De Wijnspiegel 100

DE WIJNSPIEGEL

Jaargang 29 – 2022-2023 – Nr100

– Eerste semester 2023

Griekse wijnen van A tot X Veneto Vignobles Robin Washington State Alicante

100 Tijdschrift van Commanderij Gent 3

08 Griekse Wijnen Van A tot X

14 Veneto

25 Banket 18 maart 2023 Tafelrede - menu- en wijnkaart

24 Vignobles Robin

39 Alhambra Sponsor van het eerste uur

2

44 Washington State

Het nieuwe wijneldorado

55 Alicante

Vakantiegebied of wijnregio met verleden?

62 Archief proeverijen Commanderij Gent

66

Sfeerimpressies

73

Colofon & Activiteitenkalender

3

EDITO VAN DE HOOFDREDACTEUR Beste Commanderijvrienden, Ik ben ontzettend trots u het honderdste nummer van de Wijnspiegel, tijdschrift van de Commanderij Gent, te mogen voorstellen. Een jubileumnummer door zijn ronde getal en tevens afsluiter van negenentwintig jaren Commanderijleven, én een unicum binnen de vele commanderijen van de Vlaamse Wijngilde. Het is immers zo dat het stichtend bestuur van onze wijnproeversclub al van bij het eerste levensjaar 1994-95 de noodzaak voelde om de toen meer dan 160 leden een tastbaar verslag te bezorgen van de proefavonden, de geproefde en besproken wijnen, de ontvangen en bezochte wijnbouwers, het Kapittel en Banket, enzovoort. Bovendien legden ze zich de ambitieuze discipline op om 3 en meestal zelfs 4 nummers per jaar te publiceren, telkens met meer dan 30 pagina’s. Vrij snel werden er naast de proefverslagen ook andere informatieve artikels en rubrieken opgenomen en zelfs een lessenreeks rond vinificatie en een druivenrasrubriek, zodat we van een echt wijntijdschrift konden spreken. Vanaf 2007 (Jura) werd jaarlijks één nummer integraal besteed aan onze wijnreis.

Welnu, beste leden, de challenge van onze pioniers hebben we al die jaren bijna zonder hapering kunnen blijven waarmaken, alleen covid gooide twee jaar lang roet in het eten, of beter in de wijn. De pandemie verlamde niet alleen onze Commanderijwerking, ze bedreigde ook het voortbestaan van ons geliefd tijdschrift. De digitale omschakeling en verspreiding die vroeger al een paar keer gesuggereerd werd als werkbaarder want minder tijdsdruk inhoudend dan de verplichte vier trimester ummers per jaar én financieel minder belastend kwam er zo vijf nummers vroeger dan het jubileumnummer 100, dat ik mij persoonlijk altijd als een symbolisch streefdoel had voorgespiegeld. Maar kijk, het ‘magisch’ nummer is er en u hebt het in de hand en niet (alleen) op pc. Ik vroeg immers aan het bestuur om deze publicatie in drukvorm aan te bieden om zo een tastbaar en blijvend jubileumnummer te vormen, ter bekroning van al die jaren tijdschriftwerking door en voor onze Commanderij.

Welk een parcours werd hier niet afgelegd sedert WS nr 1 de dato/poststempel 21 oktober 1994? De 20 eerste nummers waren gestencild en werden door onze eerste voorzitter Moris De Witte en Hugo Vandenbussche samengesteld, en vanaf nummer 13 door Els Jodts. Luc Van Steendam nam het roer over in het derde kwartaal 2000 en gaf het een echte tijdschriftlook met Publisher 2000. Hij leverde 23 nummers af tot en met WS 43, want toen werd secretaris Pierre Paul Stacanov bereid gevonden de fakkel over te nemen en we waren weer vertrokken voor 22 nummers! Ondertussen werd de Wijnspiegel (vanaf nr 36) gedraaid op de persen van Atlas Copy van Patrick De Groeve (in Zwijnaarde, Gent en tenslotte Brugge) voor net geen 60 nummers. Met WS 65 over de Chalonnaise wijnreis 2012 werkte de kranige Jacques Blancquaert zich onder mijn voorzitterschap in als lay-outer tot hij met duo nummer WS 83, elegant zijn plaats afstond aan Isabelle Van Tomme. En dat verhaal stopte met nummer 95. Ondertussen was de functie van hoofdredacteur een aparte job geworden die van nr 84 tot 92 door Gomaar Laureyns werd waargenomen, tot Karel Vercruysse mij vroeg of ik de Wijnspiegel verder wilde in stand houden. En voor de vier laatste nummers kon ik beroep doen op Rob De Waele om de WS zijn nieuwe digitale vorm te geven.

Mijn diepste dank gaat dan ook naar al deze mensen,wiens inzet ik altijd enorm naar waarde heb geschat, en zeker naar onze eerste redacteurs die beide functies van redactie én lay-out combineerden!

4

Een fotografische hulde aan hen allen kon dan ook niet ontbreken. Van fotografie gesproken, een grote merci aan Rudy Vermeulen is eveneens op zijn plaats. Hij leverde immers al die jaren, tot in 2015, de sfeerillustraties bij de proefavonden, zoals Maarten Brys dat nu doet.

In dit nummer vindt u de verslagen van de vier proefavonden en het Kapittelbanket van het voorjaar 2023. Verder is er nog een interview met onze ‘eerste’ sponsor Alhambra, een artikel over wijnen uit Alicante en ruimte voor een terugblik met een overzicht van de laatste tien jaar proefavonden en wijnreizen. En natuurlijk zette ik nog eens onze leden van het eerste uur tot nu in een jubileumkadertje.

Veel leesplezier Luc Wieme Uw hoofdredacteur

5

EDITORIAAL Gevonden: parels… en we werpen ze niet voor de zwijnen!

Dit jaar vieren we ons 30-jarig jubileum, een “parelen jubileum” en parels zijn mooi rond, net zo rond is het nummer van deze Wijnspiegel, nummer 100. Dit 100ste pareltje van een wijnspiegel zal de voorbije 29 jaar en tevens het tijdperk van dit tijdschrift afsluiten, zo besloot het Bestuur. De papieren versie is al een poosje opgeborgen wegens te duur voor de beperkte oplage, de elektronische versie vraagt telkens heel veel werk. Tijd, geld en energie die we dan graag in ons hoofddoel ‘wijnproeven’ steken. Wat u wel nog te goed heeft is het jaarlijks wijnreisnummer, gewijd aan de Savoie-Bugeyreis 29 mei tot 1 juni 2023, uiteraard terug digitaal.

Intussen, sinds het vorige nummer 99, heeft het vinologische leven in de commanderij ook niet stilgelegen. Onze penningmeester kroop even in de huid van ‘wijnmeester’ en wist Washington State naar ‘De Punt’ te brengen op een overtuigend lekkere en duidelijke manier.

Zelfs een technisch probleempje met de klank van een filmpje deed daar geen afbreuk aan, de beelden spraken voor zich.

Ons Kapittel & Banket in de zaal van het ‘Kasteel Coninxdonck’ was er ook weer eentje om niet te vergeten. Alle wijninfo en een fotografische evocatie vindt u verderop in dit blad. Karel Henckens onze geridderde eregezel en zijn lieftallige medebezielster Tine, die we voor de gelegenheid letterlijk in de bloemetjes hebben gezet, hebben onze commanderij zeker diep in hun hart gesloten en wij hen ook. Onze dank en steeds van harte welkom in ons midden.

De commanderij durft, zoals steeds, ook even het pad van de klassiekers te verlaten, dat deden we terug met de Griekse wijnen.

Om af te sluiten wil ik nog even aan de parels roeren, zijn ze niet “de koningin onder de edelstenen”? Ons banket 2024 zal volledig in het teken van deze parels staan. De Lozen boer is intussen geboekt voor 16 maart 2024. Ik durf hiermee oproepen om er zeker dan bij te zijn, het bestuur maakt er iets “onvergetelijks” van, zeker weten.

Frans Moens Uw voorzitter

6

Leden van het eerste uur tot aan het dertigste gildenjaar Commanderij Gent hield in de crypte van de St-Pietersabdij haar inaugurale samenkomst op 16 september 1994 met 163 leden. Toen we twintig jaar Commanderij vierden waren er nog 46 leden van het eerste uur. In het vijfentwintigste jubileumjaar telden we er 36 en nu aan de vooravond van het dertigjarig bestaan behielden we op een totaal van 110 nog 26 trouwe leden. 19 zijn tevens Grootmeester-Wijnproever in de Vlaamse Wijngilde. Bovendien hebben we niet minder dan 10 sommeliers in ons midden + 3 in wording, 2 WSET gediplomeerden + 1 coming, en een wijnlesgever. Nog een weetje: we telden 26 koppels in 2022-23, maar slechts 1 lid beneden de dertig jaar.

Andries Hartwig Colpaert Lieve De Cuyper Michel (erewijnmeester) De Mey Hugo De Temmerman Marc De Witte Moris (erevoorzitter) Devrieze Luc Dumon Claire Impe Linda Kimpe Monica Lissens Wilfried (erewijnmeester) Markey Dominique Monnekens Roos Peeters Johan Piron Pascale Sleeckx Jef Stacanov Pierre Paul (erewijnmeester) Van der Borgt Dirk Van Middelem Ingrid Van Velthoven Christine Vandenberghe Albert Vandenbussche Hugo (erevoorzitter) Vanermen Jan Vanspringel Benny Verfaillie Martin Wieme Luc (erevoorzitter) Wolfs Lut

Sommeliers (SC): Silvana Bearzatto Michel De Cuyper Pierre Paul Stacanov Filip Casselman + WSET3 Fanny Dhondt + WSET4* Hans Desmet Philippe Khazzaka Dominique Santens Yves Vuylsteke Luc Wieme Koen Lebegge wijnlesgever Rik De Buysser SC bezig Dominique Markey en Martin Verfaillie : SC bezig Dominique Santens WSET 3 bezig * onze secretaris Fanny slaagde in haar examen WSET 4, dat verdient respect en applaus!!!

7

GRIEKSE WIJNEN VAN A TOT X Wie denkt aan Griekse wijnen, maakt onmiddellijk de link met (slechte) retsina, lage kwaliteit en lage prijzen. Maar geldt deze associatie nog altijd tot op de dag van vandaag? Of waait er (al een tijdje) een nieuwe wind over het Griekse vasteland en zijn eilanden? Een antwoord zoeken op die vraag was het opzet van onze Griekenlandavond op 22 april. Het werd alvast een boeiende ontdekkingstocht naar autochtone Griekse druivenrassen.

De PGI’s (=IGP) zijn goed voor 23,5% (cijfers 2021). Wie hierover meer wil weten, kan zijn kennis verder uitbreiden met het boek van Frederiek Lommen, Druiven en Droesem. Een reis langs Griekse wijngaarden, Passionate Nomads, 2011 of het naslagwerk van Konstantinos Lazarakis, The wines of Greece, Infinite Ideas LTD, 2018. Veel info is ook te vinden op https://winesofgreece.org Wij verwijzen hier ook naar de Wijnspiegel nr 55 en het artikel ‘witte wijnen uit Griekenland: een kennismaking’. Op 26 september 2009 liet onze toenmalige wijnmeester Michel De Cuyper ons kennis maken met een aantal witte autochtone Griekse druivenrassen (vilana, assyrtiko, athiri, aidani, moschofilero, robola, en malagouzia).

Bij wijze van verrassing begon de avond met het blindproeven van een Griekse witte wijn. Daarbij moesten we de volgende vragen beantwoorden : monocépage of blend, droog of filmend en welke druif proeven we? Het bleek een retsina ‘nieuwe trend’ van het huis Papagiannakos die door velen als verrassend én positief werd onthaald. Het was hier niet meer de bittere wijn zoals we ons die herinneren uit een ver verleden maar een fruitige wijn met een goede balans aciditeit – fruitmolligheid – alcohol. De harstoets was duidelijk aanwezig maar niet overheersend. Het alcoholgehalte laag. De savatiano druif afkomstig van oude wijnstokken uit een niet-geïrrigeerde wijngaard levert het bewijs dat de beperking van de rendementen loont.

Als tweede inheemse Griekse druif kwam de moschofilero aan bod, een echte kameleon, variërend van lichtroze tot blauwe schil, productief, botrytisgevoelig, met voornamelijk florale aroma’s en een frisse mineraliteit. Men maakt er droge witte wijn van (blanc de gris), maar ook rosé, schuimwijn en orange wijn. We proefden een 2019 uit de PDO Mantinia van het huis Moropoulos, een parcellaire selectie van de beste druiven, en lagering op lies gedurende 9 maanden met bâtonnage.

Met deze eerste en meest aangeplante autochtone Griekse druif was de toon gezet en begon de zoektocht naar authenticiteit. De bedoeling van onze wijnmeester was een genuanceerd beeld te geven van Griekse wijn.

En aangezien de Griekse wijnboeren al jaren in de weer zijn om hun inheemse druivenrassen te valoriseren, lag het voor de hand om te vertrekken vanuit deze optiek. Wijnen selecteren per wijnstreek zou sowieso geen haalbare kaart zijn geweest wegens te divers.

Vervolgens kregen we een 100% crispy assyrtiko van het jaar 2021 geserveerd. Deze druif, vermoedelijk afkomstig van Santorini, werd ook voor het eerst in Frankrijk in 2016 aangeplant door Château La Roque in de AOP Pic SaintLoup (45 ha). In Griekenland past men de zogenaamde koulara of vogelnest-snoeiwijze toe tegen wind, zon en uitdroging. De wijn van Muses Estate (in de Muses-vallei), een IGP Thebe, is afkomstig van een wijngaard gelegen op een hoogte van 450 tot 520 m, met een bodem bestaande uit klei en zand. Er werd een koude maceratie toegepast en gewerkt op basis van endogene gisten. Inoxlagering op lies. In het glas was de wijn gekenmerkt door een hoge zuurtegraad en een zwavelige mineraliteit.

Griekenland telt minstens 300 autochtone rassen waarvan 112 alleen in Griekenland te vinden zijn. Omzeggens 9/10 van het areaal van 64 000 ha is ermee beplant! Een ander opmerkelijk gegeven is dat slechts 9,5% van de totale productie PDO (Protected Denomination of Origin = AOP) wijnen zijn, 29 in aantal.

8

Als vierde en laatste witte druif voor de pauze proefden we een malagousia 2020 van Anatolikos Vineyards (bio). Deze kwaliteitsdruif is zeer populair zowel onder de Grieken als bij wijnkenners wereldwijd. In de jaren ’90 werd deze druif van uitsterven gered door wijnmaker Vangelis Gerovassiliou die er in 1994 voor het eerst een monocépage mee maakte in samenwerking met Emile Peynaud. De wijn die we proefden werd 5 maanden houtgelagerd, 1/3 van de wijn op Franse eik gedurende 3 maanden. Typisch voor deze druif is het muskaataroma, voornamelijk merkbaar bij een hoger alcoholgehalte, en voorts tropisch fruit (lychee…), kruidig en bloemig (rozen). De wijnen zijn doorgaans geconcentreerd en intens.

Na de pauze namen we een aantal autochtone rode druivenrassen onder de loep.

9

De agiorgitiko (‘ajorjitiko’ uitgesproken) had de eer om als eerste blauwe druif aan de beurt te komen. Ook deze druif is zeer productief en moet dus sterk ingetoomd worden. Er worden zowel fris fruitige als krachtige en complexe wijnen van gemaakt.

De aroma’s variëren van rood tot zwart fruit, zoete kruiden, althans volgens de theorie. De wijnen vertonen ook een mooie zuurtegraad en hebben derhalve over het algemeen veel bewaarpotentieel.

Maar vandaag is er vooral veel belangstelling voor de droge en rosé wijn die ervan wordt gemaakt. Jammer genoeg mag de naam van de druif alleen op het etiket bij de 2 zoete PDO’s!

(Mavrodaphne of Patras en Mavrodaphne of Cefalonia). Gelukkig zijn de wijnbouwers inventief genoeg om daar een mouw aan te passen en vermelden ze bvb op het etiket alleen de term Mavro. Qua aroma’s zitten we hier op een heel ander register, meer bepaald zwart fruit, krenten, gedroogde pruimen, chocolade, leder… De aciditeit is eerder gemiddeld te noemen. De biowijn van Petrakopoulos van 2019, zijn vlaggenschip zeg maar, uit de Cephaloniaregio, is het product van druiven uit 3 verschillende wijngaarden met pre-phylloxeraaanplant en 12 maanden gelagerd op Franse eik (300 l). Geen filtering noch klaring.

De biowijn die we proefden is afkomstig uit de AOP Nemea en werd 12 maanden gelagerd op eik.

Als voorlaatste wijn en tevens laatste droge wijn van de avond proefden we een xinomavro, één van de belangrijkste en edelste Griekse rode wijnrassen. Letterlijk betekent het ‘zuur zwart’ omwille van de opmerkelijke zuurtegraad. Er zijn 2 wijnstijlen: de klassieke met aroma’s van leer, kruiden, pruimen, cacao, zwarte olijven, thee, gedroogde tomaten; en de moderne stijl met meer fruit (kersen, krieken, aardbei). De druif heeft vooral naam gemaakt in de PDO Naoussa. Het is nochtans een moeilijke druif die gevoelig is aan droogte en allerlei ziektes. Ook de rijping van de tannine stelt soms problemen.

In de wijnkelder moet men opletten voor teveel extractie om te harde tannine te vermijden. De wijn leent zich uitstekend voor houtrijping en wint aan karakter na een aantal jaren fleslagering. Men noemt deze wijn soms ook wel eens ‘de barolo’ van Griekenland (wijn van koningen en de koning van de wijnen). De fles op de proeftafel was afkomstig van het domein Thymiopoulos waar uitsluitend cuvées van xinomavro worden gemaakt met een minimale interventie en volgens de principes van de biodynamie, althans voor de meeste percelen.

Elke wijngaard en elke jaargang heeft zijn eigen kenmerken. We proefden de ‘Terre et Ciel’ 2020, jawel, met Franse naam. 40% van de oogst werd niet ontrist, 40 dagen schilmaceratie, endogene gisten, 18 maanden lagering in fusten van 500 liter en ongefilterd.

De wijnbouwer Thanassis Papaioannou wordt beschouwd als pionier in Nemea en kreeg de stempel mee van meest Boergondische wijnmaker uit de Peloponnesos. Nemea is het bekendste en grootste rode wijngebied van Griekenland, gelegen in het Noordoosten van het Peloponesisch schiereiland. Driekwart van de wijnen hier zijn agiorgitiko. Het dorpje Nemea ligt op 35 km van Korinthe.

Vervolgens kwam de mavrodaphne aan bod, wat letterlijk ‘zwarte laurier’ betekent. De druif heeft een dikke schil en is vooral gekend voor versterkte zoete wijnen.

10

Als afsluiter van deze interessante proefavond proefden we nog een zoete muscat blanc à petits grains van de wijnmakerij Nopera in de AOP Samos, biodynamisch, gemaakt van druiven uit 3 wijngaarden met een bodem van schist en graniet. De druiven worden zongedroogd op de grond onder de olijfbomen en vervolgens koud gemacereerd. Spontane gisting in nieuwe en oude eiken vaten van 225 l.

Lagering van 19 maanden op Franse eik (medium en light toasted). De Grieken maakten van deze druif al wijn in 3000 v.Chr. Het gaat hier mogelijks over het oudste druivenras ter wereld, in 1998 geïdentificeerd als anathelicon moschaton (moscato bianco (it), muscat de Frontignan (fr) VDN). Vooral Samos levert topkwaliteit (muscat de Samos), voor zowel vin doux naturel als droge witte wijn en strowijn. De druif wordt gekenmerkt door kleine bessen, een dikke schil, compacte trossen die bij rijpheid evolueren naar amberkleurig. Ze gedijt het best op een kalkrijke bodem. De muskaat druiven staan vooral aangeplant op de hellingen van de Ampelos berg, op zo’n 900 meter hoogte. Qua aroma’s in de neus vinden we doorgaans florale geuren, citrus, kruidigheid en honing. In de mond moeten we een onderscheid maken tussen droge en zoete wijnen. De droog gevinifieerde wijnen hebben doorgaans een mooie fraîcheur maar zijn toch minder fris dan de wijnen gemaakt met muscat d’Alexandrie (PDO Limnos). De zoete wijnen vertonen veel fruitmolligheid, ook na jaren eik- of fleslagering.

Tenslotte vermelden we nog dat het wijnhuis Nopera de eerste private wijnmakerij is op het eiland Samos, de productie is verder integraal in handen van de Union of Vinicultural Cooperatives of Samo . Het gaat slechts om 4 ha maar het domein is pionier voor vinificatie op vat van ‘moschato Samos’ voor bereiding van droge wijn. (Franse) VDN muskaat wijnen worden normaal niet op hout gelagerd, dat is echter wel het geval voor de Portugese moscatel van Favaios (Douro)en die van Setubal (spreek uit ‘stoebal’), de beste kunnen tien jaar of meer vatlagering krijgen.

11

CONCLUSIE Ondanks een beperkte selectie van wijnen kunnen we toch spreken van een breed overzicht van inheemse druivenrassen uit representatieve streken. Daarbij werd de klemtoon gelegd op de nieuwe trends bij de vinificatie en wijndomeinen die streven naar de hoogste kwaliteit. Het spreekt vanzelf dat niet alle wijnen even hoog scoren, wat logisch is voor een wijnsegment dat eerder gemiddeld is qua prijscategorie.

Als rode draad doorheen de proeverij onthou ik dat rood beter scoort dan wit en dat Griekenland absoluut het potentieel heeft om zijn plaats te veroveren op de moderne wijnkaart.

Hans Desmet Aanbevolen lectuur: - https://winesofgreece.org - Frederiek Lommen, Wijn en droesem. Een reis langs Griekse wijngaarden, Passionate Nomads, 2011 - Konstantinos Lazarakis, The wines of Greece, Infinite Ideas Ltd, 2018

De proefcommentaren (genoteerd door Peter Kok) Papagiannakos, Retsina 2022 Afkomstig uit Mesogaia (centrale deel van Oost-Attica).

Vrij bleek van kleur, met een lichtroze schijn. Sommigen vroegen zich af of dit een witte wijn was waar wat rode wijn doorheen gemengd is of een witte gevinifieerd met blauwe druiven…

Aroma’s: bloemengeur, hars, lichtzoet van geur, buxus, licht muffig. Smaak: Een beetje tannine uit de hars, middelmatige aciditeit, behoorlijke molligheid. Afdronk: 3 s.

Eindindruk: “dit is wellicht retsina, maar veel moderner en frisser van stijl dan wat we vroeger proefden.

Score: 12,0/20. Prijs: 9,50 € Moropoulos, Moschofilero 2019 PDO Mantinia Lichtgeel, helder, trage tranen. Aroma’s: wit fruit, ananas, opengesneden appel, citroen, limoen, floraal (bloemetjes). Retronasaal wat muskaat impressies. Smaak: mooie aangename zuren, gedragen door molligheid. Afdronk: 3 s.

Eindindruk: Lange herinnering. Frisse wijn, niet zo geconcentreerd.

Score: 14,0/20. Prijs: 11,25 € Muses Estate, ‘100 % crispy Assyrtiko’ 2021 PGI Thebe Kleur: lichtgeel, mooie tranen. Aroma’s: Wit fruit, exotisch fruit, citroen, groene appel, mineraal.

Smaak: Heeft goede molligheid maar is vooral een zuurbommetje. Mooie afdronk. Lange herinnering.

Score: 14,1/20. Prijs: 15 € Anatolikos Vineyards, Malagousia 2020 (Avdira, Thracië) Kleur: Goudgeel, intens van kleur. Jong van uitzicht. Aroma’s: immobiel: rozijntjes, een houttoets.

Na walsen: geel fruit (abrikozen), kruidig, muskaat. Smaak: Droog in de aanzet. Minder sappig dan de vorige wijnen. Gemiddelde afdronk. Mooie wijn.

Score: 14,7/20. Prijs: 19 € Papaioannou, Saint-George - Agiorgitiko 2019 (PDO Nemea) Kleur: Helder, robijnrood, mooie tranen. Aroma’s: immobiel: vanille. Na walsen: rood fruit, (aardbeien), jeneverbes, bramen, kruidig, tabak. Retronasaal: rijp rood fruit, specerijen. Smaak: Aangename tannine die nog niet rijp is. De wijn is nog niet versmolten maar geeft wel een gevoel van warmte. Afdronk: medium.

Eindindruk: nog wat gefaseerde wijn met redelijk wat alcohol, doet wat denken aan wijn uit het Zuiden van Italië. Geef hem met een stevige moussaka of een tagine.

Score: 14,2/20 Prijs: 14,5 € 12

Petrakopoulos, Mavro 2019 (Cephalonia) Kersenrood, niet zo helder. Aroma’s: immobiel: grafiet, animaal (leer). Na walsen: fruit, kruidig.

Smaak: soepele tannine, vrij veel molligheid, sappig. Afdronk: medium. Eindindruk: Mooie, wat eigenzinnige wijn.

Score: 14,7/20. Prijs: 26,55 € Thymiopoulos, Terre et ciel 2020 PDO Naoussa Kleur: Helder, granaatrood (een kleur zoals nebbiolo), fijne beentjes. Aroma’s:de wijn heeft een uitgesproken neus en ruikt jong en fruit gecentreerd: aalbessen, cassis, viooltjes, kruidig (peper, kruidnagel). Smaak: droge wijn, een goede aciditeit met een zachte tannine. Afdronk is lang.

Eindindruk: Intense, complexe, evenwichtige wijn.

Score: 15,9/20. Prijs: 25 € Nopera, Sweet wine 2014 (Samos) Kleur: ambergeel, helder, schitterende spiegel. Aroma’s: hout, nootjes, muscat, terpentijn, pruimen, rozijntjes. De wijn werd vergeleken met “vloeibare peperkoek”. Smaak: mooie molligheid en ruim aanwezige zuren. Mooie lange afdronk.

Eindindruk: Heel mooi en elegant, klasse in dit genre.

Score: 16,3/20. Prijs: 22,51 €

13

Veneto We sloten het 29° proefjaar van onze Commanderij af met een Italiaanse topregio, zowel in volume als in diversiteit en in kwaliteit. Bijna zou ik er moeten aan toevoegen ‘ wel minder als dusdanig bekend bij onze leden’, want de opkomst was bedroevend laag. We zullen dat maar op het mooie weer steken zeker? Onze wijnmeester Dominique maakte alleszins een knappe maar aartsmoeilijke keuze tussen klassiekers en minder gekende wijnen om de veelzijdigheid van de streek te onderstrepen.

Zo begonnen we onze degustatie met een prosecco en eindigden we met een dessertwijn, een recioto uit Soave. Daartussen proefden we witte en rode wijnen uit Soave, Lugana en Valpolicella, waaronder een ripasso en een amarone.

Dove siamo?

Italië - 300 000 km² waarvan zo’n 600 000 ha met wijnstokken beplant - geeft aan zijn wijnstreken gewoon de naam van de regio waar ze vandaan komen. Dat lijkt een voor de hand liggende onderverdeling maar toch is dit zeldzamer in Europa dan je zou verwachten. Er zijn twintig regio’s, en qua oppervlakte is de Veneto de zevende grootste, met 18 345 km² en iets minder dan 5 miljoen inwoners. De naamverwijzing naar de Dogenstad is evident, maar bijna iedereen hier in België spreekt de naam Veneto verkeerd uit… Je moet immers de klemtoon op de eerste lettergreep leggen, terwijl dat normaliter in het Italiaans op de tweede is.

Qua wijnproductie bekleedt deze regio evenwel de eerste plaats, met een wijnbouwareaal van 78.200 hectare en een jaarlijkse productie van 8,4 à 9 miljoen hectoliter. Vóór Toscane (58 000 ha beplant en 2,6mio hl) en Piemonte (48.000 ha en 2,6 mio hl) zoals de meeste mensen eerder denken. Zo’n grote wijnstreek wordt natuurlijk verder onderverdeeld, in 3 subzones: de bergstreek van de oostelijke Dolomieten en het zuidelijke deel van de Karnische Alpen, m.a.w. de provincie Belluno; de laagvlakte van de provincie Venezia, met als grote én beroemde steden Verona, Padua en Vicenza, hier wel heuvelachtig; en tenslotte de kust met de lagunes en delta van de Po met als epicentrum Venetië.

Klimaat en bodem Door de nabijheid van de zee en het Gardameer hebben we in de Veneto een overwegend gematigd maritiem klimaat. In de bergen en het Noorden is het verschil tussen dag en nacht, zomer en winter veel groter. Maar we zitten in Italië en die zomers kunnen behoorlijk hoge temperaturen geven, het jaargemiddelde ‘overall’ is 17°. Regenval is vrij laag met nog geen 600 mm/jaar. Bijna 1/3 van de productie kunnen we als ‘bergwijnen’ bestempelen, 15% zijn heuvellandwijnen en dik de helft komt uit de vlakte.

Geologisch kunnen we een vijftal zones onderscheiden: in het Noorden, vruchtbare, vulkanische en kalkrijke bodems; in de NO vlakte: kiezel- en grindbodems; in het Oosten (rond Padua) vinden we mariene sedimentaire afzettingen, en ook weer kalkhoudende en vulkanische rotsbodems. Rond het Gardameer bepalen morenen en grind met zand en klei het terroir en in het westelijke Valpolicellagebied is het zand- en kalksteen troef.

Onze wijnmeester kaartte ook een specifiek bodemprobleem in de prosecco regio aan, waar men door al te veel uitbreiding van de wijngaarden op de hellingen te maken heeft met grote erosie en grondverschuivingen.

14

Verscheidenheid en appellaties Er zijn zomaar even 78 DOCG’s en 341 DOC’s in Italië, en daarvan vind je er respectievelijk 14 en 29 in de Veneto. En daarnaast zijn er nog 9 IGT’s (= indicazioni geografiche tipiche

Even ter vergelijking: Piemonte telt 18 DOCG’s en maar liefst 41 DOC’s; Toscana 11 en ook 41.

Iedereen kent natuurlijk de Valpolicella-wijnen, maar er is ook de witte fijne Soave, de nog te ontdekken Lugana DOC en niet te vergeten de steeds populairdere Prosecco. Misschien zal het u verbazen dat de Veneto-wijnen voor meer dan 2/3 witte wijnen en bubbels zijn. De rode druivenrassen halen ‘amper’ 23 700 ha of 30 %. Bij de witte rassen staat de gleradruif voor de Prosecco met 23% en meer dan 18000 ha op kop, gevolgd door de garganega uit Soave (14%).

Maar in rood kijkt u ongetwijfeld op van het feit dat hier merlot met 12% meest aangeplant staat, vòòr de corvina (10 %).

De ‘verscheidenheid’ als hoofdkenmerk van deze regio vermelden heeft ook te maken met een aantal ongewone vinificatiemethodes waar we verder zullen op ingaan. En daarnaast zijn er zeker ook een aantal wijnen waar de meesten onder u nog niet van gehoord hebben: de witte Vespaiolo, de tai rosso en tai (bianco), de raboso en de friularo, jawel met r en niet met n. Een beetje voer voor de ampelografen onder u: raboso is een rode, krachtige druif die zijn naam ook geeft aan de ‘Raboso DOC Piave Friularo’. Friularo is op zijn beurt zelfs een recente DOCG, te vinden in 15 dorpen onder Padua, en de naam ervan is eigenlijk een lokaal synoniem van de raboso. De tai rosso, dat is eigenlijk de grenache van deze streek. En de tai (bianco) dan? Totaal iets anders: dit ras is de sauvignon vert of sauvignonasse, of nog de friulano (deze keer dus wél met n), en genetisch niet verwant met de alombekende sauvignon blanc. De vespaiola tenslotte is een autochtone witte druif (vespa=wesp, die is er verzot op) uitsluitend te vinden in de regio Breganze en geeft dikwijls zoete en passitowijnen. Wat een babylonische verwarring!

15

En dan zijn er nog de speciale aanplanttechnieken zoals de pergola (in Trento en Verona) en de antieke Bellussi/are methode waarbij de druiven op 3 meter hoogte groeien op een draadsysteem aan palen bevestigd, 4 stokken per paal (in de Prosecco regio).

Prosecco, een succesverhaal Dé Italiaanse schuinwijn bij uitstek, en sterk in de lift ook in België de laatste jaren, verdient zeker een hoofdstukje uitleg, want dit is toch een complexer verhaal dan dikwijls aangenomen.

De Romeinen kenden de proseccowijn al als ‘puccino’, maar hoe dit smaakte weten we niet echt.

Prosecco is afkomstig van de prachtige heuvels van Conigliano tot Valdobbiadene (zo’n 40km) en wordt in deze 15 dorpen al ongeveer drie eeuwen lang gemaakt. Net daaronder liggen ook de 17 gemeenten van de Colli Asolani, vlakbij de stad Treviso (is ook de provincienaam). Beiden hebben een aparte DOCG status mét ‘superiore’ erbij, maar die dateert nog maar van 2009.

Waarom?

Dat heeft te maken met het feit dat het proseccogebied zich veel verder uitstrekt, tot in Friuli en Trieste, in totaal wel 600 gemeenten in 9 provincies, waar door de band genomen een minder kwalitatieve schuimwijn wordt gemaakt, voortaan met DOC statuut. Bovendien voerde men toen de naamsverandering van de (hoofd)druif in: die mag sedertdien niet meer ‘prosecco’ genoemd worden maar wel glera. Zo werd het woord Prosecco een regionale en een vinificatieaanduiding.

De glera speelt ook geen cavalier seul, er mag ook – weliswaar voor max 15% - verdiso, bianchetta, glera lunga, chardonnay en de 3 pinots erbij.

16

Prosecco zit in de lift, ik zei het al. In 2022 werden er van de DOC alleen al 638,5 miljoen flessen gebotteld, een record en goed voor meer dan 3 miljard euro. Dat was + 1,8% in productie tov 2021, maar verschiet niet, + 11,5% in waarde. Nog straffer is dat 81,2% in het buitenland wordt verkocht. De Italianen dronken vorig jaar dus zo’n 120 miljoen flessen, maar de Amerikanen alleen al gingen daarboven met 134 miljoen! Ook de UK en Duitsland (2 e en 3 e importeurs met 130 mio en 46 mio fl.) zagen een consumptieverhoging van >3%; maar het is vooral in Frankrijk dat prosecco nu aanslaat, wat zich afleest in een stijging van 19% volume en + 30% in waarde (cijfers van Federvini.it, maart 2023). Een deel van dit succes is te danken aan de opgang van de ‘Hugo’ als partydrink, eerst in Italië zelf - maar de hype verspreidde zich snel naar Zwitserland, Oostenrijk, Duitsland en Nederland. Een ‘Hugo’ is prosecco met een scheut vlierbloesemlikeur, vandaag wordt die al veel kant-en-klaar verkocht. In België is vooral de ‘Spritz’ een succesnummer, een cocktail van Aperol, prosecco en bruiswater. Die lijkt de bitterder Campari-Schweppes volledig weggeduwd te hebben.

Om aan die stijgende vraag tegemoet te komen, zijn de wijnbouwers wel op zoek naar nieuwe gronden, liefst op de hogere, steile hellingen. De laatste twintig jaar is het areaal bijna verviervoudigd! Dat vereist onder andere grote ontbossing en grondwerken met erosie en zelfs grondverschuivingen tot gevolg. Maar als je weet dat zo’n 3300 families hier rechtstreeks van de wijn leven begrijp je dat eens te meer de afweging tussen economie en ecologie een delicate zaak is…

Italiaanse wijnen doen het in het algemeen zeer goed in België, dat hoef ik u niet te vertellen, we zijn omzeggens hun beste invoerder. Ik vond sprekende cijfers voor 2021: we importeerden toen voor 135 mio euro. Dat was 99 mio in 2020 en 102 mio in 2019, maar in 2015-17 slechts 75-74 miljoen. En daarvan zou, bijna niet te geloven, 51 miljoen naar Italiaanse schuimwijn gaan… We kunnen van een echte boom spreken met een stijging van 100% waarmee we voor het eerst meer Italiaanse dan Spaanse bubbels drinken! (cava ging in 2021 met 4% achteruit) Bron: www.inumeridelvino.it

17

We startten de proeverij met een prosecco van een zeer grote speler, Nino Franco (https://www.ninofranco.it/it/) gelegen in de via Garibaldi in Valdobbiadene zelf, een huis dat zowel wijnmakerij als négociant is. Met een mooi logo dat wat Japans aandoet. Ze beschouwen hun wijnen als “protagonisten in het proseccoverhaal”, misschien niet zo pedant als je een meer dan honderdjarig familiaal parcours achter je hebt. In 1919 werd de Cantine Franco Antonio opgericht, producent én handelaar. In 1966 werd het ‘Nino Franco’ – de bijnaam van zoon Giovanni, al vlug bijgestaan door zijn zoon Primo, die op de prosecco gaat focussen. En sedert 2006 zijn we met Silvia aan de vierde generatie toe. Dat hun bedrijf hen geen windeieren legt bewijst de aankoop van een prachtige 18° eeuwse villa Barberina, gelegen midden in de Grave di Stecca wijngaard. Ze maken er een erezaak van om zoveel mogelijk parcellair te vinifiëren, wat je toch niet zo dikwijls in de bubbelwereld ziet.

Nino Franco, Valdobbiadene Prosecco Superiore DOCG brut (BIO) is een 100% glera wijn, deels van hoog gelegen geërodeerde hellingen op een kalksubstraat maar ook van fluvioglaciale afzettingen op diepe kleilagen. Zeer bescheiden in alcoholvolume: 11% en ‘klassieke’ vinificatie. We vonden niet hoelang hij lagerde.

Beschrijving: Na het inschenken vrij veel mousse. Heel veel belletjes, eerst groter, dan wat kleiner. Aroma’s: vrij subtiel rijp wit fruit (rijpe appelen, lychee, perzik), bloemen. Smaak: evenwichtig. Niet agressief, met zachte zuren. Middellange afdronk. Eindindruk: Lange herinnering. Het betere prosecco werk.

Score: 13,9/20 Prijs: 15,76 € “Soavemente" Soave is een gezellig stadje (< 7000 inwoners) gelegen vlakbij de E 70 op een dikke 30 km ten oosten van Verona. Absolute aanrader voor een bezoekje, want er zijn buiten de wijncantina’s ook de mooi bewaarde omwalling en vooral de indrukwekkende burcht op het hoogste gedeelte van de stad. En ga eens verfijnd lunchen in de Antica Trattoria da Amadeo … Soave is dus geen druivenras – dat zou je best kunnen denken van een woord dat ‘zacht, soepel’ betekent – maar de herkomstaanduiding van indien niet de fijnste dan toch de beroemdste witte wijn van de Veneto. Hij wordt vooral gemaakt van de garganegadruif, al dan niet aangevuld met trebbiano.

Om precies te zijn: garganega moet er voor minstens 70% in zitten, de maximale overige 30% kan trebbiano en / of chardonnay zijn, of ook nog max. 15% andere witte druiven uit de Veneto.

Zoals voor vele Italiaanse bekende wijnen is er een ‘kerngebied’ aangeduid met ‘classico’, dat bestrijkt Soave zelf en Monteforte d’Alpone en er is zowel een DOC (al sedert 1968, vooral in de vlaktes) als een DOCG Soave Superiore (°2001), die mag uit 11 gemeenten komen, goed voor 1500 ha.

Toch een woordje over de twee hoofddruiven: garganega is een autochtone regionale Veneto druif vooral rond het Gardameer aangeplant. Zou tot de familie van de ‘greci’ behoren, vandaar ook dat ze in Sicilië grecanico heet. Aroma’s van citrus en bloemen, soms een amandeltoets.

Hoge zuurtegraad. Ze heeft een niet te onderschatten verouderingspotentieel, kan ook passito behandeld worden of om recioto van te maken (zie verder) en ze wordt dikwijls met trebbiano geblend. Wist u dat trebbiano eigenlijk ugni blanc is en vanuit Italië naar Frankrijk is gekomen?

Trebbiano situeren we vooral in Toscane en de Abruzzen maar hier spreken we van trebbiano di Soave of trebbiano Lugana, vermoedelijk verschillen de klonen per streek. Deze trebbiano is ook genetisch identiek gebleken aan de verdicchio uit de Marche, hoewel hij organoleptisch anders overkomt. Fruitig, floraal, mineraal, veel minder productief dan de garganega, en ook hoofddruif voor de recioto di Soave.

18

Soave Classico DOC 2021 van Azienda agr. Suavia, Monte Carbonare Die berg heeft een vulkanische bodem met klei. We hebben een monocépage garganega in het glas, van zeer oude stokken (50-60 jr oud), op 280 meter hoogte. Manueel geplukt, in inox verwerkt, zonder malo, lange lagering op inox van 15 maand en daarna nog 5 maand op fles.

Het domein bestaat 40 jaar , ligt in Fittà, een klein dorpje in de classico zone. De familieTessari, dat zijn vandaag 3 zussen:-Meri, Valentina en Alessandra. Ze zijn bio gecertifieerd sedert 2019.

Beschrijving: felgeel, intens gekleurd. Aromatisch schept hij de verwachting vettig te zullen zijn.

Heel rijp fruit (appel, perzik), bloemen, boter. Sommigen dachten dat de wijn houtlagering had gehad, maar dat is dus niet het geval. Smaak: een verrassende mond. Sterke aciditeit met veel spankracht. Goed evenwicht met een klein bittertje. Lange afdronk. Eindindruk: “Wow”. Door zijn kracht geen aperitiefwijn, eerder voor aan tafel bij een schotel. Een Soave die de appellatie eer aan doet, dat mag ook voor die prijs (nvdr).

Score: 14,5/20. Prijs: 19,22 € Foto: Porta Verona van Soave: Luc Wieme (2022)

19

Lugana, nee, geen Zwitserse wijn…

Ongetwijfeld de minst bekende wijn van de avond, die niets te maken heeft met de Zwitserse stad Lugano, die trouwens zijn eigen meer heeft, maar wel vooral te vinden aan de zuidkant van het Italiaanse Gardameer. De appellatie reikt ook tot in Lombardije met de provincie Brescia.

Bodemstructuur is vooral lichte klei en kalk. Lugana DOC geeft alleen witte wijnen, opnieuw en quasi uitsluitend nu van de trebbiano (min 90%). Men spreekt graag van trebbiano di Lugana, maar eigenlijk is het dezelfde druif die we in de Soave vonden. Het Lugana Consortium werd in 1990 opgericht om precies deze wijn meer bekendheid te geven.

Zenato, Santa Cristina, Lugana DOC 2022 Het domein waar deze wijn vandaan komt ligt in San Benedetto di Lugana, op 15 km van Verona. Sergio Zenato en zijn echtgenote Carla gingen hier van start in 1960 en hadden al vlug de faam om top trebbiano’s te maken. In 1990 breidden ze hun wijngaarden uit maar dan in de Valpolicella. In totaal hebben ze 95ha. Alberto en Nadia zijn de tweede generatie. De wijngaard waar deze monocépage-cuvée vandaan komt heet ‘Podere Massoni, met stokken van 50 jaar oud. Manuele selectie van de druiven, inox vergisting gedurende een goede twee weken, gevolgd door 4 à 5 maand lagering op inox ook, en dan nog een drietal maand flessenrust.

Beschrijving: witgeel, heel helder. Transparant. Aroma’s in de aanzet: animaal en putjesgeur. Dit was evenwel niet bij alle flessen het geval. Daarna floraal, steenfruit (perzik), appel, meloen, mineraal. Deze wijn heeft een sauvignon-blanc- kantje door kruisbesgeur. Heel droog in de aanzet, daarna een aanval van frisse zuren. Behoorlijk mineraal. Afdronk: Middellang.

Eindindruk: niet zo mondvullend als de vorige wijn maar wel heel elegant met pompelmoesbittertje in herinnering.

Score: 15,0/20 Prijs: 14,13 € De mystery bottle Onze wijnmeester kon deze keer niet aan de verleiding weerstaan om ons te verrassen én op de proef te stellen met een ‘bottiglia misteriosa’, een witte wijn van een wel zeer creatieve wijnfamilie: Umberto Pasqua en zijn zonen Ricardo en Alessandro. We hadden het raden naar de druif/druiven, de appellatie of iets speciaals qua vinificatie. Veel gokken, maar niemand dacht aan de complexe oplossing: namelijk een ‘multivintage’ wijn van vier jaren, 2013, 1, 16 en 17, telkens voor één vierde. Bovendien multicépage 85 % garganega, 10 % sauvignon blanc, 5 % pinot bianco, en dan nog houtgelagerd op nieuwe en 1 jaar oude vaten gedurende 8 maand.

Ze gaven hem bovendien als slogan mee: “ Hey French, you could have made this”... Een speciaal geval dus, you like it or not...

Pasqua Vineti e Cantina bestaat al een eeuw (1925) maar zette in 2007 een nieuwe hoofdzetel en wijnmakerij neer in San Felice (Verona). In 2009 trok Pasqua naar New York. Vandaag zijn hier de 2° én de 3° generatie aan de slag: Umberto met zijn twee zonen Ricardo en Alessandro.

Ze bewerken niet minder dan 140 hectaren, in verschillende appellaties dus, oa Soave maar ook hun Amarone ‘Mai dire mai’ (=zeg nooit nooit) is een ikoon.

20

Pasqua Vigneti e Cantine, Hey French, you could have made this, Bianco Veneto IGT Een IGT-wijn omdat hier duidelijk buiten de lijntjes is gekleurd.

Beschrijving: diep strogeel, helder Aroma’s: initieel: boenwas, tabak, leer. Na walsen: boter, vanille, amandelen, gerookt, abrikoos, ananas. Smaak: rond en vullend in de aanzet, daarna frisse zuren. Een kleine prikkeling. Het doet dus wel een beetje aan een houtgelagerde chardonnay denken. Afdronk: Middellang.

Eindindruk: heel mooi, gastronomisch. Deze wijn werd blind geproefd.

Score: 15,2/20 Prijs: 34,65 € Na de pauze schakelden we over op rood, om de Bardolino- en de Valpolicella-familie te belichten.

Bardolino Een DOC sedert 1968 en het jaar daarop verenigden de wijnbouwers zich in een Bardolino DOC Protection Consortium (jawel, in het Engels!) dat nu 900 wijnbouwers en 200 wijnmakers telt (en 100 ‘bottling workers’). Het areaal beslaat niet minder dan 2700 hectare, verdeeld over 16 gemeenten, waaronder uiteraard Bardolino, het stadje (7000 inw.) dat zijn naam aan de wijn gaf, maar dat was pas in de negentiende eeuw. Bardolino ligt aan de zuidoostkant van het Gardameer en is een levendig toeristenplaatsje, zeer idyllisch, met een leuk haventje en promenade en een autovrije oude kern. Je stapt er van het ene restaurant naar het andere terrasje, ijssalon of souvenirshopje.

Zes van de appellatiegemeenten vormen de ‘classico zone’, maar er is ook sedert 2001 een DOCG superiore, met welbepaalde verdeling van de druivenaanplant per cépage en met beperkter maximaal rendement per hectare: “Corvina (35 – 95 %, eventualmente sostituito da Corvinone per un massimo del 20%), Rondinella (5 – 40%), Molinara (max. 15%)”.

En sedert 2018 onderscheidt met ook nog 3 subzones of crus: La Rocca, Montebaldo en Sommacampagna.

Sedertdien is de molinara niet meer verplicht.

Het rendement ligt behoorlijk ook 63 hl/ha, de wijn moet 1 jaar lageren vooraleer hij op de markt komt, maar daar moet geen hout aan te pas komen. Maar best ook, want bardolino is meestal een eerder lichte, fruitige wijn.

Laten we de 4 druivenrassen even bekijken (het zijn ook die van de Valpolicella): Corvina Veronese (ook ‘cruina’ genoemd) is een late rijper, ideaal voor appassimento (=indrogen van de druiven na de oogst). Zijn aroma is fruitig, met rode en zwarte kers, braambes, pruim. Weinig tannnine maar mooie aciditeit.

Corvinone (= grote corvina) is allicht een mutatie of toch familie van de corvina, en heeft meer kleur en tannine. Hij zit daarom in de lift.

Rondinella kunnen we het kleine broertje van de corvina noemen, Zeer productief, ook goed voor indroging, geeft structuur aan de blend. Aroma’s: vooral kersen, maar ook cassis, pruim, kruiden, wat vanille en nootjes.

Molinara tenslotte, is op zijn retour, vinden we nog vooral in blends met merlot (elders in Italia).

Zeer licht v kleur, licht van structuur, hoge zuurtegraad en dan nog makkelijk oxiderend…

21

Monte del Frà, Bardolino DOC 2021 komt van de wijngaarden van de Sommacompagna waar al in de Middeleeuwen wijn werd gemaakt door de monniken. Massimo Bonomo begon in 1958 met een polycultuur boerderij maar maakte vanaf ’88 alleen nog wijn. Ondertussen zijn we aan de derde generatie (Marica, Silvia en Massimo). 137ha + 68ha in pacht, geen klein wijnboertje dus. De bodem is hier complex, van morene oorsprong. Corvina Veronese is dominant in de blend met 65%, en dan rondinella (30%) en een snuifje molinara (5%). Men werkt met een korte koude prefermentatie, vergist op inox.

Beschrijving: robijnrood, lichte kleur, doorschijnend, wit randje, mooie traantjes. Aroma’s: rood fruit (kersen, pruimen), kruiden, een beetje cederhout, een zurige toets. In de smaak inderdaad veel krieken, iets aards. Veel zuren, zachte tannine. Zacht in de mond. Middellange afdronk met bittertje. Eindindruk: zuren in de herinnering.

Score: 14,5/20 Prijs: 10,99 € En tenslotte de Valpolicella’s Dit is ongetwijfeld de bekendste Italiaanse wijn buiten de Piëmontezen en de Toscanen. De wijn is ook altijd populair in België geweest, meegebracht door de Italiaanse immigranten en o zo courant geschonken in de Italiaanse restaurants en pizzeria’s. Wie herinnert zich niet de fameuze ‘fiasco’s, de grote flessen in het rieten mandje, helaas dikwijls van héél bedenkelijke kwaliteit. Maar dat is toch wel voltooid verleden tijd. Vandaag heeft Valpo héél wat meer in zijn mars.

De regio omvat 19 gemeenten, waarvan 5 classico zijn (meest westelijk) en 5 Valpantena. Maar deze subappellatie (een vallei ten NO van Verona) is zo weinig bekend dat de meeste boeren de naam ‘Valpolicella’ verkiezen, logisch. Er zijn sedert 1990 twee DOC’s: Valpolicella tout court en Valpolicella Ripasso, en twee DOCG’s: Amarone en Recioto della Valpolicella. Daarmee heb je bijna de hele familie op een rij, want binnen de eerstgenoemde DOC is er ook de superiore.

We leggen zo dadelijk de verschillen uit, maar eerst nog vermelden dat de 7300 hectaren heel wat bodemvariatie hebben, van kalkrijk klei tot vulkanisch met basalt en in de lagere delen zand-grind-klei. De druiven kennen we al: corvina maakt 45 tot 95% uit; corvinone, rondinella en molinara kunnen 30 tot 50% geven. En er is ook nog een ander autochtoon ras, de oseleta, die cabernet en merlot moet vervangen.

6

Corte Scaletta, Valpolicella superiore DOC 2016 We proefden als eerste dus een superiore, van een ouder jaar, interessant om de evolutie na te gaan. Superiore betekent in Italië altijd een iets hoger alcoholpercentage, in dit geval 0,5 à 1% hoger dan voor gewone Valpo (11% minimum). Dus voor superiore is dat nog maar 12% alc./vol.

Daar komt meestal ook een wat langere verplichte rijpingsduur (a namento): 12 maand, niet noodzakelijk op hout.

Corte Scaletta is een jong bedrijf (2011) en ligt in Marcellise, bij Verona. Ze gebruiken uitsluitend eigen druiven en groene energie, geen herbiciden, Hun superiore komt van 2 percelen (mergel versus meer klei) en is een blend van 40% corvina, 30% rondinella en 30% corvinone.

Manueel geplukt in echt kleine kistjes van maar 5-6 kilo. Koude maceratie vooral, zachte persing na de AF. Wel een erg lange houtlagering van 30 maand + 6 maand fles.

Beschrijving: steenrood, dus al evolutie merkbaar; schitterende spiegel, helder. Aroma’s: alcoholisch in de aanzet, aardbeien, krieken op alcohol (Amaretto), tabak, ceder. Smaak: vlezig in de mond, een knapperige, rijpe wijn. Afdronk: middellang. Een evenwichtige wijn op zijn plateau.

Score: 14,9/20 Prijs: 20,54 € Ca’ Massimago, Marchesa MariaBella, Ripasso Superiore della Valpolicella DOC 2020 Ripasso (‘opnieuw gepasseerd’) is een succesverhaal binnen de Valpolicella-familie. Men mengt hiervoor de jonge druivenmost met geperste druiven en de gistresten van de Amarone cuvée.

Kortom de marc of ‘le vinacce’. Die bevat nog veel smaak en wat suiker; of men voegt wat gedroogde druiven bij de most. Men laat dit ‘brouwsel’ een dikke twee weken rusten en een tweede gisting doormaken. Het resultaat is een rondere, zachtrijpe wijn met iets meer alcohol en tannine. Kortom een soort tussenstijl. En er is zelfs Ripasso Superiore, wat betekent dat de wijn nadien nog gemiddeld een jaar gerijpt heeft in eikenhouten vaten: Cantina Massimago (°1883) ligt in Mezzane di Sotto en al twintig jaar voert Camilla Rossi Chauvenet hier de scepter (na studies in Italië, Spanje en Frankrijk). Amper 12 hectare, goed voor zo’n 100 000 fl/jaar. Ze voerde tussen 2008-14 een bio-conversie door en vernieuwde het domein in 2017. Ze werkt samen met de oeno-unief van Milaan en Conegliano. Haar Ripasso Superiore is dus bio, ondergaat lange schilmaceratie. Ze voegt pas na enkele maanden haar amarone vinacce toe. Waarom? Je moet immers wachten tot na de indrogingsperiode van die druiven. De wijn rijpt zoals al gezegd 1 jaar op eiken vaten.

Beschrijving: helder, doorzichtig, robijnrood, fijne tranen. Aroma’s in de aanzet: gesloten. Na walsen: rood fruit (vrij zoet), kruidig, rozijnen, gekonfijt fruit. Mollige aanzet, daarna aciditeit, een warme indruk, lichtstroeve tannine, toch verweven en homogeen. Wat zoet, deze wijn geeft de indruk dat er restsuiker aanwezig is. Knapperig. Afdronk: 5 à 7 s. De molligheid blijft hangen.

Eens proberen met canard à l’orange?

Score: 15,7/20 Prijs: 21,99 €

23

Campagnola Amarone della Valpolicella Classico DOCG 2018 Amarone, de grand seigneur van Valpolicella! Letterlijk « de grote bittere », bizar eigenlijk want hoewel de wijn veel tannine en een hoog alcoholgehalte bevat, komt hij zelden als bitter-droog over. Waarom? Dat heeft alles met het productieproces te maken. We starten met topkwaliteit druiven, manueel geoogst, die een “appassimento” ondergaan: ze worden in lage kistjes of op rieten matten, of opgehangen aan draden ingedroogd gedurende 3,5 à 4 maanden in een ‘fruttaio’, een goed geventileerde loods. Door dit proces verliezen ze zo’n 35-45% in gewicht maar krijgen ze een geconcentreerd suikergehalte. In december of januari worden ze gekneusd en ondergaan ze hun gisting, met als resultaat een wijn van 15% alc., met een behoorlijk restsuikergehalte, tot 12 gr/l. Meestal ondergaan ze daarna nog een jarenlange rijping op hout.

Dat geeft volle complexe wijnen, met een warm mondgevoel, rijpe tannine en een chocoladebittertje. We zitten op de rand van een versterkte wijn, serieuze huizen maken hem ook niet elk jaar. Corvina is de hoofddruif, dikwijls voor 2/3 van de assemblage. Het prijskaartje - 30 à 50 - is te verklaren door dat intensief en langdurig proces, én door het feit dat je omzeggens dubbel zoveel kilo druiven nodig hebt om een fles te vullen.

Campagnola (°1886) draagt de naam van de stichter Carlo Campagnola en ligt in Valgatara.

De huidige vierde generatie beschikt over een moderne infrastructuur, en hebben ook wijngaarden in Bardolino, Friuli en de Abruzzen. Bio gecertificeerd. Hun Amarone bestaat uit 75% corvina en corvinone en 25% rondinella. Ze drogen de druiven in op rieten matten. Een maand lange maceratie en gisting, met dagelijkse remontage. Twee jaar opvoeding in 60% grote Sloveense vaten van 20-50 hl) en 40% in Franse barriques, en daarna nog een half jaar rust op fles. Een huis met faam en een van de oudste trouwe huisleveranciers van Cavatappi.

Beschrijving: Mooie rode kleur, trage beentjes. Intens gekleurd. Aroma’s: in aanzet wat gesloten, animaal. Daarna: complexe neus: fruit, kruiden (peper), onderbos, rozijnen, chocolade. Smaak: Een frisse krachtige wijn met mooie zuren en medium tannine. Afdronk: Mooie lange afdronk, bittertje. Eindindruk: Deze wijn is “eten en drinken”, met een sterke prijszetting.

Score: 16,6/20 Prijs: 26,5 € Campagnola, Recioto della Valpolicella DOCG 2018 We eindigen ‘zoetjesaan’ deze mooie proeverij met een recioto. Deze wijn is gemaakt met dezelfde techniek als een amarone, maar deze keer is er geen volledige vergisting, die wordt voortijdig gestopt zodat we meer restsuiker behouden en een zoete wijn krijgen (onze wijn bevat liefst 130 gr/l di zucchero residuo). Bovendien selecteert en knipt men hiervoor vooral de besjes bovenaan de tros, dat zijn echte suikerbommetjes. Opnieuw is de assemblage 70% corvina/one en 30 % rondinella, maar de appassimento duurde hier nog langer: 140 dagen tgo 100 voor de amarone. Ander belangrijk verschil: de lagering op de lies gebeurt in inox op 10° C gevolgd door 3 maand rust op fles. Nog een weetje tenslotte: niet alleen Valpolicella maakt recioto’s, ook Soave en Gambellara (westelijk van Vicenza), dat zijn dus 3 DOCG’s van de 14 in de Veneto.

Beschrijving: robijnrood, niet doorzichtig, trage tranen. Mooie spiegel. Aroma’s: rood fruit: kersen, aardbeien (zowel vers als gekookt), bramen, krenten. Een fruitbom. Ook wat chocolade (je denkt even aan Banyuls). Smaak: heel veel molligheid, frisse zuren, tannine, mooi versmolten. Heel lange afdronk. Eindindruk: om van te genieten bij een “Sachertorte”.

Score: 16,4/20 Prijs: 17,95 € Luc Wieme Met dank aan de info van de wijnmeester Dominique 24

Banket 18 maart 2023 Tafelrede Foodpairing theatraal Beste vrienden commanderijleden, beste gasten Ik schreef weer maar eens een tafelrede.

Schrijven, de schrik der inspiratielozen, de nachtmerrie van de twijfelaars.

Soms, terwijl ik schrijf, heb ik het gevoel dat ik aan het dansen ben, een bedrijvigheid die ik helemaal niet beheers, dat ik aan het dansen ben op een slappe koord. Ik heb dan schrik dat, met dat gewiebel op die koord, de punten en komma's er zouden afvallen, dat ik zou struikelen over haakjes, of dat het gebruik van een ampersand eerder een beetje ambetant is om te lezen.

Ook hoofdletters baren me kopzorgen, of zijn het kopletters die me hoofdzorgen baren?

Dansen, al dan niet op een losse koord, betekent voor mij althans een beetje "met de voeten treden". Ook dat maakt me onzeker, treed ik de regels van onze taal hier niet met de voeten, trap ik niet op zere grammaticatenen, struikel ik niet over d, t of dt ?

Jaja., ik weet het, daar zijn ezelsbruggetjes voor, maar ik voel me niet graag een ezel, dat is me net een bruggetje te ver.

De hamvraag, nog zo'n woord: hamvraag... dat stamt nog uit de beginjaren '50 toen de eerste prijs steevast een ham was - de cruciale vraag dus is dan: "waarover wil ik spreken, waarover moet ik schrijven en hoe begin ik ermee?" en nog crucialer, de vraag: “zouden ze die ham niet zijn vergeten?”

Ik ben er dus zo mee begonnen.

Waarover ga ik spreken, ik weet niet zoveel, hou niet van roddelen, voor mij geen achterklap, dus ik heb besloten over mezelf te vertellen, geen leugens dacht ik, maar dan valt er niet zoveel te vertellen. Toch koos ik voor de waarheid, een beetje verrijkt met wat fantasie met daarbij in gedachten deze Engelse uitspraak: "It’s hard to accept the truth when the lies were exactly what you wanted to hear."

Gemakshalve heb ik de vertaling ook even aangepast, vrij vertaald dus: "Het is moeilijk de waarheid te geloven als er niet een beetje fantasie is bijgevoegd."

Diegenen die verwachten dat de tafelrede van een wijngildevoorzitter doorspekt zal zijn met allerlei interessante weetjes over wijn ga ik moeten teleurstellen. Ik ben een boerenzoon geboren in 1950, de “ham” periode dus, misschien was ik toen wel de eerste prijs, een ham, wie zal het zeggen? Over die eerdergenoemde ham, over het spek, bloedworsten en kopvlees weet ik echter alles, alles over het varken dus, van oren tot poten.

Maar ik kom van ver, van zeer ver als het op wijnkennis aankomt. Van thuis uit kreeg ik totaal geen wijngevoel mee, hoogstens een pintje van de toenmalige plaatselijke brouwerij vergezelde onze maaltijden. Feestjes waren quasi onbestaande. Later, bij mijn schoonfamilie was dat anders, mijn schoonvader zaliger sprak met een grote passie over de wijnen die op hun feestjes steevast de dis vergezelden en over zijn wijnkelder die ik telkens weer moest gaan bewonderen.

Hij toonde me zijn laatste aankoop:” kijk Frans, 6 flessen Pomerol” zei hij.

25

Maar nu terug naar dit moment, deze tafelrede schrijven, de muze kwam niet zomaar vanzelf, opletten om niet te gaan kopiëren want alles bleek al eens gezegd door de voorgangers… En dan begint het piekeren, dan komt de hamvraag, dat is blijkbaar ook de nachtmerrie van elk van mijn voorgangers geweest.

Martine, mijn vrouw, haalde me onlangs uit mijn gepieker toen ze me riep om te komen eten.

“En wat drinken we daarbij?” vroeg ze.

Aha. Foodpairing... Ik zocht even de betekenis op en vond: “Het op elkaar afstemmen van ingrediënten. De kunst van de kok. Een goed voorbeeld van foodpairing: Appeltaart met slagroom. Een slecht voorbeeld: Spinazie met aardbeienjam.” Google weet echt alles!

Blijkbaar is er bij foodpairing geen sprake van wijn noch bier noch andere drank, zelfs geen water... En net die foodpairing maar dan met wijn of welke drank ook was en is elke dag weer een hele opgave.

Vroeger dacht ik, ik maak een keuze op kleur... Ja, lach maar, ik was een echte leek op dat gebied. Ik had toen een lijstje gemaakt: Groenten met Vinho Verde, maar wat dan bij tomaten., wortels om nog maar te zwijgen van rode biet? Voor kreeft en aanverwanten leek een Rosé me de meest passende kleur te hebben. Bij kaviaar met schorseneren en zwarte pensen met mossels, zwart voedsel, een vin noir... Cahors dus. Bij rood vlees natuurlijk een rode wijn. Bij kip, en dan vooral die mooie gele maïskip had ik een vin jaune van de Jura in gedachten.

Ik vond mijn lijstje persoonlijk zeer geslaagd, alles netjes met de hand geschreven en alfabetisch gerangschikt in zo'n zak-notaboekje. Ik nodigde alleen maar beleefde mensen uit om te komen eten, die bewieroken zeker en vast mijn "goeie keuze van de wijn"! … dacht ik … Maar na verloop van tijd kwamen ze niet meer eten ..., jammer maar die dag paste hen niet,..., of ze kwamen wel maar vroegen iets alcoholvrij omdat ze toevallig allemaal, medicatie namen en ja, omdat daarbij geen alcohol mag van de dokter. Het leek wel een plaag, zoveel zieke vrienden ineens, en van corona was nog geen sprake toen. Je zag het er zelfs niet aan dat ze ziek waren.

Champagne bij het aperitief past altijd had ik gehoord, een schot in de roos bleek dat, en sommigen waren echt zuinig op hun laatste glas. Ze stelden voor om deze te blijven drinken voor de rest van de avond, tot en met het dessert. Die paste toevallig wel bij die medicatie, ik vermoed dat ze Aspro Bruis namen! En wij, wij bleven met de zo verstandig uitgekozen wijnen zitten, jammer.

Maar een goeie vriend wees me er ooit eens op dat die kleur eigenlijk niet zo'n rol speelde bij de wijnkeuze. “Ge moet rekening houden met de geur” zei hij.

In de wijn vind je werkelijk alles aan geuren terug, van chocolade tot belegen kaas en van bloemetjes tot een zwetend paard, van fruit tot tabak en al dan niet gedragen lederen schoenen, vanille en zelfs vers gebrande ko e met croissants... heel af en toe zelfs petrol en asfalt. Petrol en asfalt, dat ruikt naar wegenwerken, dus wijn met de geur van wegenwerken, wie had dat nu ooit gedacht. Wegenwerken, dat is zware arbeid, die wijn vraagt dus om stevige kost. Tevergeefs heb ik getracht dat alles te bevatten maar helaas, door al die wegenwerken ben ik er ergens de weg verloren.

Ik koos er dan maar voor om de gasten vooraf te verwittigen met een briefje, zoiets in de aard van...

26

Beste vrienden U bent van harte uitgenodigd op mijn verjaardagsfeestje.

Cadeautip: passende wijnen bij volgende gerechten.

En ik stuurde de menukaart met de uitnodiging door...

We serveren op deze speciale dag voor jullie, mijn beste vrienden: - Diverse hapjes met mee te brengen champagne.

Cadeautip: een flesje champagne Veuve Clicquot want de hapjes worden bereid door "la Grande Dame" mijn vrouw dus.

- Als “boers”, maar superlekker voorgerechtje serveren we op een sneetje brood een stukje zelfgemaakt varkenskopvlees met scherpe Gentse mosterd Tierenteyn, de beste.

PS: Het zwijn hebben we met veel liefde zelf opgekweekt vooraleer we het hebben geslacht. Ik had hartzeer toen het geslacht werd, het was zo'n lief beestje. Het had zelfs een naam, Petrus.

Cadeautip: laat het lieve beestje alstublieft in de dierenhemel en in onze gedachten voor eeuwig verder leven in een mooi kasteel in plaats van een zwijnenstal, in een Chateau Petrus bijvoorbeeld.

- Voor wie geen varkensvlees eet om zijn geloofsovertuiging en/of wat voor reden dan ook, hebben we een stukje entrecote dat we graag voor jullie zullen grillen, een rôti d’entrecôte dus.

Cadeautip: De meest noordelijke wijnstreek van de Rhône biedt hier de ideale wijn, een CôteRôtie van “La Turque” bijvoorbeeld, die moet wel “halal” zijn en zal zeker smaken.

- Als hoofdgerecht: Coq au vin; we vonden een aantrekkelijk uitziend receptje genaamd "kip Le Chambertin".

Cadeautip: een betere Bourgogne lijkt me daar het best bij te passen, laat je inspireren door de naam van het gerecht.

- Bij het dessert, een magnum frisco uit de Aldi, misschien een zoet wijntje?

Cadeautip: Yquem... euh ‘ik hem’ geen idee wat daarbij past en ‘ik hem’ er geen liggen om hem eens voor te proeven. We zijn met veel, dus 1 flesje van elk lijkt me nogal weinig, een magnum fles is misschien geen slecht idee en dat past meteen bij die “magnum” frisco.

Breng aub de flessen een dag tevoren even binnen opdat ik ze dan op de juiste temperatuur kan serveren, en voor de coq au vin is een extra flesje ‘le’ chambertin zeer welkom, het hoeft hiervoor zelfs geen magnum te zijn. Op de dag zelf hoef je dan niet met die flessen te zeulen, jullie zullen de handen al meer dan vol hebben met een bosje bloemen voor mijn vrouw en/of een kilootje pralines van Wittamer denk ik.

Dresscode: het mag losjes zijn, we zijn ook maar gewone mensen.

27

Het zou toch wel ééns moeten lukken dacht ik, … eindelijk.

Ik vraag me nog steeds af wat er toen is misgelopen, er is niemand komen opdagen.

Noodgedwongen hebben we wekenlang kopvlees met scherpe mosterd gegeten, de kip hebben we bereid met een fles vin de pays die een beetje kurk bleek te hebben, we serveerden er onze beste Rosé d'Anjou bij afgewisseld met een Beaujolais primeur. Echt lekker! De afwezigen hadden weeral eens ongelijk.

En zo zie je maar, beste vrienden, wijnkennis was me niet met de paplepel ingegeven.

Maar dat veranderde toen ik heel toevallig in Duitsland aan de Moezel bij een wijnboer logeerde, “Zimmer frei”. Daar ontstond een mooie vriendschap, ik spreek van het jaar 1990.

Eén wijn vond ik de max, de Mülheimer Sonnenlay Riesling Kabinett halbtrocken van 1989, niet te zoet, niet te zuur, niet te veel alcohol, fruitig en fris.

Ik volgde ook nog een wijncursus bij Wilfried en ik begon foodpairing met andere ogen te bekijken. Ik bekeek het eens van de andere kant en vertrok van bij de wijn om er een passend gerechtje bij te verzinnen. Het is net als even de vraag verzinnen waarop je het antwoord al kent.

Bij ‘mijn’ wijn, de intussen wat oudere halfdroge Riesling, verzon ik volgend recept. Het frisse ervan, samen met de mooie zuren, koppelde ik aan een bedje van een fris slaatje met vinaigrette. De complexiteit deed me besluiten om er iets gewaagds bij te maken. Daarom serveerde ik een lekker stukje everzwijnpastei met veenbessenconfituur en dat paste perfect bij het halfzoete van de wijn. Om het prikkelende petrolé smaakje te counteren besloot ik scampi te bakken in olijfolie met een fijngesnipperd teentje look - of twee, en een nog fijner gesnipperd pikant pepertje - of twee. Alles bij mekaar was het koud met warm, vlees met vis, zoet en zuur en zout en zeer pikant, enfin jullie merken nu wel dat ik zeker al veel vordering had gemaakt wat foodpairing betreft ...

De gasten waren dol op dat voorgerechtje, de smaak van het eten was zo intens, en zo pikant, dat het niet eens opviel dat de wijn eigenlijk al een beetje te ver geëvolueerd was. Het regende beleefde complimentjes terwijl ikzelf toen heimelijk besloot om mijn wijnvoorraad toch maar een beetje gevarieerder te maken.

Het waren gelukkig de laatste flessen en er bleef andermaal alleen nog die oude emotioneel bewaarde fles Le pin Figeac van 1953 van mijn schoonvader over, eenzaam en alleen… Meer moet dat niet zijn toch? Life can be simple!!

Bedenk vandaag dat ik er hier in ‘Coninxdonck’ bij was om die foodpairing te bespreken, dat kan alleen maar goeds betekenen toch?

Ik dank jullie voor de aandacht.

Uw voorzitter, Frans Moens

28

Menu- en wijnkaart Aperitief met receptiehapjes Champagne Guyot-Poutrieux, Cuvées Les Vertus d’Elise, Cuvée Brut Elise-Ambre Het domein werd gesticht door Élise Guyot-Poutrieux in 1920, in Vertus, in het zuiden van de Côtes des Blancs, boven Reims. Vandaag staat haar achterkleinzoon, sommelier Cédric Guyot, aan het roer. Hij maakt heel eigenzinnige champagnes. De cuvée Elise-Ambre, een blanc de blancs van chardonnay, is een assemblage van 50 % wijn van 2017 en 50 % vin de réserve van 2016-2014 uit een Solera-systeem. Bij de vinificatie op eikenhouten vaten, à l’ancienne, is er geen malolactische omzetting gebeurd, enkel bâtonnage gedurende 10 maanden. Een rijping van 4 jaar sur lattes zorgt voor een elegant en gera neerd product. Amper 3.000 flessen zijn er op de markt gekomen. Cédric heeft er ons nog een aantal uit zijn beperkte stock willen verkopen.

Mousserende wijn Aldeneyck, Pinot brut Het domein Aldeneyck is erg bekend en geliefd bij onze Commanderij, dankzij de fel gesmaakte degustatie die stichter Karel Henckens heeft verzorgd op 30 november 2019. Karel en zijn Nederlandse collega Harry Vorselen, eigenaar van het wijndomein Thorn, waren de grote pleitbezorgers van de unieke grensoverschrijdende appellatie BOB Maasvallei Limburg, die sinds 2018 erkend is door Europa. Een schitterend terroir, moderne technieken, strenge kwaliteitseisen, toewijding en passie staan garant voor de karaktervolle wijnen van domein Aldeneyck. Daarom hebben we Karel geïntroniseerd tot ere-gezel. De Pinot brut is een assemblage van pinot blanc, pinot gris en pinot noir. De rijping sur lattes van 30 maanden geeft aan deze schuimwijn een zeer fijne expressieve neus en een perfecte smaakbalans.

Voorgerecht - Carpaccio van gemarineerde Sint-Jakobsmossel-gerookte paling-radijsharingkaviaar-citroen Aldeneyck, Pinot gris barrique 2020 Van de Pinot gris barrique 2017 werden we in 2019 lyrisch. In de kronieken van Commanderij Gent lezen we o.m. dat hij een halssnoer van tranen had en een elastische afdronk van 5 tot 15 seconden. De jaargang 2020 is eigenlijk al lang uitverkocht. Hij werd door wijncritici beschreven als een kunstwerk en “een subliem sprookjeshuwelijk tussen delicate druiven en hoogstaand hout.

Het resultaat is gebottelde gratie, met een elegant evenwicht, een magische mondvullende textuur en een schitterend samenspel tussen zuivere zuurtjes en meesterlijke molligheid.” De fumé-toets zal u ook niet ontgaan. Speciaal voor ons heeft Karel een aantal flessen uit zijn persoonlijke reserve ter beschikking gesteld. Dé culinaire pinot gris bij uitstek.

Tussengerecht - Licht gerookte makreelfilet-tomatenrisotto-lente-ui-jus van schaaldieren Domaine Serge Daguenau et filles, Pouilly-Fumé, Clos des Chaudoux 2017 en 2019 Nooit is er in Commanderij Gent zo heftig gediscussieerd als tijdens de Pouilly-Fumé-proeverij op 18 september 2021. Dat de Daguenau van 2016 rokerige toetsen had, was evident. Maar dat die wijn, afkomstig van hun meest gekoesterde perceel Les Pentes des Chaudoux naar oesters geurde aan twee tafels, konden ze in Saint-Andelain niet geloven. De oestertjes in de marnes kimméridgiennes waren al te lang gefossiliseerd om zulk een aroma af te geven. Het ging volgens ons echter om een recent ontdekte fout : “le goût d’huître”, maar diverse laboratoriumanalyses hebben niets uitgewezen.

Wij hebben ter compensatie 6 flessen 2017 gekregen, maar serveren ook 2019. Een koude schilmaceratie van 10 uur en een lagering op lies fines gedurende 18 maanden zorgen voor de extractie van een mooie mineraliteit, gekonfijte vruchten en honing.

Hoofdgerecht - Gebraden kalfsfilet-jonge spinazie-geplette aardappel-Fine Champagnemorilles- merg Pannobile 2019 De eerste degustatie van 2022-2023 bracht ons naar Oostenrijk. We hadden de unieke kans om de rode Pannobilewijn te ontdekken van het beroemde gelijknamige collectief van negen wijnboeren die van de eenvormige Oostenrijkse wijnen af wilden. Inmiddels werken ze alle negen biodynamisch en produceren ze genereuze, smaakvolle wijnen van blaufränkisch, zweigelt en saint-laurent. Jaargang 2019 is veelbelovend en praktisch uitverkocht. We konden nog enkele flessen Pannobile 2019 van Anita en Hans Nittnaus verkrijgen, maar ook de wijnen van de acht andere wijnboeren komen aan tafel.

Domaine Jean-Jacques Confuron Op 27 november 2021 organiseerden we onze degustatie voor het eerst op een nieuwe locatie: Bedrijvencentrum de Punt, in aanwezigheid van Sophie Confuron en haar echtgenoot Alain Meunier Zij hebben het domein Jean-Jacques Confuron uitgebouwd tot een toonaangevende instelling. In Bourgogne waren zij pioniers in de biologische wijnbouw. Hun wijnen worden vandaag wereldwijd gewaardeerd om hun elegantie en hun zeer verfijnde, zijdeachtige tannine.

Het werd een ongeziene avond met gulle wijnen en gulle wijnboeren. In onze wijnstock bevonden zich nog enkele Côtes de Nuits, les Chaboeufs en La Vignotte, én Nuits-Saint-Georges, Les Fleurières, van het gezegende jaar 2017. Hoogstaande pinot noir in het glas!

Dessert - Millefeuille van bittere chocolade en hazelnoot-zilte karamel-witte chocoladecrunch van chocoladebiscuit-citroencrème Domaine de Crémone, Rasteau, Vin doux naturel 2016 Het wijndomein is slechts 20 jaar oud, maar is al lang een gevestigde waarde in Rasteau en in Cairanne, in de Zuidelijke Rhônestreek. Het kan roemen op oude wijnstokken van 75 jaar en produceert zeer karaktervolle wijnen. Op het etiket staat steeds een viool en de relatie met het Italiaanse Cremona, de bakermat van de Stradivariusviolen, is overduidelijk. Patrice Barbieri, de oprichter van Domaine de Crémone wilde met die naam ook hulde brengen aan zijn grootvader, die daar geboren was. Samen met zoon Thomas maakt Patrice authentieke wijnen op biodynamische leest geschoeid. Hun vin doux naturel (VDN) 2016 is een monocépage van grenache en kreeg gedurende 3,5 jaar een oxidatieve opvoeding. De prachtige balans tussen molligheid en aciditeit zorgt voor een fijne spanning. Een magnifieke dessertwijn!

30

Intronisatie Gezellen: Bavo Van Eyken Willem Taildeman Christiaan Demets Meesters: Kelly De La Ruelle Dominique Santens Philippe Khazzaka Eregezel: Karel Henckens van Wijndomein Aldeneyck

31

Vignobles Robin Geschiedenis Château Rol Valentin De geschiedenis van het familiaal landgoed Château Rol Valentin gaat ver terug in het verleden zoals de verschillende edities van het standaardwerk Féret bevestigen. (Edouard Féret bracht in 1850 deze encyclopedie over “Bordeaux et ses vins” uit. Het is ondertussen aan zijn 19° editie toe en heeft ook uiteraard een zeer informatieve website. https://bordeaux.feret.com/fr/figurer-dansbordeaux-et-ses-vins).

Maar het is met de komst van Eric Prissette (ex-voetballer van o.a. Lille OSC) in 1994 dat het domein een grote vlucht neemt op het gebied van kwaliteit en mediabekendheid. Wat Eric verwierf was een klein huis gebouwd in de Girondijnse stijl. Die zijn over het algemeen rechthoekig, gemaakt van gekapte steen, tellen meestal minstens twee verdiepingen, en een pannendak.

Het domein is ondertussen een bekende en internationale referentie geworden in de SaintEmilion wijnstreek en wordt al enige jaren goed beoordeeld door de grootste wijncritici en journalisten.

In 2009, toen Alexandra en Nicolas Robin het landgoed kochten, zagen ze het potentieel en bleven ze werken aan de verbetering van de kwaliteit van de wijngaard. Ze wonen nu ter plaatse met hun kinderen en zetten de traditie van de familiewijndomeinen van Saint-Emilion voort. In 2019 pakten ze het groot aan met de bouw van een nieuwe chai van wel 500m², waarvan 200 m² voor het productieproces.

Vanaf het begin zijn ze dagelijks bezig geweest met de wijngaard, de wijnkelder en hebben ze geïnvesteerd in een nieuwe en moderne wijnproductieruimte en rijpingskelder die beantwoordt aan de laatste normen qua vinificatie en oenotoerisme. Een bezoek aan het wijndomein loont echt de moeite en er bestaan verschillende formules; deze met een wijn-gerecht combinatie is echt een aanrader.

Terroir Een groot terroir… want het domein ligt net naast het bekende Château Valandraud (SaintEmilion, Premier Grand Cru Classé).

De oppervlakte bedraagt 7,30ha en is geografisch opgebouwd uit twee complementaire terroirs, die 7 km verwijderd zijn van mekaar, het kleinste perceel in het verlengde van het plateau van Saint-Emilion waar zich de meeste Saint-Emilion Grand cru classé wijndomeinen bevinden.

Eén perceel ligt op het grondgebied van Saint-Étienne-de-Lisse (5.50 ha) op het kalkplateau en de klei-kalkhelling tussen Château Valandraud (1er Grand Cru Classé) en Château Fleur Cardinale (Grand Cru Classé). Het tweede perceel bevindt zich op het grondgebied van SaintÉmilion (https://vins-saint-emilion.com/) niet ver van het middeleeuws stadscentrum (1,80 ha) op het noordwestelijke plateau (zanderige glacis op klei), in het Corbin-gebied (niet ver van Château Chauvin, Château Laniote en Château Ripeau).

32

Wijngaard De 7,5 ha grote wijngaard van Château Rol Valentin is beplant met 78% merlot, 15% cabernet franc en 7% malbec. De gemiddelde leeftijd van de wijnstokken is 40 jaar. De plantdichtheid bedraagt 7.500 stokken / ha. De grond wordt op 4 manieren bewerkt (“labourage”, 4 traditionele grondbewerkingen, eenvoudige en dubbele Guyot-snoeiwijze, snoeien aangepast aan de groeikracht van de wijnstok, selectie van trossen (“groene” oogst) vanaf de bloei tot halverwege de véraison (kleurverandering van de druiven van groen naar blauw), complexe maar beperkte effeuillage (= een deel van het bladgroen verwijderen) vanaf eind juni tot 10 tot 15 augustus, dat is normaliter het moment van de véraison (= de kleurverandering van de druiven, van groen naar blauw).

Biodiversiteit op het voorplan Voor Alexandra en Nicolas ROBIN, die op het kasteel wonen, is het milieu een belangrijke factor voor het beheer van het wijndomein. Château Rol Valentin is altijd vrij geweest van herbiciden en is HVE3 gecertificeerd sedert 2019.

De wijn Oogst : De druiven worden voor de oogst op de wijnstok getrieerd en daarna in kleine recipiënten (cagettes) geplukt, ontsteeld en verder getrieerd op een Mistral trieertafel (luchtstraalsysteem).

Vinificatie/Opvoeding : Voor meer e ciëntie en precisie wordt aan elk perceel en druivenras een betonnen of houten gistingsvat toegewezen (parcellaire vinificatie). De extractie gebeurt door pigeage (de hoed wordt a.h.w. in de most ondergedompeld en naar beneden geduwd). De wijn wordt dan samen met de droesem afgevoerd naar andere houten vaten waarin de malolactische gisting zal plaatsgrijpen. Na deze malolactische gisting rijpt de wijn 14 tot 16 maanden op de droesem in partieel nieuwe eiken vaten.

Wijn en gerecht : Past perfect met gegrild mooi rood kwaliteitsvlees met bv. Een Bordelese wijnsaus. Pasto ok goed met wild of harde smaakvolle kazen.

Wijnconsult : hiervoor doen ze beroep op twee van de bekendste ‘flying wine consultants’: Stéphane Derenoncourt (https://www.derenoncourtconsultants.com/fr/) en Michel Rolland. De nieuwe installaties én de tips van beide heren liggen allicht aan de basis van de erkenning en bekroning tot Grand Cru classé bij het laatste St-Emilion klassement van september 2022. (de volledige lijst van dit klassement kunt u oa raadplegen in het voorlaatste nummer van Ken Wijn Magazine nr 37, p 52).

33

We vermelden hier ook graag terloops dat onder de 17 (!) nieuwkomers in de Grand Cru Classé categorie er nog enkele ons heel bekende kastelen zitten: de Clos Saint-Julien van Catherine Papon-Nouvel (we bezochten haar op onze Bordeaux Commanderijreis in 21) en twee kastelen van de Gentse familie De Schepper: Tour Baladoz en Croisille. Bravo!

Oenotoerisme Bezoekers kunnen de nieuwe wijnproductiesite en de vatenkelder van Château Rol Valentin in Saint-Etienne-de-Lisse bezoeken, en de wijnen proeven in het proeflokaal. Er is keuze uit verschillende formules.

Andere wijndomeinen gerund door de Familie Robin Naast Château Rol Valentin beheert de familie Robin ook nog andere wijndomeinen in Bordeaux en andere streken in Frankrijk. In de Gironde alleen al is dat in totaal 66 hectaren.

SAS Vignobles Robin is goed voor productie en distributie van 500 000 flessen per jaar, waarvan er 60% naar het buitenland gaan (25 landen).

Château de Laussac (Casitillon, Côtes de Bordeaux Het domein (31 ha, 75% merlot en 25% cabernet franc, 40 jaar oude wijnstokken) gelegen in de gemeente Saint-Magne de Castillon (AOC Castillon Côtes de Bordeaux), omvat 10 hectare wijngaarden. De jaarlijkse productie van 60.000 flessen is verdeeld in 4 rode wijnen die overeenkomen met de verschillende terroirs. De cuvée “Sacha” (60% merlot en 40% cabernet franc, 45 jaar oude wijnstokken en opvoeding in 100% nieuwe eiken vaten van 225 l) wordt enkel in de beste jaren gemaakt.

34

Château Angelot Robin (Montagne Saint-Emilion) Alexandra en Nicolas Robin zetten hun investeringen verder met de aankoop op 9 januari 2019 van Château Angelot Robin (28 hectaren), een naburig eigendom van Château Gontet. Het is gelegen in Montagne Saint-Emilion en het kasteel is een echt juweeltje.

Château Gontet (Montagne Saint-Emilion) Afkomstig van verschillende generaties van wijnmakers uit Libourne, kocht Jean-Loup Robin Château Gontet in 1980. Zodra hij op het domein aankwam, moderniseerde hij de gebouwen en de wijngaard. Jaar na jaar haalt hij het beste uit dit prachtige terroir gelegen op de kleikalksteen hellingen van de Montagne Saint-Emilion en Puisseguin Saint-Emilion herkomstbenamingen.

Clos Vieux Taillefer (Pomerol) Clos Vieux Taillefer (3,80 ha; 100% merlot, 40 jaar oude wijnstokken) was oorspronkelijk een perceel wijnstokken dat in 1875 door de familie ROBIN werd gekocht. In augustus 2008 kochten Nicolas en Alexandra Robin het van hun grootvader Francis Robin. Het is het begin van een prachtig avontuur. De nieuwe eigenaren hebben er meteen goed voor gezorgd. De wijngaard werd uitgebreid in 2009, gevolgd door de bouw van een vinificatiekelder in 2010 en een vatenkelder in 2013.

Le Clos Sainte-Maxime (Côtes de Provence) Martine en Jean-Luc Roché (de ouders van Alexandra Robin) nemen Clos de Saint-Maxime over in 2019. Le Clos de Sainte-Maxime geniet van de meeste aandacht en zorg op het gebied van wijnbouw en vinificatie in een geest van uitmuntendheid en de zoektocht naar perfectie.

Het domein ligt in de gemeente Sainte-Maxime in de Côtes de Provence AOC, en is een van de twee Domaines Viticoles in Sainte-Maxime. De jaarlijkse productie van 11.500 flessen is verdeeld over 1 rosé wijn en 1 rode wijn (1.500 flessen).

Het was de bedoeling dat David en Alexandra zelf aanwezig zouden zijn (op instigatie van Michel) maar dat is door last minute omstandigheden niet gelukt. Wie wil kwam op 21 januari was David Hamelin, exportmanager bij SAS Vignobles Robin. David was voorheen al werkzaam in de wijnexportsector, o.m. bij Terre de Vignerons, de Unie voor productie en commercialisering van 10 wijncoöperatieven in Entre-deux-Mers (Gironde) en Pays Duraquois (Côtes de Duras, Lotet-Garonne). Als geen andere kent hij de wijnen uit de Bordeauxstreek én die van SAS Vignobles Robin, het was wél overduidelijk dat de man zijn marketing en prospectie functie wilde waarmaken. We proefden zeven wijnen van dit bijzondere huis. We begonnen met een horizontale proeverij van 4 wijnen uit 2019, en vervolgens ontdekken we oudere jaargangen. Het druivenras merlot zet de hoofdtoon en wordt bij Vignobles Robin geblend met cabernet franc, behalve voor Clos Vieux Taillefer, een monocépage merlot.

Michel De Cuyper

35

Michel liet in zijn presentatie onderstaande dia zien ter illustratie van de klimaatopwarming.

Zoals je kan merken constateren we op amper 40 jaar een temperatuurstijging van 12° naar 14°.

Die heeft vooral een duidelijke impact op de merlot, de belangrijkste druif van St-Emilion en bij uitbreiding van de hele rechteroever. Merlot is een druif met relatief weinig zuren, eerder zachte tannine en ontwikkelt vlug een hoge alcoholgraad. Maar nog belangrijker is dat de druif een vroege rijper is: hij ontknopt amper 2 dagen na de chasselas en bereikt zijn volle rijping gemiddeld twee weken en half na de chasselas (die wordt als vroegst rijpende druif als ijkpunt genomen, op de échelle de maturité door Victor Pulliat ontwikkeld in 1879). Dat is een stuk sneller dan de cabernet franc (‘assez tardif, 2° époque’) en zeker dan de cabernet sauvignon, die nóg 8 à 10 dagen later rijp is. Door de opwarming van de aarde worden de druiven in Europa minstens 2 à 3 weken vroeger geoogst dan 40 jaar geleden. Maar desondanks zien we dat het gemiddelde alcoholvolume van de merlots op 25 jaar tijd gestegen is met 2,5° (RVF, “Tout savoir sur les vins bio”p23)! Dit betekent ook dat de kans op overrijpe druiven, die we helemaal niet met Bordeaux associëren, reëel is, en dat dit in de toekomst alleen maar zal verergeren. De wijnbouwers moeten hier dus proberen op te anticiperen, en dat doen ze op de rechteroever nu al door meer cabernet franc aan te planten (en zelfs cabernet sauvignon, vroeger de kleine, derde speler). Die is dus voorlopig de grote winnaar in dit verhaal (lees er meer over in Ken Wijn Magazine nr 38, weliswaar toegespitst op de Loire, waar hij nog duidelijker triomfeert). Het risico op vegetale toetsen, teveel extractie en bitterheid is immers veel kleiner geworden de laatste jaren.

Voor mij persoonlijk liever meer cabernet(s) in de Saint-Emilions dan bordeaux te moeten drinken gemaakt van ‘geimporteerde’ druivenrassen. Sedert de jaargang 2021 liet de INAO immers de aanplant toe van volgende vier rode rassen: arinarnoa (kruising merlot-petit verdot, °1956), castets (vroeger vooral op rechteroever, nu bijna verdwenen), marselan (kruising cab. sauv. en grenache , °1961 in Marseille, vandaar de naam) en touriga nacional. Die vier rode en nog 2 witte (alvarinho en de voor mij totaal onbekende kruising liliorila) werden weerhouden na een testperiode van 2019-21 met 52 mogelijke cépages op een perceel van de INRA à Villenaved’Ornon, in de Graves. Er zijn evenwel restricties: de nieuwkomers mogen maar 5% van de aanplant en 10% van de assemblage uitmaken, en ik heb de indruk dat ze vooral in AOC Bordeaux en Bordeaux supérieur zullen opduiken. Wordt vervolgd….

Luc Wieme 36

De proefcommentaren Château Angelot Robin 2019 Montagne Saint-Emilion De wijnoppervlakte van 25 ha klei-kalk bodem is beplant met 75% merlot en 25% cabernet franc, gemiddeld 40 jaar oud. 7500 stokken/ha. Elevage duur kan variëren van 8 tot 14 maand.

Kleur: Paarsrood met mooie traantjes, doorschijnend. Rijp rood fruit (kersen), kruiden, lichte toets van cederhout. Smaak: Fijne zuren met gepaste molligheid, zachte tannine. Afdronk is middellang. Eindindruk: Een bittertje in de herinnering.

Score: 13,8/20 Prijs: 9,9 € Château Rol Valentin, Les Valentines 2019 Saint-Emilion Grand Cru (toen nog geen Grand Cru) Hier is de verhouding 85% merlot, 10% cabernet franc en 5% malbec. Zeer laag rendement van amper 28hl/ha. Oogst eerste week van oktober ‘19.

Kleur: Iets geconcentreerder dan de vorige wijn. Robijnrood met een mooie viscositeit. Aroma’s: Eerst komt de houtlagering, daarna het fruit: een mix van rood en zwart fruit. Kruiden (munt, witte peper), naar het einde toe boisé vermengd met fruit. Smaak: Harmonisch, een goede balans van molligheid, zuren en tannine. Een ronde wijn. >Lange afdronk. Eindindruk: Er zit wat spanning in deze wijn, er is voldoende vulling.

Score: 15,0/20 Prijs: 16,2 € Château de Laussac 2019 Castillon Côtes de Bordeaux Saint-Emilion ligt op amper 8 km van deze wijngaard die jaarlijks zo’n 60000 flessen op 10 hectaren oplevert, in 4 cuvées. Opnieuw is de verhouding ¾ merlot, ¼ cabernet franc. 5500 st/ha. 40 jaar oude stokken. De malo vindt plaats op de vaten, 90% van de wijn zat in vaten van 400 litere, 14 à 16 maand. De overige 10% werd opgevoed in betonnen eivormige cuves.

Oenoloog consultant: M Rolland.

Donker robijnrood, geconcentreerd, grote dikke tranen. Aroma’s: Immobiel: viooltjes en fruit, na walsen: gebrande toetsen (tabak), kruiden, fruit (aardbei, bosbes). Smaak: Evenwichtige tannine.

Een volle, ronde wijn.Afdronk: Lang. Eindindruk: Een complexe wijn met een klassiek karakter.

Score: 14,6/20 Prijs: 13,5€ Clos Vieux Taillefer 2019 Pomerol Niet te verwarren met Château Taillefer, eigendom van Moueix. Amper 2,3ha, maar dat is typisch voor deze appellatie waar bijna geen grote spelers (in oppervlakte natuurlijk!) zijn, en die ook nooit een klassement hebben ingesteld. Typisch zandterroir met de fameuze crasse de fer. Een 100% merlot, stokken van 40 jaar en 6600 per ha. 14 maand oudering op vat.

Kleur: Donkerrood, geconcentreerd, mooie tranen. Mooie schijn. Aroma’s: Zwart fruit (bosbessen), aardse aroma’s. Eerst boisé, ceder, licht getorrefieerd. Nadat de wijn wat opgewarmd is in het glas: aardbei, kruiden (laurier). Complexe neus. Smaak: Mooie zuren, de wijn heeft fraîcheur.

Vlezig. Eindindruk: Heel mooie wijn, met toch nog zeer presente tannine.

Score: 16,0/20 Prijs: 35,1 €

37

Château de Laussac Cuvée Sacha 2016 Castillon Côtes de Bordeaux 60% merlot en 40% cabernet franc, rendement van 35 hl/ha. Een zeer mooi jaar, dat krachtige, rijpe wijnen opleverde.

Kleur: Kersenrood met een paars randje. Mooie spiegel, veel trage tranen. Aroma’s: Een complexe neus: rijp zwart fruit (bosbessen), gebrande toetsen, rokerig, animaal, onderbos.

Smaak: Evenwicht tussen zuren en tannine, gedragen door voldoende molligheid. Vlezig. Lange afdronk.

Score: 16,1/20 Prijs: 18,9 € Château Rol Valentin 2018 Saint-Emilion Grand Cru 90% merlot en 10% cabernec franc. Wat groter rendement van 41,7hl/ha. 2018 vormt samen met de twee daaropvolgende jaren ‘un grand trio’, net zoals het geval was in 1988-90.

Kleur: Intens rood, mooie viscositeit. Aroma’s: Immobiel: gebrand (chocolade), zwart fruit. Na walsen: rood fruit, munt, de alcohol komt wat naar voren. Smaak: Fijne aciditeit en edele tannine.

Mooie rondeur en lengte. Eindindruk: Krachtige wijn met veel bewaarpotentieel.

Score: 16,7/20 Prijs: 41,4 € Château Rol Valentin 2014 Saint-Emilion Grand Cru Zelfde assemblage verhouding als de ’18. Wel een week later geoogst (6-15 oktober). Een koude zomerperiode, gevolgd door een mooie ‘été indien’ zorgde voor een ‘klassieke’ Bordeaux millésime.

Kleur: Bijna zwart, mooie dikke tranen. Aroma’s: In de aanzet licht animaal. Daarna zeer rijp fruit, bijna jammy. Lichte kruidigheid. Smaak: evenwichtig, mooi versmolten. Vol én filmend.

Kortom eigenlijk zeer verrassend voor dit millésime. “Voor mij de Pomerol van de avond” (LW).

Score: 16,6/20 Prijs: 34,2 € Proefcommentaren genoteerd door Peter Kok. Enkele nuttige websites: https://chateaurolvalentin.com/ https://www.topwijnen.be/nl/product/wijnen/frankrijk/bordeaux/saint-emilion/saint-emilion-grcru/chateau-rol-valentin/WN102041 https://wijn-leuven.be/Ch%C3%A2teau-Rol-Valentin-Saint-Emilion-Grand-Cru-2016-p115817586 https://palaisduvin.be/nl/products/rol-valentin-2001-st-emilion-75cl-chateau-rol-valentin-merlotrouge-2001 https://www.bottleadvice.com/nl/shop/wijnen/rode-wijn-kopen/chateau-rol-valentin-07/

38

Sponsor van het eerste uur: Alhambra.

Kon er in dit jubileumnummer een ‘speciale vermelding’ ontbreken van onze sponsor van het eerste uur? In het eerste nummer mét reclame katernen stond immers al het ‘huis van vertrouwen’ Alhambra vermeld (WS nr 2, pagina 12). Gomaar schetste al in zijn reeks ‘Focus op onze sponsors’ (WS nr 91) een beeld van de huidige zaak aan de Brusselse Steenweg, ter hoogte van de terminus van tram 2, maar zoveel aspecten van het verhaal van Alhambra kwamen niet aan bod en verdienen toch even in de schijnwerper geplaatst te worden. Carine en An beantwoordden met graagte mijn nieuwsgierigheid.

LW: Laten we beginnen bij het begin: hoe kwamen jullie – An De Clercq en Carine Goedertier, Geert Leyns en Luc Van Damme - ooit samen én op het idee een zaak op te starten met Spaanse én Portugese wijnen?

We kenden elkaar al van op onze schooltijd, Luc en Geert zaten samen in het middelbaar op de Lindelei en we gingen al vlug met ons vier samen op reis, naar Spanje dat ik (Carine) goed kende omdat ik al van mijn twaalfde jaarlijks naar Catalunya op vakantie ging met mijn ouders.

Mijn aanleg voor talen deed mij dan ook opteren voor een opleiding Engels-Spaans aan de Tolkenschool, al snel aangevuld met avondschool Portugees.

LW: En hoe kwam de wijn in het verhaal?

We dronken wel alle vier graag een glas wijn en merkten dat het aanbod Spaanse wijn hier in België heel beperkt was, op een paar klassiekers na: de Marques Rioja’s, de cava’s van Codorniù en Freixenet, liefst geserveerd met tapas en jamòn… dat was het zowat. We waren getriggerd en volgden daarom een wijncursus bij Guy Masco, toen al voorzitter van VTB wijnkring (nvdr: en jarenlang lid van onze Commanderij tot aan zijn dood in 2013, lees WS 69 p4). An en ik begonnen dan met een wijnstandje op de VTB wijnbeurs en andere lokale wijnevents waar ze al enkele zelf geïmporteerde wijnen – Riba Mar van Paulo Da Silva, en Rioja van Carlos Serres, wat later Heredad de Baroja en Pinord – presenteerden.

Via die laatste leerden ze Priorato kennen, toen nog een onontgonnen regio, en dat ging zo verder: van de ene wijnstreek en wijnbouwer naar de andere kregen ze tips en stalen. Hoe gek het ook mag klinken, de andere passie van Carine, paardrijden, bleek eveneens een piste om importeurs en wijnbouwers binnen te halen (denk maar aan José Lobo van Casal Branco, quinta én stoeterij waarvan Alhambra de eerste klant is). Ook hun eerste Madeira kwam ‘te paard binnen’ Justino’s. Sommigen verdwenen met de jaren, anderen zijn nog steeds in het gamma van Alhambra aanwezig en ondertussen (h)echte vrienden geworden. Het Dao label Quinta de Cabriz was ook zo’n primeur (en mijn eerste Portugese fles wijn ooit) waar een hele ontwikkeling en verwikkelingen aan verbonden zijn en die leidden tot heel wat referenties uit hun gamma, denk maar aan de Global Wines, Casa de Santar, Herdade do Feixo, Covela, enz.. Teveel en te complexe stories om hier uit de doeken te doen.

LW: Ik herinner me nog zeer goed het kleine, gezellige winkeltje in de Waaistraat 16, aan de Vrijdagsmarkt, waar jullie van start gingen.

Ja, met een kelder- en een eerste verdiep waar we proeverijen organiseerden en af en toe een tentoonstelling. Maar veel te klein en onpraktisch voor leveringen en parking… An: we bleven er zes jaar, van 1990 tot 96, en dan kochten we een pand in de Alpacastraat, mét goederenlift, waar ooit Daskalides pralines en gommetjes maakte. Carine: De grote bovenruimte werd half magazijn, als degustatieruimte. Maar ook dit voldeed na een tijd niet meer, mede door de parkeerproblematiek die meer en meer uitdeinde, en door de Decascoop vlakbij

LW: En toen kwam ‘de grote sprong voorwaarts’.

Ja, in december 2010 openden we hier, na een grondige renovatie van deze gewezen Suzuki garageruimte.

LW: En ging die nieuwe locatie uitbating ook gepaard met een uitbreiding van jullie gamma?

We hebben onmiddellijk een diepvries- en een koelcel laten installeren, en doordat we hier veel meer ruimte hadden konden we ons gamma voedingswaren uitbreiden, tot meer dan 100 referenties. Voor de wijnen zitten we aan zo’n 220, en dan tellen we nog niet de jaargangen voor Port en Madeira.

LW: Mij komt het voor dat er niet zoveel cavisten zijn die naast hun wijnen zo’n aanbod ‘food’ etaleren. Is dat een bewuste strategie geweest?

We hebben altijd gevonden dat bij een goed glas wijn ook lekkere dingen passen, zoals jamón, chorizo, kazen en zoveel meer andere tapas …, die zijn we dus al vlug gaan importeren. Ook ingrediënten voor paella bvb, die hebben we trouwens een hele tijd aangeboden via een bevriend traiteur. We integreren die voedingsproducten ook in onze geschenkpakketten, voor particulieren én voor bedrijven. Voeding is wel behoorlijk arbeidsintensief, maar maakt toch minstens een vierde uit van onze omzet in de winkel.

LW: An en Carine, jullie zijn er altijd in de winkel om de klanten te bedienen en raad te geven in hun wijnkeuze. Daarmee zijn jullie beiden toch echt wel ‘het gezicht’ van Alhambra.

Vergeet niet dat Luc en Geert de contacten leggen met de horeca, daar zijn ze niet alleen de leveranciers maar ook het aanspreekpunt. Zij stellen aan de restaurants ook nieuwe wijnen voor.

Een tijd lang combineerden ze dat met hun (deeltijdse) job bij Volvo, maar na een tijd was dat niet meer praktisch doenbaar en werd dit een fulltime bezigheid.

LW: Horeca is ongetwijfeld een essentieel ‘afzetgebied’ voor een cavist om het noodzakelijke volume te halen. Maar zijn ze ook geen moeilijke klanten?

Wel horeca is zeer divers: je hebt horeca die de betere wijnen zoekt voor het hogere segment en daarnaast heb je de horeca die courante, vlotte wijnen wil serveren aan het grote publiek. Je hebt er die stockwijnen kopen en dadelijk betalen, maar evengoed zijn er die grote stocks willen maar pas na maanden betalen… Horeca is ook belangrijk voor ons omdat onze wijnen op die manier ook worden ‘gezien’, ze betekenen zo een gratis publiciteit voor ons.

LW: Jullie quatuor-taakverdeling is in mijn ogen altijd een sterke factor geweest in jullie succes. Carine die de administratie beheert, An die graag achter de toog met de voedingswaren staat, en de twee mannen op de baan.

Het is vooral belangrijk dat iedereen doet waar hij of zij goed in is. Carine: je moet mij niet met een camionnette in Gent doen rondrijden! Luc en Geert verdelen bvb ook hun werk niet per regio - hoewel Luc eerder centrum Gent aandoet - maar bedienen elk van hun kant die klanten waarmee ze de beste band hebben.

40

LW: Ook als er moet beslist worden om nieuwe wijnen of een nieuwe producent binnen te halen, zijn jullie met vier om dat te doen er overeen te komen. Gaat dat zo in zijn werk?

Er wordt dan inderdaad hier geproefd, door ons alle vier, en ja, soms zijn de meningen verdeeld.

Dan geven we het toch soms een kans na een invitatie van de producent en een proeverij met hem erbij. Dan zien we wel verder hoe de verkoop loopt. Een nieuwe referentie moet ook passen of een plaats vinden in ons gamma, of een nog ontbrekende regio. Zo heeft het bvb geen zin om nòg een Toro binnen te halen terwijl we al meer dan twintig jaar met het Vega Sauco gamma als vaste waarde werken. Ook de prijsklasse speelt mee: kunnen we naast een dure wijn geen goedkope(re) plaatsen? Bovendien komen er steeds nieuwe appellaties bij. Aanbod en verleiding genoeg dus.

LW: Jullie organiseerden ook altijd uitgebreide opendeurdagen, is het niet?

Vroeger richtten we er zelfs vier per jaar in, nu hebben we dat om praktische redenen gereduceerd tot twee: zo houden we meer rekening met de vakantieperiodes en kunnen we meer wijnbouwers per keer naar hier halen, dat is ook gemakkelijker en leuker voor hen. Het vergt ook organisatorisch telkens een hele voorbereiding. LW- Zeker, enkelen onder ons, Philippe Tielemans, Michel De Cuyper en ikzelf hebben illo tempore meermaals en graag een tafel ‘bemand’.

LW: Het is mij ook altijd opgevallen dat jullie daar telkens een zeer breed gamma laten proeven én zelfs probleemloos hele dure flessen open trekken. Een bewuste keuze?

Ja, maar we willen ook vooral en meer en meer focussen op de wijnen van de wijnbouwers die de moeite deden/doen om tot hier te komen voor een weekend. Zo waren ze de laatste keer zelfs met twaalf!

LW: Ik gaf het al aan, jullie zijn een van onze eerste sponsors en de enige die 29 jaren trouw in de Wijnspiegel prijkt. Voelen jullie daar nog steeds die link en band van vertrouwen?

Jazeker, de oude garde kennen we nog goed, maar het is wel zo dat we de jongere generatie niet (zo goed) meer kennen, tenzij zij zich kenbaar maken als lid. Wijzelf zijn spijtig genoeg al een aantal jaren geen lid meer omdat dat niet meer te combineren viel met een zware zaterdag in de winkel, maar we staan nog steeds open voor samenwerking met de Commanderij.

Wij worden alle dagen gesolliciteerd voor sponsoring! We moeten daarin selectief zijn. Weet ge, er zijn er zelfs die vragen of we willen sponsoren voor een event waarvoor ze de wijnen in de supermarkt gaan halen! Maar als vaste klanten een extra activiteit organiseren gaan we daar graag op een of andere manier op in, en leveren bvb gratis onze glazen, dat is een win-win situatie.

LW: Wat die samenwerking betreft, ik heb het even nagegaan: wij organiseerden in 30 Jaar Commanderij Gent niet minder dan 7 proefavonden en 1 Banket met wijnbouwers door jullie aangebracht!

Ja, op het tienjarig banket was er een hele delegatie: Pinord, Ricard Zamora uit Priorat, en Wences van Vega Sauco uit Toro... Ook nationaal organiseerde de Vlaamse Wijngilde meerdere events met ons. Zo was er ooit een avond in De Lozen boer met 4 of 5 van onze wijnbouwers, en eens in Serwir met Ribera del Duero, en met Portugese wijnbouwers ook.

41

LW: Meer dan dertig jaar importeren en verkopen jullie Spaanse en Portugese wijnen.

Beide landen waren in 1985 toegetreden tot de EU, amper vijf jaar eerder dan jullie start.

Jullie hebben dus de enorme evolutie die zij hebben doorgemaakt van in het begin kunnen volgen. Wat en hoe hebben jullie dat vooral opgemerkt?

Er is enorm geïnvesteerd geworden in de wijnwereld, zodat ze de meest moderne tendensen konden integreren. Vooral in Portugal is dat overduidelijk. Wij herinneren ons nog hoe in die beginjaren oude zwartgeklede dametjes, met drie paar sokken in koude kelders aan de band etiketten stonden te plakken met een verfborstel! Wat ook vooral opvalt is de zorg voor hygiëne en netheid in de bodega’s en quinta’s. Als je dat vergelijkt met dertig jaar geleden! Het is allemaal ook heel snel gegaan. Portugal had toendertijd weinig contact met de rest van Europa Spanje stond een stuk verder – het land was weinig bekend bij ons en het toerisme is er veel later op gang gekomen. Nog altijd is bij ons cliënteel Spanje veel voor de hand liggender. “Van Portugal ken ik niet zoveel hoor”. Anderzijds fascineert het ook een deel van ons publiek, ondermeer door de vele autochtone druivenrassen. Velen kennen er maar een paar; hetzelfde geldt voor de namen van de wijnstreken. De vreemde talenkennis – Engels - bij de wijnbouwers is er ook sterk op vooruit gegaan, sneller in Portugal dan in Spanje. De Portugezen kunnen immers in het buitenland alleen in Brazilië in hun eigen taal communiceren (oh ja, ook in Angola en Mozambique…).

LW: En de evolutie in de wijnen zelf over die drie decennia?

Die is er alleszins. Rioja, bijvoorbeeld, is sterk geëvolueerd in stijl, door een moderner omgaan met houtlagering. Mensen willen fruitiger wijnen met minder tannine. Rosé zit sterk in de lift de laatste jaren. En in die rosés zien we ook een verschuiving op tien jaar tijd: van diep gekleurd naar veel meer zacht zalmkleurig. De wijnmakers spelen daar fel op in door het schilcontact te verminderen. En de horecavraag naar die lichtere rosés is zeker ook frappant.

LW: Tenslotte, Carine, An, wat zijn de grote uitdagingen voor een cavist heden ten dage?

Misschien vooreerst het stockbeheer: stock is duur en toch moet je van de betere wijnen meerdere jaargangen kunnen aanbieden. De accijnzen worden steeds weer verhoogd, men spreekt van een BTW verhoging op dranken. Over-reglementering is nog het meest irritante. Er zijn controles op alle mogelijke dingen. Zo wisten we niet dat we omwille van onze bio producten dienden aangesloten zijn bij een controlerend organisme, en daar moeten we nog lidgeld voor betalen ook. De administratieve rompslomp neemt soms absurde vormen aan en verbrodt wel voor een stuk ons werkplezier. En eigenlijk geldt dat ook voor de wijnbouwers, zeker in het biosegment. We kennen er een aantal die uit de certificatie stapten – maar wel bio blijven werken – omwille van die paperasserie en de restricties. Een wijnbouwer is toch in de eerste plaats een mens die op het veld wil werken!

LW: Carine, An, Luc, Geert, ik ben er van overtuigd dat jullie jobvoldoening en wijnpassie nog overduidelijk primeert en ik wens jullie nog vele succesvolle ‘jaargangen’ toe in Alhambra!

42

43

Washington State het nieuwe wijn-Eldorado Tijdens de wijnavond van 18 februari 2023 trokken we over de grote plas, naar het uiterste noordwesten van de Verenigde Staten van Amerika. Washington State, vernoemd naar George Washington, de eerste president van de VS, is zes maal zo groot als België en kende de laatste decennia een enorme opmars als wijnregio. Bovendien is het ook een zéér jong wijngebied: de eerste vinificatie van een vitis vinifera-variëteit gebeurde pas in 1966 in Yakima Valley: het werd een rosé-wijn van de grenache-druif.

Toch wordt de regio door veel Amerikaanse wijnkenners beschouwd als het nieuwe El Dorado voor wijnproductie. Ook de vermaarde Amerikaanse wijncriticus James Suckling liet zich onlangs ontvallen: “Washington is a handful of small, obsessive producers pushing quality forward until it’s world class.”

We vatten de uiteenzetting en de wijnproeverij hieronder even samen.

Geografische situering Als we de staten Alaska en Hawaii even niet in aanmerking nemen, dan is Washington State de meest noordwestelijke staat van de ‘aaneengesloten’ Verenigde Staten van Amerika.

Het maakt deel uit van de zogenaamde Pacific Northwest. In het oosten grenst het aan de staat Idaho, in het zuiden van Washington State aan Oregon. De Columbia River vormt samen met de 46ste breedtegraad de grens tussen Oregon en Washington State. De noordelijke grens ligt voor het grootste deel langs de 49ste breedtegraad. En aan de westkant reikt het tot aan de Stille Oceaan.

De staat wordt als het ware van noord naar zuid in tweeën ‘gesneden’ door de bergen van de Cascade Range (hoogste punt Mount Rainier, 4.392 m), die loopt van Noord-Californië tot in het zuiden van British Columbia (Canada).

44

Door deze geografische opsplitsing verwijzen de inwoners dan ook vaak naar de ‘West Side’ en de ‘East Side’. Maar even goed wordt er gesproken over een ‘Wet Side’ en een ‘Dry Side’ (waarover later meer in het hoofdstuk klimaat). Washington State kent ook een groot aantal rivieren die belangrijk zijn voor irrigatie in de wijnbouw.

Columbia River (2.000 km), Snake River (1.735 km) en Yakima River (344 km) zijn hierbij de grootste en belangrijkste, maar er zijn nog tal van andere kleine(re) rivieren.

Een ‘korte’ historiek De eerste melding wat betreft het aanplanten van wijnstokken gaat terug naar 1825.

Handelslui die voor de Hudson’s Bay Company werkten zouden wijnstokken aangeplant hebben.

Het is echter niet duidelijk of daar ooit wijn van gemaakt werd. Het is echter wel zeker dat er rond de periode van 1860 à 1870 wijnstokken geplant werden door Duitse en Italiaanse immigranten die hun wijnstokken hadden meegenomen tijdens de trans-Atlantische oversteek. Het staat vast dat er wijn werd van gemaakt maar het is niet duidelijk over welke variëteiten dit ging.

Toen de ‘Prohibition’(het verbod op productie en verkoop van alcohol) in de Verenigde Staten uitgeroepen werd van 1920 tot 1933, was Washington State één van de eerste staten die het verbod toepaste. Sommige druiventelers lapten het verbod echter aan hun laars en bleven druiven verkopen aan wijnmakers. Toch gingen bijna alle commerciële wijnmakers van de staat failliet. Toen er na dertien jaar eindelijk een einde kwam aan de drooglegging concentreerde de prille wijnindustrie zich vooral op het maken van versterkte zoete wijn van de Vitis Labrusca-variëteit Concord.

De wijngaarden van Washington State liggen bij benadering allen tussen 46 en 48 graden noorderbreedte. In Frankrijk zouden ze hiermee tussen Lyon en Langres zitten.

Van de 20 AVA’s (American Viticultural Area, waarover later meer) liggen er 19 ten oosten van de Cascade Range. Enkel Puget Sound AVA ligt ten westen van deze bergketen.

De aanplant van Vitis Vinifera-variëteiten nam echter exponentieel toe vanaf de jaren ‘50 van de twintigste eeuw. Deze toename is in grote mate toe te schrijven aan Dr. Walter Clore en de Washington State University. Die voerden namelijk grondig onderzoek welke wijnstokken de beste wijn konden voortbrengen op de verschillende bodems en in de verschillende klimaatzones van Washington State.

Walter Clore (1911-2003) was een pionier op het gebied van wijnbouw en landbouwonderzoek in de staat Washington. Hij toonde onomstotelijk aan dat de rijke vulkanische bodem en het klimaat van de Columbia River Valley de ideale omgeving vormden voor het maken van kwaliteitsvolle wijnen. In 2001 nam de wetgevende macht van Washington State een resolutie aan om hem o cieel te erkennen als ‘Father of Washington Wine Industry’.

45

Door de samenwerking tussen Dr. Walter Clore en de Washington State University beslisten enkele professoren deze universiteit om te vormen tot een commerciële wijnonderneming. In het midden van de twintigste eeuw stichtten zij Associated Vintners (later hernoemd naar Columbia Winery), dat zich vooral concentreerde op het produceren van kwaliteitswijnen. Ook gedurende die periode fusioneerden de wijnmakerijen Nawico en Pommerelle tot Chateau Ste Michelle.

Uiteraard ging ook het wijngaardareaal deze eeuw exponentieel omhoog. Zo bedroeg de totale oppervlakte aan wijngaarden in 2021 ongeveer 25.000 hectare. Dit is iets kleiner dan de totale wijnoppervlakte van Bourgogne (zo’n 28.000 hectare). In 1999 bedroeg de totale oppervlakte 9.700 hectare terwijl deze in 2010 al gestegen was tot 16.900 hectare).

Sommige bronnen gewagen van een potentiële bijkomende 60.000 ha (!) in de nabije toekomst.

Een ander belangrijk aspect van de wijnindustrie is het feit dat Washington State over het algemeen breekt met de traditionele opvatting dat de wijnmakerij zich naast of dicht bij de wijngaard bevindt. Veel wijnmakerijen bevinden zich hier immers op tientallen of zelfs honderden kilometers van de wijngaarden waar ze druiven aankopen.

Tijdens de jaren tachtig steeg de groei exponentieel en werden er grootschalige familiebedrijven opgericht: Woodward Canyon, L’Ecole N° 41, Barnard Gri n en Hogue Cellars. Aan het begin van de XXIe eeuw haalde de wijnindustrie een omzet van 2,4 miljard USD. In mei 2021 bedroeg die omzet al 8,4 miljard USD, een stijging van maar liefst 350 % op twintig jaar. In 2007 waren er al bijna 300 wijnmakerijen door de staat erkend en in 2009 waren het er al bijna 400!. In 2021 steeg het aantal gecertifieerde wijnmakerijen tot boven de duizend.

Bovendien kopen vele wijnmakerijen druiven bij telers in plaats van hun eigen wijngaarden aan te leggen. Dit geeft de wijnmakerijen een aantal voordelen. Zo kunnen ze zich overal vestigen waar ze maar willen, of het nu in de buurt is van Seattle of in de verre uithoeken van de staat (de grondprijs kan regionaal sterk verschillen). Op deze manier zijn ze ook niet gebonden aan één enkele wijngaard op één enkele locatie. Dit houdt in dat wijnmakerijen kunnen experimenteren met wijngaarden uit de ganse staat. Zo kan men b.v. een wijn maken waarbij cabernet sauvignon van een bepaalde AVA gemengd wordt met merlot en petit verdot van andere AVA’s. Hierbij kunnen ze in feite de beste druiven van verschillende locaties aankopen om een kwaliteitswijn te maken/blenden.

Het economische plaatje Washington State is een zeer jonge wijnregio die in volle expansie is. Na appelen en kersen (in die volgorde) zijn wijndruiven het derde grootste fruitgewas qua productiewaarde in USD. Het is de tweede grootste producent van ‘premium’-wijnen in de Verenigde Staten, enkel voorafgegaan door Californië.

Wijnbouw is een zeer belangrijke factor in de groeiende economische activiteit in de staat.

In totaal waren er in 2021 meer dan 400 individuele druiventelers, en er kwam elke maand een nieuwe wijnmakerij bij. De meeste wijnmakerijen hebben meestal hun eigen wijngaarden, maar er zijn er ook heel wat die enkel wijndruiven aankopen bij druiventelers.

Klimaat Zoals reeds vermeld bestaat Washington State uit een ‘wet side’ en een ‘dry side’vooral bepaald door de Cascade Range, een bergketen die van noord naar zuid loopt. Ook de vaak aanwezige hoge en lage druksystemen van de Stille Oceaan en de continentale luchtmassa’s van Noord-Amerika hebben een grote invloed op het klimaat.

Er worden zo’n 80-tal druivenrassen verbouwd en de staat telt 20 AVA’s, waarbij de laatste - Rocky Reach -er slechts in 2022 bijgekomen is. De verhouding witte/rode wijn geeft 41 % wit en 59 % rood.

46

In het westen van de staat heerst er een relatief mild, maritiem weertype dat vergelijkbaar is met het klimaat van de Atlantische kuststreken in Europa. Tijdens de zomer stijgt de temperatuur zelden boven de 26 ° C en tijdens de winter bedragen de dagtemperaturen zelden minder dan 8 ° C. De gemiddelde jaarlijkse neerslag bedraagt zo’n 940 mm (in België is dat 920 mm). Lange periodes van regen zijn eerder uitzondering.

Ten oosten van de Cascade Range heerst er een gans ander weertype dat gaat van aride naar semi-aride. De Cascade Range bergketen vormt een barrière die de meeste regen vanuit het westen tegenhoudt. Dit creëert dan op zich een ‘regenschaduw-effect’, dat er voor zorgt dat het oosten van Washington State zeer weinig neerslag kent. Het is ook in het oosten van de staat dat wijnbouw bedreven wordt, zo’n 99 %. Enkel Puget Sound AVA ligt ten westen van de Cascade Range. Het oosten van de staat kent ook een zeer hoog aantal zonne-dagen, gemiddeld zo’n 300 per jaar. Er wordt dan ook geëxperimenteerd met klonale selectie om druiven te ontwikkelen die beter tegen zonnebrand bestand zijn.

De gemiddelde jaarlijkse neerslag is er ook veel kleiner dan in het westen: gemiddeld 15 tot 23 cm. Naarmate men meer naar het oosten gaat, naar de grens met Idaho, valt er opnieuw meer neerslag: zo’n 38 tot 76 cm per jaar. Door dit zeer droge klimaat worden de wijngaarden gevrijwaard van schimmelziektes zoals meeldauw, valse meeldauw en grijsrot en worden er ook zeer weinig chemische schimmelbestrijdingsproducten gebruikt.

De zomers in het oosten zijn ook veel warmer en de winters zijn ook veel kouder dan in het westelijke deel. De gemiddelde maximumtemperatuur bedraagt er tussen de 27 en 34 ° C tijdens de zomer en tijdens de winter tussen de 3 en -17 ° C. Ook tijdens het groeiseizoen van de wijnstok zijn er grote verschillen tussen de dag– en nachttemperatuur. Dit temperatuurverschil, dat kan oplopen tot 20 ° C, zorgt er voor dat de zuren in de druif behouden worden en ook dat de fenolische en aromatische rijping onder ideale omstandigheden kan plaatsvinden. De zeer koude wintertemperaturen zorgen er ook voor dat motten, mijten en rondwormen (vaak dragers van ziektes) niet overleven. De verschillende hoogteligging van de appellaties en de vele rivieren en meren zorgen ook voor veel microklimaten.

47

Geologie van de Pacific Northwest De topografie en bodem van Washington State is zeer complex. Er bestaan heel wat verschillende bodems verspreid over de staat. Om dit enigszins te kunnen duiden is het noodzakelijk om even dieper in te gaan op de geologische geschiedenis van de staat. Deze geschiedenis kunnen we enkel maar enigszins verklaren indien deze in een groter geografisch kader geplaatst wordt, namelijk de Pacific Northwest.

Washington State maakt deel uit van de zogenaamde ‘Ring of Fire’: de subductie van de Pacific– en Farallonplaat die onder de Noord-Amerikaanse plaat schuift (platentektoniek).

Deze opstuwing van de verschillende platen is verantwoordelijk voor de geografische kenmerken van de staat zoals bergen, vulkanen en aardbevingen. De regio vormde zich zo’n 200 miljoen jaar geleden toen de Noord-Amerikaanse plaat verder naar het westen afdreef tijdens de splitsing van Pangea. Er zijn ten minste vijf geologische provincies te definiëren in dit gebied: de Cascade Volcanoes, het Columbia Plateau, de North Cascades, de Coast Mountains en de Insular Mountains. We beperken ons hierbij echter tot het Columbia Plateau, aangezien 99 % van de wijnbouw in dit gebied plaatsvindt.

Het Columbia Plateau wordt bedekt door één van ’s werelds grootste opeenhopingen van basalt, een vulkanisch stollingsgesteente dat wordt gevormd door de stolling van lava. In totaal wordt meer dan 500.000 km2 van het aardoppervlak er door bedekt. De topografie wordt hier vooral gevormd door geologisch jonge lavastromen die gedurende de laatste 17 miljoen jaar gevormd werden. Binnen het Columbia Plateau bevindt zich de Columbia River Basalt Group die maar liefst 170.000 km³ basalt bevat, verspreid over drie staten: Washington State, Oregon en Idaho.

In het westelijke deel van het Columbia Plateau bestaat het uit bijna uitsluitend harde zwarte basalt. Meer naar het oosten toe zien we soepele zwarte basalt aangevuld met ryoliet, een lichtgekleurd vulkanisch gesteente. Ryoliet lijkt op graniet en bevat meer dan 65 % silica, een wit kristallijn poeder dat vrijwel onoplosbaar is in water. Er werden ook gigantische hoeveelheden grind, slib en granieten rotsblokken afgezet. Heden bestaat de toplaag van het Columbia Plateau vooral uit zand, löss, leem en granietblokken. Dit opent vele opportuniteiten voor de wijnboer qua aanplant van druivenrassen.

Eén van de meest bepalende factoren in de vorming van de ondergrond van het Columbia Plateau, dat trouwens dé belangrijkste wijnbouwregio van Washington State is, waren de Missoula Floods. Het Columbia Plateau is in principe een ‘neergedrukte’ lavavlakte van wel 1,8km dik. Door glaciale overstromingen ontstonden de Missoula Floods (ze zouden wel 150 meter hoog geweest zijn en aan snelheden van 130 km/u door het bassin geraasd zijn). Deze enorme stromen brachten een grote hoeveelheid aan diverse vulkanische en andere gesteentes mee. Een ander gevolg van deze geologische activiteit was het ontstaan van een groot aantal rivieren in het gebied. Deze rivieren zijn een zegen voor de wijnbouw in het gebied gezien het (semi) aride klimaat in het oostelijke deel van Washington State.

De bodem van Washington State is zeer gevarieerd en divers. Op de basalt ondergrond ligt een toplaag van zand, leem, löss, granieten rotsblokken, mica... Een gedetailleerde beschrijving van de verschillende bodems in de Staat is niet echt aangewezen, aangezien dit op zich al een artikel zou zijn.

48

Druivenrassen In Washington State worden er meer dan 80 verschillende vitis vinifera-variëteiten geteeld en de verhouding is 36 % witte en 64 % blauwe druivenrassen. In oppervlakte betekent dit: 9.000 ha witte druiven en 16.000 ha blauwe druiven.

Witte druivenrassen De meest aangeplante witte variëteit is chardonnay, met 3.000 ha. In tegenstelling tot veel andere wijnregio’s die een nogal rijke en krachtige chardonnay vinifiëren, neigen de chardonnaywijnen eerder naar het ‘knapperige’ delicate type. Houtlagering zal dan ook eerder beperkt worden in de tijd en er zal in vele gevallen geen nieuwe vaten gebruikt worden. De Washingtonwijnboer zal eerder het primaire karakter van de druif willen beklemtonen. Toch zijn er ook heel wat wijnmakers die de malolactische omzetting toepassen om een vettigere, meer boterachtige wijn te produceren.

Riesling één van de eerste druivenrassen die in de Staat aangeplant werd (nu 2500 ha). De lokale riesling-wijnen hebben de neiging om zeer floraal te zijn in de neus, aangevuld met abrikoos, perzik– en appelnuances. Wanneer de omstandigheden ideaal zijn (mist opkomende van de vele rivieren in de staat), wordt er ook gebotrytiseerde wijn van riesling gemaakt, en zelfs ijswijn. Vanuit culinair oogpunt worden de meeste riesling-wijnen echter droog gevinifieerd.

Pinot gris (720 ha). Net als bij de chardonnay wil men het primaire karakter van de druif benadrukken, dus zelden met houtlagering. Sauvignon blanc (560 ha), wordt hier ook soms fumé blanc genoemd (zoals in de Loire). De laatste jaren heeft sauvignon blanc enorm aan populariteit gewonnen, niet in het minst om zijn levendige aciditeit. Sommige wijnmakers gaan echter ook malolactische omzetting en houtlagering toepassen om de aciditeit wat te temperen.

Verder zijn er een aantal eerder zeldzaamheden (enkele tientallen ha) zoals gewürztraminer (vooral licht zoet, recentelijk ook droog), viognier, houtgelagerde sémillon en nog een heel pak andere Franse cépages.

Blauwe druivenrassen Het zal u niet verwonderen dat cabernet sauvignon, met 7.500 ha, de meest aangeplante blauwe variëteit is. Hier wordt vooral de nadruk gelegd op het fruitige karakter van deze druif. Dank zij het lange groeiseizoen en de koele nachten kan het fruit zich langzaam ontwikkelen en blijft ook de aciditeit behouden. Geeft aroma’s van zwarte bes, kersen, kruiden, paprika. Er worden ook vele Bordeaux-blends gemaakt met merlot en cabernet franc. Die hebben meerdere jaren flesrijping nodig om tot volle ontplooiing te komen.

Merlot telt 3.650 hectare. Neigt iets voller van body en hoger in alcohol te zijn dan de Bordeauxmerlot. In vergelijking met de merlot uit Californië is de Washington-merlot ook iets hoger in zuurtegraad. Hij wordt traditioneel gebruikt in blends met cabernet sauvignon en cabernet franc. Syrah (1.850 ha) is een relatieve nieuwkomer maar wint aan populariteit de laatste jaren, net als de andere Rhône-rassen grenache en mourvèdre. Cabernet franc is amper 273 ha en wordt, zoals al gezegd, vooral gebruikt voor de klassieke Bordeaux-blends, maar de laatste jaren is er een groeiende trend om deze als monocépage te vinifiëren.

Er worden nog heel wat andere blauwe druivenrassen geteeld zoals: malbec, pinot noir, sangiovese, lemberger, grenache, zinfandel, barbera, petit verdot, nebbiolo, mourvèdre, petite syrah….

49

50

AVA is een specifieke oorsprongsbenaming die op wijnetiketten wordt gebruikt. Een AVA is een afgebakende druiventeeltregio met specifieke geografische, bodemkundige en klimatologische kenmerken die het onderscheiden van de omliggende regio's en die van invloed zijn op de manier waarop druiven worden verbouwd.

Wijntypes In Washington State kan je bijna alle soorten wijn terugvinden: stille witte en rode wijn, rosé wijn, mousserende wijn, versterkte wijn, vendanges tardives en gebotrytiseerde wijn (vooral van riesling en sémillon). In sommige jaren zijn de omstandigheden ook ideaal om ijswijn te maken. Maar er wordt hoofdzakelijk stille witte 541%) en rode wijn (59%) gemaakt.

De percentages rosé en mousserende wijn zijn eerder beperkt alhoewel deze de laatste jaren qua omvang toenemen. Zo werd er in 2019 slechts 30.000 hl mousserende wijn geproduceerd.

Washington-wijnen worden getypeerd door hun uitgesproken fruitaroma’s en frisse zuurtegraad. Die frisse zuren worden vooral bereikt door het feit dat er een groot temperatuurverschil is tussen dag en nacht, waardoor de aciditeit in de wijndruif wordt behouden. Door hun hoge zuurtegraad zijn Washington-wijnen ook lang houdbaar.

Het gebruik van een AVA-aanduiding op een wijnetiket stelt wijnboeren in staat om de oorsprong van hun wijnen nauwkeuriger aan de consument te beschrijven en helpt consumenten bij het identificeren van wijnen die ze mogelijk kopen. In tegenstelling tot de meeste Europese kwaliteitsappellaties staat het de wijnboer vrij om te kiezen welke druiven hij/zij verbouwt binnen de AVA. De wijnbouwer zal dus nagaan welke druif het best zal gedijen binnen de soms verschillende micro- en mesoklimaten en bodems in de AVA. Het zal ten slotte de consument zijn die een finaal oordeel zal vellen over de kwaliteit van de wijn.

De appellatiestructuur in de USA

Yves Vuylsteke

De appellatiestructuur voor wijn in de USA is niet te vergelijken met de Europese wijnregelgeving. De Amerikaanse structuur wordt gereguleerd door het Alcohol and Tobacco Tax and Trade Bureau (TTB), een onderdeel van het Amerikaanse Ministerie van Financiën. Deze wettelijke materie is nogal complex, daarom beperken we ons hier tot het begrip American Viticultural Area (AVA), tegenhanger van de Europese AOP. Welke verplichtingen houdt die in?

Foto: Dr Walter Clore in een proeftuinwijngaard

- het gelabelde gebied een Amerikaans wijnbouwgebied is dat is goedgekeurd volgens de Amerikaanse regelgeving.

- minstens 85% van het volume van de wijn afkomstig is van druiven die worden geteeld in het gemarkeerde wijnbouwgebied.

- de wijn volledig is afgewerkt (behalve voor kelderbehandeling en/of blending die de klasse en het type wijn niet verandert) in de staat of één van de staten waar het wijnbouwgebied zich bevindt.

51

Info over de wijnen en de proefnotities Hedges CMS, Sauvignon Blanc 2020 Opgericht in 1987 door Tom Hedges & de Française Annie-Marie Liégeois; Red Mountain AVA ; 48 ha, 43 beplant , 5 wijngaarden, alle bio-dynamisch Demeter sedert 2008. 78% sauvignon, 20% chardonnay en 2% marsanne. Inox vinificatie.

Beschrijving: kleur: Licht strogeel met een groene schijn, dikke tranen (hetgeen bijzonder is voor sauvignon blanc). Aroma’s: Rijpe kruisbes, frisse geuren zoals zoete appels, een lichte honingtoets. Een vrij complexe neus die voortdurend verandert.

Smaak: Frisse zuren, vrij eenvoudig en rechtlijnig. De neus is beter en complexer dan de mond.

Korte afdronk. Eindindruk: Gemakkelijke wijn.

Score: 13,2/20 Prijs: 18 € High Heaven Vintners, Cloud Mountain Chardonnay 2020 Deze wijnmakerij maakt deel uit van een grotere groep ‘Palm Bay International, een van de oudste spelers (ook importeur) want opgericht in 1933 na de ophe ng van de Prohibition.

HHVintners koopt zijn druiven aan en labelt onder Columbia Valley AVA. Vóór de gisting is er een débourbage van 2 dagen. De wijnen ondergaan malolactische omzetting en rusten 7 maand op lie. Daarna nog een lange rijping van anderhalf jaar, maar wél op inox.

Kleur: Lichtgeel, mooie schittering. Aroma’s: Mineraal, floraal, fruit (ananas), brioche.

Smaak: In de aanvang veel zuren en evolueert dan naar lichtzoet. Afdronk: Medium. Eindindruk: Een volheid die blijft hangen.

Score: 12,5/20 Prijs: 20,86 € Chateau Ste. Michelle, Eroica Riesling 2019 Dit is misschien wel het bij ons best bekende wijndomein van Washington (Woodinville, boven Seattle). Met zo’n naam én door het partnership met Antinori (Toscane) en Dr Loosen (Moezel) is het ook niet verwonderlijk dat hun wijnen een redelijk Europese stijl hebben of toch zoeken.

Vinam heeft het huis al decennia in het aanbod. Het gaat terug tot 1967 stichter van een zekere Andre Tchelistcheff en tien jaar later begonnen ze onder de huidige naam wijn te maken in de in Franse kasteelstijl gebouwde winery. Sedert 2019 worden alleen de witte wijnen hier nog gevinifieerd, de rode komen van Canoe Ridge Estate Winery in Eastern Washington. Yves opteerde voor een riesling als kennismaking, logisch als je weet dat zij de grootste riesling producent zijn van de hele USA. Hij komt van the Evergreen Vineyard in the Ancient Lakes AVA, en van de Viewcrest Vineyard Yakima Valley, cool climate wijngaarden. Eerste maal gemaakt in 1999, onder een naam die verwijst naar, jawel, de derde van Beethoven. s’Nachts geoogst, direct geperst, lage gistingtemperatuur.

Kleur: Mooi helder, een beetje strogeel. Aroma’s: Petroleum, veel complex, mooi wit fruit en exotisch fruit, zure appels, floraal, citrus, mineraal. Smaak: Minder strak, de zuren hebben een heel fijne structuur, en worden goed ondersteund door molligheid. Zoetzuur in de mond. Afdronk: 7 à 8 s. Zoet in de afdronk. Eindindruk: een wijn met een mooie balans. Lange herinnering.

Opmerkelijk is de zoete smaak, hoewel de wijn heel weinig restsuiker heeft.

Score: 13,9/20 Prijs: 28,10 € 52

Joel Gott, Washington Red Blend 2015 Dit huis werd in 1996 opgericht, de man is van Napa Valley. Hij kocht eerst gronden in Amador County voor zijn zinfandel, en verder ook in Oregon. Maar het is zijn vrouw, die oenologe is én de wijnen maakt. Deze wijn is een blend van 49% cabernet sauvignon, 36% merlot, en verder syrah (9%) en malbec (6%), druiven afkomstig van 3 AVA’s: Red Mountain, Wahluke Slope en Yakima Valley. fermentatie in inox cuves verdere opvoeding op hout: 75 % nieuwe Amerikaanse eik & 25 % twee jaar oude Amerikaanse eik.

Kleur: Medium donkerrood met een dikke rand, traant. Aroma’s: Vrij complex: chocolade, tabak, fruit (cassis), champignons, kruidnagel. Smaak: Wat vlak, niet zo zwaar in tannine en zuren.

Afdronk: Lang. Mooie wijn maar wat te zoet in de mond voor de meesten.

Score: 14,0/20 Prijs: 20,80 € Chateau Ste. Michelle, “Indian Wells” Merlot 2018 Columbia Valley AVA maar druiven afkomstig uit Horse Heaven Hills AVA & Wahluke Slope AVA. Gegist op inox, dan 18 maand hout, 20% Amerikaans nieuwe eik, 16% nieuwe Franse en 64% neutrale, Amerikaanse én Franse eik. 14,5% alc/vol.

Kleur: Donkerrood, mooie spiegel, mooie tranen. Aroma’s: Houttoets, chocolade, vanille, dierlijk, zoethout, fruit (bramen, frambozen). Smaak: Mollige aanzet, veel aciditeit, volle tannine. Mooie en lange afdronk. Een volle, warme wijn, heel vineus.

Score: 14,8/20 Prijs: 24,5 € Chateau Ste. Michelle, “Throwback” Cabernet Sauvignon 2016 Dit Bordeaux topjaar was ook hier een prima jaar. Blend van 91 cab.sauv., 6% syrah en verdere 0,5 à 1 % merlot, petit verdot, malbec en grenache. 14 maand opvoeding in Amerikaanse en Franse eiken vaten waarvan 32 % nieuw. Bedoeld als eerbetoon aan de 5 decennia dat ze bestaan.

Kleur: Intens kersenrood met een wit randje. Trage tranen. Aroma’s: Kruidig, rijp rood en zwart fruit (bijna jammy). Smaak: Mooie zuren, warme, discrete tannine. Middellang tot lang.

Eindindruk: Een beter gebalanceerde wijn.

Score: 15,2/20 Prijs: 24,5 € B. Leighton “Gratitude” 2015 Wijnmaker Brennan Leighton wil hiermee een eerbetoon geven aan Charles Smith een visionair wijnmaker die meerdere iconische wijnen maakte. De man was ook tourmanager van rockbands in Europa! Begon daarna met een wijnshop en besloot in ’99 wijn te gaan maken, verliefd als hij was op een jonge Franse wijnmaker. Vanaf 2011 in Washington State, ook op dat terrein werd het een succesverhaal.

Dit is een Yakima Valley AVA wijn uit een zeer warm jaar, dus met zeer vroege oogst. 70% mourvèdre, 25% grenache en 5% syrah, een Rhône blend dus met druiven van de Olsen Brothers Vineyard op 300m hoogte. Meer dan een maand extractie. 19 maand opvoeding in neutrale Franse demi-muids & puncheons (=Amerikaans vat van 318 liter) • 14,5 abv.

53

Kleur: Transparant, een kleur met evolutie (rood dat neigt naar bruin). Schitterende spiegel.

Aroma’s: De neus evolueert terwijl je walst: rood fruit, cuberdons, cassis, bramen, gerookt vlees, mineraal. Vrij intense smaak. Een ronde, mollige aanzet, met matige aciditeit en matige tannine.

Afdronk is kort tot middellang. Eindindruk: Iets te zoet voor onze Europese smaak.

Score: 15,4/20 Prijs: 60 € Nog meer info gewenst?

Raadpleeg www.washingtonwine.org Yves Vuylsteke 2021 Sommelier-Conseil eindwerk

54

ALICANTE : VAKANTIEGEBIED OF WIJNREGIO MET VERLEDEN? Iedereen van ons kent Alicante stad als één van de beroemdste Spaanse badplaatsen. De stad is echter ook hoofdstad van de aan de Oostkust van Spanje gelegen provincie Alicante. Het grootste deel van deze spaanse provincie is anderzijds ook wijngebied. En dat is precies waar we het in dit artikel over gaan hebben: de Denominacion de Origen (DO) Alicante.

De DO Alicante zoekt ernaar in de laatste twee decennia om zijn installaties te verbeteren en ook zijn wijnen te moderniseren. De klassieke rode wijnen die gemaakt werden met het doel kleur, body en graden alcohol te leveren, zitten vooral nu nog in de bulkmarkt, die toch nog een 21% van de DO omvat. Deze bulkwijnen worden zowel nationaal als internationaal verkocht.

Dit artikel concentreert zich op de andere 79%: de flessenmarkt om het zo te zeggen. In deze flessenmarkt probeert men de mogelijkheden van de druiven en een eigen typiciteit naar voor te brengen. Toch is dit nog maar recent, tot zeker einde jaren 90 van de vorige eeuw was er voor de flessenmarkt in de ganse DO een tendens om internationale druiven à la chardonnay, cabernet sauvignon en merlot aan te planten. Druiven, en zeker de witte, die zich moeilijk kunnen aanpassen aan de klimaatcondities van deze specifieke regio. Men focust zich daarom de laatste jaren terug op de lokale druiven zoals moscatel de Alejandria voor wit en monastrell, alicante bouchet en garnacha tinta (grenache noir) voor rood. Deze terugkeer naar typiciteit gaat gepaard met een hoog kwaliteitsniveau, gepromoot door marketinginitiatieven vanuit de consejo regulador rond combinatie wijn/gerecht in deze toeristische regio.

SITUERING VAN DE PROVINCIE ALICANTE EN GESCHIEDENIS VAN DE ALICANTESE WIJNBOUW De provincie Alicante ligt zoals gezegd aan de oostkant van het Iberisch schiereiland. Het is als deel van de autonome regio Valencia een bestuurlijke eenheid.

Op onderstaande kaart kan je zien waar de provincie zich specifiek in Spanje bevindt: eerst de “Communidad autonoma Valenciana” en dan meer in detail Alicante als deelprovincie daarvan.

Op de kaart rechts zie je al dat de wijnregio Alicante eigenlijk uit twee delen bestaat die niet met mekaar verbonden zijn. Feitelijk komt dit door de bergketens die de verschillende delen van de provincie verdelen. Het meest oostelijke deel en ook dichtst tegen de kust is het wijngebied La Marina, en het meest westelijke deel (verst van de kust dus) is de Viñalopo regio. Het totale wijnareaal beslaat zo een 10300 ha waarbij de Vinalopo regio ongeveer 90% voor zijn rekening neemt.

De wijnbouwtraditie in Alicante gaat terug tot minstens de 6de eeuw voor Christus. In de buurt van Denia in het noorden van de provincie Alicante toonden archeologische opgravingen een stenen wijnkuip (lagar) die toendertijd al werd gebruikt voor het maken van wijn. Rond de kuip werden ook amforen gevonden die eruitzien als kopieën van wat uit Fenicië kwam. Het is dus aannemelijk dat de toenmalige Iberiërs ze dan ook al gebruikten in de handel.

Toen de Romeinen in de tweede eeuw voor Christus voet aan land zetten en het Iberische schiereiland grotendeels onderwierpen en romaniseerden, consolideerde de wijncultuur en werd er meer en meer wijn geproduceerd die geëxporteerd werd richting Rome en andere delen van het Romeinse Rijk.

De bezetting door de Muzelmannen en de islamisatie die later volgde stopte de wijnbouw niet, al werden de uitvoer van rozijnen en wijngelei/jam extra ontwikkeld. Na de christelijke herovering blijven de achtergebleven Moren van La Marina maar ook deze van de vallei van de Viñalopo rozijnen leveren aan handelaars die ze exporteerden naar Frankrijk, Italië, Vlaanderen en Engeland, een handel die tot aan het einde van de 15de eeuw zorgde voor de grootste inkomsten van de havens van Denia en Alicante. Verder werd de streek ook herbevolkt met mensen uit de Balearen. Anderzijds mag ook niet vergeten worden dat wijn ook door de Moren zelf geconsumeerd werd (los van de christelijke veroveraars, want in die tijd was de islam eigenlijk minder streng).

In de 15e eeuw was de wijn met naam Alacant al beroemd in Europa. Dat blijkt uit correspondentie tussen vertegenwoordigers van handelshuizen in Brugge en Barcelona. Ook in ‘Privilegie boeken van Antwerpen’, staat een Alacant als licoreuze wijn vermeld. Het ging hem grotendeels om witte zoete wijn voornamelijk van de druiven montonech, moscatel, forcallada en blanquet. Later werd die ook vergezeld van rode wijnen gebaseerd op de autochtone monastrell druif, die buiten Spanje meer gekend is als mourvèdre (zie verder Fondillon).

In de 17e eeuw wordt bericht dat de Alacant wijn op de markten in Engeland als duurste wijn verkocht wordt en deze wijn blijft tot het einde van de 18e eeuw in Duitsland de enige ingevoerde Spaanse wijn van betekenis.

Mooie liedjes blijven echter niet duren en vlak voor 1800 stuikte de wijnexport in elkaar en viel tegen 1840 al terug naar minder dan 250.000 liter per jaar. Er was een Europese oorlog bezig met Frankrijk (Spanje vocht aan de zijde van Engeland tegen Frankrijk), er was hoge inflatie en de wijnsmaak in Europa veranderde van zoet naar droog. Toch bleef de zoete wijn uit de streek hoog aangeschreven, getuige nog altijd top-prijzen die in Parijs betaald werden.

56

Hoezeer de lokale autoriteiten ook probeerden het niveau van de wijnen hoog te houden, de terugval bracht een commerciële verandering mee: vooral de Viñalopo regio begon met het produceren van grote hoeveelheden rode tafelwijnen, ook al was het met dezelfde kwalitatieve druif als voordien: de monastrell. Noem het maar verkoop in bulk. Terzelfdertijd werd de regio van La Marina omgevormd tot een regio die zich bijna uitsluitend oriënteerde op het produceren van rozijnen. Deze werden op matten in de zon gedroogd en verder verwerkt in wat men plaatselijk ’riurau’ noemt (speciaal gebouwde droogplaatsen).

De gouden periode voor de druiventeelt en wijnbouw “en masse” was uiteindelijk de periode tussen 1850 en 1900. De buitenlandse markt (Frankrijk, Duitsland, Zwitserland enz.) wou grote hoeveelheden rode wijn, vooral wegens de industriële revolutie enerzijds, die de middenklassen toeliet om meer wijn te consumeren, maar anderzijds was het ook zo dat er vanaf 1845 in Frankrijk een aantal rampen elkaar opvolgden in de wijnproductie: oïdium (1845-1860), valse meeldauw en de phylloxera. Tussen 1870 en 1905 gingen 2 à 3 miljoen hectaren wijngaard verloren in Europa aan deze laatste alleen al, terwijl tot die tijd de wijngaarden in Alicante grotendeels gespaard bleven.

Deze extreem grote vraag naar wijn viel samen met een revolutie in transportmiddelen zoals de spoorwegen van Alicante naar Madrid, kades met mechanische kranen en nieuwe schepen op stoomaandrijving. Dit alles hielp de provincie om meer en meer wijn en druiven te verbouwen en te verkopen. De wijn werd gebruikt als tafelwijn, maar ook om wijnen in andere landen te versnijden en te verbeteren.

Nadien stuikte de wijnbouw terug in elkaar, deels omdat de wijnbouw in Frankrijk terug opgestart was en ook omdat phylloxera hier ook toesloeg op dat eigenste moment. In het begin van de 20e eeuw was de hoeveelheid verscheepte wijn al teruggevallen tot 300.000 hectoliter.

Na de crisis van de druifluis was er door de stijging van de kosten en om zichzelf van de handelaars onafhankelijk te maken, een grote beweging naar coöperatieven en dit vooral in de regio Viñalopo. Kleinere boeren verenigden zich eerst in spaarkassen die hielpen bij de levensstandaard, maar langzaamaan veranderden deze ook in echte coöperatieven naar Duits model: gezamenlijk materiaal aankopen en gezamenlijk produceren, heel dikwijls in combinatie van de verwerking van druiven en olijven.

Dit werd nog intenser nadat enkele grote familiebedrijven hun eigen werkplaatsen in Sax, Monover en Pinoso openstelden voor kleinere boeren en hen lieten participeren.

Op het einde van de jaren 1920 werden zo de eerste drie echte coöperatieven opgezet.

Later, na de tweede wereldoorlog en tot diep in de jaren 1970, volgden nog anderen gezien het model door het Franco-regime gepromoot werd.

57

Het duurde tot de jaren 60 voordat er ook in La Marina coöperatieven in actie kwamen: deze in Xalo en in Teulada, die beide nog werken.

De tegenslagen en ook het gebrek aan investeringsmogelijkheden voor de ganse provincie leidde tot een terugval van de 86000 hectaren van 1889 tot amper 10000 ha vandaag. En het areaal blijft eigenlijk nog zakken. Een uitzondering op de regel was en is de ontwikkeling van een tafeldruif die specifiek gekweekt wordt in de comarca Viñalopo Medio, met zijn eigen DO voor die tafeldruiven. Ze worden gekweekt in een papieren zakje aan de druivelaar bevestigd.

De druiven zijn bedoeld voor consumptie rond kerst en nieuwjaar.

HUIDIGE WIJNBOUW IN CIJFERS, ECOLOGIE EN GEBRUIKTE DRUIVENRASSEN IN ALICANTE Om te beginnen zet ik enkele cijfergegevens (voor 2017) van de ganse Denominacion de Origen (DO) op een rijtje (bron: guia Penin 2019). De DO omvat 10622 ha en in totaal zijn er 2100 wijnboeren of perceeleigenaars. In totaal worden er gemiddeld 13 miljoen flessen geproduceerd in de provincie.

De wijnboeren hebben het zoals gezegd moeilijk gehad en slechts langzaam slaagden ze erin een pad te vinden weg van de bulkproductie van grotendeels rood met veel kleur, veel body en veel alcohol. De toekomst is namelijk aan de kwaliteitswijn die met een betere marge verkocht kan worden.

Vandaag zijn er een 50tal commerciële organisaties en gecommercialiseerde wijnboeren, waarvan er een 42tal de DO Alicante gebruiken, dat is minder dan 1% van de totale Spaanse wijnproductie. Zie ook de website van de DO Alicante : www.vinosalicantedop.org We stelden al dat er een opsplitsing gemaakt kan worden tussen grote coöperatieven en kleinere bedrijven. Van de 10.622 hectaren van de totale DO Alicante, is de helft in handen zijn van coöperatieven. Als men de grotere privébedrijven erbij telt dan komen we al snel aan meer dan 80% van het wijnareaal. Het aantal kleinere bedrijven dat commercieel kan overleven, is heel beperkt.

58

Deze kleinere bedrijven moeten het hebben van uitzonderlijke kwaliteit (zoals Gutierrez de la Vega), van niches (zoals orange wine van Juan de la Casa, of Fondillon) of van biodynamie (zoals Vinessens) en de hype die dat met zich meebrengt. Toerisme speelt daarnaast een superbelangrijke rol. Bodegas Riko en les Freses spelen handig in op de nabijheid van de stranden van de Costa Blanca. Niet iedereen wil namelijk iedere dag op het strand liggen en daar er in de streek weinig andere culturele zaken of musea zijn, kan er volop geproefd worden van lokale lekkernijen. Op de websites van velen zijn er zaken over oenotoerisme te vinden. Daar wordt ook dikwijls een combinatie gemaakt van culinaire exploratie en combinatie met wijn.

Heretat de Cesilia verkoopt zelfs quasi niets van zijn wijn op de markt maar heeft zijn domein omgetoverd tot restaurant en feestzaal waar bijna de volledige productie doorheen het jaar bij feesten en diners geserveerd wordt.

Er zijn ook vele kleine opstartende particulieren, meestal in bijberoep. Zij verkopen wijn op lokale marktjes, soms zelfs zonder zich aan regelgeving te onderwerpen. De marktjes zijn meestal aan de kust te vinden waar ze eigenlijk focussen op toeristen en de lokale ‘niet-Spaanse’ resident. Deze is namelijk tuk op wat authenticiteit en spreekt graag wekelijks af met zijn lokale ‘niet-Spaanse’ vrienden om gezellig bij te praten bij wat lokale producten en wat wijn.

De lokale Spanjaard maakt dan weer gebruik van de coöperatieven waar hij zijn wekelijkse wijn gaat afhalen in bidons van 5 of 10 liter en waar hij prijs/kwaliteit heel goed bediend wordt.

Noem het een wekelijks tankstation, net zoals ze bij ons een bak Jupiler gaan halen.

De coöperatieven hebben zich door de jaren heen een markt veroverd in de supermarkten van Spanje. De witte Marina Alta (droge witte wijn van moscatell de Alejandria van Bocopa) kan zowat overal te lande verkregen worden en de monastrell staat bekend om zijn toegankelijkheid qua fruit, de balsamico geur en smaak (eucalyptus, zalvend en voor een stuk tertiair) maar toch zeker met een hoog alcoholgehalte.

ECOLOGIE EN DUURZAAMHEID Alicante heeft momenteel het grootste oppervlak aan ecologisch verbouwd wijnareaal van de comunidad Valenciana en tevens ook één van de grootste van Spanje.

Van oudsher werden er al weinig behandelingen gebruikt tegen plagen of tegen tegenvallende weersomstandigheden. In die zin is de wijnbouw daar al een zuivere industrie te noemen. Daarenboven is er over het algemeen een laag en beperkt waterverbruik. Dit ten eerste omdat er variëteiten gebruikt worden die heel aangepast zijn aan de droogte, zoals de monastrell en moscatel, en ten tweede omdat er slechts beperkt geïrrigeerd kan worden (door kost en beschikbaarheid van water).

59

Heel wat wijnboeren vertellen dat het voor hen door de klimaatomstandigheden en door de toplaag van zandbodem (zeker in de Viñalopo regio) eigenlijk makkelijk is om ecologisch te zijn.

De lage vochtigheid, de vele wind die er waait en de zandbodem beperken het aantal schimmels en ziektes op een natuurlijke wijze.

De DO en zijn Consejo Regulador (CR) nemen echter ook verdere maatregelen om nog meer te verduurzamen. Er worden sensibiliseringscampagnes opgezet rond ecologie, die de boeren onder andere nieuwe technieken voor waterbeheer en andere inzichten bijbrengen, en er wordt geholpen bij de ecologische certificering. Daarbij krijgt de CR ook hulp van organisaties zoals Demeter. Er wordt dan ook voor de toekomst gerekend op een verdere introductie van praktijken voor duurzaamheid en ecologie: biodynamie en veganistische praktijken. Een aantal boeren zoals Francisco Gomez en Vinessens hebben al merken ontwikkeld die op deze markt focussen: biodynamische wijnen liggen namelijk in de markt.

BESCHRIJVING DRUIVENRASSEN Er zijn heel veel verschillende druivenrassen vertegenwoordigd in Alicante. De regels voor gebruik ervan zijn niet zo streng als in Frankrijk en er zijn weinig beperkingen voor de assemblages of de keuze aan monocepage wijnen. De internationale druivenrassen wisselen af met autochtone variëteiten die al van oudsher aanwezig zijn. De grote verscheidenheid in variëteiten was iets waar men ter plekke altijd trots op was. We spreken over tortosí, esclafacherre, valencí, montalban, rojal, tiro, negrella, ferrandella, montonech, blanqueta, torrontés, etc.. Velen ervan zijn verloren gegaan, andere hebben in andere streken faam gemaakt. Er is nu wel een beweging om verloren gewaande rassen terug te gaan opwaarderen maar feitelijk vertegenwoordigt dat nog geen procent van de druiventeelt, en we zullen hier niet verder op ingaan.

Rood primeert als je de provincie in zijn geheel bekijkt maar dat is eigenlijk regiogebonden : La Marina heeft focus op wit, Viñalopo op rood.

Het belangrijkste druivenras is de monastrell en dat is meteen hét druivenras van de Viñalopo.

Deze druif is bij ons beter gekend onder de naam Mourvèdre en is een van oorsprong Valenciaans-Catalaans druivenras, in het Catalaans mataro genoemd.

Deze Vitis Vinifera-variëteit gedijt heel goed in het mediterrane klimaat en geeft duidelijk herkenbare wijnen. Ze heeft kwalitatief goede tannine, waardoor ze de wijn een lange levensduur kan geven. Het is een variëteit die laat-rijpend is met een oogst die normaal gezien op het einde van september start en in oktober verder gaat. Bij goede weersomstandigheden laat men ze dan soms ook verder rijpen naar een overrijpe staat zoals hierboven al aangegeven.

Het ‘oogst-venster’ voor de druiven is anderzijds wel kort gezien de druif, eens fenolisch op zijn piek, snel aciditeit verliest, snel uitdroogt en specifieke pruimaroma’s ontwikkelt.

Voor de DO Alicante is het belangrijkste witte druivenras de moscatel de Alejandria of muskaat van Alexandrië. Men gebruikt soms ook de naam moscatel romano. Ze is dé druif van La Marina.

Muskaat van Alexandrië is een witte wijndruif die lid is van de muscat-familie van Vitis Vinifera.

Wijnexperts geloven dat het een van de oudste genetisch ongewijzigde wijnstokken is die nog steeds bestaan. De druif is ontstaan in Noord-Afrika, en de naam is waarschijnlijk afgeleid van de associatie met de oude Egyptenaren die de druif ook al gebruikten voor het maken van wijn.

Het is namelijk een variëteit die zowel voor vinificatie als voor tafeldruiven of rozijnen kan gebruikt worden.

60

Haar organoleptische waarde is immens, gebaseerd op haar aromatisch potentieel, haar versatiliteit om zowel wit stil als mousserend voor te brengen en daarnaast ook nog een gamma likeurwijnen. Ze wordt heel vroeg geplukt, eigenlijk als één van de vroegste rassen in Spanje. De oogst start al midden augustus en door de klimaatverandering wordt dit al maar vroeger. De dichtheid aan stokken per hectare is dikwijls laag: men spreekt over 2000 à 3000 stokken per ha.

Naast moscatel de Alejandria zijn ook nog andere druiven toegelaten. Bij de witte druiven zijn de airén, macabeo en de merseguera nog het vermelden waard. Rode druiven zijn meer in aanplant en naast de monastrell zijn de alicante bouschet (oftewel garnacha tintorera), de garnacha tinta en de bobal nog het vermelden waard naast de internationale druivenrassen.

Wie op zoek is naar de betere wijndomeinen van de streek, mag me gerust contacteren op dominique.santens@telenet.be Dominique Santens FONDILLON Fondillon is het meest prestigieuze product van Alicante en het is een wijn die ook al in de middeleeuwen gekend en gegeerd was aan adellijke en koninklijke hoven, vermeld in ‘legenden’ uit de geschiedenis en in de literatuur. Fondillon is erkend door de Europese Unie als een streekproduct (zoals champagne) en heeft een speciale bescherming binnen de DO Alicante. In de praktijk is dit een wijn die bijna uitsluitend uit de Viñalopo regio komt.

Fondillon is een krachtige geoxideerde wijn met een kleur die naargelang de leeftijd en de producent varieert van amber naar mahonie met een buitenrand van oranje en honing. De aroma’s van droog fruit en rozijnen, noten, tabak, toast, leder komen naar boven en in de mond gaat het om een krachtige structuur, met een sterke tannineaanwezigheid, mondvullend zonder echt zoet te zijn en een mooie aciditeit, evenwichtig en van lange afdronk.

Het product wordt algemeen aanzien als een dessertwijn. Met zwarte chocolade is het altijd een “hit”. Maar hij wordt ook frequent gedronken bij typische cremas tostadas (zoals creme brulée), bij nata koekjes of merengue. Hij wordt ook gebruikt bij kaas, zoals blauw geaderde kaas.

Fondillon wordt gemaakt op basis van overrijpe monastrell-druiven door passerillage sur souche (uitdroging van de druiven dus aan de stokken). Dit is mogelijk door de lange zomers, de geringe hoeveelheid vochtigheid tot laat in het jaar en de goede luchtkwaliteit in Alicante. Wettelijk moeten de bereikte alcoholpercentages boven de 16 % liggen na fermentatie op natuurlijke wijze zonder toevoegingen.

De wijnen moeten minstens 10 jaar gelagerd worden, eventueel via een solera-systeem. De vaten kunnen soms wel 1200 liter bevatten en sommige zijn al meer dan 100 jaar in gebruik. Sinds 2014 kan een wijnboer ook Fondillon produceren van één bepaald jaar door verschillende tonnen van hetzelfde jaar te mengen. De meeste producenten zweren bij het solera-systeem gezien het volgens hen leidt tot een betere rijkdom van het product. Belangrijk is ook om mee te geven dat in het solera-systeem, enkel wijn ingebracht wordt van uitstekende jaren. Soms kan gedurende 10 jaar niets van voldoende hoge kwaliteit gemaakt worden die bruikbaar is voor Fondillon. Een goed recent jaar is 2016, dat jaar had voldoende kwaliteit. Dat zal gebruikt worden om terug bij te vullen. Als er trouwens al eens afgetapt wordt, dan is dat maximum 10% op een jaar, dat dan weer met het net iets minder jongere vat bijgevuld wordt, enzoverder tot de 2016 bij de bovenste solerastap bijgevuld wordt. Slechts 9 producenten zijn erkend, zoals Bocopa, Bodega Santa Catalina del Manan en Primitivo Quiles (de volledige lijst kan je terugvinden op www.vinosalicantedop.org).

Archief proeverijen Commanderij Gent, deel III, periode 2014 tot 2023 Wie de Wijnspiegel 36 en 75 nog in bezit heeft kan er het overzicht van onze proeverijen van de eerste tien jaar (1994-2003) en die van de 10° tot en met de 20° jaargang (2003 – 14) raadplegen. We vervolledigen hier het plaatje met de evenementen van de laatste tien jaargangen, tot en met dit honderdste jubileumnummer. Elke proeverij is ook te traceren op onze website, zeker met behulp van de handige zoekmachine in de rubriek Proeverijen. Maar hieronder vindt u ook de vermelding van het Wijnspiegel nummer waarin elke proefavond en Banket én wijnreis beschreven werd. Wilt u die twee vorige overzichten graag digitaal ontvangen? Stuur ons uw verzoek en we zenden u per kerende mail dit bestand in pdf op.

62

63

64

65

Sfeerimpressies

Vignobles Robin 66

Griekenland

Veneto

Washington Estate

Banket

https://alhambra.be/ https://www.wijnhuistinto.be/ https://vinilya.be/ https://www.cavatappi.be/ https://trevion.be/ https://syntra-mvl.be/nl/opleidingen/horeca-dranken-en-voeding/wijn https://van-sante.be/

COLOFON BESTUUR COMMANDERIJ GENT 2022-2023

MEDEWERKERS AAN DIT NUMMER

REDACTIE & LAY-OUT

Voorzitter • Frans Moens

• Hans Desmet • Dominique Santens • Peter Kok • Michel De Cuyper • Yves Vuylsteke • Luc Wieme

Foto's proefavonden • Maarten Brys

Ondervoorzitter • Ronnie Blancquaert Secretaris • Fanny Dhondt

Lay-out • Rob De Waele

Cover • Rudy Vermeulen Verantwoordelijke uitgever • Frans Moens Toekomststraat 28a 9890 Dikkelvenne

Penningmeester • Yves Vuylsteke Wijnmeester • Dominique Markey

Hoofdredacteur • Luc Wieme

Public relations • Ste e van der Heiden Keldermeester • Perry Vermeulen Webmaster • Peter Kok

ACTIVITEITENKALENDER 2023-2024 23/09/2021 - Algemene vergadering / proeverij Bubbels uit Italië 21/10/2023 - Georgië 18/11/2023 - Belgische wijn 16/12/2023 - Saint-Emilion, Château Grand Corbin-Despagne 24/02/2024 - Sherry: wijn met een enorme traditie!

16/03/2024 - Kapittel en banket 20/04/2024 - Côtes de Provence 22/06/2024:- Sauvignon blanc wereldwijd Nationaal 22/10/2023 - Aula Vini: Rias Baixas, Hof te Vitseroel te Ternat 19/11/2023 - Nationale proeven, Den Breughel te Denderleeuw 26/11/2023 - Aula Vini: Pessac-Léognan, Hotel Serwir te Sint-Niklaas 28/01/2024 - Feest van de Vlaamse Wijngilde – Hongarije, De Lozen Boer te Lochristi 17/03/2024 - Ken Wijn-wedstrijd, Zele 11/05/2024-12/05/2024 - Wijnronde Chablis

73

CONTACT: voorzitter@commanderij-gent.be redactie@commanderij-gent.be secretariaat@commanderij-gent.be 2