ΕΠΑΘΛΟ 84 by John Soultanidis

ΜολάοιΑσωπός

Τροιζηνία

Από τον Πόρο τα δυτικά λουλούδια ως την «Καμένη» της Μονεμβασιάς

Η Ελλάδα του μέλιτος | Αναρρίχηση στο Ναύπλιο | Οι ελιές της Δήμαινας

ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012

Δήμος Πηνειού με την εύνοια της φύσης και της ιστορίας

τιμή: 4,00 € www.epathlo.gr

Δήμος Πηνειού Χαλαρώστε στις πεντακάθαρες παραλίες και περπατήστε στις απέραντες “χρυσές αμμουδιές”. Επισκεφθείτε τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας, ανακαλύψτε τα μυστικά του δάσους των Θινών και ακολουθήστε τον ποταμό Πηνειό.

Φιλόξενος

&ειδυλλιακός

Ο Δήμος Πηνειού είναι ο τόπος που θα κρατήσετε για πάντα στην καρδιά σας!

Δήμος Πηνειού Πλατεία Ηρώων 18, Τ.Κ. 27300 Τηλέφωνο : 2623360700 www.gastouni.gov.gr

Το «ΔΩΡΟ ΕΘΝΙΚΗΣ» θα έρθει και θα ξαναέρθει... με διπλάσιους τόκους Πάσχα, καλοκαίρι και Χριστούγεννα. από μηνιαία καταβολή τόκων, σας κάνει δώρο διπλάσιους τόκους κάθε Πάσχα, Αύγουστο και Χριστούγεννα, για όλη τη διάρκεια τήρησης του λογαριασμού.

Σιδ. Μεραρχίασ & Πολυζωΐδου ΝΑΥΠΛΙΟ τηλ.

27520

23600

Υπέροχεσ γεύσεισ για ….όλεσ τισ ηλικίεσ

Παραδοσιακά... όπως παλιά !! Kασέρι Τρικάλων εν τ

Άρωμα και γεύση από τα Μοναστηριακά !! βοσκοτόπια τωνια Μετεώρων

έλει... τέλε

Κερκυραϊκά Αλλαντικά Οι Αρχοντικές Κερκυραϊκές Δημιουργίες που μαγεύουν με τη γεύση και το άρωμα τους.

Φυσικής Ωρίµανσης

ή ένικη συνταγ κρέας µε Βόειο

Σπιτική Aρµ

Φυσικής Ωρίµανσης

ή ένικη συνταγ κρέας µε Βόειο

Σπιτική Aρµ

Φυσικής Ωρίµανσης

ή ένικη συνταγ κρέας µε Βόειο

Σπιτική Aρµ

ΠΑΡΑΓΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΚΕΡΚYΡΑ

AΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ AΠΕΛΙΣΤΡΑ ΔΗΜΗΤΡΟΣ 32 • ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ • THΛ: 210 9756380

ΔΗ

Φυσικής Ωρίµανσης

www.apelistra.gr

Καπνιστά Λουκάνικα

www.apelistra.gr

Η μεγαλύτερη οικόγενεια Παραδοσιακών Καπνιστών Λουκάνικων.

ή ένικη συνταγ κρέας µε Βόειο

Σπιτική Aρµ

ή ένικη συνταγ κρέας µε Βόειο

Σπιτική Aρµ

ή ένικη συνταγ κρέας µε Βόειο

Σπιτική Aρµ

ή ένικη συνταγ κρέας µε Βόειο

Σπιτική Aρµ

ΠΑΡΑΓΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΚΕΡΚYΡΑ

AΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ AΠΕΛΙΣΤΡΑ ΔΗΜΗΤΡΟΣ 32 • ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ • THΛ: 210 9756380

ΔΗ

Φυσικής Ωρίµανσης

www.apelistra.gr

ή ένικη συνταγ κρέας µε Βόειο

Σπιτική Aρµ

www.apelistra.gr

ή ένικη συνταγ κρέας µε Βόειο

Σπιτική Aρµ

www.apelistra.gr

ή ένικη συνταγ κρέας µε Βόειο

Σπιτική Aρµ

ΠΑΡΑΓΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΚΕΡΚYΡΑ

AΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ AΠΕΛΙΣΤΡΑ ΔΗΜΗΤΡΟΣ 32 • ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ • THΛ: 210 9756380

www.apelistra.gr

ΤΗΛ. ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΑΘΗΝΩΝ: 210 9756380, 210 9756644

www.apelistra.gr

ΤΗΛ. ΔΙΑΝΟΜΗΣ: 210 9756380, 210 9756644

www.apelistra.gr

ΔΗ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

12 30 56

θέματα 12

Μολάοι-Ασωπός τα δυτικά λουλούδια της Μονεμβασιάς

Τροιζηνία

Από τον Πόρο ως την «Καμένη»

56 Δήμος Πηνειού

68 Αναρρίχηση στο Ναύπλιο

74 Οιτηςελιές Δήμαινας

με την εύνοια της φύσης και της Ιστορίας

Ο Γοργοπόταμος αργεί...

Πάθους ή 11 ήτουτουΒάθους ο Όρκιος Λίθος

78 Ανθρώπων έργα

Ζωγραφίζοντας την Λαϊκή μας Παράδοση...

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Κωνσταντίνος Ντόκος ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑ Ελένη A. Παπαδοπούλου ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ POSITIVE designlab Σουλτανίδης Γιάννης ΡΕΠΟΡΤΑΖ Κώστας Ταρναβάς ΦΙΛΙΚΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ Θάλεια Νουάρου Σώτος Χρυσαφόπουλος Γιώργος Μπινιάρης

μόνιμες στήλες Το Έπαθλο του Μήνα

ΕΔΡΑ Μιδέας 5, 21055 Αγία Τριάδα Αργολίδας Τηλ. 27520 45095, 99700 Fax. 27520 45096 e-mail: info@epathlo.gr, epathlo@otenet.gr ΙΔΙΟΚΤΗΤΡΙΑ - ΕΚΔΟΤΡΙΑ Γεωργία Ντόκου

44 ΗτουΕλλάδα μέλιτος

Εξώφυλλο: παραλία Πλύθρα Φωτογραφία: Ελένη Α. Παπαδοπούλου

80 Απόψεις

ΕΚΤΥΠΩΣΗ PAPERGRAPH BI.ΠΑ Λουτρακίου ΥΠΕΥΘΥΝΕΣ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ Κατερίνα Μάρα Φρόσω Αγγελοπούλου

Τριακόσιοι πλας

82 μια στάση εδώ

Διάκριση για το ΕΠΑΘΛΟ

ΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ // Κωδ. ΕΛΤΑ: 5167

Απαγορεύεται οποιαδήποτε αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή ύλης του περιοδικού χωρίς προηγούμενη έγγραφη άδεια του εκδότη.

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Ετήσια Ιδιωτών: € 20,00 Ετήσια Επιχειρήσεων Νομικών Προσώπων Εξωτερικού: € 50,00 Ο.Τ.Α.: € 65,00 Εθνική Τράπεζα 314 / 36897354 Τράπεζα Πειραιώς 5500018321433

ΤΟ ΕΠΑΘΛΟ ΤΟΥ ΜΗΝΑ Ελένη Α. Παπαδοπούλου

Ο Γοργοπόταμος αργεί... Δεν ξέρω τι θα βγάλει αυτή η κάλπη, η γι’ άλλη μια φορά στημένη από τους ίδιους κάλπικους ανθρώπους και μηχανισμούς. Αυτό που ξέρω είναι ότι, η αλήθεια φανερώνεται όταν το ψέμα παύει πια να θορυβεί. Όταν παιάνες, τύμπανα και ιαχές σιγήσουν, τότε μετράμε λάφυρα και τραυματίες, νεκρές και ζωντανές ελπίδες. Και ξέρω ακόμα ότι, αφού αριστεροί και δεξιοί, αντεξουσιαστές και κεντροσοσιαλίζοντες, και χριστιανοί και άθεοι και «δωδεκάθεοι»..., δεν έκαναν την προσδωκόμενη υπέρβαση του ΕΓΩ τους και δεν θυσίασαν το μαγαζάκι τους για τον κοινό σκοπό τον μέγα, ο Γοργοπόταμος αργεί και ο εχθρός λεηλατεί και θριαμβεύει. Και τα φυτίλια του εμφυλίου κρατάει στα χέρια του και τα ανάβει όπου κι όπως τον συμφέρει για να σκορπάει το ποίμνιο, να το ξεμοναχιάζει, και με την ησυχία του αργά-αργά να το ξεκοκαλίζει. Ένα τέτοιο φυτίλι είναι οι λαθρομετανάστες... Εισαγόμενη δυστυχία προς μισθοφορική χρήση εξευτελιστικά αμειβόμενη. Αυτό ειδικά το φυτίλι είναι νευροχειρουργικά υπολογισμένο, εμποτισμένο με εκρηκτικό δηλητήριο για να φυτεύει πυρκαγιές ανάμεσά μας, να μας κρατάει σε σύγχυση και στον μικρόκοσμό μας απασχολημένους... Ξέρω και κάτι ακόμα. Όταν στην πολιτική μας ζωή δεν υπάρχει ούτε ένας που να μπορούμε να τον εμπιστευτούμε, ούτε μια έντιμη φωνή, τότε το κύκλωμα έχει κουμπώσει με ομοίους του και όλοι οι πιθανοί καθαροί είναι απ’ έξω. Και τότε ο λαός πρέπει να ψάξει εκεί, στο έξω... Δεν ξέρω, λοιπόν, τι θα βγάλει αυτή η κάλπη. Αν όμως δεν βγάλει μια θεαματική ανατροπή τέτοια που να αποκλείει ακόμα και τους σχεδιασμούς νοθείας, ετοιμάσου για το τίμημα. Γιατί δεν γίνεται, 10 εκατομμύρια Έλληνες εντός και άλλοι τόσοι ανά τον κόσμο, να μην μπορούμε να ξεφορτωθούμε 100-200 βδέλλες απ’ το σβέρκο μας, να μετράμε τις αυτοκτονίες σε χιλιάδες και να μην πληρώσουμε το τίμημα... Να φεύγουν από τη ζωή αθώοι χωρίς να πάρουν έστω ένα κάθαρμα μαζί τους. Δεν ξέρω τι θα γεννήσει αυτή η κάλπη. Αν όμως δεν γεννήσει τη λύτρωση, θυμήσου πως οι παππούδες σου «έδεναν» τα μελίσσια στην ξερολιθιά. Στο περιβόλι σου η ελιά είναι χρυσός. Ασήμι στο βουνό το αγριοράδικο και γιατρικό του βράχου το θυμάρι. Το αμπέλι σου; το ψυχοφάρμακο που σε σηκώνει σε χορό και σε τραγούδι. Κι η «αμμουδιά του Ομήρου» η λευτεριά και το όνειρο που θέλουν να σου κλέψουν. Στον Πηνειό, στην Τροιζηνία, στην Εύβοια, στους Μολάους..., όταν θα έρθουνε να σου πουλήσουν σίδερα και τσιμέντα, θυμήσου πόσο αργεί η καμμένη γη να μεγαλώσει δέντρο!

ΜΟΝΑ∆Α ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΑΛΑΚΤΟΣ

γάλα ΘΥΡΕΑ

το γάλα τησ περιφέρειασ Πελοποννήσου Το ΜΟΝΟ γάλα που παράγεται σε φάρµεσ τησ Πελοποννήσου ννήσ ήσου και συλλέγεται, παστεριώνεται, εµφιαλώνεται στισ πλέον σ σύγχρονεσ ύγχρονεσ εγκαταστάσεισ τησ µονάδασ µασ. Αναζητείστε το στα τοπικά καταστήµατα σε όλη την περιφέρεια Πελοποννήσου.

ΘΥΡΕΑ ΕΠΕ 2ο χλµ. Επ. Οδού Άστρουσ Κυνουρίασ - Άγιοσ Πέτροσ | τηλ: 27550 23618 - Fax: 27550 22070 | www.thirea.gr

ή ΤΟΥ ΠΑΘΟΥΣ ή ΤΟΥ ΒΑΘΟΥΣ Ελένη Α. Παπαδοπούλου

ο Όρκιος Λίθος Έ

να από τα παλαιότερα κτήρια στην αρχαία αγορά των Αθηνών ήταν η Βασίλειος Στοά, έδρα του δεύτερου στην ιεραρχία της πόλης αξιωματούχου, του Άρχοντα-Βασιλέα. Το αξίωμά του ήταν αρχαϊκής προέλευσης και διατηρήθηκε στους κλασικούς χρόνους, προφανώς γιατί ο ρόλος του συνδεόταν με τα θεία. Ήταν επιφορτισμένος με την φροντίδα των γιορτών, τις λαμπαδηδρομίες, τις τελετές μυστηρίων και θυσιών, τις δίκες που αφορούσαν ζητήματα λατρείας και ασέβειας... Η Βασίλειος Στοά ήταν επίσης ο χώρος που φιλοξενούσε αντίγραφα των Νόμων του Δράκοντα και του Σόλωνα.

Στην είσοδο της Στοάς υπήρχε ο «Όρκιος Λίθος», μια πελώρια και ασήκωτη πέτρα που κατά μία παράδοση ήταν ανώφλι μυκηναϊκού τάφου. Οι Αθηναίοι την θεωρούσαν «φορτισμένη» και γι’ αυτό ικανή να τιμωρήσει τον επίορκο. Μπροστά σ’ αυτόν τον Λίθο έδιναν τον όρκο τους οι άρχοντες της πόλης πριν αναλάβουν τα καθήκοντά τους. Μια ακόμα παράδοση αναφέρει ότι οι άρχοντες ορκίζονταν στα τόμια (γεννητικά όργανα) θυσιαζόμενου ζώου πως αν αθετήσουν τον όρκο τους δέχονται να ξεκληριστεί το γένος τους. Παρακολουθώντας τις μέρες της Λαμπρής τους επίορκους και άπιστους κυβερνώντες να προσκυνούν τα Ευαγγέλια και τα Εικονίσματα, ανακάλεσα τις σκηνές του όρκου κατά την ανάληψη των καθηκόντων τους και ανατρίχιασα με την περίσσεια της υποκρισίας του καιρού μας. Εδώ και τώρα, χρυσάφια, στολίδια, αρώματα, μέγαρα και επαύλεις, αλόγιστη σφαγή ποιμνίων, ανοχή και ατιμωρησία του επίορκου, του προδότη του ψεύτη. Εκεί και τότε, μια πέτρα από τάφο προγόνου, φορτισμένη με το δέος και το βάρος της κληρονομιάς και τα τόμια ζώου που τιμήθηκε με τελετές θυσίας και την λύπη της αναγκαιότητας... Για όσους θα βιαστούν να ενοχληθούν ή να παρερμηνεύσουν, υπογραμμίζω ότι ο όρκος στα τόμια ζώου φανερώνει τον σεβασμό του κόσμου εκείνου στους φορείς της ζωής, στην κάθε ύπαρξη αλλά και την συμβολική ταπείνωση των αρχόντων στον αντίποδα της πιθανής αλαζονείας και έπαρσης. Συμπληρώνοντας αυτήν την κατάθεση οφείλω να προσθέσω ότι η Βασίλειος Στοά, παρ’ ότι στέγαζε τον σημαντικότερο θρησκευτικό αξιωματούχο της πόλης, ήταν από τα μικρότερα κτίρια της αθηναϊκής Αγοράς και δίπλα στη Στοά του Ελευθερίου Διός έμοιαζε με «καλύβι». Λιτό και μικρό κτίσμα ήταν και το σημαντικότερο οικοδόμημα της αθηναϊκής δημοκρατίας, η Θόλος, έδρα των Πρυτάνεων. Ελπίζω το σημείωμα αυτό να φανεί χρήσιμο για μια διαφορετική ανάγνωση του ελληνικού κόσμου που έλαμψε με σκήπτρο την αρετή και στη διάγνωση της νόσου των ημερών μας. Η χλιδή των αρχόντων και η πενία του λαού μας είναι, θαρρώ, λαλίστατα συμπτώματα.

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ Ελένη Α. Παπαδοπούλου

Μικρά σκαριά λικνίζονται στο κοίταγμα του φάρου. Αγριοπούλια ανέμελα σε βελουδένιες αμμουδιές. Φαράγγια ανθοστόλιστα, κάμπος ελαιοφόρος, άνθρωποι και χωριά της προκοπής. Να σε ζαλίζει το αγριολούλουδο και του σπιζαετού το πέταγμα καθώς χαζεύεις στ’ ακρογιάλι τα ίχνη βυθισμένης πολιτείας.

Μολάοι-Ασωπός

τα δυτικά λουλούδια της Μονεμβασιάς

14 Μολάοι - Ασωπός ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Η πολιούχος Αγία Παρασκευπή των Μολάων και ο Παλαιόπυργος

έλεις να λυτρωθείς από τον κλοιό της μιζέριας και των ρύπων, να ξαναβρείς το στίγμα σου στην Ελλάδα που αντέχει με λάβαρά της την φύση και την ανθρωπιά; Ακολούθησέ με...

Η άγνωστη περιοχή Μολάων και Ασωπού ανήκει πλέον στη δημοτική οικογένεια της Μονεμβασίας. Κι ετούτο έχω να σου πω για ορεκτικό καλωσόρισμα: Ο Δήμος με την μεγαλύτερη ακτογραμμή της χώρας μας χαίρεται την πλήρη απουσία βιομηχανικών εγκαταστάσεων. Παράδεισος των πουλιών και περιβόλι πυκνής και ενδημικής χλωρίδας. Στα δυτικά της διάσημης καστροπολιτείας, εκεί που σβήνει το ακριβό, χερσαίο ανάγλυφο σε ακροθαλασσιές πλανεύτρες, χωριά-μελίσσια και καλοσυνάτοι άνθρωποι, τρυγούν την ευλογία του κάμπου και απλώνουν δίχτυα σε νερά αστραφτερά. Μετρημένα και φροντισμένα τα ξενοδοχεία και τα ενοικιαζόμενα, αρχοντιά και γνησιότητα

στο τραπέζι, πλούσια φύση και παράδοση, ανοίγουν τα παράθυρα στον ήλιο του καλοκαιριού με δωρική αξιοπρέπεια. Καρδιά του τόπου, η μικροπολιτεία των Μολάων, χτισμένη στα πόδια του όρους Κουρκούλα, είναι η έδρα του Δήμου, διοικητικό κέντρο και ο ακοίμητος φρουρός της εύφορης πεδιάδας. Εκεί μας περίμενε, για να μας δείξει την καινούργια φορεσιά του, μια άγνωστη στους πολλούς κατάφυτη όαση. Στο φαράγγι του Λάρνακα Στην αρχαιότητα η πεδιάδα των Μολάων έφερε το όνομα Λεύκη, το ίδιο και η δωρική αγροτική πολίχνη στις όχθες της. Λεύκες στόλιζαν τον κάμπο που μάζευε στην αγκαλιά του τα γάργαρα νάματα των πηγών της Κουρκούλας και στη διαδρομή τους σμίλευαν ένα παραμυθένιο φαράγγι. Το «χρυσάφι» των υδάτων φρόντισε για την πρώιμη κατοίκιση της περιοχής, όπως μαρτυρούν προϊστορικά

λείψανα, μυκηναϊκοί τάφοι αλλά και γραπτές αναφορές. Το όνομα Μολάοι (από το αιολικό Μυλάοι = τόπος με Μύλους) το συναντάμε για πρώτη φορά γραμμένο στη συνθήκη της Σαπιέντζας του 1209. Λίγο ψηλότερα από τη θέση των σημερινών Μολάων, στην τοποθεσία Παναγίτσα, ιδρύθηκε στα βυζαντινά χρόνια ο πρώτος οικισμός που σκαλί-σκαλί απλώθηκε κατηφορίζοντας την πλαγιά. Σήμερα, η είσοδος στο φαράγγι βρίσκεται ακριβώς στην πλατεία των Μολάων και μόλις πριν ένα χρόνο οι ήπιες επεμβάσεις του Δήμου το έκαναν προσβάσιμο για όλους τους επισκέπτες. Με ξύλο και πέτρα, με κλίμακες και γεφυράκια, διαμορφώθηκαν τα δύσκολα σημεία του για να κάνουν την διάσχισή του μια άνετη πεζοπορική εκδρομή σε νεραϊδένια ράχη. Περπατάς πλάι σε τρεχούμενα νερά που εδώ κι εκεί σχηματίζουν μικρές λιμνούλες και λιλιπούτειους καταρράκτες, ανάμεσα σε λεύκες, πλατάνια, σφεντάμια,

15 ακακίες, χαρουπιές, και δεκάδες άλλα δέντρα, θάμνους, βότανα και σπάνια άνθη και καταλήγεις στο πλακόστρωτο κομβικό ξέφωτο. Από εδώ οι επιλογές είναι τρεις. Επιστροφή στους Μολάους από την ασφαλτοστρωμένη οδό με τον σημαιοφόρο βράχο του Παλιόπυργου και την πολιούχο Αγία Παρασκευή να παρακολουθούν τα βήματά σου, περήφανα υψωμένα πάνω απ’ το φαράγγι και τους οπωρώνες. Λίγα μέτρα ακόμα πεζοπορίας, ως τα ριζά του ιστορικού βράχου και το προσκύνημα της Αγίας Παρασκευής αλλά και τον κοντινό εν ενεργεία μύλο. Για τους εκπαιδευμένους στην ορειβασία το μονοπάτι με σήμανση ανηφορίζει ως την κορφή Στρογγύλα της Κουρκούλας (916μ.) και ανταμείβει με την χαρά της άγριας φύσης. Ένα κοίλωμα που συγκρατεί νερά και σχηματίζει 3 ποτίστρες και όπου συνήθιζαν παλιά να πηγαίνουν τα ζωντανά τους για νερό, έδωσε το όνομα στο φαράγγι (κοιλότητα, γούρνα, λάρνακα). Η ευρύτερη περιοχή του όρους Κουρκούλα και του Λάρνακα είναι χαρακτηρισμένη Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ), σημαντικός τόπος και διάδρομος για φωλεάζοντα και μεταναστευτικά πουλιά. Μόνιμες κατοικίες χτίζουν εδώ ο σπιζαετός, ο πετρίτης, ο γκιώνης, ο μπούφος κ.ά. Ο επισκέπτης μπορεί να συναντήσει σ’ ετούτον τον παράδεισο ένα πλήθος από διαφορετικά πουλιά όπως πέρδικες, κορυδαλλούς, καρδερίνες, γεράκια, κοτσύφια, τρυγόνια, μπεκάτσες, ορτύκια και πολλά άλλα. Πλούσια είναι και η χλωρίδα της περιοχής με σπάνια ενδημικά φυτά, φαρμακευτικά και αρω-

Το φαράγγι του Λάρνακα

16 Μολάοι - Ασωπός ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

ματικά βότανα, καλλωπιστικούς θάμνους, αναρριχώμενα και πληθώρα δασικών και οπωροφόρων δέντρων. Πουρνάρια, κουμαριές, συκιές, μυρτιές, καρυδιές, σχίνος και ασφάκα, κισσός, αγιόκλημα και αγριοτριανταφυλλιά, κρόκος και βάλσαμο, ρίγανη και θυμάρι, φασκόμηλο και κάπαρη... ατέλειωτη ακολουθία ευωδιάς και ελιξιρίων καθιστούν την προστατευόμενη περιοχή ένα τέλειο, ανεκτίμητο οικοσύστημα. Επίσης, είναι καταφύγιο για λαγούς, αλεπούδες, κουνάβια, νυχτερίδες, διάφορα ερπετά και αμφίβια, σκατζόχοιρους, κ.λπ. Έντεκα νερόμυλοι έδιναν άλλοτε με τις φτερωτές τους τον ανθρώπινο ρυθμό και τόνο στο φαράγγι... Ο τελευταίος σίγησε το 1970 και τα απομεινάρια της παλιάς δόξας, διάσπαρτα μέσα στο φαράγγι, προσθέτουν την νοσταλγία μιας εποχής πιο δίκαιης και πιο εύρωστης. Στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Μολάων θα

βρει ο επισκέπτης πλούσιο πληροφοριακό υλικό για το φαράγγι και την ευρύτερη περιοχή και οφείλω ακόμα να υπογραμμίσω ότι εδώ είναι η ιδιαίτερη πατρίδα του σπηλαιολόγου, ορειβάτη, φυσιολάτρη Γιάννη Κοφινά που έχει συμβάλει όσο λίγοι στην ανάδειξη και προστασία του φυσικού αγαθού του τόπου. Ο Παλιόπυργος, το μικρό βυζαντινό οχυρό στην κορυφή του απότομου βράχου, προσεγγίζεται δύσκολα, είναι δεμένος με θρυλούμενα και μύθους και με τα δυο ερειπωμένα εκκλησάκια της Αγίας Ελένης. Η πολιούχος Αγία Παρασκευή θεωρείται θαυματουργή και στη γιορτή της συγκεντρώνει από κάθε μεριά του κόσμου πλήθος προσκυνητών. Μέσα στην πόλη αξίζουν την επίσκεψή μας τα βυζαντινά εκκλησάκια (12ου 13ου αι.) του Αγίου Γεωργίου και της Παναγίας στου Κοκολάκη.

Το λιμάνι της γραφικής Ελιάς

Στην περίμετρο των Μολάων, νεολιθικά ευρήματα, μυκηναϊκοί τάφοι στην τοποθεσία Γκαγκανιά όπου και το ομώνυμο μοναστήρι, λείψανα αρχαίας ακρόπολης στην κορυφή του λόφου Βίγκλα, παλαιοχριστιανικά αλλά και νεότερα ερείπια, είναι μάρτυρες της συνεχούς κατοίκησης από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι σήμερα. Στην νεώτερη ιστορία οι Μολάοι διαδραμάτισαν κομβικό ρόλος ως πρωτεύουσα της επαρχίας Επιδαύρου Λιμηράς και έδρα των κατά καιρούς συγκροτούμενων Δήμων. Πέτρινα κειμήλια στα Πάκια Φεύγοντας απ’ τους Μολάους και πριν θαλασσινό αγέρι αλλάξει την ορεινή αύρα και της πεδιάδας τη

17 Η Παναγίτσα στα Πάκια

γαλήνη, μια στάση στο διπλανό χωριό Πάκια συμπληρώνει με εικόνες το αμφιθεατρικό σκηνικό. Ο εύρωστος οικισμός, 400 περίπου κατοίκων, έχει στα πόδια του τον κάμπο και βλέπει την Ανατολή. Ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής δείγματα συναντάς περπατώντας στα καλντερίμια του. Απομεινάρια αλωνιών, παλιών ελαιοτριβείων, αψιδωτές αυλόπορτες και πέτρινες κρήνες, φούρνοι και στέρνες λαξευτές, βυζαντινοί ναοί και σπάνιες αγιογραφίες κάνουν ετούτο το χωριό να ξεχωρίζει. Στην κορυφή του, μια γραφικότατη εξοχική τοποθεσία φιλοξενεί το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου που οι τοιχογραφίες του θεωρούνται μοναδικές στον κόσμο... Λίγο ψηλότερα η παλιά βρύση διαμορφωμένη σε χώρο αναψυχής για τον διψασμένο οδοιπόρο και ανάμεσά τους η όμορφη παλιά εκκλησιά με την κυπαρισσένια της όαση. Ελαία, η αρχαία Βιανδίνη Επίνειο των Μολάων, απύθμενης ομορφιάς και γραφικότητας παραθαλάσσιος οικισμός, χτισμένος σήμερα στην θέση της αρχαίας Βιανδίνης με υπέροχες, οργανωμένες παραλίες στη γειτονιά της. Ψαράδικα και σκάφη αναψυχής οργώνουν το λιμάνι του και η πανδαισία από πλεούμενα κορυφώνεται στους Ιστιοπλοϊκούς αγώνες που διοργανώνει ο Πολιτιστικός Ναυταθλητικός Σύλλογος «ΒΙΑΝΔΙΝΗ». Με τον πέτρινο φάρο του να γνέφει στο πέλαγος, την μεσαιωνική φρυκτωρία να υψώνεται σε απόκρημνο βράχο πάνω απ’ το λιμάνι, τα ταβερνάκια και τα καφέ δίπλα στη θάλασσα, είναι ιδανικό καταφύγιο για ανέμελες, ήρεμες διακοπές και ξεκούραση. Το όνομα Ελαία της το χάρισε

ένας από τους πρώτους οικιστές των νεότερων χρόνων. Ο Παναγιώτης Μοραντζής από τη Μάνη εγκαταστάθηκε εδώ αναζητώντας πόρο ζωής από τη θάλασσα. Έστησε στην παραλία ένα υπαίθριο καφενεδάκι με δυο-τρία τραπεζάκια δίπλα σε μια ελιά και εξυπηρετούσε περαστικούς και αμαξάδες που μετέφεραν προϊόντα στους Μολάους. Η ελιά του Μορατζή άφησε με τα χρόνια το όνομά της στον οικισμό. Ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμά-

τια, ψαροταβέρνες, μεζεδοπωλεία, μπαράκια καλύπτουν όλες τις ανάγκες των επισκεπτών του. Απέχει από τους Μολάους μόλις 9 χλμ. Θα κολυμπήσετε στα καταγάλανα νερά της παραλίας Τηγάνια που φοράει τις ψάθινες ομπρέλες της το καλοκαίρι και αποτελεί τόπο αναπαραγωγής της Carettacaretta. Είναι η μεγαλύτερη παραλία της δυτικής ακτής, καλά οργανωμένη με beach bar, beach volley, ταβέρνα και κερδίζει τις προτιμήσεις του νεαρόκοσμου.

18 Μολάοι - Ασωπός ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Αρχαία Ασωπός. Ρωμαϊκό ψηφιδωτό και υποθαλάσσια ερείπια. Φωτογραφίες: Γιώργος Μακρής

Όμορφη και οργανωμένη παραλία είναι και η Βιανδίνη με ξαπλώστρες, ομπρέλες, γήπεδο biachvolley, χώρο στάθμευσης, καφέ κ.ά. Η αμμουδερή και ρηχή παραλία Κάβος προσφέρει ασφάλεια για τα μικρά παιδιά. Ανάμεσα στην Ελιά και την Πλύτρα βρίσκεται η παραλία Μποζάς, επίνειο του σύγχρονου Ασωπού. Υπέροχη αμμουδιά, κατάλληλη για αθλήματα, με καφέ και εστιατόριο. Η Πλύτρα και η βυθισμένη πολιτεία Σαν πίνακας ζωγραφικής μιας γόνιμης και ευαίσθητης φαντασίας, η Πλύτρα σκλαβώνει με τις εικόνες της το βλέμμα που την αντικρίζει. Της ταιριάζουν τα ημιφωτισμένα ανοιξιάτικα τοπία και η αγριεμένη θάλασσα, όσο και θερινή απανεμιά με τον θρασύ ήλιο. Αγαπημένο θέρετρο, με τα ψαροκάϊκα και

19 Καλαμοκανάδες στην παραλία «Κόκκινες» της Πλύτρας

τα πλεούμενα αναψυχής στον ευλίμενο κόλπο της, την διάσημη και βραβευμένη με Γαλάζια Σημαία παραλία της, Παχιά Άμμο, και τα ερείπια του αρχαίου Ασωπού απλωμένα στην ακτή και στα ρηχά της θάλασσας, μοιάζει με σκηνικό νοσταλγικής μυθιστορίας. Το καλοκαίρι, όλα μεταμορφώνονται με το κοσμοπολίτικο ένδυμα, τα ταβερνάκια και τα μπαράκια ζωντανεύουν και η ξεγνοιασιά των διακοπών πλημμυρίζει την ατμόσφαιρα. Επίνειο των Παπαδιάνικων, με τον οικισμό Καραβοστάσι αντικρυστά στο λιμάνι της και το ακρωτήρι Ξυλί στην άκρη του όρμου της, ανήκει στις εκλεκτές καλλονές της δυτικής ακτής. Στην αριστερή άκρη του οικισμού, δίπλα ακριβώς απ’ το λιμάνι, αναπτύσσεται η παραλία Κόκκινες που φιλοξενεί τα ερείπια της αρχαίας πόλης του Ασωπού. Στην ακτή σώζονται ρωμαϊκά και ελληνιστικά λείψανα (λουτρά, τάφοι, λατομεία). Η πόλη επεκτείνεται μέσα στη θάλασσα με επιφανειακά υπολείμματα αλλά και υποθαλάσσια σε μικρό βάθος. Η ρωμαϊκή πόλη χτίστηκε πάνω στα ερείπια της ελληνιστικής και αποτελούσε σημαντικό λιμάνι του Κοινού των Ελευθερολακώνων ενώ ο Παυσανίας σημειώνει ότι προγενέστερα ήταν μέλος του Κοινού των Λακεδαιμονίων. Βυθίστηκε μετά τον ισχυρό σεισμό του 4ου μ.Χ. αι. που «έπνιξε» πολλές αρχαίες πολιτείες της χερσονήσου, μεταξύ άλλων και το περίφημο Παυλοπέτρι λίγο νοτιότερα, μεταξύ Βοιών και Ελαφονήσου. Το όνομα Ασωπός έχει δωρικό υπόβαθρο και κατά μία εκδοχή υπήρξε ήρωας που συν-

δέεται με την κάθοδο των Ηρακλειδών. Το ίδιο όνομα έφερε και ο ποταμός που διέσχιζε τον κάμπο των Μολάων στην αρχαιότητα. Ένα ερειπωμένο κτίσμα στην παραλία δεξιά του λιμανιού μαγνητίζει το βλέμμα και τείνει να γίνει σύμβολο της Πλύτρας. Στέκει σαν φρυκτωρός της μνήμης μεσ’ στη θάλασσα, αφήνοντας τη φθορά του στη διάθεση του χρόνου και της αλμύρας. Ήταν το πρώτο σπίτι που χτίστηκε στον νεότερο οικισμό, αρκετά πριν το 1870, από την οικογένεια Βενετσανάκη. Μια προφορική παράδοση θέλει τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη να έχει φιλοξενηθεί σ’ αυτόν τον οίκο. Ενοικιαζόμενα και ξενώνες, ταβερνάκια με εκλεκτές παραδοσιακές γεύσεις, ψάρεμα, κολύμπι, καταδύσεις, beach-volley, μουσικές βραδυές, εκδρομές, εξερευνήσεις... Από κάθε άποψη η Πλύτρα προσφέρει στον επισκέπτη της ποικίλες συγκινήσεις και δράσεις. Ένας Αρχάγγελος στη θάλασσα Ο Αρχάγγελος θεωρείται ένας από τους γραφικότερους, σύγχρονους παράκτιους οικισμούς

της Πελοποννήσου. Το ακρωτήρι του πάνω στη στενή χερσόνησο που εισχωρεί στη θάλασσα σφραγίζει τον όρμο που ξεκινάει από το Καραβοστάσι της Πλύτρας. Ψαροκάϊκα φτάνουν στο λιμανάκι του φορτωμένα ολόφρεσκα θαλασσινά. Η αμμουδερή παραλία του Αρχάγγελου, οργανωμένη και βραβευμένη με Γαλάζια Σημαία, προσφέρεται για ανέμελες, ήρεμες διακοπές, θαλάσσια σπορ και ψάρεμα. Δίπλα της ανοίγεται η επίσης αμμουδερή και όμορφη παραλία της Δαιμονιάς και ακολουθεί η παραλία Χαραχιάς με βαθιά πεντακάθαρα νερά και πολύχρωμα βότσαλα, ιδανική για έμπειρους του kitesurfung, και μία από τις μεγαλύτερες του Δήμου Μονεμβασιάς. Το εκκλησάκι της Αγίας Μαρίνας πάνω από την παραλία, με το αιγαιοπελαγίτικο σκηνικό του και το ωραίο ηλιοβασίλεμα, επιλέγουν πολλά νέα ζευγάρια για το μυστήριο του γάμου. Το ακρωτήρι και η γύρω περιοχή ήταν το 1811 έρημα και ακαλλιέργητα. Η νεότερη ίδρυση οικισμού συνδέεται με πολύχρονες έριδες και δικαστικούς αγώνες τους οποίους ξεκίνησε ο τότε Μονεμβασίας Χρύσανθος Παγώνης

20 Μολάοι - Ασωπός ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

διεκδικώντας τη γη από τις τουρκικές αρχές και τους τούρκους κατόχους της. Μετά το ξέσπασμα της Επανάστασης εγκαταστάθηκε στον Αρχάγγελο, διωκόμενος από τους τούρκους, ο κλεφταρματωλός Καπετάν-Κρανίδης του γένους των Φελούρηδων που αργότερα χρημάτισε και βουλευτής. Η ευρύτερη περιοχή γενικά δέχτηκε στην αγκαλιά της πολλούς επαναστατημένους της ταραγμένης εκείνης εποχής.. Μπαράκια, καφέ, ξενοδοχείο και ενοικιαζόμενα έχουν κάνει τον Αρχάγγελο αγαπημένο οικογε-

νειακό προορισμό τα τελευταία χρόνια. Απ’ τη γεωγραφική του θέση ο Αρχάγγελος αποτελεί ιδανικό ορμητήριο προς όλες τις κατευθύνσεις και τα αξιοθέτα του Δήμου Μονεμβασιάς. Παλιόκαστρο με θέα Ανηφορίζοντας από τη Δαιμονιά προς τα Παπαδιάνικα η απόκρημνη έξαρση της γης, βιγλάτορας του λακωνικού, κερδίζει την προσοχή του περαστικού. Γατζωμένο στο βράχο, απρόσιτο και αθέατο, το ερειπωμένο Παλιόκαστρο, σε

χρήση από τους προϊστορικούς χρόνους, ήταν μέρος της βυζαντινής επικράτειας του Δεσποτάτου του Μορέως και καταφύγιο των ανθρώπων από τις τουρκικές και πειρατικές επιδρομές. Είναι προσεγγίσιμο με πεζοπορία, μέσης μάλλον δυσκολίας, 40-60 λεπτών και η θέα στο λακωνικό που φτάνει ως το Κύθηρα και το Γύθειο είναι ανεπανάληπτη. Τα Παπαδιάνικα, όπως ομολογεί και τ’ όνομά τους, δημιουργήθηκαν από τους Παπαδάκηδες της Κρήτης που ήρθαν στα μέρη ετούτα τα χρόνια της Εθνεγερσί-

Το Παλαιόκαστρο στα Παπαδιάνικα με εξαίσια θέα στον λακωνικό κόλπο. Φωτογραφίες: Γιώργος Μακρής

ας. Από τα μεγαλύτερα χωριά της περιοχής, αριθμεί σχεδόν 2000 κατοίκους που ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία. Συκέα, το επταπύργιο κεφαλοχώρι Απέναντι απ’ τους Μολάους και απόσταση 9 χιλιομέτρων, χτισμένο σε λόφο περίοπτο κυκλωμένο από ελαιώνες, το κεφαλοχώρι 1000 και πλέον κατοίκων της Συκιάς είναι ένας από τους σπουδαιότερους άρχοντες του κάμπου. Οι μυκηναϊκοί τάφοι, τα κλασικά

ευρήματα, οι 7 πύργοι που την βάφτισαν «Επταπύργιο» τον καιρό των Ενετών, και η συμμετοχή της στους νεώτερους εθνικούς αγώνες, είναι μάρτυρες της μακρόχρονης ιστορίας της. Θρησκευτική κοιτίδα της περιοχής, με πολλά όμορφα εξωκκλήσια και ναούς, είναι η κιβωτός του λειψάνου του Αγίου Νεκταρίου, στον πανηγυρισμό του οποίου κάθε χρόνο 8 και 9 Νοεμβρίου γίνεται κοσμοσυρροή και λαμπρό προσκύνημα. Ο πρωτοπρεσβύτερος Σταύρος Βαρράς, ψυχή του χωριού και άριστος γνώστης της ιστορίας του είναι ο ιδανικός οδηγός στα αξιοθέατα και την θρησκευτική κληρονομιά του τόπου. Εκτός από τους κεντρικούς ναούς του Αγίου Νεκταρίου και Αγίου Δημητρίου, αξίζει να επισκεφτείτε το μεταβυζαντινό ναϊδριο της Παναγίας της Φουκριάς με περίφημες τοιχογραφίες και τον Αγιαννάκη που λειτουργούσε κρυφό σχολειό τα χρόνια της σκλαβιάς. Σε μια από τις ωραιότερες τοποθεσίες της πεδιάδας, δίπλα σε λιμνούλαυγρότοπο που φιλοξενεί σπάνια πουλιά, βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου που στον

μαντρότοιχό του διατηρούνται πολεμότρυπες. Ερείπια 3 ενετικών πύργων και ανεμόμυλων στέκουν μνημεία στους λόφους που περιβάλλουν το χωριό και πανάρχαια, πελώρια ελαιόδεντρα κοσμούν τα χωράφια. Ευγενικοί, χαρούμενοι, φιλόξενοι και εργατικοί, οι κάτοικοι της Συκιάς, παράγουν εκλεκτά προϊόντα και στα ταβερνάκια τους θα γευτείτε μοναδικές λιχουδιές. Εδώ έχει την έδρα της η σύγχρονη επιχείρηση ΒΙΟΓΑΛ που με σεβασμό στην οικογενειακή παράδοση δημιουργεί γευστικότατα τυροκομικά προϊόντα και η ΚΑΣΕΛΛ, δημιούργημα των ελαιουργικών συνεταιρισμών της περιοχής, που τυποποιεί το άριστο ελαιόλαδο του τόπου. Η Μεταμόρφωση... της Τρύπας του Βοριά Το χωριό είναι κτισμένο πάνω σε τμήμα ενός θαύματος της ελληνικής φύσης. Η Τρύπα του Βοριά θεωρείται από τους σπηλαιολόγους που το εξερεύνησαν ένα από τα μεγαλύτερα της χερσονήσου με σπάνιους σχηματισμούς και υπέροχα χρώματα που το καθι-

22 Μολάοι - Ασωπός ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Ο Άγιος Νεκτάριος στη Συκιά

στούν μοναδικό. Μέχρι το 1967 το όνομα του χωριού ήταν «Καταβόθρα» αφού στα όριά του υπάρχει το φυσικό ανάλογο μόρφωμα που απορροφά τα νερά της πεδιάδας. Το σπήλαιο είναι προσιτό μόνο σε καλά εκπαιδευμένους και μυημένους στη σπηλαιολογία. Στα νότια του οικισμού και στην περιοχή Πηγάδια συναντάμε ερείπια παλιών νερόμυλων.

Κουπιά ...στο βουνό Υπάρχει τουλάχιστον ένας υψίστης σπουδαιότητας λόγος για να ανηφορίσει ο επισκέπτης προς τα Κουπιά. Κι αυτός είναι η ταβέρνα ΠΥΡΟΣΤΙΑ της Κας Ελένης Γρηγοράκου. Το αναπαλαιωμένο πέτρινο σπίτι με την όμορφη αυλή σ’ ένα περιβάλλον αφημένο για πολλά χρόνια στη φροντίδα της φύσης,

θα μπορούσε να μην είναι αρκετό δέλεαρ για τους φανατικούς της παραλίας, αν δεν υπήρχαν τα χρυσά χέρια της οικοδέσποινας. Τα τσαϊτια και οι γκόγκες της, τα άγρια χόρτα του βουνού, τα μυρωδάτα τυριά, τα κουπιώτικα κοψίδια και τα μαγειρέματα στον παραδοσιακό φούρνο με τα ξύλα, το γλυκόπιοτο κρασάκι... πέρασαν από την σκληρή δοκιμασία μας και βραβεύτηκαν από τον ουρανίσκο μας. Σε υψόμετρο 530 μ. και μόλις 8 χλμ. από τους Μολάους, τα Κουπιά οφείλουν τ’ όνομά τους στα θεόρατα πουρνάρια απ’ τα οποία κατασκεύαζαν παλιά τα κουπιά βάρκας. Ο κουκλίστικος ποιμενικός οικισμός δημιουργήθηκε από τσοπάνηδες της Κρεμαστής στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας. Σήμερα αριθμεί ελάχιστους μόνιμους κατοίκους αλλά στα δυο μεγάλα πανηγύρια του χωριού Το ταβερνάκι «Πυροστιά» στα Κουπιά

23 Ο Αρχάγγελος

γίνεται κοσμοχαλασμός και οι παρθένες εξοχές του θεραπεύουν τις αντάρες της ψυχής. Νερόμυλος στα Τάλαντα Σ’ ένα μαγευτικό φαράγγι που το λένε «του Μπαλλή», ανάμεσα σε πελώρια δέντρα και τρεχούμενα νερά βρίσκονται τα απομεινάρια 11 παλιών νερόμυλων που σημάδεψαν την ιστορία του χωριού και στο όνομά του αποτυπώθηκε η ευμάρεια της εποχής (Τάλαντον = μονάδα βάρους και νόμισμα). Με πολύ μεράκι και προσπάθεια χρόνων ο Π. Σ. του χωριού «Αγία Τριάδα» κατάφερε να ξαναδώσει ζωή σε έναν από αυτούς τους πέτρινους «δράκοντες» και να διαμορφώσει το φαράγγι σε μια επισκέψιμη, κατάφυτη όαση με μικρούς καταρράκτες που φτάνουν ως τα 4 μέτρα, λιμνούλες και μονοπάτια βαθύσκιωτα και δροσερά. Ο μύλος του μπάρμπα-Νικολή Διαμαντάκου, αναστηλωμένος και χαρωπός αναβιώνει στιγμές της υδροκίνησης και αλέθει το αλεύρι του σαν τον παλιό καιρό. Στους

φυσιολάτρες θα μείνει αλησμόνητο το φαράγγι με τους ήχους του νερού και το τραγούδι των πουλιών. Οι λάτρεις της πεζοπορίας μπορούν να διασχίσουν το φαράγγι που καταλήγει στην παραλία Χαραχιά της Δαιμονιάς. Για να φτάσετε με το αυτοκίνητο, από την παραλία της Δαιμονιάς ακολουθείτε το δρόμο προς το ομώνυμο χωριό και συνεχίζεται για Τάλαντα. Ο μύλος είναι ανοιχτός στο κοινό τις Κυριακές και για ομαδικές, εκπαιδευτικές επισκέψεις μετά από συνεννόηση. Πληροφορίες στην ιστοσελίδα του συλλόγου www. talanta.gr Αν θέλετε να πλουτίσετε την διαδρομή σας με έναν ακόμα σημαντικό σταθμό, σε μικρή απόσταση από τα Τάλαντα βρίσκεται η βυζαντινή Μονή Αγίου Νικολάου (11ου-12ου αι). Επισκεφτείτε ακόμα Το λαογραφικό Μουσείο στο χωριό Βελιές με πλούσιο υλικό από τη ζωή και την παράδοση της

περιοχής. Το εύρωστο χωριό Ασωπός, 1300 περίπου κατοίκων, με τα νόστιμα κηπευτικά, σύκα, ελιές, ελαιόλαδο, εσπεριδοειδή. Το μικρό Φοινίκι όπου βρέθηκαν τα απομεινάρια του ισχυρού ιερού του Απόλλωνα Υπερτελεάτα. Σε όλα τα χωριά της περιοχής θα βρείτε ξεχωριστές υπαίθριες ομορφιές, τοπικές ιδιαιτερότητες, αγνά προϊόντα, πολιτιστικά δρώμενα, παράδοση, και κυρίως ανθρώπους ανοιχτόκαρδους και καθαρούς πρόθυμους να σας μιλήσουν για τους θρύλους και την άγνωστη ιστορία του τόπου τους. Γεύσεις μοναδικές Θα δοκιμάσετε οπωσδήποτε τα τσαΐτια, τις γκόγκες, τις λαχανόπιτες, γεμιστούς κολοκυθανθούς, τα τυριά με προτεραιότητα στο κατσικίσιο, ελιές καλαμών, χοντροελιές από τα υπεραιωνόβια δέντρα του κάμπου και φυσικά εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο και τα υπέροχα τοπικά κρασιά. Ψάρια, θαλασσινά με ουζάκι Λακωνίας. Κρεατικά ασυναγώνι-

24 Μολάοι - Ασωπός ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

το τέλος του Αυγούστου, με μεζέδες, κρασί, χορό και τραγούδια και προσφορά σύκων. Η εμποροπανήγυρη στον οικισμό Κρισά στις αρχές Σεπτέμβρη, με προσφορά γίδα βραστής και κρασιού. Την Τσικνοπέμπτης στα Παπαδιάνικα αναβιώνει το έθιμο της μεγάλης φουντάρας (φωτιάς) και την Μεγάλη Πέμπτη γίνεται η διαπόμπευση ομοιώματος του Ιούδα και η καύση του την Κυριακή της Λαμπρής. Άπειρες οι πολιτιστικές εκδηλώσεις στη διάρκεια του καλοκαιριού και τα πανηγύρια σε όλα τα χωριά. Χίλιες-μύριες εξορμήσεις κι εκδρομές Λαογραφικό Μουσείο Βελλιών και Νερόμυλος στα Τάλαντα στα και ντόπιο λουκάνικο. Σύκα ξερά ή φρέσκα στον καιρό τους. Αμυγδαλωτά, σαμουσάδες, δίπλες, φλογέρες, μελιτίνια, ραφιόλα και ντόπια μελισσοκομικά προϊόντα. Η περιοχή έχει έφεση στα βιολογικά προϊόντα και είναι από κάθε άποψη προτιμητέα. Γιορτές με νόημα Η Γιορτή Κρασιού στη Συκιά, το τελευταίο Σαββατοκύριακο του Ιουλίου με προσφορά ντόπιων μεζέδων, άφθονου κρασιού, τραγούδια, χορούς. Η Γιορτή της γίδας στα Κουπιά το πρώτο 10ήμερο του Ιουλίου. Γίδα βραστή, κρασί, γλέντι και κοσμοθάλασσα. Η Γιορτή Σύκου στα Παπαδιάνικα προς

Ιδανικό ορμητήριο για ημερήσιες εξορμήσεις και εκδρομές προς τη Μονεμβασιά, την περιοχή των Βοιών και τον Κάβο Μαλιά, την Ελαφόνησο, τις παραλίες και τα χωριά του Ζάρακα. Αν επιβάλλεται μία εκδρομή αυτή είναι το επισκέψιμο, θαυμαστό Σπήλαιο της Καστανιάς και το Απολιθωμένο Δάσος της Αγίας Μαρίνας στα Βάτικα. Πώς θα φτάσετε: Απλά, από την Εθνική Οδό Τρίπολης-Σπάρτης παίρνετε τον δρόμο για τη Σκάλα προς τους Μολάους. Πλούσιο πληροφοριακό υλικό θα βρείτε στη νέα τουριστική ιστοσελίδα του Δήμου www.monemvasia. gr. Ένθετο στο περιοδικό μας σας προσφέρουμε τον αναλυτικό χάρτη-οδηγό του Δήμου και καλό σας ταξίδι στα ελληνικά, ασύγκριτα τοπία.

Οι άνθρωποι της καρδιάς και της προσφοράς

Όσο όμορφος κι αν είναι ένας τόπος αν οι άνθρωποί του δεν συμπλέουν με την γενναιοδωρία του, δύσκολα επιστρέφεις σ’ αυτόν. Στους ανθρώπους που μας φιλοξένησαν, μας ξενάγησαν, μας βοήθησαν στο έργο μας, μ’ εκείνον τον τρόπο της καρδιάς και όχι με το τυπικό μιας διεκπεραίωσης, χρωστάμε ευγνωμοσύνη για την χαρά και την ψυχική ευφορία που πήραμε μαζί μας φεύγοντας. Στον Δήμαρχο Κο Ηρακλή Τριχείλη και τους πολλούς συνεργάτες και εκπροσώπους φορέων και Δημοτικών Κοινοτήτων που μας ξενάγησαν και μας συνόδευσαν ένα ευχαριστώ από καρδιάς. Ιδιαίτερα ευχαριστούμε τον Μιχάλη Καρούνη (Πρόεδρο Π.Σ. Πακίων), τον Γιώργο Σαργκάνη (Πρόεδρο Δ.Κ. Συκιάς) τον πρωτοπρεσβύτερο Σταύρο Βαρρά, τον Δημήτρη Πολλάλη (Πρόεδρο των Ξενοδόχων Λακωνίας), τον φωτογράφο Γιώργο Μακρή, τον Γιάννη Κοφινά... για την πολύτιμη συμπαράστασή τους. Είχαμε καλούς φίλους στα όμορφα αυτά μέρη, αποκτήσαμε καινούργιους και ανεκτίμητους.

Εδώ είναι το ταξίδι...

www.monemvasia.gr

Εστιατόριο–Καφετέρια Πλύτρα Λακωνίας τηλ. 27320 82138 κιν. 694 8816276

DESEO CAFE Συκέα Λακωνίας | Τηλ: 6983 231156

Café Bar Ferrari Πλύτρα Λακωνίας τηλ. 6980769147

CAFÉ BAR

PORTO

Ελιά Λακωνίας 27320 57508

Το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο «ΦΙΛΑΙΟΣ» είναι το προϊόν λακωνικών ελαιοκάρπων των ποικιλιών «Κορονέικη» (80%) και «Αθηνοελιά» (20%). Το ελαιόλαδο παράγεται την ημέρα της συγκομιδής με τη μέθοδο της ψυχρής έκθλιψης και φυλάσσεται σε συνθήκες ελεγχόμενης θερμοκρασίας κάτω από αυστηρό έλεγχο υγιεινής και με την υποστήριξη σύγχρονου εξοπλισμού. Οι ιδανικές κλιματικές συνθήκες σε συνδυασμό με το ευνοϊκό έδαφος επιτρέπουν στους παραγωγούς να ακολουθούν τις παραδοσιακές τεχνικές αξιοποιώντας παράλληλα τις σύγχρονες μεθόδους καλλιέργειας της ελιάς. Το αποτέλεσμα της όλης διαδικασίας είναι η παραγωγή ενός προϊόντος εξαιρετικής ποιότητας με μέτρια φρουτώδη γεύση, χρυσοπράσινο χρώμα και ιδιαίτερα χαμηλή οξύτητα κάτω του 0,5%.

8ο χλμ. Ε.Ο. Μολάων-Μονεμβασίας | Συκέα-Λακωνίας | Τ.Κ. 23052 Τηλ.: +30 27320 71830 & 71215 | Fax: +30 27320 71831 & 71097 e-mail: info@kasell.gr | www.kasell.gr

ΣΕΡΕΜΕΤΗ ΠΙΤΣΑΡΙΑ – ΨΗΤΟΠΩΛΕΙΟ Συκέα Λακωνίας | τηλ: 27320 71502

Το Hotel Palazzo βρίσκεται στο γραφικό Αρχάγγελο Λακωνίας, είναι κτισμένο με μια ιδιαίτερα παραδοσιακή αρχιτεκτονική, πρόσφατα πλήρως ανακαινισμένο έχει όλες τις σύγχρονες ανέσεις και είναι δίπλα στη θάλασσα. Όλα τα δωμάτια είναι κλιματιζόμενα, διαθέτουν τηλέφωνο, έγχρωμη τηλεόραση και ψυγείο. Το ξενοδοχείο επίσης διαθέτει parking, αίθουσα υποδοχής, roof garden, και cafe - restaurant. Παρέχονται υπηρεσίες fax και internet.

Για διακοπές χωρίς απρόοπτα, μακριά από πόλεις και παραλίες με συνωστισμό! Σας περιμένουμε στον Αρχάγγελο Λακωνίας, στο Hotel Palazzo Αρχάγγελος 230 53, Λακωνία | Τηλ. +30 27320 54111 - 12 | Fax. +30 27320 54113 www.palazzo.gr | e-mail: info@palazzo.gr

ΣΥΚΕΑ ΛΑΚΩΝΙΑΣ, Τ.Κ.: 230 52, ΛΑΚΩΝΙΑ | Τηλ.: 27320 71515 | Fax: 27320 71805 www.cheesefeta.gr | e-mail: laviogal@gmail.com

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ Θάλεια Νουάρου

Έχουν περάσει πολλές δεκαετίες από τότε που ο Γιώργος Σεφέρης, ο Κωστής Παλαμάς, ο Χένρυ Μίλερ και δεκάδες άλλοι λόγιοι και περιηγητές της εποχής άντλησαν έμπνευση από το «Βόσπορο» του Σαρωνικού. Το φως και τις στέγες του, τις φιδίσιες όχθες, τις κορυφογραμμές, τα κατάρτια... Τα καλά νέα είναι πως το μικρό καταπράσινο νησάκι με τ’ αρχοντικά και τ’ ασβεστωμένα σπίτια, παραμένει γραφικό κι αναλλοίωτο στους καιρούς· με ΄κείνη την ανέμελη νησιώτικη φυσιογνωμία που σε κάνει να νιώθεις σαν στο σπίτι σου.

Τροιζηνία

Από τον Πόρο ως την «Καμένη»

32 Τροιζηνία

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

μως τίποτα δεν τελειώνει εδώ. Η αντικρινή Τροιζήνα προσφέρεται για οικολογικές και αρχαιολογικές εξορμήσεις ενώ η χερσόνησος των Μεθάνων σαν άλλο νησί σε καλωσορίζει στις ιαματικές πηγές, στο ηφαίστειο και τη μυστηριακή της αύρα. Εδώ θα απολαύσεις φρεσκότατο ψαράκι σε μοναχικά ταβερνάκια πλάι στο κύμα, θα ανακαλύψεις ξεχασμένους οικισμούς, θα αγναντέψεις σπάνια πουλιά, θα κάνεις πεζοπορία ανάμεσα σε ηφαιστειακούς κρατήρες. Η ευρύτερη περιοχή του Δήμου Τροιζηνίας αποτελεί έναν εναλλακτικό προορισμό για κείνους που αποζητούν τη γαλήνη και την ηρεμία μακριά από τη μαζικότητα.

ανατολικές ακτές της Αργολίδας. Χτισμένος αμφιθεατρικά πάνω σε δύο λόφους αποτελεί, όπως δηλώνει τ’ όνομά του, το «πέρασμα» που ενώνει το Σαρωνικό με την Πελοπόννησο. Στα δυτικά οι βαθυκόκκινες βουνοκορφές των Μεθάνων κι απέναντι ο Γαλατάς με τα περιβόλια και τις λεμονιές. Μια ανάσα από τον Πειραιά, την Αθήνα, το Ναύπλιο το νησί είναι εδώ και χρόνια καθιερωμένος προορισμός σαββατοκύριακου. Σε μία-μιάμιση ώρα, με αμάξι, πλοίο ή δελφίνι βρίσκεσαι αγκαλιά με γραφικά λιμάνια και πευκόφυτες ακτές. Συνήθως χωρίς πρόγραμμα. Κι είναι αυτή η αίσθηση του αυθόρμητου που αφήνει τις καλύτερες των αναμνήσεων.

«Πέρασμα χωρίς τέλος»

Σφαιρία και Καλαυρεία

«Σαν φτάνεις στον Πόρο έχεις την αυταπάτη πως βλέπεις βαθύ όνειρο. Ξάφνου η γη σε ζώνει απ’ όλες τις μεριές και το βαπόρι στριμώχνεται σ’ ένα στενό πέρασμα που δείχνει να μην έχει τέλος…» γράφει ο Χένρυ Μίλερ για τον στενό πορθμό που χωρίζει το λιμάνι του Πόρου από τις νοτιο-

Το νησί που πρωτοκατοικήθηκε την 3η χιλιετία π.Χ. είναι χτισμένο πάνω σε δύο λόφους (νησάκια) που ενώνονται με μια μικρή διώρυγα. Ο πρώτος, όπου σήμερα βρίσκεται η πόλη του Πόρου είναι ηφαιστειακής προέλευσης και ονομαζόταν Σφαιρία από το όνομα του Σφαίρου, ηνίοχου του άρματος

του Πέλοπα. Το δεύτερο και μεγαλύτερο ονομαζόταν Καλαυρεία (καλή αύρα) κι ήταν το νησί του Ποσειδώνα, στον οποίο λέγεται ότι το παραχώρησε ο Απόλλωνας ως αντάλλαγμα για τους Δελφούς. Κατά τον 7ο π.χ. αιώνα ο Πόρος γνωρίζει μεγάλη ακμή και αποτελεί έδρα της ναυτικής αμφικτιονίας της Καλαυρείας, της συμμαχίας δηλαδή μεταξύ επτά πόλεων της ευρύτερης περιοχής. Τον 18ο και 19ο αιώνα ο Πόρος γίνεται μεγάλο ναυτικό κέντρο και συμμετέχει στην Επανάσταση. Από εδώ ξεκίνησε ο συμμαχικός στόλος για τη νικηφόρα ναυμαχία του Ναβαρίνου και το 1828 οι εκπρόσωποι των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων συγκεντρώθηκαν στο νησί για να καθορίσουν τα σύνορα του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους. Από τον Στράβωνα και τον Παυσανία, μέχρι τα χρόνια της τουρκοκρατίας και τον αιώνα μας, μια σειρά ευρωπαίων περιηγητών, ποιητών, συγγραφέων και λογίων της γενιάς του ‘30 βρίσκουν στο νησί «καταφύγιο» έμπνευσης και δημιουργίας. Στην αρχοντική, πέτρινη «βίλα Γαλήνη» δυτικά του

φρέσκο ψάρι απ’ την ψαρόβαρκα λιμανιού -κτίριο του 1893- τόσο ο Μίλερ όσο και ο Σεφέρης, περνούσαν τις διακοπές τους δημιουργώντας. Ο Σεφέρης έγραψε εδώ την περίφημη «Κίχλη» και σειρά ποιημάτων με αναφορές στον Πόρο. Γράφει πως «ο Πόρος έχει κάτι από τη Βενετία: Κανάλι, επικοινωνία ανάμεσα στα σπίτια με βάρκες, χλιδή, νωχέλεια, αισθησιακό πειρασμό...» Κι είναι γεγονός ότι ακόμη το νησί κρατά κάτι από εκείνη την παλιά αίγλη και γοητεία του. Στην προκυμαία Η σχέση του Πόρου με τον Πειραιά έφερε το νησί κοντά στα αστικά πρότυπα επηρεάζοντας την αρχιτεκτονική της πόλης που θυμίζει κάτι μεταξύ κυκλαδίτικων νησιών και παλιάς Αθήνας. Πολλοί αριστοκράτες αθηναίοι ήρθαν και έχτισαν τα αρχοντικά τους στο νησί. Από την προκυμαία, εμπορικό κέντρο του νησιού, ξεκινούν τα ψαροκάικα και οι βάρκες για τις γύρω ακτές. Τον Γαλατά, τα Μέθανα, τον Πειραιά. Από δω θα αγοράσεις φρέσκο πρωινό ψάρι απευθείας απ’ την ψαρόβαρκα και θα περπατήσεις κατά το σούρουπο απολαμβάνοντας τη γαλήνη του λιμανιού που βλέπει δυτικά. Βοκαμβίλιες, πασχαλιές, γεράνια μπλέκονται αρμονικά με τα ψηλά κατάρτια των ελλιμενισμένων ιστιοφόρων και τα ταβερνάκια, τα μπαρ και τα καφέ, που αραδιασμένα στη σειρά περιμένουν το Μάη να γεμίσουν από κόσμο και νεολαία. Κάθε πρωί μαζί με τις ψαρόβαρκες και τα γλαροπούλια, ντόπιοι θαμώνες και επισκέπτες -όλοι γνωστοί- μαζεύονται στα καφενεία δίπλα στην αγορά για φρέσκο γαλακτομπούρεκο και αμυγδαλωτό, τάβλι, καφέ και κουβεντούλα. Σημεία αναφοράς της πόλης αποτελούν τα κτίρια του Δημαρχείου, ένα ιστορικά διατηρητέο μνημείο σε σχέδια του Τσίλερ, το αρχαιολογικό μουσείο και το

παλιό Δημοτικό στην άλλη άκρη της προκυμαίας. Το σχολείο που ήταν δωρεά του Ανδρέα Συγγρού φιλοξενεί σήμερα συνέδρια και εκδηλώσεις, ενώ από φέτος θα στεγάσει και το νεοσύστατο λαογραφικό μουσείο του νησιού, που ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του Πολιτιστικού Συλλόγου Γυναικών Πόρου. Το μουσείο συγκεντρώνει φορεσιές, έπιπλα, εργαλεία, σκεύη και φωτογραφίες από δωρεές ντόπιων. Κάθε τέλη του Ιούλη θα συναντήσεις εδώ τη «Γιορτή της λεμονιάς», με έκθεση από τοπικά προϊόντα και χειροποίητα γλυκά του κουταλιού φτιαγμένα από τις γυναίκες του συλλόγου. Στα πλαίσια της γιορτής οργανώνονται ομιλίες, συναυλίες και δρώμενα με συμβολική συμμετοχή του κοινού.

Τα έσοδα από τις εκδηλώσεις πηγαίνουν σε παιδιά και οικογένειες του νησιού που έχουν ανάγκη. Το Αρχαιολογικό Μουσείο φιλοξενεί στους δύο ορόφους του εκθέματα από όλη την Τροιζηνία και την Ερμιόνη, μια περιοχή με σπουδαίο αρχαιολογικό παρελθόν. Θα δείτε γλυπτά, επιγραφές και αρχιτεκτονικά μέλη από την Τροιζήνα, την Καλαύρεια και τα Μέθανα καθώς και δείγματα από αρχιτεκτονικές τερακότες, που προέρχονται από την κεράμωση των κτιρίων του Ιερού του Ποσειδώνα. Τα ερείπια του ναού συναντάς στο κατάφυτο βόρειο τμήμα του νησιού, εννέα χιλιόμετρα από την πόλη του Πόρου. Πρόκειται για ένα μεγαλοπρεπές κτίσμα δωρικού ρυθμού, που

34 Τροιζηνία

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Ανηφορίζοντας στην παλιά χώρα

χρονολογείται από τον 6ο αιώνα. Στο ναό κατέφυγε το 322 π.Χ ο Δημοσθένης κυνηγημένος από τους Μακεδόνες κι έδωσε τέλος στη ζωή του πίνοντας το κώνειο. Από τα πιο εντυπωσιακά εκθέματα του μουσείου είναι η γωνιακή πήλινη σίμη από το Ιερό της Αφροδίτης Ακραίας στην Τροιζήνα κι ένα μαρμάρινο πόδι υπερφυσικού μεγέθους από ανδριάντα των ρωμαϊκών χρόνων, που βρέθηκε τυχαία στο ιερό του Ποσειδώνα. Στον δεύτερο όροφο εκτίθενται κυρίως κεραμικά αγγεία και ειδώλια των μυκηναϊκών, κλασικών, ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων από την ευρύτερη περιοχή της Τροιζηνίας, των Μεθάνων και της Ερμιόνης. Παλιά Χώρα Κάτω από το ιστορικό ρολόι απλώνεται κεραμοσκέπαστη η παλιά χώρα του Πόρου, ιδανική να την περπατήσεις όλη μέσα από τ’ ασβεστωμένα σκαλιά και τα σοκάκια, τα χρωματιστά παράθυρα και τις αυλές. Σκαλί-σκαλί φτάνεις ως την Χατζοπούλειο Βιβλιοθήκη της πλατείας Κορυζή που φιλοξενεί και μόνιμη εικαστική έκθεση με θέμα τα κοχύλια και τη θάλασσα. Από δω ανεβαίνεις στο Καστέλι, για να δεις από κοντά το Ρολόι, σήμα κατατεθέν του νησιού, που κτίστηκε το 1927 σε θέση ώστε να είναι ορατό από παντού. Στην περιοχή γύρω από το ρολόι χτίστηκαν το 1463 και οι πρώτες κατοικίες του Πόρου. Από δω αγναντεύεις αμφιθεατρικά όλη την παλιά χώρα και το λιμάνι, το κανάλι και τις ακτές του Γαλατά. Ένας άλλος ωραίος περίπατος είναι αυτός που ακολουθεί τα σκαλοπάτια αριστερά από τη βιβλιοθήκη. Από δω συναπαντάς πρώτα

το κτίριο Δεϊμέζη, ένα αρχοντικό χτισμένο με γκρίζα και κόκκινη πόρτα κι ύστερα την πλατεία του Άη-Γιώργη με τον ομώνυμο μητροπολιτικό ναό που κοσμούν τοιχογραφίες του Παρθένη. Δίπλα στην πλατεία, το μαγαζί του Γρίβα με τις εντυπωσιακές πόρτες και ο «Πλάτανος» μια από τις δύο ταβέρνες της παλιάς χώρας. Εδώ βρίσκεται και το παλιό υδραγωγείο του νησιού. Λίγο παραπάνω η ταβέρνα του Δημήτρη προσφέρει χορταστικές μερίδες από κρεατικά, ψημένα με μαεστρία. Σπεσιαλιτέ του το ιδιαίτερο μπιφτέκι –μόνο με κιμά και μυρωδικά- και η σταβλίσια μπριζόλα. Αν θες να συνεχίσεις την ανάβαση ακολουθώντας βόρεια πορεία, θα φτάσεις ως την κορυφή του λόφου όπου είναι το χαραγμένο μονοπάτι που σε οδη-

γεί σε δέκα λεπτά στην Πούντα και το εκκλησάκι του Αγ. Αθανασίου. Από εδώ πάνω οι ρομαντικοί θα απολαύσουν το καλύτερο ηλιοβασίλεμα του νησιού με υπέροχη θέα στην πόλη το Πόρου και τον αργολικό ως τις βουνοκορφές της Τροιζήνας και των Μεθάνων. Για φαγητό με θέα τη θάλασσα προτίμησε την «Όασις», μια από τις καλύτερες ταβέρνες της προκυμαίας, που προτιμούν και οι ντόπιοι. Ο γύρος του νησιού Κι ενώ ακόμα και χωρίς μεταφορικό μέσο, οι εικόνες της χώρας και του λιμανιού είναι αρκετές να γαληνέψουν την ψυχή σου, ο γύρος του νησιού -παρότι δεν ξεπερνά τη μία ώρα- κρύβει πανέμορφες διαδρομές αλλά και δυο από τις

πιο αγαπημένες παραλίες του Αργοσαρωνικού. Ακολουθώντας τον παραλιακό δρόμο με ανατολική κατεύθυνση θα βρεις το Ασκέλι, μια μεγάλη αμμουδιά κάτω από τους πευκόφυτους λόφους. Σε ελάχιστα χιλιόμετρα από δω, μέσα στα πεύκα, τα πλατάνια και τα τρεχούμενα νερά, η μονή της Ζωοδόχου Πηγής φιλοξενεί στον περίβολό της την εκκλησιά με το εντυπωσιακό τέμπλο, που φτιάχτηκε τον 17ο αιώνα στην Καππαδοκία, και οικογενειακούς τάφους αγωνιστών του ’21. Θα πιεις νερό από την ευεργετική ιαματική πηγή και θα κολυμπήσεις ακριβώς από κάτω, στην ήσυχη παραλία με τα πεντακάθαρα νερά και τα ταβερνάκια δίπλα στο πευκοδάσος. Από τον παραλιακό δρόμο, αυτή τη φορά με κατεύθυνση δυτική,

περνάς το γεφυράκι πάνω απ’ το κανάλι που ενώνει τους δύο λόφους του νησιού και κατευθύνεσαι στο Νεώριο. Θα περάσεις το Κέντρο Εκπαίδευσης Νεοσυλλέκτων του πολεμικού ναυτικού, που βρίσκεται στη θέση του πρώτου Ναύσταθμου της ελεύθερης Ελλάδας. Το 1846, ο χώρος του διοικητηρίου αποτέλεσε το λεγόμενο παλάτι, θερινή κατοικία του Όθωνα. Μπροστά σου το Μπούρτζι, το μικρό νησάκι με το καλοδιατηρημένο κάστρο του 1827, που έχτισε ο Βαυαρός φιλέλληνας Έιντεκ. Ακολουθώντας την ακτή μαζί με τις ψαρόβαρκες και τους κωπηλάτες του Ναυτικού Ομίλου να σ’ ακολουθούν, φτάνεις στο Νεώριο με τα ενοικιαζόμενα δωμάτια και τις ψαροταβέρνες πίσω από τις δυο μικρές, ήσυχες αμμουδιές με

τις ομπρέλες. Στο Μεγάλο Νεώριο λειτουργεί και φημισμένη σχολή θαλάσσιων σπορ. Λίγο πιο κάτω μέσα σε έναν αμμουδερό κόλπο ζωσμένο από πεύκα θα βρεις μια ειδυλλιακή καταπράσινη παραλία, το Λιμανάκι της Αγάπης. Είναι μικρή με μπαρ, ομπρέλες και αρκετό κόσμο, οπότε όσο νωρίτερα την επισκεφθείς τόσο καλύτερα θα την απολαύσεις. Η αμέσως επόμενη παραλία είναι μια γραφική κι όμορφη αμμουδιά που απλώνεται μπροστά από το διατηρητέο μνημείο του Ρώσικου Ναύσταθμου. Ο Ναύσταθμος, που χτίστηκε το 1834 για τον ανεφοδιασμό του ρωσικού στόλου στο Αιγαίο, ήταν στην κυριότητα των Ρώσων από το 1900 ως τις αρχές του 20ου αιώνα και έχει ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον. Μπρο-

36 Τροιζηνία

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

στά στην παραλία απλώνεται μια μεγάλη ξύλινη προβλήτα για απευθείας βουτιές καθώς χαζεύεις το αντικρινό Δασκαλιό, το μικρό νησάκι στο σχήμα της καρδιάς με μοναδικό κτίσμα ένα εκκλησάκι στο κέντρο του. Συνεχίζοντας τη διαδρομή, διασχίζεις πια το βόρειο τμήμα του νησιού με το ναό του Ποσειδώνα και το περίφημο πευκοδάσος της Καλαυρείας. Η διαδρομή καταλήγει στη βοτσαλωτή και η ήσυχη παραλία της Βαγιωνιάς, ό,τι πρέπει για όσους θέλουν απομόνωση. Μια ήσυχη οικογενειακή ταβέρνα προσφέρει σπιτικά μαγειρευτά μέσα στο περιβόλι με την όμορφη θέα και το γραφικό ξωκλήσι. Από δω ο δρόμος επιστρέφει πίσω στο λιμάνι από τα δυτικά. Αν δεν διαθέτεις μέσο, δεν υπάρχει λόγος στενοχώριας. Βάρκες και θαλάσσια ταξί σε πάνε σε όλες τις παραλίες, τις βραχονησίδες του Πόρου και τα γύρω νησιά. Τροιζήνα Απέναντι στον Γαλατά, το γραφικό και πολυσύχναστο λιμάνι

με τα καφέ και τις ταβέρνες, τα καΐκια πάνε κι έρχονται. Κι ενώ το θρυλικό λεμονοδάσος οδεύει προς εξαφάνιση, η εξερεύνηση της ενδοχώρας φυλά πολλές άλλες άγνωστες πτυχές του τόπου. Πρώτα περνάς μέσα από τις πολύχρωμες φυτείες με τα γαρύφαλλα κι έπειτα ακολουθείς τη σήμανση για το θρυλικό Διαβολογέφυρο. Μετά από λίγα χιλιόμετρα (δύσκολου) χωματόδρομου θα βρεθείς μπροστά σε ένα ολοζώντανο μνημείο της φύσης με παλιά πέτρινα γεφυράκια, καταρράκτες και τρεχούμενα νερά. Την τοποθεσία συντροφεύει ένας ακόμη θρύλος από τους δεκάδες του τόπου. Σ’ ολόκληρη την περιοχή υπάρχουν διάσπαρτα τα ερείπια της Αρχαίας Τροιζήνας, πατρίδας του μυθικού Θησέα. Αναζητήστε τη σήμανση για τον αρχαιολογικό χώρο της Τροιζήνας με το Ιερό του Ιππόλυτου, που εκτείνεται μέσα σε ένα κατάφυτο περιβάλλον, τρία χιλιόμετρα από το λιμάνι. Στο δρόμο για το ιερό συναντάς έναν πύργο, τμήμα του διατειχίσματος της αρχαίας πόλης, αλλά και ένα ρωμαϊκό κτίσμα που έχει ταυτιστεί με

παραλία Νεώριο

το Ιερό των μουσών. Ο αρχαιολογικός χώρος, άγνωστος στο ευρύ κοινό, σχετίζεται με τον έρωτα της Φαίδρας για τον Ιππόλυτο, η λατρεία του οποίου συνδέθηκε με αυτήν του Ασκληπιού. Τον ναό είχε ιδρύσει ο Διομήδης, επειδή είχε γλιτώσει από την κακοκαιρία κατά την επιστροφή του από την Τροία. O περίβολος και τα κτίσματα του ιερού κτίστηκαν μεταξύ του 4ου και του 3ου αιώνα π.Χ. γύρω από έναν αρχαιότερο πυρήνα λατρείας κι η ύπαρξη σχετικών επιγραφών βεβαιώνει τη λειτουργία Ασκληπιείου στο τέμενος. Στον ίδιο χώρο ήρθε πρόσφατα στο φως η Επισκοπή, στη θέση μιας παλαιοχριστιανικής βασιλικής μεγάλων διαστάσεων, ενώ στην ευρύτερη περιοχή σώζονται αρκετά μεταβυζαντινά μνημεία με σημαντικές τοιχογραφίες. Στο δρόμο για τα Μέθανα, ακριβώς στο μυχό του κόλπου της Επιδαύρου ο υδροβιότοπος της

37 Ψήφτας, επίσης άγνωστος στους πολλούς, αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους της χώρας κι έναν από τους λιγοστούς της νότιας Ελλάδας. Πρόκειται για μια ρηχή λιμνοθάλασσα με πλούσιους βάλτους και καλαμιώνες. Σύμφωνα με τη μυθολογία εδώ πνίγηκε ο Σάρωνας, βασιλιάς της Τροιζηνίας κυνηγώντας ένα ελάφι. Το σώμα του ξεβράστηκε κοντά στον αρχαίο ναό της Σαρωνίας Αρτέμιδας, που ο ίδιος είχε κατασκευάσει. Από τότε ο κόλπος, μεταξύ Τροιζήνας και Αττικής, πήρε τιμητικά το όνομα του Σαρωνικού. Η περιοχή που έχει κηρυχθεί ως «εξαίρετου φυσικού κάλλους» έχει τεράστια σημασία για τα μεταναστευτικά πουλιά, ενώ αποτελεί σημαντικό καταφύγιο για κύκνους, ερωδιούς και πάπιες. Η πρόσφατη ανάπλαση του χώρου με παρατηρητήρια, πλακόστρωτα μονοπάτια, ξύλινη γέφυρα και ενημερωτικές πινακίδες για τη διάβαση και την παρατήρηση των πουλιών και η αναβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος με τη φύτευση 2500 δέντρων αναμένεται να μετατρέψει την περιοχή σε πόλο έλξης επισκεπτών. Κάτω απ’ το ηφαίστειο Διασχίζουμε το Στενό, τη λωρίδα γης που ενώνει τα Μέθανα με την Πελοπόννησο, για να κυκλώσουμε ολόκληρη τη χερσόνησο από τα δυτικά, με κατάληξη την λουτρόπολη των Μεθάνων. Πρώτη στάση το Βαθύ. Ένα γραφικό ψαροχώρι με την ομώνυμη ακτή και τις δυο ταβέρνες πίσω από τη μικρή της μαρίνα. Λίγο πιο κάτω, στο απάνεμο λιμανάκι του οικισμού θα βρεις μαζεμένες ψαροταβέρνες, όπου θα απολαύσεις φρεσκότατο ψαράκι, ξιφία, οστρακοειδή και θαλασσινά. Από το Βαθύ, μέσα από πευκόφυτες πλαγιές ο δρόμος ανηφορίζει για την Καμένη Χώρα. Με τα λευκά της σπιτάκια πάνω στο σκούρο κόκκινο ηφαιστειακό πέτρωμα, η Καμένη Χώρα είναι

Μέθανα, άνοδος προς το ηφαίστειο

38 Τροιζηνία

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Μονή Ζωοδόχου Πηγής

Το παραδεισένιο λιμανάκι της αγάπης χτισμένη στη βάση της πλαγιάς ακριβώς κάτω από το ηφαίστειο. Εδώ, θα κάνεις στάση στο οινοθεραπευτήριο «Ηφαίστειο», με τα παλιά αντικείμενα και τη θέα του χωριού, για να δοκιμάσεις γεμιστές πιπεριές, φουρνιστές μελιτζάνες και τους περίφημους κρεμμυδοκεφτέδες παρέα με τους φιλόξενους ιδιοκτήτες. Ο Θοδωρής Ιωάννου επέστρεψε στον τόπο του και δεν αρκέστηκε μόνο στην ταβέρνα. Έχτισε και το υπαίθριο θεατράκι του χωριού, «για να δώσει στο μέρος ζωή» και κάθε καλοκαίρι οργανώνει εδώ το φεστιβάλ της Καμένης Χώρας που τιμούν σημαντικά ονόματα της ελληνικής μουσικής σκηνής. Περίπου ένα χιλιόμετρο έξω από το χωριό συναντάς το σηματοδοτημένο μονοπάτι που οδηγεί στον έναν από τους 33 συνολικά ηφαιστειακούς κρατήρες που βρίσκονται διάσπαρτοι στη γύρω περιοχή. Από τον Στράβωνα, τον Παυσανία και τον Οβίδιο πληροφορούμαστε για την τελευταία έκρηξη του ηφαιστείου που τοποθετείται μεταξύ του 276 και 239

π.Χ. κι έκτοτε είναι ανενεργό. Η ανάβαση προς τον κύριο κρατήρα της «Καμένης» απαιτεί κάμποσο κόπο είναι όμως μια άκρως ενδιαφέρουσα εμπειρία. Περίπου 20 λεπτά ανάβαση πάνω στη σκούρα πέτρα, σε μια διαδρομή γεμάτη από πεύκα και τη θέα του Σαρωνικού με την Αίγινα και το Αγκίστρι να σ’ ακολουθεί. Στο τέλος του μονοπατιού βλέπεις (με γραμμένη τη λέξη Volcano) ένα μεγάλο γεωλογικό ρήγμα με κάθετα βαθιά τοιχώματα. Κι ενώ νομίζαμε πως φτάσαμε στον κρατήρα διαβάζω πως ο κύριος ηφαιστειακός κρατήρας, με διάμετρο 100 και βάθος 50 μέτρα, είναι λίγα μέτρα δεξιότερα, στα 425 μέτρα υψόμετρο. Μετά την «Καμένη» ο δρόμος κατηφορίζει προς τον παραλιακό οικισμό του Αγίου Γεωργίου με το λιμανάκι και την ομώνυμη εκκλησιά. Στην άκρη του μόλου θα δεις ένα βυθισμένο πλοίο, το «τσιμεντωμένο καράβι», απομεινάρι των Γερμανών από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Από δω θα ανεβείς ως την Κουνουπίτσα, ένα μικρό χωριουδάκι, πατρίδα του

οπλαρχηγού Δεδεγκίκα. Το βλέμμα σου θα κλέψουν τα διάσπαρτα ξωκλήσια της περιοχής, που αξίζει να επισκεφθείς για τις σπάνιες τοιχογραφίες και τα μοναδικά αρχιτεκτονικά τους στοιχεία. Δεκάδες μύθοι και θρύλοι συντροφεύουν την ευρύτερη περιοχή που, όπως μαρτυρούν τα ευρήματα, κατοικείται από τη νεολιθική εποχή (4.000 π.χ.). Στο λόφο Παλαιόκαστρο βρισκόταν η πόλη των Αρχαίων Μεθάνων, από την οποία σώζονται τμήματα των τειχών της ακρόπολης, ενώ ερείπια της αρχαίας πολιτείας σώζονται και μέσα στη θάλασσα. Στην περιοχή ανακαλύφθηκε οικισμός Μυκηναϊκής Εποχής , τόπος λατρείας - πιθανόν του Ποσειδώνα. Πολλά ακόμη μνημεία σώζονται διάσπαρτα · τα ερείπια του πύργου - αρχαίου ελαιουργείου στη θέση Θρονί, το κάστρο του Φαβιέρου και τμήματα του τείχους του Νικία στο Στενό καθώς και ίχνη κυκλώπειων τειχών στο λιμάνι των Μεθάνων. Στην περιοχή υπάρχουν περισσότερες από 100 τοποθεσίες με λείψανα πρωτοελ-

40 Τροιζηνία

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

λαδικής εποχής και 220 σημεία με αρχαιότητες… ιδανικός τρόπος να τις εξερευνήσεις, η πεζοπορία. Σε όλη τη χερσόνησο ένα εκτεταμένο και καλά σηματοδοτημένο δίκτυο μονοπατιών προσφέρει πολλές δυνατότητες για περπάτημα. Στις πηγές των Μεθάνων Στον θαλασσινό Άγιο Νικόλαο απολαμβάνεις τη μοναχική γαλήνη της θάλασσας με το «Οινομαγειρείο του Παυσανία» ένα μοναχικό ταβερνάκι πάνω από την ακτή να τρατάρει φρέσκους θαλασσινούς μεζέδες με θέα το Αγκίστρι. Αν είσαι τυχερός το καλοκαίρι θα δεις εδώ δεκάδες δελφίνια και φώκιες να ταξιδεύουν κατά μήκος της

Το ανακαινισμένο υδροθεραπευτήριο των Μεθάνων

ακτής. Στην αρχαιότητα βρισκόταν εδώ τα λεγόμενα Λουτρά του Παυσανία, μια από τις έξι ιαματικές πηγές της περιοχής την οποία θα βρείτε λίγα μέτρα πιο πέρα από τον οικισμό, ακριβώς επάνω στην ακτή. Θειούχες και χλωρονατριούχες, οι πηγές είναι αποτέλεσμα ηφαιστειακής δράσης και η θεραπευτική τους αξία είναι γνωστή από την αρχαιότητα. Η οργανωμένη χρήση τους ξεκινά το 1870, ενώ το 1930 αρχίζει να λειτουργεί το πρώτο δημόσιο υδροθεραπευτήριο. Κατάλληλες για πάρα πολλές παθήσεις, οι πηγές χάρισαν στο παρελθόν μεγάλη φήμη στην περιοχή. Σήμερα το ανακαινισμένο υδροθεραπευτήριο με τα ανοι-

χτόχρωμα νερά και την έντονη μυρωδιά του θείου σε υποδέχεται στα Μέθανα. Το μικρό λιμανάκι με τα σκάφη και τις ψαρόβαρκες και το πευκόφυτο νησάκι των Αγίων Αναργύρων με την ομώνυμη εκκλησιά δίνουν γραφικές πινελιές στον οικισμό. Κάποιοι ψαρεύουν, κάποιοι πίνουν καφέ κι άλλοι περπατούν κατά μήκος του νησιού και της ήσυχης προκυμαίας. Μια ατμόσφαιρα από τα περασμένα σε κατακλύζει. Ίσως τα θρυλικά Μέθανα να έμειναν λίγο πίσω απ’ αυτόν τον ξέφρενο ρυθμό της (δήθεν) ανάπτυξης, κάπως έτσι όμως κατάφεραν και διατήρησαν ακέραια την παραδοσιακή τους ταυτότητα. Προσβλέπουν πια σε ένα μέλλον «εναλλακτικό» με τους νέους να αναλαμβάνουν πρωτοβουλία και να οργανώνουν πεζοπορίες, φεστιβάλ, συλλόγους κι ομαδικές δράσεις. Εδώ, θα αναζητήσεις και θα βρεις τους κατάλληλους ανθρώπους που θα σ’ οδηγήσουν στα μυστηριακά μονοπάτια του τόπου. Κι ένα είναι σίγουρο· πως σε κάποιο απ’ αυτά θα εντοπίσεις το δικό σου (απόρρητο) λημέρι.

Ο αρχαιολογικός χώρος με τον Ιερό του Ιππόλυτου στην Τροιζήνα

7 BROTHERS HOTEL

Το ιδανικότερο ξενοδοχείο για μια ξεχωριστή διαμονή στον καταπράσινο Πόρο. Βρίσκεται ακριβώς στο λιμάνι, στο κέντρο της Πόλης. Έχει θέα το γραφικό λιμάνι με τις βαρκούλες, την απέναντι παραλία του Γαλατά και βρίσκεται μπροστά από την αφετηρία των λεωφορείων, των ταξί και από τις βάρκες. Λιμάνι του Πόρου, Πόρος 180-20 Τηλ.: (+30) 22980 – 23412 • Fax: (+30) 22980 – 23413 site: www.7brothers.gr • e-mail: info@7brothers.gr

Hotel New Aegli****

Το ξενοδοχείο New Aegli 4 αστέρων βρίσκεται στην περιοχή Ασκέλι, ακριβώς μπροστά στην ωραιότερη και πιο οργανωμένη πλαζ του Πόρου, μόλις 1,3 χιλιόμετρα από το λιμάνι και κέντρο του νησιού. Το New Aegli είναι μια σύγχρονη ξενοδοχειακή μονάδα και αποτελείται από 80 πλήρως εξοπλισμένα δωμάτια. Στο ξενοδοχείο μας ο επισκέπτης μπορεί να χαρεί τις υψηλές υπηρεσίες, την άψογη εξυπηρέτηση και την μαγευτική θέα. Πόρος Ασκέλι 18020 Τηλ: 22980 22372 • Fax: 22980 24345 site:www.newaegli.com • e-mail: manessis@otenet.gr

HOTEL ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ

Στο κέντρο του Γαλατά απέναντι από τον Πόρο βρίσκεται το ξενοδοχείο Παπασωτηρίου. Ιδανικό για οικογενειακές διακοπές όλα τα μπαλκόνια του έχουν θέα τον μαγευτικό Πόρο. Παροχές: Θέα θάλασσα, air condition, internet, ψυγείο, ασανσέρ, τηλεόραση, πρωϊνό, café bar. Γαλατάς, Τροιζηνίας 180-20 Τηλ.: (+30) 22980 – 42841 • Fax: (+30) 22980 – 43558 e-mail: papasotiriouhotel@gmail.gr

ΑΠΟΛΛΩΝ STUDIOS - HOTEL

Στην παραλία των Μεθάνων, μόλις 200 μέτρα από το λιμάνι, επάνω στο κύμα σας καλωσορίζουμε και σας προσφέρουμε μια όμορφη επιλογή δωματίων, όπου όλα έχουν θέα στο Σαρωνικό και στην μαγευτική ανατολή Ηλίου, για μια ευχάριστη και άνετη διαμονή κατά τη διάρκεια των διακοπών σας. Ακτή Σαρωνικού 14 Μέθανα Τηλ: 22980 93082 • Fax: 22980 92688 site:www.apollon-methana.gr • email: info@apollon-methana.gr

ΟΙΝΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗΡΙΟ ΗΦΑΙΣΤΕΙΟ

Στην Καμένη Χώρα Μεθάνων στη σκιά του ηφαιστείου, στο παλιό πέτρινο κτίσμα λειτουργεί η παραδοσιακή ταβέρνα Οινοθεραπευτήριο “Ηφαίστειο”. Απέναντι ο Θοδωρής Ιωάννου έχει φτιάξει ένα υπέροχο υπαίθριο θεατράκι όπου κάθε καλοκαίρι πραγματοποιείται το φεστιβάλ της Καμμένης Χώρας με την συμμετοχή πολλών γνωστών καλλιτεχνών. Τηλ.: 6977 715676 site: www.methanavolcano.com • email: metvolc@yahoo.gr

Porto Cafe - Παραλία Πόρου

τηλ.: 22980 22211 • e-mail: portocafeporos@gmail.com

ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΑ ΜΩΡΟΠΟΥΛΟΥ

Ουζερί – Μεζεδοπωλείο ΟΣΤΡΙΑ

Μεζεδοποιείον πάνω στο κύμα! Τόπος συνάντησης, έμπνευσης, δημιουργικής ψυχαγωγίας. Από την άλικη Ανατολή μέχρι την φεγγαρόστρατα μπροστά στο «Οστρια». Ακτή Σαρωνικού 22, Μέθανα, τηλ. 22980 92955

Σε μια έκταση 16 στρεμμάτων βρίσκονται στην περιοχή της Τροιζήνας τα θερμοκήπια Μωρόπουλου. Στις σύγχρονης εγκαταστάσεις του κ. Μωρόπουλου καλλιεργούνται, γυψόφιλα, προβάτσα και μίνι γαρύφαλλα. Θερμοκήπια Μωρόπουλου Πόρος Τροιζηνίας 18020 Τηλ.: 22980 35207

«Δημήτρης» ταβέρνα - κρεοπωλείο

Η ταβέρνα είναι καθαρά οικογενειακή, φημισμένη για τα ψητά στα κάρβουνα. Βρίσκεται λίγο μετά την πλατεία του Αγίου Γεωργίου, όπως ερχόμαστε από το λιμάνι. Στην ταβέρνα μας θα γευτείτε και θα απολαύσετε μια μεγάλη ποικιλία ορεκτικών και μεζέδων. Όλα τα κρέατα είναι φρέσκα, κόβονται και ψήνονται στα κάρβουνα, κατευθείαν από το χασαπικό μας. Πόρος 180-20 Τηλ: 22980 - 23709 site: www.poros.com.gr/dimitris-tavern/ e-mail: vangelispanou@hotmail.com

το λιμανάκι

ΕΝΟΙΚΙΑΖΟΜΕΝΑ ΓΚΑΡΣΟΝΙΕΡΕΣ ΨΑΡΟΤΑΒΕΡΝΑ

Βαθύ Μεθάνων Τηλ.: (+30) 22980 – 92948, 92315 site: www.methanarooms.com e-mail: limanaki@methanarooms.com

SUPER MARKET ΜΠΙΣΔΑΣ

Στην παραλία του Πόρου με μαγευτική θέα στη θάλασσα μπορείτε να απολαύσετε τους εξαιρετικής ποιότητας ψαρομεζέδες και κρεατομεζέδες σε πολύ λογικές τιμές. Παραλία Πόρου, Πόρος 180-20 Τηλ.: (+30) 22980 – 22955 & 6944 373109 • email: sakisoasis@hotmail.com

Το Super Market του κ. Μπίσδα Αθανάσιου είναι μέλος του ομίλου «ΑΣΠΙΔΑ» και βρίσκεται στον Γαλατά Τροιζηνίας. Στο κατάστημα υπάρχει ΑΤΜ και μπορείτε να προμηθευτείτε τοπικά προϊόντα από την περιοχής της Τροιζηνίας, όπως ελαιόλαδο και ελιές παραγωγής του κ. Μπίσδα.

Γαλατάς, Πόρος Τροιζηνίας, 18020 Τηλ.: 22980 42426

ΑΦΙΕΡΩΜΑ Ελένη Α. Παπαδοπούλου

η Ελλάδα του μέλιτος Αμβροσία, νέκταρ θεών και θνητών, ελιξίριο μακροζωίας, σύμβολο ευγονίας, καλλυντικό και ίαμα, κορωνίδα των γλυκισμάτων… Δεν υπάρχει γλυκιά τροφή που να έχει υμνηθεί από τον άνθρωπο όπως το μέλι και δεν υπάρχει έντομο που να έχει αγαπήσει ο άνθρωπος όσο τη μέλισσα.

Μέλισσα γράφει στον θαυμαστό πλανήτη μας ζωή 65-55 εκατομμυρίων χρόνων και η σχέση της με τον άνθρωπο χάνεται στα βάθη της νεολιθικής εποχής τουλάχιστον. Παρ’ όλα αυτά, πολλά από τα μυστήρια του ιερού εντόμου παραμένουν άλυτα, ενώ τα τελευταία χρόνια γινόμαστε μάρτυρες της αναζωπύρωσης του επιστημονικού ενδιαφέροντος για τη μέλισσα. Αιτία γι’ αυτό το ενδιαφέρον είναι, δυστυχώς, ο αδυσώπητος νόμος της απώλειας που εσαεί μονολογεί «εκτιμάμε κάτι όταν το χάσουμε». Το παγκόσμιο πρόβλημα της κατάρρευσης των μελισσιών (CCD), ανέδειξε τα τελευταία χρόνια τις συνέπειες της επέμβασης στο γενετικό κώδικα της μέλισσας, της συρρίκνωσης και της αλλοίωσης των βιοτόπων απ’ όπου αντλεί τις πρώτες ύλες της, της αλόγιστης και ανεξέλεγκτης χρήσης φυτοφαρμάκων και εντομοκτόνων, τις επιπτώσεις της ανάπτυξης και της τεχνολογίας. Ένας πανάρχαιος και αειφόρος σύντροφος και ευεργέτης του ανθρώπου απειλείται από την απληστία του ευεργετηθέντος, με συνέπειες δυσοίωνες για το σύνολο της ζωής. Στην Ελλάδα, το πρόβλημα έχει εμφανιστεί μόνο

σποραδικά και σε έκταση που βάζει –για την ώρασε καθεστώς συναγερμού την μελισσοκομική κοινότητα. Η πλούσια χλωρίδα της ελληνικής γης, η ηλιοφάνεια, το κλίμα, η -συγκριτικά με τις χώρες τους δυτικού κόσμου- χαμηλή ανάπτυξη, είναι οι ισχυροί σύμμαχοι της εγχώριας παραγωγής. Τα προϊόντα της μέλισσας παραμένουν κορυφαία τροφή, μια γλυκιά πανάκεια απόλυτα φυσική που συγκεντρώνει θαυμαστό πλήθος θεραπευτικών ιδιοτήτων και θρεπτικές αξίες ανεκτίμητες. Το, δε, Ελληνικό Μέλι, με κάθε επισημότητα και αρμόδια παραδοχή, αναγνωρίζεται ως βασιλιάς στο είδος του παγκοσμίως. «πάσι θεοίς μέλι» Στην ελληνική αρχαιότητα η ζάχαρη έγινε γνωστή τον 4ο π.Χ. αιώνα όταν τα στρατεύματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου ανακάλυψαν το ζαχαροκάλαμο στην κοιλάδα του Ινδού ποταμού. Παρ’ όλα αυτά, μέχρι και τον 18ο αιώνα μ.Χ. το μέλι ήταν το κυρίαρχο γλυκαντικό της ελληνικής διατροφής που είτε

46 Μέλι

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

μόνο του είτε συμπληρώνοντας άλλα παρασκευάσματα, συνόδευε καθημερινά τα γεύματά μας. Μια σειρά από ασθένειες του καιρού μας πιθανότατα οφείλονται μεταξύ άλλων στο διαζύγιο της σύγχρονης ελληνικής διατροφής από το μέλι. Από την μυθική εποχή του πρώτου διδάξαντος την μελισσοκομική τέχνη, Αρισταίου, ως την μινωική Κρήτη και από τις πρώτες καταγραφές του Αριστοτέλη ως τις μέρες μας, το μέλι κέρδισε μια θέση στον ελληνικό πολιτισμό πλάι στο κορυφαίο τρίπτυχο ελιά-αμπέλι-σίτος. Η ελληνική σοφία υποκλίθηκε από νωρίς στο μεγαλείο της τέλεια οργανωμένης μητριαρχικής κοινωνίας που παράγει ένα προϊόν απαράμιλλο. Η Μέλισσα έγινε έμβλημα πόλεων, αποτυπώθηκε σε νομίσματα, έγινε κόσμημα αλλά και σύμβολο λατρείας. Η Μέλισσα ήταν τροφός του Δία, ιέρεια της Δήμητρας αλλά και πολλών θηλυκών θεοτήτων του αρχαίου μας κόσμου ενώ ένα από τα προσωνύμια της Πυθίας ήταν Δελφία Μέλισσα, της δε Περσεφόνης «Μελιτώδης». Το μέλι ήταν η κύρια τροφή των Πυθαγορείων, ο Ιπποκράτης το συνιστούσε σε ασθενείς και υγιείς, ο Αριστοτέλης μας έδωσε τα πρώτα συγγράμματα για τη ζωή της μέλισσας και την μελισσοκομία, ο Θεόφραστος, ο Αθήναιος και πολλοί ακόμα επώνυμοι της αρχαιότητας αναφέρονται στις ευεργετικές του ιδιότητες. Οι ανασκαφές στα μινωικά κέντρα, στο Σέσκλο, τα μυκηναϊκά ευρήματα και η πληθώρα γραπτών αναφορών, φανερώνουν μια πλούσια και βαθιά σχέση των Ελλήνων με τη μέλισσα και την μελισσουργία. Τη γνώση της ιδιότητας του μελιού σαν συντηρητικό, την συναντάμε ήδη στον τρωικό κύκλο όπου η σορός του Πάτροκλου συντηρήθηκε στο μέλι. Στη Σπάρτη η στρατιωτική αγωγή προέβλεπε ένα μήνα εκπαίδευσης στον Ταΰγετο όπου εκπαιδευόμενοι και εκπαιδευτές ετρέφοντο αποκλειστικά με μέλι (μήνας του μέλιτος). Μια μεγάλη ποικιλία υγρών και στερεών λιχουδιών με βάση το μέλι είναι ικανό στοιχείο για την απόδειξη της σπουδαιότητας που κατείχει το μέλι στην αρχαία διατροφή. Μελίκρατο, υδρόμελο, οξύμελο, οινόμελο, μηλόμελο, μελόρακο, πυραμοί, μελιτούντες, ίτριον, μυττωτό, πλακούντες, μελόπιτες και πολλά άλλα

σκευάσματα είναι οι πρόγονοι λιχουδιών που και σήμερα επιβιώνουν είτε πιστά είτε σε εξελιγμένη εκδοχή στην παραδοσιακή μας διατροφή. Καλό είναι να θυμόμαστε ότι μελομακάρονα, μελεκούνια, δίπλες, τηγανίτες, μπακλαβάδες, πιτάκια, παστέλια, χαλβάδες και τόσα άλλα γλυκά και εδέσματα της παράδοσής μας που έχουν ως γλυκαντικό το μέλι, είναι πολύ πιο υγιεινά από τους σύγχρονους λιπαρούς εισβολείς. Η αρχαιότερη γηγενής φυλή μέλισσας στη χώρα μας είναι η Apis mellifera cekropia όπως μαρτυρεί και το όνομά της (από τον Κέκροπα) ενώ η Apis mellifera macedonica είναι αυτόχθων φυλή του ελληνικού Βορρά. Δυστυχώς, οι επεμβάσεις για «βελτίωση» της παραγωγικότητας απειλούν σοβαρά τις αυτόχθονες φυλές οι οποίες, μάλιστα, έχουν μεγαλύτερη αντοχή στις ιώσεις που απειλούν τα μελίσσια. Το καλύτερο στον κόσμο Δεν είναι υπερβολή ότι η Ελλάδα παράγει το καλύτερο γευστικά και ποιοτικά μέλι στον κόσμο. Η μεγάλη ηλιοφάνεια, η γεωμορφολογία και ποικιλία των βιοτόπων, το σπάνιο ενδημικό κεφάλαιο, ο βοτανικός πλούτος και η διασωθείσα από την ανάπτυξη υπαίθρια χώρα, καθιστούν την Ελλάδα μελισσοκομικό παράδεισο. Το γεγονός ότι η ελληνική μελισσοκομία ασκείται ακόμα σε μεγάλο βαθμό με την παραδοσιακή, νομαδική μέθοδο όπου οι μέλισσες μεταφέρονται από τόπο σε τόπο για να συναντήσουν την ανάλογη χλωρίδα, διατηρεί στο ελληνικό μέλι ψηλά τον δείκτη της αγνότητας. Και παρά το γεγονός ότι αποτελεί ένα σπουδαίο οικονομικό κλάδο με εκπληκτικές δυνατότητες, οι εγκληματικές τακτικές των κυβερνήσεων εγκατέλειψαν και αυτόν στη μοίρα της φιλοπατρίας του Μελισσοκόμου, χωρίς στρατηγική, σχέδιο και δυναμικές πολιτικές. Ότι έχει διασωθεί οφείλεται κυρίως στο μεράκι και την παράδοση και μόλις πρόσφατα, η συνθήκη της κρίσης ανέδειξε την μελισσοκομία σαν ελπιδοφόρο οικονομικό πεδίο. Και πρέπει εδώ να υπογραμμίσουμε ότι το μέλι και τα άλλα παράγωγα της μέλισσας, είναι από τη φύση τους «βιολογικά» με την ζήτηση τείνουσα στο άπειρο. Οι αριθμοί είναι άκρως αποκαλυπτικοί για τις εντυπωσιακές προοπτικές των ελληνικών μελισσοκομικών προϊόντων. Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2007 η Ελλάδα είναι σταθερά 4η στην κατάταξη παραγωγός χώρα της Ε.Ε. με την Ισπανία, τη Γερμανία, τη Γαλλία να προηγούνται σε ποσότητα, όχι όμως και σε ποιότητα. Η παραγωγή στην Ελλάδα το 2008 έφτασε τους 16.000 τόνους μέλι, με κάλυψη 90% της εγχώριας ζήτησης και πρώτες παραγωγικές περιοχές την Μακεδονία και την Πελοπόννησο. Σε

Παιώνια Παρνασσού. Τα ενδημικά φυτά της Ελλάδας συμβάλλουν στην κορυφαία ποιότητα του ελληνικού μελιού. Φωτογραφία: Γιάννης Κοφινάς 23-25.000 υπολογίζονται οι Μελισσοκόμοι και μόνο 5000 από αυτούς έχουν πάνω από 150 κυψέλες και θεωρούνται επαγγελματίες. Τα στοιχεία είναι ενδεικτικά για το πως μια δυναμική πολιτική μπορεί να διαμορφώσει συνθήκες αυτάρκειας αλλά και εξαγωγικού πλεονεκτήματος. Ελπιδοφόρες παράμετροι για το παρόν και το μέλλον είναι η στροφή νέων ανθρώπων στη μελισσοκομία, η γνώση και ο τεχνολογικός εκσυγχρονισμός της νέας γενιάς μελισσοκόμων, η παράλληλη εστίαση στα υπόλοιπα προϊόντα της κυψέλης, και η επέκταση σε σκευάσματα που περιέχουν μελισσοκομικά. Τέλος, πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι το μόνο ελληνικό μέλι που είναι κατοχυρωμένο ως Π.Ο.Π. είναι η ελατοβανίλια Μαινάλου, στοιχείο απογοήτευσης στην χώρα της ευλογημένης μέλισσας.

Μέλι από τον τόπο σου Το ελληνικό μέλι χωρίζεται σε δύο μεγάλες κατηγορίες. Τα ανθόμελα που παράγονται από το νέκταρ των λουλουδιών και εκείνα που παράγονται από μελιτώματα δέντρων. Υπάρχει μια μεγάλη γκάμα εγχώριων μελιών αλλά μόνο 8 έχουν νομοθετικά ταυτοποιηθεί και έχουν καθορισθεί τα μικροσκοπικά και φυσικοχημικά χαρακτηριστικά που πρέπει να περιέχουν. Θυμαρίσιο: Κορυφαίο σε γεύση και άρωμα ανθόμελο και ιδιαίτερα δημοφιλές. Ο τρύγος του γίνεται το καλοκαίρι. Έχει χρώμα κεχριμπαρένιο, συνήθως ανοιχτόχρωμο ανάλογα με την περιοχή προέλευσης. Κρυσταλλώνει αργά (6-18 μήνες). Θεωρείται το μέλι της νησιωτικής χώρας και φημισμένα είναι

48 Μέλι

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

το Κρητικό και το Κυθήρων. Πευκόμελο: Προέρχεται από μελιτώματα και αποτελεί το 65% της ελληνικής παραγωγής. Πλούσιο σε αμινοξέα, βιταμίνες, ιχνοστοιχεία. Έχει σκούρο χρώμα και δεν κρυσταλλώνει. Αρέσει και γιατί συγκριτικά δεν είναι πολύ γλυκό. Ελάτης: Είναι πλούσιο σε ιχνοστοιχεία και προέρχεται από μελιτώματα ελάτης. Έχει χρώμα υπόλευκο και δεν κρυσταλλώνει λόγω της χαμηλής περιεκτικότητας σε γλυκόζη. Αν και έχει κατοχυρωθεί ως ΠΟΠ μόνο για την περιοχή του Μαινάλου, παράγεται και σε άλλες περιοχές της Πελοποννήσου (Πάρνωνα, Παναχαϊκό, Ταΰγετο..) με εξίσου υψηλές προδιαγραφές. Ρεικόμελο: Μέλι με ιδιαίτερη θρεπτική αξία και αντιβακτηριακή δράση από το φυτό Ερείκη (ρείκι). Υπάρχει ανοιξιάτικου και φθινοπωρινού τρύγου. Εξαιρετικά τονωτικό για τον οργανισμό, κρυσταλλώνει πολύ γρήγορα (1-3 μήνες).

Καστανιάς: Μίγμα από νέκταρ και μελίτωμα με ελαφρώς πικρή γεύση. Κρυσταλλώνει πολύ αργά (1,5-2 χρόνια). Πορτοκαλιάς: Ανθόμελο πολύ πλούσιο σε άρωμα και γεύση. Παράγεται κυρίως στην Πελοπόννησο, την Ήπειρο και στα νησιά. Ξανθό μέλι που κρυσταλλώνει γρήγορα. Ηλίανθου: Από νέκταρ με κυρίαρχο το ομώνυμο φυτό. Ανοιχτόχρωμο και πλούσιο σε πολυφαινόλες. Βαμβακόμελο: Σπάνιο λόγω του νέου υβριδίου στις καλλιέργειες του βαμβακιού που δεν επιτρέπει στη μέλισσα να τρυγήσει το νέκταρ. Ανοιχτόχρωμο, σχεδόν λευκό μέλι, με την υψηλότερη βακτηριοκτόνο δράση που κρυσταλλώνει πολύ γρήγορα (1 μήνα). Υπάρχουν ακόμα το μέλι Πολύκομπου που χρησιμοποιείται κυρίως για την ανάμειξη με άλλα λόγω της όχι και τόσο δημοφιλούς γεύσης του, το μέλι Ακακί-

ας, Κουμαριάς, Ανθέων, Βελανιδιάς, Δάσους κ.ά. Το κρυστάλλωμα του μελιού είναι απολύτως φυσική λειτουργία, δεν έχει σχέση με νοθεία και το προϊόν δεν χάνει τη θρεπτική του αξία. Επανέρχεται στην ρευστή του κατάσταση όταν το ζεστάνουμε σε μπεν μαρί και σε χαμηλή θερμοκρασία με ανοιχτό το βαζάκι. Κρυσταλλώνουν μόνο τα ανθόμελα. Μειλίχιος πειρασμός Το μέλι περιέχει 180 διαφορετικές ουσίες σε έναν περίπλοκο και ιδιόμορφο συνδυασμό που ο άνθρωπος δεν έχει καταφέρει να δημιουργήσει τεχνητά. Είναι άριστο επουλωτικό για πληγές, εγκαύματα του δέρματος, των ματιών κλπ. και ιδανικό αντιβιοτικό γιατί απέναντί του τα βακτήρια δεν μπορούν να αναπτύξουν αντοχές. Μέχρι να κυκλοφορήσουν τα συνθετικά αντιβιοτικά το μέλι είχε ευρύτατη χρήση στην ιατρική και όπως όλα δείχνουν επανέρχεται στο προσκήνιο καθώς καταρρέει η αίγλη της φαρμακοβιομηχανίας. Το άγριο μέλι είναι ένα προβιοτικό της φύσης πολύ πιο ισχυρό από τα εισαγόμενα προβιατικά του εμπορίου. Θεραπεύει γαστρεντερικές παθήσεις, βοηθάει στην καλή λειτουργία των νεφρών, του συκωτιού, της καρδιάς, του αναπνευ-

στικού και είναι ιδανικό συμπλήρωμα για την αναζωογόνηση του οργανισμού και την φροντίδα της ομορφιάς. Πολύτιμος συμπαραστάτης στα κρυολογήματα, τις αϋπνίες, το άγχος, τη μέθη, τις λοιμώξεις, την εγκυμοσύνη, τον αθλητισμό, τον πυρετό, την κόπωση, την ανορεξία, τις εντερικές δυσλειτουργίες, την αναιμία, τον διαβήτη... Κυριολεκτικά, ένας πολυμήχανος και πολυδύναμος σύμμαχος υγείας με γεύση ασυναγώνιστη. Μέλισσα: μια «Υπερπαραγωγή» της φύσης Λόγω της γευστικής και ποσοτικής του υπεροχής, το μέλι, είναι το δημοφιλέστερο προϊόν της μέλισσας. Στη σκιά του, όμως, και σαν μέρος της όλης διαδικασίας του μελισσιού, παράγονται μια σειρά από προϊόντα υψηλής θρεπτικής και φαρμακευτικής αξίας. Το συνολικό έργο της μέλισσας απογειώνει η τεράστια συμβολή της στο φυσικό περιβάλλον και τις

50 Μέλι

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

καλλιέργειες με την επικονίαση, λειτούργημα αξίας πολύ μεγαλύτερης από την παραγωγή μελιού. Η μέλισσα συμμετέχει στο 60-70% της επικονίασης του φυτικού βασιλείου, αποτελεί το 80% των εντόμων-επικονιαστών και επισκέπτεται περισσότερα από 300 είδη καλλιεργούμενων φυτών. Βασιλικός Πολτός: Ονομάζεται και γάλα των μελισσών και είναι η πλουσιότερη φυσική τροφή. Με αυτόν τρέφονται οι βασίλισσες και περιέχει τη συνταγή που μεταμορφώνει την προνύμφη από εργάτρια σε βασίλισσα. Μια ουσία πλούσια σε βιταμίνες, αμινοξέα και ιχνοστοιχεία και πολύ χαμηλό PH, ένα θαύμα που ο άνθρωπος δεν μπορεί να παράγει στο εργαστήριο. Από τα κορυφαία για τον ανθρώπινο οργανισμό ελιξίρια υγείας και αντιγήρανσης που όμως παράγεται σε μικρές ποσότητες και με δυσκολία. Αποφασιστικός βοηθός στις ρευματικές αρθρίτιδες, την νεφρική ανεπάρκεια, την κόπωση, την αρτηριακή πίεση, την αναιμία, την ερωτική λειτουργία, την διανοητική και σωματική ευεξία και δύναμη. Εμποδίζει την εξάπλωση του καρκίνου, ρυθμίζει τους αδένες, δυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα, οξυγονώνει τα κύτταρα, χαρίζει ομορφιά

και λάμψη στο δέρμα, είναι αντισηπτικό, μικροβιοκτόνο και γενικότερα ένα εκπληκτικό φάρμακο για άπειρες παθήσεις. Καταλυτική είναι προσφορά του στα παιδιά που παρουσιάζουν προβλήματα αναιμίας, καθυστέρησης στην ανάπτυξη, ευαισθησία σε ιώσεις αλλά και σαν προληπτική φροντίδα για το χτίσιμο ανθεκτικού οργανισμού. Δείκτης της φρεσκάδας του είναι το χρώμα του που πρέπει να είναι λευκό και λαμπερό. Γύρη: Θεωρείται η πληρέστερη φυσική τροφή. Ένα σμήνος συλλέγει περίπου 20 κιλά γύρης το χρόνο και μόνο το 10% μπορεί να στερήσει ο άνθρωπος από την κυψέλη για δική του χρήση. Είναι το κατ’ εξοχήν φαγητό της μέλισσας και του γόνου. Βοηθάει αποτελεσματικά στην πρόληψη των εγκεφαλικών επεισοδίων, την γονιμότητα ανδρών και γυναικών, τις καρδιοπάθειες, τον προστάτη, τις εντερικές παθήσεις, την εμμηνόπαυση, τον θυρεοειδή αδένα, τον μεταβολισμό, προβλήματα τριχόπωσης. Βελτιώνει τη διάθεση και την πνευματική λειτουργία, συμβάλει στην αντιμετώπιση νευρασθενειών, ψυχώσεων, απώλειας μνήμης, αυξάνει τη ερωτική επιθυμία, την αυτοπεποίθηση και πολλά άλλα. Από την γύρη

51 παράγονται και τα σκευάσματα που αντιμετωπίζουν τις αλλεργίες που η ίδια προκαλεί. Πρόκειται για ένα πολύτιμο δραστικό συμπλήρωμα της διατροφής μας, οικονομικά προσιτό. Πρόπολη: Η απόλυτη ουσία που χρησιμοποιεί η μέλισσα για την αποστείρωση, στεγανοποίηση και απολύμανση των κηρυθρών και της κυψέλης. Το όνομά της (προ των πυλών της πόλης, προάστειο) οφείλεται στο γεγονός ότι με αυτήν θωρακίζεται η είσοδος της κυψέλης ώστε να εμποδίζονται οι εισβολές και φυσικά της το έδωσαν οι αρχαίοι Έλληνες. Έχει κολλώδη υφή και αποτελείται από ρητίνες, γύρη, κερί ένζυμα και πολλά ακόμα στοιχεία που συγκεντρώνουν οι μέλισσες για να την συνθέσουν ενώ στον επιστημονικό κόσμο είναι γνωστή και ως η «ρώσικη πενικιλίνη» γιατί τα ρωσικά εργαστήρια την ανέδειξαν ως το απόλυτο αντιβιοτικό. Για την αντιβακτηριακή της δράση χρησιμοποιείται σε καλλυντικά, κρέμες, σαπούνια, αλοιφές, οδοντόκρεμες κλπ., στη θεραπεία τραυμάτων και δερματικών παθήσεων, της στοματικής κοιλότητας, του αναπνευστικού συστήματος, σε ιώσεις, μυκητιάσεις, ωτίτιδες, στομαχικές και γυναικολογικές διαταραχές και πολλά άλλα. Πρόκειται για ένα θαυματουργό προϊόν την αξία του οποίου στην Ελλάδα μόλις αρχίσαμε να ανακαλύπτουμε και να εκτιμούμε, δεδομένου ότι τα προϊόντα πρόπολης στη χώρα μας είναι κατά κύριο λόγο εισαγόμενα. Δηλητήριο: Οι ασχολούμενοι με τη μελισσοκομία είναι η ομάδα που εμφανίζει τα μικρότερα ποσοστά ρευματισμών και αρθρίτιδων. Γνωστή από την αρχαιότητα η ιαματική δύναμη που κρύβει το μικρό κεντρί της μέλισσας, σήμερα αποκτά καινούργια αίγλη με μια νέα έρευνα που προσπαθεί να το αξιοποιήσει στη θεραπεία του καρκίνου. Η Μελιτίνη είναι το ισχυρό αντιβακτηριακό και αντιφλεγμονώδες συστατικό που περιέχει το δηλητήριο της μέλισσας σε ποσοστό πάνω από 50% και προκαλεί ρήξη στα τοιχώματα των κυττάρων. Η αξιοποίηση αυτής της ιδιότητας εναντίον των καρκινικών κυττάρων αναμένεται να δώσει μια αντιμετώπιση της νόσου χωρίς τις παρενέργειες που έχουν οι χημειοθεραπείες και τα άλλα συνθετικά φάρμακα που χρησιμοποιούνται σήμερα. Μέχρι την ευοίωνη κατάληξη της έρευνας, ωστόσο, το δηλητήριο της μέλισσας χρησιμοποιείται με μεγάλη επιτυχία σε πολλές παθήσεις όπως οι ρευματοπάθειες, οι καρδιοπάθειες, παθήσεις του ανοσοποιητικού και των αδένων, του νευρικού συστήματος, δερματοπάθειες κ.ά. Κερί: Ένα ακόμη ωφέλιμο προϊόν που παράγεται με αριστοτεχνικό τρόπο από τη μέλισσα για την κατασκευή της κηρηθρών. Αξιοποιείται στην πα-

ρασκευή κεριών, καλλυντικών, φύλλων κηρήθρας, φαρμακευτικών σκευασμάτων, αλοιφών, βερνικιών, γυαλιστικών, φίλτρων τσιγάρων... Θεραπεύει φαρυγγίτιδες, αμυγδαλίτιδες και παθήσεις του άνω αναπνευστικού. Η κηρήθρα με μέλι και γύρη είναι ένα έδεσμα εκλεκτό, πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά και θεραπευτική δύναμη. Οι θεραπείες με μελισσοκομικά προϊόντα είναι σκόπιμο, αν και όχι υποχρεωτικό, να γίνονται με τη σύμφωνη γνώμη και τις οδηγίες των γιατρών. Ιδιαίτερα στις θεραπείες με το δηλητήριο είναι απαραίτητος ο έλεγχος για την αποφυγή αλλεργικού σοκ. Ποιότητα εναντίον ποσότητας Το χαρακτηριστικό της σύγχρονης διατροφής μας είναι ο μεγάλος όγκος της ποσότητας με χαμηλή θρεπτική αξία. Η βιομηχανία με κύριο μέλημά της την κερδοσκοπία, η παγκοσμιοποίηση του «δικαίου» των αγορών και η επιβεβλημένη από τη νέα τάξη οικονομική κρίση με την καλπάζουσα αύξηση της φτώχιας… γεμίζουν το τραπέζι μας με όλο και περισσότερες τροφές-σκουπίδια, ποτισμένες με τοξικά χημικά πρόσθετα, και επικίνδυνα μεταλλαγμένα… Γίναμε τα πειραματόζωα μιας απάνθρωπης ολιγαρχίας που μας ταΐζει την αρρώστια για να μας πουλάει φάρμακα εξίσου τοξικά… Τα προνόμια της ελληνικής γης οφείλουμε να τα κάνουμε αιχμή του δόρατός μας για να αντιμετωπίσουμε την ανώμαλη και άδικη συγκυρία. Ποιότητα εναντίον ποσότητας, επιμονή στα αγνά ελληνικά προϊόντα, επιστροφή στην παραδοσιακή ελληνική διατροφή και το φαρμακείο της μάνας γης, είναι η καλύτερη θωράκισή μας στα πυρά του αντιπάλου.

Γνωρίσαμε και σας προτείνουμε

Στην Αργολίδα ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ & ΑΓΙΑΣΜΕΝΟ από την μελισσοκομική οικογένεια Α.Α. ΔΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΥ. Άριστο βιολογικό μέλι ελάτης, ανθέων και δάσους, καστανιάς κλπ., βιολογική γύρη, ακατέργαστη πρόπολη, κηραλοιφή, βάμμα πρόπολης, φυτικά σαπούνια με μέλι… Στην οικογένεια ανήκουν και τα προϊόντα υπό τον τίτλο ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΗ ΑΡΓΟΛΙΔΑΣ. Πληροφορίες: www.axion-esti.gr, τηλ.: 27510 66020, 66398

Στο Γεράκι Λακωνίας: Εκλεκτό μέλι θυμαρίσιο, ανθέων και ελάτης από τον κ. Μανώκα Αθανάσιο (τηλ. 27310 71396) και τον κ. Νικία Παναγιώτη (τηλ. 27310 71429, κιν. 6976622830). Αγνό μέλι (πεύκου, ελάτης, ανθέων, θυμαρίσιο) του κ. Λιναρδάκη Βασίλη από τη Μαγούλα της Σπάρτης (κιν. 6977714276) και της «Μελισσοκομίας ΖΑΡΑΚΑ» που εδρεύει στη Ρειχιά (Ευγενία Δρίβα τηλ. 27320 51282, e-mail: eygeniadr@yahoo.gr).

Στη Μεσσηνία Πιστοποιημένο εκλεκτό «μέλι Ταϋγέτου» ΦΩ-

Στην Τροιζηνία * Οικογενειακή παράδοση και αγάπη για τα κα-

ΤΟΠΟΥΛΟΥ με έδρα την Μεσσηνιακή Μάνη. Ερασιτεχνικό μεράκι που εξελίχθηκε σε οικογενειακή επιχείρηση και προσφέρει αξιόπιστα, αγνά προϊόντα μελισσοκομίας στη χονδρική και λιανική αγορά. Θα βρείτε όλα τα είδη μελιού αλλά και γύρη, πρόπολη, βασιλικό πολτό, κηρήθρα, κερί. Η νέα γενιά Φωτόπουλου προσθέτει την κατάρτιση και την τεχνογνωσία στην μακριά παράδοση της οικογένειας. Πληροφορίες: www.melifotopoulos.gr, τηλ.: 27250 61442, κιν. 6972600746, e-mail: melixaris@yahoo.gr

Στην Αρκαδία «Μέλι Φασιλής» από το Λεωνίδιο Αρκαδίας. Βιολογικά, μελισσοκομικά προϊόντα από την Οικογένεια Φασιλή με παράδοση πολλών δεκαετιών στη μελισσουργία. Πρόσφατα, το «Μέλι Φασιλής» κέρδισε βραβεία και διακρίσεις στη διεθνή διοργάνωση βιολογικής μελισσοκομίας BIOMIEL. Πληροφορίες: www.organic-honey.gr, τηλ: 27570 61367, κιν. 6974897024, email: melifasilis@gmail.com .

Στη Λακωνία Αγνά βιολογικά προϊόντα από το αγρόκτημα «Σω-

τήραλη» στα Βάτικα της Λακωνίας. Μέλι θυμαρίσιο, ρεικίσιο, ανθέων, γύρη, θαυματουργή κεραλοιφή. Ξεχωρίσαμε το μοναδικό Μελιτόκρασο, ένα παραδοσιακό υδρόμελο που έπιναν οι νεόνυμφοι κατά τη διάρκεια τους μήνα του μέλιτος. Η επιχείρηση παράγει επίσης εξαιρετικό βιολογικό ελαιόλαδο. Πληροφορίες: www.sotirali.gr, τηλ.: 2734047625, κιν. 6978981096, e-mail:sotirali.bio@gmail.com.

λούδια της μέλισσας από το ΜΕΛΙ ΤΡΟΙΖΗΝΙΑΣ του κ. Γεωργίου Μπάκα που εδρεύει στον Γαλατά. Η νέα γενιά πήρε τη σκυτάλη προσθέτοντας την επιστημονική γνώση και την καινοτομία. Εξαιρετικό θυμαρίσιο, ελάτης, ανθέων, πορτοκαλιάς. Πληροφορίες: www.melitroizinias.weebly.com, τηλ.: 22980 42633, κιν. 6977043724, e-mail: gmpakas@hotmail.com

Για τον Μελισσοκόμο * Κυψέλη Λάμπρου: Η Εταιρία LAMBRO SYSTEM ABEE, δραστηριοποιείται από το 1979 στο χώρο των ξύλινων κατασκευών ενώ το 2003 μπήκε δυναμικά στο χώρο κατασκευής κυψέλης μελισσοκομίας. Από το 2008 ανήκει στο Δίκτυο Πιστοποιημένων Επιχειρήσεων Ν. Χαλκιδικής, και διακρίνεται για την τεχνογνωσία και τις εξειδικευμένες υπηρεσίες. Μεγάλη γκάμα προϊόντων, κατασκευασμένα με εγχώρια και ευρωπαϊκή ξυλεία υψηλής ποιότητας. Πληροφορίες: www.kipselilambrou.gr/ τηλ./φαξ: 2375022464, κιν. 6948546614, e-mail: info@kipselilambrou.gr * Κυψελοβιοτεχνία «Γεωργέλης Ιωάννης» στο Μέτσοβο. Δραστηριοποιείται στον χώρο κατασκευής κυψελών από το 1973, σε ιδιόκτητες εγκαταστάσεις 600 m2 εργοστάσιο και 600 m2 χώρο φυσικής ξήρανσης ξυλείας. Η εταιρία διαθέτει ετοιμοπαράδοτες κυψέλες καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Κυψέλες 10, 8 και 5 πλαισίων καθώς και μεγάλη ποικιλία από πάτους κινητούς ξύλινους ή κόντρα πλακέ θαλάσσης. Πληροφορίες: www.georgelis.gr, τηλ.: 22650 41580, 41570, Fax: 26560 42218, e-mail: info@georgelis.gr.

Εξοπλισμός Μελισσοκόμων Τροφές Αρίστης Ποιότητας - Συσκευασίες Πώληση Χονδρική - Λιανική Μέλι • Γύρη • Πρόπολη • Κερί • Βασιλικός πολτός Κορίνθου 181, Άργος | τηλ. & fax. 2751 0 66020

Ότι καλύτερο παράγει η μέλισσα

για τον άνθρωπο

µέλι

πιστοποιημένα βιολογικά μελισσοκομικά προϊόντα Εκ φύσεως Μελισσουργείν

µέλι γύρη βασιλικόσ πολτόσ πρόπολη κερί

Τα προϊόντα μας συσκευάζονται στο ιδιόκτητο, υπερσύγχρονο συσκευαστήριό μας, στα πρότυπα της Ε.Ε.

ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ Α.Α. ΔΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΣ τηλ. & fax. 27510 66020 • κιν. 6973 309957 • www.agiasmeno.gr

Παραγωγή:

Οικογενειακή μελισσοκομία

Α.Α. ΔΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Άργος, τηλ. & fax: 27510 66398

www.axion-esti.gr - info@axion-esti.gr

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ Κώστας Ταρναβάς |

Κωνσταντίνος Ντόκος

Εκεί όπου ο Πηνειός κατηφορίζει για να συναντήσει τις ατέλειωτες παραλίες του Ιονίου πελάγους. Στο δρόμο του ποτίζει τούτο το εύφορο κομμάτι του ηλειακού κάμπου το οποίο είναι κατάσπαρτο με αρχαιότητες, ιστορικά και θρησκευτικά μνημεία.

Δήμος Πηνειού

Με την εύνοια της φύσης και της ιστορίας

58 Δήμος Πηνειού ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

O Πηνειός έδωσε και δίνει ζωή σε ολόκληρη την περιοχή. Και εμείς οι άνθρωποι όμως πρέπει να τον σεβαστούμε

Στις εκβολές του Πηνειού ένα παιδί κρατάει μια μικρή καρέτα- καρέτα

αθώς αφήνεις πίσω την πρωτεύουσα της Αχαΐας, το τοπίο αλλάζει. Οι ορεινοί όγκοι που έχεις στα αριστερά σου για χιλιόμετρα χάνονται μεμιάς. Γύρω σου απλώνεται ύστερα από λίγη ώρα ο ηλειακός κάμπος. Ο εθνικός δρόμος Πατρών- Πύργου συνεχίζει και η Νέα Μανωλάδα σε καλωσορίζει στο Νομό Ηλείας. Δεξιά σου στο βάθος, αν και δεν είναι ακόμη ορατό, το Ιόνιο βρέχει τις απέραντες αμμουδιές που είναι από τις ομορφότερες και καθαρότερες της χώρας μας. Απέναντι, οι σιλουέτες της Ζακύνθου και της Κεφαλλονιάς φαντάζουν σαν συνέχεια της ηλειακής γης. Τριάντα χιλιόμετρα μακρύτερα συναντάς το πρώτο χωριό του Δήμου Πηνειού, το Τραγανό. Ο δήμος δημιουργήθηκε από τη συνένωση τριών μικρότερων δήμων, Βαρθολομιού, Γαστούνης και Τραγανού και δώδεκα τοπικών κοινοτήτων Καβασίλων, Καρδιακαυτίου, Κοροίβου, Λευκοχωρίου, Παλαιοχωρίου, Ρουπακίου, Δήμητρας,

Λυγιάς, Μάχου, Αγίας Μαύρας, Καλυβίων, Μυρτουντίων και Σίμιζας. Ο Δήμος Πηνειού βρίσκεται στο βορειοανατολικό τμήμα του Νομού Ηλείας και συνορεύει δυτικά και βόρεια με το δήμο Ανδραβίδας - Κυλλήνης, νότια με το δήμο Ήλιδας, δυτικά βρέχεται από το Ιόνιο και ανατολικά συνορεύει με τα όρια των δήμων Ανδραβίδας – Κυλλήνης & Ήλιδας. Μπορεί να έχεις δει τα συγκεκριμένα ονόματα πηγαίνοντας σε πιο δημοφιλείς προορισμούς της Ηλείας ή στο δρόμο για την Αρχαία Ήλιδα, τη διοργανώτρια πόλη των Ολυμπιακών αγώνων της αρχαιότητας που απέχει λίγα λεπτά από την έδρα του δήμου, τη Γαστούνη. Ο τόπος αυτός έχει τη δική του ιστορία. Τα δικά του “ακριβά” αξιοθέατα που σε προκαλεί να τα ανακαλύψεις. Ιστορικές προσωπικότητες που άφησαν το στίγμα τους στην ιστορία της νεότερης Ελλάδας, όπως ο Γεώργιος Σισίνης. Ένδοξες μάχες όπως αυτή του Βαρθολομιού κατά τη διάρκεια του αγώνα για την ελευθερία

του γένους. Απείρου κάλλους παραλίες, όπως αυτές των Θινών, της Γλύφας και του Αρκουδιού. Θρησκευτικά μνημεία που έπαιξαν μεγάλο ρόλο στην ιστορία της περιοχής και επηρέασαν έντονα την τοπική κοινωνία. Ίσως να είναι καλύτερα που τέτοια μέρη έχουν μείνει μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Με αυτόν τον τρόπο η αγνή ομορφιά μένει αναλλοίωτη και αποζημιώνει όσους “τολμήσουν” να την επισκεφτούν. Πηνειός, ο ποτάμιος θεός Το τρίτο κατά σειρά σε μέγεθος και σημασία ποτάμι της Πελοποννήσου, ο Πηνειός, έδωσε το όνομά του σε μια περιοχή που για αιώνες τώρα δέχεται απλόχερα

την ευεργετική αλλά και πολλές φορές καταστροφική δύναμη των νερών του. Αποτελείται από δύο βραχίονες, τον κυρίως Πηνειό (ή ποτάμι της Βερβίνης) που πηγάζει από τον Ερύμανθο και από το νότιο “Πηνειακό” Λάδωνα (Λαγανέικο ποτάμι) που πηγάζει από το όρος Φολόη. Οι δύο βραχίονες συνενώνονται κοντά στο Αγραπιδοχώρι, όπου υπάρχουν και τα ερείπια της Αρχαίας Ηλειακής Πύλου. Στην περιοχή της συμβολής των δύο βραχιόνων του έχει δημιουργηθεί το φράγμα του Πηνειού. Από εκεί και πέρα ο ποταμός συνεχίζει τη ροή του σε τεχνητή κοίτη και αρδεύει τον κάμπο της Ανδραβίδας, της Γαστούνης και του Βαρθολομιού για να ξεχυθεί από την “Μπούκα” της Γαστούνης στο

Ιόνιο – όπου “πρώτον εφίλησε τα στήθη της Κυθηρίας” όπως γράφει ο Κάλβος. Ο Πηνειός ήταν γνωστός από την αρχαιότητα. Στους Πελασγικούς χρόνους λεγόταν Μίνυος, τη μυκηναϊκή εποχή Σελλήεις, στα ιστορικά χρόνια Πηνειός, τη βυζαντινή και τη φράγκικη περίοδο Ηλειακός, ενώ από το 1600 πήρε το όνομα “Ποτάμι της Γαστούνης”. Κατά μία άποψη η ονομασία Μίνυος προέρχεται από τους προϊστορικούς κατοίκους της Ηλείας, τους Μινύες, ίσως όμως και να υποδηλώνει την κατάκτηση από τους Μινωϊκούς Κρήτες. Σύμφωνα με άλλη παράδοση, υπάρχει και η ονομασία Μήνιος, που οφείλεται στον πνιγμό του Μήνιου, μεγάλου ηθοποιού της Αρχαίας Ήλιδας, ο

οποίος δεν υποκρίθηκε σωστά το ρόλο μπροστά σε βασιλείς γειτονικών κρατών και πνίγηκε στο ποτάμι που έρεε δίπλα στο θέατρο. Για να αναπτυχθεί ζωή σε αυτήν την περιοχή πρωταρχικό ρόλο έπαιξε το ποτάμι. Ήταν τόση μεγάλη η αξία του που είχε θεοποιηθεί. Γιατί όπως είναι γνωστό, κάθε ποτάμι, κάθε λίμνη και κάθε πηγή είχαν θεοποιηθεί από τον άνθρωπο που ήταν εναρμονισμένος με τις δυνάμεις της φύσης. Ο Πηνειός ήταν ποτάμιος γιος του Ωκεανού και της Τηθύος, από τον οποίο πήρε το όνομά του και ο ομώνυμος ποταμός της Θεσσαλίας. Είναι άρρηκτα δεμένος με τον πέμπτο άθλο του Ηρακλή. Κατά το μύθο, ο Ηρακλής, αφού γκρέμισε τον τοίχο των στάβλων του Αυγεία

60 Δήμος Πηνειού ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Το κτίριο Σισίνη, η έδρα του Δήμου Πηνειού στη Γαστούνη εξέτρεψε τον Πηνειό και τον Αλφειό και καθάρισε τους στάβλους από την κόπρο. Για αιώνες ο Πηνειός αποτελούσε απειλή για τον τόπο, διότι τις βροχερές ημέρες ξεχείλιζε παρασέρνοντας τα πάντα στο πέρασμά του. Τα λιμνάζοντα νερά αποτελούσαν εστία μολύνσεων που θέριζαν στην κυριολεξία πολύ κόσμο. Οι κάτοικοι υπέφεραν από κουνούπια, σκαθάρια, βδέλλες και ακρίδες. Σήμερα συνεχίζει να κυλάει ακατάπαυστα και να ευεργετεί όλες τις γύρω περιοχές. Με την κατασκευή του φράγματος οι καταστροφές της καλλιεργήσιμης γης σταμάτησαν. Όμως ο άνθρωπος έχει περάσει στην αντεπίθεση μολύνοντας τον ζωοφόρο ποταμό. Με συντονισμένες ενέργειες γίνεται προσπάθεια να μη συνεχιστεί το κακό. Ας το ελπίσουμε! Τα χωριά του δήμου σταυρώνουν τον εθνικό δρόμο που σε οδηγεί στην Αμαλιάδα και τον Πύργο. Αριστερά της δημοσιάς ο Κόροιβος, που έχει πάρει το όνομά του από τον νικητή στο αγώνισμα του δρόμου στην πρώτη Ολυμπιάδα

του 776 π.Χ. Το χωριό μέχρι το 1955 ονομαζόταν Κελεβή, από το όνομα Τούρκου αξιωματούχου (Celebi – πρόσωπο μεγάλης εξουσίας). Στο κέντρο του χωριού δεσπόζει η όμορφη εκκλησιά της Αγίας Παρασκευής. Συνεχίζοντας ανατολικά συναντάμε το Ρουπάκι. Η θέση του “στρατηγική”, μια και από εκεί θα περάσεις σίγουρα για να επισκεφτείς την αρχαία Ήλιδα, αλλά και το φράγμα του Πηνειού. Αν κατευθυνθείς βορειοδυτικά, θα συναντήσεις την Αγία Μαύρα που βρίσκεται αριστερά της κοίτης του Πηνειού και μόλις τέσσερα χιλιόμετρα από το Τραγανό. Η τρίτη σε πληθυσμό δημοτική ενότητα έχει έδρα το κεφαλοχώρι που αποτελεί το αγρομεταποιητικό κέντρο του δήμου. Με 3.500 κατοίκους βρίσκεται στο βόρειο πεδινό τμήμα του Νομού Ηλείας. Μπορείς να περιηγηθείς στους δρόμους του χωριού που σφύζει από ζωή. Οι μικρές ολάνθιστες αυλές γεμίζουν με αρώματα το μέρος. Εκεί θα δεις τον ιερό ναό του Αγίου Νικολάου με το μεγάλο προαύλιο και τη μεγάλη πλατεία όπου βρίσκεται το δημαρχείο με το αεροπλάνο.

Μπορείς να ξεκουραστείς σε ένα από τα παραδοσιακά καφενεία και να μιλήσεις με τους φιλόξενους ντόπιους που ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Γαστούνη, η Πρωτεύουσα Δεξιά του εθνικού δρόμου οι πινακίδες σε στέλνουν στην καρδιά του δήμου, στη Γαστούνη. Η πόλη των 7.500 κατοίκων είναι μία από τις ιστορικότερες της Ηλείας. Το όνομά της το χρωστάει σε έναν Φράγκο ευγενή με το όνομα Gaston. Η περιοχή της Γαστούνης υπήρξε από το 550 έως το 580 μ.Χ. ένα από τα μεγαλύτερα μεταξοπαραγωγικά κέντρα του Μοριά λόγω της ευδοκίμησης της μουριάς στην περιοχή. Από το 1900 έγινε μία από τις περιοχές με τη μεγαλύτερη παραγωγή σταφίδας, ενώ στις μέρες μας καλλιεργούνται καρπούζια, καλαμπόκια, ντομάτες και εσπεριδοειδή. Κάνεις το σταυρό σου μπροστά στον ιερό ναό του Αγίου Νικολάου με το μεγάλο καμπαναριό. Εκεί βρίσκεται και η προτομή του Γεώργιου Σισί-

61 νη, ενός εκ των σημαντικότερων Ηλείων στην ιστορία. Απέναντι το σπίτι του όπου σήμερα στεγάζεται το δημαρχείο, αλλά και το Μουσείο Σισίνη. Όταν μαθαίνεις την ιστορία του ανατριχιάζεις. Πόσες μυστικές συναντήσεις που καθόρισαν το μέλλον της Ελλάδος είχαν γίνει εδώ; Ποιες από τις μεγάλες προσωπικότητες της επανάστασης να έχουν περάσει το κατώφλι αυτού του πέτρινου αρχοντικού; Ο Γεώργιος Σισίνης (1769-1831) ήταν πολιτικός και οπλαρχηγός της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 και προσωπικός φίλος του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Γεννήθηκε στη Γαστούνη και καταγόταν από πλούσια και ιστορική οικογένεια της περιοχής. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας ήταν πρόκριτος της Γαστούνης. Είχε μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία το 1819. Πριν το ξέσπασμα της Επανάστασης, οι Τούρκοι τον κάλεσαν για να συζητήσουν στην Τρίπολη, αλλά ύστερα από υπόδειξη του Παλαιών Πατρών Γερμανού παρέστησε τον άρρωστο και δεν πήγε. Κήρυξε την Επανάσταση το 1821 στην Ηλεία και βοήθησε σημαντικά τον αγώνα. Θεωρείται ως ένας από τους σπουδαιότερους τροφοδότες των επαναστατικών σωμάτων της Πελοποννήσου. Στον στρατιωτικό αγώνα διακρίθηκε κυρίως στις μάχες της Πάτρας, του Λάλα και του Χλεμουτσίου. Ως πολιτικός διετέλεσε πληρεξούσιος της Ηλείας και πρόεδρος της Γ’ και Δ’ Εθνοσυνέλευσης, ενώ το 1829 εκλέχτηκε πρόεδρος της Γερουσίας. Το 1825 συνελήφθη μαζί με τον γιο του, Χρύσανθο, και φυλακίστηκε για τις πολιτικές του πεποιθήσεις στην Ύδρα. Την άνοιξη του ίδιου χρόνου αποφυλακίστηκαν και συνέχισαν τις πολεμικές τους επιχειρήσεις. Την περίοδο του Καποδίστρια διορίστηκε μέλος στο «Πανελλήνιον», αλλά σύντομα παραιτήθηκε επειδή διαφώνησε με την πολιτική του. Το 1829 διετέλεσε πρώτος πρόεδρος του Ελληνικού Κοινοβουλίου και απε-

Το τοξωτό γεφύρι του 1932. Έχετε φτάσει στο Βαρθολομιό

62 Δήμος Πηνειού ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Η Παναγία η Καθολική στη Γαστούνη. Αυτήν την εποχή γίνονται έργα αναστήλωσης, ωστόσο μπορείτε να την επισκεφτείτε βίωσε στη Γαστούνη το 1831. Στη νέα πλατεία της Γαστούνης μπορείς να απολαύσεις τον καφέ σου και να αφήσεις τα παιδιά να παίξουν στη δημοτική παιδική χαρά. Στην αγορά μπορείς να βρεις ό,τι θελήσεις: από φρέσκα λαχανικά και εσπεριδοειδή μέχρι ψάρια από το πεντακάθαρο Ιόνιο. Η Παναγία η Καθολική Η εκκλησία της Παναγιάς της Καθολικής ήταν έδρα της επισκοπής Ωλένης και βρίσκεται στην άκρη της πόλεως της Γαστούνης. Ένα βυζαντινό αριστούργημα που αριθμεί πάνω από χίλια χρόνια. Απέναντί του 11 θεόρατοι φοίνικες στέκουν σαν φύλακες της εκκλησίας που υπέστη εκτεταμένες ζημιές στους σεισμούς του 2008. Στο εσωτερικό διατηρούνται δύο στρώματα τοιχογραφιών. Το δεύτερο, σύμφωνα με επιγραφή, χρονολογείται από το 1702 και έγινε με δαπάνες του επισκόπου Ωλένης, Ιωαννικίου. Μία δεύτερη επιγραφή της ίδιας εποχής, που αναφέρει τους κτήτορες του ναού και ως έτος ανεγέρσεως το 1279,

αντιγράφει, πιθανόν, την παλαιότερη κτητορική επιγραφή. Εκεί συναντήσαμε και τον παπαΑντρέα που παρέχει τις υπηρεσίες του δωρεάν. Αφού μας ξενάγησε στο ναό, μας διηγήθηκε δύο απίστευτα περιστατικά που συνέβησαν πρόσφατα. Συγκεκριμένα, το 2009 ο παπα- Αντρέας εντελώς τυχαία ανακάλυψε πως πίσω από την εικόνα που έβλεπαν οι πιστοί υπήρχε θαμμένη μέσα σε τσιμέντο μια άλλη εικόνα της Παναγίας του 1300 μ.Χ., αρκετά παλιότερη. Το δεύτερο συμβάν σημειώθηκε μόλις πέρυσι. Κατά τη διάρκεια εργασιών αναστήλωσης, ένας μεταλλικός σύνδεσμος έπεσε και έσπασε την Αγία Τράπεζα. Τότε αποκαλύφθηκε, σε εξαιρετική κατάσταση, ελαιογραφία του σώματος του Χριστού που χρονολογείται από το 1720. Πίσω από την Παναγία την Καθολική βρίσκεται το ομώνυμο γεροκομείο, ένα από τα πέντε της πολύ δραστήριας Ιεράς Μητροπόλεως Ηλείας. Μιλήσαμε με τον κο Γιάννη Μπιλάλη, επόπτη όλων των ιδρυμάτων, ο οποίος μας ξενάγησε στους χώρους του ιδρύματος

διαπιστώνοντας και οι ίδιοι το εξαιρετικό έργο που γίνεται εκεί. Η Μπούκα και το Παλαιοχώρι Βγαίνοντας από τη Γαστούνη περνάς από τον οικισμό Αγκινάρα. Εδώ είναι η γη των ξεριζωμένων της πόλης Καράμπουρνα της Μικράς Ασίας, οι οποίοι ίδρυσαν το Σύλλογο Μικρασιατών Γαστούνης και περιχώρων “ Ίωνες”. Στον Δήμο δραστηριοποιούνται πολλοί σύλλογοι που έχουν να επιδείξουν πλούσιο κοινωνικό και πολιτιστικό έργο όπως είναι ο σύλλογος «Αρχαία Ήλιδα», ο μουσικοχορευτικός σύλλογος «Οι ρίζες μας», ο σύλλογος Λυγιάς, ο αιμοδοτικός και ο σύλλογος γυναικών Τραγανού, ο σύλλογος Κεφαλλονιτών, η πολιτιστική ομάδα του δήμου στο Βαρθολομιό, ο σύλλογος νεολαίας Καβασίλων και οι πολιτιστικοί σύλλογοι Κοροίβου και Καρδακαυτίου. Ο δρόμος συνεχίζει προς το μικρό χωριό Παλαιοχώρι που βρίσκεται πολύ κοντά στην Μπούκα, στην εκβολή δηλαδή του Πηνειού. Η

Για σουβλάκι με καλάμι στον παλιό σταθμό του ΟΣΕ στα Καβάσιλα

63 ονομάστηκε έτσι λόγω των πολλών δέντρων λεύκας. Οι νέοι εδώ δραστηριοποιούνται κυρίως στον αθλητικό και πολιτιστικό τομέα. Καβάσιλα, το χωριό σταθμός

Μπούκα είναι μία από τις γνωστότερες παραλίες του δήμου. Στην απέραντη αμμώδη παραλία οι κάτοικοι της Γαστούνης και του Παλαιοχωρίου έχουν δημιουργήσει έναν πολυσύχναστο οικισμό. Τις κοίτες του Πηνειού σε εκείνο το σημείο ενώνει η σιδερένια γέφυρα που μεταφέρθηκε από ένα άλλο χωριό του δήμου, τα Καβάσιλα. Χρησιμοποιήθηκε μετά την ανατίναξη της γέφυρας του χωριού από τους Γερμανούς κατά την αποχώρησή τους από την περιοχή. Όταν κατασκευάστηκε η νέα, η παλιά σιδερένια μεταφέρθηκε στην Μπούκα. Από εκείνο το σημείο ξεκινάει η τεράστια παραλία του δήμου, αλλά και το δάσος με πεύκα και ευκαλύπτους που είχε υποστεί καταστροφή εξαιτίας των μεγάλων πυρκαγιών της Ηλείας το

2007. Ο Δήμος Πηνειού προσπαθεί να αντικαταστήσει τα καμένα δέντρα με συνεχείς δενδροφυτεύσεις. Στην τελευταία φυτεύτηκαν 12.000 δέντρα με ποσοστό επιτυχίας 85%. Αιτία η άψογη συνεργασία του δήμου με το ΕΣΕΠΑ (Εθελοντικό Σώμα Ελλήνων Πυροσβεστών Αναδασωτών) που ανέλαβε τη φροντίδα των νέων δέντρων. Το τεράστιο δάσος, όπως και η παραλία, μήκους 22 χιλιομέτρων, περνάει από το χωριό Καλύβια, την παραλία Θινών του Βαρθολομιού και καταλήγει στην παραλία Γλύφα. Αξίζει να περιηγηθείτε στο δάσος μέσα από τους δασικούς δρόμους είτε με τα πόδια, είτε με αυτοκίνητο 4x4. Από τη Γαστούνη κατευθυνόμαστε βόρεια για να περάσουμε από το μικρό χωριό Λευκοχώρι που το αγκαλιάζει ο Πηνειός ποταμός και

Μετά το Λευκοχώρι συναντάμε τα Καβάσιλα. Στο δρόμο απέραντα στρέμματα φράουλας σε παρακαλούν να τα φωτογραφήσεις. Το χωριό χάρη στη λειτουργία κεντρικού σταθμού του ΟΣΕ αποτέλεσε τον συνδετικό κρίκο με άλλα μεγαλύτερα χωριά που δεν είχαν αυτό το προνόμιο. Σήμερα στον εγκαταλελειμμένο σταθμό τα ταβερνεία βγάζουν τραπεζάκια και ο κόσμος συρρέει για να δοκιμάσει το σουβλάκι με το φυσικό καλάμι. Το κτίριο του ΟΣΕ σύντομα θα περάσει στα χέρια του δήμου και θα αναμορφωθεί σε ΚΑΠΗ, δημοτικά ιατρεία και πολιτιστικό κέντρο. Στα όρια του ομώνυμου χωριού βρίσκεται το Μοναστήρι του Αγίου Νικολάου (σήμερα χωρίς μοναχούς) που συνδέεται με την παραμονή στην περιοχή του Βυζαντινού λογίου και Αγίου, Νικόλαου Καβάσιλα. Οι χώροι της Μονής αρθρώνονται γύρω από τετράγωνη αυλή με πηγάδι στη μέση –η μία πλευρά της αυλής κλείνει από τη μονόχωρη μικρή εκκλησία και άλλες δύο από τις πτέρυγες των κελιών σε σχήμα Γ που έχουν διαμορφωθεί σε ξενώνες. Πίσω από την εκκλησία της Μονής υπάρχει το επίκεντρο κτίσμα του Γολγοθά (κατασκευάστηκε κατά τη δεκαετία του 1980) και λίγο πιο πέρα το γήπεδο και το ανοιχτό θέατρο, όπου τους καλοκαιρινούς μήνες πραγματοποιούνται μουσικές συναυλίες και θεατρικές παραστάσεις. Από τα Καβάσιλα μπορείς να κατευθυνθείς προς το Καρδιακαύτι, το χωριό που ονομάστηκε έτσι λόγω της “μοιραίας”, όπως αποδείχθηκε, συνάντησης του Φράγκου Ιππότη Βαρθολομαίου – από τον οποίο πήρε το όνομά του

64 Δήμος Πηνειού ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

το Βαρθολομιό – και της πανέμορφης Λυγιάς – από την οποία πήρε το όνομά του το ομώνυμο χωριό. Από εδώ έφευγε και το τρένο που συνέδεε τα Καβάσιλα με το Καρδιακαύτι και το Βαρθολομιό και κατέληγε στο λιμάνι της Κυλλήνης. Βαρθολομιό το θερινό θέρετρο Παίρνοντας είτε το δρόμο από το Καρδιακαύτι, είτε γυρίζοντας στη Γαστούνη μπορείς να κατευθυνθείς προς τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του Δήμου Πηνειού, το Βαρθολομιό. Με 5.500 κατοίκους αποτελεί το τουριστικό κέντρο του δήμου, αφού ενσωματώνει μερικές από τις ωραιότερες παραλίες της Πελοποννήσου, όπως το Αρκούδι, τις Θίνες, τη Γλύφα, ενώ συνορεύει με τις παραλίες των Λουτρών Κυλλήνης και του Κάστρου. Η παλιά τσιμεντένια τοξωτή γέφυρα που κατασκευάστηκε το 1932 και αποτελούσε την είσοδο του χωριού αντικαταστάθηκε πρόσφατα με μια καινούργια, παρέμεινε στη θέση της όμως και αποτελεί ένα από τα αξιοθέατα της περιοχής. Μπαίνοντας στο χωριό

Νομίζεις πως είσαι σε παραλία κάποιου νησιού. Και όμως βρίσκεσαι στο Αρκούδι

συναντάς την επιβλητική εκκλησία της Παναγίας. Πίσω από το ναό λειτουργεί από το 2000 το εξαιρετικό λαογραφικό μουσείο του Βαρθολομιού. Στην πλατεία του χωριού υπάρχουν καφετέριες και ψησταριές, ενώ διασχίζοντας το δρόμο της αγοράς συναντάς ποικίλα εμπορικά καταστήματα και καφενεία. Συνεχίζοντας φτάνεις μπροστά στο ναό του Αγίου Ιωάννη, ενώ λίγο πριν θα συναντήσεις τη βρύση με το τρεχούμενο νερό. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’90 από αυτήν τη βρύση έπινε νερό όλο το χωριό. Στο Βαρθολομιό λειτουργεί από το 1997 και Μουσικό Σχολείο. Πριν τη Φραγκοκρατία ονομαζόταν Βαλτοχώρι ή Βατραχοχώρι, αφού η περιοχή λόγω του Πηνειού ήταν γεμάτη βάλτους και βατράχια. Το όνομά του το πήρε από τον Φράγκο Ιππότη που διαφέντευε την περιοχή, τον Βαρθολομαίο Γκύζη. Η ιστορία στιγματίστηκε από μια μάχη που έγινε στις 10 Νοεμβρίου 1825. Στις 9 Νοεμβρίου τα στρατεύματα του Ιμπραήμ έφτασαν στην περιοχή του Βαρθολομιού, όπου βρήκαν απροσδόκητη αντίσταση από τους κατοίκους, που απέκρουσαν την πρώτη επίθεση. Αφού πή-

ραν θάρρος από την επιτυχία τους, ασφάλισαν τα γυναικόπαιδα στο Κάστρο Χλεμούτσι, με μερικούς άνδρες ως συνοδεία, ενώ οι υπόλοιποι γύρισαν στο Βαρθολομιό για να το υπερασπιστούν σε περίπτωση που οι εχθροί θα έκαναν και δεύτερη επίθεση. Την επόμενη ημέρα έγινε η επίθεση των αιγυπτιακών στρατευμάτων. Οι Βαρθολομαίοι υπό τις διαταγές των οπλαρχηγών Βέρρα και Ντορβά περικυκλώθηκαν και αποκλείσθηκαν από τους εχθρούς. Αντιστάθηκαν και πολέμησαν γενναία. Οι σύντροφοί τους στο Χλεμούτσι έστειλαν ενισχύσεις (150 εκλεκτούς) για να τους βοηθήσουν. Όταν όμως έφτασαν στους αμπελώνες του χωριού, κυκλώθηκαν από τους εχθρούς και σχεδόν όλοι σκοτώθηκαν. Μαζί τους έπεσαν και 56 γενναίοι που αρχικά είχαν ταμπουρωθεί στο χωριό και πολέμησαν όλη την ημέρα. Το Βαρθολομιό έχει γίνει γνωστό λόγω της θέσης του που βρίσκεται κοντά στη σεισμογενή περιοχή του θαλάσσιου χώρου μεταξύ Κυλλήνης και Ζακύνθου. Οι Θίνες, η παραλία του Βαρθολομιού, είναι μία από τις καλύτερες και πιο οργανωμένες της περι-

65 Το μοναστήρι της Αγίας Ελεούσας στη Λυγιά βρίσκεται σε μαγευτική τοποθεσία οχής. Βγαίνοντας από το χωριό ξεκινάει ο δρόμος μήκους 4 χλμ. που καταλήγει σε αυτήν την πανέμορφη παραλία με beach bar, εστιατόριο, δωρεάν χώρο στάθμευσης και παιδική χαρά. Μέσα από το χωριό μπορείτε να φτάσετε στην παραλία και με ποδήλατο, αφού υπάρχει ποδηλατόδρομος. Το δάσος των Θινών ξεκινάει σχεδόν μέσα από το χωριό και καταλήγει λίγο πριν τη θάλασσα. Η παραλία είναι απέραντη και αποτελεί μόνο ένα κομμάτι από τα 22 χιλιόμετρα ακτογραμμής του δήμου. Απέναντι το “Ζάντε” σου γνέφει να το επισκεφτείς. Η Λυγιά, η Γλύφα και η Παναγία η Ελεούσα Από το Βαρθολομιό ο δρόμος σε οδηγεί προς τα δυτικά του δήμου. Μετά το μικρό χωριό Βρανά, όπου βρίσκεται και το ξενοδοχείο Ταξιάρχης που φιλοξενηθήκαμε, δεξιά σου έχεις το Κάστρο Χλεμούτσι, ένα από τα πλέον καλοδιατηρημένα στη χώρα μας που αξίζει να επισκεφτείς. Αριστερά απλώνεται ο ηλειακός κάμπος και η θέα, όταν η ατμόσφαιρα είναι καθαρή, σε μαγεύει. Κοντά στο χωριό Λυγιά και μέσα σε ένα βαθύ καταπράσινο φαράγγι βρίσκεται το Μοναστήρι της Παναγίας της Ελεούσας. Δίπλα είναι μια σπηλιά με σταλακτίτες που το νερό της θεωρείται αγίασμα. Κτίστηκε τον 9ο μ.Χ. αιώνα και πήρε το όνομά της από την εικόνα της Παναγίας που βρέθηκε εκεί, ενώ το επίθετο Ελεούσα προήλθε από την αίτηση των κατοίκων της περιοχής για προστασία. Τα δύσκολα χρόνια της Τουρκοκρατίας η Μονή της Αγίας Ελεούσας αποτέλεσε το καταφύγιο των κατατρεγμένων. Από τις αλλεπάλληλες καταστροφές και λεηλασίες έχουν απομείνει η εκκλησία και

ένας μισογκρεμισμένος πύργος που χρησίμευε για την προστασία των μοναχών από τους επιδρομείς και ο οποίος τώρα έχει επισκευασθεί. Η Μονή έπαιξε σημαντικό ρόλο στην επανάσταση του 1821. Μετά τη Λυγιά η παραλία της Γλύφας είναι από τα ομορφότερα μέρη της περιοχής. Ιδανική για οικογενειακές διακοπές, με πολλά μικρά ξενοδοχεία και την ψαροταβέρνα του “Μικέλη”, μια από τις γνωστότερες της Πελοποννήσου. Λίγο πιο κάτω το Ιονικό χωριό, που κατασκευάστηκε από την Αρχιεπισκοπή Αμερικής και λειτουργεί από το 1970, φιλοξενώντας κάθε χρόνο παιδιά Ελληνοαμερικανών. Το όραμα ανήκει στον Αρχιεπίσκοπο Αμερικής Ιάκωβο και συνεχίζεται στις μέρες μας από τον Αρχιεπίσκοπο Δημήτριο. Εδώ και 42 χρόνια περισσότερα από 16.000 παιδιά Ελληνοαμερικανών έχουν φιλοξενηθεί στο Ιονικό χωριό (www.ionianvillage.org). Αρκούδι, το τουριστικό Από τη Γλύφα το Αρκούδι είναι κοντά. Σίγουρα αν έχεις σταματήσει σε ένα καφενείο στα προηγούμενα χωριά, οι ντόπιοι θα σου μίλησαν για αυτό. Αποτελεί το υπερθέαμα της περιοχής και

όχι άδικα. Πρόκειται για μια μικρή παραλία με άμμο. Ένας γραφικός κόλπος με μικρά ταβερνάκια, φιλόξενα ξενοδοχεία και ένα beach bar ακριβώς πάνω στο κύμα. Αφήνεις το αυτοκίνητο στο δρόμο και κατεβαίνεις με τα πόδια στην παραλία, επομένως εκτός από όμορφο το Αρκούδι είναι και πολύ ήσυχο. Δίπλα στο Αρκούδι τα Λουτρά της Κυλλήνης που πήραν το όνομά τους από τις θειούχες πηγές της περιοχής, γνωστές από τα ρωμαϊκά χρόνια. Όλη η περιοχή καλύπτεται με πευκοδάσος που καταλήγει σε μία ακόμη απέραντη παραλία με πεντακάθαρα νερά. Προορισμός για όλα τα γούστα. Θάλασσα, δάση, αρχαιολογικοί χώροι, ιαματικές πηγές, θρησκευτικά μνημεία. Μια μικρή Ελλάδα συμπυκνωμένη σε έναν μόνο δήμο. Μια περιοχή που θέλει να βγει από την αφάνεια και προσκαλεί τους πάντες να την επισκεφτούν για να ανακαλύψουν με τα μάτια τους τις ομορφιές της. Συναντήσαμε ανθρώπους που τους αρέσει ο τόπος τους, που δεν φοβούνται να μιλήσουν γι’ αυτόν. Που δεν κρύβουν τίποτα και σου δείχνουν τις αδυναμίες και τις ασχήμιες του, πάνω απ’ όλα όμως θέλουν να δεις τις ομορφιές του που είναι πολύ περισσότερες.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΗΝΕΙΟΣ ΠΡΟΣΒΑΣΗ Απέχει 290 χιλιόμετρα από την Αθήνα μέσω της Εθνική Οδού Πατρών-Πύργου. Κάνοντας 50 χιλιόμετρα περισσότερα μπορείτε να φτάσετε μέσω Τρίπολης (αυτοκινητόδρομος Ε65) και στη συνέχεια να κινηθείτε στην Εθνική Οδό Ε 952 προς τον Πύργο Ηλείας μέσω Καλού Νερού.

ΓΙΟΡΤΕΣ ΚΑΙ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ Οι Άγιοι Νεομάρτυρες Κάθε χρόνο στα μέσα Μαρτίου τιμάται η μνήμη των δύο Ηλείων Αγίων Νεομαρτύρων Χρίστου και Πανάγου που κατά την περίοδο της δεύτερης Τουρκοκρατίας εμαρτύρησαν. Γεννήθηκαν ο μεν άγιος και ιερός Πανάγιος (Πανάγος) στη Γαστούνη, ο δε θαυμάσιος Χριστός ( Χρίστος) στην Ανδραβίδα. Η μεγαλύτερη εκδήλωση που πραγματοποιείται στη Γαστούνη είναι τα γνωστά Ανθεστήρια, η μεγάλη γιορτή της άνοιξης και των λουλουδιών. Πολίτες και φορείς κατασκευάζουν τεράστια άρματα στολισμένα με λουλούδια που παρελαύνουν στον κεντρικό δρόμο της πόλης. Το έθιμο της καύσης του “Αράπη” ή “Ιούδα” που γίνεται κάθε χρόνο την Τρίτη του Πάσχα στην Παναγία την Καθολική της Γαστούνης. Στις 10 Μαΐου στα Καβάσιλα εορτάζεται η μνήμη του Αγίου Νικολάου με την τέλεση του εθίμου της κουλούρας, δηλαδή αγώνας δρόμου με έπαθλο μια κουλούρα. Στις 10 Νοεμβρίου πραγματοποιείται ο εορτασμός της επετείου της μάχης του Βαρθολομιού που έγινε το 1825. Το Καρναβάλι του Τραγανού πραγματοποιείται κάθε χρόνο την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς. Η “Γιορτή της Ελιάς” διοργανώνεται στο Βαρθολομιό τον Αύγουστο. Πρόκειται για ένα τριήμερο πολιτιστικών εκδηλώσεων που συγκεντρώνει πολλές χιλιάδες κόσμου.

ΦΑΓΗΤΟ - ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ

Ψαροταβέρνα “Ο Μικέλης” Η πιο φημισμένη ψαροταβέρνα της περιοχής. Σε αυτήν έχουν φάει βασιλείς και αρχηγοί κρατών. Σ’ έναν τόπο που έχει ιστορία 40 χρόνων μπορείτε να γευτείτε φρεσκότατα ψάρια, κρεατικά χόρτα και λαχανικά της ηλειακής γης. Παραλία Γλύφας τηλ. 26230 96242

Καφέ Ουζερί “Το Καραφάκι” Απολαύστε τον καφέ σας, δροσερή μπύρα και τσίπουρο με γευστικότατη ποικιλία πλούσιων μεζέδων από ζεστά πιάτα κρεατικών και ψαρικών σε πολύ χαμηλές τιμές στο φιλόξενο μαγαζί του Κωνσταντίνου Χαραλαμπόπουλου. Βαρθολομιό, τηλ. 2623041016, 6973 217592. Μεζεδοπωλείο “ΤΑΜΑΜ”

Χειροποίητοι μεζέδες από γνήσιες Μικρασιάτισσες. Κάθε βράδυ η κυρία Αβραμίδη και οι αδελφές της σας περιμένουν σε έναν φιλόξενο χώρο για να σας σερβίρουν γευστικές σπεσιαλιτέ από τη Μικρά Ασία. Γαστούνη τηλ. 6945 994621 bournik@otenet.gr Καφενείο Ουζερί της Βασιλικής Κωστοπούλου με νόστιμους παραδοσιακούς μεζέδες και ουζάκι στον παλιό σιδηροδρομικό σταθμό στα Καβάσιλα. Τηλ. 6974 156338. Café Club “Vip’s”. Με free wifi στην πλατεία Ελευθερίας στο κέντρο της Γαστούνης. Τηλ. 26230 33272.

ΔΙΑΜΟΝΗ Ξενοδοχείο “Φεγγαρογνέματα” της Αλεξάνδρας & Ιωάννας Γρηγοροπούλου, Πλατεία Ιατρού, Νικολάου Σπεντζάρη, Βαρθολομιό. Τηλ. 26230 41222, 42505.

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ Διακρίσεις σε πολλούς τομείς του αθλητισμού έχει να επιδείξει η περιοχή. Η ομάδα της Γαστούνης “Αίας” έχει αναδειχθεί το 1987 Πρωταθλητής Ερασιτεχνών Ελλάδος. Ο αθλητής του στίβου Παναγιώτης Μάντης ο οποίος κατάγεται από τη Γαστούνη έχει αναδειχθεί 3 φορές Πρωταθλητής Ελλάδος και 2 φορές Παγκόσμιος Πρωταθλητής στα Σύνθετα Αγωνίσματα Στίβου. Ευχαριστούμε τον Αντιδήμαρχο Σπύρο Βασιλείου για την αμέριστη βοήθεια που μας παρείχε για την ολοκλήρωση του οδοιπορικού. Ευχαριστούμε επίσης τον πρώην Δήμαρχο Βαρθολομιού Χρήστο Βρυώνη και το ξενοδοχείο Ταξιάρχης στο χωριό Βρανά για τη φιλοξενία.

Σύλλογος Μικρασιατών Γαστούνης & περιχώρων «Ίωνες»

πό την Καράμπουρνα της Μικράς Ασίας βρέθηκαν στη Γαστούνη του νομού Ηλείας. Απομονωμένοι σε μια περιοχή που το μόνο που ευδοκιμούσε ήταν η αγκινάρα, κατάφεραν να ορθοποδήσουν και να προσφέρουν τα μέγιστα στον τόπο που τους δέχθηκε μετά τον ξεριζωμό τους. Μετά το διωγμό και τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922, οι Έλληνες που κατοικούσαν στην Καράμπουρνα (Karaburun), απέναντι από την όμορφη Χίο, στη χερσόνησο της Ερυθραίας πέρασαν κυνηγημένοι στο νησί της μαστίχας και συνέχισαν το μακρύ και επίπονο ταξίδι τους σε διαφορετικά μέρη της Ελλάδας. Ένα από αυτά ήταν η Γαστούνη. Τότε 880 οικογένειες εγκαταστάθηκαν ενώ σήμερα στην πόλη της Ηλείας ζουν ακόμη 400 οικογένειες σε πέντε συνοικίες της πόλης με τη μεγαλύτερη εξ’ αυτών την Αγκινάρα. Η δημιουργία του συλλόγου αποτελούσε όνειρο ζωής για τους Μικρασιάτες της Γαστούνης, το οποίο πήρε σάρκα και οστά το 2008 με τη δημιουργία του συλλόγου Μικρασιατών Γαστούνης & Περιχώρων “ Ίωνες”. Σκοπός του συλλόγου είναι η διατήρηση και η προώθηση ηθών και εθίμων στις νεότερες γενιές. Από την ίδρυσή του έχει να επιδείξει πλούσιο κοινωνικό έργο, συνεργάζεται στενά με τις δημοτικές αρχές καθώς και με τους υπόλοιπους συλλόγους της περιοχής και όχι μόνο. Λαμβάνει μέρος σε δενδροφυτεύσεις,

χρηματοδοτεί σχολικές εκδρομές. Κάθε καλοκαίρι πραγματοποιείται η ετήσια γιορτή με τους Μικρασιάτες της Γαστούνης να προσφέρουν παραδοσιακά εδέσματα φτιαγμένα με την παλιά συνταγή που περνάει από γενιά σε γενιά, ενώ πραγματοποιείται και παζάρι. Το 2009 μέλη του συλλόγου ταξίδεψαν στους τόπους στους οποίους έζησαν, δημιούργησαν και καταξιώθηκαν οι πρόγονοί τους. Το 2011 ο σύλλογος διοργάνωσε στο Κουρβισιάνειο πολιτιστικό κέντρο στη Γαστούνη παρουσίαση του ιστορικού λευκώματος του συγγραφέα Ανδρέα Μπαλτά “Τα Καράμπουρνα της Μικρασιατικής Ερυθραίας”. Ο συγγραφέας, γόνος και ο ίδιος προσφύγων της Μικρασίας, που εγκαταστάθηκαν στη Γλύφα Ηλείας, συμβάλλει αποφασιστικά στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης. Σύντομα θα παρουσιαστεί και το βιβλίο “Οι πρόσφυγες της Γαστούνης” το οποίο έχει γράψει ο πρώην Δήμαρχος της πόλης Κώστας Λούρμπας. Η κοινωνική και πολιτιστική προσφορά του Συλλόγου Μικρασιατών Γαστούνης & Περιχώρων “ Ίωνες” στην περιοχή είναι μεγάλη και πολύ σημαντική. Τις δύσκολες αυτές στιγμές για όλους μας ανάλογες προσπάθειες δίνουν ελπίδα και προοπτική για ένα καλύτερο μέλλον. Τηλ.: 26320 32786 - 6997083733 www.iones.com.gr

ΑΦΙΕΡΩΜΑ Κώστας Ταρναβάς

Αναρρίχηση στο Ναύπλιο

Πεδίο αναρρίχησης

Τι έρχεται πρώτα στο μυαλό όταν ακούμε “Ναύπλιο”; Ένας από τους δημοφιλέστερους και ομορφότερους προορισμούς της χώρας μας. Γεμάτος αξιοθέατα, ιστορία. Θάλασσα και ρομαντικές βόλτες στα πλακόστρωτα σοκάκια. Και όμως, δεν προσφέρει μόνο αυτά. Το Ναύπλιο, εκτός των άλλων αποτελεί και έναν όμορφο αναρριχητικό προορισμό. Οι λάτρεις του σπορ επισκέπτονται το πεδίο του Ναυπλίου όλες τις εποχές του χρόνου. Κατά τη χειμερινή περίοδο συνιστά έναν από τους ιδανικότερους προορισμούς του

είδους λόγω του ήλιου που χτυπάει τον ασβεστολιθικό βράχο. Τους καλοκαιρινούς μήνες και ιδιαίτερα τις “καυτές” ημέρες οι καλύτερες ώρες είναι οι πολύ πρωινές (8:00 με 11:00) και οι απογευματινές από τις 18:00 και μέχρι τη δύση του ηλίου. Το αναρριχητικό πεδίο του Ναυπλίου είναι ένα από τα ομορφότερα διότι συνδυάζει θάλασσα και αξιοθέατα με ασφαλείς διαδρομές. Η αναρρίχηση στο Ναύπλιο ξεκίνησε το 1987 από τον Άρη Θεοδωρόπουλο. Ο Θανάσης Σωτηρόπουλος και άλλα 20 μέλη του ορειβατικού και αναρριχητικού συλλόγου

70 Αναρρίχηση στο Ναύπλιο ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Άργους συνεχίζουν να ασχολούνται ενεργά με την αναρρίχηση, ενώ στα γραφεία του συλλόγου στην πόλη του Άργους (Φείδωνος 40) υπάρχει τεχνητή πίστα αναρρίχησης. Το πεδίο Ναυπλίου χωρίζεται σε εφτά τομείς με τα ονόματα, “Παγκάκι”, “Octapussy”, “Ορέστη”, “Αψίδα”, “Παναγίτσα”, “Νεράκι” και “Μυθολογία”. Η προσέγγιση τους είναι πολύ εύκολη αφού για τις πέντε πρώτες απαιτείται δεκάλεπτο περπάτημα σε πεζόδρομο από το parking του ξενοδοχείου Filoxenia στην παραλία της Αρβανιτιάς. Οι δύο τελευταίοι προσεγγίζονται από το ίδιο σημείο και οδηγούν μετά από ένα χιλιόμετρο χωματόδρομο στην παραλία της Καραθώνας. Στην αρχή θα συναντήσετε τον τομέα

“Νεράκι” και στη συνέχεια τον τομέα “Μυθολογία”. Οι “ασφαλισμένες” διαδρομές του αναρριχητικού πεδίου Ναυπλίου έχουν μικρό βαθμό δυσκολίας και είναι ιδανικές ακόμη και για αρχάριους αναρριχητές. Στο νομό Αργολίδας υπάρχουν ακόμη πίστες στα Δίδυμα, στο Κονδύλι, στο Σπήλαιο Φράγχθι, στην Ερμιόνη, στο Κρανίδι, στην περιοχή Θερμησίας. Ένας ακόμη λόγος για να επισκεφτεί κάποιος το Ναύπλιο. Αφού εκπαιδευτείτε σε μια σχολή αναρρίχησης, έχετε τον απαραίτητο εξοπλισμό στο αμάξι. Αναμετρηθείτε με τους βράχους του Ναυπλίου και μετά ρίξτε μια αναζωογονητική βουτιά στα κρυστάλλινα νέρα της Αρβανιτιάς ή της Καραθώνας. Τι άλλο μας επιφυλάσσει το Ναύπλιο;

Τι είναι η αναρρίχηση; Αναρρίχηση είναι η προώθηση σε κάθετη ή κεκλιμένη σκληρή επιφάνεια με τη χρήση ειδικών τεχνικών και κινήσεων. Είναι ένα πολύ ασφαλές σπορ με το οποίο μπορούν να ασχοληθούν άνδρες και γυναίκες από 5 έως 65 ετών. Είναι ένα άθλημα που διεξάγεται στη φύση. Οι αναρριχητές έρχονται σε απευθείας επαφή μαζί της. Ταυτόχρονα, η πρόκληση του βράχου είναι μια αναμέτρηση με τον ίδιο μας τον εαυτό. Ποια είναι τα είδη αναρρίχησης; Υπάρχει ελεύθερη αναρρίχηση, αθλητική αναρρίχηση, τεχνητή αναρρίχηση, αναρρίχηση βράχου, πάγου, χιονιού και μικτή, αναρρίχηση με το σχοινί από πάνω (top – rope), αναρρίχηση σε πίστα, bouldering. Ποιος εξοπλισμός απαιτείται για να κάνει κάποιος αναρρίχηση; Ο εξοπλισμός αναρρίχησης πρέπει να πληροί όλες τις απαιτούμενες προδιαγραφές ασφαλείας για αυτό καλό είναι να τον προμηθευτείτε από καταστήματα που ειδικεύονται στην αναρρίχηση. Για αρχή απαιτούνται ειδικά παπούτσια, ζώνη, σχοινί 70 μέτρων και τα λεγόμενα σετάκια. Το κόστος κυμαίνεται από 250 έως 300€ Που μπορεί να μάθει κάποιος αναρρίχηση; Λειτουργούν εξειδικευμένες σχολές σε όλη την Ελλάδα. Εκπαιδευτές είναι έμπειροι πιστοποιημένοι από την ΕΟΟΑ (Ελληνική Ομοσπονδία Ορειβασίας Αναρρίχησης) αναρριχητές. Τι περιλαμβάνει η εκπαίδευση; Υπάρχουν τρία επίπεδα εκπαίδευσης. Το Α΄ απευθύνεται σε αρχάριους και έχει στόχο την εκπαίδευση των συμμετεχόντων στις βασικές αναρριχητικές τεχνικές και τεχνικές ασφάλισης, ώστε να μπορούν να αναρριχηθούν αυτόνομα σε οργανωμένα αναρριχητικά πεδία. Το B’ επίπεδο στοχεύει στη βελτίωση της τεχνικής κατάρτισης και της αναρριχητικής ικανότητας των συμμετεχόντων και την απόκτηση γνώσεων και εμπειριών για να κινούνται αυτόνομα σε πεδίο που μπορεί να απαιτεί και χρήση ιδίων μέσων ασφάλισης. Το Γ’ απευθύνεται σε όσους ολοκληρώσει τα προηγούμενα εκπαιδευτικά στάδια και αφορά κυρίως τη διάνυξει διαδρομών και τους υποψηφίους εκπαιδευτές. Info: www.eooa.gr, www.routes.gr και στην σελίδα του ορειβατικού συλλόγου Άργους στο facebook. Καταστήματα με εξοπλισμό αναρρίχησης: www.alpamayopro.gr, www.pathfindershop.gr, www.dimitriadis.gr.

72 Λέβητας θέρμανσης ιόντων Stafor ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Οριστική απεξάρτηση από το πετρέλαιο! Ο Λέβητας Θέρμανσης Ιόντων Stafor είναι ο φθηνότερος τρόπος για να θερμανθεί το σπίτι σας: Είναι φθηνότερη θέρμανση από τη θέρμανση με πετρέλαιο, pellet ή οποιοδήποτε άλλο σύστημα. Η πηγή ενέργειας για θέρμανση ιόντων είναι ηλεκτρική ενέργεια, ωστόσο, η νέα τεχνολογία την καθιστά πολύ οικονομική. Η θέρμανση με τεχνολογία ιόντων εφαρμόζεται τα τελευταία 10 χρόνια σε νέες ή υφιστάμενες κατασκευές με αυτόνομη θέρμανση. Εφαρμόζεται άμεσα και οικονομικά σε μονοκατοικίες, μεμονωμένα διαμερίσματα, πολυκατοικίες, καταστήματα, γραφεία, ξενοδοχεία κ.λ.π. Το σύστημα καταλαμβάνει ελάχιστο χώρο (μόλις 1 τετρ. ,μέτρο), τοποθετείται σε μία μόλις ημέρα από εξειδικευμένα συνεργεία. Μπορεί να τοποθετηθεί σε εξωτερικό χώρο αλλά και σε εσωτερικό αφού δεν εκπέμπει μυρωδιές και λειτουργεί αθόρυβα. Έτσι απλά μπορούμε να ζεστάνουμε το χώρο μας χωρίς πετρέλαιο, χωρίς λεβητοστάσιο, χωρίς δεξαμενή καυσίμων. Η συντήρηση του είναι απλή και δεν κοστίζει, δεν μολύνει το περιβάλλον με ρύπους και είναι εντελώς αθόρυβο. Η πολύ καλή τιμή εγκατάστασης του σε συνδυασμό με την οικονομία που φτάνει το 70% δίνει την δυνατότητα απόσβεσης ακόμη και από τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του Ο Λέβητας Θέρμανσης Ιόντων Stafor είναι παγκόσμια πατέντα και έχει την πλήρη πιστοποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης CE.Το σύστημα Ion Heater κυκλοφορεί σε όλες τις χώρες τις Ευρωπαϊκής Ένωσης και πληροί όλες τις απαραίτητες προδιαγραφές. Είναι το μοναδικό με διάρκεια ζωής 25 χρόνια και 8 χρόνια εγγύηση

O Λέβητας Θέρμανσης Ιόντων Stafor είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό με οποιαδήποτε υπάρχουσα εγκατάσταση θέρμανσης είτε πρόκειται για καλοριφέρ, fan coil ή θερμαινόμενο δάπεδο. Μπορείτε να το εγκαταστήσετε και στο δικό σας χώρο σε 12 ή 18 άτοκες δόσεις.

ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΜΕΤΑΞΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ

Μονοκατοικία 76m2. Μέση εσωτερική θερμοκρασία 22οC. Στην 8ωρη λειτουργία θα γίνεται μία εκκίνηση. Πλήρως μονωμένη κατοικία κατά τα πρότυπα του ΚΕΝΑΚ. Κόστος πετρελαίου 0,90€/lt (κλείσιμο τιμών περιόδου 2010-2011). Κόστος KWh 0,30€ η μέση τιμή χρέωσης από ΔΕΗ (εύρος τιμών 0,-054€/KWh – 0,140€/KWh.

ΖΩΝΗ Α ΘΕΡΜΙΚΟ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΦΟΡΤΙΟ (8ωρη λειτουργία)

KW ΑΜΟΝΩΤΗ 19,4 ΜΟΝΩΜΕΝΗ 5,2

lt/ΜΗΝΑ 367 100

ΙΟΝ ΗΕΑΤΕR (8ωρη λειτουργία)

0,90€/lt €/MHNA 330€ 128 90€ 35€

ΖΩΝΗ Α: Κρήτη, Δωδεκάνησα, Κυκλάδες, Μεσσηνία, Αργολίδα, Λακωνία, Ζάκυνθος, Κεφαλονιά, Ιθάκη, Σαρωνικός.

Ηλεκτροδομείν – Δαβάκη & Κυριάκου Παναγιώτη 1, Αγία Τριάδα Μηδέας / Τηλ: 6943 819889, 6974 377144 / e-mail: p.kaloge@yahoo.gr – www.ionheater.info

Ùìá ðáÝúïùî MoóøïæÝìåòï ªëïàòá! »ïóøïæéìåòÝóôå ëé åóåÝ÷ ëáé ëåòäÝóôå óôï øòñíá, óôè íàôè, óôï óôÞíá, óôï óñíá óôèî åðÝçåùóè ëáé óôèî ôéíÜ, çéáôÝ ôÛôïéïé åÝîáé ïé ëáéòïÝ ëáé Þìá øòåéÀúïîôáé...

ΜΟΣΧΟΦΙΛΕΡΟ .skouraswi nes ww .com

| 27 5

10 2 3

688 | sko u

ras@ hol.gr

ΑΦΙΕΡΩΜΑ Γιώργος Μπινιάρης |

Ελένη Παπαδοπούλου

Οι Ελιές της Δήμαινας Ένα από τα «διατηρητέα μνημεία της φύσης» Ε

ίναι 3 χρόνια που έμαθα ότι με υπουργική απόφαση το 1977 η Βουλή των Ελλήνων, έχει χαρακτηρίσει Διατηρητέα Μνημεία της Φύσης με τίτλο ΟΙ ΕΛΙΕΣ ΤΗΣ ΔΗΜΑΙΝΑΣ, 8 υπεραιωνόβια ελαιόδεντρα που βρίσκονται στα πρώην και νυν κτήματα της Μονής Ταξιαρχών. Η αναφορά ότι τα ελαιόδεντρα αυτά συνδέονται με ιστορικά γεγονότα της περιοχής και έχουν την ονομασία (Οι Ελιές της Δήμαινας) κέντρισαν το ενδιαφέρον μου ως Δημαινιώτη και ασχολήθηκα να βρω που βρίσκονται αυτές οι ελιές και ποιά είναι τα ιστορικά γεγονότα που συνδέονται με το χωριό μας. Βρήκα πρώτα το ΦΕΚ., δεύτερο τεύχος, αρ. φύλλου 590, αρ. απόφασης 202306/3584-24-6-1977. Με αυτό άρχισα να ψάχνω, πρώτα στη Μονή Ταξιαρχών αλλά οι Μοναχές παρά την προθυμία τους μου εδήλωσαν ότι δεν γνωρίζουν κάτι περισσότερο για τις Ελιές. Έδωσα στη Γερόντισσα το ΦΕΚ. με την απόφαση, με ευχαρίστησε και μου έδωσε την άδειά της να ψάξω στα κτήματα της Μονής να εντοπίσω την συστάδα με τα 8 χαρακτηρισμένα ελαιόδεντρα. Παράλληλα με επιστολή μου προς το Δασαρχείο Αργολίδας που κατέθεσα ιδιοχείρως την 31-102008 και αρ.πρωτ.7075 εζήτησα να μου δοθούν από το αρχείο τους στοιχεία από τις σχετικές προτάσεις των αρμοδίων αρχών στις οποίες βασίσθηκε η υπουργική απόφαση. Επίσης εζήτησα τη συνεργασία των υπηρεσιών του προκειμένου να εντοπίσουμε τα σημεία στα οποία βρίσκονται οι 8 ελιές που αναζητούμε. Πράγματι οι υπηρεσίες ανταποκρίθηκαν στο ένα σκέλος του ερωτήματος, ήρθαν δύο

φορές και μαζί ψάχναμε στα κτήματα της Μονής και γύρω από αυτήν χωρίς να καταλήξουμε κάπου οριστικά. Στο άλλο σκέλος των στοιχείων από τις προτάσεις των υπηρεσιών του Δασαρχείου προς το υπουργείο για το χαρακτηρισμό των Ελαιών δεν μου έχει δοθεί καμία απάντηση. Όλο αυτό το διάστημα έψαχνα, ρωτώντας διάφορους ανθρώπους χωριανούς και μη, για τις ελιές της Δήμαινας και πού ο καθένας έχει μια διαφορετική άποψη και πληροφορία. Όλες οι απόψεις γίνονται δεκτές, όλα τα ενδεχόμενα και οι πληροφορίες λαμβάνονται υπ’ όψιν, αλλά δυστυχώς μέχρι σήμερα, αν και έχω μάθει μερικά πράγματα για το ιστορικό κομμάτι, δεν έχω απάντηση στα ερωτήματά μου από τη Δασική υπηρεσία. Έτσι σήμερα το μόνο που μπορώ να κάνω είναι να περιγράψω και να συνθέσω τις διάφορες πληροφορίες που έχω μαζέψει ρωτώντας διάφορους σχετικούς και μη γύρω από αυτό το θέμα. Οι πληροφορίες μας λένε ότι ο χαρακτηρισμός «ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ» έγινε για τις 8 εναπομείνασες ελιές που βρίσκονται (σε συστάδα) διότι και άλλες βρίσκονται διάσπαρτες στην ευρύτερη περιοχή της Δήμαινας. Και λέμε «εναπομείνασες» διότι είχε προηγηθεί του πρόσφατου χαρακτηρισμού προηγούμενος χαρακτηρισμός από τον Σουλτάνο ως Βακούφι δηλ. Ιερό Δάσος. Και αυτό βέβαια δεν έγινε από αγάπη του Σουλτάνου προς την περιοχή αλλά προφανώς από επιρροές, πιθανόν του Πατριαρχείου το οποίο πραγματικά αγαπούσε την περιοχή και για λόγους που δεν

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

γνωρίζουμε ήθελε να προστατεύσει από αυτήν την εποχή το Ελαιοδάσος της Δήμαινας και τα γύρω Μοναστήρια. Είναι γνωστό ότι τα κτήματα της ευρύτερης περιοχής της Δήμαινας την περίοδο της τουρκοκρατίας είχαν περιέλθει στην ιδιοκτησία της Μονής Ταξιαρχών. Στη συνέχεια μετά την Επανάσταση του 1821 ορισμένα από αυτά μοιράστηκαν σε οπλαρχηγούς, άλλα αγοράστηκαν από Επιδαύριους, Δημαινιώτες, Χελιώτες, Αγγελοκαστρίτες και παραχειμάζοντες κτηνοτρόφους και άλλα διανεμήθηκαν το 1952 σε ακτήμονες της Ν. Επιδαύρου και Δήμαινας. Έτσι καταλήγουμε ότι το χαρακτηρισμένο από το Σουλτάνο ως Ιερό Δάσος δεν είναι απαραίτητο να βρίσκεται στα σημερινά κτήματα της Μονής Ταξιαρχών, αλλά στην ευρύτερη περιοχή της Δήμαινας, γι’ αυτό και το χαρακτήρισαν ελιές της Δήμαινας. Μια άλλη μαρτυρία και πληροφορία που έχω είναι ότι γύρω στα 1870-75 ξέσπασε μεγάλη πυρκαγιά στην περιοχή και κάηκε το ελαιοδάσος που είχε χαρακτηρισθεί από τον Σουλτάνο ως ιερό δάσος. Οι τοποθεσίες του ελαιοδάσους που καταστράφηκε ήταν οι περιοχές, Ελαιώνες – Αμπέλια – Αγ. Μαρίνα – Παπαδία – Καρλακόνα – Κτήμα Μονής Ταξιαρχών – Ντράσα – Σπιθάρι – Αγ. Δημήτριος – Καλογέρα – Μπούτι – Καμάρι. Σε αυτές τις περιοχές βρίσκουμε διάφορες ελιές υπεραιωνόβιες διάσπαρτες, διασωσμένες από την πυρκαγιά με τις περισσότερες να βρίσκονται σε συστάδα στα σημερινά κτήματα της Μονής Ταξιαρχών, στην Ντράσα και στον Άγιο Δημήτριο χωρίς

να μπορούμε με σιγουριά να προσδιορίσουμε ποιες από αυτές χαρακτήρισε το Δασαρχείο ως διατηρητέα το 1977. Επάνω στην έρευνα προέκυψαν διάφορα ερωτήματα: 1) Γιατί πώς και πότε ό Σουλτάνος χαρακτήρισε αυτόν των ελαιώνα ως Ιερό Δάσος; Ήταν προστατευόμενο και δεν εκαταστράφη από την επιδρομή του Ιμπραήμ κατά την αναφορά του χαρακτηρισμού το 1977. 2) Πότε ο ηγούμενος της Μονής Ταξιαρχών έκανε χρήση του χαρακτηρισμού από το Σουλτάνο ως Ιερό Δάσος του ελαιώνα; Η απάντηση έρχεται από την εξής πληροφορία: Το 1700 η Πελοπόννησος ήταν υπό την κατοχή των Ενετών. Αυτή την εποχή ο Σουλτάνος διέταξε τον πασά της Λάρισας να καταλάβει το Μωριά. Στο πέρασμά του ο πασάς δια πυρός και σιδήρου καθώς λένε κατέστρεφε τα πάντα, σκοτώνοντας Ενετούς και Έλληνες αδιακρίτως και χωρίς αιτιολογία. Λένε, ο τότε ηγούμενος της Μονής Ταξιαρχών που ήταν και επιτηρητής της Μονής Αγνούντος- Στίρη – Πολεμάρχας – Καλαμίου επήγε και συνάντησε τον εισβολέα πασά στην Κόρινθο που είχε στρατοπεδεύσει, του δήλωσε την υποταγή και συμφώνησαν να πληρώνει τους φόρους, ένα μεγάλο μέρος σε λάδι, με αντάλλαγμα να μην καταστρέψει τα μοναστήρια και τους κατοίκους της περιοχής. Η συμφωνία φαίνεται ότι τηρήθηκε, διότι τα μοναστήρια δεν καταστράφηκαν, οι περιοχές γύρω από τις Μονές δεν κατοικήθηκαν από τούρκους γι’ αυτό και δεν

έχουμε τουρκόφωνες ονομασίες σε βουνά, ποτάμια, χωράφια, μύλους, γεφύρια κ.λπ. Εδώ σε αυτήν την χρονική περίοδο φαίνεται ότι ο Σουλτάνος είχε υπογράψει στο φιρμάνι αφού βεβαίως είχε γευθεί και μαγευτεί από το γευστικότατο λάδι της περιοχής. Αν είναι σωστή η πληροφορία αυτή, ίσως και για αυτό το λόγο οι επαναστάτες του 1821 επέλεξαν την Νέα Επίδαυρο για την σύναξιν της 1ης Εθνικής Συνέλευσης. Πρώτον η περιοχή δεν τουρκοκρατείτο, είχε πρόσβαση από την θάλασσα για τον ερχομό των Σπετσιωτών-Υδραίων κ.λπ. Ήταν και η Μονή Ταξιαρχών που φιλοξένησε τους συνέδρους καθ’ όλη την διάρκεια των εργασιών. Για τις πληροφορίες που σας έχω περιγράψει παραπάνω θέλω όσοι από εσάς, ενδιαφέρεστε ή γνωρίζετε κάτι περισσότερο ή διαφορετικό να τις λάβετε υπ’ όψιν και ακόμη, αν έχετε το ίδιο ενδιαφέρον να βρούμε ποιες είναι οι ελιές και ποιά είναι ή ιστορία τους που συνδέεται και με άλλα γεγονότα της περιοχής, καλό θα είναι να βρεθούμε για μια περαιτέρω συζήτηση και έρευνα. Πέρα από το ιστορικό κομμάτι, γεγονός είναι ότι κάποιες ελιές έχουν χαρακτηρισθεί, διατηρητέα Μνημεία της Φύσης με το όνομα του χωριού μας και αυτές είναι δίπλα μας. Πιστεύω ότι αυτό είναι ένα χρήσιμο εργαλείο σε μια προσπάθεια που όλοι οφείλουμε να κάνουμε προκειμένου να αναδείξουμε το λάδι που παράγουμε, να το συνδέσουμε με την ιστορία του και μαζί με τα ποιοτικά του χαρακτηριστικά να το προωθήσουμε στην αγορά πού του αξίζει.

ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΕΡΓΑ

Ελένη Τετώρου

Ζωγραφίζοντας την Λαϊκή μας Παράδοση και την Φύση σε πέτρα και ξύλο Η

Ελένη Τετώρου ζει στον Άγιο Ανδρέα της Κυνουρίας, όπου και έχει το εργαστήριο της. Ζωγραφίζει πάνω σε βότσαλα, σε ξύλα και σε παλιά αντικείμενα. Ξεκίνησε όπως μας είπε από χόμπι και μεράκι να αξιοποιεί ότι φυσικό υλικό μάζευε πάντα στις βόλτες της στο βουνό και τις ακρογιαλιές και στη συνέχεια να τα μετατρέπει σε ξεχωριστά διακοσμητικά αντικείμενα. Με το ταλέντο της στη ζωγραφική, που το ‘χε προίκα από μικρή, είχε έναν επί πλέον σύμμαχο σ ΄ αυτή την ανάγκη της να εκφραστεί δημιουργικά. ΄Ετσι καλλιέργησε το ταλέντο, αυτό παρακολουθώντας μαθήματα αγιογραφίας και ζωγραφικής και έκανε το χόμπι της δημιουργική απασχόληση και τελικά επάγγελμα. Με τον καιρό βρήκε το δικό της ύφος με θέματα παρμένα από την Ελληνική Λαϊκή Παράδοση και από τη φύση που όπως μας είπε είναι γι’ αυτή ο μεγαλύτερος ζωγράφος. Τα έργα της, ιδιαίτερα οι προσωπογραφίες γυναικών είναι σαφώς επηρεασμένα από τα πορτρέτα του Φαγιούμ και τη βυζαντινή αγιογραφία. Άψυχα αντικείμενα από ξύλο και πέτρα παίρνουν ζωή με τα όμορφα χρώματα της παλέτας της. Παλιά ξύλα, ξύλινα χρηστικά αντικείμενα, βότσαλα της θάλασσας γίνονται εικαστικά διακοσμητικά για ξεχωριστούς ανθρώπους.

Η Ελένη χαίρεται όταν τα έργα της μπαίνουν στα σπίτια των ανθρώπων, όταν προσφέρονται δώρα σε φίλους και αγαπημένα πρόσωπα. Αυτό είναι πάνω απ΄όλα η ηθική της ανταμοιβή, γιατί κάθε της έργο έχει κάτι από την ψυχή της. Συμμετέχει κατά καιρούς σε εκθέσεις και φεστιβάλ Πολιτιστικών Φορέων γιατί πιστεύει πως η διατήρηση της Λαϊκής Τέχνης και παράδοσης είναι σημαντικό στοιχείο του Πολιτισμού μας και πρέπει και οι νέοι άνθρωποι να δουν και να αγαπήσουν τέτοια έργα, για να υπάρχει συνέχεια. Πρόσφατα δημιούργησε το δικό της site το www.paintingart.gr το οποίο λειτουργεί και σαν e- shop κατάστημα. Εκτός από τα αντικείμενα που θα δείτε που είναι όλα χειροποίητα, η Ελένη αναλαμβάνει να ζωγραφίσει και σε δικά σας παλιά αντικείμενα, με θέματα που ταιριάζουν στο ύφος της δουλειάς της. Επικοινωνία: Ελένη Τετώρου Διεύθυνση: Άγ. Ανδρέας Αρκαδίας 22001 ΑΣΤΡΟΣ Τηλέφωνο: 2755031496 Τηλεομοιοτυπία: 2755031496 Κινητό: 6947966823 & 6974555108

ΑΠΟΨΕΙΣ

Σώτος Χρυσαφόπουλος

Τριακόσιοι πλας…

ε το που ξέσπασε η κρίση, εύκολα μπορούσε να προβλέψει κανείς την ποσότητα της ιλύος, που θα έβγαινε στην επιφάνεια από το βυθό, όπου ή κρυβόταν ή είχαμε καταφέρει να την καταχωνιάσουμε. Χρειάσθηκε μόνο λίγος χρόνος για να δικαιωθούν τέτοιες προβλέψεις από τις πρώτες κιόλας αντιδράσεις. Σκάνδαλα, επίορκοι, ανομίες, κυκλώματα, παράσιτα, πάσης φύσεως βρόμα βγήκε στη φόρα, κάθε λογής άπλυτα, αλλά και κάθε είδους πονηρία και ανοησία. Στη συνέχεια «επί της χιόνος έπιπτε χιών», για να θυμηθούμε από μια άλλη οπτική γωνία και τον Κοσμοκαλόγερο. (Στο μεταξύ, προς τέρψιν του φιλοθεάμονος κοινού επαγγελματίες ακροβάτες έπεφταν από τα σύννεφα…) Ναι, κάθε είδους πονηρία και ανοησία. Ενδεικτικά, πρώτον: Ο πρόεδρος της Βουλής, ο καταγέλαστος και θλιβερός, ο γελοιοποιηθείς όσο ποτέ κανείς άλλος από δημόσια σάτιρα Φίλιππος Πετσάλνικος –σε νούμερο κατ’ επανάληψη, αυθόρμητα κι ενθουσιωδώς καταχειροκροτούμενο!– εισήγαγε τραπεζικό λογαριασμό για την καταπολέμηση του δημόσιου χρέους, πρωτοβουλία της οποίας το ποιόν αποκαλύπτεται, αν μη τι άλλο, από το ποσόν που συγκεντρώθηκε –παραμένει αναπάντητο μόνο το ερώτημα κατά πόσον ήταν το εν λόγω ποσό αναμενόμενο και, αν ναι, γιατί άραγε ανέλαβε την πρωτοβουλία, χωρίς συναίσθηση ότι το δυσανάλογο είναι πάντα γελοίο; (βλ. και στρατόπεδα κράτησης μερικών εκατοντάδων μεταναστών, επί συνόλου εκατοντάδων χιλιάδων!) Γιατί εξήγγειλε πομποδώς μια τέτοια πρωτοβουλία; Πρόκειται για ερώτημα που, πιστεύω, απαντά καταλυτικά τα σχετικά με την

αντίληψη, που έχουν εθνοπατέρες κι εθνοσωτήρες για το λαό, καθώς και για το μορφωτικό, ηθικό και συναισθηματικό του επίπεδο, ώστε να γνωρίζουμε πάνω σε ποια βάση τον κυβερνούν. Ενδεικτικά, δεύτερον: Μέχρι η μέθοδος την οποία εξηύραν οι πατατοπαραγωγοί του Κάτω Νευροκοπίου ώστε να διαθέσουν το αδιάθετο απόθεμά τους βαφτίστηκε «λαϊκή αυτό-οργάνωση» και «κίνημα κατά των μεσαζόντων», απλώς προσθέτοντας αμέριμνα κάποιους από τους τελευταίους στο διογκούμενο πλήθος των οικονομικά κατεστραμμένων, όπως και των διαφόρων αποδιοπομπαίων τράγων –μόνο προσωρινά βέβαια, διότι οι μεσάζοντες είναι οικονομική αναγκαιότητα και όχι ο επιτέλους εντοπισθείς ακριβοθώρητος αυτουργός του εγκλήματος και της όποιας κακοδαιμονίας της σύγχρονης οικονομίας. Πολλές από τις ανοησίες γέννησαν επιπλέον ανοησίες, και διότι στάθηκαν αιτία να επιδεινωθεί ανεπανόρθωτα η κρίση και διότι έδωσαν λαβές για μια κατάπτυστη απέναντί μας συμπεριφορά των ισχυρών της γης, αλλά και γενικά, διότι η ανοησία γεννά ανοησία κατ’ αρχήν. Ωστόσο η μεγαλύτερη που ακούστηκε ποτέ είναι άλλη! Από πού κι έως που, λοιπόν, θα πρέπει να μειωθεί ο αριθμός των βουλευτών; Στο όνομα ποιάς αγαθής ιδέας; Της Δημοκρατίας; Για όνομα του Θεού! Στη χώρα που έφερε στον κόσμο τη Δημοκρατία, με μια πολιτεία όπου τα δικαστήρια αριθμούσαν έως και 3.000 δικαστές προτάσσεται με ίχνος σοβαρότητας ως βήμα εμπρός η μείωση του αριθμού των βουλευτών;

Πού ακούσθηκε; Θα αρκούσε, βέβαια, η παρατήρηση ότι η πρόταση προέρχεται από τη διασπασμένη (επισήμως αυτό υποτίθεται ότι συμβαίνει) οικογένεια Μητσοτάκη για να καταδειχθεί το γελοίο και το ύποπτο του πράγματος. Διαπιστώνω, ωστόσο, εσχάτως ότι βρίσκει υπερασπιστές και αναπαράγεται και από άλλους –σοβαρούς ή ελαφρούς, αδιάφορο –ομού από ενόρκους, αλλά και από καθημερινούς. Δεν έχω καμιά συμπάθεια για το γεγονός ότι ως πρόταση πατάει στη λαϊκή αποδοκιμασία των προνομίων της πολιτικής τάξης, τάχαμου λύση για περιορισμό του κόστους δυνάμει της μείωσης του συνολικού αριθμού των μελών της Βουλής. Έλεος, άλλο το ένα και άλλο το άλλο! Και καλά η πρεμούρα των ιδίων για τη διατήρηση των προνομίων… Αλλά μείωση του αριθμού τους, ώστε αυτά άθικτα να αθροίζονται σε χαμηλότερο ποσό, ε… δεν το καταλαβαίνω. Κυρίως δεν κατανοώ τη λαϊκή ευήθεια απέναντι σ’ ένα τέτοιο τέχνασμα και διαμαρτύρομαι. Δηλαδή, για να μην δαπανάμε κι εδώ άσκοπα περισσότερο χαρτί και μελάνι, όταν πανθομολογουμένως η χωρίς πολλά περιθώρια σφάλματος διεγνωσμένη ασθένεια της πολιτικής κοινωνίας μας είναι η διαπλοκή –οριζοντίως, καθέτως, διαγωνίως κ.ο.κ. – εμείς διανοούμεθα ότι θα ήταν εις όφελος της δημοκρατίας να μειώσουμε τον αριθμό των τηλεφωνημάτων, που θα πρέπει να κάνουν, οσάκις χρειάζεται, οι γραμματείς του Μπόμπολα, του Βαρδινογιάννη, του Ψυχάρη, του Αλαφούζου και άλλων, ντόπιων και ξένων ηνιόχων, αντί να τον αυξήσουμε; Τι μας έχει πιάσει; Κάποια ιδιότυπη συμπόνοια και

θέλουμε να τους εξοικονομήσουμε χρόνο, πονοκέφαλο και μανούρα; Ή μήπως ρέπουμε προς την αυτοχειρία; Τάχω χαμένα, αυτή είναι η αλήθεια. Θα μπορούσαμε να πούμε ακόμη πολλά σχετικώς, αλλά θα ήταν καθαρή λεσχηνία· άλλωστε ευκαιρίες θα υπάρξουν πολλές, οι καιροί είναι πρόσφοροι – έτσι κι αλλιώς το πόσο μεγάλο θα πρέπει να είναι ένα κείμενο είναι ένα σύνθετο πρόβλημα. Το συγκεκριμμένο κείμενο, όμως, εδώ το δικό μας, το οποίο στην πραγματικότητα πραγματεύεται αποκλειστικά το ζήτημα του συνολικού αριθμού των βουλευτών θα όφειλε να είναι μικρό. Σύντομο και λακωνικό. Αντιστρόφως ανάλογο προς το πλήθος των μελών του Κοινοβουλίου, καθώς και προς εκείνο των κονδυλοφόρων, που θα ήλπιζα να το αναπαραγάγουν, ως δείγμα πίστης στην αξία της Δημοκρατίας. Εύχομαι δε να μην επιστρατευθούν υπέρ αντιλόγου τίποτε ευφάνταστα μίσθαρνα του ακαδημαϊκού χώρου με περισπούδαστες θεωρίες περί της κατάκτησης, που λέγεται κοινοβουλευτική δημοκρατία και περί της ουτοπίας, που λέγεται άμεση δημοκρατία και περί της συνθετότητας των προβλημάτων, που αντιμετωπίζει η σύγχρονη πολιτική πρακτική κ.τ.λ. κ.τ.λ., με αποτέλεσμα δήθεν να απαιτείται ως εκ τούτου μικρό, ευέλικτο, έμπειρο και κατηρτισμένο νομοθετικό σώμα, καθώς και σφικτή οργανωτική ενότητα των κομμάτων και άλλα τέτοια χυδαία και τιποτένια. Αρκετά εξευτελίστηκαν και αυτοί μέχρι σήμερα.

ΜΙΑ ΣΤΑΣΗ ΕΔΩ Κώστας Ταρναβάς

Ελληνικά Βραβεία Γραφιστικής και Εικονογράφησης

Διάκριση για το ΕΠΑΘΛΟ Τ

ην Παρασκευή 20 Απριλίου πραγματοποιήθηκε η τελετή απονομής των Ελληνικών Βραβείων Γραφιστικής και Εικονογράφησης στη Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση. Το δημιουργικό γραφείο του Γιάννη Σουλτανίδη, POSITIVE designlab, που έχει έδρα το Άργος, απέσπασε έπαινο για το σχεδιασμό του περιοδικού μας. Πιο συγκεκριμένα το ΕΠΑΘΛΟ κατέκτησε την τιμητική αυτή διάκριση σε σύνολο 14 συμμετεχόντων. Ο διαγωνισμός τελεί υπό την αιγίδα του Διεθνές Συμβουλίου της Ένωσης Γραφιστικού Σχεδιασμού (icograda) και της Ένωσης Γραφιστών Ελλάδας.Τα Ελληνικά Βραβεία Γραφιστικής & Εικονογράφησης τα οποία φέτος συγκέντρωσαν τις περισσότερες συμμετοχές, είναι ένας θεσμός που ως σκοπό του έχει την προβολή και την ανάδειξη της ελληνικής δημιουργικότητας των χώρων της

γραφιστικής, της εικονογράφησης και του διαδραστικού design, τόσο στην εγχώρια όσο και στη διεθνή αγορά. Τα Ε.Β.Γ.Ε. (Ελληνικά Βραβεία Γραφιστικής και Εικονογράφησης) διοργανώνονται με επιτυχία εδώ και έντεκα χρόνια, καταφέρνοντας σε σύντομο χρονικό διάστημα να συσπειρώσουν το σύνολο της παραγωγής της οπτικής επικοινωνίας στην Ελλάδα και την Κύπρο. Έχουν δημιουργήσει ένα σημείο αναφοράς για τους δημιουργούς, αλλά και τους «αγοραστές» του design. Τα αποτελέσματα των Ε.Β.Γ.Ε. κάθε χρόνο καλύπτονται εκτενώς από έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Η διάκριση αυτή μας γέμισε υπερηφάνεια και δύναμη για την δύσκολη συνέχεια. Ελπίζουμε όλοι οι αναγνώστες μας να χάρηκαν το ίδιο με εμάς.

εν τ

έλει... τέλεια!!

Μικροί Παραγωγοί

ΕΝΩΜΕΝο1 σε ένα Όνομα :

...κοµµάτι από

Τυριά • Αλλαντικά • Λουκάνικα Φυσικής Ωρίµανσης