτελέσει συνειδητή επιλογή και όχι λύση ανάγκης. Η Τρίπολη, και πλέον ο Καλλικρατικός Δήμος προσφέρουν πολλές και ποικίλες δυνατότητες ευκαιρίες ανάπτυξης! Η Γη και ο Τουρισμός είναι 2 βασικοί πυλώνες που μπορεί κανείς να δραστηριοποιηθεί. Τοπικά προϊόντα και προϊόντα ΠΟΠ όπως το Μοσχοφίλερο, τα μήλα Πιλαφά, το Αρκαδικά τυροκομικά προϊόντα σε συνδυασμό με εναλλακτικές μορφές τουρισμού, όπως ο Αγροτουρισμός είναι δυνατό να προσφέρουν σημαντικές

27

ευκαιρίες ανάπτυξης. Εμείς ως δημοτική αρχή, προσπαθούμε, με δράσεις και στοχευμένες ενέργειες, να τονίσουμε τη σημασία τους και να αναδείξουμε το ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν στο μέλλον.

• Έχετε εκλεγεί Γραμματέας στο Περιφερειακή Ένωση Δήμων Πελοποννήσου. Πιστεύετε ότι ο νέος αυτός θεσμός θα μπορέσει να λύσει προβλήματα διαδημοτικής συνεννόησης που χρονίζουν; Τι να περιμένουμε από την Ένωση στο άμεσο μέλλον; Παρά το γεγονός ότι καθυστέρησε η διαδικασία συγκρότησης των συλλογικών οργάνων της Αυτοδιοίκησης, εμείς στην Π.Ε.Δ. Πελοποννήσου «τρέχουμε» αρχικά να ιεραρχήσουμε και αμέσως μετά να δρομολογήσουμε λύσεις σε χρόνια προβλήματα που ταλαιπωρούν την Αυτοδιοίκηση και κατ’ επέκταση επηρεάζουν την ποιότητα ζωής των δημοτών μας, όπως η διαχείριση των στερεών και υγρών αποβλήτων και των υδάτινων πόρων, η πορεία μεγάλων αναπτυξιακών έργων κλπ. Και ο νέος θεσμός ως έκφραση όλων των Δήμων της Περιφέρειας μπορεί διεκδικήσει δυναμικά την επίλυση τους. Σαν πρώτα βήματα προχωρήσαμε στην διοργάνωση ημερίδας με συμμετοχή τόσο των συναρμόδιων Υπουργείων, της Αποκεντρωμένης Διοίκησης και της Περιφέρειας Πελοποννήσου για το πρόβλημα της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων καθώς και σε παρέμβαση για την συνέ-

χιση και πλήρη ολοκλήρωση της Ολυμπίας οδού.

• Χριστούγεννα στην Τρίπολη του 2011… Κεντρικό σημείο των εορτασμών θα είναι η πλατεία Άρεως. Εκεί θα υπάρχει «Το Χωριό των Χριαστουγέννων», όπου μπορούν μικροί και μεγάλοι να πάρουν μέρος στις πολλαπλές δραστηριότητες στο «Σπίτι του Αϊ Βασίλη», στο «Σπίτι της φαντασίας και στο «Ταχυδρομείο του Αϊ Βασίλη». Παράλληλα, ένα παγοδρόμιο και διάφορα άλλα παιχνίδια θα συμπληρώνουν τις Χριστουγεννιάτικες δραστηριότητες στη μεγαλύτερη πλατεία του Δήμου μας. Στην πλατεία Αγίου Βασιλείου, στήνεται ένα bazzar από φιλανθρωπικά ιδρύματα, όπως κάθε χρόνο. Η πλατεία Πετρινού θα γεμίσει με διάφορες δραστηριότητες, όπως παιδικά δρώμενα και κάλαντα. Επιπλέον, η πόλη μας ομορφαίνει με στολισμό και φωτάκια στους περισσότερους δρόμους. Παράλληλα, η οδός Εθνικής Αντίστασης κλείνει για τις ημέρες αυτές και γεμίζει με Χριστουγεννιάτικα δέντρα ώστε οι πολίτες και οι επισκέπτες μας να απολαμβάνουν τον περίπατό τους. Και επειδή Δήμος Τρίπολης δεν είναι μόνο η πόλη της Τρίπολης, διακοσμούμε κωμοπόλεις και χωριά του Δήμου μας για να απολαύσουν Χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα τόσο οι μόνιμοι κάτοικοι όσο και οι επισκέπτες μας που χρόνια τώρα αναδεικνύουν την ορεινή Αρκαδία σε κορυφαίο χειμερινό προορισμό της χώρας.

28

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΜΗΛΑ ΠΙΛΑΦΑ Ελένη Παπαδοπούλου

Μήλα Πιλαφά

ο γλυκός θησαυρός της Αρκαδίας

Συνεχίζεται να αγοράζετε μήλα γυαλιστερά, μεγάλα, με έντονο χρώμα και γενικά εντυπωσιακή όψη; Επιμένετε να αγοράζετε εισαγόμενα; Σκεφτείτε το ξανά... Γιατί, ότι κερδίζουν σε εμφάνιση είναι από επεμβάσεις που τους αφαιρούν ποιότητα.

Σ

την περιοχή της Τρίπολης και σε υψόμετρο πάνω από 600μ. καλλιεργείται μια σπάνια, ελληνική ποικιλία Μήλων που μπορεί να μην «γεμίζει το μάτι» αλλά είναι χρυσός. Τα Μήλα Delicius Πιλαφά έχουν ασυναγώνιστη γεύση, πλούσιο άρωμα, υψηλή διατροφική αξία και στους περισσότερους από μας είναι γνωστά ως Μήλα Τριπόλεως ή Ντελίσια. Τα εύφορα οροπέδια γύρω από την Τρίπολη είναι ο μοναδικός χώρος στον οποία καλλιεργείται η συγκεκριμένη μηλιά και ο καρπός ανήκει στις ντόπιες ποικιλίες που τείνουν προς εξαφάνιση. Είναι τραγανά, με ελαφρώς όξινη γεύση και άρωμα μπανάνας, έχουν λευκή σάρκα και η φλού-

δα τους είναι πρασινοκόκκινη με καφετιές φακιδούλες. Ο Κος Ηλίας Πιλαφάς Πήραν το όνομά τους από τον δημιουργό της ποικιλίας Ηλία Πιλαφά, καταγόμενο από την Κερασιά (ή την Βλαχοκερασιά) της Σκιρίτιδας και η ιστορία του μοιάζει με παραμύθι. Μετανάστης στην Αμερική, ο Κος Πιλαφάς, στις αρχές του 20ου αιώνα επέστρεψε στην πατρίδα του φέρνοντας μαζί του σπόρους μιας σπάνιας μηλιάς από τις Βόρειες περιοχές της Νέας Υόρκης. Η αμερικάνικη ποικιλία ακούει στο όνομα golden russet, μοιάζει αρκετά με τα Μήλα Πιλαφά και είναι και σήμερα δυσεύρετη, ενώ οι γνώστες Αμερικανοί

29 δείς αποφύσεις στο κάτω μέρος, η θαμπή τους όψη, το μέτριο ως μικρό μέγεθος και τα καφέ-κίτρινα στίγματα είναι τα χαρακτηριστικά που θα αναζητήσετε για την αναγνώρισή τους.

τα αναζητούν μετά μανίας και τα θεωρούν κειμήλιο. Ο Ηλίας Πιλαφάς πειραματίστηκε με ντόπια ποικιλία που την διασταύρωσε με τους φερμένους σπόρους και δημιούργησε το νέο ελληνικό είδος. Με πολύ μεράκι και πολύχρονες προσπάθειες η καινούργια μηλιά ρίζωσε στον τόπο, διαδόθηκε από γεωργό σε γεωργό και από χωράφι σε χωράφι και έδωσε μια εντελώς ξεχωριστή ποικιλία που στους χαρακτήρες της συμβάλλουν το συγκεκριμένο έδαφος και κλίμα. Όψη σεμνή, γεύση λαχταριστή Δεν είναι γυαλισμένα και φανταχτερά αλλά όπως επισημαίνει στο φυλλάδιο προβολής τους ο Δήμος Τρίπολης «ότι γυαλίζει δεν είναι χρυσός». Ωριμάζουν τον Οκτώβριο και στα τέλη του μήνα βρίσκονται στο γευστικό τους απόγειο. Έχουν μεγάλη θρεπτική αξία, ισχυρή αντιοξειδωτική δράση και οι ου-

σίες του βοηθούν στην πρόληψη πολλών μορφών καρκίνου, στη μείωση της κακής χοληστερίνης, σε παθήσεις του εντέρου και στην καλή λειτουργία της καρδιάς. Όσοι τα δοκιμάζουν τα αναζητούν επίμονα και τα ξεχωρίζουν ως τα αληθινά μήλα. Καλλιεργούνται με παραδοσιακές μεθόδους και διατηρούνται περισσότερο χρόνο χωρίς να αλλοιώνονται οι θρεπτικές και γευστικές αξίες τους. Η Ένωση Γεωργικών Συνεταιρισμών Αρκαδίας κατοχύρωσε τα Μήλα Delicius Πιλαφά ως προϊόν ΠΟΠ (Προϊόν Ονομασίας Προέλευσης) και στους αγρούς της περιοχής καλλιεργούνται περίπου 1500 στρέμματα που παράγουν πάνω από 1000 τόνους καρπού κάθε χρόνο. Σημάδια αναγνώρισης Θα τα βρείτε σε όλο το Νομό Αρκαδίας, στις λαϊκές αγορές της Πελοποννήσου αλλά και σε αρκετές της Αθήνας. Οι πέντε μαστοει-

Η ωραία πρωτοβουλία του Δήμου Τριπολης Όσοι περάσουν τις μέρες των Χριστουγέννων από τον κόμβο της Νεστάνης θα βρεθούν αντιμέτωποι με μια απολαυστική πρωτοβουλία. Παραγωγοί και κάτοικοι της περιοχής θα χαρίζουν μήλα και θα μοιράζουν ενημερωτικά των αρετών τους φυλλάδια. Ο Δήμος Τρίπολης έχει ξεκινήσει εδώ και αρκετές εβδομάδες μια οργανωμένη εκστρατεία προβολής των Μήλων Πιλαφά, με ημερίδες, εκθέσεις, έντυπα και γευσιγνωσία μήλου για την πληροφόρηση του κοινού. Χωρίς μεγάλες δαπάνες αλλά με πολλή δουλειά και μεράκι, ο θησαυρός των Αρκάδων γεωργών βρήκε το δρόμο γνωριμίας με τους Έλληνες καταναλωτές που η οικονομική κρίση τους φέρνει αντιμέτωπους με το πρόβλημα της αγροτικής παραγωγής της χώρας. Μήλα από τον τόπο σου Η γεμάτη με εισαγόμενα προϊόντα αγορά, αποτέλεσμα της ολέθριας αγροτικής πολιτικής των προηγούμενων δεκαετιών, θέτει πλέον σε κίνδυνο τη διατροφή και την υγεία του λαού μας και η επιστροφή στο χωράφι αποδεικνύεται η κομβική λύση στο πρόβλημα. Θα ανακαλύψουμε απ’ την αρχή την αξία της γης μας που παράγει τους εκλεκτότερους καρπούς της Ευρώπης και όχι μόνο. Θα ανακαλύψουμε την αξία του σπόρου και των ντόπιων ποικιλιών, τη θρεπτική υπεροχή ενός μήλου απέναντι στις βλαβερές ποσότητες της βιομηχανοποιημένης, γεμάτης συντηρητικά και φυτοφάρμακα τροφής. Εκατοντάδες ελληνικές ποικιλίες που θα μπορούσαν σήμερα να

30

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΜΗΛΑ ΠΙΛΑΦΑ

αποτελούν συγκριτικό και εξαγωγικό πλεονέκτημα, θυσιάστηκαν στο βωμό της ποσοτικής παραγωγής και της κατευθυνόμενης από τις πολυεθνικές «αγορές» καλλιέργειας. Στα τέλη του 19ου αιώνα είχαν καταγραφεί μόνο στην περιοχή του Πηλίου 32 είδη μηλιάς απ’ τις οποίες ελάχιστες έχουν διασωθεί. Κι όμως, αυτοί οι ντόπιοι, μοναδικοί καρποί θα μπορούν να αποτελέσουν το ανάχωμα στα μεταλλαγμένα και τα υβρίδια της πολυεθνικής κερδοσκοπίας. Υπερέχουν τα ελληνικά μήλα Τέλος, οι μηλοπαραγωγοί γνωρίζουν το μεγάλο πρόβλημα που διεθνώς χτύπησε τις μηλιές και που ακούει στο όνομα φουζικλάδικο (μύκητας Venturia inaequalis). Ο εχθρός της μηλιάς σάρωσε την παγκόσμια παραγωγή την προηγούμενη χρονιά, υποχρέωσε τους

καλλιεργητές σε δραστικούς και πολλαπλούς ψεκασμούς και είναι έργο της ανθρώπινης απληστίας. Στην προσπάθειά τους να δημιουργήσουν υψηλής παραγωγικότητας δέντρα, τα εργαστήρια, θυσίασαν τις ικανότητες των φυτών να αντιστέκονται στους εχθρούς τους και τώρα αναζητούν τις αρχέγονες ποικιλίες απ’ τις οποίες γεννήθηκαν οι σύγχρονες, προκειμένου να αντιστρέψουν την πορεία. Αυτός είναι ίσως ο

σημαντικότερος λόγος για να προτιμήσετε τα ελληνικά μήλα που δέχονται πολύ λιγότερα φυτοφάρμακα και οι συνθήκες κλίματος και εδάφους μειώνουν την ανάγκη των ψεκασμών σε σύγκριση με τις άλλες χώρες. Επιστροφή στους παραδοσιακούς σπόρους και καρπούς της γης μας, λοιπόν, και ενίσχυση του Έλληνα αγρότη για να μπορεί να μας τα προσφέρει φτηνότερα...

Μια έξυπνη συσκευασία τυλίγει το διαμάντι της αρκαδικής γης και προσφέρεται δώρο γνωριμίας

www.impress.gr

Μήλα με ιστορία...για εραστές της γεύσης...

ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΙ Α.Ε. | 221 00 Βιομηχανική Περιοχή Τρίπολης T: 2710 223206 | F: 2710 235128 | Κ: 6978 772350 | E: sales@arcafroz.gr | www.arcafroz.gr

32

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ Κώστας Ταρναβάς

Κωνσταντίνος Ντόκος, Γεώργιος Παπάκος

Όταν ακούς για μια πόλη που τη διασχίζει ένας ποταμός, που οι κάτοικοί της κυκλοφορούν με ποδήλατο στις τεράστιες πλατείες και στα πλακόστρωτά της και έχουν δωρεάν πρόσβαση στο Internet, σίγουρα το μυαλό πηγαίνει αυθόρμητα σε έναν ευρωπαϊκό προορισμό. Και όμως, η πόλη αυτή είναι ελληνική…

33

Τρίκαλα

Πόλη ανθρώπινη και ζωντανή

34 Τρίκαλα

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Τα Τρίκαλα είναι μια πόλη με ευρωπαϊκή αύρα. Γεμάτη ζωντάνια και ταυτόχρονα ήρεμη. Πώς συνδυάζονται τα δύο αυτά χαρακτηριστικά; Στα Τρίκαλα όλα είναι απλά, πολύ απλά. Ηρεμείς κάνοντας τον περίπατό σου πλάι στα καθαρά νερά του ποταμού Ληθαίου με παρέα τους πανέμορφους κύκνους στη σκιά τεράστιων πλατάνων και δίνεις ραντεβού με την παρέα σε ένα από τα εξαιρετικά και γεμάτα ζωντάνια καφέ του πεζόδρομου της Ασκληπιού. Και μην αγχωθείς για παρκάρισμα, γιατί σε μια επίπεδη πόλη όπως τα Τρίκαλα μπορείς να κινηθείς με ποδήλατο- αυτό άλλωστε κάνουν οι περισσότεροι κάτοικοι της θεσσαλικής πόλης. Ασφαλίζεις το ποδήλατο σε έναν από τους ειδικούς χώρους στάθμευσης και όλα γίνονται παιχνιδάκι. Αν είστε μοναχικοί τύποι, απολαύστε μια κούπα καφέ σερφάροντας στο Διαδίκτυο.

Η πρωτεύουσα του Νομού Τρικάλων είναι η πρώτη ελληνική πόλη που από το 2004 συνδέει τους κατοίκους της με τον υπόλοιπο κόσμο με δωρεάν ασύρματο Internet. Ο Μύλος των Ξωτικών Αν δεν σας δελεάσαμε ακόμη να επισκεφτείτε τα Τρίκαλα, περιμένετε να μάθετε πώς οι Τρικαλινοί σκοπεύουν να περάσουν τις γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς. Ο Δήμος Τρικκαίων συγκεκριμένα, διατηρώντας το όνομα της αρχαίας πόλης Τρίκκης

από τη νύμφη Τρίκκη κόρη του Πηνειού, θα υποδεχθεί το νέο έτος και τη γέννηση του θεανθρώπου με τον καλύτερο τρόπο. Η πόλη θα φορέσει τα γιορτινά της και ο φωταγωγημένος με χιλιάδες λαμπιόνια ποταμός Ληθαίος θα αποτελέσει το σημείο συνάντησης της πόλης. Στο μύλο Ματσόπουλου δε, τον μεγαλύτερο κυλινδρόμυλο των Βαλκανίων, θα στηθεί ολόκληρο χριστουγεννιάτικο χωριό. Αξίζει να μάθετε πως χτίστηκε το 1884 με κινητήρια δύναμη τον Αγιαμονιώτη ποταμό που κυλά πλάι του. Το κτιριακό συγκρότημα 3.500 μ2 μαζί με τη γύρω περιοχή

Σήμα κατατεθέν της πόλης των Τρικάλων το ρολόι. Από εκεί ψηλά μπορεί ο επισκέπτης να δει όλη την πόλη. των 90 στρεμμάτων είναι δωρεά του Ι. Ματσόπουλου, μεγάλου ευεργέτη της πόλης, στον Δήμο Τρικκαίων. Σήμερα αποτελεί έναν από τους καλύτερους πολιτιστικούς πολυχώρους της χώρας ο οποίος θα μεταμορφωθεί σε “Μύλο των Ξωτικών” αποτελώντας το “στρατηγείο” του Τρίκη και του Ληθούλη, των δύο βοηθών του Αϊ Βασίλη. Από τις 9 Δεκεμ-

Η ειδικότητα της Cite Creation (www.cite-creation.com) είναι να μεταμορφώνει άχρωμους και άσχημους τοίχους σε έργα τέχνης. Ένας από αυτούς βρίσκεται στα Τρίκαλα.

βρίου και για ένα μήνα ο “Μύλος των Ξωτικών” θα αποτελέσει τον χριστουγεννιάτικο πόλο έλξης για όλη την Ελλάδα. Σημειωτέον, για πρώτη φορά διοργανώνεται μια τόσο μεγάλη γιορτή. Επίσημοι καλεσμένοι αυτής παιδιά όλων των ηλικιών που θα συμμετάσχουν στις δραστηριότητες δωρεάν και θα ξεναγηθούν στο μεγαλύτερο χριστουγεννιάτικο “εργοστάσιο” στην Ελλάδα. Αν ακόμα δεν έχετε αποφασίσει πού θα περάσετε τις χριστουγεννιάτικες διακοπές σας, τα Τρίκαλα και ο “Μύλος των Ξωτικών” σας περιμένουν. Τα Τρίκαλα, όμως, είναι μια πόλη που μπορεί κανείς να επισκεφθεί και τις τέσσερις εποχές του χρόνου. Το χειμώνα, αν και μέσα στην πόλη χιονίζει σπάνια, το κρύο είναι τσουχτερό και η υγρασία του Θεσσαλικού Κάμπου γίνεται αισθητή. Παρ’ όλα αυτά, η ζεστασιά είναι διάχυτη σε ολόκληρη την πόλη των 81.000 κατοίκων. Το καλοκαίρι τα πράγματα είναι από τη φύση τους πολύ ζεστά λόγω του απέραντου κάμπου. Εντούτοις, οι Τρικαλινοί είναι τυχεροί. Αν θέλουν τη δροσιά του βουνού σε μισή ώρα βρίσκονται στην Ελάτη, ενώ αν προτιμούν την ευεργετική θαλασσινή αύρα οι παραλίες της Λάρισας και του Βόλου δεν είναι μακριά. Μέσα στην πόλη υπάρχουν ξενοδοχεία για όλα τα γούστα, τα οποία ύστερα από μια πρόχειρη έρευνα αποδείχθηκαν και αρκετά οικονομικά. Ο επισκέπτης μπορεί να μείνει στα προάστια ή στο κέντρο της πόλης σε υπερσύγχρονες ξενοδοχειακές μονάδες, αλλά και σε αναπαλαιωμένα νεοκλασσικά όπως το

ξενοδοχείο Πανελλήνιον. Από εκεί περπατώντας στα μικρά λιθόστρωτα σοκάκια περνά μέσα από τα “μανάβικα”, την περιοχή όπου κάποτε στεγάζονταν τα πορνεία της πόλης και μετέπειτα η λαϊκή αγορά. Στα μέσα της δεκαετίας του ΄90 ένας τολμηρός επιχειρηματίας άνοιξε την πρώτη ταβέρνα. Σήμερα οι Τρικαλινοί δίνουν ραντεβού μεσημέρι και βράδυ και απολαμβάνουν λουκούλλεια γεύματα στα πολυάριθμα γραφικά μεζεδοπωλεία. Αναζητήστε και θαυμάστε την απόλυτα “ζωντανή” και τρισδιάστατη τοιχογραφία 150 τ.μ. που αναπαριστά την καθημερινότητα μιας γειτονιάς. Πρόκειται για δημιουργία της καλλιτεχνικής κολεκτίβας Cite Creation που

έχει δημιουργήσει 430 ανάλογες τοιχογραφίες σε όλο τον κόσμο. Ο άχρωμος τοίχος μιας πολυκατοικίας μετά την ολοκλήρωση της τοιχογραφίας το 2006 αποτελεί ένα από τα αξιοθέατα της πόλης. Εκεί πάνω από του “Αποστόλη το Κουτούκι” θα δείτε τον Βασίλη Τσιτσάνη – γέννημα θρέμμα Τρικαλινό – με το μπουζούκι του, τις νοικοκυρές να κάνουν τα ψώνια τους, τα παιδιά να παίζουν ανέμελα. Στα Τρίκαλα στα δυο στενά, στο φρούριο και στο ρολόι Μια μικρή πινακίδα πληροφορεί τον επισκέπτη πως έχει μπει στο Βαρούσι. Στην παλιά πόλη των

36 Τρίκαλα

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Ο πεζόδρομος της Ασκληπιού η πιο “ζωντανή” πλευρά της πόλης

Τρικάλων, η οποία είναι χτισμένη στις παρυφές του λόφου, στην κορυφή του οποίου δεσπόζει το φρούριο και το τεράστιο ρολόι. Σαν να ταξιδεύεις πίσω στο χρόνο. Τα λιθόστρωτα σοκάκια μοιάζουν να μην έχουν τελειωμό. Σε ένα από αυτά, σύμφωνα με το μύθο, σκότωσαν τον χιλιοτραγουδισμένο Σακαφλιά, τον μάγκα των Τρικάλων. Το Βαρούσι αποτελούσε την εύπορη, χριστιανική και αυτοδιοικούμενη συνοικία της πόλης. Αυτό γίνεται αντιληπτό μέχρι σήμερα, αφού πολλά από τα τεράστια δίπατα παλιά αρχοντικά του έχουν αναπαλαιωθεί από τους ιδιοκτήτες. Το Βαρούσι είναι γεμάτο χρώματα. Κεραμοσκεπές, χρωματιστά παράθυρα, μεγάλοι κήποι με κάθε λογής λουλούδια δίνουν χρώμα στην παλιά πόλη. Δέκα εκκλησίες υπάρχουν μέσα στη συνοικία που χρονολογούνται από τον 16ο έως τον 19ο αιώνα με την κάθε μία να έχει τη δική της ιστορία και να φιλοξενεί πολλά ιστορικά κειμήλια. Πίσω από την Παναγία τη Φανερωμένη ξεκινά η σκάλα που οδηγεί στο βυζαντινό φρούριο. Ανεβαίνοντας εκεί μπορεί να παρατηρήσει κανείς την αντίθεση της συνοικίας Βαρούσι με τη σύγχρονη πόλη των Τρικάλων. Πριν από την είσοδο του επισκέψιμου φρουρίου υπάρχει η δημοτική καφετέρια. Μέχρι εκεί ο επισκέπτης μπορεί να φτάσει και με αυτοκίνητο. Μπαίνοντας από την πύλη του φρουρίου το πρώτο πράγμα που προξενεί εντύπωση είναι η καθαριότητα που υπάρχει στο χώρο. Η φύση έχει φορέσει τα ομορφότερά της χρώματα και ο περίπατος είναι απολαυστικός. Αν και είσαι πολύ κοντά στο κέντρο της πόλης, το περιβάλλον είναι απόλυτα ήρεμο. Μέσα στο φρού-

ριο υπάρχει το μικρό θέατρο, ενώ πραγματοποιούνται έργα αναστήλωσης. Το φρούριο ανεγέρθηκε από τον Ιουστινιανό πάνω στα ερείπια της ακρόπολης της αρχαίας Τρίκκης. Κατά την άλωση της πόλης από τους Οθωμανούς ορισμένα τμήματα καταστράφηκαν, ωστόσο η στρατηγική του θέση οδήγησε τους Οθωμανούς να το επισκευάσουν. Στο τρίτο επίπεδο του φρουρίου υπάρχει λαγούμι το οποίο καταλήγει στο δρόμο για Καλαμπάκα. Οι ίδιοι έχτισαν τον πύργο με το μεγάλο ρολόι στην ανατολική του πλευρά. Το σημερινό ρολόι αντικατέστησε το παλιότερο, όταν αυτό καταστράφηκε από τους βομβαρδισμούς των Γερμανών. Αξίζει να ανεβείτε από την “τριζάτη” ξύλινη σκάλα στην κορυφή του πύργου (33

μέτρα) και να θαυμάσετε τη θέα από το ψηλότερο μπαλκόνι. Στη διαδρομή για την κατάκτηση της κορυφής του ρολογιού των Τρικάλων υπάρχουν φωτογραφίες της πόλης σε διάφορες περιόδους της ιστορίας, καθώς και πληροφορίες για την ιστορία και τη λειτουργία του ρολογιού. Η οδός Προφήτη Ηλία που πήρε το όνομά της από το ομώνυμο ασπροκόκκινο ξωκλήσι του 1896 οδηγεί στο λόφο που αποτελεί έναν ακόμη πνεύμονα πρασίνου και φιλοξενεί τον ζωολογικό κήπο των Τρικάλων. Πόλη γεμάτη ιστορία και πολιτισμό Για να φτάσουμε και πάλι στο κέντρο της πόλης, περπατάμε στην οδό Σαράφη, τον κεντρικό-

37

τερο δρόμο των Τρικάλων. Λίγο πριν φτάσουμε στην κεντρική πλατεία, σε περιφραγμένο χώρο δίπλα στον ναό του Αγίου Νικολάου, συναντάμε τα ερείπια του Ασκληπιείου. Σύμφωνα με τον ιστορικό Στράβωνα, ο Ασκληπιός γεννήθηκε στην αρχαία Τρίκκη. Το άγαλμα του πρώτου γιατρού της αρχαιότητας κοσμεί την ομώνυμη πεζογέφυρα. Στην κεντρική γέφυρα κατεβαίνουμε τα σκαλιά για να περπατήσουμε πλάι στα καθάρια νερά του Ληθαίου, που δεν ήταν πάντα τόσο καθαρά. Εξαιτίας των λυμάτων που έπεφταν σε αυτόν μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, ο ποταμός μήκους 36 χιλιομέτρων που πηγάζει από τα Αντιχάσια όρη και αποτελεί παραπόταμο του Πηνειού αποτελούσε πηγή μόλυνσης. Όλα αυτά, όμως, συνέβαιναν μέχρι το 1947. Τώρα έφηβοι δίνουν ραντεβού δίπλα στο ποτάμι και μικρά παιδιά πετούν ψίχουλα στους κύκνους και στις πάπιες. Εννοείται πως δεν γίνεται να φύγετε από τα Τρίκαλα, αν δεν έχετε μια φωτογραφία πλάι στο ποτάμι. Στην άλλη άκρη της πόλης βρί-

σκεται το τέμενος του Οσμάν Σαχ ή Κουρσούμ Τζαμί (μολυβένιο τζαμί). Δίπλα του ο ναός Αγίου Κωσταντίνου και Ελένης και από πίσω οι παλιές φυλακές των Τρικάλων στις οποίες αποκαλύφθηκε παλιά τοιχοποιία μουσουλμανικού χαμάμ. Το τέμενος είναι ένα εντυπωσιακά μεγάλο κτίριο (διάμετρος 18 μέτρα - ύψος 22 μέτρα) με τρούλο, το οποίο είναι και το μοναδικό που σώζεται στη θεσσαλική πόλη. Προστατεύεται από την UNESCO ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς. Ακολουθούμε τις οδηγίες του χάρτη και κατευθυνόμαστε προς το κέντρο ιστορίας και πολιτισμού της εταιρείας Κλιάφα. Οι εγκαταστάσεις λειτούργησαν από το 1926 έως το 1970 ως παγοποιείο, ψυγείο και εμφιαλωτήριο του αεριούχου ποτού Κλιάφα. Το 1996 πάρθηκε η απόφαση ο χώρος να μετατραπεί σε κέντρο ιστορίας και πολιτισμού, αλλά παράλληλα να κρατήσει αναλλοίωτα τα στοιχεία της παλιάς βιομηχανικής μονάδας. Το μουσείο (www.kliafa.gr) λειτουργεί από το Δεκέμβριο του

Ο μύλος Ματσόπουλου, στεγάζει το μουσείο Τσιτσάνη. Την περίοδο των γιορτών θα στεγάσει τον μύλο των Ξωτικών.

2003 και ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να μάθει, να θυμηθεί και να ταξιδέψει στο παρελθόν σε ένα χώρο ιδιαίτερης αισθητικής. Η βόλτα μας στα Τρίκαλα τελειώνει με την επίσκεψη στο κτίριο του Σιδηροδρομικού Σταθμού στο τέρμα της οδού Ασκληπιού που είναι κατασκευασμένο το 1886. Απέναντι ένας αναπαλαιωμένος “καρβουνιάρης”. Από εκεί με τα πόδια ο Μύλος Ματσόπουλου είναι μόλις πέντε λεπτά. Είναι ήδη απόγευμα, όταν έχουμε τελειώσει το οδοιπορικό μας στην πόλη των Τρικάλων και τα καφέ στην Ασκληπιού δεν είναι ακόμη ασφυκτικά γεμάτα. Απολαμβάνουμε τον καφέ μας και το μυαλό μας έχει γεμίσει με όσα είδαμε στην όμορφη πόλη. Ένα κουδούνι ποδηλάτου μάς επαναφέρει στην πραγματικότητα. Έχει βραδιάσει και τα Τρίκαλα ετοιμάζονται να υποδεχθούν όσους

38 Τρίκαλα

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

θέλουν να διασκεδάσουν μέχρι το πρωί. Είναι σπάνιο στην Ελλάδα του 21ου αιώνα να βρεις μια ανθρώπινη πόλη. Τα Τρίκαλα είναι μία από αυτές. Οδοιπορικό στον Κόζιακα σαν σε παραμύθι Η φύση οργιάζει. Πέτρινα γεφύρια στεφανώνουν τα νερά ποταμών, παραδοσιακοί ξενώνες και γραφικές ταβέρνες περιμένουν τους επισκέπτες όλες τις εποχές του χρόνου. Σε απόσταση αναπνοής από την πόλη των Τρικάλων μπορείτε να βρεθείτε σε ένα παραμυθένιο μέρος, στην περιοχή

Κόζιακα. Το Σαββατοκύριακο η Ελάτη ή Τύρνα, η Πύλη, το Περτούλι το Νεραϊδοχώρι σφύζουν από κόσμο. Η αλήθεια είναι πως ο επισκέπτης μπορεί να γεμίσει τις ημέρες ξεκούρασής του με όποιο τρόπο επιθυμεί σε αυτά τα μέρη. Να χαλαρώσει δίπλα στο τζάκι σε έναν από τους πολυτελείς ξενώνες, να απολαύσει την ομορφιά της φύσης κάνοντας βόλτα με ένα άλογο στο ελατοδάσος του Περτουλίου, να κάνει σκι, αναρρίχηση, πεζοπορία. Να γευτεί τοπικές συνταγές από τις “ψαγμένες” ταβέρνες που προσφέρουν από εκλεπτυσμένα πιάτα με κυνήγι μέχρι παραδο-

σιακές πίτες. Να γεμίσει τους πνεύμονές του καθαρό αέρα και να κρατήσει για πάντα στη μνήμη του τις όμορφες εικόνες που θα αντικρίσει- ό,τι θα έκανε δηλαδή επισκεπτόμενος ένα από τα πιο γνωστά χειμερινά θέρετρα της χώρας μας (Αράχωβα-Καρπενήσι). Οι ντόπιοι κάτοικοι έμειναν στα χωριά τους, παρά την ολοκληρωτική καταστροφή των τελευταίων από τους Γερμανούς. Οι πρώτοι δρόμοι που ανοίχτηκαν το 1960 σήμαναν την ενασχόληση των ντόπιων με τον τουρισμό. Σε αυτήν την ενασχόληση συνέβαλε και το άνοιγμα του χιονοδρομικού κέντρου στα Λιβάδια Περτουλίου

39

Αριστερά: Καταρράκτης Παλαιοκαρυάς, Πάνω: Μονή Αγίου Βησσαρίωνα, Κάτω: Πόρτα Παναγιά

το 1983. Και από τότε όλο και περισσότεροι επισκέπτονται την περιοχή που βρίσκεται μεταξύ Κόζιακα, Νεράιδας και Αυγού για να απολαύσουν τη φύση και να δουν από κοντά σπάνια αξιοθέατα. Παραμυθένια Πύλη Ο Κόζιακας ή Κερκέτιο από τη μία και ο Ίταμος από την άλλη σηματοδοτούν το τέλος του αχανούς Θεσσαλικού Κάμπου. Η Πύλη είναι η πρώτη κωμόπολη που συναντάς φεύγοντας από τα Τρίκαλα με κατεύθυνση το τουριστικό θέρετρο της Ελάτης. Αποτελεί το εμπορικό κέντρο της περιοχής και όχι μόνο.

Οι πινακίδες που υπάρχουν λίγο μετά την είσοδο της Πύλης σε στέλνουν στην απέναντι όχθη του Πορταϊκού Ποταμού. Εκεί μπορεί κανείς να φτάσει είτε με τα πόδια από την κρεμαστή πεζογέφυρα, είτε οδικώς από την αμαξιτή γέφυρα ‘‘Γκίκα’’. Στη συνέχεια έχει δύο επιλογές. Δεξιά ο δρόμος ανηφορίζει προς το μοναστήρι του Αγίου Βησσαρίωνα Δουσίκου και αριστερά σε στέλνει προς τον οικισμό της Πόρτας Παναγιάς. Ύστερα από κάμποσες συνεχόμενες στροφές μέσα σε δάσος από πουρνάρια, φτάνεις μπροστά σε μια πύλη, την είσοδο δηλαδή του μοναστηριού που ίδρυσε ο

μητροπολίτης Λάρισας Βησσαρίωνας. Το μοναστήρι είναι μέσα σε δάσος με βελανιδιές, πουρνάρια και κάθε λογής δέντρα τα οποία την εποχή που επισκεφτήκαμε την περιοχή είχαν χρώμα βγαλμένο από τα παραμύθια. Όσο για το μοναστήρι, συμπλήρωνε τον πανέμορφο καμβά της φύσης. Στο μοναστήρι του Αγίου Βησσαρίωνα ισχύει το άβατο. Οι καλόγεροι μάς ξενάγησαν στο κεντρικό κτίριο της αυλής που αποτελεί το καθολικό της μονής, αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Αφού θαυμάσαμε για μια ακόμη φορά τη φύση που περιβάλλει τη μονή, κατευθυνθήκαμε προς τον οικισμό

40 Τρίκαλα

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Πόρτα Παναγιά. Εδώ βρίσκεται και ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία της χώρας μας, ο ναός της ‘‘Πόρτα Παναγιάς’’. Θα ήταν παράλειψη να μην επισκεφθούμε την πανέμορφη εκκλησία που παρουσιάζει έντονο θρησκευτικό, αρχιτεκτονικό και ιστορικό ενδιαφέρον. Ο ναός χτίστηκε το 1283, στη θέση αρχαίου ιερού της Αθηνάς από τον σεβαστοκράτορα Ιωάννη Α΄ Άγγελο Κομνηνό Δούκα, του οποίου ο τάφος υπάρχει μέσα στο ναό, όπου σώζονται δύο μοναδικά ψηφιδωτά του Χριστού και της Παναγίας της Βρεφοκρατούσας. Η ιδιαιτερότητα αυτών των ψηφιδωτών είναι ότι βρίσκονται τοποθετημένα αντίθετα από τις υπόλοιπες εκκλησίες, δηλαδή αυτό του Χριστού αριστερά της Ωραίας Πύλης και της Παναγίας δεξιά. Ο ναός λειτουργεί ακόμα, μάλιστα τους καλοκαιρινούς μήνες γίνονται πολλοί γάμοι και βαπτίσεις. Περπατώντας στην αρχή στους στενούς δρόμους του οικισμού και στη συνέχεια στο

λιθόστρωτο μονοπάτι, φτάνεις στη μονότοξη με ημικυκλικό τόξο επιβλητική γέφυρα της Πόρτας που χτίστηκε από τον Άγιο Βησσαρίωνα και γεφυρώνει τον Πορταϊκό ποταμό στο δυτικό όριο της κωμόπολης. Στην αντίπερα όχθη υπάρχουν όμορφα καφέ. Μάλιστα το ένα λειτουργεί και ως Μουσείο Υδροκίνησης. Η ντίβα του Κόζιακα Η Ελάτη απέχει από την Πύλη μόλις 13 χιλιόμετρα. Αξίζει ωστόσο να κάνετε μια παράκαμψη για να βρεθείτε μπροστά σε ένα μοναδικό τοπίο. Ακολουθήστε τις πινακίδες προς Παλαιοκαρυά και μη φοβηθείτε να κινηθείτε στον βατό χωματόδρομο που θα συναντήσετε. Το θέαμα είναι ανεπανάληπτο. Το τοξωτό πέτρινο γεφύρι της Παλαιοκαρυάς και στο βάθος ο επιβλητικός καταρράκτης. Όλο το τοπίο θα μπορούσε να αποτελέσει την έμπνευση ενός ζωγράφου. Θεόρατα πλατάνια και επιβλητικοί

βράχοι συμπληρώνουν το παραμυθένιο μέρος. Σε υψόμετρο 938 μέτρων είναι χτισμένη η Ελάτη, ορεινό χωριό του Νομού Τρικάλων και σίγουρα το πιο τουριστικό. Η Ελάτη ονομαζόταν Τύρνα μέχρι το 1955 και οι περισσότεροι από τους ντόπιους έτσι αποκαλούν το χωριό που καταστράφηκε ολοσχερώς αρκετές φορές στην πάροδο του χρόνου. Στις μέρες μας παίρνει κατά κάποιον τρόπο την εκδίκησή του. Χτισμένη μέσα στο απέραντο πράσινο του ελατοδάσους, η Ελάτη πληροί όλες τις προδιαγραφές και τις υποδομές ενός σύγχρονου τουριστικού θέρετρου. Πολυτελείς ξενώνες προσφέρουν ανέσεις για όλα τα γούστα και τα πορτοφόλια, οι ταβέρνες προσφέρουν άφθονο κυνήγι, ντόπιο κρασί και παραδοσιακούς μεζέδες και μικρά μπαράκια αναλαμβάνουν τη νυχτερινή διασκέδαση των επισκεπτών. Από την Ελάτη επίσης ξεκινούν πλήθος ορεινών και πεζοπορικών διαδρομών. Σε μικρή απόσταση από το χωριό, στη θέση Κόκκινος Βράχος, βρίσκονται τρεις αναρριχητικές για τους ολοένα αυξανόμενους φίλους της αναρρίχησης. Προσωπικά επειδή έχω επισκεφθεί την Ελάτη όλες τις εποχές του χρόνου, μπορώ να βεβαιώσω πως αποτελεί ιδανικό προορισμό για όλο το χρόνο. Το χειμώνα το χιόνι έρχεται εκεί που δεν το περιμένεις και είναι πολύ, ενώ το καλοκαίρι η δροσιά είναι αναζωογονητική. Εφτά χιλιόμετρα από την Ελάτη στα Λιβάδια Περτουλίου σε υψόμετρο 1.170 μέτρων βρίσκεται το χιονοδρομικό κέντρο Περτουλίου.

Λίγο έξω από την Πύλη βρίσκεται το γεφύρι της Πόρτας που στεφανώνει τον Πορταϊκό ποταμό

41

42 Τρίκαλα

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Πρόκειται για ένα μικρό χιονοδρομικό που ικανοποιεί έμπειρους και άπειρους λάτρεις των σπορ του χιονιού. Το μεγάλο του πλεονέκτημα είναι η εύκολη πρόσβαση. Ο δρόμος είναι πολύ φαρδύς και πάντα καθαρός από χιόνια και πάγο και έχει μεγάλο χώρο στάθμευσης. Αν δεν θέλετε να κάνετε σκι, μπορείτε να κάνετε μια βόλτα μέσα στο δάσος και αν είστε “τυχεροί” ίσως δείτε αποτυπώματα από αρκούδες! Μπορείτε ακόμα να νοικιάσετε snowmobile ή ATV και να παίξετε με το χιόνι. Το Πανεπιστημιακό Δάσος του Περτουλίου έχει παραχωρηθεί στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Έχει έκταση 33.000 στρεμμάτων και σε αυτό απαγορεύεται κάθε χρήση γης. Στην ίδια περιοχή επίσης λαμβάνει χώρα το ετήσιο αντάμωμα των Σαρακατσάνων. Το κοσμικό Περτούλι Συνεχίζοντας φτάνουμε στο Περτούλι που είναι και το πιο παλιό από τα ορεινά χωριά του Νομού Τρικάλων. Βρίσκεται σε υψόμετρο 1.090 μέτρα και είναι χτισμένο αμφιθεατρικά. Τα πάντα σε αυτό το χωριό που αποτελούσε στο

παρελθόν τόπο συνάθροισης των κτηνοτρόφων της περιοχής είναι πέτρινα. Παρ’ όλα αυτά, ελάχιστα είναι τα εναπομείναντα παλιά πέτρινα χτίσματα, αφού και αυτό το χωριό έχει καταστραφεί ολοσχερώς πολλές φορές. Το Περτούλι διαθέτει λιγότερα, αλλά ποιοτικότερα και υψηλότερης αισθητικής τουριστικά καταλύματα από την Ελάτη. Αν μάλιστα κάποιος επιζητεί την απόλυτη ηρεμία, το συνιστούμε ανεπιφύλακτα, όπως και την ταβέρνα του Παναγιώτη. Εξαιρετικό φαγητό, ντόπιοι μεζέδες, κυνήγι και καλό κρασί. Όλα αυτά τα απολαμβάνετε δίπλα στο τζάκι με θέα το απέραντο πράσινο. Το επόμενο χωριό είναι το Νεραϊδοχώρι που και αυτό με τη σειρά του αναπτύσσεται τουριστικά. Στο Νεραϊδοχώρι αξίζει να επισκεφτείτε τον ναό του Αγίου Νικολάου και το πέτρινο γεφύρι του Χατζηπέτρου. Φύση και άνθρωπος συνυπάρχουν αρμονικά σε αυτήν τη γωνιά της Ελλάδας. Ελπίζουμε να μη διαταραχτεί αυτή η αρμονία για να μπορούμε εσείς, εμείς αλλά και οι επόμενες γενιές να επισκεπτόμαστε ξανά και ξανά τούτο τον ονειρεμένο τόπο.

Η

ΜΕΓΚΟ ΑΒΕΕ είναι από τις λίγες ελληνικές βιομηχανίες μοτοποδηλάτων που είχε το θάρρος ή την τρέλα να κατασκευάσει ένα μοτοποδήλατο που φιλοδοξούσε να ανταγωνιστεί τα πιο προηγμένα δίκυκλα της Ευρώπης και της Ιαπωνίας. Η ΓΚΟΡΓΚΟΛΗΣ Α.Ε. είναι η ιστορική εξέλιξη της εταιρείας ΜΕΓΚΟ ΑΒΕΕ. Σήμερα, η εταιρεία αντιπροσωπεύει και διαθέτει αποκλειστικά στην ελληνική αγορά προϊόντα των brand MODENAS, DAYTONA MOTORS, SYM και των επαναστατικών scooter QUADRO.

Ε: Πότε και από ποιον ιδρύθηκε η ΜΕΓΚΟ; Γκ.:Η Mego ιδρύθηκε το 1962 στα Τρίκαλα από τον Νικόλαο Γκοργκόλη. Ο Νικόλαος Γκοργκόλης ασχολήθηκε με την παραγωγή τρικύκλων ποδηλάτων και μοτοποδηλάτων από το 1947. Ε: Υπήρχε ανταπόκριση από το ελληνικό κοινό; Γκ.: Τα μοντέλα της ΜΕΓΚΟ είχαν εμπορική επιτυχία στην Ελλάδα, καθώς υπήρχε αφενός ανταπόκριση του κόσμου στην προσπάθεια “made in Greece”, αφετέρου η εταιρεία είχε καταφέρει να παράγει ανταγωνιστικής ποιότητος οχήματα με τα ευρωπαϊκά. Ε: Ποια ήταν η ετήσια παραγωγή της ΜΕΓΚΟ; Γκ: Κατά προσέγγιση εκτιμούμε ότι ο όγκος παραγωγής κυμαινόταν από 3.000-5.000 μονάδες ετησίως. Ε: Ποια μέρη των ΜΕΓΚΟ ήταν ελληνικής κατασκευής

43

ΜΕΓΚΟ: Δίκυκλα made in Τρίκαλα

και με ποιες εταιρείες συνεργαζόταν για τα υπόλοιπα μέρη; Γκ.: Η ΜΕΓΚΟ σχεδίαζε και κατασκεύαζε ένα μεγάλο αριθμό οχημάτων, χρησιμοποιώντας κυρίως κινητήρες Sachs αλλά και της Minarelli. Ο σχεδιασμός και η παραγωγή των πλαισίων με τα

περιφερειακά τους εξαρτήματα κατασκευάζονταν στην Ελλάδα. Ε: Συνεργαστήκατε με φορείς του ελληνικού δημοσίου και αν ναι ποιοι ήταν αυτοί οι φορείς; Γκ. Τα ΕΛΤΑ χρησιμοποίησαν το μοντέλο Viva, ενώ συνεργασία

υπήρχε και με την Ελληνική Αστυνομία και τον Οργανισμό Τηλεπικοινωνιών Ελλάδος. Ε: Υπάρχουν στα μελλοντικά πλάνα σας σχέδια για αναβίωση της ΜΕΓΚΟ; Γκ.: Μόνο στα απόκρυφα όνειρά μας.

ΣΥΝΕΡΓΕΙΟ & ΕΜΠΟΡΙΑ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΩΝ ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΑ - ΑΞΕΣΟΥΑΡ

Kawasaki ZX-130 από 2.095€

Κώστας Πετρόπουλος ΝΑΥΠΛΙΟΥ 196 – 21200 ΑΡΓΟΣ ΤΗΛ./FAX: 27510 26406 e-mail: petropouloskostas@hotmail.com

SYM Symphony SR 50-125-150cc από 1.660€

ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΕΜΠΟΡΟΣ - ΕΠΙΣΚΕΥΑΣΤΗΣ

Peugeot GEO 300RS τιµή 4.290€

ΕΞΕΙ∆ΙΚΕΥΜΕΝΟ SERVICE

ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΑ

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΤΡΙΚΑΛΑ ΠΡΟΣΒΑΣΗ Από Νότια Ελλάδα η καλύτερη διαδρομή είναι από την εθνική οδό Αθηνών- Κορίνθου. Αν θέλετε να κόψετε δρόμο στο ύψος της Ελευσίνας, κατευθυνθείτε προς Κάντζα και θα βγείτε στην Αθηνών- Λαμίας στο ύψος της Θήβας. Από Αθήνα μέσω Αθηνών-Λαμίας, Δομοκό, Καρδίτσα (350 χλμ.). Από τη Θεσσαλονίκη υπάρχουν δύο κύριες διαδρομές πρόσβασης, η μία από την εθνική οδό προς Λάρισα ακολουθώντας την έξοδο προς Τρίκαλα και η άλλη μέσω της Εγνατίας Οδού ακολουθώντας τον εθνικό δρόμο Γρεβενών - Τρικάλων.

ΔΙΑΜΟΝΗ ΤΡΙΚΑΛΑ Πανελλήνιον (www.hotelpanellinion.com): Το ξενοδοχείο αποτελεί ταυτόχρονα ένα από τα αξιοθέατα της πόλης. Πρόκειται για ένα νεοκλασικό που έχει ανακαινιστεί με μεράκι και σεβασμό στην παράδοση. Βρίσκεται στο κέντρο της πόλης. Επικοινωνία: 24310 73545 Ντίνας (www.ntinashotel.gr): Εδώ θα βρείτε μια ζεστή και φιλική ατμόσφαιρα σε ένα φινετσάτο περιβάλλον που θα κάνει τη διαμονή σας πραγματικά αξέχαστη. Βρίσκεται στο κέντρο της πόλης. τηλ.: 24310 74777-9

ΦΑΓΗΤΟ ΕΛΑΤΗ Οινομαγειρείων Καλαμαράς (www.koziakashotel.gr): Μυρωδικά και φρέσκα λαχανικά δίνουν την υπεροχή στη γευστική πανδαισία των παραδοσιακών συνταγών. Κρεατικά ντόπια, πίτες και σαλάτες, ορεκτικά και κυνήγια είναι τα βασικά μας υλικά. τηλ.: 24340 71080 ΠΕΡΤΟΥΛΙ Η Ταβέρνα του Παναγιώτη www.panagiotistavern.gr : πέρα από το γαστρονομικό ταξίδι των απολαύσεων σε ποιοτικές και mixed cultural γεύσεις και τέλος πέρα από τα καλά και μυρωδάτα κρασιά, πρέπει να γίνει ιδιαίτερη μνεία στον Παναγιώτη, τον ιδιοκτήτη και μύστη της γεύσης. Επικοινωνία: 24340 91100 Λουκάνικα Απέλιστρα (www.apelistra.gr) H νέα σειρά ελληνικών παραδοσιακών τροφίμων «Απέλιστρα» σας καλωσορίζει στίς ελληνικές παραδοσιακές & gourmet γεύσεις της! Φτιαγμένα με αγνά υλικά, ντόπια πιστοποιημένα κρέατα σε φυσικό έντερο και με αρωματικά φυτά της ελληνικής γης. Παράγονται σε μικρή οικογενειακή επιχείρηση, με μεράκι και αφοσίωση στην παραγωγή του καλού και αυθεντικού λουκάνικου Τρικάλων. Καπνίζονται με φυσικό παραδοσιακό τρόπο υπομονετικά σε ξύλα βελανιδιάς. Γι’ αυτό ξεχωρίζουν για την μοναδική γεύση τους!! ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΓΛΥΚΟ Παραδοσιακή πουτίγκα με γάλα, αλεύρι, ζάχαρη και βάση καρυδόπιτας, σπεσιαλιτέ του ζαχαροπλαστείου Γιαννής το οποίο λειτουργεί από το 1945. Σας συνιστούμε ανεπιφύλακτα να δοκιμάσετε το συγκεκριμένο γλυκό, καθώς και όλες τις γλυκές δημιουργίες του καλύτερου ζαχαροπλαστείου των Τρικάλων. Ασκληπιού 6. τηλ.: 24310 28125

ΧΛΩΡΙΔΑ & ΠΑΝΙΔΑ Το βουνό Ίταμος πήρε το όνομα του από δέντρο ίταμος (taxus baccata). Είναι ένας αειθαλές δέντρο ύψους

10 - μέτρων, Συναντάται αυτοφυές στη χώρα μας, σε μεγάλο υψόμετρο, συνήθως σε δάσος έλατου ή οξυάς. Είναι δέντρο που μεγαλώνει αργά και ζει πάρα πολλά χρόνια. Ξεχωρίζει από τα φύλλα του που είναι σκουροπράσινες βελόνες, σαρκώδες περίβλημα με ζωηρό κόκκινο χρώμα σχηματίζοντας ένα είδος ψευδοκαρπού που μοιάζει με ρόγα. Αυτή περιέχει την τοξική ουσία ταξίνη που μπορεί να προκαλέσει το θάνατο στον άνθρωπο και σε κάποια ζώα όπως βοοειδή ή άλογα, αλλά και να χρησιμοποιηθεί σαν συστατικό φαρμάκων. Τρεις περιοχές του νομού Τρικάλων, που έχουν ενταχθεί στο Δίκτυο Natura 2000. Είναι η περιοχή Ασπροποτάμου, η περιοχή Κόζιακα και η περιοχή των ορέων Αντιχασίων και Μετεώρων. Στην περιοχή του Κόζιακα υπάρχουν 11 είδη της χλωρίδας που είναι ενδημικά ή προστατεύονται από την ευρωπαϊκή και την ελληνική νομοθεσία. Οι πληθυσμοί των μεγάλων θηλαστικών - θηραμάτων (όπως ελάφι και ζαρκάδι) που διαβιούν εκεί χρήζουν ιδιαίτερης διαχείρισης και προστασίας, κυρίως από τη λαθροθηρία.Η περιοχή είναι εξίσου σημαντική και για τα είδη άγριας πανίδας που φιλοξενεί, καθώς είναι ένας από τους σπάνιους βιότοπους για την αρκούδα, το λύκο και το αγριόγιδο. Το βουνό φιλοξενεί ακόμη σημαντικούς πληθυσμούς μεγάλων αρπακτικών, κυρίως γυπών όρνιων, Χρυσαετών και Ασπροπάρη και έχει χαρακτηριστεί ως «Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά». Η περιοχή περιλαμβάνει και το Πανεπιστημιακό Δάσος Περτουλίου, το οποίο χρησιμοποιείται για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Η περιοχή Αντιχασίων – Μετεώρων έχει ως κύριο χαρακτηριστικό την μεγάλη ποικιλία στους τύπους της βλάστησης. Είναι ένας από τους σημαντικότερους βιότοπους για τα αρπακτικά πουλιά στην Ελλάδα. Στην περιοχή βρίσκεται η μεγαλύτερη αποικία Ασπροπάρη στην Ελλάδα καθώς και κραυγαετός, o φιδαετός, o τσίφτης, το χρυσογέρακο και ο πετρίτης. Η περιοχή είναι, επίσης, σημαντικότατος βιότοπος για τον λύκο και την αρκούδα. Η περιοχή Ασπροποτάμου, εκτός από την υψηλή αισθητική αξία, παρουσιάζει ένα σημαντικό αριθμό φυτικών ειδών, τα οποία είναι ενδημικά ή απειλούνται και προστατεύονται από την ελληνική νομοθεσία και τις διεθνής συμβάσεις. Η περιοχή είναι εξίσου σημαντική και για τα είδη πανίδας που φιλοξενεί, είναι ένας από τους σπάνιους βιότοπους για την αρκούδα, τη βίδρα και το αγριόγιδο.

ΜΑΣ ΑΡΕΣΕ ✚✚ Η καθαριότητα όπου και αν πήγαμε ✚✚ Η ζωντάνια της πόλης ✚✚ Οι μεζέδες και το καλό κρασί

ΔΕΝ ΜΑΣ ΑΡΕΣΕ ✖✖ Οι μουντζουρωμένοι πίνακες ανακοινώσεων

στο ρολόι των Τρικάλων

✖✖ Η κατάσταση των παλαιών φυλακών Τρικάλων ✖✖ Οι καφετέριες που έχουν καταλάβει το μισό

πεζόδρομο της Ασκληπιού με τις τέντες.

Ευχαριστούμε τον Δήμο Τρικκαίων και το etrikala.gr για την πολύτιμη βοήθεια που μας παρείχαν και το ξενοδοχείο ΝΤΙΝΑΣ για τη φιλοξενία.

Όταν δοκιµάζεισ µία πρωτόγνωρα νόστιµη γεύση, που όλεσ οι αισθήσεισ συνηγορούν προσ µία κατεύθυνση, τότε υιοθετείσ την αίσθηση αυτή σαν οικεία. Την αποθηκεύεισ στα αγαπηµένα files των εγκεφαλικών κυττάρων σου και κάθε φορά που το γευστικό ένστικτο σε προκαλεί τότε σίγουρα είναι καιρόσ να την ξαναγευτείσ.

Περτούλι Τρικάλων τηλ. 24340 91000 & 6933344459 www.panagiotistavern.gr - email: info@panagiotistavern.gr

ξενοδοχείο

Πανελλήνιον ΤΡΙΚΑΛΩΝ

✩✩✩

Το ξενοδοχείο Πανελλήνιον βρίσκεται στο κέντρο της πόλης των Τρικάλων, στην πλατεία Ρήγα Φερραίου, λίγα μόλις μέτρα από τον ποταμό Ληθαίο. Πρόκειται για ένα παραδοσιακό ξενοδοχείο νεοκλασικού ρυθμού, ανακαινισμένο το 2011. Το παραδοσιακό του ύφος σε συνδυασμό με τις σύγχρονες εγκαταστάσεις, την επαγγελματική εξυπηρέτηση, την ζεστή και ΤΡΙΚΑΛΩΝ φιλική ατμόσφαιρα, σας εγγυώνται ευχάριστη ΤΡΙΚΑΛΩΝ διαμονή υψηλού επιπέδου. Υπηρεσίες δωματίων: Μίνι μπαρ,Τηλεόραση lcd 22 ιντσών ψηφιακής λήψης, Αυτόνομος κλιματισμός, Είδη προσωπικής φροντίδας, Στεγνωτήρας Μαλλιών, Δωρεάν ασύρματη σύνδεση στο internet,

Πλατεία Ρήγα Φεραίου, Τρίκαλα Τηλ: 24310 73035, 73545 Fax: 24310 27350 www.hotelpanellinion.com e-mail: info@hotelpanellinion.com

Computer Room, Room Service ,Υπηρεσία πλυντηρίου/στεγνοκαθαριστηρίου, Αίθουσα συνεδριάσεων, Εστιατόριο,Ενοικιάσεις αυτοκινήτων, Χώρο στάθμευσης Δεκτές όλες οι πιστωτικές κάρτες

ΤΡΙΚΑΛΩΝ

Έρχεται από τα Τρίκαλα!! Γι’ αυτό είναι τόσο νόστιμο και αρωματικό.

8 Κg και 1,5 Κg

Κεφάλι

εν τ

έλει... τέλεια!!

8 Κg και 1,5 Κg

Κεφάλι

ΤΡΙΚΑΛΑ: 24310 32265 • ΑΘΗΝΑ: 210 9756380, 210 9756644

www.apelistra.gr

ΤΡΙΚΑΛΩΝ

✓ Με ντόπια κρέατα ✓Σε φυσικό έντερο ✓ Mε μοναδικές συνταγές ✓ Χειροποίητα ✓Τα γνήσια ΤΡΙΚΑΛΩΝ !! (όχι... τύπου)

Νόστιμα... σε ξύλα Καπνιστά ιάς ...όπως !! Βελανιδπαλιά

σε Ξύλα Καπνιστό

νικο

ΝΛουκά TΡΙΚΑΛΩ ΚΑΛΩΝ TΡΙ

ιακό Παραδοσ

άνικο Λουκ ρασάτο

ΣΕ

ΠΑΡΑΓΕ

ΤΑΙ ΣΤΑ

ΣΕ

ΣΕ

Ο

Ρ

ΨΗΣΙΜΟ

META ΑΠΟ

ΣΤΑ ΤΡΙ

Υ • ΚΑΤΑΝ ΟΥΣ KEΛΣΙΟ

ΑΛΩΝΕΤΑΙ

ΠΑΡΑΓΕΤΑΙ

ΙΣΤΡΑ 3 ΡΙΑΣΜΟ AΠΕΛ ΙΚΑ ΓΙΑ ΛΟΓΑ Σ ΑΤΤΙΚΗΣ • ΤΚ: 1734 gr AΠΟΚΛΕΙΣΤ ΔΗΜΗΤΡΙΟ .apelistra. Σ 32 • ΑΓΙΟΣ 210 9756338 • www ΔΗΜΗΤΡΟ 380 • FAX: THΛ: 210 9756

o BAΘΜ Ο: 2o - 4

Ρ

Ο

ΤΡ

ΛΙΣΤΡΑ 43 ΣΜΟ ΑΠΕ ΛΟΓΑΡΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ • ΤΚ: 173 .gr ΙΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΙΟΣ pelistra AΠΟΚΛΕ ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡ 8 • www.a 975633 ΟΣ 32 • ΔΗΜΗΤΡ 6380 • FAX: 210 975 THΛ: 210

συνταγή Βαυαρικήκόκκινο κρασί και για μπύρα ΚΑΛΑ

ΤΕ

ΑΠΟ ΨΗΣ

ΤΕ

ΠΑΡΑΓΕΤΑΙ ΣΤΑ ΤΡΙΚΑΛΑ

ΑΠΕΛΙΣΤΡΑ AΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΑΤΤΙΚΗΣ • ΤΚ: 17343 ΔΗΜΗΤΡΟΣ 32 • ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ • www.apelistra.gr THΛ: 210 9756380 • FAX: 210 9756338

ΑΠΕΛΙΣΤΡΑ ΓΙΑ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΤΚ: 17343 AΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΡΙΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ • .gr • ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤ 8 • www.apelistra ΔΗΜΗΤΡΟΣ 32 0 • FAX: 210 975633 THΛ: 210 975638

Αναζητήστε τα

σε delicatessen καταστήματα τροφίμων και σε επιλεγμένα κρεοπωλεία.

www.apelistra.gr ΤΗΛ. ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ : 24310 32265 ΤΗΛ. ΔΙΑΝΟΜΗΣ : 210 9756380 210 9756644

Νόστιμα... ...όπως παλιά !!

ΤΑΙ ΣΤΟ

ΨΥΓΕΙΟ:

ΟΥΣ o 2o - 4 BAΘΜ

KEΛΣΙΟΥ

• ΚΑΤΑΝΑΛΩ

ΝΕΤΑΙ META

META ΑΠΟ

ΑΛΩΝΕΤΑΙ

Σ Φ Y ΙΚ

Παλιά οικογενειακή συνταγή με ντόπιο κρέας πιστοποιημένο

ΤΡΙΚΑΛΑ ΠΑΡΑΓΕΤΑΙ ΣΤΑ

ΣΤΟ ΨΥΓΕΙ

ΣΕ

ΤΕ

ΡΟ

O Ν

ο

∆ΙΑΤΗΡΕΙΤΑΙ

Ο

Ρ

ΣΕ

ΨΗΣΙΜΟ

META ΑΠΟ

ΑΛΩΝΕΤΑΙ

ΙΟΥ • ΚΑΤΑΝ

ΟΥΣ KEΛΣ o BAΘΜ ΙΟ: 2o - 4

ΣΕ

Ο

Ρ

Ι ΣΤΟ ΨΥΓΕ

∆ΙΑΤΗΡΕΙΤΑ

Ο

Ρ

ΣΕ

ΨΗΣΙΜΟ META ΑΠΟ ΑΛΩΝΕΤΑΙ ΙΟΥ • ΚΑΤΑΝ ΟΥΣ KEΛΣ o BAΘΜ ΙΟ: 2o - 4

Ι ΣΤΟ ΨΥΓΕ ∆ΙΑΤΗΡΕΙΤΑ

ΣΕ

Ο

Ρ

Y

ΝΤΕ

αγή κή συντ ογενεια ποιημένο Παλιά οικκρέας πιστο ιο με ντόπ ΙΚΑΛΑ

τ ερ ά Πιπ

Υ • ΚΑΤΑΝ ΟΥΣ KEΛΣΙΟ

Π

Ε

Φ

Φ

Ν

ιακή συνταγή Παλιά οικογενες πιστοποιημένο με ντόπιο κρέα

ΠΑΡΑΓΕ

O

ιο χαρίσ Moσ

Ε

Ε

Ασκληπιού & Καρανάσιου 1, Τρίκαλα τηλ: 24310 74777-9 • Fax: 24310 29490 www.ntinashotel.gr • email: info@ntinashotel.gr

ΣΤΑ ΤΡΙ ΠΑΡΑΓΕΤΑΙ

ΙΣΤΡΑ 3 ΡΙΑΣΜΟ ΑΠΕΛ ΙΚΑ ΓΙΑ ΛΟΓΑ Σ ΑΤΤΙΚΗΣ • ΤΚ: 1734 gr AΠΟΚΛΕΙΣΤ ΔΗΜΗΤΡΙΟ .apelistra. Σ 32 • ΑΓΙΟΣ 210 9756338 • www ΔΗΜΗΤΡΟ 380 • FAX: THΛ: 210 9756

ΤΕ

ΤΡΙΚΑΛΑ ΠΑΡΑΓΕΤΑΙ ΣΤΑ ΣΙΚ Ε

ΙΚΑ ΓΙΑ ΛΟΓΑ Σ ΑΤΤΙΚΗΣ • ΤΚ: gr AΠΟΚΛΕΙΣΤ ΔΗΜΗΤΡΙΟ .apelistra. Σ 32 • ΑΓΙΟΣ 210 9756338 • www ΔΗΜΗΤΡΟ 380 • FAX: THΛ: 210 9756

συνταγή ο ογενειακή Παλιά οικκρέας πιστοποιημέν με ντόπιο ΚΑΛΑ

ΤΕ

ΣΙΚ

ιακή συνταγή Παλιά οικογενες πιστοποιημένο με ντόπιο κρέα YΣΙΚ Ε

ΣΤΑ ΠΑΡΑΓΕΤΑΙ ΡΙΑΣΜΟ ΑΠΕΛΙΣΤΡΑ 17343

μ

YΣΙΚ

Ν

O

συνταγή ο ογενειακή Παλιά οικκρέας πιστοποιημέν με ντόπιο ΤΡΙΚΑΛΑ

Φ

Ν

ΦY

O

Ε

ΤΕ

ανη

ΤΡΙΚΑΛΑ Ρίγ ΠΑΡΑΓΕΤΑΙ ΣΤΑ ε Ε

Ε

Ν

ΣΙΚ

ιακή συνταγή Παλιά οικογενες πιστοποιημένο με ντόπιο κρέα O

με

YΣΙΚ

O

Φ

σο Πρά

ΦY

O

Ν TΡΙΚΑΛΩ

ο άσ Πρ με Ν ΤΕ

O

Ν ΙΚΑΛΩΝμε Ρί TΡΙΚΑΛΩ TΡ

κό δοσια Παρα

Φ

YΣΙΚ

ΤΑΙ ΣΤΑ

ΛΙΣΤΡΑ 43 ΣΜΟ AΠΕ ΛΟΓΑΡΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ • ΤΚ: 173 .gr ΙΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΙΟΣ pelistra AΠΟΚΛΕ ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡ 8 • www.a 975633 ΟΣ 32 • ΔΗΜΗΤΡ 6380 • FAX: 210 975 THΛ: 210

TΡΙΚΑΛΩΝ

Ν

σε Ξύλα ΚαπνιστόΒελανιδιάς

άνικο Λουκ

ΡΟ

ΣΕ

ΙΤΑΙ ΣΤΟ ∆ΙΑΤΗΡΕ

AΠΟΚ ΔΗΜΗΤΡΙΟ .apelistra. Σ 32 • ΑΓΙΟΣ 210 9756338 • www ΔΗΜΗΤΡΟ 380 • FAX: THΛ: 210 9756

Ο

ΠΑΡΑΓΕ

ο

∆ΙΑΤΗΡΕΙ

Ρ

Ο

α

Βελανιδιάς

άνικο Βελανιδιάς TΡΙΚΑΛΩΝ κοΞύλα απνιστό σε ΛΞςύλουακΚαπνιστό σε εΞύαδλαονσιακτό έ νόισε ά κ ια!! ιογούρουνο υ στ ο ιά Κ νι ς ΛΚαπ Βελανιδιά ΒελανιδTΡΙΚΑΛΩ ΠαρΝ νικο λει ... τ έλε µε Αγρ ά κ υ ό κ ο ια Νό Λ ο ΛδΩ αδοσ οσιακ ούρουν TΡΙΚΑ Παρ άνικο Παρα νικο ΛΩΝ µε Αγριογ ά Λουκ ΙΚ κ Ρ η Α υ T ο ν Λ γα ΛΙΣΤΡΑ 43 ΣΜΟ ΑΠΕ ΛΟΓΑΡΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ • ΤΚ: 173 .gr ΙΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΙΟΣ pelistra AΠΟΚΛΕ ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡ 8 • www.a 975633 ΟΣ 32 • ΔΗΜΗΤΡ 6380 • FAX: 210 975 THΛ: 210

οσιακό Παραδ

o BAΘΜ Ο: 2o - 4

ΙΜΟ

ΨΗΣ META ΑΠΟ

ΩΝΕΤΑΙ

• ΚΑΤΑΝΑΛ

Σ KEΛΣΙΟΥ

ΜΟΥ o 2o - 4 BAΘ

Ι ΣΤΟ ΨΥΓΕ

975638

τ ερ ά Πιπ

Ρ

ΣΕ

ΡΟ

∆ΙΑΤΗΡΕΙΤΑ

Ο

Ρ

THΛ: 210

ΣΕ

ΙΟΥ • ΚΑΤΑΝ

ΟΥΣ KEΛΣ

o BAΘΜ ΙΟ: 2o - 4

ΙΜΟ

ΨΗΣ META ΑΠΟ

ΩΝΕΤΑΙ • ΚΑΤΑΝΑΛ ΣΕ

Σ KEΛΣΙΟΥ

ΜΟΥ o 2o - 4 BAΘ ΨΥΓΕΙΟ:

νικο ΛοΡυιγκαάνάτο

ΙΤΑΙ ΣΤΟ

ΤΑΙ ΣΤ οσιακό Παραδ

ΛΙΣΤΡΑ

43 ΣΜΟ ΑΠΕ ΠΑΡΑοσ ΛΟΓΑΡΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ • ΤΚ: 173 .gr κό ιαΓΙΑΣ ΔΗΜ ΚΑ ΗΤΡΙΟΣ www.apelistra αδΟΣΚΛΕ32ΙΣΤΙ• ΑΓΙΟ AΠΟ αρΗΤΡ 6338 • ΠΔΗΜ 210 975 0 • FAX:

∆ΙΑΤΗΡΕ

ΣΕ

ΡΟ

Ε

λα Καπνιστό σελαΞύ Βε νιδιάς

THΛ: 210 9756

YΣΙΚO συνταγή Φ Βαυαρικήκόκκινο κρασί και Ν Ε για μπύρα ΚΑΛΑΤ

αγή ή συντινο ασί Βαυαρικ κκ κρ ΑΙ ΣΤΑ ΤΡΙ Ο AΠΕΛΙΣΤΡΑ α και κό ΠΑΡΑΓΕΤ 3 Α ΛΟΓΑΡΙΑΣΜ • ΤΚ: 1734 για μπύρ ΛΕΙΣΤΙΚΑ ΓΙΑ Σ ΑΤΤΙΚΗΣ gr ΤΡΙΚΑΛ

ΨΥΓΕΙΟ:

ΨΗΣΙΜΟ

META ΑΠΟ

ΑΛΩΝΕΤΑΙ

ΨΗΣΙΜΟ

META ΑΠΟ

ΑΛΩΝΕΤΑΙ

ΙΟΥ • ΚΑΤΑΝ

ΟΥΣ KEΛΣ

o BAΘΜ ΙΟ: 2o - 4

Ι ΣΤΟ ΨΥΓΕ

ΣΕ

Ο

Ρ

∆ΙΑΤΗΡΕΙΤΑ

με

αγή λα συντΞύ νο ΚαΠαλιάπνοικιοισκρογέαεντόειας πικήστσελα οποιημέ ιάς ΒεΑ ΤΡΙΚνιδ ΑΛΑ με ντόπ

ΙΣΤΡΑ 3 ΡΙΑΣΜΟ ΑΠΕΛ ΙΚΑ ΓΙΑ ΛΟΓΑ Σ ΑΤΤΙΚΗΣ • ΤΚ: 1734 gr Νistra.

AΠΟΚΛΕΙΣΤ ΔΗΜΗΤΡΙΟ ΤΕ .apel Σ 32 • ΑΓΙΟΣ 210 9756338 • www ΔΗΜΗΤΡΟ 380 • FAX: THΛ: 210 9756

με

σε Ξύλα Καπνιστόνιδ ΣΤΑ Βελα ΓΕΤΑΙιάς

νταγή νο ειακή συ οικογενς πιστοποιημέ Σ ΑΤΤΙΚ gr AΠΟΚΛΕΙΣΤ ΔΗΜΗΤΡΙΟ .apelistra. Παλιά Σ 32 • ΑΓΙΟΣ 210 9756338 • www ιο κρέα Α ΔΗΜΗΤΡΟ 380 • FAX: με ντόπ ΤΡΙΚΑΛ

ΑΙ ΣΤΑ Ο ΑΠΕΛΙΣΤΡΑΝ Τ Ε ΠΑΡΑΓΕΤ 3 ΡΙΑΣΜ ΗΣ • ΤΚ: 1734 ΙΚΑ ΓΙΑ ΛΟΓΑ

ΤΕ

Ε

Φ

συνταγή ο ογενειακή YΣΙΚO Παλιά οικκρέας πιστοποιημέν Φ με ντόπιο ΤΡΙΚΑΛΑ

ΤΕ

O

ΣΤΑ

Ν

ο άσ Πρ

YΣΙΚ

Ε

ΠΑΡΑΓΕΤΑΙ

Πα

Ε

συνταγή ο ογενειακή Παλιά οικκρέας πιστοποιημέν με ντόπιο ΤΡΙΚΑΛΑ YΣΙΚO

O

Ε

ΤΕ

YΣΙΚ

Ε

Πρ με

YΣΙΚ

O

Φ

Ν

Φ

Φ

Ν

ΙΜΟ

ΨΗΣΙΜΟ

ό σιακ ραδο

ΝΠα άνικο TΡΙΚΑΛΩ Λουκ Ν ΛΩΝ το κο ερ ά TνΡηΙΚΑ Πιπ TΡΙΚΑΛΩ Λουκάνι α ίγ Ελλη νι κά Ρ ά Ν κ Τρόφ η ΑΛΩραδοσιαμε αν ο ΙΚ σΡ άT Ρίγ Καπνιστό σε ιΞύλα µ άνικο Λουκ

ΣΤΟ ΨΥΓΕΙ

ά Λουκ

κό ύλα δοσια τό σε Ξ ς Παρα Καπνισ Βελανιδιά ιακό αδοσ Παρ

άνικο Λουκ

∆ΙΑΤΗΡΕΙΤΑΙ

σε Ξύλα ΚαπνιστόΒελανιδιάς

Βελανιδιάς

ς ελανιδιά κό δοσια νιστό σε Ξύλα Β ό Παρα Καπ ιακ αδοσ ρ α Π

σε Ξύλα ΚαπνιστόΒελανιδιάς α σε Ξύλ κό δοσια αοπνιστόΒελανιδιάς Παρα νιΚ κ

48

ΟΡΘΟΠΕΤΑΛΙΕΣ Θοδωρής Ερμήλιος

Ορθοπεταλιές στα ορεινά της Πελοποννήσου

Από τη Ζήρεια μέχρι τη Ζαρούχλα

49 “Μικρή Ελβετία”, “Αλπικό τοπίο” και άλλοι τέτοιοι χαρακτηρισμοί δίνονται συχνά για τους ορεινούς όγκους της βόρειας Πελοποννήσου. Σίγουρα μοδάτοι προορισμοί που συνδυάζουν γραφικούς οικισμούς, άγρια φύση, καθαρό αέρα, άφθονα τρεχούμενα νερά και καλό φαγητό. Τους επισκεφτήκαμε παίρνοντας μαζί και το ποδήλατό μας και εξερευνήσαμε πανέμορφες διαδρομές ιδανικές για αναβάτες όλων των επιπέδων.

50

Α

ΟΡΘΟΠΕΤΑΛΙΕΣ Θοδωρής Ερμήλιος

φήνοντας την εθνική οδό Κορίνθου-Πατρών στο ύψος του Ξυλοκάστρου και αρχίζοντας την ανάβαση για τα ορεινά της Ζήρειας, το τελευταίο πράγμα που θα σκεφτεί κανείς είναι μάλλον το ποδήλατο. Δρόμος στενός σε πολλά σημεία, απότομες στροφές και συνεχής ανηφόρα μέχρι το υψόμετρο των 1500μm δεν δημιουργούν κανένα συνειρμό για πετάλι. Φτάνοντας όμως στο οροπέδιο του βουνού, τον κάμπο της Ζήρειας όπως πολλοί λένε, τα πράγματα αλλάζουν. Μια σχεδόν επίπεδη έκταση εκατοντάδων στρεμμάτων ξεδιπλώνεται μπροστά περιμένοντας να την εξερευνήσουμε. Δασικοί χωματόδρομοι, μεγάλη ποικιλία χλωρίδας με έλατα, μαυρόπευκα και θαμνώδεις εκτάσεις, λιβάδια με βοοειδή ελευθέρας βοσκής

και (εποχιακή) λίμνη τους περισσότερους μήνες του χρόνου. Αν μάλιστα επισκεφτείτε την περιοχή μια από τις ήσυχες καθημερινές ημέρες δεν αποκλείεται να συναντήσετε μικρό κοπάδι ημιάγριων αλόγων που καταφθάνει από πιο απομακρυσμένες περιοχές για τροφή και νερό. Ο ασφαλτοστρωμένος χώρος στάθμευσης του αθλητικού κέντρου που βρίσκεται στην περιοχή είναι ιδανικός χώρος για συνάντηση, ενώ θα πρέπει να έχετε στο νου σας πως τα κινητά σπάνια πιάνουν σήμα στην ευρύτερη περιοχή! Από το parking ξεκινάνε πολλές επιλογές οι οποίες διαφοροποιούνται ανάλογα τη φυσική κατάσταση και την εμπειρία των ενδιαφερόμενων ποδηλατών. Ξεχωρίζουμε τρεις με διαφορετικό βαθμό δυσκολίας:

Εύκολη διαδρομή: Αθλητικό κέντρο Ζήρειας-λίμνη Δασίου Συνολικό μήκος: από 10 ως 20χλμ. Πέντε χιλιόμετρα είναι απόσταση μεταξύ των δύο σημείων με ελάχιστες υψομετρικές εναλλαγές. Αποτελείται από στρωμένο χωματόδρομο, είναι ιδανική για όσους έχουν μικρή επαφή με το σπορ και δεν απαιτεί εξεζητημένο ποδήλατο. Υπάρχουν ταμπέλες σε κάθε διασταύρωση και φυσικά αφού φτάσετε στη λίμνη μπορείτε να περιηγηθείτε στις όχθες της ανεβάζοντας τον αριθμό των χιλιομέτρων. Στην ανατολική της άκρη υπάρχει ξύλινο κιόσκι ιδανικό για ξεκούραση ή πικ-νικ. Στην επιστροφή μόλις φτάσετε στην άσφαλτο αντί να κάνετε δεξιά (προς αθλητικό κέντρο) μπορείτε

51

Στάση στη λίμνη Δόξα.

να κάνετε αριστερά και σε δύο χιλιόμετρα να συναντήσετε πηγή στα αριστερά σας. Επίσης στην απέναντι πλευρά του δρόμου ξεκινάει χωματόδρομος που μετά από δύο χιλιόμετρα καταλήγει στη νότια πλευρά του αθλητικού κέντρου. Αξίζει να τον προτιμήσετε καθώς ξετυλίγεται μέσα σε καταπράσινη έκταση που την άνοιξη είναι κατάφυτη με μαργαρίτες και παπαρούνες. Αν έχετε εξερευνητική διάθεση μπορείτε να κινηθείτε χωρίς δυσκολία και σε επίπεδα εδάφη εκτός δρόμου, ενώ στο τέλος της βόλτας να έχετε γράψει συνολικά περισσότερα από 20 ξεκούραστα χιλιόμετρα βόλτας στη γύρω περιοχή. Επίσης, αν στην παρέα σας υπάρχει κάποιος να μεταφέρει το αυτοκίνητο εκμεταλλευτείτε το για έξτρα βόλτα χωρίς πετάλι! Ακολουθήστε το χωματόδρομο που περνάει μπροστά από τη λίμνη Δασίου και σε έξι χιλιόμετρα θα φτάσετε στη Μεσαία Συνοικία των Τρικάλων. Δύσκολη διαδρομή: Γύρος Ζήρειας Συνολικό μήκος: 25χλμ. Απαιτεί καλή φυσική κατάσταση, καλό Mountain Bike με τουλάχιστον μπροστινή ανάρτηση και προτείνεται μόνο σε όσους έχουν συχνή επαφή με το ποδήλατο, καθώς υπάρχουν δύο σημεία με παρατεταμένη ανηφόρα. Από το parking του αθλητικού κέντρου ακολουθούμε κατεύθυνση προς τη λίμνη Δασίου. Αφήνουμε την άσφαλτο και εννιακόσια μέτρα μετά ακολουθούμε τον χωματόδρομο στο αριστερό μας χέρι.

Ακολουθεί ανηφόρα για τέσσερα χιλιόμετρα και στη συνέχεια φτάνουμε σε διασταύρωση με τον μικρότερο δρόμο να οδηγεί σε τριακόσια μέτρα στη σπηλιά όπου σύμφωνα με τη μυθολογία γεννήθηκε ο Ερμής, ο αγγελιοφόρος των Θεών. Συνεχίζοντας τη διαδρομή στον κεντρικό χωματόδρομο μετά από λίγο θα βρεθούμε στη νότια μεριά του όρους Ζήρεια η οποία είναι πραγματικά μαγευτική και με ελάχιστα ίχνη ανθρώπινης παρέμβασης. Τα χώματα εδώ είναι πολύ μαλακά και επιτρέπουν

τη “χάραξη αζιμούθιου”, αγνόηση δηλαδή των άσκοπων στροφών του δρόμου και κίνηση σε ευθεία γραμμή μέσα από καταπράσινα λιβάδια. Ακολουθεί κατάβαση 5,5 χιλιομέτρων και το οροπέδιο Σκαφίδια ξεπροβάλλει. Απολαύστε την επίπεδη διάσχισή του, γιατί στη συνέχεια ακολουθούν έξι δύσκολα χιλιόμετρα πριν φτάσετε και πάλι στο ίδιο υψομετρικό επίπεδο με αυτό της εκκίνησης της διαδρομής και την τελική ευθεία των πέντε χιλιομέτρων που προσφέρονται για αποθεραπεία.

52

ΟΡΘΟΠΕΤΑΛΙΕΣ Θοδωρής Ερμήλιος

Διαδρομή: Ζήρεια-Ζαρούχλα Συνολικό μήκοςς: 42χλμ. Μόνο για ανήσυχους…. Τη διαδρομή αυτή πολλοί δεν θα συζήταγαν να την κάνουν ούτε με Ι.Χ., οπότε αν το πάρετε απόφαση προετοιμαστείτε κατάλληλα. Κιτ επισκευής ελαστικών, έξτρα σαμπρέλα και νερό είναι άκρως απαραίτητα. Μην την επιχειρήσετε μόνοι σας και έχετε στο μυαλό σας πως η εξωτερική βοήθεια από φίλο είναι δύσκολη σε αρκετά σημεία λόγω του δύσβατου της περιοχής. Επίσης η επιστροφή είναι αδύνατον να γίνει την ίδια μέρα, οπότε καλό είναι να έχετε στον τερματισμό όχημα υποστήριξης σε αναμονή ή να έχετε κάνει αντίστοιχο προγραμματισμό για διανυκτέρευση. Ξεκινώντας από το Αθλητικό κέντρο Ζήρειας στρίβουμε αριστερά στο χωματόδρομο που διασχίζει το οροπέδιο. Αγνοούμε την πρώτη διασταύρωση στα τετρακόσια

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΛΚΟΥΝΟ ΚΑΛΚΟΥΝΟΣ SERVICE ERVICE - ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΑ - ΑΞΕΣΟΥΑ ΑΞΕΣΟΥΑΡ

ΝΑΥΠΛΙΟ: Αιγίου 47 Ν. ΤΙΡΥΝΘΑ:

τηλ. 27520 26790 τηλ. 27520 36279

μέτρα και συνεχίζουμε ευθεία. Στη συνέχεια αντί να κατευθυνθούμε δεξιά προς τη λίμνη Δασίου, συνεχίζουμε στον κεντρικό χωματόδρομο. Το τοπίο μετά από έξι περίπου χιλιόμετρα αλλάζει και γίνεται πεδινό, ενώ μόλις ξεπροβάλει το οροπέδιο Σκαφίδια στρίβουμε δεξιά προς το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου. Από εκεί ξεκινάμε την κατάβαση για το χωριό Γκούρα το οποίο προσφέρεται για ξεκούραση και ανεφοδιασμό. Από άσφαλτο συνεχίζουμε προς το χωριό Στενό και στη συνέχεια ανηφορίζουμε προς Φενεό. Σε λίγο η άσφαλτος τελειώνει και ακολουθεί χωματόδρομος με δύο επιλογές. Η αριστερή έχει μήκος πέντε χιλιόμετρα και οδηγεί στη λίμνη Δόξας και η δεξιά ανηφορίζει και μετά από εφτά χιλιόμετρα φτάνει στο ψηλότερο σημείο πριν ξεκινήσει η κατάβαση για τη Ζαρούχλα. Χρειάζεται προσοχή, καθώς υπάρχουν πολλές διακλαδώσεις και απαιτεί-

ται καλός χάρτης της περιοχής. Βόλτες με αφετηρία τη Ζαρούχλα Αν για βάση των ποδηλατικών σας εξορμήσεων προτιμήσετε το χωριό της Ζαρούχλας, καθόλου δεν θα το μετανιώσετε. Κτισμένη σε υψόμετρο 1100 μέτρων είναι “βυθισμένη” στις καστανιές, τα πεύκα και τα έλατα, ενώ τα νερά τρέχουν από παντού. Βρίσκεται κυριολεκτικά μέσα στο δάσος και εντυπωσιάζει με τη γραφικότητά της. Τα τελευταία χρόνια η εικόνα της βελτιώθηκε σημαντικά χάρη στα έργα ανάπλασης του κύριου λιθόστρωτου δρόμου, ενώ έχει αυξηθεί η τουριστική επισκεψιμότητά της με αποτέλεσμα να διαθέτει πολλές επιλογές για φαγητό και διαμονή. Σε απόσταση μόλις τεσσάρων χιλιομέτρων βρίσκεται η λίμνη Τσιβλού που του χρόνου θα κλείσει εκατό χρόνια “ζωής”,

53 χωρίς ωστόσο να είναι τεχνητή! Το μοναδικό αυτό χαρακτηριστικό οφείλεται σε κατολισθήσεις που έφραξαν τον ποταμό Κράθι δημιουργώντας έναν μοναδικό υδάτινο κόσμο με βάθος ογδόντα μέτρων! Τα τελευταία χρόνια συγκεντρώνει πλήθος εναλλακτικών τουριστών και το ποδήλατο δεν θα μπορούσε να λείπει από την κορυφή των προτιμήσεων. Με αφετηρία τη Ζαρούχλα μπορείτε να επισκεφτείτε πολύ εύκολα τη λίμνη Τσιβλού ή να κουραστείτε λίγο παραπάνω ώστε να επισκεφτείτε τη λίμνη Δόξας. Για τη δεύτερη διαδρομή θα πρέπει να υπολογίσετε πως σας περιμένει ανηφόρα τόσο στο πήγαινε όσο και στην επιστροφή.

Το ποδήλατο στην Ελλάδα Περίπου 300.000 υπολογίζονται οι πωλήσεις των ποδηλάτων στην Ελλάδα το 2010 συνεχίζοντας το συνεχή ανοδικό ρυθμό των τελευταίων ετών. Από αυτές τα 2/3 αφορούν ποδήλατα εισαγωγής και το -διόλου ευκαταφρόνητο- 1/3 ποδήλατα που έχουν κατασκευαστεί στην Ελλάδα. Ναι, καλά διαβάσατε… την εποχή που εισάγουμε λεμόνια από την Αργεντινή και πορτοκάλια από την Ισπανία, υπάρχουν ελληνικές εταιρείες ποδηλάτων που με τα προϊόντα τους όχι μόνο καταφέρνουν να ανταγωνιστούν στην εγχώρια αγορά ξένες εταιρείες αλλά και να εξάγουν σημαντικές ποσότητες στο εξωτερικό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Ideal που ανήκει στη Ν. Μανιατόπουλος Α.Ε. και διατηρεί τις εγκαταστάσεις της στην Πάτρα. Η εταιρεία ιδρύθηκε πριν από 85 χρόνια ως εισαγωγική και από το 1977 σχεδιάζει, συναρμολογεί και εξάγει τα δικά της μοντέλα καταφέρνοντας να εδραιωθεί σε είκοσι ευρωπαϊκές

χώρες μεταξύ των οποίων και η Ιταλία, μια χώρα με βαριά βιομηχανία και μακρά παράδοση στο χώρο του ποδηλάτου. Δύο ακόμη γνωστές εταιρείες είναι η Sector και η Orient, αλλά πόσοι γνωρίζουν πως πρόκειται για ποδήλατα που έχουν κατασκευαστεί στην Ελλάδα; Η πρώτη αποτελεί ιδιοκτησία της γνωστής εταιρείας εμπορίας Gatsoulis με μονάδα συναρμολόγησης στα Οινόφυτα Βοιωτίας, ενώ η δεύτερη ανήκει στην Αφοί Αθ. Κοκότη Α.Ε.Β.Ε. με έδρα τη Λάρισα. Σημαντική θέση κατέχει η χώρα μας και στον κλάδο των χειροποίητων - αγωνιστικών ποδηλάτων. Μια από τις ελάχιστες εταιρείες στην Ευρώπη και η μοναδική στην Ελλάδα που δραστηριοποιείται στον συγκεκριμένο τομέα είναι η Fidusa με έδρα τη Ρόδο. Ιδρύθηκε πριν από είκοσι χρόνια από τον βαλκανιονίκη ποδηλάτη Γιώργο Βογιατζή και από τότε μέχρι σήμερα έχει κατακτήσει 235 χρυσά μετάλλια σε όλο τον κόσμο

καταφέρνοντας να ανταγωνιστεί πολυεθνικές μεγαθήρια. Τα ποδήλατά της τυγχάνουν παγκόσμιας αναγνώρισης και κυκλοφορούν σε δύσκολες αγορές όπως αυτές των Η.Π.Α., της Αυστραλίας και της Ευρώπης. Το όνομά της προέρχεται από το παλιό όνομα της Ρόδου (Φιδούσα) η οποία τη δεκαετία του ’70 και του ’80 είχε το μοναδικό ποδηλατοδρόμιο στη χώρα μας και χιλιάδες Ροδίτες θεατές να παρακολουθούν το συγκεκριμένο άθλημα.

54 Χαράλαμπος Ραφαηλίδης ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Χαράλαμπος Ραφαηλίδης

Η ζωντανή ιστορία του ελληνικού ποδηλάτου

Α

Ένας Έλληνας που έχει εργαστεί σε εργοστάσια όπως η Sachs, η Piaggio, η Hercules. Ένας άνθρωπος που ξέρει από ποδήλατο, γιατί πολύ απλά ήταν αυτός που κατασκεύασε ένα ελληνικό.

υτός είναι ο Χαράλαμπος Ραφαηλίδης που μέχρι και σήμερα ζει και αναπνέει για το ποδήλατο. Τον συναντήσαμε στο Ναύπλιο, στην πόλη όπου γεννήθηκε, μεγάλωσε και δημιούργησε. Στα 75 του χρόνια και με σοβαρά προβλήματα υγείας συνεχίζει να ασχολείται ακόμη με το ποδήλατο στο κατάστημα που διατηρεί η κόρη του στο Ναύπλιο (Nαύπλιο Bike). Το μεγάλο παράπονό του είναι πως δεν τον βοήθησε ποτέ το ελληνικό κράτος, αντιθέτως έβαζε τρικλοποδιές σε ένα τόσο μεγάλο και ελπιδοφόρο εγχείρημα. Η ενασχόληση της οικογένειας Ραφαηλίδη με το ποδήλατο αρχίζει το 1928. Σε ένα μικρό μαγαζί νοίκιαζαν ποδήλατα και διατηρούσαν συνεργείο μοτοποδηλάτων. Ο ίδιος ο Χαράλαμπος Ραφαηλίδης άνοιξε το πρώτο του κατάστημα στο Κρανίδι το 1955 και ποτέ δεν σταμάτησε να δουλεύει (μας είπε πως δούλευε κάτω από έναν ευκάλυπτο πριν ανοίξει δικό του

55

κατάστημα!). Τον διακόψαμε από την ακτινολόγηση μιας ζάντας και μας παραχώρησε την παρακάτω συνέντευξη. Ε: Πότε αρχίζει η κατασκευή των ποδηλάτων Hermes: Χ.Ρ.: Η κατασκευή των Hermes άρχισε το 1978 στο κατάστημά μας στον παραλιακό δρόμο Ναυπλίου – Νέας Κίου (εκεί βρίσκεται σήμερα το κατάστημα του γιου του κ. Ραφαηλίδη). Εκεί γινόταν η κατασκευή σκελετών, τιμονιών και η βαφή. Ζάντες και ελαστικά ήταν εισαγωγής. Για τα μέρη που κατασκευάζαμε δίναμε εγγύηση εφ’ όρου ζωής. Η επιχείρηση ήταν οικογενειακή: εργαζόταν σε αυτήν η σύζυγός μου, ο γιος μου και οι δύο κόρες μου. Ε: Πόσα ποδήλατα κατασκευάζατε τον χρόνο; Χ.Ρ.: Κατασκευάζαμε σχεδόν 50 ποδήλατα την εβδομάδα. Τον χρόνο 2.000 με 3.000 ποδήλατα. Ε: Συνεργαστήκατε ποτέ με το ελληνικό κράτος; Χ.Ρ.: Δώσαμε 300 ποδήλατα στα ελληνικά ταχυδρομεία, 300 στα διυλιστήρια Ασπροπύργου, 130 στον ΟΤΕ

Ε: Βοήθησε η ελληνική πολιτεία το εγχείρημά σας; Χ.Ρ.: Αυτό είναι το μεγάλο παράπονό μου. Δεν με βοήθησαν σε τίποτα. Αντιθέτως, προέβαλλαν κάθε λογής προφάσεις και αντί να βοηθήσουν έβαζαν “τρικλοποδιές” σε μια καθαρά ελληνική και πρωτοπόρα επιχείρηση. Το αποκορύφωμα ήταν σε έναν διαγωνισμό για τα Διυλιστήρια Ασπροπύργου. Τα ποδήλατα που ήταν υποψήφια ήταν όλα Hermes στα οποία είχαν κολλήσει αυτοκόλλητα με τη φίρμα τους αυτοί που τα είχαν παραγγείλει από εμάς. Όταν απέδειξα αυτήν την απάτη, φτιάξαμε 300 ποδήλατα για τα ελληνικά διυλιστήρια. Ε: Η ποιότητα των ποδηλάτων Hermes ήταν εφάμιλλη με ξένα και πιο ακριβά ποδήλατα; Χ.Ρ.: Τα ποδήλατά μας ήταν πολύ ποιοτικά και αξιόπιστα. Χρησιμοποιούσαμε τα καλύτερα υλικά και λόγω της τεχνογνωσίας που απέκτησα στα εργοστάσια που εργάστηκα ήξερα τι έπρεπε να κάνω ώστε τα Hermes να είναι εφάμιλλα ακριβότερων ποδήλατων

και ταυτόχρονα οικονομικότερα. Δεν πίστευαν πως τα Hermes ήταν ελληνικά χειροποίητα ποδήλατα. Μάλιστα στο διαγωνισμό των ελληνικών διυλιστηρίων ήθελαν να με διώξουν, γιατί πίστευαν πως το ποδήλατο ήταν γερμανικό. Ε: Είχαν αποσπάσει διακρίσεις τα Hermes; Χ.Ρ.: Είχαν πάρει την πρώτη θέση σε μια έκθεση με συμμετοχές ποδηλάτων των ΕΛΤΑ απ’ όλη την Ευρώπη. Επίσης, το 1982 κάναμε επίδειξη του πρώτου Hermes (16άρι) στο γερμανικό εργοστάσιο της Hercules. Τους άρεσε τόσο πολύ που μας ξενάγησαν στη γραμμή παραγωγής του εργοστασίου. Ε: Ποιο είναι το όνειρό σας για το ποδήλατο στη χώρα μας; Χ..Ρ: Το ποδήλατο πρέπει να μπει στη ζωή του Έλληνα. Σε πόλεις επίπεδες όπως το Ναύπλιο πρέπει οι περισσότεροι να κυκλοφορούν με ποδήλατο. Θα θέλαμε επίσης να φτιάξουμε ένα Μουσείο Ποδηλάτου στο Ναύπλιο.

• Μοτοσυκλέτες • Ποδήλατα

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΕΛΛΗΣ

• Όργανα Γυµναστικής

ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΟΣ ΑΡΓΟΛΙ∆ΑΣ-ΠΩΛΗΣΕΙΣ-SERVICE

group

Νικηταρά 13 (έναντι ΟΤΕ), Άργος

τηλ. 27510 21511 | fax. 27510 25159 | e-mail: p.sellis@mail.com

moto-bikes

ΚΑΡΑΜΠΕΛΑΣ

Εµπόριο µοτοσυκλετών-ποδηλάτων Ανταλλακτικά - Service Όργανα γυµναστικήσ

τηλ. 27510 66441, 61754 • fax. 27510 61534 1ο κατάστηµα: 1o χλµ. Άργουσ-Ναυπλίου, Άργοσ 2ο κατάστηµα: Ναυπλίου 29, Άργοσ e-mail. andkarabelas@gmail.com

Nafplio Bike

by Nikoleta Rafailidi

ΠΟ∆ΗΛΑΤΑ ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙΣ... ΗΛΙΚΙΕΣ Φλέσσα 4 (πίσω από το Ταχυδροµείο), ο), Ναύπλιο, 211 00 τ. 27520 97836, 27520 97837 κ. 6979588850 email: nafplio.bike@gmail.com www.nafplio-bike.gr

58

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ Χρίστος Φρούσιος

Αγιονόρι

Το «κρυμμένο» κάστρο της Πελοποννήσου Στα νότια του Ακροκόρινθου και βαθιά στην καρδιά του ορεινού όγκου όπου συναντιούνται οι νομοί Κορινθίας και Αργολίδας, δεσπόζει το Μεσαιωνικό Κάστρο του Αγιονορίου. Εδώ η φαντασία ζωντανεύει τους θρύλους του παρελθόντος και συναντά την ιστορία του ένδοξου Αγώνα των Ελλήνων. Τόσο η τοποθεσία όπου είναι κτισμένο το Κάστρο με τον ομώνυμο μικρό οικισμό του όσο και η ευρύτερη περιοχή συνθέτουν αναμφισβήτητα ένα “καλά κρυμμένο” μοναδικό τοπίο φυσικού κάλλους και ηρεμίας ψυχής και πνεύματος.

Ε

ίχα διαβάσει ότι στην Ανατολική περιοχή της Κορινθίας υπάρχει ένα κάστρο άρρηκτα συνδεδεμένο με την ιστορία της Επανάστασης που όμως είναι άγνωστο στους σημερινούς Έλληνες καθώς βρίσκεται μακριά από τους πολυσύχναστους προορισμούς της τουριστικής βιομηχανίας. Αφού άφησα πίσω μου την Κόρινθο, κατευθύνθηκα προς το Ναύπλιο μέσω της παλαιάς εθνικής οδού. Στο χωριό Χιλιομόδι μια πινακίδα μου υπέδειξε το δρόμο προς το Αγιονόρι σε απόσταση 10 χλμ. Ανηφορίζοντας ένα καλοδιατηρημένο επαρχιακό δρόμο πέρασα από το χωριό Κλένια. Συνέχισα διασχίζοντας την Κλεισούρα, ένα κατάφυτο φαράγγι. Στα μέσα της διέκρινα από μακριά ένα βουνό σε σχήμα κώνου πάνω στο οποίο βρίσκεται το Κάστρο και ο οικισμός του Αγιονορίου. Η διαδρομή είναι πολλή όμορφη και σου εξάπτει τη φαντασία για το πώς βίωνε κάποιος στο παρελθόν αντίστοιχα αυτή την εμπειρία. Όσο πλησιάζεις, το Κάστρο δεσπόζει ακόμη πιο επιβλητικό στο βλέμμα και απόρθητο σε κάθε επίθεση κατακτητή. Αφού προσπέρασα τα ερείπια ενός παλιού μύλου, αντίκρισα αριστερά μου

το χωριό κτισμένο σε υψόμετρο 680 μέτρων, να αγκαλιάζει ανηφορικά τη νοτιοδυτική πλευρά του βουνού μέχρι το Κάστρο. Ανηφορίζοντας στον οικισμό Εδώ, το έδαφος είναι πιο ομαλό και προσβάσιμο. Πέρασα την πανέμορφα διακοσμημένη με πέτρα εκκλησία του Αγίου Μάμα και συνέχισα να ανεβαίνω τις στροφές όπου και βρέθηκα στο εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου με την κατάνθιστη αυλή του. Έριξα μια ματιά πίσω μου στο βάθος και ένιωσα το βλέμμα μου να χάνεται στην απίθανη θέα μιας υπέροχης και εύφορης ορεινής πεδιάδας. Με μήκος που αγγίζει τα 4 χλμ και πλάτος τα 3 χλμ., εκτείνεται δυτικά μέχρι το χωριό Στεφάνι. Συνέχισα την πορεία μου ανάμεσα στα πέτρινα σπίτια του χωριού. Φάνταζαν τόσο βουκολικά όλα γύρω μου. Εντύπωση μου προκάλεσε η παρουσία πολλών προβάτων και κατσικιών στις αυλές των σπιτιών. Καθώς περνούσα, τα τσοπανόσκυλα γάβγιζαν ανακοινώνοντας την άφιξη μου. Παρατήρησα επίσης την έλλειψη

59

Το Κάστρο του Αγιονορίου με τον οικισμό του δέντρων. Όπως ανακάλυψα, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι παλαιότερα οι ντόπιοι ασχολούνταν με τον καπνό και τον αποξέραιναν στις αυλές τους. Μαγεύτηκα από τον πέτρινο Ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου του 11ου αιώνα με το υπέροχο καμπαναριό του και τις μοναδικές τοιχογραφίες. Συνάντησα τον Πρόεδρο Αγιονορίου κ. Βασίλη Καλλιμάνη. Μιλώντας μου για τον τόπο του, μου ανέφερε ότι τόσο από ίχνη τειχών στο λόφο Δραγατούρα και σκόρπια θραύσματα από αγγεία, όσο από επιγραφές και μαρμάρινα κομμάτια εντοιχισμένα σε εκκλησίες, φαίνεται πως η περιοχή είχε κατοικηθεί από αρχαίους χρόνους. Το χωριό, σήμερα, έχει περίπου 300 κατοίκους οι οποίοι ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, ενώ οι περισσότεροι έχουν μετοικήσει πιο πεδινά ως το Χιλιομόδι. Μόλις πρόσφατα ανήκε στο πρώην Δήμο Τενέας και σήμερα στον Δήμο Κορίνθου βάσει του προγράμματος Καλλικράτη. Αφού τον ευχαρίστησα, ανηφόρισα προς το Κάστρο.

Ενόριον, Αγηνόριον ή Αγιονόριον Από πού προέρχεται το όνομα του Αγιονορίου. Τρεις είναι οι επικρατέστερες θεωρίες: 1) από παραφθορά ή ξενική προφορά της ονομασίας Ενόριον (εντός ορίων) σε Αϊνόριον και Αγιονόριον.

2) από το βασιλιά του Άργους Αγήνορα που έκτισε οικισμό κοντά στην πηγή “Φραντζή” στον οποίο προσέδωσε το όνομά του: Αγηνόριον, όνομα που χρησιμοποιούσαν και Γερμανοί περιηγητές.

3) από τις πολλές εκκλησίες – πάνω από 15 – που έκτισαν στο βουνό μοναχοί Αγιορείτες. Σύμφωνα με τον ιστορικό Δημήτριο Βαρδουνιώτη οι μοναχοί αυτοί κατάγονταν από την περιοχή και επιστρέφοντας από την Αθωνική Πολιτεία του Αγιονορίου ίδρυσαν ένα άλλο μικρό Άγιο Όρος, εν συντομία Αγιονόριον. Το Αγιονόρι συναντάται στις ιστορικές πηγές επίσης ως: Αϊνόρι, Alinori, Alonori, Altori, Enoria (Ενορία).

60

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ γιος με την αψίδα του Αδύτου, ο Άγιος Στέφανος και η Παναγιά. Δυτικά ο Άγιος Μάρκος και ο αναστηλωμένος Ναός του Αγίου Αθανασίου. Στα βόρια, ο Άγιος Ιωάννης “Ψηλός” (Πρόδρομος) και ο Άγιος Ιωάννης “Σκουφίτσα” (Θεολόγος). Η θέα από ψηλά είναι καθηλωτική και ονειρεμένη. Η ηρεμία και η γαλήνη του τοπίου “σπάει” μελωδικά και μόνο, με τον ήχο από τα τροκάνια των αιγοπροβάτων. Με γνώμονα την ιστορία

Ο Ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου

Το Κάστρο Σε μια μικρή πλατεία πριν από το Κάστρο συνάντησα τους ευγενικότατους κα. Σοφία και κ. Χρήστο Παπαχρήστου. Μου εξέφρασαν την δυσπιστία τους για την αποκατάσταση του αρχαιολογικού χώρου γύρω από το Κάστρο, καθώς οι ίδιοι και αρκετοί ακόμη διαθέτουν – γενεές τώρα – στάνες που πρέπει να απαλλοτριωθούν. Ανησυχία όμως πρόβαλαν και για την εκτεταμένη εκμετάλλευση του δυτικού ορεινού όγκου με την εγκατάσταση ανεμογεννητριών. Τους χαιρέτησα και συνέχισα το δρόμο μου ανάμεσα στα μαντριά. Πρώτος σταθμός η αναπαλαιωμένη εκκλησία των Αγίων Αναργύρων, γραφική και τολμηρά κτισμένη στην άκρη του γκρεμού. Επόμενος και υπέρτερος σταθμός το Κάστρο! Η είσοδός του είναι στη βόρεια πλευρά του κτίσματος και έχει οπτική επαφή με τον Ακροκόρινθο. Το νότιο τμήμα του επικοινωνεί με το Κάστρο του Άργους. Αυτό το πλεονέκτημα εκμεταλλεύτηκαν Φράγκοι και Ενετοί αργότερα. Υπήρχαν συνολικά 5 πύργοι εκ των οποίων σώζονται οι δύο νότιοι σε αρκετά καλή κατάσταση. Εκτός των τειχών και γύρω από αυτά υπάρχει ένας ερειπιώνας εκκλησιών και κτισμάτων. Ανάμεσα τους ξεχωρίζουν στα νότια ο Άγιος Γεώρ-

Συνάντηση με κα. Σοφία & κ. Χρήστο Παπαχρήστου

Τα “Κάστρο του Αϊνοριού” χρονολογείται μεταξύ 1377 και 1450. Κτίστηκε από τους Φράγκους στα ερείπια ακρόπολης παλαιοτέρου Βυζαντινού φρουρίου. Ένα άλλο μικρότερο φρούριο, το “Καστράκι” ή “Ξεροκαστελλιά” είχε κτισθεί επίσης στην είσοδο της Κλεισούρας που σώζονται μόνο ελάχιστα απομεινάρια. Το Αγιονόρι βρίσκεται στο μέσο της Κοντοπορείας, της ανατολικότερης αρχαίας οδού που ένωνε την Κορινθία με το Άργος και χρησιμοποιήθηκε τόσο από τον ιστορικό Ξενοφώντα, όσο και από τον Αγησίλαο με τον Σπαρτιατικό στρατό του. Και τα δύο φρούρια κτίσθηκαν για τον έλεγχο της διόδου, αλλά η αλλαγή πορείας της μετά το 1204 υπήρξε η αιτία παρακμής του οικισμού. Ο ντόπιος ιστοριογράφος Ιωάννης Παπαχρήστου έχει υποστηρίξει ότι εδώ βρισκόταν η Αρχαία Πέτρη (Πέτρα) που μνημονεύεται από τον Ηρόδοτο και θεωρείται πατρίδα του Ηετίωνος και του γιου του Κυψέλου, τυράννων της Κορίνθου. Το 1365 το Αγιονόρι ως Alinori αναφέρεται στα έγγραφα εσόδων του Επικεφαλούς της Καστελλανίας Κορίνθου Νικολάου Acciaiuoli, χωρίς το φρούριό του. Η περιοχή τότε εντασσόταν στο φρούριο του Αγίου Βασιλείου. Ο Γάλλος διπλωμάτης και συγγραφέας Pouqueville

61 όταν πέρασε από εδώ γύρω στο 1800 ανέφερε ότι στην περιοχή κατοικούσαν συνολικά 110 οικογένειες, εκ των οποίων οι 80 ήταν Αλβανών Χριστιανών. Το 1822 στην Κλεισούρα πραγματοποιήθηκε μια από τις σημαντικότερες μάχες της Επανάστασης. Ο Δράμαλης μετά τη συντριβή του στα Δερβενάκια προσπάθησε να επιστρέψει στην Κόρινθο μέσα από αυτό το πέρασμα. Σύμφωνα με το σχέδιο του Κολοκοτρώνη, το στενό φύλαγαν περίπου 1000 Έλληνες με αρχηγούς τους Νικηταρά, Παπαφλέσσα και Δ. Υψηλάντη. Οι Τούρκοι υπέστησαν πανωλεθρία αφήνοντας 1000 νεκρούς και πάρα πολλά λάφυρα. Η νίκη αυτή των Ελλήνων υπήρξε προσωπική νίκη του Νικηταρά, γιατί με την πρωτοβουλία του να πυροβολήσει ένα φορτίο από μπαρούτι, πάνω σε μια καμήλα, έφερε σύγχυση στον τουρκικό στρατό την οποία εκμεταλλεύτηκαν οι Έλληνες. ΚαταπονηΟι δυο επιβλητικοί εναπομείναντες πύργοι του Φρουρίου

μένος ο Δράμαλης έφτασε στην Κόρινθο πεζός με ελάχιστους στρατιώτες. Ο ήλιος άρχισε να χάνεται πίσω από τα βουνά χαρίζοντας ζεστά και ευφάνταστα χρώματα στο βασίλεμα του. Οι φιγούρες των δύο εναπομεινάντων πύργων αναδείκνυαν το μεγαλείο του Κάστρου και στο ημίφως. Θυμήθηκα ότι λίγο πριν την εκκλησία των Αγίων Αναργύρων παρατήρησα μεγάλες πινακίδες που ανήγγελλαν την πολυδάπανη αποκατάσταση του μνημείου και τη φωταγώγησή του. Πράγματι, η 25η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων έκανε ανασκαφές. Ας ελπίσουμε ότι γρήγορα αυτό το ανεκδιήγητης μαγείας κάστρο θα ανακτήσει λίγη από την αίγλη του πολυτάραχου ένδοξου παρελθόντος του και θα αποτελεί σημείο αναφοράς από γενιά σε γενιά, χαράζοντας την ελπίδα για τη συνέχεια της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

ΚΩΣΤΑΛΑΜΠΡΟΣ

Έκθεση-Συνεργείο-Ανταλλακτικά: 3ο χλμ. Άργους-Ναυπλίου, τηλ. 27510 62261, 27510 20430

™ÎÏËÚfi˜ ÂÚÁ¿Ù˘ ÁÈ· ‰‡ÛÎÔϘ ·ÔÛÙÔϤ˜

www.mahindra.com.gr

Τώρα από 13.665*

ΔΕχΟΝΤΑΙ ΤΑ ΜΕγΑΛΥΤΕΡΑ ΩΦΕΛΙΜΑ ΦΟΡΤΙΑ ΤΗς ΑγΟΡΑς

SC έως 1190 κιλά

DC έως 1130 κιλά

Διαστάσεις καρότσας: SC 4x2, 4x4 2294x1520x550mm

DC 4x2, 4x4 1489x1520x550 mm

Τα Mahindra καλύπτονται με 3 χρόνια εργοστασιακή εγγύηση και 3 χρόνια Οδική Βοήθεια Mahindra Assistance μέσω ΕΛΠΑ ΔΩΡΕΑΝ

MAHINDRA GOA PICK UP m-HAWK Μονοκάμπινα (SC) και 4θυρα διπλοκάμπινα (DC) 4x2 και 4x4 με κινητήρα τύπου m-Hawk, υπερτροφοδοτούμενο πετρελαίου 2.2l, common rail 2ης γενιάς Bosch. Δοκιμασμένα για τα μεγαλύτερα φορτία, σε κάθε έδαφος, με αξεπέραστη αντοχή ακόμα και στην πιο σκληρή δουλειά. Ελάτε στην AGRIPAN SA και στο επίσημο δίκτυό της και θα είσαστε πάντα κερδισμένοι. Σας προσκαλούμε να τα δοκιμάσετε και να τα γνωρίσετε! Σας περιμένει μια ευχάριστη έκπληξη!

ΟΜΙΛΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΚΟΝΤΕΛΛΗΣ - ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΙΤΗΣ Ορφέως 111, 118 55 ΑΘΗΝΑ, Τηλ.: +30 210 3485000, 210 3485006, Fax: +30 210 3413796, e-mail: mahindra@agripan.gr ΔΙΚΤΥΟ ΠΩΛΗΣΕΩN ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗΣ ΚΑI ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ AGRIPAN-MAHINDRA ΕΠΩΝΥΜΙΑ

ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΤΤΙΚΗ ΠΑΛ. ΦΑΛΗΡΟ ΑΓΚΡΙΠΑΝ ΑΕΒΕ 210 9220711, 210 9227111 ΧΑΛΑΝΔΡΙ ΑΓΚΡΙΠΑΝ ΑΕΒΕ 210 6800800, 210 6851732 ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑ ΣΚΛΑΒΟΥ ΠΕΛΑΓΙΑ 2721 098733 ΝΑΥΠΛΙΟ ΜΟΤORLAND - E.X. MΠΟΥΝΟΣ & ΣΙΑ Ο.Ε.

2752 024930 ΠΑΤΡΑ ΜΥΛΩΝΑΚΟΣ ΕΠΕ 2610 422204, 422024 ΤΡΙΠΟΛΗ ΗΛΙΑΣ ΒΕΡΒΑΙΝΙΩΤΗΣ & ΣΙΑ Ο.Ε.

2710 227678 ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ ΑΓΡΙΝΙΟ ΑΦΟΙ Ι. ΠΑΡΘΕΝΗ ΟΕ 2641 020656 ΕΥΒΟΙΑ ΧΑΛΚΙΔΑ AUTOSPORTIVE ΕΠΕ 2221 074118 Α. ΠΑΣΧΑΛΙΔΗΣ - Δ. ΣΕΡΒΟΣ ΟΕ 2221 023201 ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΒΟΛΟΣ Ν. ΚΟΤΙΝΟΠΟΥΛΟΣ - Κ. ΚΟΤΙΝΟΠΟΥΛΟΣ ΟΕ 2421 060872 ΚΑΡΔΙΤΣΑ AΦΟΙ Κ. ΚΥΡΙΤΣΗ Ο.Ε.

2441 022533 ΛΑΡΙΣΑ ΜΑΡΓΑΡΙΤΗΣ ΚΑΙ ΣΙΑ ΟΕ 2410 552858 ΤΡΙΚΑΛΑ ΜΗΤΣΙΟΥΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 2431 079993

* Έχει συνυπολογισθεί το όφελος απόσυρσης.

ΕΠΩΝΥΜΙΑ ΗΠΕΙΡΟΣ ΠΡΕΒΕΖΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΚΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΘΡΑΚΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ ΚΟΜΟΤΗΝΗ ΞΑΝΘΗ ΝΗΣΙΑ ΑΙΓΑΙΟΥ ΛΕΣΒΟΣ ΣΑΜΟΣ ΣΥΡΟΣ ΚΡΗΤΗ ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΧΑΝΙΑ ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ ΚΕΦΑΛΛΟΝΙΑ

Γ. ΚΑΤΩΓΙΑΝΝΗΣ - Κ. ΚΟΛΙΤΣΗΣ ΟΕ ΑΓΚΡΙΠΑΝ ΑΕΒΕ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ ΑΝΑΣΤ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΥΜΕΩΝΙΔΗΣ ΠΑΥΛΟΣ ΤΣΙΤΑΚΗΣ ΑΕ ΑΦΟΙ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΙ Ο.Ε. ΑΦΟΙ Δ. ΚΑΡΑΝΙΚΟΛΑΟΥ ΟΕ

ΤΗΛΕΦΩΝΟ 26820 26771 2310 755540 2510327172, 620172 2351 036971 25510 45331 – 4 2531 025940 25410 71337

ΧΑΒΡΑΝΛΗΣ ΜΙΧΑΗΛ ΑΞΙΩΤΗΣ ΣΠΥΡΟΣ I. ΒΑΜΒΑΚΑΡΗΣ & ΣΙΑ ΟΕ

2251 045909 2273 094422 2281 084658

ΜΠΕΛΙΒΑΝΗΣ Δ. Μ.ΜΕΛΑΚΗΣ ΑΕΒΕ

2810 245274 28210 97767

ΑΓΓΕΛΑΤΟΣ ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ

26710 29300

64

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ του Κων/νου Ποταμιάνου, ιστορικού συγγραφέα-ερευνητή

Η Αρκαδική Αλίφειρα Η αρχαία Αλίφειρα ευρίσκεται στα νότια του ποταμού Αλφειού και ήταν η πιο δυτική πόλις της Αρκαδίας (σήμερα ανήκει στην Ηλείας). Το όνομά της, κατά τις Αρκαδικές παραδόσεις, οφείλει στον Αλίφειρο, τον γιο του Λυκάονος, του παναρχαίου βασιλέως των Πελασγών.

Η

πόλις αναφέρεται και ως Αλίφηρα, δηλαδή γράφεται και με ήτα. Πρόκειται για μία πόλι με ιστορία πολλών αιώνων και για όσους δεν το γνωρίζουν είναι η πόλις εκείνη, όπου, κατά τις πανάρχαιες Αρκαδικές παραδόσεις, εγεννήθη η θεά Αθηνά. Ο λόφος της αρχαίας Αλιφείρας κυριαρχεί σε όλη την περιοχή, ολόκληρη δε η επιμήκης ράχη του λόφου, την οποία περιέκλειαν τα ισχυρότατα τείχη της πόλεως, αποτελείται από μικρότερους λόφους. Η επιλογή της θέσεως για την ίδρυσι της Αλι-

φείρας οφείλεται στο ότι η θέσις αυτή ήταν αρκετά στρατηγική και παρείχε την δυνατότητα αμύνης των Αρκάδων εναντίον των Ηλείων, με τους οποίους ευρίσκοντο σε συνεχείς διενέξεις και προστριβές. Η οχύρωσις της αρχαίας πόλεως, της οποίας σώζονται εκπληκτικά ερείπια, μαρτυρεί την σπουδαιότητα και την σημασία της Αλιφείρας στην δυτικώτατη Αρκαδία, στα όρια της χώρας με την αρχαία Τριφυλία. Η Αλίφειρα-στα ΒΔ. της σημερινής Ανδρίτσαινας-αναφέρεται στην ιστορία κυρίως μετά την μάχη

65 των Λεύκτρων και μετά την ίδρυσι του Κοινού των Αρκάδων ως τον Συμμαχικό πόλεμο. Ο Μεγαλοπολίτης ιστορικός Πολύβιος αναφέρεται εκτενώς στην Αλίφειρα και περιγράφει λεπτομερώς την πολιορκία και την κατάληψι της πόλεως από τον βασιλέα της Μακεδονίας Φίλιππο Ε΄. Ο Μικρασιάτης περιηγητής Παυσανίας επίσης αναφέρεται στην πανάρχαια Αρκαδική πόλι, παρέχοντας, κατά την προσφιλή συνήθειά του, σημαντικώτατες πληροφορίες για τους μύθους και τις παραδόσεις της πόλεως, όπως άλλωστε πράττει για κάθε χώρα και περιοχή του Ελληνισμού την οποία μνημονεύει στο σημαντικώτατο έργο του, την «ΈΛΛΑΔΟΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΙ».. Μαρτυρίες για την αρχαία Αλίφειρα ανευρίσκονται και στα έργα άλλων συγγραφέων, όπως στον Τίτο Λίβιο, στον Πλίνιο τον πρεσβύτερο, στον Στέφανο Βυζάντιο, στο Λεξικό Σουϊδα κ.ά. Μία σύντομη ματιά στην Ιστορία Ο Παυσανίας στα ‘’ΑΡΚΑΔΙΚΑ’’ γράφει για την Αλίφειρα τα εξής: ‘’Υπάρχει μια πόλη Αλίφηρα, όχι μεγάλη, γιατί πολλοί κάτοικοί της την εγκατέλειψαν τον καιρό που οι Αρκάδες συνοικίστηκαν στη Μεγαλόπολη. Για να πάει κανείς στην πολίχνη αυτή από την Ηραία, θα περάσει τον Αλφειό και αφού διασχίσει μια πεδιάδα δέκα περίπου σταδίων, θα φθάσει σε βουνό, όπου θα ανηφορίσει τριάντα περίπου στάδια για να φθάσει στην πολίχνη. Η Αλίφηρα πήρε το όνομά της από τον Αλίφηρο, γιο του Λυκάονα. Ιερά υπάρχουν του Ασκληπιού και της Αθηνάς, την οποία τιμούν περισσότερο απ’ όλους τους θεούς και έχουν την παράδοση πως γεννήθηκε και ανατράφηκε στον τόπο τους. Ίδρυσαν και βωμό του Δία Λεχεάτη, γιατί αυτού ο Δίας γέννησε την Αθηνά. Ονομάζουν και μια πηγή Τριτωνίδα και συνδέουν μ΄ αυτή τη σχετική με τον ποταμό Τρίτωνα παράδοση. Το λατρευτικό άγαλμα της Αθηνάς είναι μπρούτζινο, έργο του Υπατοδώρου, αξιοθέατο για το μέγεθός του και για την τέχνη. Έχουν και γιορταστική πανήγυρη για κάποιο θεό, νομίζω για την Αθηνά΄ στην πανήγυρη αυτή υπάρχει προκαταρκτική θυσία για τον Μυίαγρο’ προσεύχονται στον ήρωα ενώπιον τών σφαγίων και επικαλούνται τον Μυίαγρο’ με τις ιεροπραξίες αυτές απαλλάσσονται από την ενόχληση των μυιγών’’. (Παυσανίου Αρκαδικά, ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ, απόδοσις στην απλή νεοελληνική από Νικόλαο Παπαχατζή), {Θα πρέπει να αναφέρωμε ότι η πηγή Τριτωνίς είναι η σημερινή βρύση Νεροσίτσα, πλησίον του δρόμου, στην βορειοανατολική κλιτύ του λόφου της ακροπόλεως της Αλιφείρας). Το 369 π.Χ., κατά τον συνοικισμό της Μεγαλοπόλεως, πολλοί κάτοικοι της Αλιφείρας εγκατέλειψαν την πόλι τους και μετοίκησαν στην Μεγαλόπολι, κατά τις υποδείξεις και σύμφωνα με

τις επιθυμίες του Επαμεινώνδα, ώστε να δημιουργηθή ένα ισχυρό κέντρο της Αρκαδίας, ικανό για την αντιμετώπισι της επεκτατικότητος και τον περιορισμό της ισχύος των Λακεδαιμονίων. Μετά τον συνοικισμό της Μεγαλοπόλεως η Αλίφειρα κατέστη μικρή πόλις, αν και οι κάτοικοί της εξακολούθησαν να την χαρακτηρίζουν πόλι, όπως και οι επιγραφές που ευρέθησαν και ανήκουν στον Γ’ και Β’ π.Χ. αιώνα. Υπό την διοίκησι της Μεγαλοπόλεως παρέμεινε η Αλίφειρα μέχρι το 244 π. Χ., όταν ο τύραννος της Μεγαλοπόλεως Λυδιάδας παρεχώρησε την πόλι στους Ηλείους έναντι προσωπικών ανταλλαγμάτων, όπως ρητώς αναφέρει ο Πολύβιος(IV 79,10). Η παραχώρησις της Αλιφείρας στους Ηλείους είχε δυσάρεστες συνέπειες για την πόλι αυτή. Οι Αχαιοί, οι οποίοι αναδιωργάνωσαν περί το 280 π. Χ. την Αχαϊκή Συμπολιτεία, βαρέως φέροντες την προσάρτησι της Αλιφείρας στους Ηλείους, προσεκάλεσαν στην Κόρινθο τον Μακεδόνα βασιλέα Φίλιππο τον Ε’, συνεμάχησαν με αυτόν και του ανέθεσαν την ηγεσία του λεγομένου Συμμαχικού πολέμου (220-217 π. Χ.). Σκοπός του πολέμου αυτού ήταν η ανάκτησις των εδαφών τα οποία είχαν καταλάβει οι Ηλείοι και οι σύμμαχοί τους Αιτωλοί. Ο βασιλεύς

66

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ

Φίλιππος αφού εδήωσε την Αιτωλία, επήλθε στην Πελοπόννησο, ενίκησε τον στρατό των Αιτωλών και των Ηλείων μεταξύ Στυμφαλίας και Καφυών και κατέλαβε εξ εφόδου την οχυρή Ψωφίδα, τον Λασιώνα και την Αρκαδική Στράτο και κατευθύνθηκε προς την Ολυμπία προς τριήμερο ανάπαυσι του στρατού του και τέλεσι θυσίας στον Ολύμπιο Δία. Οι Ηλείοι βλέποντας την χώρα τους να λεηλατήται και να καταστρέφεται από τους Μακεδόνες εζήτησαν την βοήθεια των συγγενών τους Αιτωλών, οι οποίοι τους απέστειλαν 600 άνδρες υπό τον στρατηγό Φυλλίδα. Αυτός, όταν ήλθε στην Ηλεία, παρέλαβε από τους Ηλείους 500 μισθοφόρους τους και περί τους χιλίους εγχωρίους πολίτες και έσπευσε σε βοήθεια της Τριφυλίας πού εκινδύνευε από την εισβολή του Φιλίππου. Ο βασιλεύς Φίλιππος, αφού διέβη την γέφυρα του Αλφειού πού επεσκεύασε-πλησίον της Αρκαδικής Ηραίας-επορεύθη προς την Αλίφειρα, η οποία, όπως αναφέρει ο Πολύβιος, έκειτο επί λόφου πανταχόθεν κρημνώδους έχοντος πρόσβασιν πλείον ή δέκα σταδίων(=1850 μ. περίπου) και ακρόπολιν εις την κορυφήν του όλου λόφου,εκεί δ’ εστρατοπέδευσε. Την επομένη ημέρα, ο βασιλεύς, αφού ανέτειλε ο ήλιος, εφήρμοσε την εξής τακτική: διέταξε τον στρατό του να πλησιάση τα τείχη της Αλιφείρας και να επιτεθή κατά της Άκρας, αφού επυρπόλησε τον χώρον αυτό, έδωσε δια της σάλπιγγος το σύνθημα στον στρατό του, που ευρίσκετο κάτω από την βόρεια κλιτύ, να ακκουμπήσουν τις κλίμακες (τις σκάλες) οι στρατιώτες, που τις μετέφεραν, στα τείχη και να επιτεθούν όλοι κατά των Αλιφειρέων που αμύνονταν στα τείχη Οι Αλιφειρείς βλέποντας ότι ο προ της ακροπόλεως χώρος είχε καταληφθή από τον Μακεδόνα βασιλέα και ο χώρος στα νώτα τους-το προάστειο της Άκρας-.και ότι θα εκυκλώνονταν, εγκατέλειψαν τα τείχη της πόλεως και τρέχοντας κατευθύνθηκαν προς την ακρόπολι, όπου και ωχυρώθηκαν. Άξιον αναφοράς είναι ότι ο ίδιος ο βασιλεύς,αφού έδωσε την διαταγή της επιθέσεως, παρέλαβε ένα απόσπασμα λίγων και ικανωτάτων ανδρών και κατώρθωσε, πορευόμενος μέσα από κρημνούς και χωρίς να γίνη αντιληπτός, ν’ ανέλθη στην ράχι του λόφου και να καταλάβη τον προ της ακροπόλεως χώρο. Οι Μακεδόνες, αφού κατέλαβαν τα τείχη πού είχαν εγκαταλείψει οι Αλιφειρείς και αφού ενώθηκαν με το απόσπασμα του βασιλέως των επολιόρκησαν τους Αλιφειρείς στην ακρόπολι, οι οποίοι βλέποντας το μάταιο της αντιστάσεως μετ΄ ολίγον συνθηκολόγησαν με τον Φίλιππο και παρέδωσαν την ακρόπολι. Το 207 π.Χ. η Αλίφειρα περιήλθε και πάλι στην Μεγαλόπολι.Κατά τις αρχές του Β΄ π.Χ. αιώνος η Αλίφειρα θα πρέπει να ήταν πόλις ελεύθερη, αφού συμπεριλαμβανόταν στον κατάλογο των Δελφικών θεωροδόκων, δηλαδή των

πολιτών εκείνων, οι οποίοι ήσαν επιφορτισμένοι να υποδέχωνται σε κάθε πόλι τούς εκ Δελφών θεωρούς που έρχονταν για ν΄ αναγγείλουν την προσεχή τέλεσι των Δελφικών εορτών(Πυθίων και Σωτηρίων). Κατά τούς αυτούς περίπου χρόνους (191 π.Χ.) η Αλίφειρα συμπεριελήφθη μεταξύ των πόλεων της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Είχε μάλιστα και δικό της νόμισμα κόψει, ένα δε από αυτά κατέχει το Βρεταννικό Μουσείο. Κατά τους επόμενους αιώνες η πόλις κατωκείτο από ένα μικρότερο αριθμό πολιτών,ιδίως κατά την μεσαιωνική περίοδο και την Τουρκοκρατία. Ο Αναστάσιος Ορλάνδος, που διενήργησε ανασκαφές στην Αλίφειρα, διετύπωσε την άποψι ότι η Αλίφειρα είχε εγκαταλειφθή τελείως από τους κατοίκους της. Όμως η άποψις αυτή, παρ΄ ότι προέρχεται από ένα σημαντικώτατο επιστήμονα, είναι εσφαλμένη, διότι ο Αναστάσιος Ορλάνδος ενήργησε ανασκαφές μόνον στους χώρους των ναών της Αθηνάς και του Ασκληπιού και σε έξι ταφικά μνημεία. Η υπόλοιπη περιοχή ερευνήθηκε μόνον επιφανειακά, όσον το επέτρεπε η πυκνή βλάστησις. Ο καθηγητής Μ.Ε. Αθανάσιος Παπανικολάου παρατηρεί στο βιβλίο του ‘’Η ΑΡΧΑΙΑ ΑΛΙΦΕΙΡΑ’’ δικαιολογημένα τα εξής: ‘’ Ένα άλλο στοιχείο, το οποίο δεν μπορούμε να αγνοήσουμε είναι η παρουσία Χριστιανικών μνημείων στην ευρύτερη περιοχή ή και εντός των

67

τειχών της αρχαίας Αλιφείρας. Πρόκειται για την Μονή Σεπετού στην δυτική πλαγιά της λοφοσειράς (12ος αιώνας),τον ναό του Αγίου Νικολάου λίγο πιο κάτω από τα ΒΑ. τείχη της πόλεως (17ος αιώνας), τον ναό της Αγίας Ελένης επάνω στα θεμέλια του ναού της Αθηνάς και τον ναό των Αγίων Σαράντα στην θέση Φανάλωνα, ανατολικά της βρύσης Νεροσίτσας, Δύο άλλοι ναοί βρίσκονταν λίγο πιο μακριά, ο ένας βορείως της σημερινής Αλιφείρας στην θέση Παλιοκκλήσι και ο άλλος, ο Άγιος Δημήτριος, στην ομώνυμη τοποθεσία 1,5 χλμ. περίπου ΒΔ. του χωριού...Η ύπαρξη τόσων Χριστιανικών μνημείων, από τα οποία άλλα ανήκουν στην Βυζαντινή εποχή και άλλα στα χράνια της Τουρκοκρατίας, προϋποθέτει την παρουσία κατοίκων στην εγγύς περιοχή. Και αν αυτοί δεν ήσαν οι Αλιφειρείς, τότε ποιοί ήσαν;’’. Η Μονή Σεπετού, που υπάρχει στην αρχαία Αλίφειρα, είναι στενώτατα συνδεδεμένη με την ιστορία της όλης περιοχής. Το μοναστήρι, όπως μάς πληροφορεί ο καθηγητής-θεολόγος Παναγιώτης Χαραλαμπόπουλος στο βιβλίο του ‘’ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΣΕΠΕΤΙΩΤΙΣΣΑ’’, ιδρύθηκε το 1100 μ.Χ. Κατά την εποχή της Χριστιανικής Αυτοκρατορίας η Μονή Σεπετού απελάμβανε της προστασίας και της αρωγής του κράτους. Γράφει ο Παν. Χαραλαμπόπουλος: ‘’Στο μοναστήρι συνέρρεε πλούτος από τα πολύτιμα

μεταξωτά, λινά και μάλλινα υφάσματα και κεντητά πού, κατά την παράδοσι, κατασκευάζονταν στους πολύτιμους αργαλειούς του.Υπήρχαν επίσης εργαστήρια ρακής και χρωμάτων. Επεξεργάζονταν ομοίως το πρινοκούκι και το κικίδι των ορεινών...Η Μονή κυριαρχούσε εδαφικά σ’ ολόκληρο το παραποτάμιο τμήμα μέχρι τον Άγιο Θόδωρο στου Πεταλά, που αρδευόταν με το νερό του Κέλαδου(Φαναρίτικο ποτάμι’’. Στο Φανάρι-περιοχή Σεπετού- το 1427 μένει, συγγράφει και ιδρύει Ακαδημία ο σοφός Γεώργιος Γεμιστός Πλήθων. Οι Βενετοί κατά την περίοδο που εκυριάρχησαν στην Πελοπόννησο αλλά και οι Φράγκοι ελεηλάτησαν την Μονή. Κατά τα Ορλωφικά(1770) οι μοναχοί του Σεπετού έθεσαν στην διάθεσι του Αναστάση Χρίστου από την Ανδρίτσαινα πολλούς πολεμιστές και χρήματα. Ο Παν. Χαρ/πουλος αναφέρει την παράδοσι ότι μπροστά στις πύλες της Μονής,εκεί όπου σήμερα βρίσκεται η σιδερόπορτα, διεξήχθη μάχη μεταξύ Ελλήνων και Τουρκαλβανών. Κατά την παράδοσι, στην Μονή Σεπετού λειτουργούσε ‘’κρυφό σχολειό’’ και η Μονή μαζί με το ‘’κρυφό σχολειό’’ της Ανδρίτσαινας είχε αναλάβει την παιδεία των Ελληνοπαίδων της περιοχής. Ο αναφερθείς συγγραφεύς σε άλλο σημείο του βιβλίου του μάς πληροφορεί:’’..Η Μονή Σεπετού ανταποκρίθηκε γενναιόδωρα και πατριωτικώτατα στην έκκλησι του Μινίστρου της Οικονομίας περί αποστολής των χρυσών και αργυρών ιερών σκευών και κειμηλίων της υπέρ του ταμείου του πολέμου’’. Παραθέτει μάλιστα τον αριθμό και την χρονολογία του σχετικού εγγράφου. Τον Μάιο του 1826 ο αιμοσταγής Αιγύπτιος Ιμπραήμ πασάς καίει την Μονή την οποία είχαν εγκαταλείψει οι μοναχοί.(Την Μονή για πρώτη φορά είχαν καταστρέψει οι Τουρκαλβανοί, κατά τα Ορλωφικά).’’Οι Αιγύπτιοι τίναξαν στον αέρα με αναβρασμό όλες τις αποθήκες, έχυσαν τα κρασιά και τα λάδια, έσφαξαν τ’ αρνοκάτσικα που βρήκαν στους τσάρκους κοντά στον ποταμό Τρίτωνα και με τα σπαθιά τους ξέφτισαν κι αυλάκωσαν τις εικόνες..’’ Η εκκλησία της Μονής, αφιερωμένη στην Κοίμησι της Θεοτόκου. επανηγέρθη το 19161917, ύστερα από καταστρεπτικό εμπρησμό(1915), δράστης του οποίου ήταν ο...καλόγερος της Μονής Ιωσήφ (οι λόγοι του εμπρησμού αναφέρονται στό μνημονευθέν βιβλίο). Οι αρχαιότητες της Αλιφείρας 1.Τα τείχη. Από τα οχυρωματικά τείχη της Αλιφείρας καλύτερα διατηρήθηκαν τα ευρισκόμενα στην ανατολική πλευρά της λοφοσειράς, δηλαδή τα της ακροπόλεως και τα πλησίον αυτών και κάτωθεν ευρισκομένου ανατολικού τμήματος της πόλεως. Η ακρόπολις ευρίσκεται στο υψηλότερο σημείο της λοφοσειράς, σε υψόμετρο 683,30 μ. πάνω από την

68

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ

επιφάνεια της θαλάσσης, και περιβάλλεται από τείχη σε σχήμα ακανονίστου τραπεζίου. Στην στενή δυτική πλευρά της ακροπόλεως έχουν διασωθή τα ερείπια ενός μεγάλου τετράγωνου πύργου. Αυτός είχε κτισθή για να προστατεύη την νοτίως αυτού ευρισκομένη είσοδο στην ακρόπολι και εχρησίμευε και ως οίκημα της φρουράς της ακροπόλεως. Από τα περιβάλλοντα το τραπέζιο της ακροπόλεως τείχη καλύτερα διετηρήθησαν και σε ύψος άνω των τριών μέτρων τα τείχη της ανατολικής και της νοτίου πλευράς. Ο Αναστάσιος Ορλάνδος στο βιβλίο του ‘’Η ΑΡΚΑΔΙΚΗ ΑΛΙΦΕΙΡΑ ΚΑΙ ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ’’(Βιβλιοθήκη της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας) επισημαίνει ότι το τμήμα του ανατολικού τείχους πού ευρίσκεται κοντά στον βόρειο πύργο παρουσιάζει ένα αρκετά επιμελές πολυγωνικό σύστημα δομής’ στο νότιο ήμισύ του η δομή αποβαίνει πολύ αμελέστερη και όχι τόσο πολυγωνική. Διαφορετικό σύστημα δομής εφαρμόσθηκε στην βόρεια πλευρά της ακροπόλεως -το κατ΄ οριζοντίους στρώσεις πολυγωνικό- ( η ονομασία αυτή της δομής έχει δοθή από τον Scranton, όπως μάς πληροφορεί ο καθηγητής Αναστάσιος Ορλάνδος). Ο ρόλος του τείχους αυτού ήταν διπλός.Πρώτον αποτελούσε το ανατολικό ανάλημμα των χωμάτων της ακροπόλ εως και δεύτερον επροστάτευε τον κάτωθεν αυτού ευρισκόμενο ναό της Αθηνάς, όπως και όλα τα άλλα μνημεία πού ήσαν στον περίβολο του ναού από τους δυνατούς ανέμους που πλήττουν κατά την χειμερινή περίοδο την περιοχή της Αλιφείρας. Το τείχος της νοτίου πλευράς της ακροπόλεως ταυτίζεται σε όλο το μήκος του με το περιφερειακό τείχος της λοφοσειράς, όπως αναφέρει ο μνημονευθείς συγγραφεύς Αθανάσιος Παπανικολά-

ου. Ο εν λόγω συγγραφεύς αναφέρει ότι σε μικρή απόστασι βορείως του λόφου της ακροπόλεως, στην θέσι Τουρλίτσα, σώζεται ένα μεγάλο τμήμα της περιφερειακής οχυρώσεως, συνολικού μήκους 120 μ. περίπου, και τα κάτω μέρη τριών ορθογωνίων πύργων. Διακόσια περίπου μέτρα ΒΔ. του ανωτέρω τείχους σώζεται ένα επίσης τμήμα του βορείου τείχους, στο οποίο δεσπόζει ένας μεγάλος ορθογώνιος πύργος, ορατός από μεγάλη απόστασι, που ονομάζεται από τους κατοίκους ‘’της βουβάλας τ’ απήδημα’’. Κατά μία εκδοχή τα τείχη περιέβαλλαν όλες τις παρυφές του λόφου και συνεπώς το Ασκληπιείο και η εκεί πόλις περιλαμβάνονταν εντός των τειχών..

2. Ο ναός της Αθηνάς.Ο ναός ευρίσκεται κάτω από την ανατολική πλευρά της ακροπόλεως. Στο μέρος εκείνο οι αρχαίοι Αλιφειρείς επειδή το έδαφος ήταν αρκετά επικλινές κατεσκεύασαν ισχυρό ανάλημμα, παράλληλο προς το ανατολικό τείχος. Στο νότιο τμήμα του ανδήρου, όπου υπήρχε αρκετά ελεύθερος χώρος, ανήγειραν τον ναό της Αθηνάς, του οποίου την ανασκαφή έκαμε κατά το 1932-1933 ο Αναστάσιος Ορλάνδος. Τα λείψανα του ναού ευρέθησαν σε απόστασι 40 εκ. από την επιφάνεια του εδάφους και μάλιστα επειδή ο χώρος καλλιεργείτο το άροτρο του ιδιοκτήτου είχε προσκρούσει στους υποκειμένους αρχαίους λίθους και κίονες του ναού και τους είχε αυλακώσει.. Στο εμπρόσθιο τμήμα του ναού, σε πολύ μεταγενεστέρους χρόνους, εκτίσθη μία μικρή εκκλησία της Αγίας Ελένης. Ο άξονας του ναού διευθύνεται από Νότου προς Βορρά με ελαχίστη απόκλισι πρός Ανατολάς από του μαγνητικού Βορρά. Ο ναός ήταν περίπτερος Δωρικού ρυθμού με έξι κίονες στις στενές πλευρές και δέκα πέντε

69 στις μακρές. Ο Αναστάσιος Ορλάνδος ευρήκε και επτά κίονες του ναού πλησίον της ΒΑ. άκρης του ναού πράγμα πού δείχνει ότι ο ναός κατέπεσε από ισχυρό σεισμό.Οι κίονες αυτοί σήμερα δεν υπάρχουν, όπως επίσης έχουν εξαφανισθή και τα περισσότερα αρχιτεκτονικά μέλη του ναού που ανεκάλυψε ο Αναστάσιος Ορλάνδος. Δυστυχώς εκλάπησαν από διαφόρους αρχαιοκαπήλους ή κατεστράφησαν από ασυνειδήτους και απαιδεύτους. Από τους κίονες του ναού σώζονται ελάχιστοι σφόνδυλοι και δύο πολύ φθαρμένα κιονόκρανα. Κατά συνέπεια, αυτά που γνωρίζομε για την περίστασι και τον θριγκό του ναού προέρχονται από την έρευνα του Αναστασίου Ορλάνδου. Οι κίονες είχαν μέγιστο ύψος 3,367 μ. και ήσαν κατασκευασμένοι, όπως επίσης και ο θριγκός, από κογχυλιάτη λίθο. Ευρέθησαν επίσης πολλά τεμάχια της ζωφόρου, από δε το γείσο του ναού ευρέθησαν μόνον τρία τεμάχια. Η στέγη του ναού ήταν δικλινής. Ο παλαιότερος ναός είχε πήλινη κεράμωσι, ενώ ο νεώτερος μαρμάρινη. Ο παλαιότερος ναός είχε κτισθή πολύ πριν από το 500 π. Χ. και είχε ξύλινη κιονοστοιχία. Ο νεώτερος ναός, κατά τον Αναστάσιο Ορλάνδο, χρονολογείται περί το 500 π.Χ. Το μεν μήκος είναι 29,58 μ., το δε πλάτος 10,65 μ.Στο ιερό της Αθηνάς υπήρχε κολοσσιαίο άγαλμα της Αθηνάς, στο οποίο αναφέρεται ο Πολύβιος και μνημονεύει αυτούς που το φιλοτέχνησαν, τον Εκατόδωρο και τον Σώστρατο, ο δε Παυσανίας τον Υπατόδωρο, που ασφαλώς είναι το ίδιο πρόσωπο με τον πρώτο γλύπτη πού αναφέρει ο Πολύβιος. Από το άγαλμα αυτό δεν διεσώθη απολύτως τίποτε,αλλά μόνον υπολείμματα του βάθρου του.

3. Ο ναός του Ασκληπιού. Ο ναός ευρίσκεται στην τοποθεσία Μορτιλάκκα και έχει ορθογώνιο σχήμα. Έχει πλάτος 5,75 μ. και μήκος 9,30 μ. Εσωτερικά χωριζόταν με εγκάρσιο τοίχο σε δύο μέρη, το δυτικό, που αποτελούσε τον κυρίως ναό, και το ανατολικό πού αποτελούσε τον πρόναο. Οι δύο κατά μήκος εξωτερικοί τοίχοι του ναού κατέληγαν σε παραστάδες, μεταξύ των οποίων υπήρχαν δύο κίονες. Εντός του κυρίως ναού ευρέθη μελανωπό κυβικό βάθρο, επί του οποίου ίστατο το άγαλμα του θεού, το οποίο, όπως προκύπτει από τα ευρήματα, ήταν ακρελεφάντινο. Ευρέθησαν και τα λείψανα του βωμού, ο οποίος ήταν ορθογώνιος. ΝΑ. αυτού ευρέθησαν τα υπολείμματα ενός ανεξαρτήτου κτίσματος, του είχε εσωτερική περίστυλη αυλή.

4. Τα ταφικά μνημεία. α) Ο τάφος του Σεθέα και της Καλλιέρας. Ο τάφος αυτός ευρίσκεται στην Αν. πλευρά της λοφοσειράς, στην τοποθεσία Πόρτες. Η πρόσοψις του τάφου είναι εξ ολοκλήρου από λευκό μαρμαρόλιθο σε σχήμα ναού. Όπισθεν της προσόψεως εκτείνονται τέσσερεις νεκροθάλαμοι. Τα μεταξύ των πεσσών της προσόψεως ανοίγματα

ήσαν οι θύρες των νεκροθαλάμων και φράζονταν με μαρμάρινα θωράκια. Οι επιγραφές της προσόψεως του τάφου μάς πληροφορούν ότι σε αυτόν τον τάφο έχουν ταφή ο εικοσαετής Σεθέας, η Καλλιέρα, η Τιμαρέτη, ο Δορκίων, ο Αριστέας, η Φίλεια, η Νίκη και μία άλλη γυναίκα της οποίας δεν διεσώθη ολόκληρο το όνομα. Εντύπωσι προξενεί το ότι δεν αναφέρονται ως ταφέντες εδώ οι γονείς του Σεθέα. Λογικά εδώ θα πρέπει να έχουν ταφή. β)Ο τάφος του Ευπατά. Η πρόσοψις του τάφου αυτού είναι στραμμένη προς Βορράν. Ο τάφος αυτός έχει αναστηλωθή, αφού έχουν συμπληρωθή τα ελλείποντα αρχαία τμήματά του. Αποτελείται από βάσι, κορμό και στέψι, επί της οποίας ίσταται επιτύμβιος ναΐσκος. Ο τάφος ανήκει στον Ευπατά και την σύζυγό του Νικιδώ. γ) Τό πολυάνδριον, δηλαδή ομαδικός τάφος, υπάρχει στα δυτικά του τάφου του Ευπατά. δ) Οι τάφοι της περιοχής Καμπιών. Στην περιοχή αυτή έχουν ερευνηθή τρία ακόμη ταφικά μνημεία, που έχουν πολλές ομοιότητες με τον τάφο του Σεθέα, δηλαδή προαύλιο, ναόσχημη πρόσοψι και επιμήκεις νεκροθαλάμους.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν: • Παυσανίου «ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΙΣ» (ΑΡΚΑΔΙΚΑ Εκδοτικής Αθηνών) • Αναστασίου Ορλάνδου «Η ΑΡΚΑΔΙΚΗ ΑΛΙΦΕΙΡΑ ΚΑΙ ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ», Βιβλιοθήκη της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας,1967-1968 • Αθανασίου Ν. Παπανικολάου «Η ΑΡΧΑΙΑ ΑΛΙΦΕΙΡΑ», Αθήνα, 1996 • Παναγιώτου Χαραλαμποπούλου «ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΣΕΠΕΤΙΩΤΙΣΣΑ ΣΤΗΝ ΟΡΕΙΝΗ ΟΛΥΜΠΙΑ», Αθήναι, 1973 • Πολυβίου «ΙΣΤΟΡΙΑ», Εκδόσεις «ΠΑΠΥΡΟΣ»

70

ΑΠΟΔΡΑΣΕΙΣ Θάλεια Νουάρου

Οι αποδράσεις του χειμώνα Τα φώτα της πόλης εμπνέουν αρκετούς για τις χριστουγεννιάτικες γιορτές. Οι παρθένες, όμως, ομορφιές της ελληνικής ορεινής υπαίθρου, και μάλιστα στη χειμερινή τους απογείωση, παραμένουν ασυναγώνιστες. Πέτρινα χωριά, γραφικά καλντερίμια, αγνή χωριάτικη κουζίνα και το απαραίτητο τζάκι που σιγοκαίει ξελογιάζουν και τους απαιτητικότερους των γιορτών. Χριστούγεννα με δράση -ιππασία, κανό, ποδήλατο στις λίμνες και τα ποτάμια της χώρας- σκι, θερμαλισμός, πεζοπορία και off road διαδρομές στα φαράγγια, τα γεφύρια, τις δασωμένες πλαγιές. Για να αναζωογονηθείς και να ξανανιώσεις με σύμμαχο τον καθαρό βουνίσιο αέρα. Κοντά ή μακριά, για μια πραγματική απόδραση ή έστω μια εκδρομή, επιλέγουμε τα καλύτερα για να ντύσουμε τις γιορτές μας με ολοκαίνουριες εικόνες κι απολαυστικές νέες εμπειρίες.

Ορεινή Κορινθία

Είναι τόσο κοντά και μπορεί σύντομα να σε συνεπάρει με τα χιονισμένα της χωριουδάκια, τα αχνιστά γουρουνόπουλα, τους ατέλειωτους κάμπους και τις φιδίσιες διαδρομές της μαγευτικής Ζήρειας. Αρχαιολογικό ενδιαφέρον στον Φενεό με το ομώνυμο αρχαιολογικό μουσείο. Η λίμνη Δόξα είναι από τα

καλύτερα αξιοθέατα της περιοχής και μια από τις ομορφότερες τεχνητές λίμνες της χώρας. Πυκνή βλάστηση γύρω από τα γαλήνια νερά, ιππασία, ποδήλατο και 4Χ4 διαδρομές μέσα στο δάσος. Η ιστορική Μονή Αγίου Γεωργίου επάνω από τη λίμνη είναι από τα αξιοθέατα που πρέπει να δείτε. Επισκεφθείτε τη χιονισμένη Ελάτη, την αρχοντική Γκούρα, τον μικροσκοπικό Ταρσό κι ανηφορήστε ως την Παναγιά τη Σπηλιώτισσα που φωλιάζει μέσα σε έναν εντυπωσιακό φυσικό σχηματισμό. Για καφέ και κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα κατηφορίστε στα διάσημα Τρίκαλα Κορινθίας. Από την άλλη μεριά της περιοχής η μυθική Στυμφαλία και το Μουσείο Περιβάλλοντος προσφέρει περιβαλλοντική ενημέρωση και ευαισθητοποίηση. Από τα περισσότερα χωριά της Ζήρειας ξεκινάνε γραφικά μονοπάτια με όμορφες διαδρομές με διασημότερο το περίφημο μονοπάτι του Παυσανία. Δοκιμάστε ντόπιο τυρί, χύμα κρασάκι, βραστή γίδα και χωριάτικα λουκάνικα. Ιππασία, ποδήλατο, κανό ή ψάρεμα στη λίμνη Δόξα και ατέλειωτες βόλτες στο δασάκι της λίμνης.

71

Ζαγόρι

Ένας αυστηρά περιπατητικός προορισμός με σπάνιες ομορφιές, άγρια φύση και σπουδαίο αρχιτεκτονικό και λαογραφικό ενδιαφέρον. Γεφύρια, σκάλες και φαράγγια, πανέμορφοι οικισμοί, αγνό τσίπουρο και ατέλειωτες δραστηριότητες στη φύση. Η διάσχιση του φαραγγιού του Βίκου και η ανάβαση στην αλπική Δρακολίμνη Τύμφης θεωρούνται από τις καλύτερες. Κάθε χωριό έχει τη δική του ξεχωριστή ομορφιά. Αρίστη, Βίκος, Μονοδένδρι, Πάπιγκο, Κουκούλι, Δίλοφο, Βίτσα και Τσεπέλοβο λίγα από αυτά που ξεχωρίσαμε εμείς. Η Βόλτα στο πλατανοδάσος του Βοϊδομάτη επιβάλλεται αφού θα είναι μια από τις ωραιότερες της ζωής σου. Αυθεντικοί καφενέδες, πίτες και τραχανόσουπες, εντυπωσιακά γεφύρια, θεόρατες βουνοκορφές, βρύσες και μεγαλοπρεπείς ναοί σε κυκλώνουν παντού. Στο Ζαγόρι επιχειρείς κανό ακόμα και το χειμώνα στα κρυστάλλινα νερά του Βοϊδομάτη. Δοκίμασε πέστροφα στην Κλειδονιά, επισκέψου τα 42 διαφορετικά γεφύρια και τα 46 χωριά με τις αριστουργηματικές εκκλησιές και τις γραφικές πλατείες. Βάδισε στις παραδοσιακές σκάλες και ζήσε για λίγο σαν αυθεντικός ζαγορίσιος. Αξίζει τον κόπο να ξεναγηθείς στο εσωτερικό ενός αυθεντικού ζαγορίτικου σπιτιού. Στο Καπέσοβο θα δεις ένα από τα σπάνια αντίγραφα της χάρτας του Ρήγα. Μια πανέμορφη και ξεκούραστη πεζοπορική διαδρομή είναι αυτή που ακολουθεί το ποτάμι από τη γέφυρα της Αρίστης ως την Κάτω Κλειδωνιά κι από κει ως τη Μονή των Αγίων Αναργύρων. Οι Οβίρες Ρογκοβού στο Πάπιγκο, η λίμνη του Αώου και η Μονή Βουτσάς στο Ανατολικό Ζαγόρι μερικά ακόμη από τα αξιοθέατα του τόπου. Επισκεφθείτε ακόμα το λαογραφικό μουσείο των Κήπων, τις σαρακατσάνικες καλύβες στον Γυφτόκαμπο, τη Μονή Αγίας Παρασκευής στο Μονοδένδρι και τη Μονή Σπηλιώτισσας στην Κλειδωνιά. Ψάρεμα, ιππασία, ποδήλατο βουνού και μανιταροσυλ-

λογή μερικές ακόμα από τις δραστηριότητες του τόπου που μοιάζει ανεξάντλητος. Για καλό φαγητό με ντόπια υλικά, παράδοση και δημιουργικές πινελιές στα «Ριζά» της γραφικής Ελάτης. Για τσίπουροκαταστάσεις στο αρχοντικό Τσεπέλοβο.

Στα Ριζά. Στον παραδοσιακό οικισμό της Ελάτης, στο Ζαγόρι, μέσα σε μία κατάφυτη περιοχή από πεύκα, έλατα και δρυς, λιθόχτιστα σπίτια, εκκλησίες και καλντερίμια θα βρεις το café-εστιατόριο «Στα Ριζά». Λίγο πριν την πλατεία του χωριού με τον πλάτανο, θα γνωρίσεις τη Ζαγορίτικη φιλοξενία και θα δοκιμάσεις τις τοπικές σπεσιαλιτέ σε ένα ειδυλλιακό περιβάλλον. Δοκιμάστε μαγειρευτά μανιτάρια, ρολό προβατίνας κι αγριογούρουνο με κυδώνια και δαμάσκηνα. Τηλ: 26530 71550

Ορεινή Ναυπακτία

Δυτικότερα από το αρχοντικό Γαλαξίδι, και βόρεια από την πανέμορφη Ναύπακτο, η άγρια και παρθένα φύση των Κραβάρων σε κερδίζει αμέσως. Εδώ θα βρεις τους γραφικούς οικισμούς της Άνω και της Κάτω Χώρας, άγρια φαράγγια, παρθένα δάση, καθαρούς, φιλόξενους ανθρώπους και αγνή χωριάτικη κουζίνα με το αγριογούρουνο να πρωτοστατεί.

72

ΑΠΟΔΡΑΣΕΙΣ

Ο γραφικότατος Πλάτανος με το λαογραφικό μουσείο, το μουσείο εθνικής αντίστασης και τα λιθόστρωτα καλντερίμια είναι από τα ωραιότερα χωριά του τόπου. Άγριες και παρθένες off road εξερευνήσεις στο δάσος της Γραμμένης Οξιάς, ράφτινγκ κάτω από το γεφύρι της Αρτοτίβας, εκπληκτική θέα στις χιονισμένες βουνοκορφές από τον Λάλκα, κομψότατοι ξενώνες κι ωραιότατες ταβέρνες από την Ελατού ως τη Λιμνίτσα. Το άγριο τοπίο νοθεύουν τα ήρεμα νερά της λίμνης του Εύηνου στα βορειοδυτικά. Αυθεντικές, παραδοσιακές εικόνες στην Τερψιθέα, τα Κρυονέρια, την Περδικόβρυση και τα Κλεπά, σε έναν τόπο καθαρό κι απολύτως ανόθευτο από τον τουρισμό. Επισκεφθείτε τέλος τη Μονή Αμπελακιώτισσας στο ομώνυμο χωριό.

Ορεινή Αρκαδία

νερόμυλους και νεροτριβές, βυρσοδεψεία, ρακοκάζανα και τον χαρακτηριστικό μπαρουτόμυλο, ενώ φιλοξενεί και περιοδικές εκθέσεις. Στη συνέχεια της διαδρομής σου στο φαράγγι σε περιμένουν γεφύρια κι ασκηταριά, παλιοί νερόμυλοι, πλούσια βλάστηση και τα πληθωρικά νερά του Λούσιου. Η περίφημη Μονή Προδρόμου αλλά και η Μονή Φιλοσόφου από τα βυζαντινά μνημεία της περιοχής που αξίζει να επισκεφτείς. Σπουδαίες βυζαντινές εκκλησιές θα δεις και στην Καρύταινα. Μια όμορφη καταπράσινη οδική διαδρομή είναι αυτή που οδηγεί από τη Βυτίνα στη Δημητσάνα μέσα από την Ελάτη, το Χρυσοβίτσι, και το Λιμποβίσι, πατρίδα του Κολοκοτρώνη. Από τη Δημητσάνα θα ανηφορίσετε προς τη Ζάτουνα και το Ζιγοβίστι, δύο από τα λιγότερο ανεπτυγμένα τουριστικά χωριά, με παραδοσιακά καφενεία και φιλόξενους ντόπιους. Στη Φαλαισία, λίγο έξω από τη Μεγαλόπολη κάντε στάση στην αλλαντοποιία «Στάθης» για να μάθετε τα μυστικά του σύγκλινου, αλλά και του παραδοσιακού πελοποννησιακού λουκάνικου με το πορτοκάλι. Στη διάσημη ταβέρνα του Στάθη στην Ποταμιά θα δοκιμάσετε ένα από τα πιο γνωστά πιάτα της περιοχής: καγιανά με σύγκλινο. Το Λεβίδι σας περιμένει για την πατροπαράδοτη μοσχομυριστή γουρουνοπούλα στην πλατεία.

αλλαντοποιείο - ταβέρνα

Με αφετηρία τη Μεγαλόπολη ξεκινάμε πορεία προς τα γραφικότατα χωριά της Ορεινής Αρκαδίας. Καρύταινα, Βυτίνα, Στεμνίτσα, Δημητσάνα μερικοί μόνο από τους οικισμούς που αγαπήσαμε. Στην Καρύταινα θαυμάστε τα ορμητικά νερά του Λούσιου, τα πέτρινα γεφύρια, το κάστρο του Κολοκοτρώνη και τα πανέμορφα λιθόστρωτα καλντερίμια. Από την κοσμική Βυτίνα θα αγοράσεις μέλι ελάτου και κομπολόγια και θα ανηφορίσεις στο Μαίναλο για ατέλειωτο παιχνίδι στο χιόνι. Αγαπημένος προορισμός η κουκλίστικη Στεμνίτσα με το εκκλησάκι της Ζωοδόχου, τους επιβλητικούς Ταξιάρχες, τα εργαστήρια με χειροποίητο ασήμι, το λαογραφικό μουσείο, τα καλούδια του παντοπωλείου της Διαμάντως και τα ζεστά παραδοσιακά τσιπουράδικα. Στην αρχοντική Δημητσάνα μας περιμένει καλοφτιαγμένο χωριάτικο φαγητό –σούπες, αρνάκι και φασολάδα- αλλά και πεζοπορία στο καταπληκτικό φαράγγι του Λούσιου, σε μια βατή πεζοπορική διαδρομή, από τις ομορφότερες της χώρας. Το Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης προσφέρει ζωντανή περιήγηση σε

Στάθης Πάρτε μαζί σας μοναδικές παραδοσιακές γεύσεις όπως σύγκλινο και παστό σε λάδι ή λίπος, καπνιστό ζαμπόν και λουκάνικα από τη βιοτεχνία παραδοσιακών αλλαντικών του Στάθη στην Ποταμιά Φαλαισίας. Ακολουθώντας τις παραδοσιακές συνταγές της οικογένειας αλλά και γνήσια υλικά, το αλλαντοποιείο παράγει νόστιμα και άριστης ποιότητας προϊόντα. Στην παραδοσιακή ταβέρνα της οικογένειας θα δοκιμάσετε προϊόντα ιδίας παραγωγής, μοναδικές αρκαδικές γεύσεις και κρασί από το οινοποιείο της οικογένειας. Τηλ.: 27910 61334, 61751• Fax: 27910 61752 e-mail: athan@ stathisfamily.gr www.stathisfamily.gr

73

Παρνασσός

Ένα από τα διασημότερα χειμερινά θέρετρα συνδυάζει βουνό και θάλασσα με ένα μοναδικό, κατάδικό του τρόπο. Σκι στον Παρνασσό, επίσκεψη στα παλιά καφενεία και τα βυρσοδεψεία της Άμφισσας με τους πυκνότατους κι ατέλειωτους ελαιώνες της. Χωριάτικες πίτες, χόρτα του βουνού και φαγητό στον Επτάλοφο (Αγόριανη) με τον καταρράκτη και τα τρεχούμενα νερά, και νύχτες στην κοσμοπολίτικη Αράχωβα. Στην ευρύτερη περιοχή θα γευτείς οπωσδήποτε προβατίνα κοντοσούβλι και θα δοκιμάσεις μια εμπειρία αλλιώτικη από τα συνηθισμένα. Το Μεταλλευτικό Πάρκο Φωκίδας σε βάζει μέσα στο παραδοσιακό βαγονέτο και σε κατεβάζει στα έγκατα της γης. Εδώ, στα 200 μέτρα κάτω από το έδαφος, θα ξεναγηθείς ζωντανά στις ιστορίες του βωξίτη και των ανθρώπων του, που χρόνια τώρα, εξάγουν και επεξεργάζονται αυτό το μοναδικό ελληνικό προϊόν. Σπουδαίο αρχαιολογικό ενδιαφέρον στους Δελφούς με το ανανεωμένο μουσείο, ιστορικά ντοκουμέντα από το περίφημο Χάνι της Γραβιάς και λαογραφική ταυτότητα με το «Γυαλί καφενέ», τη συνοικία Χάρμαινα και τα παραδοσιακά κουδουνάδικα τη Άμφισσας. Κι αν χορτάσεις βουνό η Ιτέα με τις θαλασσινές της ομορφιές αποτελεί ιδανική διέξοδο. Ανάμεσα σε Παρνασσό και Γαλαξίδι κράτα τη δική της ξεχωριστή γοητεία και ένα πολύτιμο συγκριτικό πλεονέκτημα. Αυτή την εποχή πετυχαίνεις εδώ τις καλύτερες τιμές για τη διαμονή σου, απολαμβάνοντας θάλασσα αλλά και όλες – μα όλες- τις βουνίσιες ομορφιές, για τις οποίες έχουμε λόγο να λατρεύουμε τον χειμώνα. Το Μοναστήρι του Οσίου Λουκά στο Δίστομο αποκαλύπτει το αρχιτεκτονικό του μεγαλείο ενώ οι φιλότεχνοι θα απολαύσουν ιδιαίτερα την επίσκεψη στη Μητρόπολη της Άμφισσας και την πινακοθήκη του Παπαλουκά.

Hotel Kalafatis Στην όμορφη πόλη της Ιτέας, με πανοραμική θέα στον Κρισσαίο κόλπο, το ξενοδοχείο «ΚΑΛΑΦΑΤΗ», σας καλωσορίζει χειμώνα - καλοκαίρι για να σας προσφέρει άνετη διαμονή σε φιλική και οικογενειακή ατμόσφαιρα. Η πλεόν των 40 χρόνων επιτυχημένη παρουσία του στην περιοχή εγγυάται την άψογη εξυπηρέτησή σας. Το ξενοδοχείο Καλαφάτη διαθέτει 40 δωμάτια, όλα πλήρως εξοπλισμένα και ανακαινισμένα πρόσφατα. Τηλ.: 22650 32294-5, 22650 32216 (24 ώρες) e-mail: contact@hotelkalafati.gr www.hotelkalafati.gr

Vagonetto Στο διάσελο Γκιώνας και Παρνασσού, το Μεταλλευτικό Πάρκο Φωκίδας είναι ένα μοναδικό στη χώρα θεματικό πάρκο που στόχο έχει να παρουσιάσει τους χώρους λειτουργίας ενός μεταλλείου, ενημερώνοντας, ψυχαγωγώντας και εκπαιδεύοντας τις νέες γενιές πάνω στην ιστορία εκμετάλλευσης του βωξίτη και των ανθρώπων του. Η περιήγηση στο Vagonetto σας δίνει τη δυνατότητα να γνωρίσετε βήμα-βήμα τη διαδικασία εξόρυξης του βωξίτη. Η γνωριμία με την ιστορία του βωξίτη ξεκινά από το παλιό μεταλλείο, τη Στοά 850, συνεχίζεται με την περιήγηση στον Εκθεσιακό Χώρο Μεταλλευτικής Ιστορίας, τη διαδραστική επίσκεψη στην Πτέρυγα Ψηφιακής Τεχνολογίας και ολοκληρώνεται με μια βόλτα στην Υπαίθρια Έκθεση Μηχανημάτων. Mια συναρπαστική εμπειρία στο κέντρο της γης… Tηλ.: 22650 78819, 28826 ώρες λειτουργίας 9:00-17:00 www.vagonetto.gr

74

ΑΠΟΔΡΑΣΕΙΣ

Ταΰγετος

νι που θα βρείτε κρυμμένο μέσα σε μια ρεματιά. Τη Μηλέα την επισκέπτεσαι για την άγριά της ομορφιά αλλά και το φημισμένο μοναστήρι της Παναγίας της Γιάτρισσας. Μοναδικού κάλλους χωμάτινη διαδρομή είναι αυτή που διασχίζει το δάσος της Βασιλικής. Εξίσου εντυπωσιακά και τα Τσέρια, σημείο συνάντησης 4 πεζοπορικών διαδρομών, με τα όμορφα πετρόχτιστα σπίτια να κλέβουν την παράσταση, σχεδόν όσο και η θέα στο Φαράγγι του Βυρού. Το μπαλκόνι του Ταϋγετου. Ξενοδοχείο στο Γεωργίτσι Λακωνίας εναρμονισμένο πλήρως με το φυσικό περιβάλλον (τηλ.: 27310 61062)

Καλάβρυτα Ο μυστηριακός Ταΰγετος, με τους μανιάτικους Πύργους, τα επιβλητικά φαράγγια και τα πολυτελή καταλύματα αποτελεί έναν από τους πιο «ζεν» προορισμούς της χώρας. Συνδυάζει υπέροχα φύση, αρχιτεκτονική και παράδοση με τη χαρακτηριστική μανιάτικη αξιοπρέπεια και την μποέμ ατμόσφαιρα. Γιατί μπορεί η Μεσσηνία να ταυτίζεται με τις παραμυθένιες της ακτές στο τέλος όμως της παραλιακής περιπέτειας δύσκολες και γοητευτικές διαδρομές αποκαλύπτονται ανηφορίζοντας στα ορεινά χωριά του δυτικού Ταϋγέτου. Πεζοπορία σε ρωμαϊκά καλντερίμια, επιβλητικά πυργόσπιτα, καφές στη χόβολη και κόκορας με χυλοπίτες κάτω από αιωνόβια πλατάνια με τη θέα να σου κόβει την ανάσα. Πρώτες οι Θαλάμες με το αιωνόβιο πλατάνι, το ελαιοτριβείο, το λαογραφικό μουσείο και τους πλανόδιους πωλητές με τσάι και ρίγανη του βουνού. Εξίσου γραφική η Λαγκάδα με τα πέτρινα πυργόσπιτα, τις ελιές και τα κυπαρίσσια. Ακόμη ψηλότερα ένα εξαιρετικής ομορφιάς μπουκέτο παραδοσιακών χωριών με μοναδική σταθερά τα πετρόχτιστα σπίτια, τις ελιές και τα κυπαρίσσια περιμένουν να σου αποκαλυφθούν. Παραδοσιακά χωριάτικα καφενεία σε τρατάρουν εδώ ομελέτα με ντόπιο παστό και «λαλάγκια». Κάντε οπωσδήποτε στάση στο Προάστιο με τις 76 εκκλησιές και τη μεγαλοπρεπή Κρήνη . Το επιβλητικό φαράγγι του Βυρού μετρά 20 χιλιόμετρα μήκος και το απολαμβάνεις από το Εξωχώρι. Η Σαϊδόνα, με τον τριώροφο πύργο της βραβεύεται για το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, το κορυφαίο προϊόν του τόπου. Έξτρα παρθένο ελαιόλαδο εξαιρετικά χαμηλής οξύτητας θα αγοράσετε κι από το ελαιοτριβείο Άριστον στην Καλαμάτα. Αποθεωτική εμπειρία και η Καστάνια, ερμητικά χτισμένη ανάμεσα στις πλαγιές τριών βουνών, με απόλυτο αξιοθέατο το πενταώροφο πυργοφρούριο με τους 4 κυκλικούς πυργίσκους. Η «Αράχοβα» της Δυτικής Μάνης είναι το Κρυοβού-

Η καρδιά του Χελμού χτυπάει στα Καλάβρυτα. Από τους διασημότερους χειμερινούς προορισμούς της Πελοποννήσου συγκεντρώνει πλήθος κόσμου που απολαμβάνουν σκι σε ένα από τα πιο ενημερωμένα χιονοδρομικά κέντρα της χώρας. Και όχι μόνο. Τα Καλάβρυτα με τα γύρω χωριά είναι γραφικά και όμορφα με ιστορικό ενδιαφέρον, ντοκουμέντα και πολλά ιστορικά μνημεία. Επισκεφθείτε το Μουσείο του Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος, την ιστορική Αγία Λαύρα και την επιβλητική Μονή Σπηλαίου. Στη γειτονική Κλειτορία θα δοκιμάσεις φρέσκια πέστροφα και θα χορτάσεις φύση στο γραφικό Πλανητέρο με τις καστανιές, το πλατανοδάσος και τα ορμητικά νερά γύρω από τις πηγές του Aροάνιου ποταμού. Ο παραδοσιακός οδοντωτός σιδηρόδρομος των Καλαβρύτων λειτουργεί ακόμα και περνά μέσα από το εντυπωσιακότατο φαράγγι του Βουραϊκού διασχίζοντας την παραδοσιακή διαδρομή. Η όμορφη και γραφική Ζαρουχλού και το Σπήλαιο Λιμνών ολοκληρώνουν την περιήγηση στον ιστορικό αυτό το τόπο που συγκαταλέγεται τον ανάμεσα στους καλύτερους προορισμούς του χειμώνα.

75

Πόζαρ

Η απόλυτη λουτρόπολη της χώρας βρίσκεται στην Λουτράκι Αριδαίας στην Έδεσσα κι ακούει στο όνομα Πόζαρ. Είναι ένα σπάνιο φυσικό φαινόμενο όπου πέντε διαδοχικοί καταρράκτες αναβλύζουν ζεστό ιαματικό νερό κατά μήκος της ρεματιάς. Τώρα το χειμώνα η περιοχή ντύνεται στα λευκά αλλά το νερό παραμένει ζεστό στη σταθερή θερμοκρασία των 37ο κελσίου. Με άλλα λόγια κολυμπάς στο αχνιστό νερό της λίμνης όταν όλα γύρω σου είναι

χιονισμένα. Ακούγεται μαγευτικό; Έτσι ακριβώς είναι. Στη λουτρόπολη θα βρεις επίσης μια ανοιχτή -βουνίσια-πισίνα που περιστοιχίζεται από τις ψηλές βουνοπλαγιές του Βόρα. Στα λουτρά Πόζαρ λειτουργούν και εσωτερικές, ιδιωτικές πισίνες με ιαματικό νερό και το απαραίτητο υδρομασάζ καθώς και φυσιοθεραπευτήρια. Τζακούζι και μπανιέρες με υδρομασάζ συναντάς σχεδόν σε όλα τα καταλύματα ενώ δεν λείπουν και τα κέντρα με τις εναλλακτικές –κι απόλυτα χαλαρωτικές- θεραπείες. Για μια τέτοια εμπειρία επισκεφτείτε το αλατοσπήλαιο του ξενοδοχείου Pozar Pallas προκειμένου να αφεθείτε στις ευεργετικές ιδιότητες του φυσικού αλατιού που συγκεντρώθηκε από τρεις διαφορετικές ηπείρους. Πάρα πολλοί οι νέοι άνθρωποι που επισκέπτονται την περιοχή συνδυάζοντας τα ζεστά, ιαματικά μπάνια με σκί στο Καϊμακτσαλάν. Θα γευτείτε ποντιακά προϊόντα και θα γνωρίσετε ανθρώπους φιλόξενους και εξυπηρετικούς. Πάνω από όλα όμως θα βιώσεις μια εμπειρία εντελώς διαφορετική από τα καθιερωμένα που θα τη θυμάσαι για καιρό. Απόλαυση, ευεξία και απόλυτη χαλάρωση σε ένα σπάνιο και πανέμορφο φυσικό περιβάλλον. Για τη διαμονή σας επιλέξτε: Pozar Pallas Suites hotel & Spa Λουτράκι Αριδαίας τηλ.: 23840 91460 www.pozarpallas.gr

Ariston “The Very Best”

Κάθε Προϊόν µασ είναι Υψηλήσ Ποιότητασ. Κάθε Προϊόν µασ είναι Άριστον.

Ariston Hellas O.E.

Ariston Hellas ΑΓΓΕΛΟΣ ∆ΟΥΚΑΣ - ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ∆ΟΥΚΑΣ Ο.Ε.

244 00 ΓΑΡΓΑΛΙΑΝΟΙ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ ΤΗΛ.: 27630 22322, 6987 797582, 6982 490909 e-mail: aristonhellas@gmail.com

www.aristonoliveoil.gr

Η Άριστον Hellas µε σεβασµό στην παράδοση και στην ποιότητα, παράγει, συσκευάζει και προωθεί: Ελαιόλαδο, Βαλσάµικο Ξύδι (µε Πετιµέζι, Σύκο και Ρόδι), Μέλι και Πετιµέζι

78

ΙΣΤΟΡΙΑ για μικρούς & μεγάλους Κατερίνα Παπανδριανού

Οι καλικάντζαροι και η κρίση Μια καλικαντζαροϊστορία για μικρούς και μεγάλους

Π

λησιάζουν Χριστούγεννα και οι καλικάντζαροι αγωνίζονται να τελειώσουν το κουραστικό έργο που έχουν αναλάβει. Ένα χρόνο πριονίζουν το δέντρο της γης και ακόμα να τελειώσουν. Νευρικότητα και αμηχανία επικρατεί στο επιτελείο της κυβέρνησης του Μανδρακούκου, ο οποίος μετά από τη μεγάλη δυσαρέσκεια των υπηκόων του για την παταγώδη αποτυχία και της φετινής χρονιάς, πήρε την πρωτοβουλία να μαζέψει τους υπουργούς του για να αποφασίσει το πώς θα πετύχουν επιτέλους το στόχο που κάθε χρόνο βάζουν αλλά ποτέ δεν τα καταφέρνουν.«Μα τι συμβαίνει τέλος πάντων; Τόσοι ανίκανοι είμαστε; Όλο το χρόνο πριονίζουμε και πριονίζουμε και μόλις είναι έτοιμο να κοπεί, φτάνει ο καινούργιος χρόνος και τρέχουμε να συναντήσουμε τους ανθρώπους και ύστερα πάλι κάτω και φτου κι’ από την αρχή!» «Ν’ αλλάξεις τον υπουργό των οικονομικών και να βάλεις και άλλους φόρους» είπε ο Ζυμαρομύτης, ο σύμβουλός του. «Μα τι λες τώρα, καλικάντζαροι είμαστε, δεν είμαστε βαμπίρ να πίνουμε αίμα!» «Τότε, τότε τι θα κάνουμε; Πώς θα πετύχουμε το στόχο;» είπαν μ’ ένα στόμα όλοι οι καλικάντζαροι. «Ν’ αγοράσουμε ένα αλυσοπρίονο τελευταίας τεχνολογίας από τους ευρωκαλικάντζαρους και φυσικά να πάρουμε κι άλλο δάνειο». « Δάνειο; Ξεχάστε το, τώρα πολύ δύσκολα θα μας δώσουν και αν το κάνουν, θα μας δέσουν χεροπόδαρα και θα μας επιβάλουν τεράστιο επιτόκιο γιατί τώρα πια θέλουν πίσω όλα αυτά που μας είχαν δανείσει εδώ και δεκάδες χρόνια μαζί με τους τόκους τους και μάλιστα γρήγορα. Άσε που δεν μας εμπιστεύονται πια, δεν έχουμε αυτό που λένε «καλή πίστη», δηλαδή πιο απλά είμαστε για κλάματα». Μαζευτήκανε όλοι μαζί και αγκαλιάστηκαν απαρηγόρητοι. Καλκάνια, καλιτσάντεροι, καρκάντζαροι, σκαλικαντζέρια, σκαντζάρια, τζόγιες, βερβελούδες,

καλλισπούρδοι, καρκαλάτζαροι, καρκατσέλια, καρκαντζόλοι, καψούρηδες, κολοβελόνηδες, λυκοκάντζαροι, μνημοράτοι, παγανοί, σιφιώτες, τσιλικρωτοί, σταχτοπάτηδες, κλεφτοκοτάδες και μνημονάτοι. Οι τεράστιες μύτες τους μάκρυναν ακόμα πιο πολύ, οι κοιλιές τους κρέμασαν και τα μικρά και μοχθηρά ματάκια τους μίκρυναν ακόμα περισσότερο. Άρχισαν τους κλαυθμούς και τους οδυρμούς και τα ωιμέ. Ο πιο τολμηρός ανέβηκε στο πιο ψηλό κλαρί και έβγαλε φωνή.«Δεν έχουμε άλλη επιλογή, θα αλλάξουμε γρήγορα πρωθυπουργό και θα πάμε ενωρίτερα πάνω στους ανθρώπους. Θα τους κόψουμε κι άλλο τις συντάξεις και τους μισθούς. Θα τους απολύσουμε όλους και θα τους στείλουμε στην εφεδρεία. Πάμε όλοι μαζί να τους ρίξουμε «φάπαξ», που θέλουν και «εφάπαξ» τα πουλάκια μου, να κλέψουμε τα καλούδια τους, να τους μαγαρίσουμε τα σπίτια, να τους μιζεριάσουμε, να τους σπάσουμε τα νεύρα και ύστερα τα Θεοφάνεια πάλι κάτω» Άφησαν το πριόνισμα και μια και δυο σαν τα ποντίκια, τα βατράχια και τα φίδια σκαρφάλωσαν νύχτα και σκορπίστηκαν στους δρόμους των ανθρώπων. Πήραν μεγάλα τσουβάλια για να βάλουν μέσα τα κλεμμένα, ξύλα και τσεκούρια και ψάχνανε για καμινάδες που καπνίζουν για να μπουκάρουν μέσα. Έψαχναν για μαγαζιά να κλέψουνε και για σπίτια που μύριζαν ψητό χοιρινό και κουραμπιέδες. Κοιτούσαν να δουν τους άνδρες φορτωμένους με ψώνια για να χτυπήσουν το χέρι τους στον ώμο τους και για να κολακέψουν τις γυναίκες τους, αλλά ερημιά. «Πού είμαστε;» είπε ο αρχηγός. « Στην Αθήνα, κύριε, στο κέντρο της Αθήνας». «Πού πήγαν οι άνθρωποί μου; «Πελάτες μου!» Που είναι τα πλούσια και γεμάτα μαγαζιά; Γιατί έβαλαν λουκέτο; Τι σκοτάδια και τι μιζέρια είναι αυτή;» «Η κρίση, πρωθυπουργέ μου, ξέρετε, αυτά που λέγαμε...»

«Κρίση, κρίση κοντεύει να πιάσει εμένα! Δηλαδή, τι θέλετε να πείτε, πως δεν έχουμε τώρα τίποτα να κλέψουμε και πως θα συνεχίσουμε τη χλιδάτη καλικαντζαροζωή μας; Τι θα απογίνουν τα καλικαντζαρόπαιδά μας και τα καλικαντζαροεγγόνια μας; Ποιό θα είναι το μέλλον τους!» Τα καλικαντζάρια φανερά απογοητευμένα έφτασαν μέχρι την Πλατεία Συντάγματος. Εκεί είδαν πολύ κόσμο συγκεντρωμένο με πανό και ντουντούκες. «Τι είναι αυτοί πάλι και τι ζητάνε;» ρώτησε κοιτώντας τους περιφρονητικά. «Είναι οι αγανακτισμένοι πολίτες που ζητάνε να μην τους μειώνονται οι μισθοί και θέλουν και δουλειά» είπε ένα μικρό καλικαντζαράκι. « Σκάσε εσύ, που μου έγινες και επαναστάτης. Χμ. Καλά, καλά. Ας φύγουμε με ελαφρά πηδηματάκια από δω και ας πάμε σε κανένα νοικοκύρη να φάμε τίποτα γιατί μας έκοψε η πείνα» «Πάμε, πάμε, βρωμάει μπαρούτι εδώ» είπαν όλοι μαζί που άρχισαν να τους τσούζουν τα μάτια τους από τα χημικά. Η καλικαντζαροπαρέα ξεκίνησε για να πάει σε γνωστά της σπίτια εκεί που κάθε χρόνο βολευότανε με τα καλύτερα μεζεδάκια και λιχουδιές. Τους τρέλαινε η μυρωδιά του φρέσκου βούτυρου στους κουραμπιέδες και του μελιού με τη κανέλλα στα μελομακάρονα, μα πιο πολύ η τσίκνα της χοιρινής μπριζόλας. Κόλαση! Τους άρεσε να κατουράνε το τζάκι για να το σβήσουν πρώτα και ύστερα ν’ απλώσουν τα τεράστια βρώμικα χέρια τους να αρπάξουν τις μπριζόλες και μετά τους κουραμπιέδες που ήταν γεμάτοι με ξεροψημένο αμύγδαλο και να γίνονται κάτασπροι από τη ζάχαρη άχνη. «Τι έχει γίνει εδώ; Πόλεμος έγινε και δεν το πήραμε είδηση στον κάτω κόσμο που κοιμόμαστε ήσυχοι, πριονίζοντας τη γη; Πού είναι οι κουραμπιέδες και τα μελομακάρονα της κυρά Μαρίας και της Μέλπως; Πού είναι οι νοικοκυραίοι; Γιατί τα σπίτια είναι κλειστά και οι καμινάδες σβηστές; Πάμε τουλάχιστον στο μύλο να βρούμε το μυλωνά. Να κλέψουμε αλεύρι, να χωθούμε μέσα στην απαλή άσπρη πούδρα που μ’ αυτή φτιάχνουν οι γυναίκες το ζεστό ψωμί και τις τηγανίτες για τα παιδιά τους». Γύρω του μαζεύτηκαν υποκριτικά και μυξοκλαίγοντας τα καλικαντζαράκια που άρχισαν να ψελλίζουν: «Αρχηγέ μου έχουμε κάποια δυσάρεστα νέα. Δε θα το πιστέψετε. Αλλά δυστυχώς είναι αλήθεια. Ο μυλωνάς έκλεισε το μύλο του και τον μετέφερε

στη διπλανή χώρα». «Αχ, γιατί; Καλά και οι καμινάδες στα σπίτια γιατί δεν καπνίζουν, πού είναι οι μυρωδιές από τα νοικοκυριά; Τα παιδιά γιατί δεν παίζουν χαρούμενα στους δρόμους, γιατί δεν κοιτάζουν τις βιτρίνες των παιγνιδιών κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο και οι νέοι πού είναι;» είπε ο αρχηγός φανερά εκνευρισμένος. «Οι καμινάδες δεν καπνίζουν, αρχηγέ μας, γιατί δεν υπάρχουν χρήματα για να αγοράσουν πετρέλαιο, δεν μυρίζουν φαγητά και γλυκά γιατί μειώθηκαν οι μισθοί και έμειναν οι άνθρωποι άνεργοι και ψάχνουν στα σκουπίδια, τα παιδιά δεν είναι χαρούμενα γιατί φέτος δεν θα πάρουν χριστουγεννιάτικο δώρο και οι νέοι φεύγουν για την Αυστραλία και τη Σουηδία». «Τότε κι εμείς, δεν έχουμε δουλειά σ’ αυτό τον τόπο, πάμε να φύγουμε και να μην ξανάρθουμε. Δεν έχει πια ενδιαφέρον για μας, δεν μπορούμε να «παίξουμε» πια, ούτε να κάνουμε πλάκα μ’ αυτούς τους ανθρώπους. Είναι καλύτερα λοιπόν να φύγουμε όλοι μας και να τους αφήσουμε ήσυχους να ξανακτίσουν τη ζωή τους από την αρχή, γιατί αξίζουν μια καλύτερη ζωή, αυτοί και τα παιδιά τους».

80

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Κώστας Ταρναβάς

Σύλλογος Πελοποννησίων Ν. Φθιώτιδας “O Μοριάς”

Η Πελοπόννησος στην Φθιώτιδα

Ο

Σύλλογος Πελοποννησίων Ν. Φθιώτιδας «O Μοριάς» ιδρύθηκε το 1998 από συντοπίτες που ζουν και εργάζονται στον φιλόξενο χώρο της Φθιώτιδας, με σκοπό τη στενότερη επαφή και γνωριμία μεταξύ τους αλλά και τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς της Πελοποννήσου και τη μετάδοσή της στις επόμενες γενιές. Συμπλήρωσε δεκατρία χρόνια ζωής και προσφοράς, όχι μόνο στα πολιτιστικά δρώμενα της Φθιώτιδας όπου εδρεύει, αλλά και σε ολόκληρο τον Ελλαδικό χώρο. Η ετήσια χοροεσπερίδα είναι αναμφίβολα το γεγονός της χρονιάς των Πελοποννησίων της Φθιώτιδας, αφού εκεί ανταμώνουν και γλεντούν με παροδοσιακούς χορούς του τόπου τους. Ο σύλλογος διαθέτει χορευτικό τμήμα με 150 μέλη το οποίο συμμετέχει και μάλιστα πετυχαίνει διακρίσεις σε φεστιβάλ ελληνικών παραδοσιακών χορών. Οι Πελοποννήσιοι της Φθιώτιδας είναι κοινωνικά ευαισθητοποιημένοι, προσφέροντας βοήθεια και συμπαράσταση σε συμπατριώτες τους που υπέφεραν στις πρόσφατες φυσικές καταστροφές. Συγκεκριμένα, το 2007 μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές της Πελοποννήσου, ο σύλλογος απέστειλε σχολικό υλικό στο πυρόπληκτο χωριό Εφύρα του Ν. Ηλείας. Το ίδιο έκανε και το 2008 στα πυρόπληκτα χωριά γύρω από τη Μεγαλόπολη και το Λεοντάρι Αρκαδίας και συνέχισε το 2009 στα σεισμόπληκτα χωριά Πέττα και Λάπα Αχαίας.

Φέτος συμμετείχε στο αντάμωμα συλλόγων Πελοποννησίων Κεντρικής Ελλάδας και Σύρου το οποίο διοργάνωσε ο Σύλλογος Πελοποννησίων του Νομού Καρδίτσας στη Λίμνη Πλαστήρα. Ο κόσμος που παραβρέθηκε στην εκδήλωση απόλαυσε ελληνικούς χορούς από το χορευτικό τμήμα του συλλόγου “Ο Μοριάς”. Ο Σύλλογος Πελοποννησίων Φθιώτιδας υπέβαλε δύο προτάσεις οι οποίες υιοθετήθηκαν από όλους τους συμπατριώτες τους που παρέστησαν στην εκδήλωση. Η πρώτη αφορούσε την ίδρυση Ομοσπονδίας Συλλόγων Πελοποννησίων Κεντρικής Ελλάδας και Σύρου και η δεύτερη το αντάμωμα του 2012 να πραγματοποιηθεί στη Λαμία τον μήνα Μάιο και να οργανωθεί από τον Σύλλογο Πελοποννησίων Φθιώτιδας. Στις άμεσες προτεραιότητες του συλλόγου είναι η τοποθέτηση αγάλματος του ήρωα του 1821 Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στην πόλη της Λαμίας σε συνεργασία με τον Δήμο Λαμιέων. Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες και σημαντικές προτεραιότητες του συλλόγου είναι και η δημιουργία Τράπεζας Αίματος σε συνεργασία με το Γενικό Νοσοκομείο Λαμίας. Εμείς να ευχηθούμε καλή επιτυχία στα σχέδιά τους. Το Έπαθλο θα βρίσκεται κοντά σε οποιαδήποτε αξιόλογη προσπάθεια συλλόγων που επιτελούν κοινωνικό και πολιτιστικό έργο. Έδρα: Λαμία, Λεωσθένους 38 Τ.Κ 35100 Τηλ.-φαξ. 22310-45612

τώρα από

€ 0 9 1 .

19

ς

όφελος έω

4.500 €

82

ΒΙΒΛΙΟ

Το ταξίδι της ζωής Το ταξίδι της ζωής είναι μια συγκινητική ιστορία που καθηλώνει τον αναγνώστη από την πρώτη ως την τελευταία σελίδα με την ένταση και την πλοκή του. Κυκλοφόρησε το Δεκέμβριο του 2010. “ Ένα αγόρι, οκτώ χρόνων, χάνει τις ισορροπίες του καθώς η μάνα του πεθαίνει στη γέννα του τρίτου παιδιού της. Απογοητευμένος ο πατέρας το δίνει για υιοθεσία σε μια οικογένεια εμπόρων της Αθήνας. Το παιδί αλλάζοντας επίθετο χάνει ακόμα περισσότερο τις ισορροπίες του. Σπουδάζει ό,τι οι θετοί του γονείς του επιβάλλουν και φεύγει για στρατιώτης. Εκεί έρχεται αντιμέτωπος με τα δικά του πιστεύω. Τα κτυπά όλα κάτω και καταφεύγει στο Παρίσι όπου αρχίζει σπουδές Κοινωνιολογίας. Βιώνει ριψοκίνδυνα το Μάη του ’68 μαζί με την αγαπημένη του, προσπαθώντας να γιατρέψει ψυχικά και σωματικά τραύματα. Ταξιδεύει στην Αμερική και την Αφρική ψάχνοντας νέες εμπειρίες για να γεμίσει τα κενά της ψυχής του. Δημιουργεί εφήμερες περιπέτειες που τελικά δεν τον καλύπτουν. Επιστρέφει στην Ελλάδα και βρίσκει τον αληθινό έρωτα. Θα βρει άραγε τις ισσοροπίες του μέσα από τον έρωτα και την αγάπη; Ή μήπως υπάρχει ακόμα κάτι άλλο που οφείλει να ψάξει;”

Μυθιστόρημα Συγγραφέας: Μαίρη Παναγιώτου (επικοινωνία: 6974043026) Σελίδες: 394

Η συγγραφέας του βιβλίου Μαίρη Παναγιώτου γεννήθηκε στις 12 Απριλίου 1950 στην Άγναντη Λοκρίδος. Στο συγγραφικό της έργο περιλαμβάνεται το βιβλίο “Πρόγονοι και Απόγονοι” το οποίο κυκλοφόρησε το 2008. Και τα δύο βιβλία θα τα βρείτε σε επιλεγμένα βιβλιοπωλεία.

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΑΝΥΦΙΟΥ

Χαρίστε μας ένα βιβλίο!

Παρακαλούμε όποιον διαθέτει βιβλία παιδικής και νεανικής λογοτεχνίας σε καλή κατάσταση και δεν τα χρειάζεται, να τα χαρίσει στο σχολείο μας, συνδράμοντας έτσι την προσπάθειά μας να δημιουργήσουμε δανειστική βιβλιοθήκη και να δώσουμε στα παιδιά την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με τον κόσμο του λογοτεχνικού βιβλίου. Δημοτικό Σχολείο Ανυφίου Το Συμβούλιο Σχολικής Κοινότητας Τηλέφωνο επικοινωνίας: 27520 44141, e-mail: dimanyfi@sch.gr

εν τ

έλει... τέλεια!!

ΤΗΛ. ΔΙΑΝΟΜΗΣ: 210 9756380, 210 9756644

www.apelistra.gr

ΝΕΟ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑ: 5ο χλμ. Άργους-Ναυπλίου - Δαλαμανάρα

Χρόνια Πολλά & Ευτυχισμένο το 2012