13
Απρόσμενη Αιγιάλεια
στης Ελίκης την ανέμη τυλιγμένη
15
18 Αιγιάλεια
ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ
Ελίκη, η «Ατλαντίδα» της Αιγιάλειας Η θρυλική Ελίκη που κατά την παράδοση βυθίστηκε αύτανδρη στο τραγικό «τσουνάμι» του 4ου π.Χ. αιώνα, παραμένει η πλέον ποθητή πόλη των ερευνητών που την αναζητούν τόσο στη θάλασσα όσο και στη στεριά και συγκινεί την διεθνή επιστημονική κοινότητα. Η αρχαιολόγος Ντόρα Κατσωνοπούλου, Πρόεδρος της Εταιρείας Φίλων της Αρχαίας Ελίκης, έχει αφιερωθεί στην αποκάλυψή της ενώ είναι πολλοί οι κάτοικοι, φίλοι και προσωπικότητες, αρωγοί στο ερευνητικό έργο. Η πόλη-αρχηγός της Α’ Αχαϊκής Συμπολιτείας ήταν περίφημη στον κλασικό κόσμο για το ιερό του Ελικώνιου Ποσειδώνα. Δημιουργήθηκε την εποχή του Χαλκού –πριν από τα Τρωικά- και ίδρυσε αποικίες στην Κάτω Ιταλία και την Μικρά Ασία. Και μπορεί οι υποθαλάσσιες έρευνες να μην έδωσαν ως τώρα τους αναμενόμενους καρπούς, οι χερσαίες αναζητήσεις όμως των τελευταίων χρόνων αρχίζουν να ανταμείβουν τον πολύχρονο μόχθο. Το 2004, η ΣΤ’ ΕΠΚΑ, έφερε
στο φως μεγάλο γεωμετρικό, αψιδωτό ναό, στα Νικολαίικα του Διακοπτού, δυτικά της κοίτης του Κερυνίτη ποταμού. Οι αρχαιολόγοι εκτιμούν ότι ανήκει σε ευρύτερο ιερό που ταυτίζεται ίσως με τον ζητούμενο Ελικώνιο Ποσειδώνα. Ευρήματα που καλύπτουν πολλές χρονικές περιόδους της Ελίκης αποκαλύπτει συνεχώς η σκαπάνη και πυργώνει το ενδιαφέρον όσο ξετυλίγει το νήμα της. Ένα θέατρο κοιτάει τη θάλασσα Μέχρι η Ελίκη να μας αποκαλύψει όλα τα μυστικά της, ο σπουδαιότερος, επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος της Αιγιάλειας παραμένει το θέατρο της Αιγείρας, ένα από τα ωραιότερα της χώρας μας, λαξεμένο κατά το μεγαλύτερο μέρος του πάνω σε φυσικό βράχο. Χωρητικότητας 3000 ατόμων, κατασκευάστηκε τον 3ο αι. π.Χ. και είναι ίσως το μόνο που από το κοίλο του και από θέση περίοπτη προσφέρει εκπληκτική θέα στη θάλασσα. Ο Όμηρος αναφέρει την Αίγειρα με το όνομα Υπηρεσία και ανήκε στην ηγεμονία του Αγαμέ-
μνονα. Ο κάτοικοι μετονόμασαν την πόλη όταν περιμένοντας την εισβολή των Σικυωνίων επινόησαν ένα σωτήριο τέχνασμα. Έδεσαν τη νύχτα στα κέρατα των κατσικιών αναμμένες δάδες και ξεγέλασαν τους εισβολείς, οι οποίοι πίστεψαν ότι κατέφθασε συμμαχικός στρατός στην πόλη και αποσύρθηκαν. Θεωρώντας ότι το τέχνασμα αυτό ενέπνευσε η θεά Άρτεμις, έχτισαν ιερό της Αγροτέρας και ονόμασαν την πόλη Αίγειρα. Προφανώς η περιοχή διέθετε πολλά κοπάδια αιγών αφού υπήρχε και η γειτονική πόλη Αιγές που ενώθηκε αργότερα με την Αίγειρα. Ωστόσο, και η αιγαία καταγωγή τους συνδέεται μάλλον με τα τοπωνύμια. Πολύχρονες οι ανασκαφές στην περιοχή (από το 1916), έγιναν συστηματικότερες από το 1972 (Αυστριακό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο) και συνεχίζονται μέχρι σήμερα φέρνοντας αδιάκοπα στο φως νέα ευρήματα. Στο χώρο του θεάτρου αποκαλύφθηκαν μεταξύ άλλων 5 ναοί, ένας των οποίων με υπέροχο ψηφιδωτό δάπεδο στο σηκό που παριστάνει αετό να κατασπαράζει φίδι. Ο ναός αποδίδεται στον Δία (κατ’ άλλους στον Διόνυσο) αφού
Μοναδική θέα στον Κορινθιακό από το αρχαίο θέατρο της Αιγείρας
19
22 Αιγιάλεια
ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ
μαύρη πεύκη, ελάτη, καστανιές… Ένα ονειρεμένος χωματόδρομος διασχίζει αυτόν τον πράσινο παράδεισο και καταλήγει στα μέρη του Φενεού και της Λίμνης του Δόξα. Ταβερνάκια, ξενώνες και μαγαζάκια με ντόπιες λιχουδιές ανάμεσα σε ιστορικά πυργόσπιτα και αρχοντικά καθιστούν τη Ζαρούχλα το εκδρομικό στρατηγείο της περιοχής. Ο περίφημος Πύργος της Ζαρούχλας, δεμένος με τον οπλαρχηγό Ασημάκη Φωτήλα, ανακαινισμένος σήμερα λειτουργεί ως ξενώνας. Πρόσφατο απόκτημα του τόπου, ο αυτοκινητόδρομος που την ενώνει με το χιονοδρομικό κέντρο των Καλαβρύτων. Τα Κλουκινοχώρια πρωταγωνίστησαν στις επιχειρήσεις της Επανάστασης του ’21 και είναι κατάσπαρτα μνημεία των ηρώων και των μαχών της. Ανάμεσά τους, ο οπλαρχηγός Νικόλαος Σολιότης που πρώτος σήκωσε το λάβαρο της Επανάστασης, στις 14 Μαρτίου του 1821. Στη γενέτειρά του, το χωριό Σόλο, στέκει όρθιος αλλά παραμελημένος ο πύργος του, πλάι στην ωραία εκκλησιά του Αη-Γιώργη με το περίτεχνο ξύλινο τέμπλο όπου φυλάσσονται κειμήλιά του. Στην Αγία Βαρβάρα, το κεφαλοχώρι των πετροχτιστάδων, σώζεται και ο πύργος του οπλαρχηγού Σωτήρη Θεοχαρόπουλου. Σχεδόν σε όλα τα χωριά της Νωνάκριδος ο επισκέπτης θα βρει εξαιρετικά δείγματα ντόπιας αρχιτεκτονικής, θρησκευτικά μνημεία, κατοικίες επωνύμων που σημάδεψαν την ιστορία, καταλύματα και παραδοσιακές λιχουδιές, τρεχούμενα νερά, πεζοπορικά και ορειβατικά μονοπάτια αφού ο τόπος ανήκει στο προστατευόμενο πάρκο Χελμού-Βουραϊκού. Τσιβλός, η στερνοκόρη της Νωνάκριδος Μόλις 100 ετών η γαλαζοαίματη καλλονή. Δυο χρόνια μούγκριζε η γη απ’ τις υπόγειες μάχες του νερού να βρει περάσματα. Μια κατο-
λίσθηση το 1912 έφραξε την κοίτη του Κράθι και μια Παρασκευή του Μάρτη, το 1913, εμφανίστηκε λασπωμένη και θορυβώδης στην κλειστή αγκαλιά δασωμένων πλαγιών, στα 800 μέτρα πάνω από τη θάλασσα. Δυο χωριά, με ελάχιστα ευτυχώς θύματα, χάθηκαν στο βυθό της. Σήμερα αποτελεί μια από τις ωραιότερες λίμνες της Πελοποννήσου με νερά γαλαζοπράσινα, ένα σμαράγδι που μεθάει το βλέμμα. Μισή ώρα από την Ακράτα, 45 περίπου λεπτά από το Αίγιο, 10 χιλιόμετρα από τη Ζαρούχλα. Το τραινάκι της μαγείας Στην πλατεία του Σταθμού στο Διακοπτού ο παλιός «Μουτζούρης» προσμένει τον θαυμασμό πριν την επιβίβαση για ένα απ’ τα μαγευτικότερα ταξίδια της περιοχής. Ο θρυλικός Οδοντωτός δεν χρειάζεται συστάσεις. Ένα εισιτήρια για εβδομήντα λεπτά της ώρας σ’ ένα
φαράγγι που μοιάζει να βγαίνει από σελίδες παραμυθιού. Ανταμώνει την διάσημη Ζαχλωρού, διασχίζει στοές και γκρεμούς, με τον Βουραϊκό ποταμό να κυλάει αστείρευτος και το κατάφυτο φαράγγι να συναρπάζει με τις εικόνες του ώσπου να καταλήξει στα Καλάβρυτα. Στην πόλη του Αιγίου Στην αμφιθεατρική πρωτεύουσα της Αιγιάλειας, ο επισκέπτης πρέπει να έχει στο νου του δυο χαρακτηριστικά που την διακρίνουν και την κάνουν άξια εξερεύνησης. Την καλλιέργεια και την ευγένεια των κατοίκων της που κρατάει απ’ τους αρχοντικούς καιρούς της σταφίδας και τα υπέροχα νεοκλασικά που άφησε πίσω της εκείνη η εποχή της ευημερίας και της άνθισης και που ξεπερνούν τα 80. Στο λιμάνι, οι παλιές σταφιδαποθήκες, άλλες ανακαινισμένες και σε λειτουργία ως εστιατόρια
25 με το όνομα Βοστίτσα, σημάδεψε τον 19ο αι. της Αιγιάλειας με μια εκρηκτική ευμάρεια που έμελλε να κλείσει με το τραγικό «δυστυχώς επτωχεύσαμε» του Τρικούπη στα 1893. Τον καιρό εκείνο, μια φυλλοξήρα που κατέστρεψε τους γαλλικούς αμπελώνες στάθηκε η αιτία υπερπαραγωγής της «Μαυρομάτας Κίρκης» και της μεγάλης οικονομικής άνθισης της περιοχής. Τα Πριμαρόλια, πλοία που φόρτωναν την πρώτη και εκλεκτότερη σοδιά της σταφίδας, έφευγαν για τα λιμάνια της Εσπερίας μέσα σε κατευόδιο πανηγυρικό, με κανονιοβολισμούς και προεόρτια για τα αναμενόμενα μεγάλα κέρδη. Όταν, όμως, τ’ αμπέλια της Γαλλίας αποκαταστάθηκαν και τα λιμάνια της έκλεισαν για τους σταφιδοπαραγωγούς, έσκασε το μεγάλο οικονομικό «κραχ» που σε πολλά θυμίζει την κρίση των ημερών μας. Η σταφίδα αποτελούσε την εποχή εκείνη το 50-70% των ελληνικών εξαγωγών και η απουσία πολιτικής πρόνοιας οδήγησε σε οικονομικά δράματα, κοινωνικές εκρήξεις και επαναστάσεις ανάλογες του καιρού μας. Το ««σταφιδικό ζήτημα» είχε λάβει για τη χώρα και το ελληνικό κοινοβούλιο διαστάσεις παρόμοιες με αυτές του «Μνημονί-
ου»», μας λέει ο Αντιδήμαρχος κ. Λεωνίδας Μαυρουδής. Ο τότε ελληνικός κόσμος «…μια μέρα αίφνης εξύπνησε από πλούσιος φτωχός, από ξεχρέωτος ως το λαιμό χρεωμένος». Μετά από μια περίοδο ιλιγγιώδους άνθησης που άφησε πίσω της αρχοντικά και σπουδαία πνευματική κληρονομιά, η Αιγιάλεια και η χώρα ολόκληρη, θρήνησαν τις απώλειες μιας παταγώδους κατάρρευσης απ’ την οποία χρειάστηκαν έτη πολλά για να αναρρώσει. Ο χρόνος, όμως, αν δεν διδάσκει τον λαό μας, γιατρεύει με τη λησμονιά. Σήμερα η σταφίδα Βοστίτσα της ημιορεινής Αιγιάλειας παραμένει παγκόσμια κορυφή σε ποιότητα, καταχωρημένη από το 1993 ως Π.Ο.Π. με την Παναιγειάλεια Ένωση Συνεταιρισμών να είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας της. Και τα Πριμαρόλια της θα «αρμενίσουν ξανά» από το 2012, αυτή τη φορά ως σύγχρονος θεσμός του Δήμου που θα αναβιώσει τον «πολιτισμό της σταφίδας» του χτες μέσα από την καλλιτεχνική ματιά του σήμερα, με πολυήμερες και πολύπλευρες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, γευσιγνωσία και προώθηση των τοπικών προϊόντων, διαγωνισμούς κ.ά. Το Μουσείο Υδροκίνησης στην Εφταπίτα Βρίσκεται σε παρόχθια του Μεγανίτη περιοχή και είναι ένα διατηρητέο και ανακαινισμένο πρωτοβιομηχανικό συγκρότημα που λειτουργεί με εκπαιδευτικά προγράμματα, ξεναγήσεις και δραστηριότητες για όλες τις
Δήμος Τρίπολης Εθνικής Αντίστασης 43 Τρίπολη 221 00 2710 222235, 2710 234672
www.traveltripolis.gr
ηλικές. Το ιστορικό κτίριο που αναφέρεται στο χάρτη της Βοστίτσας του ενετικού Κτηματολογίου, μετατράπηκε σε βιομηχανικό υδροκινούμενο στις αρχές του 20ου αιώνα και λειτουργούσε μέχρι το 1969. Το Μουσειακό συγκρότημα είναι ιδιωτικό και λειτουργεί με ομαδικές επισκέψεις μετά από συνεννόηση. Καταφύγια των Πιστών Κατάσπαρτη είναι η Αιγιάλεια με θρησκευτικά μνημεία όλων των εποχών, μοναστήρια και εκκλησίες ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής ή συμβολικής αξίας. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν: Η ενεργή Ι.Μ. Παμμεγίστων Ταξιαρχών με την Σκήτη του Οσίου Λεοντίου την πολύπαθη ιστορία, τον ροδώνα και το εκπληκτικό της τοπίο στις υπώρειες του Κλωκού. Η Ι.Μ. Πεπελενίτσης (Ελπίς των Απελπισμένων) του 15ου αι., κοντά στο χωριό Κουνινά, η οποία πληγώθηκε βάναυσα από τις πυρκαγιές του 2007 αλλά σώθηκε ο ιερός ναός. Η έρημη σήμερα Ι.Μ. Αγίας Τριάδας Βουρών Διακοπτού, χτισμένη στα ερείπια αρχαίου ναού της Γαίας. Η Ι.Μ. Αγίων Αποστόλων στη Σελιάνα της Αιγείρας με τοιχογραφίες του 1621. Η γυνακεία Μονή Αγίου Ιωάννου Θεολόγου, 14ου αι., στο Βερίνο Συμπολιτείας. Η επίσης γυναικεία Μονή Παναγίας Ελεούσας Κύκκου (16ος αι.) στο Σαλμενίκο Ερινεού. Η Ι.Μ. Αγίας Τριάδας Ακράτας (17ος αι.) με θαυμάσιες τοιχογραφίες και σπάνια κειμήλια. Πολυάριθμα είναι τα προσκυνήματα στην ορεινή και παράλια ζώνη που θα πρέπει να αναζητήσει ο πιο απαιτητικός επισκέπτης.
31
Άργος-Μυκήνες
Ταξίδι στο χρόνο
35
στρατώνων του Ιππικού. Έχει χρησιμοποιηθεί και ως νοσοκομείο των Αδελφών του Ελέους, ενώ οι Τούρκοι το μετέτρεψαν σε στεγασμένη αγορά. Σήμερα στη δυτική πτέρυγα του κτιρίου θα εγκατασταθεί το νέο Βυζαντινό Μουσείο. Το υπόλοιπο κτίριο, παρότι είχε εγκαταλειφθεί τα τελευταία χρόνια, αποφασίστηκε να αξιοποιηθεί από τη δημοτική αρχή με σκοπό να πραγματοποιούνται σε αυτό πολιτιστικές εκδηλώσεις καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Στόχος είναι η προσέλκυση νέου κόσμου με ενδιαφέροντα στην πόλη. Η
πρώτη εξαιρετική προσπάθεια έγινε στις αρχές του 2012 με τη διεξαγωγή των πρώτων Εν Άργει Διονυσίων. Υπαίθριο μουσείο Δίπλα στην πλατεία Καποδίστρια υπάρχει η πλατεία Δικαστηρίου διακοσμημένη με αρχαία κρήνη. Είναι η πιο πρόσφατα ανακαινισμένη πλατεία του Άργους και όπως μας συμβουλεύει και το πολύ χρήσιμο για τον επισκέπτη site του Δήμου www.argos-peripatos.gr από εδώ ο επισκέπτης μπορεί να
ξεκινήσει την περιήγησή του στην πόλη. Το αρχαιολογικό μουσείο βρίσκεται δίπλα στην πλατεία. Τμήμα του μουσείου αποτελείται από το Καλλέργειο. Χτισμένο το 1830 αποτέλεσε την κατοικία του στρατηγού Δημήτρη Καλλέργη. Οι κληρονόμοι του έκαναν δωρεά στο Δήμο Άργους όλη την έκταση για να φτιαχτεί το Αρχαιολογικό Μουσείο. Η έκταση παραχωρήθηκε στο ελληνικό δημόσιο και την κατασκευή του μουσείου ανέλαβε η Γαλλική Αρχαιολογική Εταιρεία. Το “Καλλέργειο” Μουσείο εγκαινιάστηκε το 1957.
38 Άργος-Μυκήνες ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ
κρυμμένης ή Πορτοκαλούσας η οποία λειτούργησε και ως κρυφό σχολειό στα χρόνια της επανάστασης και είναι χτισμένη πάνω σε χαλάσματα ναού της Ακραίας Ήρας. Στους πρόποδες της Λάρισας βρίσκεται το Νυμφαίο. Μια αρχαία κρήνη κατασκευασμένη τον 2ο μ.Χ. αιώνα από την οποία σύμφωνα με έρευνες ξεκινούσε το δίκτυο υδροδότησης της πόλης. Θεωρείται επίσης η έδρα του αρχαίου δικαστηρίου της πόλης, γνωστό και ως Κριτήριον.
Το Κεφαλάρι, η πυραμίδα του Ελληνικού, η Καρυά Πέντε μόλις χιλιόμετρα έξω από το Άργος αξίζει να επισκεφτείτε το Κεφαλάρι. Αποτελεί μια όαση, και παράλληλα προσφέρει χαλάρωση λόγω της πλούσιας φύσης και της μεγάλης ιστορίας που διαθέτει. Το τοπίο είναι μαγευτικό. Από εκεί αναβλύζουν οι πηγές του ποταμού Ερασίνου ο οποίος αρδεύει όλο τον αργολικό κάμπο και χύνεται στον αργολικό κόλπο στο ύψος της Νέας Κίου. Οι πηγές του
βρίσκονται μέσα στο όρος Χάον και τα σπήλαια του Κεφαλαρίου και του Κολοκοτρώνη κάτω από τον ναό της Παναγιάς της Ζωοδόχου Πηγής της Κεφαλαριώτισσας, προστάτιδας των πηγών. Στις οικογενειακές ταβέρνες μπορείτε να απολαύσετε παραδοσιακούς κρεατομεζέδες και κόγκες – όπως ονομάζονται τα τοπικά φρέσκα ζυμαρικά. Να κάνετε βόλτα στο πάρκο με τα μεγάλα πλατάνια και να αφήσετε τα παιδιά σας να διασκεδάσουν στην παιδική χαρά. Κοντά στις πηγές λειτουργούν και
41 Στα όρια Αργολίδας και Αρκαδίας βρίσκεται το Αρτεμίσιο.
νουν στις πλαγιές του. Μετά από 10 χλμ χωματόδρομου φτάνουμε στο διάσελο οπού αρχίζει το ελατοδάσος και που μέχρι πρόσφατα λειτουργούσαν οι κατασκηνώσεις του δήμου. Ένα μέρος φυσικού κάλους που αξίζει να επισκεφτείτε. Μυκήνες, το πανανθρώπινο σύμβολο «…Βουλιάζει όποιος σηκώνει τις μεγάλες πέτρες…» Είχε γράψει ο μεγάλος ποιητής μας Γιώργος Σεφέρης στα ποιήματά του Μυκήνες, αναφερόμενος στον Μυκηναϊκό πολιτισμό. Δέκα χιλιόμετρα έξω από το Άργος προς Κόρινθο από την παλαιά Ε.Ο. βρίσκονται οι Μυ-
43
κλής, ένας άλλος γνωστός Αργείος. Η λίμνη Λέρνη, από την οποία πήρε και το όνομά του το μυθικό τέρας, σύμφωνα με περιηγητές διέθετε πολύ υγιεινό νερό καθώς επίσης πλούσια χλωρίδα και πανίδα. Ακόμη και σήμερα η περιοχή έχει ανεξάντλητες ποσότητες νερού και υδρεύει μεγάλο μέρος της Αργολίδας. Κατά τη Νεολιθική εποχή (3.500 π.Χ.) ονομαζόταν Ύδρα. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές έφεραν στο φως σημαντικά ευρήματα νεολιθικού οικισμού κοντά στον Άγιο Δημήτριο ο οποίος είναι επισκέψιμος. Υπάρχουν ακόμη χαλάσματα του Πύργου της Βασιλοπούλας, καθώς και το κάστρο της Λέρνης όπου στις 13 Ιουνίου 1825 ο Γ. Μακρυγιάννης αντιμετώπισε τον Ιμπραήμ στην επέλασή του προς το Ναύπλιο. Οι Μύλοι είναι γνωστοί επίσης για τα σουβλάκια τους, αφού αποτελούν
στάση για όσους ταξιδεύουν προς Τρίπολη και Λεωνίδιο. Στον παραλιακό δρόμο μπορείτε να βρείτε πολλές ταβέρνες, καφετέριες και ενοικιαζόμενα δωμάτια με θέα τον αργολικό κόλπο. Κοντά στους Μύλους, χτισμένο αμφιθεατρικά σε ένα μικρό κόλπο με ήσυχα νερά βρίσκεται το Κιβέρι. Τους αρχαίους χρόνους αποτελούσε το λιμάνι της Λέρνης. Κατά τη μυθολογία εδώ αγκυροβόλησε ο Δαναός και είχε χτίσει ναό προς τιμήν του θεού Ποσειδώνα του οποίου χαλάσματα υπάρχουν ακόμη. Εκεί βρίσκεται και η πηγή Δείνη ή Ανάβαλος, η οποία αναβλύζει γλυκό νερό μέσα στη θάλασσα. Το φαινόμενο αυτό μοιάζει με τα αρτεσιανά φρέατα. Έχουν ανακαλυφθεί επίσης θολωτοί τάφοι της Μυκηναϊκής εποχής εκεί όπου βρίσκεται τώρα ο ιερός ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
Στο γραφικό και ήσυχο Κιβέρι με την όμορφη παραλία μπορείτε να απολαύσετε τον καφέ ή το φαγητό σας δίπλα στο κύμα. Τόποι που δεν ξεχνιούνται εύκολα. Γεμάτοι μύθους, ιστορία, ηρωισμό, χρώματα και αρώματα που μένουν για πάντα χαραγμένα στη μνήμη. Είναι και άλλα πολλά που βιώνει κανείς περιδιαβαίνοντας τους δρόμους του Άργους, των Μυκηνών, της Νέας Κίου και της Λέρνας. Των μικρών χωριών με τα χαμηλά σπίτια και τα μικρά καφενεία που σαν να έχουν φυτρώσει μέσα στον κάμπο με τις χιλιάδες πορτοκαλιές. Δεν είναι εύκολο να περιγράψει κάποιος τούτα τα μέρη με λίγες μόνο λέξεις. Το καλύτερο λοιπόν που έχετε να κάνετε είναι να επισκεφτείτε αυτά τα μέρη και να αποτελέσετε μέρος της ιστορίας τους.
45
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
Λαογραφικό Μουσείο Κεφαλαρίου
Στο Κεφαλάρι μπορείτε να επισκεφτείτε τη λαογραφική συλλογή της οικογένειας Χρήσιμου. Μέσα σε ένα κατάφυτο πολυχώρο, που αποτελείται από εστιατόριο και ιδιωτικό μουσείο, ο επισκέπτης μπορεί να δει δωρεάν ένα λαογραφικό θησαυρό. Στην είσοδο υπάρχει το Μουσείο Νερού, με καταρράκτες, ποταμάκια, πηγάδι, μυλόπετρες και μηχανικά μέρη από παλαιά υδροκίνητα μηχανήματα. Στις δύο αίθουσες υπάρχει το λαογραφικό μουσείο που απεικονίζει τον λαϊκό πολιτισμό και τη χλωρίδα της περιοχής. Ο επισκέπτης μπορεί να δει παλιές φορεσιές, φωτογραφίες, σπάνια βιβλία, αργαλειούς, ποιμενικά αντικείμενα, έπιπλα και συσκευές, εργαλεία και σκεύη που οι παλιότεροι έφτιαχναν το ψωμί, το κρασί, το μέλι. Υπάρχει επίσης και μια τεράστια σπάνια συλλογή βοτάνων και καρπών. Μετά την περιήγηση στο μουσείο μπορείτε να πιείτε καφέ ή να επιλέξετε ένα από τα γευστικότατα πιάτα στο εστιατόριο Ριβιέρα, είτε στην μεγάλη σάλα δίπλα στα τζάκια, είτε στο μεγάλο προαύλιο χώρο με τις δύο παραδοσιακές βρύσες. Ο χώρος του εστιατορίου Ριβιέρα διατίθεται για γάμους, βαπτίσεις, αρραβώνες, παιδικά πάρτυ και συνεστιάσεις, εκδρομές συλλόγων, σχολείων, ΚΑΠΗ, ατόμων με ειδικές ανάγκες κλπ. Εκδηλώσεις εσωτερικού και εξωτερικού τουρισμού, εκδρομές σωματείων, προσωπικού εταιρειών κλπ. Το κατάστημα έχει πιστοποιηθεί από τον ΕΟΤ και διαθέτει το “ειδικό σήμα ποιότητας ελληνικής κουζίνας”. Η επίσκεψη και ξενάγηση στο λαογραφικό μουσείο είναι δωρεάν και γίνεται μετά από τηλεφωνική συνεννόηση. Info: Στο Κεφαλάρι μπορείτε να φτάσετε είτε από την νότια περιφερειακή οδό Άργους στρίβοντας δεξιά προς Κεφαλάρι , είτε από Ναύπλιο από την παραλιακή οδό μέσω Μύλων. Περισσότερες λεπτομέρειες για το μουσείο στο www.kefalari.net και για το εστιατόριο στο www.riviera-rest.gr. Επικοινωνήστε μαζί μας στα τηλέφωνα 27510 86360 – 86366 στο 6944 562400 – 6946 762696 και στα email info@kefalari.net και info@rivierakefalari.gr
Δ. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ & ΣΙΑ Ο.Ε. 3ο χλμ. Άργους-Κορίνθου, Άργος τηλ. & fax. 27510 67198 & 27510 29077 www.rafia.gr - info@rafia.gr
Οινοποιΐα Άργους Υιοί Φωτίου Δούρου Ο.Ε. Κουτσοπόδι Άργους 21200 • τηλ. 27510 24908 e-mail: douroswn@otenet.gr
53
ακόμη ούζο και τσίπουρο από την αποσταγματοποιϊα Verino και τα αποστακτήρια Μαυράκη, μπύρα από τη ζυθοποιία Ζέος και γλυκά του κουταλιού από τον Αγροτικό Συνεταιρισμό Γυναικών Αργολίδος “Κιανών Έργα” και την οικοτεχνία “Σπιτικό”. Στην αίθουσα «Αμυμώνη» δόθηκαν οι διαλέξεις της οινολόγου-sommelier Χρύσας Γιατρά με θέμα τη Γευσιγνωσία και τις Ευεργετικές Ιδιότητες του Οίνου, της οινολόγου – χημικού Μαρίας Τζίτζη με θέμα τους συνδυασμούς κρασιού και φαγητού και του σεφ Μιχάλη Ντουνέτα με θέμα την Πελοποννησιακή κουζίνα, τις οποίες παρακολούθησαν με μεγάλο ενδιαφέρον οι παρευρισκόμενοι. Τις εντυπώσεις κέρδισε η εικαστική παρέμβαση της Γιούλας Γιαννακούλη «Αντανακλάσεις» στην
54
ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ
Αίθουσα «Δανάη Boutique», καθώς και το live performance «NYSA frARGOments» των Δημήτρη Ταλαρούγκα, Στράτου Διαμαντή, Almagul Konysbayeva και Μαργαρίτας Καραμολέγκου στην Αίθουσα «Δανάη». Τέλος, στην Αίθουσα «Φορωνέας» ο τοίχος των Επιθυμιών γέμισε με κάθε είδους ευχές, προσδοκίες και πόθους των επισκεπτών. Κατά τη διάρκεια της τριήμερης εκδήλωσης ο Γιώργος Μπούκουρας ταξίδεψε τον κόσμο με τις μουσικές του επιλογές, ενώ κάθε βράδυ η αίθουσα “Αμυμώνη” μετατρεπόταν σε wine bar. Στόχος της ΚΕΔΑΜ, κατά τα λεγόμενα του προέδρου της Νίκου Γκαβούνου, είναι να επαναλάβει τα Εν Άργει Διονύσια στις αρχές του 2013 εμπλουτίζοντάς τα με
περισσότερα πολιτιστικά δρώμενα, αλλά και να προσπαθήσει να προσελκύσει κοινό από όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό. Ταυτόχρονα η ΚΕΔΑΜ προσανατολίζεται και σε άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις όπως τη γιορτή του πορτοκαλιού η οποία θα πραγματοποιηθεί τους τελευταίους μήνες του 2012 στον χώρο των Στρατώνων του Καποδίστρια. Από τη μεριά του ο υπεύθυνος της διοργάνωσης Νίκος Κλησιάρης τόνισε την ανάγκη η προετοιμασία για τα επόμενα Εν Άργει Διονύσια να αρχίσει από τώρα αποσκοπώ-
ντας στην καλύτερη οργάνωση. Συνομιλώντας σχεδόν με όλους τους οινοποιούς που συμμετείχαν στην εκδήλωση ακούσαμε πως έμειναν πολύ ευχαριστημένοι από την ποιότητα και τη διοργάνωση των Εν Άργει Διονυσίων και πως θέλουν να επαναληφθεί, δίνοντας ταυτόχρονα τα συγχαρητήριά τους σε όλους τους εμπλεκομένους. Το περιοδικό ΕΠΑΘΛΟ οφείλει να αποδώσει τα εύσημα σε όλους όσους συμμετείχαν και να ευχηθεί τα Εν Άργει Διονύσια να αποτελέσουν την αρχή για μια σειρά ανάλογων εκδηλώσεων.
57
Μεσολόγγι
Στους θησαυρούς μιας «λίμνης»
58 Μεσολόγγι
ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ
Άποψη της πόλης από τη λίμνη.
Κ
ι ενώ μόνο το πανέμορφο σκηνικό της λιμνοθάλασσας αρκεί να γαληνέψει την ψυχή σου, το Μεσολόγγι σε πάει παραπέρα· σε ταξιδεύει στην ιστορία του μέσα από τέχνες, ποιητές και μουσεία. Σε γνωρίζει με τη ζωή των ψαράδων, τις φινετσάτες γεύσεις του και τα εκατοντάδες σπάνια αποδημητικά πουλιά. Σε πάει βαρκάδες στα διάσπαρτα νησιά κι ατέλειωτες ποδηλατάδες περιμετρικά της απάνεμης λίμνης. Και στη γιορτή του Αϊ-Συμιού σε ξενυχτά «στους ξάστερους πάντοτε ουρανούς»* σ’ ένα ξέφρενο γλέντι παρέα με τους πληθωρικούς του κατοίκους… Στη «γλυκόστρωτη» του Παλαμά λίμνη Ψαράδες ήταν οι πρώτοι κάτοικοι της πόλης, μαζί και Δαλματοί πειρατές που ζούσαν σ’ αχυρένια καλύβια στις όχθες των λιμνών του Πατραϊκού κόλπου. Κατά την επικρατέστερη εκδοχή, η περιοχή πήρε το όνομά της από τις ιταλικές λέξεις «mezzo» και «laghi»
που σημαίνει ανάμεσα στις λίμνες. Εννέα μικρές και μεγαλύτερες λιμνοθάλασσες σχηματίζονται από τις εκβολές του Εύηνου και του Αχελώου με σημαντικότερες αυτές του Μεσολογγίου, της Κλεισόβας και του Αιτωλικού. Περιτριγυρισμένη από βραχώδη όρη και δεκάδες διάσπαρτα νησάκια, η λιμνοθάλασσα είναι απόλυτα συνυφασμένη με τη ζωή των ντόπιων που ζουν ακόμη και σήμερα από το ψάρεμα απολαμβάνοντας εκλεκτά εδέσματα: Λίγδες και τσιπούρες, λαυράκια, τροφαντά χέλια αλλά και «μπάφες», τα θηλυκά κεφαλόπουλα απ’ όπου εξάγεται εξαιρετικό και πιστοποιημένο με ονομασία προέλευσης αυγοτάραχο Μεσολογγίου. Το ελληνικό και πολύ ανώτερο -κατά τη γνώμη μας- από το μαύρο χαβιάρι. Ερχόμενος σε επαφή με το τοπίο η ψυχή σου γαληνεύει. Τα πάντοτε απάνεμα, σχεδόν στάσιμα νερά της λίμνης, αντικατοπτρίζουν τα βουνά της Βαράσοβας και την εικόνα της πόλης όπως απλώνεται κατά μήκος της λιμνοθάλασσας
που δεν ξεπερνά τα δύο μέτρα βάθος. Καθώς κατευθύνεσαι στην Τουρλίδα, δεξιά κι αριστερά σου θάλασσα κι οι απόλυτοι αντικατοπτρισμοί απ’ τις γαΐτες, τις παραδοσιακές μεσολογγίτικες ψαρόβαρκες χωρίς καρίνα, με τα δίχτυα τους να κρέμονται ιδανικά από τις ράβδους της πρύμνης. Κι ύστερα το πρώτο διβάρι με το χαρακτηριστικό του ψαροκάλυβο χτισμένο σε πασσάλους μες στο νερό. Δεκάδες ντόπιοι, επισκέπτες και φοιτητές απολαμβάνουν την ηρεμία των νερών άλλοτε ψαρεύοντας κι άλλοτε κάνοντας βόλτες, κανό και ποδήλατο στους χαραγμένους ποδηλατοδρόμους πάνω σε μια λεπτή λωρίδα γης που αγγίζει σχεδόν τη θάλασσα. Εκτενείς χωμάτινες λωρίδες τέμνουν κάθετα την ακτογραμμή δίνοντας τη δυνατότητα εξερεύνησης της περιοχής ανάμεσα σ’ εκκλησάκια, πλαζ, γραφικές γωνιές, μοναχικούς ψαράδες και παρατηρητές πουλιών. Πάνω από 280 είδη υδρόβιων πουλιών φιλοξενούνται στην ευ-
* «Γη, τους ξάστερους πάντοτε ουρανούς μου, κάθε λογής κόσμοι αστρικοί πλουμίζουν» Κ. Παλαμάς, Δόξα στο Μεσολόγγι, 1926
59 ρύτερη περιοχή της λιμνοθάλασσας που είναι η δεύτερη σε μέγεθος της Ευρώπης. Στις αμμοθίνες της λίμνης φωλιάζουν φλαμίγκος, αργυροπελεκάνοι, λευκοπελαργοί και πολλά άλλα είδη από ακριβοθώρητα αποδημητικά. Εδώ είναι ίσως το καλύτερο μέρος στην Ελλάδα για να δεις τόσο εύκολα κι από τόσο κοντά, πολλά και σπάνια είδη υδρόβιων πουλιών. Στην πλαζ της Αγίας Τριάδας φυσικά ιαματικά λουτρά, πλούσια σε μεταλλικά στοιχεία προσφέρονται για spa και ευεργετικά λασπόλουτρα. «Πελάδα εδώ, πελάδα εκεί…»* Φτάνοντας στην Τουρλίδα αντικρίζεις στα δεξιά σου τις Πελάδες, το γραφικό οικισμό των ψαράδων με τα ξύλινα σπιτάκια που χτίζονται το ένα δίπλα στ’ άλλο μέσα στο νερό. Στο τέλος της διαδρομής ένας χωμάτινος δρόμος μας οδηγεί στη μικρή αλυκή της περιοχής, με τ’ όμορφο ηλιοβασίλεμα και την απόλυτη ησυχία που προσελκύει πολλά από τα πουλιά της λίμνης. Από τη συνοικία των Πελάδων θα πάρουμε τη βάρκα που θα μας οδηγήσει στο διβάρι της Τουρλίδας αλλά και στο Βασιλάδι, το μικροσκοπικό ιστορικό νησάκι με το φάρο και το εκκλησάκι του Άγιου Σώστη. Οδηγός μας ο Γιώργος, ένας νεότατος ψαράς που άφησε τις ανέσεις της πόλης για να αφιερωθεί όπως και ο 85χρονος παππούς του στη ζωή στη λίμνη. «Εδώ τα ψάρια έρχονται από μόνα τους γιατί βρίσκουν τροφή» μας εξηγούν. «Είναι ένα είδος φυσικών ιχθυοτροφείων, κάτι σαν υδάτινα λιβάδια». Γύρω στα τέλη του Φλεβάρη το διβάρι «ανοίγει» σηκώνει δηλαδή τις πόρτες και τα άλλα τεχνητά εμπόδια ώστε να υποδεχτεί τη νέα σοδειά. Αρχές καλοκαιριού το διβάρι κλείνει, οπότε τα ψάρια εγκλωβίζονται και το ψάρεμα ξεκινά. Από τη σοδειά αυτή εξάγεται κι
Βαρκάδα ως το Βασιλάδι ένας από τους γαστριμαργικούς «θησαυρούς» της λίμνης, το αυγοτάραχο Μεσολογγίου. Τέλη του καλοκαιριού με αρχές του φθινοπώρου οι μπάφες - θηλυκοί κέφαλοι, επιχειρούν να αφήσουν τα ζεστά νερά της λιμνοθάλασσας για να γεννήσουν τα αυγά τους στ’ ανοιχτά, και τότε πιάνονται στα δίχτυα των ψαράδων. Τα αυγά αυτά θα τα πλύνουν με θαλασσινό νερό και θα τα βάλουν για δύο μόνο ώρες στο αλάτι. Έπειτα θα τα στεγνώσουν για τρεις ημέρες και θα τα κερώσουν βουτώντας τα έξι φορές σε κερί μέλισσας, παίρνοντας το τελικό προϊόν. Το κεχριμπαρένιο χρώμα του, το έντονο άρωμα κι η πλούσια υφή του σε συνδυασμό με την φινετσάτη γεύση του, το ανάγουν σε
* Μίλτος Μαλακάσης (1869-1943), Το τραγουδάκι της λιμνοθάλασσας
προϊόν γαστριμαργικής αδυναμίας. Από τα εκλεκτότερα ψάρια της λίμνης είναι τα χέλια, οι κέφαλοι, τα λαβράκια και οι τσιπούρες Μεσολογγίου. Αυτά αλατίζονται, πλένονται και στεγνώνουν στη σκιά μέχρι να ξεραθούν για να καταναλωθούν ωμά ή ελαφρώς ψημένα. Είναι τα λεγόμενα «πετάλια», ένας από τους εκλεκτότερους θαλασσινούς μεζέδες που θα απολαύσεις σε όλες τις ψαροταβέρνες της πόλης. Με ψαρόβαρκα στο Βασιλάδι Αφήνουμε πίσω μας τους ψαράδες -που μένουν εδώ αρκετές εβδομάδες απολαμβάνοντας τη μοναξιά του τοπίου- και φεύγουμε
60 Μεσολόγγι
ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ
για το Βασιλάδι, η καλύτερα τον Άγιο Σώστη, το νησάκι απ’ όπου βλέπουμε το πλημμυρισμένο, μετά τη σταδιακή άνοδο των νερών, Βασιλάδι. Από εκεί οι Έλληνες οχυρωμένοι παρεμπόδιζαν για έτη την είσοδο των Τούρκων στην πόλη, καθώς η χαμηλή στάθμη της λίμνης, δεν τους επέτρεπε την πρόσβαση με συμβατικά πλεούμενα. Κατά την τελευταία πολιορκία, στις 25 Φλεβάρη του 1826, το Βασιλάδι καταλαμβάνεται και έκτοτε ο τύμβος των Μεσολογγιτών πεσόντων τονίζει την ιστορική του σημασία. Στον Άγιο Σώστη με τον ψηλό, εντυπωσιακό φάρο και το ομώνυμο εκκλησάκι, ο χρόνος μοιάζει ν’ έχει σταματήσει. Σε τούτο το μοναχικό, νοσταλγικό τοπίο καταμεσής της θάλασσας, με μόνη συντροφιά τα γλαροπούλια, ο ήλιος δύει πέρα από το φάρο κι ο ορίζοντας όλος κοκκινίζει προσφέροντας ένα απίθανο ηλιοβασίλεμα. Ανήμερα του Σωτήρος το νησάκι γιορτάζει και οι ντόπιοι γλεντούν υπό το φως του φεγγαριού, παρέα με άφθονο ούζο και θαλασσινούς μεζέδες. Μια βόλτα στην πόλη «Κάθε ελεύθερος άνθρωπος είναι δημότης Μεσολογγίου» διαβάζουμε με χαραγμένα γράμματα στο μαρμάρινο βράχο της ιστορικής πύλης που σε υποδέχεται κατά την είσοδό σου στην πόλη. Σ’ αυτήν την Ιερή πόλη, λίκνο της ελευθερίας, οι μνήμες ζωντανεύουν ξανά μέσα από μουσεία, μνημεία και τέχνες και μπλέκονται αρμονικά με τα γραφικά σοκάκια, τα νεοκλασικά, τα ψαράδικα και τα ουζερί, αλλά και τα ποδήλατα, τα μπαράκια, τους φοιτητές... Σταθμεύουμε κοντά στην αγορά με τα χαρακτηριστικά ψαράδικα και τους κατοίκους όλων των ηλικιών, που κάνουν τα ψώνια τους επάνω στο διασημότερο μέσο μεταφοράς της πόλης: το ποδήλατο. Από εδώ θα περπατήσουμε για να επισκεφτούμε τον πυκνοφυτε-
ηλιοβασίλεμα στον Άγιο Σώστη μένο Κήπο των Ηρώων, σύμβολο της εθνικής μας μνήμης. Θα δούμε τον Τύμβο των Ηρώων με τα ιερά λείψανα των πεσόντων, διάσπαρτα μνημεία, προτομές αγωνιστών τους τάφους του Μπότσαρη και του Μαυρομιχάλη, τον ανδριάντα του Λόρδου Βύρωνα και το συγκλονιστικό μνημείο του χρονικού των αποφάσεων της Εξόδου. Ήταν η 10η Απριλίου του 1826 που θα μετέτρεπε το Μεσολόγγι σε αιώνιο σύμβολο ελευθερίας. Από το 1822 οι Τούρκοι προσπαθούσαν ανεπιτυχώς να καταλάβουν την περιοχή και τέσσερα χρόνια αργότερα, μετά και τον μακρόχρονο αποκλεισμό τους απ’ τον εχθρό, οι «Ελεύθεροι πολιορκημένοι» υπέκυψαν με τον πλέον ηρωικό τρόπο. Η μαζική σφαγή χιλιάδων αθώων συγκλόνισε ολόκληρη την Ευρώπη και το
Μεσολόγγι χαράχτηκε για πάντα στην τοπική και διεθνή μνήμη λαμβάνοντας επίσημα το τιμητικό προσωνύμιο της Ιερής πόλης. Tο 1829 το Μεσολόγγι απελευθερώνεται και στα χρόνια που ακολουθούν η πόλη συνεχίζει τη συμβολή της στις τέχνες, τα γράμματα και τον πολιτισμό της χώρας. Γίνεται γενέθλιος τόπος πέντε πρωθυπουργών, αλλά και πολλών ιστορικών μορφών, ποιητών, καλλιτεχνών και λογίων. Στο κέντρο της πλατείας Μάρκου Μπότσαρη θα επισκεφθούμε το Μουσείο Ιστορίας και Τέχνης, ένα εικαστικό ταξίδι στα γεγονότα της Εξόδου, μέσα από τα μάτια δεκάδων καλλιτεχνών. Την προσοχή σας αξίζει ο πίνακας του Γάλλου ζωγράφου Ντελακρουά «Η Ελευθερία μέσα από τα ερείπια του Μεσολογγίου», η «Μεσολογ-
61
γίτισσα» ο υπέροχος πίνακας του Γάλλου καλλιτέχνη Ντε Λανσάκ αλλά και η συγκινητική «Έξοδος» του Βρυζάκη. Στο μουσείο υπάρχει αίθουσα αφιερωμένη αποκλειστικά στο Λόρδο Βύρωνα που άφησε την τελευταία του πνοή στο Μεσολόγγι. Σε μια άκρη του πεζοδρομημένου κέντρου συναντήσαμε τη Διέξοδο, ένα σύγχρονο μουσείο, καμάρι της πόλης του Μεσολογγίου. Μέσα στο σπίτι του αγωνιστή, στρατηγού Ραζή-Κότσιρα φιλοξενούνται αρχαία νομίσματα και αντικείμενα από τον 2ο αιώνα π.Χ., ιστορικά κειμήλια και έγγραφα της επανάστασης, γαλλικά στρατιωτικά έγγραφα της εποχής του Ναπολέοντα, λιθογραφίες του Λόρδου Βύρωνα και χειρόγραφα του Παλαμά, του Μαλακάση και του Δροσίνη.
Η βόλτα συνεχίζεται ανάμεσα σε ιστορικές γειτονιές, υπέροχα νεοκλασικά και ήσυχες γωνιές με λουλουδιστές αυλές. Σε μια απ’ αυτές συναντήσαμε και το σπίτι όπου γεννήθηκε και έζησε ο Μεσολογγίτης Κωστής Παλαμάς. Ορφανός από μικρός ο «ποιητής της ρωμιοσύνης» τραγούδησε σαν άλλη μάνα τη λιμνοθάλασσα, κι ύμνησε όσο κανείς τη δοξασμένη αυτή γη. Το σπίτι έχει μετατραπεί σε επισκέψιμο μουσείο αφιερωμένο στη ζωή και το έργο του. Στην ίδια γειτονιά το Τρικούπειο Μουσείο μέσα το σπίτι που γεννήθηκε ο Σπυρίδωνας Τρικούπης και έζησε μια από τις επιφανέστερες πολιτικές προσωπικότητες της σύγχρονης Ελλάδας, ο Χαρίλαος Τρικούπης, φιλοξενεί κειμήλια της οικογένειας. Είναι πραγματικά αξιοπρόσεκτο
πώς όλη αυτή η γιγάντια ιστορική παρακαταθήκη έχει καταρχήν αξιοποιηθεί αλλά και πώς η όψη αυτή εναρμονίζεται απόλυτα με την εικόνα της σημερινής πόλης του Μεσολογγίου. Μιας ολοζώντανης και σύγχρονης πόλης, όπου οι φοιτητές ξεπερνούν τον ντόπιο πληθυσμό και τα ποδήλατα είναι τριπλάσια των κατοίκων. Μιας πόλης χωρίς κίνηση, γεμάτη πεζόδρομους κι ήσυχες γειτονιές που σε προ(σ)καλεί να τη γυρίσεις κι εσύ μ’ ένα ποδήλατο. Θα μας μείνουν αξέχαστες οι βραδινές βόλτες στα σοκάκια, ανάμεσα σε ουζερί, μεζεδοπωλεία, μπαράκια, μουσικές. Κάπου εδώ συναντήσαμε και το παραδοσιακό ποτοποιείο ούζου της οικογένειας Τρικενέ. Το κτίριο του 1907 που το στεγάζει, παραμένει ακριβώς όπως τότε που οι θαμώνες και οι διανοούμε-
69
Γεράκι Λακωνίας
Εξερευνώντας τη Βυζαντινή Καστροπολιτεία
72 Γεράκι Λακωνίας ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ
ιπποτών που αιχμαλωτίσθηκαν από τους Βυζαντινούς στη μάχη της Πελαγονίας το 1259. Κατακτήθηκε από Τούρκους, Ενετούς και Έλληνες. Σε κάθε σημείο του ερειπιώνα της παλιάς πολιτείας και των 10 Βυζαντινών εκκλησιών του αναπνέουμε τον αέρα του μυστηρίου της μεσαιωνικής εποχής. Στο υψηλότερο σημείο του, ο Ναός του Αγίου Γεωργίου. Μοναδική τόσο η απεικόνιση της Παναγίας ως αριστεροκρατούσας στο τέμπλο, όσο και το μαρμάρινο προσκυνητάρι του Αγίου Γεωργίου με τα εραλδικά ιπποτικά σύμβολα. Όμορφη η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής και της Αγίας Αικατερίνης στην αρχή του μονοπατιού. Εκπληκτικές οι τοιχογραφίες του Ναού της Ζωοδόχου Πηγής με τη ευρεία χρήση λευκού χρώματος. Διακρίνουμε επίσης τα Άγια Θεοφάνεια, τον Προφήτη Ηλία και τον Άγιο Δημήτριο. Λίγο νοτιότερα στη δεύτερη κορυφή του λόφου, οι Άγιοι Ταξιάρχες. Το όνομα “Γεράκι” Υπάρχουν τρεις εκδοχές για την προέλευση του ονόματος του Γερακίου: Η 1η σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση ταυτίζεται με το γνωστό πουλί γεράκι που πετά και διαφεντεύει τους ουρανούς. Έτσι και το Γεράκι με το κάστρο του βιγλίζει από ψηλά. Η 2η ως παράφραση από την αρχαία του επωνυμία Γερόνθραι > Γεράκι. Η 3η και νεότερη βασίζεται σε μελέτες που συσχετίζουν την πόλη της Ιεριχούς με την περιοχή και την έντονη χριστιανικότητά της. Έτσι ως παράφραση, Ιεριχώς > Ιεράκιον > Γεράκι. Αξίζει να σημειώσουμε ότι στην εκκλησία των Ταξιαρχών υπάρχει σπάνια τοιχογραφία της άλωσης της Ιεριχούς από τον Ιησού του Ναυή. Το Γεράκι απέχει μόλις 39 χλμ από τη Σπάρτη ακολουθώντας το δρόμο προς Λεωνίδιο. Αποτελεί το τέλειο ορμητήριο για αποδράσεις στο βουνό του Πάρνωνα αλλά και στο Μυστρά και στον Ταΰγετο δυτικά, το Γύθειο και τη Μάνη στα νότια, την παραλία του Κυπαρισσιού ανατολικά και λίγο νοτιότερα τη Μονεμβασιά. Φυσικό κάλλος, λαϊκές παραδόσεις και αρχαιολογικοί θησαυροί δημιουργούν μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα που δύσκολα συναντάται. Έτσι, αφού αφεθήκαμε για λίγο στα ζεστά χρώματα του ηλιοβασιλέματος πάνω από τις βουνοκορφές του Ταΰγετου, αποχαιρετήσαμε το όμορφο Γεράκι μαγεμένοι… το ίδιο ευχόμαστε και για όλους εσάς! Ευχαριστούμε θερμά τον Πρόεδρο του Εμποροεπαγγελματικού Συλλόγου Γερακίου κ. Χρήστο Μπαλαμπάνο και τη σύζυγό του Ευγενία Λάμπρου για την ζεστή φιλοξενία και τα νοστιμότα τοπικά εδέσματα προς τιμήν μας, την Αρχαιολόγο κ. Αναστασία Τσακμάκη και τον Συντηρητή Αρχαιοτήτων κ. Γεώργιο Μήτρη για την ξενάγηση στο κάστρο.
Πάνω: Η Βυζαντινή Καστροπολιτεία του Γερακίου όπως φαίνεται από τον οικισμό Κάτω: Εσωτερικό αρχοντικού
74
ΦΟΡΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Πολυξένη Ορκοπούλου-Ξανθάκη
Θέατρο Περιγιαλίου Από την παράσταση «Δέστε τους»
Η
βροχερή μέρα είναι σαν ζωγραφικός πίνακας! Τα χρώματα της φύσης τόσο έντονα! Εκεί στις ράγες του τρένου, ανάμεσα στις πικροδάφνες και τους αμπελώνες της εύφορης Βόχας, φαντάζει σαν ουράνιο τόξο το “ΘΕΑΤΡΟ ΠΕΡΙΓΙΑΛΙΟΥ”. Μια άνοιξη πολιτιστικών χρωμάτων! Ένα δημιούργημα των μελών του Πολιτιστικού συλλόγου “ΑΠΟΛΛΩΝ” Περιγιαλίου Κορινθίας, που φέτος συμπληρώνει 25 χρόνια από την ίδρυσή του. Μια πέτρινη αποθήκη του Αγροτικού Συνεταιρισμού Περιγιαλίου “Η ΠΡΟΟΔΟΣ”, που ευγενώς προσφέρθηκε στο Σύλλογο μας, στεγάζει 15 χρόνια τώρα τα θεατρικά μας όνειρα. Αυτή η αποθήκη, ιστορίας 100 χρόνων, μεταμορφώθηκε σ’ ένα ζεστό θεατράκι με πολύ προσωπική φροντίδα, τη χορηγία φίλων καθώς την αρωγή α’ και β’ βαθμού αυτοδιοίκησης και το 1997 ακούγονται τα πρώτα χειροκροτήματα. Το 2004, με τον Καποδιστριακό Δήμο Άσσου-Λεχαίου, ο χώρος ανακαινίζεται. Η πέτρα και το ξύλο παίρνουν πνοή
και το 2005 ανοίγουν και πάλι οι θεατρικές πόρτες και το θαύμα του “ΘΕΑΤΡΟΥ ΠΕΡΙΓΙΑΛΙΟΥ” μετουσιώνεται σ’ ένα χώρο “πόλο έλξης” πολιτισμού. Θέλετε να γνωρίσετε το χώρο μας; Περάστε στο φουαγιέ! Σας αρέσουν τα παλιά έπιπλα, προσφορά των φίλων μας; Η θεατρική μας διαδρομή είναι εμφανής-αφίσες, φωτογραφίες, κριτικές από εφημερίδες, περιοδικά, βραβεία, διακρίσεις από Πανελλήνια και Διεθνή Φεστιβάλ και 10 χρόνων θεατρικής συνεργασίας και αδελφοποίησης με το Δήμο Lugoz Ρουμανίας. Σιγά-σιγά, μη φωνάζετε, μέσα κάνουν πρόβα, πατήστε στις μύτες των ποδιών σας! Ο θεατής ακούει την ανάσα του ηθοποιού! Πώς σας φαίνονται τα καμαρίνια κάτω από τα αμφιθεατρικά καθίσματα, η αρκετά μεγάλη σκηνή, το πλούσιο βεστιάριο, κρυμμένο στις παλιές ντουλάπες και μπαούλα της γιαγιάς, ο τεχνικός μας εξοπλισμός; Θέλετε να σας προσφέρουμε ένα ζεστό ρόφημα ή μια σπιτική χορτόπιτα; Πάντα υπάρχει ένα ποτήρι
76
ΤΟΠΙΑ & ΜΝΗΜΕΙΑ Ιωάννης Μπούλιας |
Ταμούνα Σουκνίτζε, Παναγιώτης Χηριώτης
Στο θεσσαλικό Μετέωρο του γεωργιανού Κάτσχι Δίδυμα δεν υπάρχουν μόνο σε μια οικογένεια, αλλά και στη Φύση Ειδικότερα, δίδυμους ιερούς βράχους θα συναντήσουμε σε Ελλάδα - Γεωργία τρισυπόστατος ναός πλησίον του Κάτσχι
Σ
ε κατάφυτη ημιορεινή έως ορεινή τοποθεσία στο χωριό Κάτσχι της Γεωργίας, διοικητική περιφέρεια Ιμερέτι κεντροδυτικά της χώρας, ορθώνεται ένας καλλίγραμμος κάθετος βράχος με τις ίδιες διαστάσεις και τα ίδια γνωρίσματα με τα δικά μας Μετέωρα. Στην κορυφή του βράχου, βρίσκονται δύο μονές-εκκλησίες (πρωτοβυζαντινές), όπως μονές (υστεροβυζαντινές) υπάρχουν στα Μετέωρα της Θεσσαλίας. Δεδομένου του περιορισμένου χώρου, οι μονές στο ιμερέτιο Κάτσχι είναι λιτές αλλά πολύ όμορφες. Οι μοναχοί ανέκαθεν ανέβαιναν στο γεωργιανό Μετέωρο μέσω ανελκυστήρος αποτελούμενου από κρεμαστά σχοινιά και δίχτυα, όπως και στη Θεσσαλία. Για τους πιστούς και τους λοιπούς επισκέπτες στο Κάτσχι, έχει στερεωθεί εναέρια μεταλλική κλίμακα εξωτερικά του βράχου, ενώ στα δικά μας Μετέωρα έχουν διανοιγεί κλιμακοστάσια.
Η κορυφή του ιμερέτιου Μετεώρου προσφέρει αφ’ υψηλού θέα σε μια κοιλάδα. Η Γεωργία δεν έχει επηρεαστεί από την παγκόσμια κλιματική αλλαγή. Έτσι, οι βροχοπτώσεις και χιονοπτώσεις εμφανίζουν κανονικότητα, γεννούν πηγές και ποταμούς και διατηρούν τη χώρα πεντατρύφερη, με πλούσια βλάστηση παντού. Στο τοπίο του Κάτσχι, την ομορφιά του ευρύτερου περιβάλλοντος συμπληρώνουν οι ποταμοί Κατσχούρα και Κβιρίλα. Σ’ εμάς, την ίδια δουλειά κάνουν οι ποταμοί Πηνειός και Ληθαίος στην Καλαμπάκα. Ελάχιστα πριν το Μετέωρο, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο μεσαιωνικός τρισυπόστατος ναός Αγ. Γεωργίου - Παναγίας - Χριστού με πρωτότυπη αρχιτεκτονική δομή (12 τριγωνικοί θόλοι) βασισμένη στην παράδοση της Γεωργίας. Το φαινόμενο μας θύμισε τον επίσης τρισυπόστατο ναό, γνωστότερο
78
ΑΡΘΡΟ
του Θεοδώρου Μεντή, Διδάκτορος της Ιατρικής Σχολής του Παν/μιου Αθηνών
Η «χρυσή συνταγή» για υγιεινή ζωή Η
παγκόσμια Οργάνωση Υγείας ορίζει ως υγεία τη «σωματική, ψυχική και κοινωνική ευεξία του ατόμου». Η κοινή παγκόσμια εμπειρία ορίζει επίσης ότι η διατήρηση και βελτίωση της υγείας δεν είναι απλά ένας αυτοματισμός, αλλά απαιτείται η ενεργητική συμμετοχή του ίδιου του ατόμου με συνειδητές επιλογές σε καθημερινή βάση. Η αυτοπροστασία και η αυτοφροντίδα είναι πρωταρχική υποχρέωση κάθε ανθρώπου. Πρέπει να νοιάζεται ο ίδιος, ώστε ο τρόπος και ο ρυθμός της ζωής του (lifestyle λέγεται στην καθομιλουμένη!) να είναι σε αρμονία με τον εαυτό του, το κοινωνικό περιβάλλον και τη φύση. Θα αναφερθούν μερικές προτάσεις, οι οποίες αποτελούν τη βάση στη «χρυσή συνταγή» για υγιεινή ζωή, που αφορούν παράγοντες και παραμέτρους της καθημερινότητας και οι οποίοι είναι τροποποιήσιμοι. Αν κάποιος αξιοποιήσει την πρόταση αυτή σωστά, μειώνει σημαντικά την πιθανότητα εμφάνισης πολλών νοσημάτων, συχνά θανατηφόρων (σακχαρώδης διαβήτης, αρτηριακή υπέρταση, αυξημένη χοληστερίνη, ισχαιμία, εγκεφαλικά, αρθροπάθειες κ.τ.λ.). • Προσεγμένη διατροφή (φρούτα, χόρτα, λαχανικά, σαλάτες, όσπρια, ψάρι, άπαχο κοτόπουλο και άπαχο κρέας, λάδι, γάλα κ.α.). Είναι ευτύχημα ότι η γόνιμη ελληνική γη προσφέρει τόσα υγιεινά αγαθά, τα οποία είναι παγκόσμια γνωστά ως «μεσογειακή δίαιτα». • Όχι στο κάπνισμα. • Ναι σε δύο ποτηράκια κρασί και ένα καφεδάκι την ημέρα. • Ένας καλός ύπνος, σε ήσυχο περιβάλλον, για 7-8 ώρες το 24ώρο, δίνει στον οργανισμό την ανάπαυση που χρειάζεται στις καθημερινές του δραστηριότητες. • Όχι στο άγχος, στο θυμό, στην οργή, στην επιθετικότητα και στα άλλα αρνητικά συναισθήματα. • Όχι στην απογοήτευση, απαισιοδοξία, απελπισία, που συχνά οδηγούν στην κατάθλιψη. • Όχι στο εργασιακό stress, που καταπιέζει τον εργαζόμενο, ναι στην εργασιακή ασφάλεια και δημιουργία. • Όχι στη μοναξιά, το οικογενειακό και κοινωνικό άγχος. • Ναι στους φίλους, τη συντροφικότητα, την κουβέντα και την ευχάριστη ένταξη σε κοινωνικές ομάδες. Στο σημείο αυτό αξίζει να τονιστεί ιδιαίτερα η υπέρτατη προσφορά του ΣΑΟΟ προς τα μέλη του και τους φίλους του. • Ναι στην εκδρομή και στη συμμετοχή σε καλλιτεχνικές, σε κοινωνικές εκδηλώσεις και στον εθελοντισμό.
• Ναι στην χαλάρωση και στην εσωτερική ηρεμία. • Ναι στην καθαρή ατμόσφαιρα και στο καλό κλίμα, και τέλος
• Ναι στην ισορροπημένη και αρμονική σεξουαλική ζωή. Σκόπιμα αφέθηκε τελευταία η αναφορά στην κυρίαρχη σημασία της σωματικής άσκησης για μια υγιεινή και απαλλαγμένη από αρρώστιες ζωή, με οποιαδήποτε μορφή εκδηλώνεται (γυμναστική, αθλητισμός, πεζοπορία, ορειβασία, ποδήλατο, κολύμβηση κ.α.). Τα οφέλη από τη φυσική δραστηριότητα είναι πολλά και ενδιαφέροντα: 1. Αποτελεσματικότερη λειτουργία της καρδιάς. Η σωματική κίνηση εξοικονομεί ενέργεια για τον καρδιακό μυ και ρυθμίζει τους παλμούς, ώστε η καρδιά να έχει περισσότερες εφεδρείες για να ανταπεξέλθει σε απαιτητικές καταστάσεις. 2. Μειώνει το σωματικό βάρος καίγοντας τα περιττά λίπη. 3. Βελτιώνει την ψυχική και διανοητική υγεία. Η τακτική άσκηση απελευθερώνει τις ενδορφίνες, τα φυσικά δηλ. παυσίπονα του οργανισμού, που, εκτός των άλλων μειώνουν το άγχος, την ανησυχία και την κατάθλιψη. 4. Τονώνει το ανοσοποιητικό σύστημα και έτσι ο οργανισμός δεν είναι εύκολα ευάλωτος σε ιογενείς και άλλες λοιμώξεις (γρίπη, κοινό κρυολόγημα κ.α.). 5. Απομακρύνει την πιθανότητα εκδήλωσης διαφόρων παθήσεων, είτε άμεσα, είτε έμμεσα με την απώλεια βάρους, όπως αναφέρθηκαν χαρακτηριστικά στην αρχή του άρθρου. 6. Αυξάνεται η συνολική αντοχή του οργανισμού. 7. Βελτιώνεται η υγεία των μυών, που αποτελούν τη μεγαλύτερη μάζα του σώματος, ενεργοποιώντας μικροσκοπικά αιμοφόρα αγγεία, παρέχοντας πλούσιο οξυγόνο και απομακρύνοντας τα μεταβολικά υπολείμματα (π.χ. γαλακτικό οξύ), και 8. Ανεβάζει την επίδοση στον έρωτα. Καλό είναι να προσαρμόσουμε τη ζωή μας, στις αρχές εκείνες του modus vivendi, που θα μας απαλλάξει από απειλητικές επιβαρύνσεις και επικίνδυνες παθήσεις, θα μας χαρίσει αίσθημα αισιοδοξίας και ευτυχίας και εν τέλει θα προσθέσει όχι μόνο χρόνια στη ζωή μας, αλλά και ζωή στα χρόνια μας, Ας ξεκινήσουμε λοιπόν από το πρώτο βήμα (για όσους δεν το έχουν κάνει ήδη): ας αγοράσουμε ένα ζευγάρι καλά αθλητικά παπούτσια...