ΕΠΑΘΛΟ 87

Λάδωνας ρέουσα ομορφιά

Ο κήπος των άγριων μανιταριών | Βάλε ένα τσίπουρο | Μαστίχα: Το μαγικό δάκρυ της Μυροβόλου

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2012

Πύλος

Ίχνη σημαίνοντα στο χρόνο

Μέτσοβο Το διαμάντι της Πίνδου

87

#

τιμή: 4,00 € www.epathlo.gr

Αναπτυξιακή Πάρνωνα Αναπτυξιακή ΑΕ ΟΤΑ

Λεωνίδιο Αρκαδίας, T.K. 22300 Τηλ.: 27570-22807, Fax: 27570-23230 e-mail: leader@parnonas.gr Αντικείμενο της πρόσκλησης Στο πλαίσιο του Άξονα 4: «Εφαρμογή προσέγγισης LEADER» του Προγράμματος «Αγροτική Ανάπτυξη της Ελλάδας 2007-2013» (ΠΑΑ) εγκρίθηκε, με τις αριθ. 5807/29-06-2009 και 5954/2-07-2009 της Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων, η εφαρμογή τοπικού προγράμματος, Φορέας Υλοποίησης (Ομάδα Τοπικής Δράσης) του οποίου είναι η Εταιρεία μας με την επωνυμία: «ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΠΑΡΝΩΝΑ. ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΟΤΑ» (εφεξής αποκαλούμενη Ο.Τ.Δ.). Προκηρυσσόμενες Δράσεις

Προκηρυσσόμενα ποσά Δ.Δ.

Κωδικός

Δράση

L123α

Αύξηση της αξίας των γεωργικών προϊόντων

300.000,00

L311-5

Ιδρύσεις, επεκτάσεις, εκσυγχρονισμοί μονάδων οικοτεχνίας, χειροτεχνίας, παραγωγής ειδών παραδοσιακής τέχνης, βιοτεχνικών μονάδων

80.400,00

L311-6

Ιδρύσεις, επεκτάσεις, εκσυγχρονισμοί επιχειρήσεων παροχής υπηρεσιών

80.700,00

L312-1

Ιδρύσεις, επεκτάσεις και εκσυγχρονισμοί βιοτεχνικών μονάδων

79.288,50

L312-2

Ιδρύσεις, επεκτάσεις και εκσυγχρονισμοί επιχειρήσεων παροχής υπηρεσιών

90.991,01

L312-3

Ιδρύσεις, επεκτάσεις και εκσυγχρονισμοί επιχειρήσεων παραγωγής ειδών διατροφής μετά την α΄ μεταποίηση

90.470,15

L312-5

Δικτύωση ομοειδών ή συμπληρωματικών επιχειρήσεων

50.000,00

L313-7

Ιδρύσεις και εκσυγχρονισμοί γραφείων οργάνωσης, πληροφόρησης και προώθησης αγροτικού τουρισμού

69.975,00

L313-8

Ιδρύσεις, επεκτάσεις, εκσυγχρονισμοί επιχειρήσεων παροχής υπηρεσιών για την εξυπηρέτηση του τουρισμού της υπαίθρου (εναλλακτικές μορφές τουρισμού, ειδικές μορφές τουρισμού, χώροι αθλοπαιδιών, χώροι γευσιγνωσίας)

69.975,00

ΠΕΡΙΛΗΨΗ 3ης ΠΡΟΣΚΛΗΣΗΣ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ Για την υποβολή προτάσεων στο πλαίσιο του Τοπικού Προγράμματος Προσέγγισης LEADER της ΟΤΔ ΠΑΡΝΩΝΑ – ΑΞΟΝΑΣ 4 του Προγράμματος «ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 2007-2013» (ΠΑΑ) Για την εφαρμογή του τοπικού προγράμματος υπεγράφη η από 7-06-2010 Σύμβαση μεταξύ του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων – Διοικητικός Τομέας Κοινοτικών Πόρων & Υποδομών και της Ο.Τ.Δ. Με την παρούσα πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος καλούνται οι ενδιαφερόμενοι (υποψήφιοι δικαιούχοι) να υποβάλλουν τις προτάσεις τους στo πλαίσιο του Μέτρου 41: «Στρατηγική τοπικής ανάπτυξης», με καταληκτική ημερομηνία την 31-01-2013, στα υπομέτρα και δράσεις του τοπικού προγράμματος προσέγγισης LEADER που ακολουθούν: Ποσοστό Ενίσχυσης

Δικαιούχοι

Περιοχή Παρέμβασης

Φυσικά ή Νομικά πρόσωπα, που δύνανται να υλοποιήσουν επενδύσεις πολύ μικρών επιχειρήσεων σύμφωνα με τη σύσταση της Επιτροπής 2003/361/ΕΚ Φυσικά πρόσωπα που ασκούν δραστηριότητα σε γεωργική εκμετάλλευση κατά κύρια ή μερική απασχόληση κατά τη στιγμή της υποβολής της αίτησης ενίσχυσης. Εξαιρούνται οι γεωργικοί εργάτες.

Σύνολο περιοχής

50% Φυσικά ή Νομικά πρόσωπα, εκτός των δικαιούχων του υπομέτρου 311 που δύνανται να υλοποιήσουν επενδύσεις πολύ μικρών επιχειρήσεων σύμφωνα με τη σύσταση της Επιτροπής 2003/361/ΕΚ και τον Καν (ΕΚ) 800/2008

ΣΥΝΟΛΟ

Τα προκηρυσσόμενα ποσά δημόσιας δαπάνης ανά δράση είναι ενδεικτικά. Η διαδικασία επιλογής είναι η ανοικτή διαδικασία. Από το σύνολο της δημόσιας δαπάνης των υπομέτρων και δράσεων της πρόσκλησης, το 80% αποτελεί την Κοινοτική Συμμετοχή που καλύπτεται από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ), ενώ το 20% την Εθνική Συμμετοχή που καλύπτεται από πιστώσεις του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ). Αναπόσπαστο τμήμα της παρούσας περίληψης της πρόσκλησης αποτελούν τα παραρτήματα αυτής στα οποία περιλαμβάνονται: • Αναλυτική Πρόσκληση Εκδήλωσης Ενδιαφέροντος • Ενημερωτικό υλικό σχετικά με το περιεχόμενο, την περιοχή εφαρμογής, τους δυνητικούς δικαιούχους των προκηρυσσόμενων δράσεων σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή • Υπόδειγμα του φακέλου υποψηφιότητας που πρέπει να συμπληρωθεί από τους ενδιαφερόμενους (υποψήφιους δικαιούχους), σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή. Στο υπόδειγμα αναφέρονται μεταξύ άλλων τα απαιτούμενα δικαιολογητικά, τα οποία καλούνται οι ενδιαφερόμενοι να υποβάλλουν • Κριτήρια επιλεξιμότητας (ελάχιστα απαιτούμενα κριτήρια), σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή • Κριτήρια επιλογής (βαθμολογούμενα κριτήρια), σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή • Πίνακας τιμών μονάδας για κατασκευαστικές εργασίες, σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή • Οι προδιαγραφές των μελών του Τοπικού Συμφώνου Ποιότητας • Η με αρ. 401/2010 Κοινή Απόφαση των Υπουργών Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας & Ναυτιλίας και Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων (ΦΕΚ 355/Β/30.3.2010), η με αρ. 2974/710/8-4-2009 Κοινή Απόφαση των Υπουργών Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων και Τουριστικής Ανάπτυξης

(νυν Πολιτισμού & Τουρισμού) όπως τροποποιήθηκε και ισχύει και η με αρ.

1577/22-07-2010 Απόφαση του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων (ΦΕΚ 1133/23.07.2010), σε ηλεκτρονική μορφή (CD) • Το εγκεκριμένο, από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων, τοπικό πρόγραμμα προσέγγισης LEADER της ΟΤΔ, σε ηλεκτρονική μορφή (CD) Η παρούσα πρόσκληση και τα παραρτήματα αυτής διατίθενται σε έντυπη ή / και ηλεκτρονική μορφή, χωρίς αμοιβή, στα γραφεία της Ο.Τ.Δ., στο Λεωνίδιο Αρκαδίας κατά τις εργάσιμες ημέρες και ώρες. Επίσης θα είναι διαθέσιμα στην ιστοσελίδα της Ο.Τ.Δ.: www.parnonas.gr. Περιοχή εφαρμογής Η περιοχή εφαρμογής των μέτρων, κατηγοριών πράξεων και δράσεων, στα οποία αναφέρεται η παρούσα πρόσκληση περιγράφεται αναλυτικά στο ενημερωτικό δελτίο του Παραρτήματος της παρούσας. Χρόνος και τόπος υποβολής επενδυτικών προτάσεων Καταληκτική ημερομηνία υποβολής των προτάσεων είναι η Πέμπτη 31 Ιανουαρίου 2013 και ώρα 14:00. Οι προτάσεις υποβάλλονται στην έδρα της Ο.Τ.Δ.: Λεωνίδιο Αρκαδίας, Τ.Κ. 22300, είτε ιδιοχείρως, είτε με συστημένη ταχυδρομική επιστολή ή ταχυμεταφορά, με την ένδειξη «Για την πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος του τοπικού προγράμματος της Ο.Τ.Δ. ΠΑΡΝΩΝΑ». Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να ζητούν πληροφορίες και διευκρινίσεις για το περιεχόμενο της παρούσας πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος από την Ο.Τ.Δ. στην έδρα της Εταιρείας στο Λεωνίδιο στα τηλέφωνα 27570-22807, ή επί τόπου, κατά τις εργάσιμες ημέρες και ώρες. Υπεύθυνοι: Μαρία Μπούζιου, Μαρίνος Μπερέτσος και Άννα Κοδέλλα. Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ LEADER ΦΛΩΡΟΣ ΣΠΥΡΟΣ

ΓΑΛΑΖΙΑ ΣΗΜΑΙΑ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ

EUROPEAN FOOD SAFETY NETWORK ΔΙΚΤΥΟ ΑΞΙΟΛΟΓHΜΕΝΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΙΣΕΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

801 11 50 600

6

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

26 Εξώφυλλο: ποταμός Λάδωνας Φωτογραφία: Eco Action

12

64

θέματα 12

Λάδωνας

ρέουσα ομορφιά

ΙΔΙΟΚΤΗΤΡΙΑ - ΕΚΔΟΤΡΙΑ Γεωργία Ντόκου

26

Πύλος

Ίχνη σημαίνοντα στο χρόνο

40 Καυτές μνήμες

42 Μανιτάρια

ένα 48 Βάλε τσίπουρο

54 Μαστίχα

90 χρόνια μετά

Ο κήπος των άγριων μανιταριών

Το μαγικό δάκρυ της Μυροβόλου

Το διαμάντι της Πίνδου

μόνιμες στήλες Το Έπαθλο του Μήνα Ελληνικό τοπίο η ψυχή μας

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Κωνσταντίνος Ντόκος ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑ Ελένη A. Παπαδοπούλου ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ POSITIVE designlab Σουλτανίδης Γιάννης ΡΕΠΟΡΤΑΖ Κώστας Ταρναβάς ΦΙΛΙΚΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ Θάλεια Νουάρου Σώτος Χρυσαφόπουλος Κατερίνα Παπανδριανού

64 Μέτσοβο 9

ΕΔΡΑ Μιδέας 5, 21055 Αγία Τριάδα Αργολίδας Τηλ. 27520 45095, 99700 Fax. 27520 45096 e-mail: info@epathlo.gr, epathlo@otenet.gr

Πάθους ή 11 ήτουτουΒάθους

82 Sotosblog

Άλλοι θα δακρύσουν

ΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ // Κωδ. ΕΛΤΑ: 5167

Απαγορεύεται οποιαδήποτε αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή ύλης του περιοδικού χωρίς προηγούμενη έγγραφη άδεια του εκδότη.

ΕΚΤΥΠΩΣΗ PAPERGRAPH BI.ΠΑ Λουτρακίου ΥΠΕΥΘΥΝΕΣ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ Κατερίνα Μάρα Φρόσω Αγγελοπούλου ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Ετήσια Ιδιωτών: € 20,00 Ετήσια Επιχειρήσεων Νομικών Προσώπων Εξωτερικού: € 50,00 Ο.Τ.Α.: € 65,00 Εθνική Τράπεζα 314 / 36897354 Τράπεζα Πειραιώς 5500018321433

9

ΤΟ ΕΠΑΘΛΟ ΤΟΥ ΜΗΝΑ Ελένη Α. Παπαδοπούλου

Ελληνικό τοπίο η ψυχή μας

«...ένα τοπίο δεν είναι, ...κάποιο απλώς σύνολο γης, φυτών και υδάτων. Είναι η προβολή της ψυχής ενός λαού επάνω στην ύλη.» Οδυσσέας Ελύτης

Έ

γιναν 13 τα χρόνια που σας καλωσορίζω από ετούτο το κατώφλι. Κι όλα σχεδόν της υποδοχής τα «εργόχειρα» τα κέντησα με μόλις δύο νήματα: Το Ελληνικό Τοπίο και την Ελληνική Ψυχή. Με οδηγούς τους πνευματικούς τιτάνες αυτής της ανάδελφης Πατρίδας, βημάτισα στο μέτρο των δυνάμεών μου πάνω στα χνάρια τους, αναπαράγοντας τη γνώση πως αυτά τα δύο νήματα είναι στην ουσία ένα και το αυτό. Πώς είτε κοιτάξεις το ελληνικό τοπίο είτε την ελληνική ψυχή, τα ίδια αγέρωχα όρη θα συναντήσεις, τα ίδια απόκρημνα φαράγγια και τους αρχέγονους ποταμούς, τις ίδιες θάλασσες με τα νησιά-σπαράγματα των καταποντισμών, τον ίδιο ήλιο, τον ίδιο ανταριασμένο ουρανό... Γιατί είμαστε γεννήματα της γης μας από κείνο το βάθος ζωής του πλανήτη που στεφανώνει ο ελληνικός μύθος. Κι όπου κι αν ταξιδέψαμε, ήμασταν πάντα στοιχειωμένοι απ’ την επιστροφή του Οδυσσέα. Μήτε κατακτητές στον τόπο ήρθαμε, ούτε ξεριζωμένοι απ’ άλλη γη. Γι’ αυτό και την έχουμε στολισμένη με κάθε εποχής περίφημα μνημεία, όμοια της γης και της ψυχής μας. Γι’ αυτό όσο βαθειά κι αν σκάψουνε στο χώμα μας, Ελλάδα θα ξαναβρίσκουν. Γι’ αυτό και το αίμα μας δεν λυπηθήκαμε μπροστά στον βάρβαρο της κάθε εποχής. Μονάκριβο τοπίο, μονάκριβος λαός. Αυτό το διαχρονικά αχώριστο ζεύγος ελληνικής γης και ελληνικής ψυχής έρχεται στις μέρες μας να επαναβεβαιώσει ο γενναίος αγώνας των ανθρώπων της Χαλκιδικής. Ο εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσών καναλάρχης δεν υπολόγισε τις ελληνικές ψυχές που είναι δεμένες με το αρχέγονο δάσος στις Σκουριές. Ανάλογο είναι το χαμπέρι που στέλνουν στα fast track συμφέροντα οι ψυχωμένοι της Κρήτης για να μη μετατραπεί η μεγαλόνησος σε ενεργειακό εργοστάσιο. 10 Δημοτικά Συμβούλια, 2 Πανελλήνιοι φορείς, 4 Παγκρήτιοι φορείς, 81 επαγγελματικοί, περιβαλλοντικοί και πολιτιστικοί φορείς, 1278 πολίτες από κάθε γωνιά της Κρήτης... υπογράφουν τις προσφυγές κατά των Βιομηχανικών ΑΠΕ που απειλούν το ζηλεμένο μας νησί. Το ίδιο τελεσίγραφο στέλνουμε οι Έλληνες από κάθε γωνιά της γης μας, κι ας φαίνεται πως είμαστε χίλια κομμάτια γιατί άλλος κρένει απ’ το βουνό κι άλλος τραντάζει το γυαλό. Μαχαιριά στη γη μας ισοδυναμεί με μαχαιριά στην ψυχή μας. Δεν θ’ αφήσουμε να γίνει η ψυχή μας τοπίο βολής φτηνό. Κι είναι πραγματικά μυστήριο που και οι τωρινοί κατακτητές και Εφιάλτες μας δεν έχουν εμπεδώσει το νόημα ότι, από τον Όμηρο ως τον Ελύτη, ίδια η γη και η ψυχή μας, ομοούσιος και αδιαίρετος, το ίδιο ΟΧΙ θα αντιτάξει.

ΚΑΝΑ∆ΙΚΗ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ

Σπύροσ & ∆ηµήτρησ Τσαγγούρησ

Τα τζάκια και οι σόµπεσ τησ Regency είναι η τελευταία λέξη τησ τεχνολογίασ µε 25 χρόνια εγγύηση στισ εστίεσ. Είναι ενεργειακά, αερόθερµα, καλαίσθητα και ακίνδυνα πυρκαγιάσ. Αν το τζάκι σασ είναι απλό µετατρέπεται εύκολα σε ενεργειακό. Από εµάσ που είµαστε εξειδικευµένοι µε υπευθυνότητα και εγγύηση. Απόσβεση σε 1 χειµώνα.

Τζάκια καλοριφέρ Edilkamin Καλοριφέρ, λέβητεσ και καυστήρεσ ξύλου & pellet Edilkamin. Ζέστη σ’ όλο το σπίτι και ζεστό νερό για κάθε χρήση.

περιφερειακόσ Άστρουσ-Λεωνιδίου, Κορακοβούνι τηλ./fax.: 27550 32002, 27550 31604, 6976 684781 Αποκλειστικόσ Αντιπρόσωποσ Ελλάδασ www.tsagouris.gr spirostsagouris@gmail.com Υπάρχουν αντιπρόσωποι σε όλουσ τουσ Νοµούσ & επιθυµούµε περισσότερουσ αντιπροσώπουσ

11

ή ΤΟΥ ΠΑΘΟΥΣ ή ΤΟΥ ΒΑΘΟΥΣ



Κοντολογίς, να μπορούσαν και τη σημασία των λαών να τη μετράνε όχι από το πόσα κεφάλια διαθέτουνε για μακέλεμα, όπως συμβαίνει στις μέρες μας, αλλά απ’ το πόση ευγένεια παράγουν, ακόμη και κάτω από τις πιο δυσμενείς και βάναυσες συνθήκες, όπως ο δικός μας λαός στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, όπου το παραμικρό κεντητό πουκάμισο, το πιο φτηνό βαρκάκι, το πιο ταπεινό εκκλησάκι, το τέμπλο, το κιούπι, το χράμι, όλα τους αποπνέανε μιαν αρχοντιά κατά τι ανώτερη των Λουδοβίκων. Τι σταμάτησε αυτά τα κινήματα ψυχής, πού αξιώθηκαν κι έφτασαν ως τις κοινότητες; Ποιος καπάκωσε μια τέτοιου είδους αρετή, πού μπορούσε μια μέρα να μας οδηγήσει σε ένα ιδιότυπο, κομμένο στα μέτρα της χώρας, πολίτευμα; Όπου το κοινόν αίσθημα να συμπίπτει με εκείνο των αρίστων...



Οδυσσέας Ελύτης «τα δημόσια και τα ιδιωτικά»

12

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟ Ελένη Α. Παπαδοπούλου |

Κ. Ντόκος, Ε. Παπαδοπούλου

Πρέπει να τον κοιτάξεις με μάτια βουρκωμένα… Γιατί έρχεται στη ραγισμένο αυλάκι του καιρού μας από χρόνους μυθικούς. Ρέουσα δύναμη και ομορφιά, διαλαλεί αρχέγονες ερωτικές πραμάτειες σ’ ένα τοπίο άθικτο με γόνιμη κοιλάδα.

13

Λάδωνας

ρέουσα ομορφιά

14 Λάδωνας

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟ

Τρόπαια

Σ

ε βαθιά χαράδρα του Αφροδισίου όρους, κυκλωμένος από τα λαγκαδινά βουνά και τα ορεινά της νοτιοανατολικής Αχαΐας, απλώνει τη φιδίσια κοίτη του ο ποταμός Λάδωνας. Σ’ ένα τοπίο άλλοτε τραχύ ποιμενικό κι άλλοτε κατάφυτο, με έντονο ανάγλυφο, φαράγγια και παραδοσιακά χωριά, διατρέχει 75 μαγευτικής ομορφιάς χιλιόμετρα ώσπου να συναντήσει τον Αλφειό στα μέρη της αρκαδικής Ηραίας. Μύθοι και εγκώμια αρχαίων συγγραφέων, μεσαιωνικοί θρύλοι και αφηγήσεις νεότερων περιηγητών, μαρτυρούν την αίγλη και την φήμη του ποταμού, έτσι που μοιάζει αλλόκοτη η εγκατάλειψή του στον καιρό μας. Η περιοχή του Λάδωνα μοιράζεται σήμερα ανάμεσα στην Αχαΐα με κόμβο το κεφαλοχώρι Δάφνη, την Αρκαδία με τα γραφικά χωριά της Κοντοβάζαινας και ανάμεσα στους Δήμους Καλαβρύτων και Γορτυνίας. Τον συντροφεύουν οικισμοί πετρόχτιστοι, κρήνες και θρυλικά γεφύρια, αρχαία ιερά και ιστορικά

μοναστήρια, άνθρωποι φιλήσυχοι, μνήμες και όνειρα. Κορυφαία στιγμή της νεώτερης ιστορίας του, η κατασκευή του φράγματος της ΔΕΗ που δημιούργησε την λίμνη του Λάδωνα. Στα ισχυρά του πλεονεκτήματα, οι εναλλακτικές δραστηριότητες που με πρωτοβουλία του Ναυτικού Αθλητικού Ομίλου Δάφνης και της Eco Action, χρόνια τώρα δίνουν νεανική ζωντάνια και φυσιολατρικές διεξόδους στο ποτάμι. Πηγές με άγρια μέντα Στην τοποθεσία Χελωνοσπηλιά, κοντά στα χωριά Λυκούρια και Σπηλιά και τα ερείπια της αρχαίας Λυκουρίας, με επιβλητική αφθονία και ορμή γενναιόδωρη αναβλύζουν απ’ τις υπώρειες βράχου του όρους Σαϊτα οι πηγές του Λάδωνα. Σχηματίζουν μια μικρή λίμνη, βαθιά και γαλάζια, περίκλειστη από βλάστηση, σχεδόν παραμυθένια. Τα νερά των πηγών έρχονται από τις καταβόθρες του Φενεάτικου

πεδίου, ακολουθώντας μια υπόγεια διαδρομή 12 χιλιομέτρων. Ξεχύνονται ύστερα με πλούσια ροή κι ευωδιασμένα από την άγρια μέντα για το ταξίδι τους, σμίγουν με τον Αροάνιο και τον Τράγο, συναντιούνται με παραπόταμους και τρέχουν ν’ ανταμώσουν την μεγάλη λίμνη. Ο Παυσανίας διηγείται πως ο Λάδων δεν είναι σε ομορφιά δεύτερος από κανένα ελληνικό ή βαρβαρικό ποτάμι και έχει απ’ όλους το ωραιότερο νερό, ενώ ο Ησίοδος τον χαρακτηρίζει «μέγα» ανάμεσα στους διάσημους. Στο ειδυλλιακό, βουκολικό τοπίο της Αρκαδίας που λάτρεψαν οι ξένοι περιηγητές ο Λάδωνας έχει σπουδαίο μερτικό. Ποτάμιοι έρωτες Άρχοντας ποταμός της μυθικής Αρκαδίας, δεμένος με τον κύκλο της Απολλώνιας Δάφνης όσο κανένας άλλος ποταμός. Κόρη του Λάδωνα και της Γης, η Δάφνη, μεταμορφώθηκε από τον πατέρα

15

Οι πηγές του Λάδωνα.

16 Λάδωνας

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟ

της σε δέντρο της όχθης για να γλιτώσει το ερωτικό κυνήγι του Απόλλωνα. Αλλά κι ο νεαρός Λεύκιππος, γιος του βασιλιά Οινόμαου, μαγεμένος από τα κάλλη της Δάφνης, βρήκε τέλος τραγικό από πλεκτάνη του ζηλιάρη Απόλλωνα. Στις όχθες του Λάδωνα λαβώθηκε από τον Ηρακλή η ελαφίνα της Κερύνειας και κόρες του ποταμού ήταν ακόμα η Θέλπουσα, η Σύριγγα, η νύμφη Νικοστράτη, η Μετώπη -σύζυγος του Φιλιάσιου Ασωπού κ.ά. Παραλλαγές του

μυθικού υλικού που σχετίζεται με τον Λάδωνα βρίσκονται διάσπαρτες στις πηγές όπως και άλλοι μύθοι μεταξύ των οποίων δεν λείπει ο τραγοπόδαρος θεός των Αρκάδων Παν και η αγαπημένη του Σύριγγα. Η θεά Δήμητρα λουζόταν στα νερά του ποταμού, η Άρτεμις κυνηγούσε στα δάση του... Η Αφροδίτη Ερυκίνη γεννήθηκε εδώ και στα δάση του Αφροδισίου όρους ερωτοτροπούσε με τον Άρη... Ολόκληρη η επικράτεια και ο περιβάλλον χώρος του Λάδωνα

είναι ένα θησαυροφυλάκιο αρχαϊκών θέσεων και μνημείων, κάποια των οποίων έχει εντοπίσει η σκαπάνη και άλλα καρτερούν στο ημίφως και το πεδίο του γρίφου τα αρχαιολογικά φώτα. Είμαστε στην περιοχή της πανάρχαιας Αρκαδίας, στο βασίλειο του Κλείτορος, στις γειτονιές της Θέλπουσας, των Θαλιάδων και της αρχαίας πόλης Πάος όπου λατρεύονταν οι Διόσκουροι. Εδώ που η Δήμητρα μεταμορφωμένη σε φοράδα έσμιξε με τον Ποσειδώνα και όπου

17

«...η απειροελάχιστη στιγμή όπου γευτήκαμε το κάλλος και την ενσωματώσαμε μια για πάντα μες στην ιδιωτική μας αιωνιότητα...» Οδυσσέας Ελύτης

τα δάση του Σόρωνος... Το φράγμα και η λίμνη Η όψη του ποταμού άλλαξε δραματικά όταν το 1951 άρχισε να χτίζεται το φράγμα για το Υδροηλεκτρικό έργο της ΔΕΗ. Το επιβλητικό φράγμα ύψους 54 και μήκους 101,5 μέτρων, γεννήθηκε σε μια από τις ωραιότερες τοποθεσίες του Λάδωνα με το χαρακτηριστικό τοπωνύμιο Πήδημα και σε υψόμετρο 422,4 μέτρα. Χάρη στις

ιταλικές αποζημιώσεις ολοκληρώθηκε το 1954. Αγωγός μεταφέρει το νερό στο εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας που χτίστηκε στο Κάτω Σπάθαρη. Ότι χάθηκε από την φυσική όψη του Λάδωνα, κατά έναν τρόπο υποκαταστάθηκε από την δημιουργία μιας λίμνης παραδεισένιας μήκους 15 χλμ που σήμερα ανήκει στα ισχυρά συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιοχής. Το οδικό δίκτυο προσφέρει από ψηλά εντυπωσιακές εικόνες του φράγματος, της λίμνης και των

κατάφυτων υψωμάτων που την περιβάλλουν. Στα ήρεμα νερά της καθρεφτίζονται τα πλάσματα της φύσης και με το χρόνο, ποταμός και λίμνη έχουν δημιουργήσει έναν σπουδαίο βιότοπο για την πανίδα και την χλωρίδα. Η Κυρά του Λάδωνα Το θρυλικότερο γεφύρι του Λάδωνα, το γεφύρι της Κυράς, ακολούθησε με τη δημιουργία της λίμνης μια μοίρα που και σήμερα τρέφει

18 Λάδωνας

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟ

τη φαντασία και γεννά παράξενους συνειρμούς και αινίγματα. Αναδύεται το καλοκαίρι λουσμένο από τις λάσπες του βυθού για να χαθεί και πάλι τον χειμώνα στην πλημμύρα της λίμνης. Κανείς δεν ξέρει με ακρίβεια πια ήταν η πραγματική Κυρά του. Στο χρονικό του Μορέως αναφέρεται η Μαργαρίτα του Πασσαβά, Κυρά της βαρωνίας της Άκοβας, στην οποία παραχωρήθηκε γη, το 1265ο μ.Χ. Η παράδοση αναφέρεται ακόμα σε μία από τις αρχόντισσες της μεσαιωνικής βαρωνίας της Άκοβας που είχε την έδρα της και ισχυρό φρούριο κοντά στο σημερινό χωριό Βυζίκι. Ήταν ένα από τα 12 φέουδα στα οποία μοιράστηκε η Αχαΐα μετά την άλωσης της Πόλης από τους σταυροφόρους στα 1204. Ο λαός ονόμαζε το φρούριο «κάστρο της Μονοβύζας» γιατί

η Κυρά που το κυβερνούσε είχε κομμένο το ένα στήθος της για να πολεμάει πιο άγρια. Παράδοση που παραπέμπει με σαφήνεια στις μυθικές Αμαζόνες. Υπάρχει ακόμα και η παράδοση ότι η Κυρά έχει αρχαϊκή προέλευση από την Ελευσίνια (Αλουσία, Ερινύα) Δήμητρα που αναζητούσε την Κόρη και λατρευόταν στο τοπικό ιερό ή από την θυγατέρα του Αζάνα, Κούρη. Βέβαιο είναι ότι τούτο το πέρασμα είναι πανάρχαιο και υπάρχει και η τοπική φήμη ότι το γεφύρι χτίστηκε στη θέση αρχαίας γέφυρας, ο δε Λάδωνας είναι αδιαμφισβήτητα καταχωρημένος στους αρχέγονους ποταμούς. Το θαυμαστής τοιχοποιίας του 13ου μ.Χ. αι 5τοξο γεφύρι έχει μήκος σχεδόν 55 μέτρα και σήμερα αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα αξιοθέατα της περιοχής. Το

Το θρυλικό γεφύρι της Κυράς.

συναντάμε ανάμεσα στα χωριά Πουρναριά και Αμυγδαλιά στην βορειοανατολική απόληξη της λίμνης δίπλα στην καινούργια γέφυρα που κτίστηκε το 2002 και το μικρό πορθμείο. Στα χωρικά της Δάφνης Στο βόρειο τμήμα της λίμνης και του ποταμού δεσπόζει το αχαϊκό κεφαλοχώρι της Δάφνης. Ένα χωριό ιστορικό, με αλλοτινή μεγάλη ακμή αποτυπωμένη σήμερα στα εναπομείναντα λιθόκτιστα σπίτια, τις πέτρινες κρήνες, τα παλιά πηγάδια, τα γεφύρια και τα αλώνια. Χτισμένο αμφιθεατρικά σε

19

κατάφυτη πλαγιά του Αγίου Μάμα, με κατηφορικά σοκάκια και πολλές εκκλησίες, διατηρεί σε σημαντικό βαθμό τον γραφικό της χαρακτήρα παρά τις αλλοιώσεις των νεώτερων χρόνων. Στη Δάφνη θα βρείτε συγκεντρωμένες τις περισσότερες εστίες φιλοξενίας και υπηρεσίες στην περιοχή. Το χωριό είναι και η έδρα του Ναυτικού Αθλητικού Ομίλου (Ν.Α.Ο.Δ.), πρωτοπόρου στις εναλλακτικές δραστηριότητες στο ποτάμι και με πολλές αθλητικές και πολιτιστικές διοργανώσεις στο ενεργητικό του. Στο βόρειο-ανατολικό αυτό τμήμα του Λάδωνα από τις πηγές στα Λυκούρια ως το φράγμα αξίζουν την επίσκεψή σας τα χωριά Παγκράτι -όπου και το περίφημο κλήμα του Παυσανία-, Θεόκτιστο, Κερπινή, Μυγδαλιά, Πουρναριά, Πτεριά. Στη Μουριά θα βρείτε

το μόνο παραλίμνιο αναψυκτήριο, την Λαδωνίδα της Κανέλλας όπου το καλοκαίρι διοργανώνεται το ομώνυμο φεστιβάλ αλλά και αθλητικοί αγώνες. Στα χωριά της Κοντοβάζαινας Στο νότιο τμήμα και τα κατάντη της λίμνης απ’ όπου αρχίζει και το φαράγγι του Λάδωνα (Κλειβωκά) ακουμπούν τα χωριά της Κοντοβάζαινας και της περιοχής Τροπαίων και Βυζικίου που σήμερα ανήκουν στον Δήμο Γορτυνίας. Στην πλειοψηφία τους είναι παραδοσιακοί οικισμοί εναρμονισμένοι με το ΠΑΝΩ: Η πανέμορφη Δήμητρα ΚΑΤΩ: Θύρα στην Κοντοβάζαινα

20 Λάδωνας

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟ

τοπίο και προέκτασή του. Θα επισκεφτείτε οπωσδήποτε τα χωριά Κοντοβάζαινα, Δήμητρα, Βάχλια, Βούτση, Παραλογγοί, τα Τρόπαια και το Βυζίκι. Αξιοθέατα Το Μοναστήρι της Ευαγγελίστριας του 13ου αι., 3 χλμ από τη Δάφνη στην πλαγιά του Αφροδισίου και υψόμετρο 1000 μ. Στην περιοχή της Βάχλιας, τον πύργο του Αγά με τις πολεμίστρες, την οχυρή Μονή της Αγίας Παρασκευής (17ου αι.). Οι Σπαθαραίϊκες σπηλιές και το Λαογραφικό Μουσείο στο Σπάθαρη. Στην Κοντοβάζαινα την μονόκλιτη Βασιλική του Αγίου Νικολάου, τους παλιούς νερόμυλους, την θαυμάσια κρήνη Χλιά Βρύση στην έξοδο του χωριού. Το Μοναστήρι της Παναγίας Κλειβωκάς, μεταξύ Κοντοβάζαινας και Δήμητρας, χτισμένο στη μέση απότομου βράχου, σε τοπίο υποβλητικό με εκκλησάκι κτισμένο στο στόμιο σπηλιάς. Τα ερείπια του ναού (και μαντείου) της Ερυκίνης Αφροδίτης, 4χλμ από την Κοντοβάζαινα

προς το Πάος. Στη Δήμητρα, τα ερείπια του ιερού της Ελευσίνιας Δήμητρας απ’ όπου πήρε το όνομα το χωριό. Τα ερείπια του κάστρου της Άκοβας ανάμεσα στο Βυζίκι και το Βούτση. Το Βυζίκι, η Κοντοβάζαινα και οι Παραλογγοί είναι χαρακτηρισμένοι παραδοσιακοί οικισμοί. Το όραμα Μακροχρόνια πολιτική αδράνεια έφερε την περιοχή του Λάδωνα αναξιοποίητη στην καρδιά της κρίσης. Η θετική όψη αυτής της πραγματικότητας είναι ότι το φυσικό περιβάλλον του τόπου γλίτωσε από πιθανές ρυπογόνες και παράταιρες παρεμβάσεις. Η άλλη όψη, όμως, που μετράει χαμένους χρόνους και πόρους, καταγράφει συρρίκνωση του πληθυσμού, γόνιμα αλλά ακαλλιέργητα εδάφη και ελλείψεις υποδομών. Στον νέο διευρυμένο Δήμος Γορτυνίας διεξάγεται ένα ερευνητικό πρόγραμμα καταγραφής των πλεονοκτημάτων και αδυναμιών της παραλαδώνιας περιοχής με σκοπό την αξιοποίησή

της. Στο πρόγραμμα συμμετέχουν οι Σχολές Αρχιτεκτόνων και Τοπογράφων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών. Η έρευνα λαμβάνει υπ’ όψιν της την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο και κινείται στους άξονες προστασία του περιβάλλοντος, πολιτισμός, οικοτουρισμός, αγροτουρισμός με σκοπό να προτείνει ήπιες και αρμόζουσες στον τόπο παρεμβάσεις. Αν και η περιοχή έχει χαρακτηριστεί Εθνικό Πάρκο Λάδωνα είναι αξιοσημείωτο ότι δεν έγινε ποτέ επίσημη

21

καταγραφή της χλωρίδας και της πανίδας, το 70% του πληθυσμού είναι ανενεργό και, εν κατακλείδι, ένας επίγειος παράδεισος έμεινε στην αφάνεια. Για τους εραστές της φύσης, πάντως, ο Λάδωνας ήταν και παραμένει πεδίο δράσης λατρεμένο. Δραστηριότητες στο ποτάμι Η κεντρική βάση της εταιρείας εναλλακτικών δραστηριοτήτων Eco Action βρίσκεται σ’ ένα ειδυλλιακό και γαλήνιο τοπίο της όχθης του Λάδωνα, σε μικρή απόσταση από τη Δάφνη. Σ’ ένα άρτια

οργανωμένο συγκρότημα ξύλινων κατασκευών, με κυλικείο, αποδυτήρια, αποθήκες εξοπλισμού, και στίβους δραστηριοτήτων, εκπαιδευμένα στελέχη περιμένουν να σας μυήσουν τόσο σε εύκολες δραστηριότητες για αρχάριους όσο και για προχωρημένους. Ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει πλοήγηση με καγιάκ και κανώ στα ήρεμα νερά της λίμνης, να κάνει rafting στο ποτάμι, rappel, flying fox και αναρρίχηση στον πύργο των δραστηριοτήτων, τοξοβολία, πεζοπορία, mountain bike, ιππασία, yoga και πολλές ακόμα υπαίθριες δράσεις. To rafting στον

Λάδωνα είναι μικρού επιπέδου δυσκολίας (ww II) και προσφέρεται για τον καθένα ακόμα και με μηδενική προηγούμενη εμπειρία. Η Eco Action διοργανώνει εκδρομές μονοήμερες, διήμερες κλπ, με πακέτα προσφοράς που περιλαμβάνουν μεταφορά από και προς Αθήνα, διαμονή, φαγητό και διάφορες δραστηριότητες, όπως και θεματικές εξορμήσεις, κυνήγι θησαυρού, πεζοπορίες και ποδηλασία σε μαγευτικές διαδρομές με ξεναγήσεις σε μνημεία και αξιοθέατα της περιοχής. Όσοι πρωτάρηδες μην διστάζετε και μην ανησυχείτε για τίποτε. Έμπει-

22 Λάδωνας

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟ

ροι εκπαιδευτές και συνοδοί θα σας μυήσουν στον υπέροχο κόσμο των υπαίθριων δραστηριοτήτων.

H Eco Action είναι από τις παλαιότερες εταιρείες της χώρας μας στον εναλλακτικό τουρισμό, με δύο βάσεις στην Πελοπόννησο, με πολύτιμη εμπειρία και δραστηριότητες σε όλη την Ελλάδα και έμπρακτη αγάπη για τη φύση και τις πρωτοβουλίες που την προστατεύουν. Δίπλα στις εγκαταστάσεις της εταιρείας υπάρχει το μικρό συγκρότημα «Κατοικίες Λάδωνα». Αποτελείται από 6 αυτόνομα πέτρινα σπιτάκια Α’ κατηγορίας, με τζάκι, αυτόνομη θέρμανση, κουζίνα, τραπεζαρία, άνετο χώρο στάθμευσης κλπ., που μπορούν να φιλοξενήσουν το καθένα παρέες έως 4 ατόμων και οικογένειες μέχρι 5 ατόμων.

Γεύσεις και φιλοξενία Ασύγκριτης νοστιμιάς είναι τα κρεατικά της περιοχής. Αναζητείστε μέλι, καρύδια, βότανα για να πάρετε μαζί σας και το εκπληκτικό πρόβειο γιαούρτι του Δασκαλόπουλου. Γίδα βραστή, κόκκορας με χυλοπίτες, κουνέλι λαδορίγανη, κολοκυθοκορφάδες είναι κάποια από τα παραδοσιακά πιάτα που θα αναζητήσετε στα ταβερνάκια. Η περιοχή έχει πολλά αγριογούρουνα και αν ανήκει στις προτιμήσεις σας δεν αποκλείεται να το βρείτε στα προτεινόμενα πιάτα. Μικρούς ξενώνες, παραδοσιακούς ή και σύγχρονους, με τιμές προσιτές και άριστη φιλοξενία θα βρείτε στην Δάφνη, την Δήμητρα, το Βούτση, το Σταυροδρόμι αλλά και στα περισσότερα χωριά της περιοχής.

Και κολύμπι, και ψάρεμα και ατέλειωτος ρεμβασμός Πώς θα φτάσετε Από την Εθνική οδό ΚορίνθουΤριπόλεως στρίβεται δεξιά στον κόμβο της Νεστάνης προς Βυτίνα. Μετά τη Βλαχέρνα παίρνετε δεξιά τον δρόμο για Κλειτορία και Σπήλαια Λιμνών. Μπορείτε εναλλακτικά να συνεχίσετε στον κεντρικό δρόμο προς Βυτίνα και να ακολουθήσετε την διαδρομή από Λαγκάδια προς Τρόπαια. Από την Κορίνθου-Πατρών μέσω Καλαβρύτων προς Κλειτορία, Δάφνη. Ευχαριστούμε: Την Ένωση Συλλόγων Κοντοβαζαινιτών, την Eco Action, τις «Κατοικίες Λάδωνα» για τις πληροφορίες, την φιλοξενία και την πολύτιμη υποστήριξή τους.

ΠΡΟΣΦΟΡΑ για τους αναγνώστες του ΕΠΑΘΛΟΥ Ανακαλύπτουμε τα μυστικά της πανέμορφης περιοχής με την ECO ACTION. Γιατί μαγευτήκαμε από την ομορφιά των φαραγγιών, των ποταμών, των ορεινών μονοποτιών, των τόπων που η ιστορία σημάδεψε ανεξίτηλα εκεί που ο μύθος και το σήμερα γίνονται ένα. Αυτή την μαγεία της περιοχής θέλουμε να σας την μεταδώσουμε, διασχίζοντας με raft ή kayak τον μυθικό Λάδωνα, πεζοπορώντας στα φαράγγια και τα μονοπάτια, απολαμβάνoντας την ηρεμία της λίμνης, εξερευνώντας τους φυσικούς και πολιτιστικούς θησαυρούς με ποδήλατα, ή με παιχνίδια δράσης.

Eco Action Hellas A.E 16 Ag. Anargiron st. 105.54 mob.: 6978996950, tel.: 2103317866 e-mail: info@ecoaction.gr www.ecoaction.gr

Εκπτωση 35% στο πακέτο μας που περιλαμβάνει: • Δύο διανυκτερεύσεις • Rafting στον ποταμό Λάδωνα διάρκειας περίπου δύο ωρών.

• Τοξοβολία • Ενα πλήρες γεύμα στις εγκαταστάσεις μας Αρχική τιμή πακέτου 220€ για δύο άτομα.

Τιμή προσφοράς 145€

Ο ΤΖΟΛΑΣ Ταβέρνα Μια από τις πλέον γνωστές ταβέρνες της περιοχής βρίσκεται στο χωριό Δάφνη. Τα ψητά ντόπια κρέατα αποτελούν τις σπεσιαλιτέ του. Άνετη αίθουσα, φιλικό περιβάλλον και προσιτές τιμές κάνουν τον “Τζόλα” ένα από τα καλύτερα στέκια της περιοχής. Επικοινωνία: 26920 71401

*ετήσια στατιστικά από Google Analytics

φνης

ητ ς Αθλ ό κ ι τ αυ

ικός

ς Δά μιλο

Ό

Ν

Ο Ναυτικός Αθλητικός Όμιλος Δάφνης ανακοινώνει ότι θα πραγματοποιήσει «ΔΩΡΕΑΝ» Σχολή εκμάθησης ΚΑΝΟΕ-ΚΑΓΙΑΚ σλάλομ στον ποταμό ΛΑΔΩΝΑ, με προπονητή τον πρώην πρωταθλητή Κ1-C2 και μέλος της Εθνικής ομάδας CANOE-KAYAK, Τάκη Μπαλάσκα.

300 επισκέψεις ηµερησίως 18.000 µοναδικοί επισκέπτες 45.000 επισκέψεις από 83 χώρες epathlo.gr η διαφήµιση σας στο site µας αξίζει, δεν κοστίζει

Για πληροφορίες και δηλώσεις συμμετοχής επικοινωνήστε με τους: Τάκη Μπαλάσκα, 6978996951 & Βασίλη Στεφανόπουλο 6973632346

ΞΕΝΩΝΑΣ ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ Επιπλωμένα διαμερίσματα – Ταβέρνα Ολοκαίνουργιος πεντακάθαρος ξενώνας με μεγάλα δωμάτια στο γραφικό χωριό Βούτσι. Στο ίδιο κτήριο λειτουργεί παραδοσιακή ταβέρνα με τζάκι και ότι πιο εκλεκτό έχει η περιοχή. Οι τιμές όπως και το φαγητό προσεγμένες! Επικοινωνία: 27970 23222

ΑΛΛΟΤΙΝΟ Επιπλωμένα Διαμερίσματα Πέτρινος ξενώνας με εκπληκτική διακόσμηση και ευρύχωρα δωμάτια. Ιδανικός για οικογενειακές και ήσυχες διακοπές. Βρίσκεται στο χωριό Σταυροδρόμι Γορτυνίας. Επικοινωνία: 27970 22140 – 6977 820000

ΝΕΡΟΜΥΛΟΣ Καφέ Μπαρ

ΔΗΜΗΤΡΑ Ξενοδοχείο

Ένα από τα πιο όμορφα στέκια της περιοχής. Ο Νερόμυλος βρίσκεται στην Κοντοβάζαινα και το όνομα του το έχει πάρει από ένα Νερόμυλο που διακρίνετε μέσα στην πυκνή βλάστηση κάτω από το μπαρ. Ανοιχτά όλη την ημέρα για καφέ και ποτό.

Ένας καινούργιος χώρος διαμονής, με απαράμιλλη θέα, φιλόξενους ιδιοκτήτες και πανέμορφα καθαρά δωμάτια σε προσιτές τιμές είναι έτοιμος να σας φιλοξενήσει στη Δάφνη Καλαβρύτων. Το ξενοδοχείο έχει τις υποδομές για να υποδεχθεί άτομα με κινητικά προβλήματα.

Επικοινωνία: 6988 157751

Επικοινωνία: 26920 71124 - 6973546585

ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ ΘΕΩΝΗΣ Παραδοσιακός ξενώνας Ένας φιλόξενος παραδοσιακός ξενώνας είναι έτοιμος να υποδεχθεί εσάς και την συντροφιά σας σε μια από της πιό όμορφες περιοχές της Γορτυνίας, στο χωριό Δήμητρα. Επικοινωνία: 27970 24000 - 697.30.28.265

ΝΟΣΤΟΣ Καφέ Μπαρ

ΚΑΛΛΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ • ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΕΝΟΙΚΙΑΣΕΙΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΦΩΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΗΧΟΥ • ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΚΕΥΕΣ Η/Υ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ • ΤΗΛΕΦΩΝΑ: 6984 449059, 27950 32029

Στην κεντρική πλατεία της Δάφνης για ποτό και όχι μόνο βρίσκεται το Νόστος. Στο πέτρινο κτήριο όπου στεγάζεται θα απολαύσετε τον καφέ ή το ποτό σας με καλή μουσική. Επικοινωνία: 6978 396019

Γορτυνία Τοπίο ειδυλλιακό Παράδοση αναλλοίωτη Φιλοξενία αξεπέραστη

Δήμος Γορτυνίας Δημητσάνα, 22007 Τηλ. 2795 360330, Fax. 2795 031855 e-mail: info@gortynia.gov.gr, contact@gortynia.gov.gr

www. gortynia.gov.gr

26

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ Θάλεια Νουάρου

Ιστορική, γραφική και κοσμοπολίτικη όσοι την ερωτεύτηκαν δηλώνουν πως ήταν για το φως και το χρώμα της. Μέσα του Οκτώβρη οι επισκέπτες πολλοί. Ξεναγούνται στο πληθωρικό κάστρο και τα πρωτοποριακά της μουσεία, στο φυσικό πλούτο της λιμνοθάλασσας και στα διάσπαρτα νησάκια του κόλπου του Ναβαρίνου.

27

Πύλος

Ίχνη σημαίνοντα στο χρόνο

28 Πύλος

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Το ιστορικό νησάκι Σφακτηρία στον κόλπο του Ναυαρίνου

Στην Πύλο σπουδαίες αρχαιότητες μπλέκονται με θαυμάσιες φυσικές ομορφιές, παραδοσιακές ντόπιες γεύσεις αναμιγνύονται με γκουρμέ νότες και μια από τις εντυπωσιακότερες παραλίες της μεσογείου μας προσκαλεί για μια τελευταία φθινοπωρινή βουτιά. Μετρά μια διαδρομή 3500 ετών. Βασίλειο του Νέστορα, στα χρόνια της ακμής του μυκηναϊκού πολιτισμού αποτέλεσε ένα από τα σπουδαιότερα μυκηναϊκά κέντρα στην Πελοπόννησο. Η «καλόχτιστη» χώρα του Νηλέα κατά τον Όμηρο, σύμφωνα με την παράδοση ιδρύθηκε από τον Πύλο, γιο του Κλήσωνα, και αρχικά ονομαζόταν Κορυφάσιο. Στο ομώνυμο ακρωτήριο υψωνόταν κατά την κλασσική αρχαιότητα η ακρόπολη της αρχαίας Πύλου, το σημερινό Παλαιόκαστρο. Στους ελληνιστικούς χρόνους η Πύλος γνώρισε μεγάλη ακμή διατηρώντας τη σπουδαιότητά της μέχρι τον 6ο μ.Χ, αιώνα, οπότε πέφτει στα χέρια

των Αβάρων και μετονομάζεται σε Αβαρίνο. Από τον 14ο έως τον 18ο αιώνα αποτέλεσε το μήλον της έριδος μεταξύ Ενετών και Τούρκων. Οι τελευταίοι θα χτίσουν το Νιόκαστρο, το νέο φρούριο της Πύλου, προκειμένου να ελέγξουν τη νότια είσοδο στον όρμο του Ναβαρίνου. Στη νεότερη ιστορία, στον κόλπο αυτό «σφραγίζεται» η έκβαση της επανάστασης, όταν στις 20 Οκτώβρη του 1827 οι συμμαχικές δυνάμεις, υπό την ηγεσία των ναυάρχων Χέυδεν, Κόδριγκτον και Δεριγνύ, θα κατατροπώσουν τον στόλο του Ιμπραήμ. Γεμάτη λευκά σπιτάκια με κεραμιδένιες στέγες αλλά και διάσπαρτα νεοκλασικά, η σημερινή Πύλος θυμίζει κάτι από νησί. Η καλαίσθητη ρυμοτόμησή της είναι αποτέλεσμα σχεδίων Γάλλων μηχανικών που δούλεψαν υπό τις προσταγές του στρατηγού Μαιζόν, ο οποίος παρέμεινε στην περιοχή για δύο χρόνια μετά την ιστορική ναυμαχία. Η νέα πόλη μετατράπηκε σε κέντρο της ευρύτερης περιοχής

αντικαθιστώντας τη Μεθώνη, μέχρι τότε πρωτεύουσα της Πυλίας. Χτισμένη αμφιθεατρικά στον κόλπο του Ναβαρίνου, η πόλη της Πύλου ακολουθεί κατά μήκος τη θαλασσινή ακτογραμμή. Γεμάτη με στενά ανηφορικά δρομάκια, συχνά στολισμένα με σκαλοπάτια, καταλήγουν όλα στην πλατεία των ‘Τριών Ναυάρχων’, με το κανόνι και το ομώνυμο μνημείο που χτίστηκε προς τιμήν των νικητών της ιστορικής ναυμαχίας. Η πανέμορφη προκυμαία ξεκινά από τη μαρίνα με τα ελλιμενισμένα ιστιοφόρα, περνά μπροστά από την πλατεία που κυκλώνουν πλήθος από μαγαζιά και κτίρια με τις χαρακτηριστικές καμάρες, και ακολουθώντας τη θάλασσα διασχίζει τον Φραγκομαχαλά για να καταλήξει στο Νιόκαστρο. Η βόλτα αυτή περνά εμπρός από το Δημαρχείο όπου πρώτοι πληροφορηθήκαμε για την αναμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου της προκυμαίας, που θα δώσει ακόμη περισσότερο χρώμα στο όμορφο λιμάνι. Δίπλα ακρι-

29

Το εντυπωσιακό Νιόκαστρο της Πύλου

30 Πύλος

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

βώς, το σπίτι του πανολυμπιονίκη Κωστή Τσικλητήρα, που το 1912 στους Ολυμπιακούς της Στοκχόλμης κατέρριψε το παγκόσμιο ρεκόρ στο άλμα εις μήκος άνευ φόρας. Ο Τσικλητήρας απεβίωσε σε ηλικία μόλις 24 ετών πολεμώντας εθελοντικά στους Βαλκανικούς πολέμους. Στο πανέμορφο αυτό νεοκλασικό μεταφέρθηκε τον περασμένο Αύγουστο, η συλλογή πινάκων και αντικειμένων του Γάλλου φιλέλληνα Ρενέ Πυώ, που μας μεταφέρει στα χρόνια της προσπάθειας των Ελλήνων να απαλλαγούν από τον τούρκικο ζυγό. Συλλέκτης, φιλέλληνας και πολεμικός ανταποκριτής της

εποχής, τα έργα της μεγάλης συλλογής του αποτυπώνουν μορφές αγωνιστών και ηρώων της ελληνικής επανάστασης, τοπία του 19ου αιώνα, ενώ σε ιδιαίτερη αίθουσα εκτίθενται οι πίνακες που απεικονίζουν τα γεγονότα της ναυμαχίας του Ναβαρίνου. Στην αγκαλιά του Ναβαρίνου Ακριβώς απέναντι από το κτίριο Τσικλητήρα ξεκινούν οι βάρκες που μας προτείνουν εκδρομή στη Σφακτηρία, το ιστορικό νησάκι με τα κάθετα, πανύψηλα βράχια που σχηματίζουν εντυπωσιακά

φυσικά γλυπτά, θεόρατες πύλες, θόλους και σπηλιές. Το νησάκι κοσμούν τα μαρμάρινα μνημεία των Γάλλων και των Ελλήνων πεσόντων στη ναυμαχία. Στα βράχια της ακτής θα δείτε και το μνημείο του Santa Rosa, που χτίστηκε από τους Ιταλούς προς τιμήν του μεγάλου συμπατριώτη τους και φιλέλληνα που έπεσε πολεμώντας εθελοντικά στη ναυμαχία. Το εντυπωσιακότερο όμως από τα μνημεία της Σφακτηρίας αποτελεί η Ρώσικη εκκλησία, που φτιάχτηκε με χοντρούς κορμούς δέντρων και θόλους καλυμμένους με ξύλινα βότσαλα προς τιμήν των Ρώσων πεσόντων στη ναυμαχία. Όπως

31 Βοιδοκοιλιά μια από τις εντυπωσιακότερες παραλίες της Μεσογείου

σημαντικές πληροφορίες για τα μυστικά του σύμπαντος. Στο λιμάνι της Πύλου λειτουργεί και καταδυτικό κέντρο για σπάνιες εξερευνήσεις στο βυθό των θαλασσών. Η θαλασσινή βόλτα συνεχίζεται με βουτιές στις μικρές αμμουδιές του νησιού και τα γαλαζοπράσινα νερά του κόλπου. Κατά το σούρουπο ο ήλιος δύει πίσω από τα βράχια του νησιού χρωματίζοντας με τις πορτοκαλί του ανταύγειες το πανέμορφο λιμάνι. Τα ναυάγια του Νιόκαστρου

μας λέει ο Δήμαρχος της Πύλου κ. Καφαντάρης, κάθε χρόνο οι Ρώσοι, πιστοί στο ραντεβού τους με τα Ναυαρίνια, τιμούν με την παρουσία τους τις ετήσιες εκδηλώσεις μνήμης που τελούνται στις 19 και 20 του Οκτώβρη στην Πύλο. Η φρεγάτα τους επισκέπτεται το Ρώσικο μνημείο και το εκκλησάκι στη Σφακτηρία και ελλιμενίζεται στην Πύλο για να υποδεχτεί τον κόσμο με μπάντες και χορευτικά συγκροτήματα που χορεύουν παραδοσιακούς ρώσικους χορούς μέχρι και …συρτάκι, παρέα με τα ντόπια συγκροτήματα σε ένα τρικούβερτο γλέντι στην πλατεία των τριών Ναυάρχων. Μνημείο

πεσόντων έχει ανεγερθεί και από τους Άγγλους συμμάχους, ενώ στο ψηλότερο σημείο του νησιού, την κορυφή του λόφου του προφήτη Ηλία, διακρίνονται τα ερείπια των αρχαίων τειχών που έχτισαν οι Σπαρτιάτες προκειμένου να προφυλαχθούν από τους Αθηναίους. Αξίζει να σημειωθεί ότι στα εξαιρετικά διαυγή νερά της Πύλου βρίσκεται το βαθύτερο σημείο της Μεσογείου. Γι΄ αυτό και το Ινστιτούτο «Νέστωρ» του Εθνικού Αστεροσκοπείου, στο παλιό Γυμνάσιο της πόλης διενεργεί εδώ ένα πρωτοποριακό πείραμα για τη μελέτη του σωματιδίου νετρίνο που αναμένεται να μας δώσει

Τη Σφακτηρία την αντικρίζεις περπατώντας κατά μήκος των τειχών του Νιόκαστρου που είναι χτισμένο στο τέλος της ακτογραμμής. Πρόκειται για ένα καλοδιατηρημένο και εντυπωσιακό φρούριο που άρχισε να χτίζεται από τους Οθωμανούς το 1573, λίγο μετά την ήττα τους στη ναυμαχία της Ναυπάκτου. Μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο, λειτούργησε για αρκετά χρόνια ως φυλακή ώσπου παραδόθηκε στην αρχαιολογική υπηρεσία για να αποτελέσει αργότερα ένα από τα σπουδαιότερα αξιοθέατα της πόλης. Πως μεταμορφώνεις ένα σπουδαίο μνημείο σε ένα διαδραστικό πολυχώρο ιστορίας και πολιτισμού; Την απάντηση φαίνεται ότι γνωρίζουν καλά τόσο ο Δήμαρχος της Πύλου, όσο και η κα. Σίμωσι, προϊσταμένη της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων. Στο κτήριο Πασά, ένα λίθινο κατασκεύασμα πιθανόν αφιερωμένο στον Ιμπραήμ, εγκαινιάστηκε τον περασμένο Αύγουστο η έκθεση «Ναυάγια». Η πρώτη στο είδος της μουσειακή συλλογή στον κόσμο αποτυπώνει με ένα

32 Πύλος

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

από τα πλέον σύγχρονα μουσειακά μέσα τα βυθισμένα ταξίδια στις θάλασσες της Πελοποννήσου. Σε ένα υπέροχα φωτισμένο χώρο που προσομοιάζει με καρίνα πλοίου, με τη βοήθεια του δύτη κ. Κούβελα, περιπλανηθήκαμε στα ναυάγια της Σιαπέντζας με τα ευρήματα κιόνων των ρωμαϊκών χρόνων και τις λίθινες σαρκοφάγους του 3ου μ.Χ. αιώνα. Φυσικά το ταξίδι δεν σταματά εδώ. Το αρχαιότερο ναυάγιο του Ιουνίου πελάγους με τις υδρίες της Πρωτοελλαδικής εποχής, ένα ξεχωριστό φορτίο με φουντούκια του 16ου αιώνα από τις θάλασσες της Ζακύνθου αλλά και το ναυάγιο «Μέντωρ» των Κυθήρων ή αλλιώς «το ναυαγισμένο ταξίδι των μαρμάρων του Παρθενώνα» εκθέτουν τα ευρήματα τους στο φρούριο της Πύλου. Η ξενάγηση ολοκληρώνεται με το οπτικοακουστικό φιλμάκι για τις ιδιαιτερότητες και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η ερευνητική δράση της υπηρεσίας που, παρά τα πενιχρά μέσα και το ελάχιστο

προσωπικό, κατέχει τα ινία της παγκόσμιας τεχνογνωσίας στην ανάδειξη των αρχαιοτήτων του βυθού, εκπαιδεύοντας μάλιστα προσωπικό αντίστοιχων υπηρεσιών από ανεπτυγμένες χώρες του υπόλοιπου κόσμου. Ανάμεσα στην ακρόπολη του κάστρου, τους πύργους και τους προμαχώνες του, δεσπόζει η εκκλησιά της Σωτήρας που, στα πλαίσια του ίδιου προγράμματος, αναστυλώνεται από την αρχαιολογική υπηρεσία. Πρόκειται για έναν πανέμορφο σταυροειδή ναό με τρούλο, γοτθικού ρυθμού, που χτίστηκε αρχικά σαν τζαμί τον ίδιο περίπου χρόνο με το Νιόκαστρο. Το 1686 με την ανακατάληψη του κάστρου από τους Ενετούς μετατράπηκε από τον Μοροζίνη σε χριστιανικό ναό. Όπως δηλώνει ο κ. Καφαντάρης το φιλόδοξο σχέδιο θα ολοκληρωθεί με τη δημιουργία σε χώρο εντός του φρουρίου της εικονικής αναπαράστασης της ναυμαχίας του Ναβαρίνου που ο επισκέπτης θα αντιλαμβάνεται ότι

33 παρακολουθεί μέσα από πολεμική φρεγάτα. Εντός των τειχών σώζονται ακόμη τα πρώην κελιά της φυλακής, η κεντρική πυριτιδαποθήκη και το κτήριο των στρατώνων του Μαιζόν που ολοκληρώνουν την πλούσια περιήγηση στο κάστρο. Υδάτινοι κόσμοι Ανάμεσα στον κόλπο του Ναβαρίνου και τον όρμο της Βοϊδοκοιλιάς, η λιμνοθάλασσα της Γιάλοβας με την άγρια γοητεία της μας καλεί να απολαύουμε ένα από τους τελευταίους παράδεισους των σπάνιων ειδών της φύσης. Όπως μας πληροφορεί η Ελληνική Ορθολογική Εταιρία, στα νερά της λιμνοθάλασσας ζουν 14 είδη ψαριών μεταξύ άλλων και η Χρυσή Μενίδα, ενδημικό ψάρι της περιοχής χαρακτηρισμένο ως απειλούμενο στο Κόκκινο βιβλίο. Ο υγρότοπος αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μεταναστευτικά περάσματα της νότιας Βαλκανικής χερσονήσου με συνολικά 265 καταγεγραμμένα είδη πουλιών. Θα συναντήσεις Κορμοράνους, Φοινικόπτερα, Φαλαρίδες και Βαλτόπαπιες, αρκετούς Καλαμόκιρκους και τον ξεχωριστό Ψαραετό, ένα από τα σπανιότερα είδη αετών στην Ευρώπη που τρέφεται αποκλειστικά με ψάρια. Στον υγρότοπο κυριαρχούν πλήθος από σπάνια αμφίβια ενώ η ευρύτερη περιοχή είναι το μοναδικό σημείο της Ευρώπης που ζει ο απειλούμενος Χαμαιλέοντας της Πύλου. Ένα δενδρόβιο ερπετό με κίτρινες και τιρκουάζ κάθετες ρίγες που φτάνει τα 47 εκ. μήκος. Δυστυχώς τα τελευταίας 30 χρόνια ο βιότοπος του χαμαιλέοντα έχει

Γιάλοβα, στην άγρια γοητεία της λιμνοθάλασσας

34 Πύλος

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Η αίθουσα του θρόνου με την κυκλική εστία στο μυκηναικό ανάκτορο του Νέστορα

συρρικνωθεί κυρίως λόγω της εντατικοποίησης της γεωργίας με αποτέλεσμα σήμερα να ζουν περί τα 300 άτομα. Η περιοχή προστατεύεται από το δίκτυο NATURA και, όπως οι περισσότεροι υγρότοποι στην Ελλάδα, δέχεται πιέσεις από φαινόμενα λαθροθηρίας και λαθραλιείας αλλά και λόγω της έντονης οικιστικής ανάπτυξης της παράκτιας ζώνης. Στην απέραντη έκταση της λιμνοθάλασσας έχουν στηθεί παρατηρητήρια πουλιών ενώ ενημερωτικό κιόσκι της Ορνιθολογικής Εταιρίας θα βρεις στην προκυμαία της Γιάλοβας. Οι υδάτινες φυσικές ομορφιές της περιοχής δεν τελειώνουν εδώ. Δύο μόλις χιλιόμετρα από την προκυμαία της Γιάλοβας ακολούθησε τις πινακίδες προς τον Καλάμαρη. Περπατώντας για δέκα

Μυκηναικός θολωτός τάφος, στον Άνω Εγκλιανό

λεπτά μέσα σε ένα καταπράσινο περιβάλλον πυκνότατης βλάστησης αντικρίζεις στο τέλος της διαδρομής, σαν σε ξέφωτο, τον μικρό καταρράκτη με την όμορφη σχηματισμένη λίμνη. Για ένα ακόμη εντυπωσιακότερο θέαμα, 20 χιλιόμετρα από την Πύλο, το πανέμορφο Πολυλύμνιο σε υποδέχεται στις δεκάδες λιμνούλες του με τους καταρράκτες και τα πράσινα νερά. Απ’ το Παλαιόκαστρο ως τη Βοϊδοκοιλιά Περιπλανώμενος στις εκτάσεις της απέραντης λιμνοθάλασσας θα συναντήσεις τον χωματόδρομο που οδηγεί στο μονοπάτι για την ανάβαση στο Παλαιόκαστρο, το δυσπρόσιτο φράγκικο φρούριο της πόλης που χτίστηκε τον 13ο αιώνα στην κορυφή του Κορυφάσιου ακρωτηρίου, εκεί που άλλοτε βρισκόταν η ακρόπολη της αρχαιότητας. Η αναρρίχηση στο ερειπωμένο Παλαιόκαστρο διαρκεί μισή περίπου ώρα και

35 σχεδόν στα μέσα της διαδρομής θα συναντάς τη λεγόμενη «σπηλιά του Νέστορα», ένα σπήλαιο που φαίνεται πως κατοικείται συνεχώς από τη νεολιθική εποχή. Από την κορυφή του λόφου απολαμβάνεις αμφιθεατρικά ολόκληρο τον κόλπο του Ναβαρίνου, τη λιμνοθάλασσα της Γιάλοβας και τον ολοστρόγγυλο κόλπο της Βοϊδοκοιλιάς με τα πεντακάθαρα νερά και την κατάλευκη αμμουδιά. Πρόκειται για μια από τις εντυπωσιακότερες παραλίες της μεσογείου χαρακτηρισμένη σαν τοπίο μοναδικού φυσικού κάλλους που ανακαλύφθηκε σχετικά πρόσφατα από τους επισκέπτες. Ευτυχώς το τεράστιο μέγεθός της αφήνει χώρο για πολλούς, ακόμη και για τη θαλάσσια χελώνα Caretta caretta που κάθε καλοκαίρι αναπαράγεται στις αμμουδερές ακτές της. Πέρα από τη συμβατική διαδρομή, την παραλία μπορείς να την προσεγγίσεις μετά από 10 λεπτά περπάτημα από το σημείο που ξεκινά η ανάβαση στο Παλαιόκαστρο. Στην περιοχή της Βοϊδοκοιλιάς εντοπίστηκε θολωτός τάφος που αποδίδεται στον διάδοχο του Νέστορα, Θρασυμήδη, τα ευρήματα του οποίου φιλοξενούνται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Πύλου. Αρχαιολογικές εξορμήσεις Το καλύτερα σωζόμενο Μυκηναϊκό ανάκτορο της χώρας, το ανάκτορο του Νέστορα σώζεται στον Άνω Εγκλιανό, εδώ που τοποθετείται η Ομηρική Πύλος. Πρόκειται για ένα συγκρότημα από τέσσερα κύρια κτίρια με σημαντικότερα τη μεγάλη «αίθουσα του θρόνου» με την κυκλική εστία, και το λουτρό με τον πήλινο λουτήρα. Σύμφωνα με τους μελετητές το ανάκτορο ήταν διώροφο και διακοσμημένο με πολύχρωμες τοιχογραφίες και παραστάσεις με λυράρηδες και γρύπες, σύμβολα της εξουσίας του Νέστορα. Στις ανασκαφές

βρέθηκαν κείμενα 1100 και πλέον πινακίδων της Γραμμικής Β, αντίγραφα των οποίων φυλάσσονται, μαζί με σπαράγματα των τοιχογραφιών του παλατιού, στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Χώρας. Το ανάκτορο καταστράφηκε από μεγάλη πυρκαγιά –ενδεχομένως πυρπόληση- στα τέλη του 13ου π.Χ. με τις αρχές του 12ου αιώνα π.Χ. Μια ακόμη πολιτιστική αναβάθμιση θα μετρά στα κεκτημένα της η Πύλος με την αντικατάσταση του στεγάστρου του αρχαιολογικού χώρου, την κατασκευή σύγχρονου αναψυκτηρίου και κυρίως με τη δημιουργία οπτικοακουστικού υλικού που θα μας ξεναγεί εικονικά στις πολυτελείς αίθουσες των μυκηναϊκών ανακτόρων. Περίπου 90 μέτρα από την πύλη, μέσα στους ελαιώνες, σώζεται ένας εντυπωσιακός αναστηλωμένος θολωτός τάφος της Μυκηναϊκής εποχής ενώ δύο ακόμη θολωτοί τάφοι βρίσκονται διάσπαρτοι στην πεδιάδα του Εγκλιανού. Στο εσωτερικό τους βρέθηκαν μεγάλης αξίας ευρήματα˙ χρυσά δαχτυλίδια και κοσμήματα, πολύτιμοι λίθοι, χάλκινα όπλα και βασιλικές σφραγίδες που εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Χώρας. Ένα ακόμη νεκροταφείο από θαλαμοειδής τάφους ιδιωτών έχει βρεθεί 500μ. δυτικά του ανακτόρου. Αρχαιολογικό μουσείο διαθέτει και η Πύλος όπου φιλοξενούνται εκθέματα από την ευρύτερη περιοχή της Πυλίας που αγγίζουν το φάσμα από τη Μυκηναϊκή εποχή μέχρι και τα ρωμαϊκά χρόνια. Ένα μόλις χιλιόμετρο από την Πύλο, στο δρόμο για τη Μεθώνη, βρίσκονται τμήματα των μεσαιωνικών υδραγωγείων που κατασκευάστηκαν για την παροχή νερού στο Νιόκαστρο. Βενετσιάνικα απομεινάρια, με εντυπωσιακές διατηρητέες καμάρες αναμένεται επίσης να αναδειχτούν από το Δήμο Πύλου-Νέστορος.

Ντόπιες γεύσεις, cabernet και μια γλυκιά επίγευση Αραδιασμένα στη σειρά τα ταβερνάκια της Γιάλοβας προτείνουν ντόπιες γεύσεις σε νέες εκδοχές. Εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, παστό χοιρινό, Σφέλα και Ταλαγάνι, τα ντόπια τυριά της περιοχής, όλα πρωτότυπα μαγειρεμένα σε συνταγές που προτείνει και μοιράζεται μαζί μας ο Δημήτρης Λουκιπούδης από το εστιατόριο «Ελιά». Το παστό της Πύλου αρωματίζεται με φλούδες πορτοκαλιού μας λέει η Σωτηρία από το «Σπιτικό», ιδιοκτήτρια ενός ακόμη από τα εξαιρετικά εστιατόρια της περιοχής, που μαγειρεύει μ’ αυτό τον ανάρπαστο παραδοσιακό καγιανά με ντομάτα και αυγό. Τι πίνουμε στην Πύλο; Κρασί από το οινοποιείο Παναγιωτόπουλου στον Πύργο Τρυφιλίας. Εδώ, φημολογείται ότι φτιάχνεται ένα από τα καλύτερα Cabernet της χώρας. Απόδειξη τα δεκάδες βραβεία κι οι διακρίσεις του κτήματος όχι μόνο σε εθνικό αλλά και σε διεθνές επίπεδο. Καμάρι του οινοποιού η ετικέτα ‘Cabernet 36’ που ζυμώνεται μέσα σε δρύινα βαρέλια και παλαιώνεται για 36 μήνες σε εξαιρετικής ποιότητας βαρέλια που ανανεώνονται τρεις φορές ανά 12μηνο. Το οινοποιείο είναι επισκέψιμο για το κοινό και εσείς δεν έχετε παρά να συνδυάσετε την εκδρομή σας στην Πύλο με μια εξαιρετική εμπειρία γευσιγνωσίας μεσσηνιακού οίνου. Στην ίδια περιοχή λειτουργεί κι ο Οινοποιητικός Συνεταιρισμός «Νέστωρ» με αξιόλογες ετικέτες και διακρίσεις. Κι αν επιθύμησες ένα γλυκό, στο ζαχαροπλαστείο «Κρίνος» της πλατείας των Τριών Ναυάρχων θα γευτείς πιθανώς το καλύτερο γαλακτομπούρεκο της ζωής σου. Με αέρινο φρεσκοψημένο φύλο, διακριτικό σιρόπι και ανάλαφρη βελούδινη κρέμα.

36 Πύλος

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Η Πύλος προτείνει…

προσθέτουμε το μέλι και το θυμάρι και μαγειρεύουμε σε χαμηλή φωτιά ώσπου να καραμελώσει η σάλτσα.

Παστό με μουστάρδα, μέλι και φακές • 300 γρ. Παστό ή Σύγκλινο (χοιρινό καπνιστό) κομμένο σε λεπτές φέτες • 3 κουταλιές ελαιόλαδο • 1 κρεμμύδι • 1 φλιτζάνι ντομάτα τριμμένη • ½ κούπα βρασμένες φακές • 1 καρότο τριμμένο • 1 ποτηράκι λευκό κρασί • 1 κουταλάκι του γλυκού μουστάρδα Ντιζόν • 1 κουταλιά μέλι • Αλάτι, πιπέρι και θυμάρι Σε ένα τηγάνι σοτάρουμε το κρεμμύδι στο ελαιόλαδο. Προσθέτουμε το τριμμένο καρότο και το παστό και σβήνουμε με το κρασί. Μόλις εξατμιστεί βάζουμε τη ντομάτα και τις φακές, αλατοπιπερώνουμε,

Ariston

Ταλαγάνι με γλυκό σταφύλι • Μια φέτα τυρί ταλαγάνι (περίπου 200 γρ.)

• 1 καλή κουταλιά γλυκό σταφύλι • Σταγόνες λεμονιού • Μια κουταλιά σουσάμι • Φύλλα δυόσμου για το σερβίρισμα Σε ένα τηγάνι βάζουμε το τυρί να τηγανιστεί χωρίς καθόλου λάδι. Μόλις αρχίσει να μαλακώνει προσθέτουμε το σταφύλι μαζί με ελάχιστο νερό και μερικές σταγόνες λεμονιού. Προσθέτουμε μια κουταλιά σουσάμι και σερβίρουμε με λίγα φυλλαράκια φρέσκου δυόσμου.

Σφέλα στο φούρνο με ντομάτα, καυτερή πιπεριά και ξύσμα λεμονιού • 1 κομμάτι τυρί σφέλα περίπου 200 γρ.

• Μια φέτα ντομάτα • Μια καυτερή πιπερίτσα ψιλοκομμένη • Ξύσμα λεμονιού για το σερβίρισμα Σε ένα κομμάτι αλουμινόχαρτο βάζω το τυρί κι από πάνω τη φέτα ντομάτα και την ψιλοκομμένη καυτερή πιπερίτσα. Κλείνω και βάζω για δέκα λεπτά σε φούρνο που έχω προθερμάνει στους 200 βαθμούς. Σερβίρω μέσα στο αλουμινόχαρτο με ξύσμα από λεμόνι.

Elia Restaurant, Παραλία Γιάλοβας, Πύλος τηλ.: 6946006875, www.elia-gialova.gr

©

“The Very Best”

Η εταιρεία Ariston ξεκίνησε να δραστηριοποιείται το 1997 στουσ Γαργαλιάνουσ Μεσσηνίασ. Τα αδέλφια Αναστάσιοσ και Άγγελοσ ∆ούκασ “τόλµησαν” να εξαγάγουν λάδι στην Αµερική. Το τόλµηµα πέτυχε και έτσι δηµιουργήθηκε αρχικά η Ariston Specialties. Η τεράστια αµερικάνικη αγορά και οι αυξανόµενεσ ανάγκεσ τησ οδήγησαν τουσ ιδρυτέσ να δηµιουργήσουν την Ariston Hellas η οποία µπορεί να ανταπεξέλθει στην συνεχώσ αυξανόµενη ζήτηση και να υποστηρίζει µια τόσο απαιτητική αγορά. Ο στόχοσ είναι πλέον η ελληνική αγορά. Οι ιθύνοντεσ τησ εταιρείασ έχουν σκοπό να κάνουν τα προϊόντα τουσ γνωστά στο ευρύ κοινό και να το οδηγήσουν να δοκιµάσει την αυθεντική ελληνική γεύση των προϊόντων τησ εταιρείασ.­ Τα προϊόντα που έχει η εταιρεία είναι: ελαιόλαδο, αρωµατικά ελαιόλαδα, πετιµέζι, µέλι, σταφίδα, µαρµελάδα σύκο, βαλσάµικο, βαλσάµικο µε ρόδι, βαλσάµικο µε σύκο και σαπούνι από ελαιόλαδο.

Ariston Hellas - A. Doukas & P. Doukas O.E. G li i 24400 Greece G Gargaliani aristonhellas@gmail.com - www.ariston-oliveoil.gr Tel.: +30 27630 22322, +30 6987.797582, +30 6982.490909 Ariston Specialties LLC P.O. Box 306, Bloomfield CT 06002 aristonspecialties@hotmail.com www.aristonoliveoil.com

Κάθε Προϊόν µασ είναι Υψηλήσ Ποιότητασ. Κάθε Προϊόν µασ είναι Άριστον.

38

Οινοποιητικός Συνεταρισμός Μεσσηνίας «Ο ΝΕΣΤΩΡ»

Ο

Οινοποιητικός Συνεταιρισμός Μεσσηνίας o «Νέστωρ» ιδρύθηκε το 1954 με σκοπό τη συλλογή, οινοποίηση, τυποποίηση και διάθεση στην αγορά της σταφυλικής παραγωγής της Μεσσηνίας. Σήμερα αριθμεί περισσότερους από 800 αμπελοκαλλιεργητές – μέλη και διαθέτει σύγχρονο οινοποιείο στον Πύργο Τριφυλίας Το κρασί είναι απαραίτητο συμπλήρωμα της τοπικής γαστρονομίας και αποτελεί κομμάτι της παράδοσης της Μεσσηνίας, αφού αρχαιολογικές έρευνες έχουν αποδείξει ότι η καλλιέργεια του αμπελιού ήταν γνωστή στην περιοχή εδώ και χιλιάδες χρόνια. Σήμερα, αυτή η μακραίωνη παράδοση σε συνδυασμό με την ανανεωτική διάθεση των αμπελοκαλλιεργητών της περιοχής και τις ιδανικές κλιματολογικές συνθήκες, έχει ως αποτέλεσμα να παράγονται εξαιρετικής ποιότητας σταφύλια, τα οποία σε συνδυασμό με την τεχνολογία δίνουν εκλεκτά κρασιά. Οι τοπικοί οίνοι έχουν άριστες οργανοληπτικές ιδιότητες, αρώματα φρούτων, γεμάτοι γεύση και ζωντανό χρώμα.

ΦΙΛΕΡΙ Τύπος: Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη Τριφυλίας. Λευκός ξηρός Ποικιλίες: Φιλέρι 100% Προέλευση Σταφυλιού: Αμπελώνες Τριφυλίας Περιγραφή: Λαμπερό λευκοκίτρινο χρώμα με πλούσια αρώματα λεμονανθών, τριαντάφυλλου και τροπικών φρούτων. Σερβίρεται: 10°C Συνοδεύει: Ψαρικά, πουλερικά με νόστιμες άσπρες σάλτσες, φινετσάτα πιάτα. Εσοδεία: 2012

Λευκά ή κόκκινα είναι όλα εξαιρετικά και αξίζει να τα δοκιμάσετε. Ο «Νέστωρ» ανήκει στους Δρόμους του Κρασιού της Μεσσηνίας και μπορείτε να τον επισκεφθείτε, με ραντεβού, ώστε να υπάρχει άνθρωπος για να σας ξεναγήσει. Το οινοποιείο του Οινοποιητικού Συνεταιρισμού «Νέστωρ» χτίστηκε το 1993 και βρίσκεται στον Πύργο Τριφυλίας. Οι μεγάλοι χώροι του λούζουνται από φως, ενώ τα υπόγειά του μιμούνται στην αρχιτεκτονική και στα χρώματα το παλάτι του βασιλιά Νέστορα. Στη σημερινή του μορφή, αποτελείται από τους χώρους οινοποίησης, ωρίμανσης και παλαίωσης (κάβα). Επιτραπέζιοι Οίνοι Προσφέρει τη δυνατότητα επεξεργασίας και αποθήκευσης 10.000 τόνων οίνου σε ανοξείφωτες δεξαμενές, καθώς και υπόγειους, κλιματιζόμενους χώρους παλαίωσης. Μια σύγχρονη μονάδα εμφιάλωσης και συσκευασίας καλύπτει πλήρως τις ανάγκες του οινοποιείου, ενώ σε έναν μεγάλο χώρο αποθήκευσης φυλάσσονται τα κιβώτια με τις φιάλες πριν φτάσουν στον καταναλωτή. Στα άμεσα σχέδια του διοικητικού συμβουλίου είναι η διαμόρφωση χώρου γευστικών δοκιμών και πρατηρίου πώλησης των οίνων του συνεταιρισμού. Παράλληλα ξεκινά πρόγραμμα έρευνας και ανάδειξης των ελληνικών και παραδοσιακών ποικιλιών της περιοχής. Οινοποιείο: Πύργος Τριφυλλίας, τηλ. 27630-41073, 41071 • www.onestor.gr

ΑΒΑΡΙΝΟ ΡΟΔΙΤΗΣ

Τύπος: Τοπικός Οίνος Τριφυλίας, λευκός ξηρός Ποικιλίες: Ροδίτης του κλώνου Τουρκοπούλα 100% Προέλευση Σταφυλιού: Αμπελώνες Τριφυλίας Περιγραφή: Ανοιχτό κίτρινο χρώμα με νύξεις πράσινου. Φρουτώδη αρώματα (γκρειπφρουτ, μπανάνα, αχλάδι, μήλο, ανανά), στόμα φρουτώδες, με ισσοροπημένη οξύτητα και δροσερή επίγευση Σερβίρεται: 8-10°C Συνοδεύει: Λευκά κρέατα σχάρας, συναγρίδα φούρνου, ριζότο με λαχανικά. Εσοδεία: 2010

ΛΕΥΚΟΣ

ΙΟΝΙΟΣ ΑΥΡΑ

CHARDONNAY

ΕΡΥΘΡΟ

CABERNET

MERLOT

Τύπος: Τοπικός Οίνος Μεσσηνίας, λευκός ξηρός Ποικιλίες: Ροδίτης 40%, Φιλέρι 40%, Ugni Blanc 20% Προέλευση Σταφυλιού: Αμπελώνες Τριφυλίας και Πυλίας Περιγραφή: Λευκοκίτρινο χρώμα, διακριτικό άρωμα πράσινων φρούτων, νευρώδες με λεμονάτη επίγευση Σερβίρεται: 8-10°C Συνοδεύει: Θαλασσινά, ζυμαρικά με οστρακοειδή, λευκά κρέατα, ελληνική καλοκαιρινή κουζίνα. Εσοδεία: 2010

Τύπος: Τοπικός Οίνος Μεσσηνίας, ερυθρός ξηρός Ποικιλίες: Grenache Rouge 80%, Φωκιανό 20% Προέλευση Σταφυλιού: Αμπελώνες Τριφυλίας και Πυλίας Περιγραφή: Λαμπερό κόκκινο χρώμα, αρώματα κόκκινων φρούτων, στρογγυλό και ισορροπημένο Σερβίρεται: 16-18°C Συνοδεύει: Πικάντικα πιάτα ανατολικής κουζίνας, πικάντικα τυριά, πουλερικά. Εσοδεία: 2009

Τύπος: Τοπικός Οίνος Τριφυλίας, λευκός ξηρός Ποικιλίες: Grenache Blanc 100% Προέλευση Σταφυλιού: Αμπελώνες Τριφυλίας Περιγραφή: Ανοιχτό λεμονί χρώμα με αρώματα ροδάκινου, λίτσι, μάνγκο και νότες λάιμ. Μέτρια οξύτητα και μακριά, ευχάριστη επίγευση Σερβίρεται: 8-10°C Συνοδεύει: Ψαρικά, πουλερικά με νόστιμες άσπρες σάλτσες, φινετσάτα πιάτα. Εσοδεία: 2010

Τύπος: Τοπικός Οίνος Τριφυλίας, ερυθρός ξηρός Ποικιλίες: Cabernet Sauvignon και Cabernet Frame Προέλευση Σταφυλιού: Αμπελώνες Τριφυλίας Περιγραφή: Χρώμα βαθυκόκκινο με πλούσια αρώματα βανίλιας και φρούτων του δάσους, στρογγυλό με καλή επίγευση Σερβίρεται: 16-18°C Συνοδεύει: Κόκκινα κρέατα με έντονες γεύσεις, κίτρινα τυριά, πιάτα κρεατικών με λαχανικά και γλυκές σάλτσες. Εσοδεία: 2008

Τύπος: Τοπικός Οίνος Τριφυλίας, λευκός ξηρός Ποικιλίες: Chardonnay 100% Προέλευση Σταφυλιού: Αμπελώνες Τριφυλίας Περιγραφή: Χρυσαφί αποχρώσεις, φρουτώδη αρώματα, πλούσια & ισορρπημένη γεύση Σερβίρεται: 8-10°C Συνοδεύει: Πιάτα με άσπρο κρέας, ψάρια καπνιστά, λευκές σάλτσες, μαλακά τυριά και φρέσκα φρούτα. Εσοδεία: 2010

Τύπος: Τοπικός Οίνος Τριφυλίας, λευκός ξηρός Ποικιλίες: Merlot 100% Προέλευση Σταφυλιού: Αμπελώνες Τριφυλίας Περιγραφή:Χρώμα βαθυκόκκινο με πλούσια αρώματα βανίλιας και φρούτων του δάσους, στρογγυλό με καλή επίγευση Σερβίρεται: 8-10°C Συνοδεύει: Κόκκινα κρέατα με έντονες γεύσεις, κίτρινα τυριά, πιάτα κρεατικών με λαχανικά και γλυκές σάλτσες. Εσοδεία: 2009

40

ΑΠΟΨΕΙΣ Της Βασιλική Ευστρατιάδου

Καυτές μνήμες

90 χρόνια μετά… «Δεν υπάρχει πόνος κι οδύνη πιο μεγάλη από τη στέρηση της γης των πατέρων» Ευριπίδης (Μήδεια)

Α

υτοί οι κλασσικοί στίχοι τραγικοί κι αληθινοί ματώνουν την ψυχή και το νου, κάθε που ‘ρχεται ο Σεπτέμβρης. Η χαρούμενη εποχή του φθινοπώρου και του τρύγου πικραίνεται και φαρμακώνεται στη θύμηση του Σεπτέμβρη του 1922 και της Μικρασιατικής καταστροφής. Της μεγαλύτερης ίσως καταστροφής και συρρίκνωσης του Ελληνισμού από τότε που εμφανίστηκε σαν έθνος στο σταυροδρόμι τούτο των ηπείρων ως σήμερα. Ας θεωρηθεί λοιπόν τούτο το σημείωμα σαν τρισάγιο μνήμης και καταγγελίας για τους χιλιάδες ομόφυλους αδελφούς (800.000-1.000.000) που άφησαν τα κόκαλά τους στα αιματοβαμμένα άγια χώματα της προγονικής γης, που έχασαν την ζωή τους από τους βάρβαρους εχθρούς, με την ανοχή των μεγάλων δυνάμεων από το 1910 ως το 1923. Είναι ακόμα μια ελάχιστη προσφορά τιμής και σεβασμού προς την ξεριζωμένη γενιά, θυμίαμα νοσταλγίας και πόνου για τις Χαμένες Πατρίδες της ανατολής με τους πλούσιους κάμπους και τα γελαστά ακρογιάλια του Αιγαίου και του Εύξεινου Πόντου. Είναι αναφορά στην άλλη Ελλάδα των αποικιών, στην Θράκη, στην Αιολική και Ιωνική γη, τη γη του Πόντου και του Μαρμαρά, στα λίκνα αυτής της τέχνης και του Λόγου, στη φάτνη της Ορθοδοξίας και κιβωτό του γένους. Στις πατρίδες του Ομήρου και του Θαλή, του Αναξαγόρα, αλλά και του Σεφέρη, του Κόντογλου, του Βενέζη, στην Αλεξάνδρεια του Καβάφη κι όπου αλλού άνθισε ο ελληνικός πολιτισμός. Ο χάρτης και η φυσιογνωμία τους χαράκτηκαν ανεξίτηλα στην εθνική και παγκόσμια ιστορία πολιτισμού και είναι χρέος να τις αναφέρουμε και

να μεταλαμπαδεύουμε στους νεότερους ατόφια την ιστορία, τις παραδόσεις και το ελληνικό πνεύμα που είναι άλλωστε η ειδοποιός μας διαφορά από τους άλλους λαούς. Ιδιαίτερα στους καιρούς που πορευόμαστε, με το πλήθος των «βαρβάρων» που μας περικυκλώνουν στις γεωγραφικές μας Θερμοπύλες, είναι επιτακτική η ανάγκη της αναφοράς στην ιστορική καταγωγή μας, στα απαράγραπτα εθνικά μας δίκαια, στα κατορθώματα και θαύματα, αλλά και στις ήττες, τραγωδίες κι ολοκαυτώματα. Κι η μεγαλύτερη τραγωδία είναι η απώλεια της ελληνικής Μικρασίας: «Από δε της 26/7 Αυγούστου 1922 έπαυσεν ουσιαστικώς η ελληνική διοίκηση εν Σμύρνη», στρατιωτικό ανακοινωθέν. Η Σμύρνη στην πυρά Στις 27 Αυγούστου ξέσπασε η πυρκαγιά στη Σμύρνη. Τρία χρόνια μετά την απελευθέρωση, που περίμεναν γενεές, - γενεών, που εκπλήρωνε το «πάλι με χρόνους και καιρούς πάλι δικά μας θα ‘ναι». Η πυρκαγιά που πυρπόλησε τη Σμύρνη, ήταν ο τραγικός επίλογος της ελληνικής Μικρασίας. Τρία μερόνυχτα καιγόταν η Σμύρνη η «Καλλίστη», «η Νύμφη του Αιγαίου», «το Μαργαριτάρι της Ανατολής», η κοσμοπολίτισσα, η εμπορική, οικονομική και πνευματική εστία του μικρασιατικού χώρου. Και μαζί της χάθηκαν ζωές άμετρες, ιστορία αιώνων, μνήμες ιστορικές. Ολοκαύτωμα!!! Οι φλόγες της ήταν ο βωμός που πάνω του θυσιάστηκε η Μικρασία ολόκληρη, η Ιφιγένεια αυτή της ελληνικής μικροπολιτικής, του καταραμένου διχασμού και των διεθνών οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων. Και έτσι χάθηκε η Μικρασία που δέχτηκε τις επιθέσεις τόσων και τόσων βαρβάρων λαών και φυλών, που πέρασε «δια πυρός και σιδήρου» από Πέρσες, Άραβες, Τατάρους, Σελτζούκους κι Οθωμανούς, κι όμως έμεινε ελληνική στο φρόνημα με καθάρια

41

εθνική συνείδηση, χάρη στην κιβωτό της εκκλησίας, την ιστορική συνείδηση και τη μετάδοση των παραδόσεων από γενιά σε γενιά. Χάθηκε η Χριστιανική Μικρασία με το πλούσιο Μαρτυρολόγιο, αυτή που όργωσε Παύλος. Η Πατερική Μικρασία που έθρεψε τους γίγαντες πατέρες της Χριστιανικής πίστεως και φιλοσοφίας. Η Μικρασία των επτά λυχνιών της Αποκαλύψεως. Χάθηκε η κοιτίδα του ελληνικού πολιτισμού, που ο μόχθος κι η εργατικότητα των Ελλήνων κατοίκων της την έκανε πεντάμορφη κι αλησμόνητη. Δόθηκαν «τα άγια τοις κυσίν» «κι ως πρόβατα επί σφαγήν» παραδόθηκε η Ρωμιοσύνη στα στίφη του Κεμάλ. Αλησμόνητες Πατρίδες Το 1922 πάει πια οριστικά η Πόλη, πάει η Τραπεζούντα, η Σινώπη, η Αμάσεια, η Καισάρεια, το Ικόνιο, η Προύσα, η Νικομήδεια, το Αϊβαλί, η Φώκαια, η Έφεσος, η Πέραμος, η Πέργαμος, τα Άδανα, η Φιλαδέλφεια και τόσα άλλα γνωστά και άγνωστα μέρη! Πάει άδικα η Ανατολική Θράκη! Κι ο Ελληνισμός με την υψηλή του παιδεία, το εμπορικό του δαιμόνιο και την απαράμιλλη δημιουργικότητα που διαφέντευε και διοικούσε ουσιαστικά την οθωμανική αυτοκρατορία, που κυριαρχούσε στην πανσπερμία των λαών και ζούσε μαζί τους ειρηνικά και με θαυμαστή κοινοτική οργάνωση κι αλληλεγγύη, έχασε, όχι μόνο τη ζηλευτή του θέση, αλλά ξεριζώθηκε από την πανάρχαια γενέθλια γη. Όσοι σώθηκαν από τη σφαγή, 1.500.000 άνθρωποι ελεεινοί και τρισάθλιοι, ήρθαν κι απάγκιασαν στη φτωχή Μητέρα Ελλάδα με το σατανικό εφεύρημα της Ανταλλαγής των Πληθυσμών. Χάθηκαν λοιπόν οι πατρίδες; ΟΧΙ βέβαια! γιατί οι χαμένες πατρίδες είναι εδώ! Πέρασαν το Αιγαίο. Εκεί έμεινε το χώμα, η ύλη. Εδώ ήρθε, η ψυχή ο κόσμος! Τυρρανισμένος, αλλοπαρμένος, φορτωμένος πίκρα, πένθος κι οδύνη, μα και με διαβατήριο την πίστη και την ελπίδα, την αισιοδοξία και τον δυναμισμό.

Εδώ είναι ο Πόντος, εδώ είναι η Κωνσταντινούπολη, εδώ η Σμύρνη, η Φιλιππούπολη, η Σινασός, εδώ η Μικρασία όλη κι η Αδριανούπολη κι οι τελευταίοι πρόσφυγες της Κύπρου και της Β. Ηπείρου. Σ’ όλη την Ελλάδα κι έξω, στην Ευρώπη και στην Αμερική στα πέρατα της γης ζουν και δημιουργούν και ξεχωρίζουν. Συνταιριάστηκαν με τους άλλους Έλληνες, που τους βοήθησαν στην αρχή κι αργότερα άλλαξαν τη μορφή της ελληνικής κοινωνίας με την εργατικότητα, την ευφυΐα, τον πολιτισμό τους και συνέβαλαν στην πρόοδο, την άνοδο του επιπέδου σ’ όλους τους τομείς της οικονομίας, στα γράμματα και στις τέχνες. Τα μέρη όπου εγκαταστάθηκαν σιγά-σιγά από παραγκούπολεις μεταμορφώθηκαν σε γη Χαναάν με τη σκληρή δουλειά, τον ιδρώτα τους και τα δάκρυα του ξεριζωμού. Εργάτες γυμνοί και πάντερμοι. Περιφρονημένοι και απόβλητοι οι άλλοτε άρχοντες καλοζωισμένοι Πολίτες και Μικρασιάτες, στην αρχή πάλεψαν για να θρέψουν τα πολλά στόματα, γέροντες, παιδιά, έρημους συγγενείς. Δημιουργικοί και φιλοπρόοδοι φύτεψαν χτήματα, έστησαν σπιτικά, καταστήματα, εργοστάσια, χωριά και πόλεις πανέμορφες. Έχτισαν με προσωπική εργασία εκκλησίες πανέμορφες σαν της πατρίδας τους. Ανάθρεψαν τα παιδιά τους με τις προγονικές αρετές και πέρασαν ευτυχισμένα καμαρώνοντας τα «ως γεόφυτα ελαιών». Άλλαξαν τη μοίρα τους και τη μοίρα της χώρας. Αλλά δεν ξέχασαν ποτέ την πατρίδα! Δε ξέχασαν τους χαμένους συγγενείς και τους άταφους νεκρούς που περιμένουν δικαίωση. Γι’ αυτό ως ελάχιστη ανταπόδοση στον αγώνα τους και την προσφορά τους, ως χρέος τιμής. Ας αφυπνιστούμε επιτέλους! Όχι άλλη συρρίκνωση! Όχι άλλοι πρόσφυγες! Όχι άλλες Γενοκτονίες! Όχι άλλες «Χαμένες Πατρίδες»! Σημείωση: Η κα Βασιλική Ευστρατιάδου είναι Πρόεδρος της Μικρασιατικής Στέγης Κορίνθου

42

ΑΓΡΟ-ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΦΘΙΝΟΠΩΡΟΥ Επιμέλεια: Κώστας Ταρναβάς

Ο κήπος των άγριων μανιταριών Η Ελλάδα είναι παράδεισος για τους μανιταρόφιλους. Από την Αλεξανδρούπολη ως την Κρήτη και όλα τα νησιά μας, ένα πλήθος από μανιταρότοπους φιλοξενεί πολλά είδη άγριων μανιταριών, ανάμεσά τους αρκετά ενδημικά, σπάνια αλλά και κορυφαίας γευστικής και διατροφικής αξίας.

Π

ΠΑΝΩ: Boletus edulis ΚΑΤΩ: Morchella esculenta

αρ’ όλα αυτά, και παρά το γεγονός ότι τα άγρια και καλλιεργήσιμα μανιτάρια αποτελούν μια από τις 10 βασικές κατηγορίες τροφίμων, στη χώρα μας, η έλλειψη παιδείας και πληροφόρησης και η απουσία πολιτικής τα έχουν καταστήσει έννοια παρεξηγημένη. Έτσι, ενώ σε χώρες του εξωτερικού τα μανιτάρια κατέχουν την θέση που τους αρμόζει, τόσο στη διατροφή όσο στην κουλτούρα και την οικονομία, η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων όταν ακούει για άγρια μανιτάρια, φέρνει στο μυαλό της τα καλλιεργήσιμα είδη “πλευρωτό” (Pleurotus) και τα άσπρα αγαρικά (Agaricus). Ως λαός λοιπόν πρέπει να ανατρέξουμε στην ιστορία μας, τότε που με τα άγρια μανιτάρια σώσαμε μεγάλες ομάδες από πληθυσμούς που λιμοκτονούσαν, είτε να ανατρέξουμε στον τρόπο αξιοποίησης που εφαρμόζουν άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η χώρα μας είναι τόσο “προικισμένη” που υπάρχουν χρονιές που η συλλογή μπορεί να διαρκέσει 11 μήνες! Διατροφικές και φαρμακευτικές ιδιότητες Τα άγρια μανιτάρια περιέχουν πολύτιμες ουσίες για τον οργανισμό του ανθρώπου (βιταμίνες, μακρο

43

και ιχνοστοιχεία) και ελάχιστα λίπη και πρωτείνες. Έχουν κατά συνέπεια μικρή θερμιδική αξία, γι΄αυτό και αποτελούν άριστο διατροφικό υλικό για δίαιτες που στοχεύουν στην απώλεια βάρους. Παράλληλα με τiς διατροφικές τους ιδιότητες, ορισμένα από αυτά έχουν και πολύτιμες θεραπευτικές ιδιότητες. Ενδεικτικά αναφέρουμε το είδος Ganoderma lucidum που αποκαλείται «μανιτάρι των θεών» έχει αναδειχθεί ως το κορυφαίο θεραπευτικό μανιτάρι. Εκτός από αυτό υπάρχουν και πολλά άλλα είδη για τα οποία έχουν γίνει επιστημονικές μελέτες και έχουν καταγραφεί οι πολύτιμες ιδιότητές τους. Τρούφα Στην χώρα μας συλλέγονται τρούφες σε όλη την επικράτεια και καθόλη την διάρκεια του χρόνου, συμπεριλαμβανομένης και της πιο σπάνιας και ακριβής της Tuber magnatum, που η τιμή της μπορεί να φτάσει τα 6.000 ευρώ/κιλό. Υπάρχουν ελάχιστοι τρουφοσυλλέκτες και καλλιεργητές τρούφας. Αποτελεί γεγονός ότι δεν

ΑΡΙΣΤΕΡΑ: Boletus aureus- εδώδιμο κορυφαίο. ΔΕΞΙΑ: Αmanita muscaria -δηλητηριώδες-παραισθησιογόνο

υπάρχει φορέας πιστοποίησης για τις τρούφες με αποτέλεσμα αυτές που συλλέγονται στην Ελλάδα, να στέλνονται στην Ιταλία για πιστοποίηση και να επιστρέφουν συσκευασμένες για να πουληθούν. Θα πρέπει επίσης να επισημάνουμε πως οι φήμες που υπάρχουν περί πλουτισμού από τρούφες είναι ακόμα ένας ελληνικός μύθος. Πρέπει κάποιος να ασχοληθεί πολύ σοβαρά με το αντικείμενο για να μπορέσει να έχει απολαβές από την συλλογή τρούφας. Μια οργανωμένη ομάδα που έχει εξειδικευτεί στον τομέα της τρούφας, από άποψη συλλογής, εμπορίας, καλλιέργειας και παροχής συμβουλών, είναι ο Παναγιώτης Παναγιωτίδης και η Παυλίνα Κλαδοπούλου.

44

ΑΓΡΟ-ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΦΘΙΝΟΠΩΡΟΥ

Morchella elata. το πιο νόστιμο κατά τεκμήριο και ακριβό επίγειο μανιτάρι η τιμή της φτάνει τα 1000 € το κιλό αποξηραμένες

Τα μανιτάρια στην Πελοπόννησο Στην Πελοπόννησο έχουμε πλούσιους μανιταρότοπους όπως είναι ο Χελμός, ο Ταΰγετος, ο Πάρνωνας, ο Ολύγυρτος, Μαίναλο όπου από πολύ παλιά συλλέγονταν και καταναλώνονταν πολλά διαφορετικά είδη μανιταριών. Επίσης συλλέγεται εδώ και πολλά χρόνια από τον Κώστα και την Ευγενία Φιλιπποπούλου και το σπάνιο Pleurotus nebrodensis. Αυτό το είδος μανιταριού το συναντάμε μόνο στην Πελοπόννησο και στην Σικελία. Μάλιστα είναι το μοναδικό μανιτάρι στην λίστα IUCN (RED LIST OF THREATENED SPECIES) που περιλαμβάνει τα υπό εξαφάνιση φυτά της Μεσογείου. Οι Έλληνες συλλέκτες μανιταριών Οι συλλέκτες στην χώρα μας δεν είναι καθόλου οργανωμένοι. Ενδεικτικό είναι ότι δεν υπάρχει ούτε φορέας πιστοποίησης, αλλά και ούτε και κανονιστικό πλαίσιο με τους κανόνες που πρέπει να διέπουν τη συλλογή των μανιταριών, όπως γίνεται σε όλα τα πολιτισμένα κράτη της Ευρώπης. Ο καθένας μαζεύει ό,τι θέλει, όσα θέλει και όσα μπορεί. Σε πολλές περιπτώσεις έχουν σημειωθεί καταστροφές βιότοπων από μισθωμένους

45

Κανθαρέλοι

Amanita Ceacerea δήθεν συλλέκτες. Η ομάδα του Νεκτάριου Φιλιππόπουλου και Γιώργου Κατίνα συλλέγει με ασφάλεια πάνω από 60 είδη βρώσιμων μανιταριών. Αξιοποιούνται για προσωπική χρήση μαγειρεύονται με πολλούς τρόπους, αποθηκεύονται σε κατάψυξη, αποξηραίνονται, γίνονται γλυκό, τουρσί, λικέρ, χειροποίητα ζυμαρικά και χυλοπίτες. Εξαιτίας της ελλιπούς οργάνωσης και των λοιπών παραμέτρων,, η Ελλάδα παρ’ ότι έχει μανιτάρια πραγματοποιεί ελάχιστες εξαγωγές. Χαρακτηριστικό είναι το παραδείγμα της τρούφας που αναφέραμε πιο πάνω. Μανιταροεξορμήσεις Στα πλαίσια της διάδοσης της μανιταροφίλιας και μανιταρογνωσίας, η ομάδα των Νεκτάριου Φιλιππόπουλου και Γιώργου Κατίνα έχει πραγμα-

Cantharellus cibarius

46

ΑΓΡΟ-ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΦΘΙΝΟΠΩΡΟΥ

τοποιήσει 15 Εκδηλώσεις-Μανιταροεξορμήσεις τα 4 τελευταία χρόνια. Τα μανιτάρια συλλέγονται υπό την καθοδήγηση των έμπειρων μανιταροσυλλεκτών. Κατόπιν συγκεντρώνονται και εκθέτουν τα ευρήματα, συζητούν και ανταλλάσουν απόψεις. Ακολουθεί υπαίθριο μπάρμπεκιου με τα μανιτάρια που έχουν μαζευτεί. Ο τρόπος μαγειρέματος είναι διαφορετικός για κάθε μανιτάρι. Μέσα από αυτές της εκδηλώσεις, παρά πολλοί μανιταροφίλοι και μικρά παιδία μυηθήκαν στον μαγικό κοσμό των μανιταρίων. Στις εξορμήσεις που οργανώνονται γίνεται ενημέρωση σε μικρούς ξενώνες, ταβέρνες και εστιατόρια πως μπορούν να αξιοποιήσουν τα «δώρα της φύσης» και να έχουν μια σταθερή πηγή εσόδων, χωρίς καμία οικονομική επιβάρυνση. Το γεγονός αυτό αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα στις μέρες που ζούμε, όπου όλο και περισσότεροι νέοι στρέφουν

το βλέμμα τους στη μέχρι χτες περιφρονημένη ελληνική ύπαιθρο. Ευχαριστούμε τον κο Νεκτάριο Φιλιππόπουλο και των Ξενώνα Εύχαρις στον Φενεό για τις φωτογραφίες και τις πολύτιμες πληροφορίες.

Χρήσιμες πηγές - Πληροφορίες • Δύο πολύ καλά βιβλία για τα άγρια μανιτάρια είναι του κ. Ζαχαρία Αθανασίου. Το πρώτο αποτελεί πλήρη οδηγό με 642 είδη και το δεύτερο έναν καλό συνοπτικό και χρήσιμο οδηγό με 250 είδη.

• Ο πιο έγκυρος και ενημερωμένος οδηγός για της επίσημες λατινικές ονομασίες των μανιταριών είναι το www.indexfungorum.org.

• Πλήρης οδηγός με τα θεραπευτικά μανιτάρια και της ιδιότητες τους σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες είναι το healingmushrooms.net • Όλα τα μανιτάρια πέραν από την επιστημονική ονομασία τους έχουν 2-3 έως και 10 ανά την Ελλάδα τοπικές ονομασίες.

• Τα τρία πρώτα κατά σειρά αναγνωρισημότητας και εμπορευσιμότητας είδη ανά τον κόσμο είναι: Μorchella, Boletus, Cantharellus.

• Πληροφορίες για την συλλογή, εμπορία, καλλιέργεια και παροχής συμβουλών, για την τρούφα: www.troufaplus.gr - www.e-troufa.gr • Red List of Threatened Species www.iucnredlist.org

47 Οικολογικό Ελαιοτριβείο ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΕΛΙΟΝ

Με γνώμονα την ποιότητα αυξάνουμε την ποσότητα

Τ

ο 1967 στην ορεινή Αργολίδα, στο χωριό Δούκα Βρύση η οικογένεια Ανδρέα & Βασιλικής Κάππου δραστηριοποιήθηκε στο χώρο της έκθλιψης ελαιόκαρπου και της εμπορίας ελαιολάδου. Εκεί ξεκίνησε, η δύσκολη για την εποχή επεξεργασία της ελιάς, με τα ογκώδη ανεβατόρια, τις μεγάλες στρογγυλές πέτρες, τα τεράστια πιεστικά μηχανήματα και τους διαχωριστήρες για τον καθαρισμό του ελαιόλαδου. Οι εποχές άλλαζαν, οι ανάγκες μεγάλωναν και η δουλειά απαιτούσε εκσυγχρονισμό. Ο Ανδρέας & η Βασιλική συνεπής απέναντι στους πελάτες τους αναβάθμιζαν το ελαιοτριβείο τους με καινούργια τεχνολογία και προσπαθούσαν πάντα για την καλύτερη ποιότητα και την μέγιστη εξυπηρέτηση. Από το 1990 τα αδέρφια Δημήτρης & Ανδρέας Τσαγκάρελης δίπλα στις αλλαγές και μέσα στην παραγωγή, κοντά στον παππού Ανδρέα και την γιαγιά Βασιλική, έμαθαν όλα τα μυστικά για την καλύτερη και σωστότερη παραγωγή ελαιόλαδου. Η αγάπη τους για τον ιερό καρπό και η γνώση περνούσε με τα χρόνια στο μυαλό τους με σκληρή δουλειά, πολλή προσπάθεια και πάντα υπό την καθοδήγηση του παλαιότερων αποκόμισαν όλα εκείνα που έπρεπε για να κάνουν ένα βήμα παραπάνω, ένα βήμα που επιφέρει αλλαγές στο χώρο της έκθλιψης ελαιόκαρπου και της εμπορίας ελαιόλαδου. Το 2010 μια υπερσύγχρονη μονάδα οικολογικής επεξεργασίας ελαιόκαρπου είναι πλέον γεγονός.

Στην περιοχή της Σκαλάς Μαλανδρενίου, πλησίον Ε.Ο. Άργους – Στέρνας, μέσα στην καρδιά του κάμπου με νέα μηχανήματα, νέα τεχνολογία, νέες μεθόδους παραγωγής, άθερμη επεξεργασία, αποθήκευση, τυποποίηση και συσκευασία ελαιόλαδου. Η φιλοσοφία της εταιρείας μας είναι να παρέχει στον παραγωγό την καλύτερη εξυπηρέτηση έτσι ώστε αυτός να μην επιβαρύνετε και να μην επιφορτίζεται πράγματα, για τα οποία είμαστε υποχρεωμένοι απέναντι του. Εξυπηρετούμε την μεταφορά από τον χώρο σας, το αγρόκτημα σας, το οίκημα σας στο ελαιοτριβείο μας και σας διανέμουμε ή σας αγοράζουμε στις καλύτερες τιμές της αγοράς το παραχθέν ελαιόλαδο. Ελπίζουμε σε μια αρμονική συνεργασία όπου θα υπάρχει αμοιβαία εμπιστοσυνή και αλληλεγγύη, θα κόψει τις πελατειακές σχέσεις και θα αναπτύξει γερές βάσεις ανάπτυξης και συνεργασίας. Η εταιρεία ΕΛΙΟΝ – ΑΦΟΙ ΤΣΑΓΚΑΡΕΛΗ Ο.Ε. πατώντας στα χνάρια του παρελθόντος και στις ηθικές αξίες με τις οποίες δημιουργήθηκε σας εγγυάται άριστα αποτελέσματα, ποιότικες μεθόδους επεξεργασίας και αυξημένες ποσοτικές διεργασίες. ΕΛΙΟΝ - ΑΦΟΙ Τσαγκαρέλη Ο.Ε. Οικολογικό Ελαιοτριβείο - Εμπόριο ελαιολάδου Σκάλα Μαλανδρενίου τηλ. 27510 77401 - fax. 27510 77402 www.elionoil.gr

48

ΑΦΙΕΡΩΜΑ Κωνσταντίνος Ταρναβάς

Βάλε ένα τσίπουρο… …οικεία και αγαπημένη φράση της παρέας που απολαμβάνει ένα αυθεντικό ελληνικό προϊόν με τις ρίζες του στα βάθη του χρόνου. «Πιάσε μια τσικουδιά»… η αντίστοιχη παραλλαγή στην Κρήτη.

Α

ν και επικρατεί η άποψη πως πρώτοι έφτιαξαν τσίπουρο οι μοναχοί του Αγίου όρους τον 14ο αιώνα, η αρχή του νήματος πρέπει να βρίσκεται σε πολύ παλαιότερους χρόνους. Με την πάροδο των χρόνων και τις μετατοπίσεις των πληθυσμών εξαπλώθηκε σε ολόκληρη την Ελλάδα. Η περιοχή με το πιο ξακουστό τσίπουρο στον κόσμο είναι η Θεσσαλία, όμως πλέον τσίπουρο παράγεται σε ολόκληρη την Ελλάδα από τον Έβρο μέχρι την Κρήτη. Και ενώ ήταν ένα ποτό που το προτιμούσαν οι μεγαλύτεροι ηλικιακά άνθρωποι, την τελευταία δεκαετία όλο και περισσότεροι νέοι το απολαμβάνουν συνοδεία πικάντικων μεζέδων. Μέχρι τα τέλη του 20ου αιώνα το τσίπουρο γινόταν κυρίως κατ’ οίκον, οπότε όσοι μπορούσαν να απολαύσουν το εκλεκτό απόσταγμα ήταν λίγοι. Όταν οι αποσταγματοποιοί αποφάσισαν να ασχοληθούν με την παραγωγή του τσίπουρου, μπορούσε ο κάθε ένας να βρει και να απολαύσει τσίπουρο. Πλέον υπάρχει σε όλα τα σπίτια και χρησιμοποιείτε ακόμη και στην μαγειρική χαρίζοντας εκλεπτυσμένη γεύση σε πολλά φαγητά. Το τελευταίο χρονικό διάστημα, όπως σημειώνει ο Σύνδεσμος Ελληνικών Αποσταγμάτων και Οινοπνευματωδών Ποτών (ΣΕΑΟΠ), «η αγορά έχει κατακλυστεί από προϊόντα χύμα τσίπουρου και αυτό έχει

ως αποτέλεσμα να πλήττεται όχι μόνο το εμφιαλωμένο τσίπουρο των νόμιμων επιχειρήσεων, αλλά και όλα τα άλλα ποτά, δεδομένου ότι, λόγω της κρίσης, ο καταναλωτής στρέφεται σε φθηνότερες λύσεις». «Είναι πολύ συχνό φαινόμενο, τις δύο τελευταίες δεκαετίες, η παράνομη εισαγωγή χύμα «αλβανικού ή βουλγάρικου τσίπουρου», το οποίο διατίθεται στην αγορά σαν τσίπουρο Ελλήνων διημέρων», αναφέρει χαρακτηριστικά ο ΣΕΑΟΠ. «Η θέση μας είναι να στηριχθεί η παραγωγή των νόμιμα διημέρων παραγωγών- αμπελουργών, χωρίς να φορολογείται η δική τους οικογενειακή κατανάλωση», τονίζει ο κ. Μαυράκης. Πως παράγεται Η παραγωγή ξεκινά από το μεγάλο δώρο της φύσης προς τον άνθρωπο. Το σταφύλι. Επιλεγμένες ποικιλίες, συλλέγονται με προσοχή και η διαδικασία συνεχίζεται με την προσεκτική ζύμωση των στέμφυλων τους (φλούδες που μένουν μετά το πάτημα των σταφυλιών για την εξαγωγή του μούστου για την παραγωγή κρασιού) και ολοκληρώνεται με την αργή απόσταξή τους. Σπουδαίο ρόλο για την παραγωγή ποιοτικού τσίπουρου παίζει η επιλογή των σταφυλιών. Τα αρώματα και οι γεύσεις επιτυγ-

49

50

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ η καρδιά που αποτελεί το καλύτερο τμήμα της απόσταξης, μετά την αραίωση την ωρίμανση και το φιλτράρισμα εμφιαλώνεται. Παλαιωμένο τσίπουρο Σχετικά νέο προϊόν αποτελεί το παλαιωμένο τσίπουρο το οποίο παράγεται από επιλεγμένα αποστάγματα που τοποθετείται για χρόνια μέσα σε δρύινα βαρέλια. Το παλαιωμένο τσίπουρο μπορεί να φέρει αρώματα και γεύσεις μπαχαρικών, αποξηραμένων φρούτων, βανίλιας, σοκολάτας, καπνού, ξύλου κλπ, ενώ το τσίπουρο που δεν έχει περάσει από δρύινό βαρέλι έχει πιο φρουτώδη και ανθώδη γεύση. Όπως είναι γνωστό πολλοί αποσταγματοποιοί προσθέτουν αρωματικούς σπόρους ή φυτά όπως είναι ο γλυκάνισος, ο μάραθος, ο κρόκος και τα φύλλα καρυδιάς. Διεθνής ανάδειξη και καθιέρωση Στην τελευταία αναθεώρηση της κοινοτικής νομοθεσίας για τα αλκοολούχα ποτά, το τσίπουρο και η τσικουδιά αναγνωρίστηκαν σαν προστατευόμενες ονομασίες ποτών που παράγονται αποκλειστικά στην Ελλάδα και για τις παρακάτω περιοχές καθιερώθηκαν οι αντίστοιχες γεωγραφικές ενδείξεις: Τσίπουρο Θεσσαλίας, Τσίπουρο Μακεδονίας, Τσίπουρο Τυρνάβου και Τσικουδιά Κρήτης. Απόλαυση με εκλεκτούς μεζέδες

χάνονται με την σωστή ζύμωση των στέμφυλων και αυτό απαιτεί ιδιαίτερες συνθήκες, όπως ελεγχόμενη θερμοκρασία, ανοιξείδωτες δεξαμενές, σωστή εκχύλιση ερυθρών σταφυλιών. Ο αποσταγματοποιός κατά την διαδικασία της απόσταξης επιτυγχάνει το καλύτερο αποτέλεσμα όταν αιχμαλωτίζει τα αρωματικά και γευστικά χαρακτηριστικά των σταφυλιών και φυσικά όταν επιτυγχάνει να δώσει την δική του πινελιά στο προϊόν του. Η απόσταξη όμως δεν είναι μια απλή υπόθεση και απαιτεί γνώσεις και κατάλληλο τεχνικά προηγμένο εξοπλισμό. Γίνεται διαχωρισμός των κλασμάτων της απόσταξης που είναι οι κεφαλές, η καρδιά και οι ουρές. Οι κεφαλές και οι ουρές απομακρύνονται και επανατοποθετούνται στον αποστακτήρα, ενώ

Για περισσότερη απόλαυση καταναλώνεται δροσερό στους 10oC και με περιορισμένη ποσότητα πάγου. Το τσίπουρο ταιριάζει με πολλά και διάφορα αγαθά που μας προσφέρει η γη μας. Μανιτάρια, άγρια χόρτα και λαχανικά, τουρσί, ενώ το απόλυτο συνοδευτικό για την κρητική τσικουδιά αποτελούν οι μπουμπουριστοί χοχλιοί (σαλιγκάρια μαγειρεμένα με μπόλικο αλάτι στο τηγάνι). Εννοείται ότι ταιριάζει με πικάντικά τυριά καυτερά πιάτα με κρέας καθώς και παστά. Δίπλα στη θάλασσα μπορεί να συνδυαστεί με όλων των ειδών τα θαλασσινά. Λόγω της έντονης γεύσης του και των χωνευτικών του ιδιοτήτων μπορεί επίσης να κλείσει ευχάριστα ένα πλούσιο γεύμα. Γιορτές Τσίπουρου Κατά το μήνα Οκτώβριο σε πολλές περιοχές της Ελλάδας και ιδιαίτερα της Ηπείρου και της Μακεδονίας διοργανώνονται γιορτές τσίπουρου. Στην Δομνίστα Καρπενησίου, στην άνω χώρα Ναυπρακτίας, στην Ροδαυγή Άρτας, στην Έδεσσα, στον Μπράλο και στα Ζαγοροχώρια. Η πιο μεγάλη γιορτή

51

στην Πελοπόννησο είναι αυτή που γίνεται στα ορεινά του Ταϋγέτου και πιο συγκεκριμένα στο Γεωργίτσι Λακωνίας. Στην Αθήνα διοργανώνονται πολλές γιορτές κρητικής Τσικουδιάς με τις πιο μεγάλες να γίνονται στο Γαλάτσι στο Άλσος Βεΐκου, στο Χαϊδάρι στο Παλατάκι και στο Ελληνικό (Καζανέματα) στις εγκαταστάσεις του παλιού αεροδρομίου. Στο ελληνικό σπίτι το τσίπουρο είχε πάντα την τιμητική του θέση με ποικίλες ιδιότητες. Σαν αναλγητικό για τον πονόδοντο, σαν υποκατάστατο του καθαρού οινοπνεύματος για εντριβές και τραυματισμούς, στο συνάχι για εισπνοές, συχνά σαν απολυμαντικό και χωνευτικό και πολλές ακόμα χρήσεις. Το τσίπουρο παραπέμπει διαχρονικά στις παραδοσιακές αξίες της ελληνικής φύσης, στα πολύτιμα αγαθά της υπαίθρου μας, στο αυθεντικό και στο φιλόξενο του χαρακτήρα των ανθρώπων της. Είναι το κέρασμα της φιλοξενίας, το ποτό που μας χαλαρώνει και μας ενώνει γύρω από ένα τραπέζι. Τα τελευταία χρόνια ο συνδυασμός του με μέλι και μπαχαρικά, το γνωστό ρακόμελο, έχει κερδίσει σημαντικές δάφνες στην αγορά της γεύσης. Και παρ’ ότι η νομοθεσία δεν επιτρέπει σήμερα την ονομασία ρακή ή ρακί για το τσίπουρο του εμπορίου, αυτή είναι μάλλον η αρχαιότερη και πηγάζει από τη λέξη «ραξ» που σημαίνει ρόγα.

ΠΟΤΟΠΟΙΙΑ ΜΑΥΡΑΚΗΣ ΒΑΣ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ 20 ΆΡΓΟΣ, Τ.Κ. 212 00 TΗΛ.: 27510-67322 FAX.: 27510-68453 e-mail: info@mavrakis.gr web: www.mavrakis.gr

Παλαιώνει σε δρύινα βαρέλια

ΠΟΤΟΠΟΪΙΑ ΚΩΣΤΕΑ - Αναγνωσταρά 35 & Νικηταρά 6 - GR 24 100 ΚΑΛΑΜΑΤΑ - Μεσσηνία, Ελλάδα DISTILLER KOSTEAS - Μπιζανίου 6 - GR 24 100 ΚΑΛΑΜΑΤΑ - Τηλ.: 27210 22604 - Fax: 27210 98638

54

ΑΓΡΟ-ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΦΘΙΝΟΠΩΡΟΥ Θάλεια Νουάρου

Μαστίχα

Το μαγικό δάκρυ της Μυροβόλου Είναι τόσο παλιά όσο και το χώμα στο οποίο φυτρώνει. Το μοναδικό της άρωμα ξυπνά παιδικές μνήμες και γεύσεις από την κουζίνα της μαμάς. Απ’ το μυρωδάτο πασχαλινό τσουρέκι και το χαρακτηριστικό υποβρύχιο των παιδικών μας χρόνων, στο «μαστιχάτο» καϊμάκι και το χωνευτικό λικέρ, που κλείνει με τη μοναδική του γεύση τα πιο αγαπημένα τραπεζώματα. Τελευταία κάνει το ντεμπούτο της στις κουζίνες των σεφ όχι μόνο σε γλυκά ή κοκτέιλ, αλλά και σε εκλεπτυσμένα αλμυρά εδέσματα. Και όχι μόνο. Το μοναδικό γέννημα της γης της Χίου έχει κατακτήσει τις αγορές του κόσμου, την ποτοποιία, τη φαρμακευτική, την κοσμετολογία, κάνοντάς μας διεθνώς υπερήφανους.

Το φαρμακείο της φύσης Είναι μια φυσική ρητίνη που βγαίνει σε παχύρευστη μορφή από τον κορμό και τα κλαδιά του σχίνου αφού πρώτα αυτό χαράζεται με ειδικό εργαλείο. Ο σχίνος, ή μαστιχόδεντρο είναι ένας αειθαλής θάμνος, ύψους 2-3 μέτρων που δίνει κατά μέσο όρο 150 με 200 γραμμάρια μαστίχας το χρόνο. Οξύμωρο παραμένει το γεγονός, ότι παρότι το φυτό ευδοκιμεί σε όλη σχεδόν τη Μεσόγειο παράγει μαστίχα αποκλειστικά στο έδαφος των 24 νότιων χωριών της Χίου, τα λεγόμενα Μαστιχοχώρια. Πάρα πολλές έρευνες έχουν γίνει γι’ αυτήν την ιδιαιτερότητα και πολλές ακόμα προσπάθειες για την παραγωγή μαστίχας με τη βοήθεια της επιστήμης. Μάταια όμως, αφού το δέντρο χαρίζει τα πολύτιμά του «δάκρυα» μόνο στην συγκεκριμένη περιοχή του κόσμου.

Οι πρώτες αναφορές για τις θεραπευτικές και καλλωπιστικές ιδιότητες της μαστίχας Χίου έγιναν από τον Ιπποκράτη (5ος αι. π.Χ.) και συνεχίζονται και στους επόμενους αιώνες από γιατρούς, φαρμακοποιούς και βοτανολόγους. Ο χιώτικος ήμερος σχίνος, αναφέρεται ήδη από τον Γαληνό, το 2ο μ.Χ. αιώνα καταδεικνύοντας τη ρητίνη του σαν φάρμακο για φυματικούς. Αργότερα ο Διοσκουρίδης συνιστούσε τη μαστίχα ως φάρμακο για αιμοπτύσεις και γαστρεντερικές νόσους. Ευρεία χρήση της μαστίχας στην ιατρική έκαναν αργότερα και οι βυζαντινοί γιατροί, που τη χρησιμοποιούσαν για την κακοσμία του στόματος, για στομαχικές παθήσεις, αλλά και ως έκδοχο για την παρασκευή καταπλασμάτων και επιδέσμων για τραύματα, αναμιγνύοντάς τη με κερί μέλισσας. Σύμφωνα με τις σύγχρονες ιατρικές γνωματεύσεις

55

56

ΑΓΡΟ-ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΦΘΙΝΟΠΩΡΟΥ

οι πολυφαινόλες που περιέχονται στη σύσταση του μαστιχόδενδρου είναι ισχυρές αντιοξειδωτικές ουσίες και προστατεύουν τον οργανισμό από τις οξειδώσεις, ενώ το μαστιχέλαιο έχει αντιφλεγμονώδη, αντιμικροβιακή και επουλωτική δράση. Ένα γραμμάριο μαστίχας ημερησίως είναι ικανό να καταστείλει τη δράση του «ελικοβακτηριδίου του πυλωρού», κύριου υπεύθυνου για το έλκος στομάχου. Όμως η δράση της δεν σταματά εδώ. Οι πολυφαινόλες της μαστίχας μειώνουν τα επίπεδα σακχάρου και χοληστερόλης στο αίμα ενώ προστατεύουν και το αναπνευστικό μας σύστημα. Γι΄ αυτό και τελευταίες έρευνες προσανατολίζονται στη χρήση της για την αντιμετώπιση της καρδιοπάθειας. Πρόσφατες έρευνες αναδεικνύουν κι επίσημα τη μαστίχα ως το φάρμακο κατά της δυσπεψίας και των εντερικών προβλημάτων. Στην οδοντιατρική η μαστίχα είναι ευρέως διαδεδομένη καθώς το μάσημά της συμβάλλει στην καλή διατήρηση της υγείας των ούλων, στην καταπολέμηση της κακοσμίας του στόματος ενώ δρα κατά του σχηματισμού της

Μαστίχα. Το μαγικό δάκρυ της Μυροβόλου

οδοντικής πλάκας. Πανάρχαια η χρήση της και στην υπηρεσία της ομορφιάς με την πρώτη συνταγή για κρέμα προσώπου με μαστίχα, να καταγράφεται τον 4ο μ.Χ. αιώνα, εποχή όπου η μαστίχα χρησίμευε και σαν αντηλιακό. Σύγχρονες δημοσιεύσεις αποκαλύπτουν ότι πράγματι το μαστιχέλαιο παρουσιάζει εξαιρετικές επουλωτικές και αναπλαστικές ιδιότητες, βοηθώντας στην ανάπλαση της επιδερμίδας και στη σύνθεση του κολλαγόνου του δέρματος.

Το απλό μάσημα της μαστίχας είναι ωφέλιμο για τα δόντια και τη στοματική υγιεινή, όσο για το στομάχι και το πεπτικό σύστημα

Αρωματική, πολύπλευρη, εξωτική Όμως εκτός από το ιατρικό «βαλιτσάκι» η μαστίχα βρίσκεται και στο ντουλάπι της κουζίνας μας, σαν ένα πολύπλευρο και ασυνήθιστο εξωτικό μπαχαρικό που δίνει ταυτότητα σε ότι καρυκεύει. Σαν μπαχαρικό χρησιμοποιείται στη μαγειρική από την αρχαιότητα, ενώ στην παραδοσιακή ελληνική κουζίνα αρωματίζει διακριτικά ψωμιά, κέικ, κρέμες, κουλούρια, τσουρέκια και παγωτά. Σήμερα η μαστίχα είναι ένα ευρωπαϊκό προϊόν με Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης που οι σύγχρονοι σεφ προτείνουν με μια μεγάλη ποικιλία γεύσεων˙ από εσπεριδοειδή και σοκολάτα έως αλμυρές λευκές κρέμες, σάλτσες λευκού κρασιού αλλά και σάλτσες με βάση τη ντομάτα. Έτσι η μαστίχα, με τη μορφή σκόνης, μαστιχέλαιου (αιθέριο έλαιο μαστίχας), λικέρ ή ελαιολά-

δου αρωματισμένου με μαστίχα, συνδυάζεται με σαλάτες και ζυμαρικά, κοτόπουλο και θαλασσινά, μείγματα τυριών, όσπρια και κόκκινο κρέας. Εκτός από τις κλασικές τσίχλες και καραμέλες μαστίχας, τις παραδοσιακές μαστιχόπιτες, τα λουκούμια, τα υποβρύχια και τις άφθονες ετικέτες μαστιχάτων ούζων και λικέρ, η έρευνα μας έφερε κοντά σε μια σειρά από πρωτότυπες γεύσεις με μαστίχα. Από

58

ΑΓΡΟ-ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΦΘΙΝΟΠΩΡΟΥ

Οι πρόσφατες φωτιές στη Χίο κατέστρεψαν περισσότερα από 100.000 στρέμματα δασικών και αγροτικών εκτάσεων

τα γλυκά ξεχωρίσαμε τον αρωματικό καφέ φίλτρου με μαστιχέλαιο Χίου, τη χειροποίητη σοκολάτα υγείας με μαστίχα, τη βιολογική μαρμελάδα λεμόνι και το άλειμμα μελιού με μαστίχα. Από τα αλμυρά, την καπνιστή μελιτζάνα και τα ψητά σκόρδα με μαστίχα, τη σάλτσα ντομάτας και τη μουστάρδα με μαστίχα. Εκλεπτυσμένες γεύσεις στα φαγητά μας θα δώσει το καταπληκτικό χοντρό αλάτι με σχινόκαρπο και αρωματικά αλλά και το ελαιόλαδο αρωματισμένο με μαστίχα, που μπορούμε να φτιάξουμε και στο σπίτι. Η αγορά των προϊόντων μαστίχας ολοκληρώνεται με σαπούνια, καλλυντικά, οδοντόκρεμες και προϊόντα σώματος με μαστίχα και μαστιχέλαιο. Είναι καλό για την προστασία σας να γνωρίζετε ότι τα προϊόντα που περιέχουν τη μαστίχα και τα παράγωγά της στα συστατικά τους (και όχι τεχνητά αρώματα) πρέπει να φέρουν το ειδικό σήμα «Εγγυημένο Αυθεντικό Προϊόν» της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών, που είναι και ο αποκλειστικός προμηθευτής της Μαστίχας Χίου και των προϊόντων της. Το δέντρο που πληγώναμε Η ζωή στα Μαστιχοχώρια είναι συνυφασμένη με την καλλιέργεια, τη συλλογή και την επεξεργασία της μαστίχας που αποτελεί συνήθως οικογενειακή υπόθεση. Στις αρχές του χρόνου πραγματοποιείται το κλάδεμα του σχίνου κι αργότερα το σκάψιμο ώστε μέχρι τις αρχές της άνοιξης να έχουν ολοκληρωθεί οι διαδικασίες περιποίησης του φυτού. Εποχή

της παραγωγής και συλλογής της μαστίχας είναι το καλοκαίρι, που ξεκινά με την προετοιμασία του εδάφους τον Ιούνιο. Η περιοχή κάτω από το δέντρο καθαρίζεται από ζιζάνια, φύλλα και χώματα ώστε να γίνει το ασπροχωμάτισμα του σχίνου, με λευκό χώμα που θα υποδεχτεί τα πολύτιμα δάκρυα. Όταν όλα είναι έτοιμα ξεκινά το «κέντημα» μια τέχνη που μένει απαράλλακτη εδώ και αιώνες. Αρχές Ιουλίου ο κορμός χαράζεται κάθε 6-8 μέρες και το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου ξεκινά η πρώτη συλλογή μαστίχας από το έδαφος, αφού αυτή έχει στεγνώσει και στερεοποιηθεί. Το μάζεμα πρέπει να ολοκληρωθεί έως πριν τα πρωτοβρόχια, οπότε ξεκινά και η πρώτη επεξεργασία της μαστίχας που γίνεται στο σπίτι. Δεν υπάρχει πιο χαρακτηριστική εικόνα στα Νοτιόχωρα της Χίου από τις γυναίκες που με περίσσια υπομονή καθαρίζουν ένα-ένα το μαστίχι στα στενά μεσαιωνικά σοκάκια των χωριών. Ο καθαρισμός αφορά την απομάκρυνση του χώματος και γίνεται με αιχμηρό μαχαίρι μέσα σε μεγάλα οικιακά ταψιά. Η σοδειά δίνεται για περαιτέρω επεξεργασία στην Ένωση Μαστιχοπαραγωγών. Οι πρόσφατες φωτιές στη Χίο κατέστρεψαν περισσότερα από 100.000 στρέμματα δασικών και αγροτικών εκτάσεων ανάμεσα στις οποίες χιλιάδες μαστιχόδεντρων, από τα οποία ζούσαν με τη μορφή συμπληρωματικού εισοδήματος περί τα 5000 άτομα. Εκτιμάται ότι η καταστροφή αφορά στο 20%-40% της συνολικής παραγωγής του νησιού. Δυστυχώς το δέντρο του σχίνου αναπτύσσεται με πολύ μεγάλη βραδύτητα. Χρειάζονται 5 με 6

59 χρόνια ώστε να ξεκινήσει να δίνει μαστίχα, φτάνοντας τα ποσά της μέσης παραγωγής στα 12 με 15 χρόνια. Αξίζει να σημειωθεί ωστόσο, ότι μόνο το 10% των νέων δέντρων που θα φυτευτούν θα καταφέρει να αποδώσει. Η μέση ετήσια παραγωγή μαστίχας σήμερα φτάνει τους 120 τόνους, με το μέσο παραγωγό να παράγει 80-100 κιλά μαστίχας το χρόνο. Η εμπορική δραστηριότητα της μαστίχας είναι κυρίως εξαγωγική, αφού περίπου το 65% της ετήσιας παραγωγής της προωθείται στις αγορές του εξωτερικού. Η τιμή για ένα κιλό καθαρή μαστίχα κυμαίνεται γύρο στα 135 ευρώ, αποφέροντας 80-90 ευρώ το κιλό στον παραγωγό. Γνωρίζετε ότι…

• Σκόνη μαστίχας μπορούμε να φτιάξουμε μόνοι μας κοπανώντας κόκκους μαστίχας στο γουδί.

• Η χρήση της στη μαγειρική πρέπει να γίνεται πολύ προσεκτικά σε ότι αφορά την ποσότητα. Συνήθως μισό κουταλάκι κοπανισμένης μαστίχας, 2-3 σταγόνες μαστιχέλαιου ή ένα σφηνάκι λικέρ είναι αρκετά για 4-6 μερίδες φαγητό. Αν μας πέσει παραπάνω θα πικρίσει.

• Προσθέστε μαστίχα σε κέικ λεμονιού, τιραμισού, πανακότα και μαύρη σοκολάτα. Ταιριάζει απίστευτα.

• Ελαιόλαδο αρωματισμένο με μαστίχα μπορούμε να φτιάξουμε μόνοι μας ζεσταίνοντας σε ένα τηγάνι μία κούπα ελαιόλαδο με μια κουταλιά της

σούπας κοπανισμένη μαστίχα. Ζεσταίνουμε σε χαμηλή φωτιά, μέχρι αυτή να λιώσει και να ενσωματωθεί στο μείγμα. Δοκιμάστε το σαν συστατικό σε αλείμματα τυριών με πιπεριές Φλωρίνης και λεμόνι, σαν βινεγκρέτ για σαλάτες μαζί με λεμόνι ή πορτοκάλι και μέλι, αλλά και σαν γαρνιτούρα στην παραδοσιακή φάβα.

• Το λικέρ μαστίχας ταιριάζει ιδανικά σε κοκτέιλ. Δοκιμάστε το αντί για ρούμι στα καλοκαιρινό μοχίτο και εντυπωσιάστε τους φίλους σας ταιριάζοντάς το με κονιάκ, λάιμ και χυμό ροδάκινο ή με μαρτίνι, λάιμ και χυμό μπανάνα.

• Προτιμήστε λικέρ από 100% απόσταγμα μαστίχας. Είναι ακριβότερο αλλά η γεύση και η ποιότητά του αποζημιώνουν.

• Το μαστιχόνερο, ένα φυσικά αρωματισμένο νερό που παραλαμβάνεται κατά την διαδικασία απόσταξης της μαστίχας, προτείνεται σαν στοματικό διάλυμα και λοσιόν καθαρισμού για το πρόσωπο ενώ χρησιμοποιείται και στη ζαχαροπλαστική.

• Για να κρατάνε χαμηλά τα επίπεδα του ζαχάρου και της χοληστερίνης στο αίμα, οι παλιοί έπιναν καθημερινά ένα διάλυμα που έφτιαχναν προσθέτοντας σκόνη μαστίχας σε ένα μπουκαλάκι νερό. Κάνει καλό και στο στομάχι.

• Το απλό μάσημα της μαστίχας είναι ωφέλιμο για τα δόντια και τη στοματική υγιεινή, ενώ βοηθά στην πέψη των τροφών.

Γυναίκες καθαρίζουν το μαστίχι, η πιο χαρακτηριστική εικόνα στα Νοτιόχωρα της Χίου

60

ΙΣΤΟΡΙΚΟ

Μαρία Παπαμιχαήλ

η άγνωστη ΝΑΥΠΛΙΑΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ Πόσο επίκαιρη μπορεί να είναι μία επανάσταση που μετρά ήδη 150 χρόνια από τότε που έσβησαν οι φλόγες της… Απορώ ειλικρινά πώς ένας λαός αποφασίζει, απορεί για όσα συμβαίνουν σήμερα, αμπελο-φιλοσοφεί, χωρίς, όμως, να γνωρίζει την ιστορία του, την οποία υποτιμά και φυλά σε ένα σκονισμένο βιβλίο. Η ιστορία, όμως, επαναλαμβάνεται με άλλους κομπάρσους..... και σύμφωνα με τον Αριστοτέλη «τα μέλλοντα είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος όμοια με όσα έχουν γίνει». Η ιστορία είναι φιλοσοφία μέσω παραδειγμάτων (Θουκιδίδης). Ας ξεκινήσουμε από τα παραδείγματα της τοπικής μας ιστορίας …..

Ναύπλιο 2012… Όλοι έχουμε κάνει βόλτα στην Ακροναυπλία, αρκετοί έχουμε θαυμάσει τη θέα από το λόφο του Προφήτη Ηλία, πολλοί μένουν στην όμορφη συνοικία της Άριας, και όλοι μας έχουμε ζαλιστεί από τις φωνές των παιδιών που παίζουν στην γραφική πλατεία Συντάγματος του Ναυπλίου, χωρίς να ξέρουμε… ….πως ξημερώματα της 1ης Φεβρουαρίου 1862, σε αυτήν την πλατεία Συντάγματος (τότε Πλατάνου), απλός λαός, απελπισμένος από τις αυθαιρεσίες του Όθωνα, που ολοένα και κατέλυαν τις ελευθερίες

του, συγκεντρώθηκε μαζί με στρατιωτικούς, πρωτοδίκες, εφέτες, δικηγόρους, δημοτικούς συμβούλους, εκπαιδευτικούς, πολιτικούς κρατουμένους που είχε στείλει ο Όθωνας στα κάστρα-φυλακές του Ναυπλίου1, για να κηρύξουν επίσημα την έναρξη μιας παλλαϊκής Επανάστασης κατά του «συστήματος» του Όθωνα, καταλύοντας τις αρχές, καταλαμβάνοντας το Παλαμήδι και αναλαμβάνοντας τη διοίκηση της πόλης. Συγκροτήθηκαν εθελοντικές μονάδες πολιτών για να συνδράμουν τις στρατιωτικές δυνάμεις της Επανάστασης και ορίστηκε «Κυβερνητική Επιτροπή» από απλούς πολίτες. Αρχηγός ορίστηκε ο αντισυνταγματάρχης Αρτέμης Μίχου και αρχηγός του επιτελείου ο Πάνος Κορωναίος.

1. Ο δήμαρχος Πολ. Ζαρειφόπουλος, ο πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου Μιχ. Ιατρός, ο πρώην βουλευτής Γ. Ι. Ιατρός, ο εφέτης Γ. Πετιμεζάς, ο πρωτοδίκης Π. Μαυρομιχάλης, ο δημοτικός σύμβουλος Β. Κόκκινος και τέσσερις δικηγόροι: ο Κ. Γ. Αντωνόπουλος, ο Γρ. Δημητριάδης, ο Κ. Πετσάλης και Ιωάν. Παπαζαφειρόπουλος. Γενικός Γραμματέας της επιτροπής ορίστηκε ο Γ. Δ. Ποσειδών.

61

……σε εκείνη την Πλατεία, στο σημείο που τώρα δεσπόζει το υποκατάστημα της Εθνικής Τράπεζας, ήταν το σπίτι της Καλλιόπης Παπαλεξοπούλου, χήρας του πρώτου Δημάρχου του Ναυπλίου, Σπ. Παπαλεξόπουλου, της γυναίκας - «τροφού» της Ναυπλιακής Επανάστασης. Στο σαλόνι της ζυμώθηκαν οι ιδέες για τον ξεσηκωμό. Τι είχε γίνει; Όλοι συνειδητοποιούσαν πως μετά τον αγώνα του 1821 και από τότε που ήρθε ο Όθωνας (έφθασε στο Ναύπλιο την 18η Ιανουαρίου 1833) για την συγκρότηση του νέου κράτους, ο λαός ζούσε σε ολοένα και πιο άθλια οικονομική κατάσταση. Είχαν κατασπαταληθεί τα εθνικά δάνεια και τα πρώην κατεχόμενα από τους Τούρκους εθνικά, πλέον, κτήματα δεν αποδίδονταν στους ιδιοκτήτες τους, αλλά στο κράτος και τους ωφελούμενους του. Πληγή στην ελληνική καρδιά αποτελούσε η έλλειψη κινητοποίησης και ενδιαφέροντος για την απελευθέρωση της υπόλοιπης Ελλάδας, που παρέμενε από την 2. με συντονιστή τον υπολοχαγό Δ. Γρίβα (εγγονό της Μπουμπουλίνας)

Λαμία και πάνω, σκλαβωμένη στου Τούρκους. Το κρατικό μόρφωμα που προσπαθούσε να εγκαθιδρύσει ο Όθωνας, δεν άγγιζε την ελληνική πραγματικότητα και ουσιαστικά, αντί να χρήσει τους αγωνιστές του 1821 στελέχη της Διοίκησή του, τους φυλάκιζε και επέλεγε ξένους, κυρίως Βαυαρούς για την περίφημη αυλή του. Ο Όθωνας «ανεβοκατέβαζε Πρωθυπουργούς, άλλαζε συνθέσεις Γερουσίας, διέλυε τη Βουλή, ανάλογα με τα συμφέροντά του. Το αντιοθωνικό φρόνημα (με αποκορύφωμα την απόπειρα δολοφονίας της Αμαλίας), η φιλελεύθερη ιδέα του εκδημοκρατισμού και ο πόθος για συνταγματικό βίο δεν άργησε να φωλιάσει στην καρδιά των Ελλήνων. Οι αντιδράσεις είχαν πυροδοτήσει κινήματα σε όλη την ελεύθερη τότε Ελλάδα και έσταξαν από το μελάνι της πένας αρκετών αρθρογράφων στον αθηναϊκό τύπο. Πλέον είχε έρθει η ώρα για μια συντονισμένη κίνηση και από τις «συνωμοτικές ομάδες-συλλόγους» σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας, όπως την Τρίπολη, το Άργος και κυρίως το Ναύπλιο, πόλη στρατηγικής και πολι-

62 Ναυπλιακή Επανάσταση ΙΣΤΟΡΙΚΟ

τικής σημασίας. Η ημερομηνία που είχε οριστεί για το «ξέσπασμα» ήταν η 4η Φεβρουαρίου 1862, αλλά δυστυχώς το περιεχόμενο της αλληλογραφίας των επαναταστών διέρρευσε κι έτσι η επιλογή ήταν μία: Να ξεκινήσει νωρίτερα. Το Ναύπλιο, μόνο του… Την 1η Φεβρουαρίου ξεκίνησε μία αιματηρή επανάσταση που κράτησε 67 ολόκληρες μέρες, κατά τις οποίες βρέθηκε το Ναύπλιο μόνο του να σηκώσει το βάρος της επανάστασης και να ανυψώσει τα στήθη του στον πολυπληθή βασιλικό στρατό, που είχε το χρόνο να συσταθεί προς ένα μόνο μέτωπο, υπό τη ηγεσία του απόστρατου στρατηγού γερμανοελβετικής καταγωγής Εμμαν. Χαν. Οι πρώτες πολύωρες μάχες δόθηκαν στην περιφέρεια της πόλης, στους Μύλους του Ταμπακόπουλου (σήμερα εργατικές κατοικίες), στο λόφο του Προφήτη Ηλία 2, στο Κατσίγκρι (σήμερα Άγ. Αδριανός) στο

Τολό και στο Δρέπανο, που ήταν προπύργια των επαναστατών. Σταδιακά ο κλοιός έκλεινε προς τα τείχη. Στην Άρια έπεσαν ηρωικά όσοι επαναστάτες την υπερασπιζόντουσαν, με αρχηγό τον ανθυπολοχαγό Δυοβουνιώτη, που σήμερα το όνομά του κοσμεί την εμφάνιση τοπικής αθλητικής ομάδας, με λίγους να γνωρίζουν ποιος πραγματικά ήταν…. Αφού κάηκε η Πρόνοια και κόπηκε η παροχή πόσιμου νερού από την Άρια, το φρούριο του Ναυπλίου δεν άντεχε περισσότερο την κακουχία και τις στερήσεις νερού και τροφίμων. Παρά τις αντιδράσεις, αποφασίστηκε με πλειοψηφία να παραδοθεί το Ναύπλιο στις 6 Απριλίου 1862, πετυχαίνοντας αμνηστία για δεκαεννέα μόνο αγωνιστές και κερδίζοντας χρόνο, είτε για να διώξουν ολόκληρες οικογένειες με βάρκες προς τους Μύλους, είτε για να φυγαδέψουν με πλοία, που έστειλαν οι πρέσβεις της Γαλλίας και της Αγγλίας, για το εξωτερικό, αρκετούς αγωνιστές, που δεν δέχτηκαν να παραδώσουν την πόλη τους. Η επανάσταση πνίγηκε στο αίμα, αλλά οι τριγμοί στο στέμμα του Όθωνα ακούστηκαν σε όλη την Ελλάδα. Έμειναν μόνο έξι μήνες για να αποχωρήσει από την Ελλάδα, την νύχτα της 10ης Οκτωβρίου 1862. Τυχόν ομοιότητες με την σημερινή κατάσταση είναι συμπτωματικές… ελπίζουμε να είναι συμπτωματικές και οι αντιδράσεις… Για να φωτίσουμε καλύτερα τις πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες που οδήγησαν στην Ναυπλιακή Επανάσταση ο Δήμος Ναυπλίου, επ ευκαιρία της συμπλήρωσης των 150 χρόνων, αποφάσισε την οργάνωση Επιστημονικού Συμποσίου για να ερευνηθεί σε βάθος το ιστορικό αυτό γεγονός, να φωτιστούν πτυχές της οθωνικής περιόδου (1833-1862) και της πολυδιάστατης προσωπικότητας της ναυπλιακής κοινωνίας. Βιβλία που θα σας κρατούν συντροφιά είναι: «Η Ναυπλιακή Επανάσταση» του Αν.Γούναρη, «Τα Συμβάντα της Ναυπλιακής Επαναστάσεως / της πρώτης Φεβρουαρίου 1862», Υφ’ ενός Ναυπλιέως, ανωνύμου αυτόπτη μάρτυρα, εκδ. «Απόπειρα», «Καλλιόπη Παπαλεξοπούλου (1809-1898) – Η ελληνίδα μαντάμ Ρολάν», εκδ. «Άλλη Πρόταση», «Καλλιόπη Παπαλεξοπούλου (1809-1898) – Η Γυναίκα που κλόνισε τον θρόνο του Όθωνα, της Κούλας Ξηραδάκη. www.nafpliakiepanastasi.com

ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΟ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑ

ερες με τις φθηνότ άς !!! τιμές της αγορ

€8

.90

€ 12

.90

€ 59

.90

Καλοριφέρ λαδιού 11 φέτες

.90

€ 11

Θερμάστρα αλογόνου 800 Watt

Αερόθερμο 2000 Watt

€ 19

.90

Θερμάστρα χαλαζία 800 Watt

€ 24

.90

Θερμάστρα αλογόνου 1600 Watt VICKO

Θερμάστρα αλογόνου 1200 Watt μεταλλική

€ 24

.90

Θερμάστρα αλογόνου 1600 Watt μεταλλική

ΝΑΥΠΛΙΟ Ασκληπειού 3, 21100 Τηλ.:27520 29252 Email:jpanagis@otenet.gr

€ 89

.90

Θερμάστρα υγραερίου κεραμική ΑΡΓΟΣ Βασ. Κωνσταντίνου 19, 21200 Τηλ.:27510 69601 Email:argos@vicko.gr

64

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Κατερίνα Παπανδριανού |

Ιωάννης Διαμαντόπουλος (Νάκος)

Το Μέτσοβο της Ηπείρου, το «Διαμάντι της Πίνδου» όπως το ονομάζουν, μετά τη δημιουργία της Εγνατίας, έχει γίνει ένας ευπρόσιτος, σύντομος και ευχάριστος προορισμός. Η απόφαση να το επισκεφτείτε θα σας αποζημιώσει και θα σας ενθουσιάσει. Θα είναι ένα σαββατοκύριακο ή ένα τριήμερο που θα σας μείνει αξέχαστο. Εμείς το είχαμε επισκεφτεί το Γενάρη, το τριήμερο των Τριών Ιεραρχών και έτσι έχουμε ακόμα ζωντανές τις εικόνες και τις ευχάριστες αναμνήσεις από την εκεί διαμονή μας.

65

Μέτσοβο

το διαμάντι της Πίνδου

66 Μέτσοβο

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Ανήλιο

Ό

ταν φτάσετε στο Ρίο θα περάσετε απέναντι στο Αντίρριο διαβαίνοντας την επιβλητική γέφυρα που ενώνει την Πελοπόννησο με τη Στερεά Ελλάδα. Μετά από δυόμισι ώρες ευχάριστης διαδρομής και μόλις λίγα χιλιόμετρα έξω από τα Γιάννενα θα πάρετε την Εγνατία και μετά από ένα τέταρτο της ώρας θα δείτε να ξεπροβάλλει στα δεξιά σας το Μέτσοβο! Το όμορφο αρχοντοχώρι, που είναι σκαρφαλωμένο σε ύψος 1200 μέτρων, κτισμένο αμφιθεατρικά πάνω σε μια βουνοπλαγιά. Τα πέτρινα αρχοντικά σπίτια στέκονται σφιχτά το ένα δίπλα στο άλλο, κρύβοντας παλιά μυστικά και μια μεγάλη ιστορία. Τα πλακόστρωτα καλντερίμια συναντούν το μοναδικό κεντρικό δρόμο που φτάνει στις μεγάλες πλατανοσκέπαστες πλατείες. Δεξιά οι πέτρινες βρύσες τρέχουν

καθάριο κρυστάλλινο νερό μέρα νύχτα. Το τοπίο αν είναι χιονισμένο θα είναι μια ευχάριστη έκπληξη για σας και είναι κάτι αναμενόμενο αν πάτε Χειμώνα. Κάτω από το ξύλινο της μοναδικής πλατείας θα βρείτε τους γέροντες με τις σκαλιστές γκλίτσες, τις κάπες και τις τραγιάσκες τους, να κάθονται στα παγκάκια, παίζοντας τα βαριά κομπολόγια τους. Εκεί κάθε πρωί και βράδυ, χρόνια τώρα, συζητούν τα προβλήματά τους, αναλύουν την πολιτική κατάσταση της χώρας, βγάζουν συμπεράσματα και αποφάσεις. Μάταια θα προσπαθήσετε να καταλάβετε τι λένε και αν τους ρωτήσετε, με χαρά και υπερηφάνεια θα σας πουν πως μιλούν βλάχικα. Πάνω από 3.000 βλαχόφωνοι ζουν εκεί χειμώνα καλοκαίρι και ασχολούνται με την κτηνοτροφία, τον τουρισμό αλλά και με άλλες

τέχνες. Κάθε Κυριακή πρωί αλλά και άλλες μέρες γιορτής, οι Μετσοβίτισσες σε ξαφνιάζουν καθώς εμφανίζονται από τα σοκάκια και συναντιούνται δυο και τρεις μαζί στον κεντρικό δρόμο φορώντας τις πανέμορφες βαριές, αρχοντικές παραδοσιακές φορεσιές για να πάνε στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής. Μια εκκλησία που το ξυλόγλυπτο τέμπλο της είναι σπάνιας και περίτεχνης ξυλουργικής, φτιαγμένο από Μετσοβίτες ταλιαδόρους, το 1730. Δίπλα στέκει φρουρός το πέτρινο ψηλό καμπαναριό της, με το ρολόι που είναι ορατό από παντού, δωρεά του Γεωργίου Αβέρωφ. Δε γνωρίζω άλλο μέρος της Ελλάδας που οι άνθρωποι επιμένουν πεισματικά να έχουν μια συνέχεια στο χρόνο διατηρώντας το ντύσιμο, τα ήθη, τα έθιμα και τη βλάχικη ντοπιολαλιά, ένα γλωσσικό ιδίωμα που

67 έχει λατινικές ρίζες και διατηρείται από γενιά σε γενιά. Από τα 12 χωριά που ανήκουν στο Δήμο Μετσόβου τα τέσσερα μιλούν βλάχικα. Το Μέτσοβο, το Ανήλιο, η Μηλιά και το Βοτονόσι. Αν βρεθείτε στο Μέτσοβο το πρώτο σαββατοκύριακο του Ιουλίου θα έχετε την ευκαιρία να παρακολουθήσετε το «Αντάμωμα των Βλάχων», εκδηλώσεις που οργανώνει η Πανελλήνια Ένωση Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων και περιλαμβάνει ομιλίες και διαλέξεις καθώς και βλάχικο γλέντι. Το Μέτσοβο είναι γεμάτο ταβέρνες που έχουν στη μέση μεγάλα στρογγυλά τζάκια και σερβίρουν υπέροχες ντόπιες σπεσιαλιτέ και πίτες, με προπέτασμα τα κοντοσούβλια, τα κοκορέτσια και τα σουβλιστά αρνιά που θυμίζουν ελληνικό Πάσχα. Είναι ένα ζεστό καλωσόρισμα, μια προκλητική πρόσκληση στην οποία πολύ γρήγορα θα υποκύψετε. Όλα τα μαγαζιά ξεχειλίζουν από ντόπια προϊόντα, μετσοβίτικα καπνιστά τυριά, μετσοβόνε και μετσοβέλα του ιδρύματος Τοσίτσα, κρασιά ντόπιας παραγωγής και εμφιάλωσης όπως το Κατώγι Αβέρωφ, τραχανάδες χυλοπίτες, τσάι του βουνού και αλλαντικά. Σε άλλα σημεία της πόλης άξιοι τεχνίτες δουλεύουν το ξύλο κάνοντας βαρέλια ή φτιάχνοντας ξυλόγλυπτα, έργα λαϊκής τέχνης και υπέροχα υφαντά . Η τέχνη της αργυροχρυσοχοΐας είναι και εδώ δυναμικά παρούσα με κοσμήματα μοναδικής αισθητικής αξίας. Μπορεί το Μέτσοβο να είναι μια μικρή κωμόπολη αλλά έχει τον τρόπο να σε κρατήσει αρκετές μέρες γιατί έχουν φροντίσει να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις ώστε να κάνουν ευχάριστη και ενδιαφέρουσα την παραμονή σου. Το Μουσείο λαϊκής παράδοσης και η Πινακοθήκη είναι αντάξια των μεγαλουπόλεων, το επισκέψιμο οινοποιείο του Αβέ-

Η Αγία Παρασκευή στο Μέτσοβο.

68 Μέτσοβο

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

ρωφ με την πολύ ενδιαφέρουσα ξενάγηση, ο Αβερώφειος κήπος που συγκεντρώνει όλη τη χλωρίδα της Πίνδου με τη θαυμαστή πέτρινη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, το σύγχρονο συνεδριακό κέντρο «Διάσελο» που συγκεντρώνει επαγγελματικές ομάδες για να συνεδριάσουν. Όλα αυτά είναι γύρω σου, δίπλα σου, πηγαίνεις με τα πόδια! Στο Μέτσοβο νιώθεις πως είσαι σε άλλο τόπο και χρόνο. Αυτό γίνεται αμέσως αντιληπτό καθώς οι κάτοικοί του αντιστέκονται σθεναρά και εμμένουν στις παραδόσεις ακουμπώντας στέρεα στις ρίζες. Μεγάλη είναι η συμβολή των πλούσιων οικογενειών, των επιχειρηματιών και των πολιτικών της σπουδαίας αυτής ορεινής κωμόπολης. Είναι όλοι αυτοί που με τα χρήματα και τις ιδέες τους φρόντισαν να δώσουν ζωή και να κρατήσουν τους νέους στον τόπο τους, κάνοντας το Μέτσοβο πόλο έλξης για τον εσωτερικό τουρισμό. Αυτοί είναι οι μεγάλοι ευεργέτες του Μετσόβου αλλά και του Έθνους, ο Γεώργιος Αβέρωφ, ο Μιχαήλ Τοσίτσας, ο Νικόλαος Στουρνάρας, ο Βαρόνος Μιχαήλ Τοσίτσας και ο Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας. Υπάρχουν δυο χιονοδρομικά κέντρα λίγο έξω από τη Μέτσοβο, το Καρακόλι και ο Προφήτης Ηλίας στις Πολιτσές που είναι πολύ οργανωμένα και συγκεντρώνουν πολύ κόσμο για να κάνει σκι ή να παίξει με άλλα παιγνίδια στο χιόνι. Για τους μη τολμηρούς μια καλή εναλλακτική πρόταση είναι απέναντι το σαλέ για καφέ ή τσίπουρο δίπλα στο τζάκι. Σύντομα θα λειτουργήσει και τρίτο χιονοδρομικό στο Ζυγό του Ανήλιου. Αλλά και τα γύρω χωριά έχουν πολύ ενδιαφέρον το καθένα για διαφορετικά πράγματα. Η Χρυσοβίτσα για τη θαυματουργή ασημοσκέπαστη εικόνα της Παναγιάς, έργο του ευαγγελιστή Λου-

κά. Οι κάτοικοι εδώ ασχολούνται κύρια με την παραγωγή πατάτας και μάλιστα το πρώτο Σαββατοκύριακο του Σεπτέμβρη, γιορτάζουν τη Γιορτή της πατάτας. Η Μηλιά είναι ένα ακόμα βλάχικο χωριό στα 15 χιλ. από το Μέτσοβο περιτριγυρισμένο από χιλιάδες στρέμματα δάσους. Η οξιά, το πεύκο, η καστανιά, η δρυς δίνουν την πρώτη ύλη στα σαράντα εργαστήρια λαϊκής τέχνης και στα βαρελάδικα του χωριού. Το Ανθοχώρι, στη θέση κόκκινο λιθάρι, όπου βρίσκεται η Μονή

της Ζωοδόχου Πηγής και μουσείο υδροκίνησης, με πλούσια νερά και πανέμορφες βουνοκορφές, ορμητήριο για κάθε φυσιολάτρη και περιηγητή. Το Βοτονόσι είναι ένας μοναδικός παραδοσιακός οικισμός με κηρυγμένο αρχαιολογικό χώρο στη θέση «Λαχανόκαστρο», όπου σώζεται η αρχαία ακρόπολη κλασσικών χρόνων, ένας οικισμός με πλούσια ιστορία και με τοποθεσίες μοναδικής ομορφιάς. Η τεχνητή Λίμνη των πηγών Αώου που κατασκευάστηκε το

Ο Άγιος Γεώργιος στον Αβερώφειο κήπο.

1987 για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας είναι ένας σημαντικός υδροβιότοπος, χώρος αναψυχής και ερασιτεχνικής αλιείας. Έχει περίμετρο πάνω από 30 χιλ. και μια διαδρομή η οποία θα σας μείνει αξέχαστη. Ξεχωρίζω το Ανήλιο, ένα πανέμορφο χωριό που βρίσκεται απέναντι από το Μέτσοβο και στέκει σαν να είναι ο καθρέφτης του. Έχουν πιάσει από μια βουνοπλαγιά και κοιτάζονται. Στα δεξιά κρέμεται η πιο ψηλή γέφυρα της χώρας, μια δίδυμη οδογέφυρα σε ένα

σημείο ιδιαιτέρου κάλους με ύψος 110 μέτρα και μήκος 540 μέτρα. Κάτω κυλάει σιωπηρά ο ποταμός Μετσοβίτης. Στα δεξιά μας βρίσκεται το πανέμορφο μοναστήρι του Αγίου Νικολάου που είναι πολύ καλά διατηρητέο και έχει σπουδαίες τοιχογραφίες. Αριστερά και απέναντι από το δρομάκι που οδηγεί στην εκκλησία ο ταξιδιώτης θα σταματήσει οπωσδήποτε να θαυμάσει και να φωτογραφήσει έναν μικρό καταρράκτη που το Χειμώνα είναι πάντα παγωμένος από το κρύο. Το Ανήλιο έχει

ενοικιαζόμενα δωμάτια και ένα πανέμορφο νεόκτιστο ξενοδοχείο, το LA MUNTE, βιοτεχνίες που φτιάχνουν κυψέλες και εξαιρετικές παραδοσιακές ταβέρνες. Η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής είναι μια παλιά πανέμορφη πέτρινη εκκλησία, το μπαλκόνι του Ανήλιου γιατί από κει ψηλά αντικρίζεις το Μέτσοβο χιονισμένο και νοιώθεις πως αν απλώσεις το χέρι σου θα το ακουμπήσεις. Στο Ανήλιο αποκτήσαμε φίλους και μιλήσαμε από καρδιάς για τα καθημερινά προβλήματα και για

69

70 Μέτσοβο

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Οινοποιείο το Κατώγι.

τα όνειρά τους. Πολλοί εκτρέφουν άλογα, πρόβατα και γουρούνια. Στη φιλόξενη ταβέρνα του Χασάπη, το «Στέκι» γνωρίσαμε μια οικογενειακή επιχείρηση με καθετοποιημένη παραγωγή. Ασχολούνται με την εκτροφή ζώων, έχουν χασάπικο και ταβέρνα. Νοιώσαμε μια ζεστασιά, μια φιλοξενία, κάτι που έχει χαθεί σήμερα και περισσότερο εκεί όπου υπάρχει μαζικός τουρισμός και ανωνυμία. Μάθαμε από πρώτο χέρι πως πολλοί νέοι μένουν στον

τόπο και δουλεύουν μαζί με τους γονείς τους. Όλοι συμμετέχουν με σωστό καταμερισμό εργασίας και το βράδυ όλοι μαζί στην ταβέρνα και τα δυο αγόρια στην ψησταριά. Όταν η κουβέντα έγινε πιο ζεστή, βγήκαν από τα συρτάρια οι φωτογραφίες όλης της οικογένειας, με τα παλληκάρια τους ντυμένα με παραδοσιακές στολές καβάλα στα άλογα, περήφανοι νικητές σε αγωνίσματα, στη γιορτή της Αγίας Παρασκευής, που γίνονται κάθε χρόνο στην πλατεία του

Μετσόβου, με τις γυναίκες που φορούσαν τις γεμάτες χρώματα, τέχνη και αρχοντιά Μετσοβίτικες παραδοσιακές φορεσιές. Η μοναδική επιταγή της κάθε πεθεράς ήταν να φροντίζουν οι νύφες να φορούν τις καλύτερες παραδοσιακές στολές για να πηγαίνουν στην εκκλησία και ας πεινάνε στο σπίτι. Για τις κοινωνίες αυτές είχε μεγάλη σημασία το να κρατούν την παράδοση ψηλά. Είναι γι’ αυτό που ακόμα και σήμερα σαν βρεθείτε Κυριακή ή γιορτή

71 Λίγη κουβεντούλα μετά την εκκλησία

θα νομίσετε πως ζείτε σε μιαν άλλη εποχή καθώς θα βλέπετε αυτές τις λεβεντογυναίκες τις Μετσοβίτισσες να φορούν τις πανέμορφες αυτές φορεσιές με καμάρι. Από το Ανήλιο φύγαμε με το δισάκι μας γεμάτο από αναμνήσεις, φίλους και διευθύνσεις και με την υπόσχεση να ξαναγυρίσουμε. Στο Μέτσοβο πρέπει να επισκεφτείτε και το αρχοντικό Τοσίτσα, το Λαογραφικό Μουσείο Ηπειρωτικής Τέχνης.

Δεν θα ήταν υπερβολή αν έλεγα πως είναι από τα καλύτερα Λαογραφικά Μουσεία της χώρας. Στεγάζεται στο αναστυλωμένο αρχοντικό του βαρόνου Μιχαήλ Τοσίτσα, σε ένα τετραώροφο παραδοσιακό κτίριο. Στο υπόγειο ο στάβλος για τα άλογα, τα γεωργικά εργαλεία και τις αποθήκες τροφίμων. Εκεί μέσα βρίσκεται και η βρύση που τρέχει μέσα στο σπίτι. Ανεβαίνοντας συναντάμε τα μεγάλα σαλόνια με τα τζάκια, τα υπνοδωμάτια, τις ντουλάπες,

τους σοφράδες, τα υφαντά, τις παραδοσιακές στολές, τα όπλα και τα σεντούκια και μια σπάνια συλλογή νομισμάτων. Στον τελευταίο όροφο είναι το προσωπικό γραφείο του Ευάγγελου Αβέρωφ-Τοσίτσα. Πάνω είναι και η κουζίνα με το φούρνο, τα φανάρια για την αποθήκευση τυριών, κρεάτων και ψωμιών. Ο ρόλος του ξεναγού εδώ υπήρξε καταλυτικός, γιατί μας έγινε μια εξαιρετική και πλήρως κατατοπιστική ξενάγηση αφού μέσα από αυτή είδαμε να

72 Μέτσοβο

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Χιονοδρομικό στις Πολιτσές

ξετυλίγεται η ιστορία του Μετσόβου των προηγούμενων αιώνων. Το οινοποιείο «ΚΑΤΩΓΙ» Αβέρωφ βρίσκεται στην άκρη του Μετσόβου. Ο Ευάγγελος Αβέρωφ ήταν ο εμπνευστής και δημιουργός του οινοποιείου. Αγαπούσε το καλό κρασί και στο κατώγι του αρχοντικού του, κάθε χρόνο φρόντιζε να το φτιάχνει μόνος του. Το 1973 ξεκίνησε φυτεύοντας ποικιλίες Cabernet Sauvignon από τη Γαλλία, φερμένες από τον ίδιο, Merlot, Syrah και Αγιωργίτικο Νεμέας. Η ετικέτα των κρασιών είναι σχεδιασμένη από τον ίδιο και το πρώτο σχέδιο εκτίθεται μαζί με τα βραβεία των κρασιών στο επισκέψιμο οινοποιείο όπου εκεί γίνεται ξενάγηση, ενώ παράλληλα προβάλλεται η ιστορία του οινοποιείου, από μια τηλεόραση. Η ετήσια παραγωγή ανέρχεται σε

600.000 φιάλες εκ των οποίων, το 1/3 της παραγωγής εξάγεται. Το τυροκομείο Αβέρωφ-Τοσίτσα Ο Ευάγγελος Αβέρωφ το 1959, πρόεδρος και ψυχή του ιδρύματος Τοσίτσα αποφασίζει να φτιάξει τυροκομεία. Έφτιαξε κατ’ αρχήν ένα στάβλο με 40 αγελάδες και έστειλε στην Ιταλία νεαρούς Μετσοβίτες για τυροκομικές σπουδές. Όταν επέστρεψαν, συνδύασαν τη ντόπια τυροκομική παράδοση και έφτιαξαν τα υπέροχα καπνιστά τυριά το μετσοβόνε και τη μετσοβέλα, τη γραβιέρα , παρμεζάνα και το σεβρ, γαλλικού τύπου, που είναι το κατσικίσιο τυρί με πιπέρι. Έτσι βοήθησε την τοπική κτηνοτροφία και την απασχόληση των

νέων στην οργανωμένη τυροκομική μονάδα. Πινακοθήκη ιδρύματος Αβέρωφ-Τοσίτσα Είναι μια ευχάριστη έκπληξη η ύπαρξη μιας μόνιμης και πολύ οργανωμένης πινακοθήκης στο κέντρο του Μετσόβου με έργα μεγάλων καλλιτεχνών του 19ου και του 20ου αιώνα . Στους τρεις ορόφους της Πινακοθήκης ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει έργα των Φασιανού, Παρθένη, Μόραλη, Χατζηκυριάκου Γκίκα, Τσαρούχη, Τέτση, Γύζη και πολλών ακόμα. Μερικά από τα σπουδαιότερα έργα της συλλογής είναι «Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη» του Νικηφόρου Λύτρα, «Το κορίτσι με τα

73

Ταλιαδόροι του Μετσόβου περιστέρια» του Πολυχρόνη Λεμπέση, «Τα πρώτα βήματα» του Γεώργιου Ιακωβίδη». Πολλά από αυτά είναι από την προσωπική συλλογή του Ευάγγελου Αβέρωφ, ο οποίος έκτισε το κτίριο και δώρισε 200 έργα στο Ίδρυμα. Πολλές φορές η Πινακοθήκη φιλοξενεί και άλλα έργα από άλλα μουσεία και διοργανώνει εκπαιδευτικά και δημιουργικά προγράμματα για παιδιά. Το Μέτσοβο και η ξυλογλυπτική Το Μέτσοβο και τα γύρω χωριά του από το 10 αιώνα είχαν διοικητικές και εκκλησιαστικές ελευθερίες που τους παρείχαν οι διάφοροι σουλτάνοι της πύλης. Αξίζει τον κόπο να κάνουμε μια μικρή αναφορά στην ξυλογλυπτική τέχνη του Μετσόβου μια τέχνη που έχει αρχίσει από πολύ παλιά. Χρονολογείται μετά το 1659, όταν ο Μετσοβίτης αρχιτσέλιγκας Κύργος Φλόκας απέσπασε εξαιρετικά πολιτικά και εκκλησιαστικά προνόμια απ’ την Πύλη,

τέτοια που κατέστησαν το Μέτσοβο αυτόνομη δημοκρατία. Τότε και η ξυλογλυπτική ξέφυγε απ’ τη χειροτεχνία κι ανέβηκε στο χώρο της τέχνης με τα τέμπλα, τους δεσποτικούς θρόνους, τους άμβωνες, τα προσκυνητάρια, τα κουβούκλια των επιταφίων, τ’ αναλόγια, τα μανουάλια, τα παγκάρια, κι έφτασε από γενιά σε γενιά στα χέρια των σημερινών ταλιαδόρων. Οι «κομπανίες» των ταλιαδόρων του Μετσόβου έφταναν στις πιο αλαργινές πόλεις, για ν’ αναλάβουν τα σπουδαιότερα έργα της ξυλογλυπτικής και να μεταλαμπαδεύσουν έτσι την τέχνη τους. Απ’ τα «τεφτέρια» που κρατούσαν φαίνεται πως είχαν θαυμαστή συντεχνιακή οργάνωση και δούλευαν με πάθος και μεράκι. Το 1854 το Μέτσοβο και το Ανήλιο καταστράφηκαν μετά από την αποτυχημένη προσπάθεια για απελευθέρωση από το επαναστατικό κίνημα του Θοδωράκη Γρίβα στην Ήπειρο. Απελευθερώθηκαν από τους Τούρκους στις 31 Οκτωβρίου 1912.

74

ΦΟΡΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Καστάνιτσα

μια κοινότητα ελπίδας στα χρόνια της απαξίωσης Πρώτα ενώθηκαν οι δύο Σύλλογοι του χωριού για να δυναμώσουν την προσπάθειά τους. Μετά, παρέδωσαν οι μεγαλύτεροι τα ηνία στη νέα γενιά. Η απόσβεση του ΕΓΩ προς όφελος του ΕΜΕΙΣ υπήρξε το κλειδί για το εκπληκτικό έργο του Μορφωτικού και Φυσιολατρικού Συλλόγου της Καστάνιτσας. Σ’ αυτή τη γνωστή αλλά δυσεύρετη οδηγία προστέθηκε η πλήρης διαφάνεια στη διαχείριση και η προσήλωση στο σκοπό.

Η

Καστάνιτσα Αρκαδίας -ένας από τους ελάχιστους διατηρητέους οικισμούς της χώραςευτύχησε ιδιαίτερα τούτα τα δύσκολα χρόνια της κρίσης και της γενικής απαξίωσης να έχει ένα Συλλογικό Φορέα πρωτοποριακό και δυναμικό. Το 2004 και μετά από γόνιμο διάλογο αρκετών χρόνων, οι δύο Πολιτιστικοί Φορείς του χωριού ενοποιήθηκαν με στόχο την δημιουργία ενός δυναμικού Φορέα που θα στήριζε το χωριό σε όλους τους τομείς, την στιγμή που ο Καποδίστριας οδηγούσε σε ερήμωση όλα τα ορεινά χωριά. Η προϊστορία και των δύο Φορέων έχει να παρουσιάσει ένα σημαντικό απολογισμό. Κατασκευή Πνευματικού Κέντρου και δανειστικής Βιβλιοθήκης, εκδόσεις πέντε βιβλίων, έκδοση και κυκλοφορία για 30 χρόνια δικής τους εφημερίδας, σημαντικές Πολιτιστικές Εκδηλώσεις, όπως η «Η ΓΙΟΡΤΗ ΤΟΥ ΚΑΣΤΑΝΟΥ», σημαντικά κοινωφελή έργα και πολλές άλλες παρεμβάσεις και δημιουργίες. Μια γόνιμη οκταετία Στα οκτώ χρόνια που πέρασαν ο νέος Φορέας όχι μόνο συνέχισε την δημιουργική πορεία του αλλά

κατάφερε να παρουσιάσει ένα καταπληκτικό έργο που σίγουρα ξεπερνάει τα δικά του όρια και αναδεικνύεται ως ο σημαντικότερος Φορέας-στήριγμα για την Καστάνιτσα και τους ανθρώπους της. Δημιουργία και λειτουργία εθελοντικής ομάδας πυροπροστασίας 20 ατόμων που εξοπλίστηκε με δικό της μικρό Πυροσβεστικό Όχημα. Αξίζει να σημειωθεί ότι μέχρι σήμερα όχι μόνο παίρνει μέρος στην κατάσβεση των πυρκαγιών στην ευρύτερη περιοχή του Πάρνωνα αλλά έχει καταφέρει να σβήσει με άμεση δική της επέμβαση οκτώ πυρκαγιές πριν καταστρέψουν το πανέμορφο δάσος του Πάρνωνα.

-Κατασκευή μικρού αθλητικού Κέντρου.

-Διοργάνωση και καθιέρωση από το 2007 μίας ακόμα σημαντικής εκδήλωσης, της «ΓΙΟΡΤΗΣ ΤΟΥ ΔΑΣΟΥΣ», που κατόρθωσε να ενεργοποιήσει και να ευαισθητοποιήσει πολλούς συντοπίτες από τα γύρω χωριά για την προστασία του δάσους.

-Συντηρήσεις και αναπλάσεις στο Πνευματικό Κέντρο και στο υπόλοιπο Κοινοτικό κτίριο.

-Κατασκευάστηκαν σύγχρονες κοινόχρηστες τουαλέτες και αναπλάστηκε εξ αρχής η παιδική χαρά.

75

«Στην Καστάνιτσα εδώ και πολλά χρό-

νια προσπαθούμε να αντισταθούμε σε

κάθε τι που προκαλεί την ασχήμια, την ρουσφετολογία, το «κατόπιν ενεργειών μου» από τους πολιτικούς, την κακομοιριά, τον ωχ- αδελφισμό και ένα σωρό άλλες παρενέργειες του κρατισμού και των ανίκανων υπηρεσιών. Πήραμε τις τύχες μας στα χέρια μας και κάνουμε μικρά βήματα προς τα εμπρός για να αλλάξουμε τα πράγματα και κύρια τη φιλοσοφία που θα μας κρατήσει όρθιους. Αποφασίσαμε μέσω του Συλλόγου μας να «υποκαταστήσουμε» όσο μπορούμε το κράτος»…

-Κατασκευάστηκαν μεγάλες αποθήκες όπου πλέον φυλάσσονται όλα τα χρήσιμα εργαλεία, υλικά και έπιπλα του Συλλόγου και της Κοινότητας.

-Καθιερώθηκαν ημέρες εθελοντικής εργασίας με σημαντικά αποτελέσματα.

- Ιστοσελίδα και ενημέρωση. Κάθε τρίμηνο εκδίδετε την 8σέλιδη εφημερίδα η «Φωνή της Καστάνιτσας» με συνεχή βελτίωση και ανανέωση. Στον ιστότοπο του συλλόγου ο επισκέπτης μπορεί να ξεναγηθεί ηλεκτρονικά, να δει πλούσιο φωτογραφικό υλικό και να μάθει για την ιστορία, τις ομορφιές και τα νέα του χωριού.

- Internet. Με την εφαρμογή της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης, οι λιγοστοί κάτοικοι, κυρίως ηλικιωμένοι, έπρεπε να υποβληθούν σε σωματική και οικονομική ταλαιπωρία για να γράψουν τα φάρμακα τους. Αφού, παρά τις εκκλήσεις στους κρατικούς λειτουργούς λύση δεν δόθηκε, ο σύλλογος μέσα σε ένα απόγευμα απέκτησε πρόσβαση στο internet από ιδιωτικό πάροχο.

-Κέντρο Ενημέρωσης Καστάνιτσας. Έκθεση-Μουσείο Παραδοσιακών Επαγγελμάτων Ένα μεγάλο όραμα. Έχει ήδη ολοκληρωθεί η εκπόνηση τεχνικοοικονομικής μελέτης- πρότασης για την δημιουργία στο Κέντρο Ενημέρωσης του χωριού έκθεσης παραδοσιακών επαγγελμάτων, του Καμινιάρη, του Αγωγιάτη, του Υλοτόμου και του Καστανοσυλλέκτη αλλά και ιστορική, λαογραφική και περιβαλλοντική έκθεση για την Καστάνιτσα και το Πάρνωνα.

-Και δεκάδες άλλα μικρότερα αλλά σημαντικά έργα και παρεμβάσεις. Χρόνο με το χρόνο ο Σύλλογος αναδείχθηκε πλέον ως ο σημαντικότερος φορέας για τις τύχες του χωριού και οι απανταχού Καστανιτσιώτες όχι μόνο των αγκάλιασαν αλλά συμμετέχουν ενεργητικά σε όλες του τις δράσεις. Αξίζει ιδιαίτερα να καταγράψουμε την συμμετοχή εκατοντάδων νέων ανθρώπων που με το μεράκι τους και τις πρωτοποριακές τους δράσεις άλλαξαν πολλά και το κυριότερο με υπευθυνότητα και συνέπεια ανέλαβαν και την διοίκηση του Συλλόγου. Σε τούτες τις δύσκολες χρονικά στιγμές για την χώρα είναι ελπιδοφόρο ότι μία μικρή κοινωνία με μπροστάρηδες του νέους, ενεργοποιούνται, δημιουργούν και προσφέρουν πολλά αλλάζοντας ποιοτικά την εικόνα της Καστάνιτσας σε όλους τους τομείς. Το ελπιδοφόρο αυτό μήνυμα της Συλλογικής Δημιουργίας έχει αρχίσει να απλώνεται σε αρκετά χωριά του Πάρνωνα και δείχνει το δρόμο και στις άλλες μικρές και μεγάλες κοινωνίες. Μορφωτικός και Φυσιολατρικός Σύλλογος Απανταχού Καστανιτσιωτών Ιστοσελίδα: www.kastanitsa.gr Τηλέφωνα επικοινωνίας: Πρωί: 210-9011231, Απόγευμα: 210-6858699, Φαξ. 210-8080301, e-mail: info@kastanitsa.gr

76

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Το Ελπιδοχώρι της Αργολίδας

Το Ελπιδοχώρι όπως δηλώνει το όνομά του είναι το χωριό της Ελπίδας. Είναι ένας χώρος που αναπτύσσεται σταθερά, στο νομό Αργολίδας. Λειτουργεί ως αστική μη κερδοσκοπική και στόχος του είναι να αποτελέσει ένα μοντέλο αειφορίας και βιωσιμότητας.

Ξ

εκίνησε από ένα προσωπικό όραμα που με πάθος υπηρετεί η Ερατώ Χατζημιχαλάκη. Ως Οικογενειακή Σύμβουλος είχε την βεβαιότητα όπως χαρακτηριστικά λέει πως «ή στραβός είν’ ο γιαλός, ή σταβ’ αρμενίζουμε». «Κάτι χρειάζεται να αλλάξει γύρω μας και μέσα μας», είπε. Η αρχική της έμπνευση ήταν να δημιουργήσει ένα χώρο όπου το καλοκαίρι θα συνυπάρχουν γονείς και παιδιά σε μια μορφή υγιούς κοινοτικής διαβίωσης στη φύση, με στόχο την εκπαίδευση αμφοτέρων, σε θέματα σχέσεων με το περιβάλλον και τον άνθρωπο. Σιγά-σιγά ο στόχος διευρύνθηκε σε κάτι μεγαλύτερο και πολύμορφο. «Έχει πολύ δρόμο για να είναι αυτό που αρχικά οραματίστηκα μας είπε, αλλά μου αρκεί που άρχισε». Από πρακτικής πλευράς όλα τα οικήματα που έχουν δημιουργηθεί ακολουθούν με ευλάβεια τις μεθόδους της φυσικής δόμησης με αχυρένιες μπάλες. Μόνο ότι χρειάζεται και δένει αρμονικά με τη φύση

περνά τη κεντρική πύλη που είναι φτιαγμένη με τη μέθοδο cob (άχυρο και πυλός). Ένας μικρός οπωρώνας βασισμένος στη βιοδυναμική ήδη δίνει τα πρώτα του φρούτα και ο μικρός επίσης λαχανόκηπος έχει σχεδιαστεί με τη μέθοδο της permaculture. Αυτά όλα δηλώνουν πως το Ελπιδοχώρι θα αποτελέσει ένα υγιές παράδειγμα καλλιέργειας με σεβασμό στη φύση και στον άνθρωπο χωρίς επιβλαβή πρόσθετα. «Θα αρκεστούμε σε ότι μας δώσει ο ήλιος, ο αέρας και η γη και θα βασίσουμε τη παραγωγή μας σε παλιές μεθόδους» μας είπε η εμπνεύστρια. «Κάτι ήξεραν οι παππούδες μας. ‘ Ήρθε μετά η επιστήμη και για να μας δώσει πιο μεγάλα, πιο πολλά, πιο στρογγυλά, πιο κόκκινα, λιγότερο ευπαθή προϊόντα, μας έκανε να ξεχάσουμε τις γεύσεις και έτσι τρως ντομάτα και αν έχεις τα μάτια σου κλειστά μπορεί να νομίζεις πως τρως αγγούρι!». Στόχος της εμπνεύστριας η συλλογή νερού με διάφορους τρόπους. Μακρόπνοο και ελπιδοφόρο πλάνο η δημιουργία λιμνών. Βασική ακόμη προϋπόθεση η ανακύκλωση και η επαναχρησιμοποίηση υλικών με πολλούς και ποικίλους τρόπους, τόσο χρηστικούς όσο και αισθητικούς. Ένας τοίχος πάγκος-καθιστικό από μπουκάλια μπύρας και κρασιού καθώς και λάστιχα αυτοκινήτων κοσμεί τη κεντρική

77

πλατεία για την ώρα. Αισθητικά εξαίρετο, χρηστικά πολύ βοηθητικό μια που είναι σ’ ένα σημείο που μπορεί κανείς να ξαποστάσει θαυμάζοντας τη θέα. Όλες οι εργασίες που γίνονται στο Ελπιδοχώρι γίνονται με τη μορφή εργαστηρίων. Έτσι ότι γίνεται εκεί αποτελεί μια ευκαιρία εκπαίδευσης και για άλλους που παρακολουθούν τη κατασκευή βάζοντας το χέρι τους για τη νέα δημιουργία. Μια δοκιμασμένη μέθοδος που ενώνει τους ανθρώπους και δημιουργεί υποδομές για οικονομικές ανθρώπινες λύσεις. Κάτι σαν εκείνο που γινόταν παλιά. Όταν κάποιος παντρευόταν στο χωριό μαζεύονταν όλοι μαζί να φτιάξουν το σπίτι του. «Αυτά είναι που εξέλειπαν, τόνισε η Ερατώ, και οδηγηθήκαμε εκεί που οδηγηθήκαμε και γεμίσαμε τα σπίτια μας αντικείμενα και τα αδειάσαμε από άϋλες ομορφιές όπως εκείνες της συνεργασίας, της ομονόησης και της ομοψυχίας. Φύγαμε από την άμιλλα και στη θέση της βάλαμε τον ανταγωνισμό, αφήσαμε πίσω μας το φυσικό και το υγιές και προχωρήσαμε προς το αποδοτικό και το οικονομικά εύρωστο. Καιρός να γυρίσουμε στις ρίζες μας, να ξανακάνουμε σαπούνι από το περισσευούμενο λάδι, που στο Ελπιδοχώρι έτσι κι αλλιώς υπάρχει γιατί υπάρχουν 80 αιωνόβια λιόδεντρα. Να φτιάξουμε ντοματοπελτέ από τις περίσσιες καλοκαιρινές ντομάτες, και μαρμελάδες από τα ώριμα που δεν μπορούν να καταναλωθούν

φρούτα. Για όσους τα έχουν ζήσει τούτα εξαναγκασμένα και από ανέχεια φαντάζουν κουραστικά και απειλητικά, μα για κείνους που γυρίζουν πίσω στις ρίζες από μεράκι και αγάπη για τη φύση, έχοντας γνώμονα και οδηγό την ισορροπία που μόνο η φύση ξέρει να προσφέρει είναι η φλόγα της ελπίδας που δεν μπορεί και δεν πρέπει να σβήσει μέσα μας. Αυτές οι μικρές άσημες φλογίτσες είναι που θα γίνουν δάδες και οι δάδες εστίες και οι εστίες ήλιοι για να θερμάνουν και να θρέψουν αυτούς που ακολουθούν. Τέτοιες νησίδες νηνεμίας είναι που χρειάζεται να δημιουργηθούν καλύπτοντας το κενό που η κρίση δημιουργεί ώστε να ξαναρχίσουμε με γνώμονα την αφθονία σε όλα τα επίπεδα κι όχι μόνο στις τσέπες». Κάποιος που θέλει μπορεί να πάρει μέρος σε κάποιο από τα εργαστήρια που ανακοινώνονται στην ιστοσελίδα www.elpidohori.gr, ή μπορεί να χρησιμοποιήσει το χώρο για δικές του εκδηλώσεις, ή μπορεί ακόμη να αποτελέσει και μέρος του οράματος μια που η εμπνεύστρια είναι ανοιχτή για συνεργασίες και δηλώνει πως «μόνο όταν καταφέρουμε να κάνουμε τα όνειρά μας να συνεργαστούν θα έχουμε δομήσει ένα καλύτερο μέλλον. Η συνεργασία θα φέρει την ομόνοια, και η ομόνοια την ενότητα που είναι και το ζητούμενο για την ισορροπία και την αρμονία στις ανθρώπινες σχέσεις»

78

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Patricia van der Val |

Patricia van der Val, Γεωργία Μαντζαγρή

Αντάμωμα Τέχνης στο Στεφάνι Κορινθίας Έ

να ιδιαίτερο διήμερο γεμάτο παράδοση, δημιουργία και κέφι, διοργάνωσε η ομάδα του Μορφωτικού & Εκπολιτιστικού Συλλόγου Στεφανίου Κορινθίας στις 14 και 15 Αυγούστου με αφορμή το «1ο Αντάμωμα λαϊκής & σύγχρονης τέχνης Στεφανίου». Στις αίθουσες του Δημοτικού Σχολείου Στεφανίου- που έπαψε να λειτουργεί από πέρσι χάρη στο σχέδιο «Καλλικράτη»- οι πολυάριθμοι επισκέπτες είχαν την ευκαιρία να περιπλανηθούν στις λαϊκές και σύγχρονες δημιουργίες Στεφανιωτών. Την τιμητική της είχε η ενότητα της λαϊκής τέχνης, της παράδοσης, με εκθέματα που είχαν συγκεντρωθεί με πολύ μεράκι από τους χωριανούς και που δεν είχε να ζηλέψει τίποτα από τις εκθέσεις γνωστών λαογραφικών μουσείων. Στο επίκεντρο βρισκόταν το μεγάλο καθιστό αργαλειό και άλλα εργαλεία υφαντικής που πλαισιώνονταν από τα πολυάριθμα προϊόντα τους, όπως υφαντά, κεντήματα και ενδυμασίες. Συγκινητική υπήρξε η συμμετοχή των μεγάλων σε ηλικία Στεφανιωτισσών που δεν κουράζονταν να εξηγήσουν στους νεότερους και στους δημοσιογράφους τον τρόπο και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες δημιουργούσαν κάποτε αυτά τα μοναδικά έργα. Τα έργα λαϊκής τέχνης συμπλήρωναν συλλογή αντικειμένων από την καθημερινή ζωή των Στεφανιωτών που αναφέρονταν στη παραδοσιακή εστία, στο θέρος και στη παρασκευή ψωμιού καθώς και στη τυροκομία. «Είμαστε πεπεισμένοι ότι ο άνθρωπος που δεν γνωρίζει τη παράδοσή του, τις ρίζες του και τον πολιτισμό του κινδυνεύει να μην μπορεί να σχηματίσει μια βάση σταθερής και ασφαλούς ατομικής και συλλογικής ταυτότητας, αλλά αντίθετα να καθίσταται έρμαιο κάθε εφήμερης επίδρασης και επιρροής», είπε η εκπρόσωπος του Συλλόγου, Διαμάντω Ριζόγιαννη στην ομιλία της στα εγκαίνια της έκθεσης. Σε ξεχωριστές αίθουσες παρουσιάστηκαν η έκθεση φωτογραφίας και γλυπτικής και η έκθεση ζωγραφικής και χειροτεχνίας. Αξιοσημείωτες ήταν οι φωτογραφίες του Νίκου Δεσποινιάδη που ανέδειξαν το τεράστιο πρόβλημα της περιβαλλοντικής καταστροφής και της αλλοίωσης του ορεινού τοπίου

από την πρόσφατη εγκατάσταση ανεμογεννητριών στο Στεφάνι. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσίασαν και τα έργα ζωγραφικής της Ήβη Βλάχου η οποία ζει μόνιμα στο χωριό. Ανήμερα της Παναγίας ο Σύλλογος διοργάνωσε γιορτή στο προαύλιο χώρο του ιστορικού ναού της Κοίμησης Θεοτόκου που χρονολογείται από τον 14ο αιώνα και που αποκαταστάθηκε το 2007 αποκλειστικά και μόνο με πόρους του Συλλόγου και των χωριανών. Στη γιορτή συμμετείχε και η χορευτική ομάδα του Πολιτιστικού Συλλόγου Κορινθίων «Τερψιχόρη» που έκανε επίδειξη της παλιάς λαϊκής φορεσιάς της Αργολιδοκορινθίας προσφέροντας έτσι τη δική της πολύχρωμη πινελιά στο «Αντάμωμα». «Η διοργάνωση γίνεται σε πείσμα των καιρών και των καταστάσεων που βιώνουμε, πιστεύοντας ότι μέσα από την παράδοση και τη συνέχειά της θα βγούμε νικητές στον πόλεμο τον οργανωμένο που γίνεται στη χώρα μας.» δήλωσε η Γεωργία Μαντζαγρή, μέλος του Δ.Σ. του ΜΕΣΣΚ.

Μαθήματα με εγγύηση SINGER Τ

ο Ναύπλιο συγκεντρώνει ακόμη μια πρωτιά αφού γίνεται η μοναδική πόλη στην Πελοπόννησο στην οποία στις σχολές της SINGER παραδίδονται μαθήματα κοπτικής ραπτικής και κοφτού κεντήματος. Τα μαθήματα γίνονται στις εγκαταστάσεις της αποκλειστικής αντιπροσώπου της εταιρείας SINGER στο νομό Αργολίδας, κα Κοντού Γεωργίας, στο κέντρο του Ναυπλίου και απευθύνονται σε άτομα κάθε ηλικίας. Πραγματοποιούνται σε ολιγομελή τμήματα όσον αφορά την κοπτική - ραπτική και σε ατομικά μαθήματα για το κοφτό κέντημα.

SINGER Κοντού Γεωργία Σ. Θεσσαλονίκης 4 Ναύπλιο Τηλ.: 2752097960 email: singernafpliou@gmail.com

79

80

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

«Αρχαιοκαπηλίες των Γερμανών στην Ελλάδα επί Κατοχής» Τ

ο 360 σελίδων μεγάλου σχήματος βιβλίο του Γιώργου Λεκάκη (www.lekakis.com) «Αρχαιοκαπηλίες των Γερμανών στην Ελλάδα επί Κατοχής», που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Κάδμος», στην βάση του είναι ένας κατάλογος κλοπών, λεηλασιών, καταστροφών και αυθαιρεσιών των ναζί κατακτητών, αποδελτιωμένος από την επίσημη έκθεση του υπ. Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων της Ελλάδος, του 1946. Ο συγγραφέας άφησε έξω τις ανθρώπινες απώλειες, τις εκτελέσεις αμάχων, παιδιών, γυναικών και γερόντων, που δεν αποτιμώνται… Άλλωστε η «Μαύρη Βίβλος της Κατοχής» τα έχει πει (σχεδόν) όλα… Και συμπεριέλαβε μόνον τις υλικές ζημίες, αυτές που μπορούν να αποτιμηθούν… Οι Γερμανοί κατακτητές υποσχέθηκαν την τήρηση των ελληνικών νόμων περί αρχαιοτήτων. Αλλά η Ιστορία έχει αποδείξει πως οι εξουσιαστές και οι κατακτητές είναι αναιδείς και αλαζόνες. Απ’ τον κανόνα δεν εξαιρέθηκαν οι Γερμανοί – και πώς να το πράξει ένας λαός που πιστεύει πως είναι ανώτερος όλων των άλλων;.. Υποσχέθηκαν πως μετά τον πόλεμο, θα παραδώσουν τα προϊόντα ανασκαφών δια του γερμανικού Ινστιτούτου. Το ελληνικό υπουργείο έκαμε έκκληση (αρ. 36260/1198/13.7.1942) προς την ειδική γερμανική στρατιωτική υπηρεσία προστασίας μνημείων, περί τηρήσεως των αρχαιολογικών νόμων, αλλά οι Γερμανοί την επέστρεψαν πίσω αναιδέστατα ως απαράδεκτη. Αξίζει να σημειωθεί, πως οι ναζί είχαν συγκροτήσει από την αρχή του Πολέμου έναν κατάλογο, με έργα διαφόρων δημόσιων συλλογών, που εξέφραζαν κατ’ αυτούς την… «γερμανικότητα». Και άρα, κατά την λογική τους, έπρεπε για τον λόγο αυτό να έρθουν στην Γερμανία… Στο βιβλίο αναφέρονται κλοπές και λεηλασίες, φθορές και αυθαιρεσίες των Γερμανών στις περιοχές: Της Στερεάς Ελλάδος, Πελοποννήσου, Θεσσαλίας .Ηπείρου, Μακεδονίας-Θράκης, των νησιών του Αιγαίου, των νησιών του Ιoνίου και φυσικά της

Κρήτης, ενώ υπάρχουν ειδικές αναφορές για τις καταστροφές στον λόφο Ζάγανι, το Δίστομο, τα Καλάβρυτα, τους Ρωγούς, την Γέφυρα της Παππαδιάς, την περίπτωση Ουρσίνι στην Τρίπολη κ.ά. Το βιβλίο περιέχει και ειδικά ένθετα κεφάλαια, όπως «Κάιζερ και πάπες: Μια σχέση αγάπης και μίσους»… «Γερμανικό μουσείο θα επιστρέψει αρχαίους ελληνικούς θησαυρούς από παράνομη ανασκαφή νεολιθικού οικισμού στην Θεσσαλία, η οποία διεξήχθη επί γερμανικής Κατοχής και από Γερμανούς»… κ.ά. Ακόμα περιέχει ειδικά παραρτήματα: «Οι διαχρονικές κλοπές και λεηλασίες της Ακροπόλεως Αθηνών». «Ήπειρος και Γερμανοί…και μια άγνωστη πράξη ηρωισμού στα Γιάννενα, στην επέτειο της απελευθέρωσης της πόλης, 21.2.1944». «Γερμανοί, ο μεγαλύτερος χρεωφειλέτης του 20ού αι.», «Άγαλμα του Ηρακλή ύψους 18 μ. στην Γερμανία», «Γερμανοί, οι μπαταχτσήδες της Ευρώπης. Χρωστάνε και δεν πληρώνουν, ενώ θησαυρίζουν από τις ελληνικές αρχαιότητες που έχουν στα μουσεία τους»… κ.ά. Το βιβλίο κλείνει με περισσότερες από 20 σελίδες βιβλιογραφία! Περιλαμβάνει και κάποια ΦΕΚ που εξέδωσαν οι διορισμένες κυβερνήσεις, που σε κάνουν έξω φρενών, και ένα νομικό παράρτημα (με τίτλο «Η έννομη προστασία των πολιτιστικών αγαθών - Διεθνείς συμβάσεις και Ελληνικό Δίκαιο»), που αποδεικνύει το απαράγραπτο της κλοπής των Γερμανών και την νόμιμη δυνατότητα διεκδικήσεως αποζημιώσεως από την Ελλάδα, μαζί με σχετική νομική βιβλιογραφία… Το βιβλίο μπορείτε να το βρείτε στις εκδόσεις «Κάδμος» kadmos@kadmos.org: Αθήνα (Φειδίου 14-16, ΤΚ 10678 Αθήνα, τηλ. 210-38.38.068) και Θεσσαλονίκη (Ερμού 48, ΤΚ 54623 Θεσσαλονίκη, τηλ. 2310-25.23.20) και σε επιλεγμένα καλά βιβλιοπωλεία.

ΚΩΣΤΑΛΑΜΠΡΟΣ

Έκθεση-Συνεργείο-Ανταλλακτικά: 3ο χλμ. Άργους-Ναυπλίου, τηλ. 27510 62261, 27510 20430

Το δεξί χέρι του επαγγελματία και του ερασιτέχνη αγρότη Αγία Τριάδα Ναυπλίου Τηλ.: 27520 43746 - Κιν.: 6944 455 000 e-mail: vxagro@gmail.com

82 Σώτος Χρυσαφόπουλος

SOTOSBLOG [ http://sotosblog.wordpress.com ]

Άλλοι θα δακρύσουν H

οδός εξόδου από την κρίση περνάει αναγκαστικά μέσα από ένα άκρως ευρυγώνιο άνοιγμα της Οικονομίας το οποίο θα περιλαμβάνει και την αλλαγή προσώπων –με αυτό εννοώ φυσικά πρόσωπα και μάλιστα πολύ συγκεκριμένα! Πρόκειται για εκείνα τα οποία βρίσκονται δεκαετίες τώρα, ως λυμεώνες, στην κορυφή της πυραμίδας του εγχώριου βιομηχανικού, τραπεζικού, μεταπρατικού κ.τ.λ. κεφαλαίου –ό,τι έχει απομείνει από δαύτο, τέλος πάντων. Τα ονόματά τους είναι σε όλους μας γνωστά μέχρι ναυτίας και θα αποφύγω εδώ τη σχετική μνεία για λόγους ύφους γραφής. Θα συμπληρώσω μόνον ότι ο τρόπος που διασυνδέονται με τις κυβερνήσεις, ο τρόπος που διαπλέκονται, ενεργούν, προωθούν και προασπίζονται τα μυωπικά τους συμφέροντα είναι καταστρεπτικός, φράσσει δε κάθε προοπτική ανάταξης. Επιμένω και θα επιμένω σε αυτό. Αν θυμάστε, πριν από λίγες ημέρες και ενώ ακόμη ο Επαίτης (για να μην ξεχνιόμαστε…) ετοίμαζε τις αποσκευές του για τη Σύνοδο των Βρυξελλών, όπου εν απογνώσει είχε αρθρώσει, ή μάλλον ψελλίσει εντέλει την ευχή, ακριβέστερα την ικεσία να καταβληθεί η… ιερή δόση στο ακέραιο και όχι τμηματικά, το Spiegel διευκρίνιζε ότι αυτή θα καταβληθεί μεν, πλην όμως σε «δεσμευμένο» λογαριασμό, δηλαδή έτσι ώστε να μην μπορεί να την ακουμπήσει ελληνικό χέρι –τουτέστιν κυβερνητικό χέρι. Προφανώς, διότι όχι μόνο δεν υπάρχει καμιά εμπιστοσύνη για το πού δεν θα διοχετευθούν αυτά τα κεφάλαια από τέτοια χέρια, αλλά και διότι δεν θρέφεται καμιά υπόληψη στο πού θα διοχετευθούν. Όλοι έχουμε εικόνα για το ποιο είναι αυτό το πού. Συνδυάζω το δημοσίευμα του γερμανικού περιοδικού με τις παράλληλες δηλώσεις Μέρκελ, ότι η διαφθορά στην Ελλάδα καλά κρατεί. Είχε και έχει κατά νου της η Γερμανίδα Καγκελάριος τους προγραμμένους ως «επίορκους» Δημοσίους Υπαλλή-

λους; Μήπως τον μεροκαματιάρη που συνελήφθη τις προάλλες από το Σ.Δ.Ο.Ε. για τέσσερις τυρόπιτες; Αυτούς είχε και έχει υπόψη του το Spiegel, όταν κάνει λόγο για «δεσμευμένο» λογαριασμό; Αυτούς έχει βάλει στο μάτι, επιδιώκοντας να τους τελειώσει; Αλήθεια, το πιστεύετε αυτό; Ο αχυρένιος τρικολόρε θώρακας της κυβέρνησης δεν θα αντέξει για να προστατεύσει τους προστάτες της. Η αμαρτωλή σχέση ανάμεσα σε μια ετοιμόρροπη κυβέρνηση και ένα κεφαλαιοκρατικό απολειφάδι, που προσπαθεί να διασωθεί και να επιβιώσει, είναι από καιρό στο στόχαστρο των κηδεμόνων μας –όποιος έχει παρατηρήσει προσεκτικά τα όσα επισημαίνονται εξ εσπερίας, από την ώρα που ξέσπασε η κρίση και μετά, το έχει ήδη κάνει τούτο κτήμα του. Και παρακολουθεί τον αντιπερισπασμό, με τις κάθε λογής συζητήσεις περί της «ψιλής» λεγόμενης διαφθοράς, ως καθαρό προπέτασμα καπνού –πρόκειται για έναν αντιπερισπασμό προς όσους χάφτουν, για να χρησιμοποιήσω μια προσφιλή μου έκφραση. Στη «μεγάλη» διαφθορά, σε εκείνη που πολεμάει με νύχια και με δόντια για να κρυφτεί, εκεί κρίνεται η δόση. Και αυτή η δόση και η επόμενη και η μεθεπόμενη κ.ο.κ. Σε αυτήν κρίνονται τα πάντα. Και, βέβαια, η έξοδος από τη κρίση, όπως, ασφαλώς, και η επόμενη μέρα. Θυμηθείτε με: Όσος καπνός, όσα χημικά και αν πέσουν, άλλοι θα δακρύσουν τελικά· κι ας μη βρεθούν ποτέ αυτοί οι «άλλοι» στο δρόμο…