Magazyn Weterynaryjny

Page 1

PISMO LEKARZY WETERYNARII styczeń 2014 t WPM OS DFOB 24 zł (w tym 5% VAT) *44/ $[BTPQJTNP JOEFLTPXBOF X ./J48 – 3 pkt PSB[ *OEFY $PQFSOJDVT o 2,63 pkt

W

y

200

agazynu

go! 2 e n j

numer

M

. 0 0

eterynar

Dermatologia Guz przysadki u szczura

Zioła w şywieniu koni Dodatek on-line – www.magwet.pl

SPIS TREŚCI ROZRÓD

Dziedziczne choroby oczu u psów. Cz. III

Skutki uboczne antykoncepcji chirurgicznej u małych zwierząt

:\VWÚSRZDQLH G]LHG]LF]Q\FK FKRUöE RF]X ZbSRSXODFML ĝ\MÈF\FK REHFQLH SVöZ UDVRZ\FK MHVW ]DJDGQLHQLHP GRV\Ê ]ïRĝRQ\P SRQLHZDĝ GRW\F]\ ZLHOX UDV LbUöĝQ\FK HOHPHQWöZ QDU]ÈGX Z]URNX 1D V]F]ÚĂFLH ZLÚNV]RĂÊ FKRUöE ]RVWDïD GREU]H RSLVDQD NOLQLF]QLH DbQRZH MHGQRVWNL FKRURERZH SRMDZLDMÈ VLÚ VWRVXQNRZR U]DGNR 1D SHZQR MHGQDN WU]HED ]ZUöFLÊ V]F]HJöOQÈ XZDJÚ QD SRMDZLDQLH VLÚ ]QDQ\FK FKRUöE G]LHG]LF]Q\FK XbQRZ\FK UDV SVöZ

Andrzej Max, Alicja Krzyżewska-Młodawska

6

Możliwości sterowania cyklem płciowym u suk Wojciech Niżański, Marta Gotowiecka, Grzegorz J. Dejneka

14

Wybrane choroby gruczołu krokowego u psów – rozpoznawanie i leczenie Piotr Socha, Barbara Socha, Paulina Narkiewicz-Hałgas

22

Postępowanie w przypadkach obniżonej jakości nasienia psów Sławomir Giziński, Ricardo Faundez, Dorota Karska

28

MAŁE ZWIERZĘTA Leptospiroza psów – choroba niedoceniana przez lekarzy weterynarii. Cz. II. Rozpoznanie, leczenie i zapobieganie Elżbieta Mikulska-Skupień, Marta Szweda

34

Cytologiczna i radiologiczna diagnostyka chłoniaków u psów. Cz. II. Badanie radiologiczne Paweł Klimiuk, Piotr Dębiak, Wojciech Łopuszyński, Kamila Stachyra

58

39

Choroby mózgu psów i kotów. Cz. III 44

Simon R. Platt

Płyn mózgowo-rdzeniowy – praktyczny przewodnik dla lekarza klinicysty. Cz. II. Pobieranie, diagnostyka laboratoryjna Magdalena Cymerman, Maria Skrzeczyńska

Wysiękowe zapalenie skóry świń – nowe dane 51

Niesteroidowe leki przeciwzapalne a powikłania jelitowe u psów 55

Magdalena Szweda

Dziedziczne choroby oczu u psów. Cz. III 58

Peter G.C. Bedford

DUŻE ZWIERZĘTA

1DGDO QLHZLHOH ZLDGRPR RbPLNURIORU]H VDSURILW\F]QHM VNöU\ ĂZLñ SR]D W\P ĝH ZbMHM VNïDG ZFKRG]È JïöZQLH EDNWHULH *UDP GRGDWQLH Db ZĂUöG QLFK SDFLRUNRZFH LbJURQNRZFH %DNWHU\MQD SDWRJHQQD PLNURIORUD VNöU\ ]ZLHU]ÈW MHVW WURFKÚ OHSLHM SR]QDQD DOH GRW\F]\ WR ]ZïDV]F]D EDNWHULL ]DNDĝDMÈF\FK UDQ\ DbZbPQLHMV]\P VWRSQLX EDNWHULL EÚGÈF\FK SU]\F]\QÈ RNUHĂORQ\FK FKRUöE VNöU\ 8bWU]RG\ FKOHZQHM GREU]H SR]QDQR ]DNDĝHQLD Z\ZRï\ZDQH SU]H] QLHNWöUH JDWXQNL JURQNRZFöZ LbSDFLRUNRZFöZ ]ZïDV]F]D Streptococcus suis

Wysiękowe zapalenie skóry świń – nowe dane Zdzisław Gliński, Krzysztof Kostro

66

Żywienie a ochwat u koni Adam Mirowski

70

66 ."(";:/ 8&5&3:/"3:+/: t 70- t /3 t

3

MAĹ E ZWIERZĘTA

Mięśniak gładkokomórkowy jajnika suki – przypadek kliniczny

Lek. wet. Paulina Figzał Przychodnia weterynaryjna „TeziVet�, Nasielsk lek. wet. Michał Kucharczyk Przychodnia weterynaryjna, Pułtusk

Pierwotne nowotwory jajnika sÄ… stosunkowo rzadkie u zwierzÄ…t domowych. Najczęściej rozpoznaje siÄ™ je u suk, krĂłw i klaczy. Pod wzglÄ™dem histogenetycznym moĹźna je podzielić na cztery gĹ‚Ăłwne grupy – pochodzenia nabĹ‚onkowego, wywodzÄ…ce siÄ™ z komĂłrek zarodkowych, wywodzÄ…ce siÄ™ z komĂłrek sznurĂłw pĹ‚ciowych (tzw. nowotwory gonadalne) i najrzadziej spotykane nowotwory pochodzenia mezenchymalnego.

6

SRÄ‚UĂśG ZV]\VWNLFK QRZRWZRUĂśZ Z\VWĂšSXMĂˆF\FK XbSVĂśZ JX]\ MDMQLND VWDQRZLĂˆ ÂĽUHGQL ZLHN ]ZLHU]ĂˆW GRWNQLĂšW\FK WĂˆ SU]\SDGĂŻRÄ‚FLĂˆ WR ODW MDNNROZLHN SHZQH URG]DMH QRZRWZRUĂśZ MDMQLND MDN EĂŻRQLDN ]LDUQLVW\ F]\ SRWZRUQLDN PRJĂˆ UR]ZLMDĂŠ VLĂš WHÄ? XbPĂŻRGV]\FK ]ZLHU]ĂˆW 1D 8QLZHUV\WHFLH Zb3HUXJLL REMĂšWR EDGDQLHP UHWURVSHNW\ZQ\P SU]\SDGNĂśZ JX]ĂśZ MDMQLND VSRÄ‚UĂśG VSRQWDQLF]Q\FK QRZRWZRUĂśZ XbSVĂśZ :bEDGDQLX W\P UDVDPL QDMF]ÚĂFLHM GRWNQLĂšW\PL SU]H] WĂš FKRUREĂš E\ĂŻ\ ERNVHU\ RZF]DUNL QLHPLHFNLH Lb\RUNVKLUH WHUULHU\ ÂĽUHGQL ZLHN VXN Z\QRVLĂŻ URNX LbÄ?DGQD ]bQLFK QLH PLDĂŻD PQLHM QLÄ? bODWD 6Ăˆ MHGQDN GRQLHVLHQLD RbUR]ZRMX QRZRWZRUĂśZ MDMQLND Xb]ZLHU]ĂˆW QDZHW F]WHUQDVWRPLHVLĂšF]Q\FK EĂŻRQLDN ]LDUQLVW\ 3U]\QDOHÄ?QRÄ‚ĂŠ KLVWRORJLF]QD EDGDQ\FK QRZRWZRUĂśZ ]RVWDĂŻD SU]HGVWDZLRQD QDbryc. 1 /HF]HQLHP ]bZ\ERUX QRZRWZRUĂśZ MDMQLND SR]RVWDMH QDGDO RZDULRKLVWHUHNWRPLD :bSU]\SDGNX JX]ĂśZ ]ĂŻRÄ‚OLZ\FK VĂˆ SRGHMPRZDQH SUĂśE\ VWRVRZDQLD FKHPLRWHUDSLL MDN GRWĂˆG MHGQDN QLH ]RVWDĂŻ RSUDFRZDQ\ Ä?DGHQ VFKHPDW OHF]HQLD 6Ăˆ GRQLHVLHQLD Ä?H SRGDQLH FLVSODW\Q\ EH]SRÄ‚UHGQLR GR MDP\ EU]XV]QHM GDMH ]DGRZDOD MĂˆFH UH]XOWDW\ Zb SU]\SDGNX ]ĂŻRÄ‚OLZ\FK QRZRWZRUĂśZ LbLFK QDFLHNDQLD QD RNROLF]QH WNDQNL

OPIS PRZYPADKU 3LHV Äź OHWQLD NLORJUDPRZD QLHVWHU\OL]RZDQD VXND RZF]DUND QLHPLHFNLHJR Äź ]RVWDĂŻ SU]\SURZDG]RQ\ GR JDELQHWX ZHWHU\QDU\MQHJR ]bSRZRGX SRZLĂšNV]HQLD REU\VX MDP\ EU]XV]QHM =bZ\ZLDGX X]\VNDQR LQIRUPDFMH Ä?H RJĂśOQ\

2% 4%

2%

4%

2% gruczolakorak brodawczakowaty 14%

bĹłoniak ziarnisty gruczolak brodawczakowaty rozrodczak 29%

43%

guz ciaĹłka Ç?ſųtego potworniak miħĆ‘niak gĹładkokomĹżrkowy naczyniakomiħsak

Ryc. 1. Pochodzenie histologiczne guzĂłw jajnika wedĹ‚ug badania retrospektywnego na Uniwersytecie w Perugii (Canine Ovarian Tumors: A retrospective Study of 49 Cases. Veterinary Research Communications, 2003, Volume 27, Number 1, Page 359, M. Sforna, C. Brachelente, E. Lepri, L. Mechelli).

VWDQ ]GURZLD ]ZLHU]ĂšFLD QLH EXG]LĂŻ ]DVWU]HÄ?HĂą Äź SLHV E\ĂŻ ZHVRĂŻ\ PLDĂŻ GREU\ DSHW\W PLNFMD LbGHIHNDFMD E\ĂŻ\ EH] ]PLDQ QLH ]DREVHUZRZDQR Z\SĂŻ\ZX ]bGUĂśJ URGQ\FK 6XND E\ĂŻD UHJXODUQLH RGUREDF]DQD LbV]F]HSLRQD QD ZÄ‚FLHNOL]QĂš :ĂŻDÄ‚FLFLHOH QLH E\OL ZbVWDQLH RNUHÄ‚OLĂŠ NLHG\ PLDĂŻD PLHMVFH RVWDWQLD FLHF]ND LbF]\ GR WHM SRU\ RGE\ZDĂŻ\ VLĂš RQH UHJXODUQLH 0RÄ?OLZRÄ‚ĂŠ FLĂˆÄ?\ Z\NOXF]DOL SRQLHZDÄ? SLHV SU]HE\ZDĂŻ FDĂŻ\ F]DV QD ]DPNQLĂšWHM SRVHVML 3RGF]DV EDGDQLD NOLQLF]QHJR VWZLHUG]RQR GREU\ VWDQ XWU]\PDQLD 6LHUÄ‚ĂŠ E\ĂŻD EĂŻ\V]F]ĂˆFD JĂŻDGND ZĂŻRV PRFQR RVDG]RQ\ VSRMĂśZNL UĂśÄ?RZH WHPSHUDWXUD Ĺž& V]PHU\ RGGHFKRZH SUDZLGĂŻRZH WRQ\ VHUFD F]\VWH :bMDPLH EU]XV]QHM QLH VWZLHUG]RQR EDORWRZDQLD EU]XFK QLH E\ĂŻ WNOLZ\ :bSU]HGQLHM GROQHM F]ÚĂFL MDP\ EU]XV]QHM Z\F]XZDOQ\ E\ĂŻ WZDUG\ QLHUHJXODUQ\ QLHEROHVQ\ WZĂśU REHFQ\ ]bRE\GZX VWURQ DOH ZbZLĂšNV]HM F]ÚĂFL SRĂŻRÄ?RQ\ SR VWURQLH OHZHM ryc. 2 :\NRQDQR EDGDQLH NUZL NWĂśUHJR Z\QLNL QLH RGELHJDĂŻ\ RG QRUP\ tab. I 1D ]GMĂšFLX UHQWJH-

."(";:/ 8&5&3:/"3:+/: t 70- t /3 t

1

Summary Ovarian leiomyoma in a bitch – a case report Ovarian tumors in dogs are relatively rare. According to histogenetic criteria, they are classified as epithelial, germ cell, sex-cord, stromal or mesenchymal tumors. Leiomyoma belongs to this last group and is one of the most uncommon findings in an ovary. Key words: ovarian tumor, dog, bitch, leiomyoma

105

MAŁE ZWIERZĘTA

2

nowskim jamy brzusznej uwidoczniono prawiGïRZHM ZLHONRĂFL FLHñ ZÈWURE\ LbVSRQG\OR]Ú RGFLQND OÚGěZLRZHJR NUÚJRVïXSD 5HV]WD QDU]ÈGöZ E\ïD QLH GR RFHQ\ ]bXZDJL QD REHFQRĂÊ GXĝHJR FLHQLXMÈFHJR WZRUX V\WXXMÈFHJR VLÚ ZbĂURGNRZHM F]ÚĂFL EU]XFKD %DGDQLH XOWUDVRQRJUDILF]QH SRND]DïR KHWHURHFKRJHQLF]Q\ WZöU PDMÈF\ ZHZQÈWU] XPLDUNRZDQÈ LORĂÊ QLHZLHONLFK NDZHUQ Z\SHïQLRQ\FK Sï\QHP -HJR ZLHONRĂFL QLH XGDïR VLÚ RFHQLÊ ļ PDNV\PDOQD JïÚERNRĂÊ SHQHWUDFML VRQG\ WR

Ryc. 2. Zdjęcie wykonane w sedacji, przed operacją. Po ogoleniu widać guz wyraźnie odznaczający się pod skórą.

Tabela I. Wyniki przedoperacyjnego badania krwi opisanego psa

Badanie biochemiczne

Badanie morfologiczne

Parametr

Wynik

Zakres referencyjny

erytrocyty

7,0 T/l

5,5-8,5

hemoglobina

16,8 g/dl

15,0-20,0

hematokryt

51,1%

44-57

MCV

73,0 fl

60-77

MCH

24,1 pg

17-26

MCHC

33,0 g/dl

31,0-38,0

Sá\WNL NUZL

417 G/l

200-460

leukocyty

10,6 G/l

6,00-12,00

ALT

47,6 U/l

< 60

AspAT

30,3 U/l

< 45

AP

9,0 U/l

< 155

kreatynina

0,7 mg/gl

0,5-1,7

mocznik

36,1 mg/dl

20,0-50,0

glukoza

72 mg/dl

70-120

ELDáNR FDáNRZLWH

5,9 g/dl

5,5-7,5

albuminy

3,7 g/dl

3,3-5,6

globuliny

2,2 g/dl

2,1-4,5

106

Tab. I

FP DbRFHQLDQD ]PLDQD E\ïD ZLÚNV]D =bXZDJL QD EXGRZÚ XOWUDVRQRJUDILF]QÈ LbIDNW ĝH XZLGRF]QLRQ\ SRGF]DV EDGDQLD PLÈĝV] ZÈWURE\ LbĂOHG]LRQ\ QLH RGELHJDï RG QRUP\ Z\VXQLÚWR SU]\SXV]F]HQLH ĝH WZöU MHVW JX]HP MDMQLND 3R EDGDQLX UDGLRORJLF]Q\P NODWNL SLHUVLRZHM NWöUH QLH Z\ND]DïR SU]HU]XWöZ QRZRWZRURZ\FK ]DGHF\GRZDQR RbODSDURWRPLL GLDJQRVW\F]QHM 3DFMHQWNÚ VSUHPHG\NRZDQR PLHV]DQNÈ PHGHWRPLG\Q\ 6HGHGRUP b PJ PO ļ GDZND PJ NJ P F LbEXWRUIDQROX %XWRPLGRU PJ PO ļ GDZND PJ NJ P F SRGDQÈ GRPLÚĂQLRZR DbZb]QLHF]XOHQLH RJöOQH ZSURZDG]RQR SU]\ Xĝ\FLX SRGDQHM GRĝ\OQLH PLHV]DQNL b b GLD]HSDPX 5HODQLXP bPJ PO LbNHWDPLQ\ 9HWDNHWDP PJ PO 3RGF]DV RSHUDFML ]DVWRVRZDQR ]QLHF]XOHQLH LQIX]\MQH Z\PLHQLRQH SRZ\ĝHM NWöUH GDZNRZDQR ZHGïXJ HIHNWX G]LDïDQLD 3ROH RSHUDF\MQH Z\JRORQR Lb]GH]\QIHNRZDQR SU]\ Xĝ\FLX DONRKROX LbMRG\Q\ 3RGF]DV ]DELHJX SRGDZDQR 1D&O ZbLORĂFL W\SRZHM GOD ]ZLHU]ÚFLD WHM PDV\ &LÚFLH Z\NRQDQR ZbOLQLL SRĂURGNRZHM *X] ]LGHQW\ILNRZDQ\ SöěQLHM MDNR OHZ\ MDMQLN XZLGRF]QLï VLÚ ]DUD] SR RWZDUFLX MDP\ EU]XV]QHM ryc. 3 1RZRWZöU E\ï GREU]H XNUZLRQ\ QDF]\QLD NUZLRQRĂQH ]DRSDWUXMÈFH V]ï\ ZbNUH]FH MDMQLND OHZHJR LbPLDï\ ĂUHGQLFÚ RN PP :LGRF]QH E\ï\ WHĝ IUDJPHQW\ JX]D REMÚWH ]PLDQDPL ZVWHF]Q\PL ryc. 4 1DF]\QLD SRGZLÈ]DQR GZX WU]\NURWQLH ZFKïDQLDOQÈ SOHFLRQNÈ 3*$ 5HV]WÚ ]DELHJX SU]HSURZDG]RQR MDN UXW\QRZÈ RZDULRKLVWHUHNWRPLÚ ¥FLDQÚ MDP\ EU]XV]QHM ]DPNQLÚWR WU]HPD ZDUVWZDPL V]ZöZ ļ RWU]HZQÈ ĂFLHQQÈ ]bPLÚĂQLDPL LbWNDQNÚ SRGVNöUQÈ V]ZHP FLÈJï\P SU]\ Xĝ\FLX QLFL 3*$ DbVNöUÚ V]ZDPL SRMHG\QF]\PL ]bQLHZFKïDQLDOQHJR PRQRILODPHQWX ļ Q\ORQX 3U]\ RND]ML SU]\JRWRZ\ZDQLD SROD RSHUDF\MQHJR Z\NU\WR ]PLDQÚ JX]RZDWÈ ZLHONRĂFL PLUDEHONL SRïRĝRQÈ SU]\ WU]HFLP VXWNX VWURQ\ SUDZHM ļ WZDUGÈ ïDWZR SU]HVXZDOQÈ QDG SRïRĝRQ\PL JïÚELHM WNDQNDPL NWöUÈ QD NRQLHF RSHUDFML XVXQLÚWR Z\NRQXMÈF PDVWHNWRPLÚ F]ÚĂFLRZÈ :ïDĂFLFLHOH QLH Z\UD]LOL MHGQDN ]JRG\ QD Z\VïDQLH MHM WDNĝH QD EDGDQLH KLVWR SDWRORJLF]QH 3R RSHUDFML ]DVWRVRZDQR DQW\ELRW\NRWHUDSLÚ SU]H] SLÚÊ GQL HQURIORNVDF\QD ļ (QURELRIOR[ PJ NJ LbOHF]HQLH SU]HFLZEöORZH SU]H] GZD GQL PHORNV\NDP ļ 0HWDFDP PJ NJ 6WDQ

."(";:/ 8&5&3:/"3:+/: t 70- t /3 t

3

4

Ryc. 3. ZdjÄ™cie Ĺ›rĂłdoperacyjne zmienionego nowotworowo jajnika. WyraĹşnie widoczna wielkość naczyĹ„ krwionoĹ›nych odĹźywiajÄ…cych guz. Ryc. 4. Ogniska martwicy czÄ™sto pojawiajÄ… siÄ™ w nowotworach tej wielkoĹ›ci. Ryc. 5. ZdjÄ™cie pooperacyjne – widoczny prawidĹ‚owy jajnik (po prawej), jajnik zmieniony nowotworowo (po lewej) i obydwa rogi macicy bez cech rozrostu torbielowatego bĹ‚ony Ĺ›luzowej macicy. Trzon macicy niewidoczny na zdjÄ™ciu. Z lewej widoczna linijka ze skalÄ… w centymetrach, by lepiej unaocznić wielkość guza.

5 VXNL SRF]ĂˆZV]\ RG GUXJLHJR GQLD SR ]DELHJX QLH RGELHJDĂŻ GR QRUP\ Äź E\ĂŻD ZHVRĂŻD PLDĂŻD DSHW\W RGGDZDĂŻD SUDZLGĂŻRZR PRF] LbNDĂŻ 5DQD ]DJRLĂŻD VLĂš SU]H] U\FKĂŻR]URVW SR GQLDFK ]GMĂšWR V]Z\ VNĂśUQH 3UDZ\ MDMQLN PLDĂŻ Z\PLDU\ RN Ĺš PP :bÄ‚ZLHWOH PDFLF\ QLH VWZLHUG]RQR SĂŻ\QX DbÄ‚FLDQD QLH ]GUDG]DĂŻD FHFK UR]URVWX WRUELHORZDWHJR EĂŻRQ\ Ä‚OX]RZHM 1RZRWZRURZR ]PLHQLRQ\ OHZ\ MDMQLN PLDĂŻ Z\PLDU\ RN Ĺš FP LbZDÄ?\ĂŻ NJ ryc. 5 :LGRF]QH E\ĂŻ\ UR]OHJĂŻH RJQLVND PDUWZLF\ 3REUDQR GZD Z\FLQNL LbZ\VĂŻDQR GR ODERUDWRULXP ZHWHU\QDU\MQHJR $/$% QD EDGDQLH KLVWRSDWRORJLF]QH NWĂśUH RNUHÄ‚OLĂŻR JX] MDNR PLÚĂQLDND JĂŻDGNRNRPĂśUNRZHJR leiomyoma :bSU]HVĂŻDQ\FK IUDJPHQWDFK QLH VWZLHUG]RQR WNDQNL W\SRZHM GOD MDMQLND

OMĂ“WIENIE 0LÚĂQLDN JĂŻDGNRNRPĂśUNRZ\ MHVW QRZRWZRUHP ĂŻDJRGQ\P F]ĂšVWR RVLĂˆJDMĂˆF\P ]QDF]QH UR]PLDU\ DbMHJR PLĂˆÄ?V] PD WHQGHQFMĂš GR ]PLDQ ZVWHF]Q\FK :bREUĂšELH XNĂŻDGX UR]URGF]HJR ]GHF\GRZDQLH F]ÚĂFLHM XPLHMVFDZLD VLĂš ZbREUĂšELH PDFLF\ V]\MNL PDFLF\ DOER SRFKZ\ 1LH MHVW DNW\ZQ\

KRUPRQDOQLH ZLĂšF ]D]Z\F]DM GDMH REMDZ\ GRSLHUR JG\ ]QDF]QLH XURÄ‚QLH LbSRZRGXMH XFLVN XSRÄ‚OHG]D SUDFĂš LQQ\FK QDU]ĂˆGĂśZ DOER Äź MDN ZbW\P SU]\SDGNX Äź SRZRGXMH SRZLĂšNV]HQLH REU\VX MDP\ EU]XV]QHM 5RNRZDQLH ZbSU]\SDGNX WDNLHJR Z\QLNX EDGDQLD KLVWRSDWRORJLF]QHJR MHVW EDUG]R GREUH = GRÄ‚ZLDGF]HĂą ZĂŻDVQ\FK DXWRUĂśZ Z\QLND Ä?H ]PLDQ\ UR]URVWRZH ZbREUĂšELH MDMQLNĂśZ ]DUĂśZQR EXGRZ\ SĂšFKHU]\NRZHM MDN LbOLWHM VĂˆ ]QDMGRZDQH VWRVXQNRZR F]ĂšVWR SU]\ RND]ML SURILODNW\F]QLH SU]HSURZDG]DQHM RZDULRKLVWHUHNWRPLL XbVXN ZbÄ‚UHGQLP LbVWDUV]\P ZLHNX OXE ZbSU]\SDGNX WHJR ]DELHJX ZbOHF]HQLX URSRPDFLF]D 5]DGNR MHGQDN Z\FLQNL WDNLFK JX]ĂśZ WUDILDMĂˆ GR EDGDQLD KLVWRSDWRORJLF]QHJR ZbFHOX RNUHÄ‚OHQLD LFK FKDUDNWHUX 0RÄ?OLZH ZLĂšF Ä?H SUDZG]LZD F]ĂšVWRWOLZRÄ‚ĂŠ Z\VWĂšSRZDQLD JX]ĂśZ MDMQLND XbVXN MHVW Z\Ä?V]D QLÄ? VXJHUXMĂˆ GRW\FKF]DVRZH EDGDQLD

PIĹšMIENNICTWO 1. Brodzki P., Piech T., Brodzki A.: BĹ‚oniak ziarnisty jajnika u suki – przypadek kliniczny. Mag. Wet., 21, 988-991, 2012. – 2. Klein M.K.: Tumors of the female reproductive system. W: Withrow S.J., Vail D.M., editors. Withrow & MacEwen’s Small Animal Clinical Oncology, Saunders, 610-613, 4rd Edition, 2007. – 3. Madej J.A., Rotkiewicz T., Nozdryn-PĹ‚otnicki Z.: Patologia szczegółowa zwierzÄ…t, Wydawnictwo UWM, 458-460, Olsztyn 2000. – 4. Moore A.S., Kirk C., Cardona A.: Intracavitary cisplatin chemotherapy experience with six dogs. Journal of Veterinary Internal Medicine, 5, 227-231, 1991. – 5. Morris J., Dobson J.: Onkologia maĹ‚ych zwierzÄ…t, SIMA WLW, 170-173, Warszawa 2003. – 6. Sforna M., Brachelente C., Lepri E., Mechelli L.: Canine Ovarian Tumors: A Retrospective Study of 49 Cases. Veterinary Research Communications, 27, 359-361, 2003.

Ĺś 5\F Âą 3 )LJ]DĂĄ

."(";:/ 8&5&3:/"3:+/: t 70- t /3 t

107

MAŁE ZWIERZĘTA

Dziedziczne choroby oczu u psów. Cz. III

Peter G.C. Bedford Emerytowany profesor okulistyki weterynaryjnej, Royal Veterinary College, Hawkshead Lane, North Mymms, Hatfield, Hertfordshire

Występowanie dziedzicznych chorób oczu w populacji żyjących obecnie psów rasowych jest zagadnieniem dosyć złożonym, ponieważ dotyczy wielu ras i różnych elementów narządu wzroku. Na szczęście większość chorób została dobrze opisana klinicznie, a nowe jednostki chorobowe pojawiają się stosunkowo rzadko. Na pewno jednak trzeba zwrócić szczególną uwagę na pojawianie się znanych chorób dziedzicznych u nowych ras psów. Pierwsza część artykułu ukazała się w MW 4/2014, a druga w MW 6/2014. Ryc. 1. Postępujący zanik siatkówki u 6-miesięcznego setera irlandzkiego, oko lewe. Odblask jest znacznie jaśniejszy od prawidłowego, a powierzchowne unaczynienie siatkówki wyraźnie osłabione.

1

2

Ryc. 2. Postępujący zanik siatkówki u 7-letniego pudla miniaturowego, oko prawe. Zdjęcie wykonane w końcowym stadium choroby ukazuje wyraźny odblask, pozorny brak naczyń krwionośnych, zanik nerwu wzrokowego z uwidocznieniem blaszki sitowej i utratę barwnika w części ciemnej siatkówki.

ROZWOJOWE CHOROBY DZIEDZICZNE, CD. Postępujący zanik siatkówki 3LHUZRWQH ]Z\URGQLHQLD VLDWNöZNL QHUZRZHM XbSVöZ RNUHĂODQH VÈ ZVSöOQ\P WHUPLQHP ķSRVWÚSXMÈF\ ]DQLN VLDWNöZNLĵ 3URJUHVVLYH 5HWLQDO $WURSK\ ļ 35$ 'DZQLHM FKRUREÚ G]LHOLïR VLÚ QD GZD W\S\ UR]UöĝQLDQH QD SRGVWDZLH REUD]X ZbEDGDQLX RIWDOPRVNRSRZ\P DbGR LFK RNUHĂOHQLD Xĝ\ZDQR WHUPLQöZ ķXRJöOQLRQ\ĵ LbķFHQWUDOQ\ĵ 2EHFQLH RNUHĂOHQLH ķXRJöOQLRQ\ 35$ĵ OXE SR SURVWX 35$ RGQRV]È VLÚ GR NLONX URG]DMöZ ]Z\URGQLHQLD VLDWNöZNL RbUöĝQHM HWLRORJLL ZbNWöU\FK SU]HELHJX SLHUZRWQH ]PLDQ\ GRW\F]È IRWRUHFHSWRUöZ 5R]SR]QDQR NLOND SU]\F]\Q JHQHW\F]Q\FK WHJR ]DEXU]HQLD DOH ZLHOH SR]RVWDMH MHV]F]H QLH]EDGDQ\FK 1LH]DOHĝQLH MHGQDN RG SU]\F]\Q\ ]Z\URGQLHQLH VLDWNöZNL ]Z\NOH FKDUDNWHU\]XMH VLÚ ĂOHSRWÈ QRFQÈ SRVWÚSXMÈFÈ Dĝ GR FDïNRZLWHM XWUDW\ Z]URNX 0RĝH WHĝ Z\VWÚSRZDÊ

Summary Hereditary Ocular Disease in the dog. Part 3 The spectrum of inherited ocular disease in today’s pedigree dog population is a relatively complex one with many breeds and all parts of the eye being involved. Fortunately most of the diseases are well recognized clinically and the appearance of new genetically determined disease is unusual in today’s world. It is the emergence of known disease in new breeds that evokes the additional concern. Key words: hereditary ocular disease, dog

58

ZWöUQD ]DÊPD :LHN ZbNWöU\P SRMDZLD VLÚ FKRURED RUD] V]\ENRĂÊ MHM UR]ZRMX PRJÈ Z\UDěQLH VLÚ UöĝQLÊ SRGF]DV JG\ REMDZ\ ZbEDGDQLX RIWDOPRVNRSRZ\P VÈ EDUG]R SRGREQH :V]\VWNLH WH FKRURE\ ]bZ\MÈWNLHP 35$ VSU]ÚĝRQHJR ]bFKURPRVRPHP ; XbVDPRMHGöZ LbKXVN\ V\EHU\MVNLFK RUD] G]LHG]LF]RQHJR ZbVSRVöE GRPLQXMÈF\ 35$ XbEXOPDVWLIöZ LbPDVWLIöZ DQJLHOVNLFK G]LHG]LF]È VLÚ MDNR SURVWD FHFKD UHFHV\ZQD 35$ FHQWUDOQH &35$ WR G]LHG]LF]QD FKRURED VLDWNöZNL ZbNWöUHM SU]HELHJX ]Z\URGQLHQLH IRWRUHFHSWRUöZ QDVWÚSXMH ZWöUQLH GR GHIHNWX QDEïRQND EDUZQLNRZHJR VLDWNöZNL UHWLQDO SLJPHQW HSLWKHOLXP ļ 53( &KRURED REHFQLH ]QDQD MHVW SRG QD]ZÈ ķG\VWURILD QDEïRQND EDUZQLNRZHJR VLDWNöZNLĵ 5HWLQDO 3LJPHQW (SLWKHOLDO '\VWURSK\ ļ 53(' ,VWQLHMÈ GRZRG\ ZVND]XMÈFH ĝH MHM SU]\F]\QÈ MHVW ]DEXU]HQLH PHWDEROL]PX WRNRIHUROX 6SRVöE G]LHG]LF]HQLD QDGDO QLH ]RVWDï SR]QDQ\ QD V]F]ÚĂFLH MHGQDN FKRURED Z\VWÚSXMH U]DGNR 35$ Lb53(' PRJÈ Z\VWÚSRZDÊ XbWHM VDPHM UDV\ SVöZ

."(";:/ 8&5&3:/"3:+/: t 70- t /3 t

W tab. I Z\PLHQLRQR GZDG]LHĂFLD V]HĂÊ UDV XbNWöU\FK REHFQLH Zb:LHONLHM %U\WDQLL VWZLHUG]D VLÚ 35$ Lb53(' 3RVWÚSXMÈF\ ]DQLN VLDWNöZNL *35$ OXE 35$

: EDGDQLX RIWDOPRVNRSRZ\P XRJöOQLRQ\ 35$ FKDUDNWHU\]XMH VLÚ Z]PRFQLHQLHP RGEODVNX ]bSRZRGX SRVWÚSXMÈFHJR ĂFLHñF]HQLD VLDWNöZNL QHUZRZHM QD VNXWHN MHM ]Z\URGQLHQLD LbRVïDELHQLD RUD] HZHQWXDOQHJR ]DPNQLÚFLD SRZLHU]FKRZQ\FK QDF]\ñ VLDWNöZNL U\F Lb2 35$ MHVW ]DZV]H REXVWURQQ\ SRF]ÈWNRZR MHGQDN PRĝH LVWQLHÊ QLHZLHOND DV\PHWULD SRPLÚG]\ RF]DPL 1LHNLHG\ ZbEDUG]R ZF]HVQ\P VWDGLXP XbQLHNWöU\FK UDV ZLGDÊ ïDJRGQH RVïDELHQLH RGEODVNX QD REU]HĝDFK EïRQ\ RGEODVNRZHM DOH SRGF]DV SLHUZV]HJR EDGDQLD ]Z\NOH SU]\VSLHV]RQHJR ]bSRZRGX WURVNL ZïDĂFLFLHOD RbZ]URN QD RJöï VWZLHUG]D VLÚ QDVWÚSXMÈFH WXĝ SR QLP Z]PRFQLHQLH RGEODVNX 3RF]ÈWNRZR MHVW RQR ]Z\NOH ZLGRF]QH ZbĂURGNRZR REZRGRZHM F]ÚĂFL EïRQ\ RGEODVNRZHM DbQDVWÚSQLH UR]SU]HVWU]HQLD VLÚ QD FDïÈ MHM SRZLHU]FKQLÚ 'HOLNDWQH SREUXĝGĝHQLH QDF]\ñ NUZLRQRĂQ\FK VLDWNöZNL PRĝH SRSU]HG]DÊ IDNW\F]QH RVïDELHQLH XQDF]\QLHQLD 3R GHSLJPHQWDFML QDEïRQND EDUZQLNRZHJR ZbF]ÚĂFL FLHPQHM VLDWNöZNL PRĝH QDVWÈSLÊ SURFHV UHSLJPHQWDFML ZbSRVWDFL SODP :bMÚ]\NX DQJLHOVNLP REMDZ WHQ RNUHĂOD VLÚ MDNR ķSDYHPHQWLQJĵ EUXNRZDQLH (ZHQWXDOQH ]Z\URGQLHQLH QHUZX Z]URNRZHJR ]bSRZRGX ĂPLHUFL NRPöUHN ]ZRMöZ QHUZRZ\FK FKDUDNWHU\]XMH VLÚ EODGRĂFLÈ WDUF]\ QHUZX Z]URNRZHJR RUD] WZRU]HQLHP VLÚ RNUÈJï\FK IDïG QD MHM EU]HJDFK U\F :bPLDUÚ SRVWÚSX FKRURE\ SR XWUDFLH ZLG]HQLD QRFQHJR QDVWÚSXMH FDïNRZLWD ĂOHSRWD DbUHDNFMD ěUHQLF QD ĂZLDWïR ]Z\NOH VWDMH VLÚ OHQLZD 2GUXFK\ WH PRJÈ MHGQDN E\Ê GR SHZQHJR VWRSQLD REHFQH QDZHW ZbSU]\SDGNX ]DDZDQVRZDQHM FKRURE\ SRQLHZDĝ DNW\ZQRĂÊ NRPöUHN ]ZRMRZ\FK ]RVWDMH ]DFKRZDQD 8bQLHNWöU\FK UDV PRĝH GRMĂÊ GR SRZVWDQLD ZWöUQHM ]DÊP\ ZbNWöUHM SU]HELHJX ]PLDQ\ SRF]ÈWNRZR SRMDZLDMÈ VLÚ ZbW\OQ\FK REV]DUDFK ZDUVWZ\ NRURZHM VRF]HZNL DbQDVWÚSQLH ]DJÚV]F]HQLD WZRU]È VLÚ ZbFDïHM VRF]HZFH 0LPR ĝH GRNïDGQH SRGïRĝH JHQHW\F]QH OXE URG]DM PXWDFML JHQöZ ]RVWDï\ ]LGHQW\ILNRZDQH W\ONR ZbSU]\SDGNX QLHNWöU\FK URG]DMöZ 35$ tab.bII ZLHOH W\SöZ FKRURE\ RSLVDQR SRG Z]JOÚGHP HWLRORJLL L OXE ]PLDQ VWUXNWXUDOQ\FK -HGHQ ]bW\SöZ 35$ ]bG\VSOD]MÈ LbQDVWÚSXMÈF\P ZbMHM Z\QLNX ]Z\URGQLHQLHP F]RSNöZ LbSUÚFL-

NöZ RSLVDQR XbUDV VHWHU LUODQG]NL LbVORXJKL >G\VSOD]MD F]RSNöZ LbSUÚFLNöZ W\S UFG @ FROOLH GïXJRZïRV\ >G\VSOD]MD F]RSNöZ LbSUÚFLNöZ W\S UFG @ RUD] ZHOVK FRUJL FDUGLJDQ >G\VSOD]MD F]RSNöZ LbSUÚFLNöZ W\S UFG @ :V]\VWNLH WU]\ W\S\ FKRURE\ SRMDZLDMÈ VLÚ ZH ZF]HVQ\P RNUHVLH ĝ\FLD SRZRGXMÈF SRZDĝQH XSRĂOHG]HQLH ZLG]HQLD ZbZLHNX PLHVLÚF\ DbFDïNRZLWÈ ĂOHSRWÚ ]Z\NOH Zb PLHVLÈFX ĝ\FLD 'HIHNW IRWRUHFHSWRUöZ SROHJD QD ]DEXU]HQLDFK HQ]\PöZ NDVNDG\ IRWRWUDQVGXNFML 0öZLÈF GRNïDGQLHM VWÚĝHQLH F*03 F\NOLF]QHJR PRQRIRVIRUDQX JXDQR]\Q\ ZbVLDWNöZFH MHVW SRGZ\ĝV]RQH ]bSRZRGX REQLĝHQLD DNW\ZQRĂFL HQ]\PX F*03 IRVIRGLHVWHUD]\ F*03 3'( 8bVHWHUöZ LUODQG]NLFK Z\VWÚSXMH PXWDFMD NRGRQX SRGMHGQRVWNL E F*03 3'( 8GDïR VLÚ RSUDFRZDÊ WHVW JHQHW\F]Q\ XPRĝOLZLDMÈF\ RNUHĂOHQLH JHQRW\SX XbIHQRW\SRZR ]GURZ\FK RVREQLNöZ WHM UDV\ 3RPLPR ĝH XbFROOLH GïXJRZïRV\FK FKRURED SU]HELHJD LGHQW\F]QLH SRG Z]JOÚGHP NOLQLF]Q\P LbELRFKHPLF]Q\P PXWDFMD UFG MHVW LQQD 8GDïR VLÚ MHGQDN ]LGHQW\ILNRZDÊ MÈ ]D SRPRFÈ PDSRZDQLD Zb JHQLH F 25) QD FKURPRVRPLH bLbGRVWÚSQ\ MHVW MXĝ

Australijski pies pasterski Border collie Briard Chesapeake bay retriever Cocker spaniel &RFNHU VSDQLHO DPHU\NDĔVNL )LĔVNL ODSSKXQG Glen of imaal terrier Golden retriever -DPQLN PLQLDWXURZ\ GáXJRZáRV\ Labrador retriever Lhasa apso Norweski elkhound 1RYD VFRWLD GXFN WROOLQJ UHWULHYHU Owczarek szetlandzki 2ZF]DUHN V]NRFNL GáXJRZáRV\ 2ZF]DUHN V]NRFNL NUyWNRZáRV\ Pudel miniaturowy Pudel toy Seter irlandzki 6SDQLHO W\EHWDĔVNL 6SULQJHU VSDQLHO DQJLHOVNL Sznaucer miniaturowy 7HULHU W\EHWDĔVNL :HOVK FRUJL FDUGLJDQ Wilczarz irlandzki

."(";:/ 8&5&3:/"3:+/: t 70- t /3 t

Tabela I. Rasy psów, u których występuje PRA w Wielkiej Brytanii

PRA (prcd) RPED RPED PRA (prcd) RPED i PRA (prcd) PRA (prcd) PRA (prcd) PRA (crd3) RPED (prcd) PRA (CORD1) RPED i PRA (prcd) PRA PRA (prcd i erd) PRA (prcd) RPED RPED i PRA (rcd2) RPED PRA (prcd) PRA (prcd) PRA (rcd1 i rcd4) PRA RPED i PRA (PRA i CORD1) PRA typ A PRA (PRA i rcd4) RPED i PRA (rcd3) PRA

Tab. I

59

MAŁE ZWIERZĘTA WHVW '1$ '\VSOD]MD F]RSNöZ Lb SUÚFLNöZ XbZHOVK FRUJL FDUGLJDQ MHVW SRZRGRZDQD PXWDFMÈ JHQX 3'( $ LbLVWQLHMH WHVW '1$ VïXĝÈF\ GR MHM Z\NU\ZDQLD 'UXJL FKDUDNWHU\VW\F]Q\ URG]DM 35$ ZbNWöU\P G\VSOD]MD SUÚFLNöZ URG G\VSODVLD ļ UG SRSU]HG]D ]Z\URGQLHQLH F]RSNöZ RSLVDQR XbQRUweskich elkhoundów, obecnie jednak choroba WD MXĝ QLH Z\VWÚSXMH 1LH RNUHĂORQR FKDUDNWHUX G\VSOD]ML SUÚFLNöZ DOH RSLV\ZDQR LFK ]PLDQ\ PRUIRORJLF]QH Xb W\JRGQLRZ\FK V]F]HQLÈW XbNWöU\FK XWUDWD ZLG]HQLD QRFQHJR QDVWÚSRZDïD ZbZLHNX bPLHVLÚF\ DbFDïNRZLWD ĂOHSRWD SRMDZLDïD VLÚ PLÚG]\ WU]HFLP DbSLÈW\P URNLHP ĝ\FLD 1DOHĝ\ RGUöĝQLDÊ WÚ FKRUREÚ RG G]LHG]LF]RQHJR ZbVSRVöE UHFHV\ZQ\ ZF]HVQHJR ]Z\URGQLHQLD VLDWNöZNL HDUO\ UHWLQDO GHJHQHUDWLRQ ļ HUG F]ÚĂFLHM RSLV\ZDQHJR XbWHM UDV\ :bW\P W\SLH 35$ ĂOHSRWD QRFQD SRMDZLD VLÚ ZbV]öVW\P W\JRGQLX ĝ\FLD DbZbZLHNX PLHVLÚF\ SV\ VÈ FDïNRZLFLH ĂOHSH =PLDQ\ PRUIRORJLF]QH ZHZQÚWU]Q\FK Lb]HZQÚWU]Q\FK ZDUVWZ SUÚFLNöZ VÈ REHFQH ZbSLÈW\P W\JRGQLX ĝ\FLD Db]DUöZQR ]DNRñF]HQLD V\QDSW\F]QH SUÚFLNöZ MDN LbF]RSNöZ UR]ZLMDMÈ VLÚ QLHSUDZLGïRZR :\NU\WR RGSRZLHG]LDOQÈ ]D FKRUREÚ PXWDFMÚ JHQX 67. / LbRSUDFRZDQR WHVW '1$

Tabela II. Występowanie różnych „znanych” mutacji PRA u psów rasowych.

Typ PRA '\VSOD]MD F]RSNyZ L SUĊFLNyZ UFG

Czwarty typ PRA, opisywany jako dysplazja fotoreceptorów (photoreceptor dysplasia – pd), VWZLHUG]DQR XbV]QDXFHUöZ PLQLDWXURZ\FK &KRURED G]LHG]LF]\ VLÚ ZbVSRVöE DXWRVRPDOQ\ UHFHV\ZQ\ DbMHM QLH]Z\NïÈ FHFKÈ MHVW WR ĝH SRPLPR QLHSUDZLGïRZHJR UR]ZRMX F]RSNöZ LbSUÚFLNöZ RG GQLD ĝ\FLD NODV\F]QH ]PLDQ\ ZbEDGDQLX RIWDOPRVNRSRZ\P XbFKRU\FK SVöZ ZLGRF]QH VÈ QLH ZF]HĂQLHM QLĝ SR XNRñF]HQLX GUXJLHJR URNX 2VWDWQLR XZDĝD VLÚ ĝH XbWHM UDV\ Z\VWÚSXMH UöZQLHĝ GUXJL DbPRĝOLZH ĝH WDNĝH WU]HFL W\S 35$ ,QQ\ URG]DM G\VSOD]ML IRWRUHFHSWRUöZ RSLVDQR XbRZF]DUNöZ EHOJLMVNLFK DOH ZbLFK SU]\SDGNX GR FDïNRZLWHM ĂOHSRW\ GRFKRG]L ZbZLHNX RĂPLX W\JRGQL 3RIDïGRZDQLH VLDWNöZNL ZLGRF]QH MHVW RG MHGHQDVWHJR W\JRGQLD ĝ\FLD DbIDïG\ VWRSQLRZR ]DVWÚSRZDQH VÈ SU]H] REV]DU\ ]Z\URGQLHQLD FKDUDNWHU\]XMÈFH VLÚ Z]PRFQLHQLHP RGEODVNX LbFHQWUDOQÈ SLJPHQWDFMÈ 3RPLPR UöĝQLF ZbIHQRW\SLH LbZbV]\ENRĂFL SRVWÚSRZDQLD REMDZöZ NOLQLF]Q\FK FKRURE\ JHQHW\F]QLH SRGREQ\ W\S SRMDZLDMÈFHJR VLÚ ZbSöěQLHMV]\P RNUHVLH 35$ ļ SRVWÚSXMÈFH ]Z\URGQLHQLH F]RSNöZ LbSUÚFLNöZ SURJUHVVLYH URG FRQH GHJHQHUDWLRQ ļ SUFG ļ RSLVDQR XbG]LHZLÚFLX UDV SVöZ &KRURED G]LHG]LF]\ VLÚ ZbVSRVöE UHFHV\ZQ\ DbUöĝQLFH ZbREMDZDFK NOLQLF]Q\FK Z\QL-

Rasa W\S , ± VHWHU LUODQG]NL VORXJKL W\S ,, ± RZF]DUHN V]NRFNL FROOLH GáXJRZáRV\ W\S ,,, ± ZHOVK FRUJL FDUGLJDQ :F]HVQH ]Z\URGQLHQLH VLDWNyZNL QRUZHVNL HONKRXQG '\VSOD]MD IRWRUHFHSWRUyZ SG

RZF]DUHN EHOJLMVNL V]QDXFHU PLQLDWXURZ\ =Z\URGQLHQLH F]RSNyZ FG

DODVNDQ PDODPXW 3RVWĊSXMąFH ]Z\URGQLHQLH F]RSNyZ DPHU\NDĔVNL L DQJLHOVNL FRFNHU VSDQLHO L SUĊFLNyZ SUFG

DXVWUDOLMVNL SLHV SDVWHUVNL FKHVDSHDNH ED\ UHWULHYHU ODEUDGRU UHWULHYHU SXGHO PLQLDWXURZ\ L WR\ QRYD VFRWLD GXFN WROOLQJ UHWULHYHU SRUWXJDOVNL SLHV GRZRGQ\ 35$ VSU]ĊĪRQ\ ] FKURPRVRPHP ; KXVN\ V\EHU\MVNL VDPRMHG '\VWURILD F]RSNyZ L SUĊFLNyZ MDPQLN PLQLDWXURZ\ NUyWNR V]RUVWNR L GáXJRZáRV\ 3RVWĊSXMąF\ ]DQLN VLDWNyZNL akita DQJLHOVNL VSULQJHU VSDQLHO papillon VSDQLHO W\EHWDĔVNL WHULHU W\EHWDĔVNL 'RPLQXMąF\ 35$ EXOPDVWLI

60

Mutacja SRGMHGQRVWND ǃ F*03 3'( SRGMHGQRVWND ǃ F*03 3'( SRGMHGQRVWND Į F*03 3'( STK38L nieznana IRVGXF\QD ǃ WUDQVGXF\QD QLH]QDQD ]ORNDOL]RZDQD QD FKURPRVRPLH

53*5 HNVRQ 25) 53*5,3 nieznana QLH]QDQD &25' nieznana nieznana QLH]QDQD UFG 5+2

."(";:/ 8&5&3:/"3:+/: t 70- t /3 t

Tab. II

MAĹ E ZWIERZĘTA

Fizjoterapia w leczeniu psów z chorobami ortopedycznymi i neurologicznymi

Mgr Magdalena Juszczak, dr Barbara Juśkiewicz-Swaczyna Wydział Fizjoterapii, Olsztyńska Szkoła Wyşsza im. Józefa Rusieckiego

PoczÄ…tki rehabilitacji zwierzÄ…t datuje siÄ™ na lata siedemdziesiÄ…te XX wieku. WzrosĹ‚a wĂłwczas popularność wyĹ›cigĂłw konnych, z ktĂłrymi wiÄ…zaĹ‚y siÄ™ liczne urazy u koni. ZauwaĹźono, Ĺźe ćwiczenia pomagajÄ… w powrocie zwierzÄ…t do zdrowia. W latach 90. XX wieku w Europie zaczęła siÄ™ intensywnie rozwijać rehabilitacja takĹźe u psĂłw. W 1993 roku AmerykaĹ„skie Stowarzyszenie Lekarzy Weterynarii (AVMA) uwaĹźaĹ‚o, Ĺźe usĹ‚ugi fizjoterapeutyczne powinny być wykonywane przez uprawnionego lekarza weterynarii lub fizjoterapeutÄ™ znajÄ…cego anatomiÄ™ i fizjologiÄ™ zwierzÄ…t. Lekarz weterynarii powinien być liderem i przepisywać zalecenia do ćwiczeĹ„, natomiast fizjoterapeuta odpowiada za opracowanie programu ćwiczeĹ„ oraz prowadzenie zabiegĂłw (4, 5).

Z

JRGQLH ]bZ\PRJDPL ZVSÜïF]HVQHM ZLHG]\ SRGVWDZRZH XPLHMĂšWQRÄ‚FL ]RRIL]MRWHUDSHXW\ REHMPXMĂˆ ]QDMRPRÄ‚ĂŠ DQDWRPLL LbELRPHFKDQLNL ]GROQRÄ‚ĂŠ REVHUZDFML UXFKX LbDQDOL]\ Z]RUX UXFKRZHJR PLÚĂQLRZR V]NLHOHWRZHJR ]GROQRÄ‚ĂŠ SUDF\ Zb]HVSROH WHUDSHXW\F]Q\P XPLHMĂšWQRÄ‚ĂŠ QDZLĂˆ]DQLD NRQWDNWX ]bSDFMHQWHP

*ĂŻĂśZQ\PL SDFMHQWDPL ZbJDELQHWDFK UHKDELOLWDF\MQ\FK VĂˆ ]ZLHU]ĂšWD SR RSHUDFMDFK FKLUXUJLF]Q\FK ]bFKRUREDPL RUWRSHG\F]Q\PL QHXURORJLF]Q\PL ]bFLĂšÄ?NLPL XUD]DPL OXE ]bZDGDPL ZURG]RQ\PL 1DMF]ĂšVWV]H FKRURE\ RUWRSHG\F]QH Z\VWĂšSXMĂˆFH XbSVĂśZ LbSRGOHJDMĂˆFH ]DELHJRP UHKDELOLWDFML WR G\VSOD]MD VWDZĂśZ ELRGURZ\FK LbĂŻRNFLRZ\FK os-

Summary Physiotherapy in the treatment of dogs with orthopedic and neurological diseases The paper presents the possibilities for physiotherapy in the rehabilitation of dogs. The patients in rehabilitation clinics are mostly animals with a history of surgical procedures, orthopedic disorders, neurological diseases, arthritis or severe injuries. Physiotherapy, kinesiotherapy, massage and manual therapy are employed to improve the animals’ health. The benefits of rehabilitation include reduction in pain and the accompanying acute and chronic inflammation, tissue reconstruction, prevention of contractures and joint adhesions, reduction in muscle tension and reduced locomotor stimulation of the nervous system, improving proprioceptor function, increasing cardio-respiratory endurance, increasing life expectancy and improving the animals’ quality of life.

Ryc. 1. Zabieg z wykorzystaniem pola magnetycznego w celu przyspieszenia regeneracji chorych tkanek.

1

Tabela I. Parametry stosowane przy leczeniu polem magnetycznym

&]ĊVWRWOLZRĞß

,QGXNFMD PDJQHW\F]QD

&]DV WUZDQLD ]DELHJX

stan ostry – 1-5 Hz

stan ostry – 0,5-3 mT

15-30 minut

stan podostry – 5-20 Hz

stan podostry – 3-5 mT

VWDQ SU]HZOHNĂĄ\ Âą +]

VWDQ SU]HZOHNĂĄ\ Âą P7

."(";:/ 8&5&3:/"3:+/: t 70- t /3 t

Key words: procedures for physiotherapy, pain management, reconstruction of tissues

Tab. I 1155

MAŁE ZWIERZĘTA &]ĊVWRWOLZRĞü

'áXJRĞü IDOL

'DZND

6RQGD

leczenie bólu – 10-100 Hz

630-1100 nm

stan ostry – 0,1-12 J/cm2

sonda podczerwona – 100-500 mW

procesy zapalne – 2500-5000 Hz

sonda czerwona – 30-60 mW

stan podostry – 3-6 J/cm2 2

VWDQ SU]HZOHNá\ ± - FP

Tab. II

teoarthritis 2$ ]HUZDQLH ZLÚ]DGïD NU]\ĝRZHJR SU]HGQLHJR ]DSDOHQLH SRFKHZNL PLÚĂQLD GZXJïRZHJR FKRURED 3HUWKHVD ]ZLFKQLÚFLH U]HSNL RUD] ]ïDPDQLD Lb]Z\URGQLHQLD NRĂFL 1DWRPLDVW QDMF]ÚĂFLHM Z\VWÚSXMÈF\PL XUD]DPL QHXURORJLF]Q\PL XbSVöZ Z\PDJDMÈF\FK UHKDELOLWDFML VÈ G\VNRSDWLD ZbV]F]HJöOQRĂFL RGFLQND SLHUVLRZR OÚGěZLRZHJR ]ïDPDQLD WU]RQöZ NUÚJöZ PLHORSDWLD ]Z\URGQLHQLRZD ]HVSöï Sï\ZDMÈFHJR V]F]HQLÚFLD F]\ ]HVSöï NRñVNLHJR RJRQD .RU]\ĂFL Z\QLNDMÈFH ]bUHKDELOLWDFML REHMPXMÈ ]ZDOF]DQLH EöOX ]ZDOF]DQLH RVWU\FK LbSU]HZOHNï\FK VWDQöZ ]DSDOQ\FK ]DSRELHJDQLH SU]\NXUF]RP VWDZöZ Lb]URVWRP UHGXNFMÚ QDSLÚFLD PLÚĂQLRZHJR RUD] RJUDQLF]HQLD UXFKRZHJR ]ZLÚNV]DQLH REMÚWRĂFL VHUFRZR RGGHFKRZHM Z\GïXĝH QLH ĝ\FLD LbSROHSV]HQLH MHJR MDNRĂFL

2

PROCEDURY FIZJOTERAPEUTYCZNE W LECZENIU PSA

Tabela II. Parametry stosowane przy laseroterapii Ryc. 2. Laseroterapia jest zabiegiem bezbolesnym, działającym przeciwobrzękowo, przeciwzapalnie, przeciwbólowo oraz przekrwiennie.

.RPSOHNVRZH SRVWÚSRZDQLH IL]MRWHUDSHXW\F]QH XbSVöZ REHMPXMH ]DELHJL IL]\NDOQH ODVHURWHUDSLÚ SROH PDJQHW\F]QH XOWUDGěZLÚNL HOHNWURVW\PXODFMÚ NLQH]\WHUDSLÚ F]\OL ÊZLF]HQLD ]bSDFMHQWHP K\GURWHUDSLÚ RUD] PDVDĝ : OHF]HQLX GROHJOLZRĂFL EöORZ\FK ZbFKRUREDFK RUWRSHG\F]Q\FK QDMF]ÚĂFLHM VWRVRZDQH VÈ ]DELHJL IL]\NDOQH ]bZ\NRU]\VWDQLHP QDVWÚSXMÈF\FK PHWRG ľ SROH PDJQHW\F]QH ryc. 1, tab. I ļ PHWRGD QLHWHUPLF]QD ]b]DVWRVRZDQLHP ZLHOR]PLHQQHJR SROD PRĝOLZD GR Z\NRU]\VWDQLD ZbRVWU\P VWDGLXP FKRURE\ ľ ODVHURWHUDSLD ryc. 2, tab. II ļ G]LDïD ELRVW\PXOXMÈFR ]DFKRG]ÈFD UHDNFMD IRWRFKHPLF]QD Z\ND]XMH G]LDïDQLH SU]HFLZEöORZH LbSU]HFLZ]DSDOQH

Tabela III. Parametry stosowane przy leczeniu ultradźwiękami Ryc. 3. Zabieg z wykorzystaniem ultradźwięków działających przeciwbólowo i przeciwzapalnie. Można również przeprowadzać go z użyciem maści.

3

&]ĊVWRWOLZRĞü

0RF

&]DV WUZDQLD ]DELHJX

1-3 MHz

stan ostry – 0,1-0,3 W/cm2

5-10 minut

JáĊERND SHQHWUDFMD FP ± 0+]

stan podostry – 0,2-0,5 W/cm2

Sá\WND SHQHWUDFMD FP ± 0+]

VWDQ SU]HZOHNá\ ± : FP2

1156

."(";:/ 8&5&3:/"3:+/: t 70- t /3 t

Tab. III

ATLAS DERMATOLOGICZNY PSĂ“W I KOTĂ“W

Uczy widzieć, a nie tylko patrzeć Ciekawe przypadki chorób skóry

$7/$6 '(50$72/2*,&=1< 36Ă?: , .27Ă?:

$7/$6

'(50$72/2*,&=1< 36Ă?: , .27Ă?:

$7/$6 '(50$72/2*,&=1< 36Ă?: , .27Ă?:

720 ,, &+252%< 3$62=<71,&=( , *5=<%,&=(

720 , &+252%< $/(5*,&=1( , ,00812/2*,&=1(

720 ,,, &+252%< *(1(7<&=1( , +25021$/1(

duflq }f}hsdqln ď lrwu lonr hn ď Ľqqd Gplhfk

Owoc 12 lat pracy

ATLAS

$7/$6

DERMATOLOGICZNY PSĂ“W I KOTĂ“W

'(50$72/2*,&=1< 36Ă?: , .27Ă?:

Praktyczna wiedza

TOM V DERMATOZY TOPOGRAFICZNE

720 ,9 5231( 12:27:252:( 36<&+2*(11( 652'2:,6.2:( =<:,(1,2:( , 0(7$%2/,&=1( &+252%< 6.Ă?5<

1

]ï – cena pojedynczego tomu dla prenumeratorów ]ï – cena podstawowa pojedynczego tomu ]ï – cena kompletu (5 tomów) * do ceny naleşy doliczyć koszty wysyłki

INFORMACJE I ZAMĂ“WIENIA

800 12 02 93 22 444 24 44

- numer dostępny z telefonów stacjonarnych - połączenie dostępne z sieci komórkowych zgodnie z cennikiem operatora

e-mail: prenumerata@medical-tribune.pl

MAล E ZWIERZฤ TA &]ฤ VWRWOLZRฤ รผ

.V]WDรกW LPSXOVX

&]DV WUZDQLD ]DELHJX

stan ostry โ 60-200 Hz

WHUDSLD EyOX SU]HZOHNรกHJR ยฑ NZDGUDWRZ\ SURVWRNฤ WQ\

15-20 minut

VWDQ SU]HZOHNรก\ ยฑ +]

WHUDSLD EyOX RVWUHJR ยฑ WUyMNฤ WQ\

Tab. IV

&]ฤ VWRWOLZRฤ รผ

'รกXJRฤ รผ IDOL LPSXOVX

&]DV QDUDVWDQLD RSDGDQLD LPSXOVX

&]DV SUDF\ RGSRF]\QNX

XZDOQLDQLH HQGRUILQ ยฑ +]

100-300 ฮผs

n 2-4 s p 1-2 s

czas pracy โ 1 : 2 F]DV RGSRF]\QNX ยฑ

VNXUF] Wฤ ฤชFRZ\ QLH]XSHรกQ\ ยฑ +] VNXUF] Wฤ ฤชFRZ\ ]XSHรกQ\ ยฑ +] UR]OXฤจQLHQLH PLฤ ฤ QL ยฑ +]

Tab. V Tabela IV. Parametry stosowane przy terapii TENS Tabela V. Parametry stosowane przy elektrostymulacji (NMES)

4

5 Ryc. 4. Elektrostymulacja pobudza osล abione miฤ ล nie do pracy. Ryc. 5. Balansowanie wykorzystywane jest przy niedowล adach koล czyn oraz do wzmocnienia miฤ ล ni grzbietu lub koล czyn. Pozwala teลผ sprawdziฤ rรณwnowagฤ psa.

1158

ฤพ XOWUDGฤ ZLร NL ryc. 3 tab. III ฤผ G]LDรฏDMร SU]HFLZEรถORZR SU]HFLZ]DSDOQLH SU]\VSLHV]DMร SU]HSรฏ\Z FKรฏRQNL LbJRMHQLH VLร UDQ RUD] ]ZLร NV]DMร UR]FLร JOLZRฤ ร WNDQNL รฏร F]QHM ZbEOL]QDFK SU]\NXUF]DFK ]ZรฏรถNQLHQLDFK PLร ฤ QL LbWRUHENDFK VWDZRZ\FK ฤพ 7(16 ฤผ SU]H]VNรถUQD VW\PXODFMD QHUZรถZ RbG]LDรฏDQLX SU]HFLZEรถORZ\P tab. IV ฤพ HOHNWURVW\PXODFMD 10(6 ryc. 4 tab. V ฤผ DSOLNDFMD SUร GX LPSXOVRZHJR ZbFHOX Z\ZRรฏDQLD VNXUF]X PLร ฤ QLD OXE JUXS\ PLร ฤ QL GHSRODU\]DFMD QHUZรถZ UXFKRZ\FK $QRGร SRGรฏร F]DP\ QD SU]\F]HSLH PLร ฤ QLD OXE QHUZLH DbNDWRGร QD EU]Xฤ FX PLร ฤ QLD DOER PRWRQHXURQLH ฤผ MRQRIRUH]D ฤผ ZSURZDG]HQLH GR WNDQHN VXEVWDQFML OHF]QLF]HM ZbSRVWDFL MRQรถZ tab. VI 3RGVWDZร UHKDELOLWDFML PHG\F]QHM MHVW NLQH]\WHUDSLD ฤผ ร ZLF]HQLD ELHUQH F]\QQR ELHUQH ZVSRPDJDQH ร ZLF]HQLD DNW\ZQH WUHQLQJ VLรฏRZ\ RUD] WUHQLQJ Z\WU]\PDรฏRฤ FLRZ\ :Lร NV]Rฤ ร ร ZLF]Hรฑ Z\NRQ\ZDQD MHVW Zb GRPX UD]HP ]bZรฏDฤ FLFLHOHP SR ZF]Hฤ QLHMV]\P LQVWUXNWDฤ X 3U]HG ZรฏDฤ FLZ\PL ร ZLF]HQLDPL WHUDSHXW\F]Q\PL NRQLHF]QD MHVW UR]JU]HZND NWรถUD SRZLQQD WUZDร RNRรฏR PLQXW -HM FHOHP MHVW X]\VNDQLH QLHZLHONLHJR Z]URVWX WHPSHUDWXU\ FLDรฏD ฤผ RbPQLHM ZLร FHM ล & DbW\P VDP\P ]ZLร NV]HQLH Z\GDMQRฤ FL LbRFKURQD SU]HG XV]NRG]HQLHP 3ODQ ร ZLF]Hรฑ REHMPXMH WU]\ NUรถWNLH VHVMH WHUDSHXW\F]QH FRG]LHQQLH :bPRPHQFLH ]DREVHUZRZDQLD SRSUDZ\ VWDQX ]GURZLD QDOHฤ \ VWRSQLRZR ]ZLร NV]\ร LQWHQV\ZQRฤ ร ร ZL-

."(";:/ 8&5&3:/"3:+/: t 70- t /3 t

F]Hñ -HĝHOL SRMDZLÈ VLÚ R]QDNL EöOX OXE QLHGRZïDGX WU]HED ]PQLHMV]\Ê LQWHQV\ZQRĂÊ Rb ZbFLÈJX GQL 3RGVWDZRZH ÊZLF]HQLD XbSVöZ REHMPXMÈ EDODQVRZDQLH ryc. 5 WDQLHF ryc. 6 ÊZLF]HQLD W\SX FDYDOHWWL ryc. 7 FLDVWHF]NR ]bSU]HFLZOHJïHJR ELRGUD ÊZLF]HQLD QD UöZQRZDĝQL RNUÈJïHM VSDFHU SR PLÚNNLP SRGïRĝX VSDFHU ZbGöï RUD] ZbJöUÚ SR SRFK\ï\P WHUHQLH ÊZLF]HQLD QD SLïFH VNRNL öVHPNÚ ÊZLF]HQLD ZbFLÈJQLÚFLX OXE QRV]HQLX REFLÈĝQLNöZ VLDGļVWöM ĂZLVWDN VLDGļSRSURĂ EDODQVRZDQLH QD WU]HFK NRñF]\QDFK ]PLDQÚ WHPSD FKRGX VHUSHQW\Q\ ELHJ SU]H] NR]LRïNL SU]\WZLHUG]HQLH QDNUÚWNL GR EXWHONL OXE QDVDGNL VWU]\NDZNL GR SRGHV]Z\ NRñF]\Q\ ]GURZHM ZbFHOX ]DFKÚFHQLD GR REFLÈĝDQLD NRñF]\Q\ FKRUHM SRGZLÈ]\ZDQLH SU]HFLZOHJïHM NRñF]\Q\ -HGQÈ ]bQDMEDUG]LHM HIHNW\ZQ\FK PHWRG IL]MRWHUDSLL VWRVRZDQ\FK XbSVöZ MHVW WUHQLQJ QD ELHĝQL ZRGQHM ryc. 8 -HVW RQ V]F]HJöOQLH ZDĝQ\ ZbSU]\SDGNX RVïDELRQ\FK PLÚĂQL OXE QLHGRZïDGöZ 3RGF]DV WUHQLQJX ]RRIL]MRWHUDSHXWD PD SHïQÈ NRQWUROÚ QDG UXFKHP SDFMHQWD ]bPRĝOLZRĂFLÈ UHHGXNDFML FKRGX .RQWUROXMÈF JïÚERNRĂÊ ]DQXU]HQLD WHUDSHXWD PD ZSï\Z QD ]DDQJDĝRZDQLH PLÚĂQL LbRGFLÈĝHQLH VWDZöZ :bZRG]LH WZRU]È VLÚ ZLU\ Z\ZRï\ZDQH PHFKDQLF]QLH LbSU]H] UXFK\ ]ZLHU]ÚFLD GDMÈFH GRGDWNRZ\ RSöU 3RQDGWR PRĝQD GRGDZDÊ GR ZRG\ ĂURGNL GH]\QIHNXMÈFH NWöUH SU]\VSLHV]DMÈ JRMHQLH HZHQWXDOQ\FK UDQ ZVSRPDJDMÈ RF]\V]F]DQLH LbRGNDĝDQLH ']LÚNL PRĝOLZRĂFL ]PLDQ\ QDFK\OH-

Dawka 0,01-0,1 mA/cm

2

Czas trwania zabiegu

Liczba zabiegów

10-15 minut

10-15

Tab. VI

Tabela VI. Parametry stosowane przy jonoforezie

QLD SRGïRĝD SUDFXMÈ PLÚĂQLH NWöUH VÈ PLQLPDOQLH ]DDQJDĝRZDQH ZbFRG]LHQQÈ DNW\ZQRĂÊ FR MHVW NRU]\VWQH GOD VW\PXODFML LbF]XFLD JïÚERNLHJR 5HKDELOLWDFMD QDbELHĝQL ZRGQHM NRU]\VWQLH ZSï\ZD QD XNïDG NRVWQ\ PLÚĂQLRZ\ NUÈĝHQLRZ\ LbRGGHFKRZ\ 8]XSHïQLHQLHP FRG]LHQQ\FK ÊZLF]Hñ MHVW PDVDĝ 7D IRUPD WHUDSLL VWRVRZDQD MHVW ZbZHWHU\QDULL RG URNX -HVW OXELDQD SU]H] PDïH ]ZLHU]ÚWD SRPDJD ]PQLHMV]\Ê LFK FLHUSLHQLH QLHSRNöM LbG\VNRPIRUW MHVW WHĝ SU]\MHPQ\P VSRVREHP Z]PDFQLDQLD ZLÚ]L PLÚG]\ WHUDSHXWÈ Lb]ZLHU]ÚFLHP :VND]DQLD GR PDVDĝX REHMPXMÈ SU]HZOHNïÈ FKRUREÚ PLÚĂQLRZR V]NLHOHWRZÈ SURZDG]ÈFÈ GR ]DEXU]Hñ SRVWDZ\ LbUXFKX VWDQ SR RSHUDFML SU]HZOHNïH ]DSDOHQLH NRĂFL LbVWDZöZ UHODNVDFMÚ XbSVöZ ]bSU]HZOHNï\P ]DEXU]HQLHP UöZQRZDJL

OPIS PRZYPADKU 3LHV 6RQJR UDVD ļ ODEUDGRU ZLHN ļ bODW 2NRïR PLHVLÈFD SU]HG ]JïRV]HQLHP VLÚ GR JDELQHWX ZïDĂFLFLHO ]DXZDĝ\ï NXODZL]QÚ SUDZHM NRñF]\Q\ SLHUVLRZHM RUD] EöO SRGF]DV XFLVNDQLD VWDZX ïRNFLRZHJR 3DOSDF\MQH EDGDQLH RUWRSHG\F]QH Z\ND]DïR EROHVQRĂÊ ZbRNROLF\ VWDZX ïRNFLRZHJR SUDZHJR RUD] NUHSLWDFMÚ ZbF]DVLH UXFKX ]D-

Ryc. 6. Taniec wzmacnia mięśnie kończyn miednicznych oraz mięśnie grzbietu i sprawdza równowagę psa. Ryc. 7. Przeszkody typu cavaletti pomagają w nauce podnoszenia kończyn i wzmacniają mięśnie.

6 ."(";:/ 8&5&3:/"3:+/: t 70- t /3 t

7 1159

MAŁE ZWIERZĘTA W gabinecie

W domu

Pierwsze 48 godzin 2NáDG FROG SDFN UD]\ G]LHQQLH SR PLQXW Od 3. dnia do 3. tygodnia 7(16 ± +] UD]\ Z W\JRGQLX

0DVDĪ UD]\ G]LHQQLH SU]HG üZLF]HQLDPL

/DVHU ± VWDQ RVWU\ - FRG]LHQQLH SU]H] W\G]LHĔ QD 3520 ELHUQ\ ]DNUHV UXFKX ± UD]\ G]LHQQLH SR SRZWyU]HĔ VWĊSQLH - FR GUXJL G]LHĔ PHWRGD EH]NRQWDNWRZD 8OWUDGĨZLĊNL ± : FP PHWRGD SXOVDF\MQD

2JUDQLF]HQLH UXFKX NUyWNLH VSDFHU\ QD VP\F]\ UD]\ G]LHQQLH GR PLQXW Z SLHUZV]\P W\JRGQLX

0RELOL]DFMD VWDZRZD , VWRSQLD W\G]LHĔ 10(6 UD] G]LHQQLH

ûZLF]HQLD W\SX ÄSRGDM áDSĊ´ ÄSU]\ELM SLąWNĊ´

0RELOL]DFMD VWDZyZ ,, L ,,, VWRSQLD

=PLDQ\ SR]\FML FLDáD ± VWyM GR OHĪHü

%LHĪQLD ZRGQD ± GZLH VHULH SR PLQXW UD]\ Z W\JR 'HOLNDWQH NRá\VDQLH ± QD ERNL GR SU]RGX GR W\áX SR SU]HNąWQHM GQLX %LHĪQLD VXFKD ± UD]\ Z W\JRGQLX SR PLQXW

8WU]\P\ZDQLH FLĊĪDUX FLDáD QD WU]HFK NRĔF]\QDFK XQRV]HQLH ]GUR ZHM NRĔF]\Q\ SLHUVLRZHM ] SRGWU]\PDQLHP FLĊĪDUX FLDáD 0DVDĪ VWUHWFKLQJ SU]HG üZLF]HQLDPL L SR QLFK 3U]HV]NRG\ W\SX FDYDOHWWL 6SDFHU SR QDFK\ORQ\P WHUHQLH PLĊNNLH SRGáRĪH

XZDĝRQR NXODZL]QÚ V]F]HJöOQLH SR Z\VLïNX %DGDQLH 57* Z\ND]DïR RGG]LHORQ\ Z\URVWHN G]LRELDVW\ SU]\ĂURGNRZ\ :bSR]\FML VWRMÈFHM VWZLHUG]RQR QRUPDOQÈ SRVWDZÚ FLDïD QDWRPLDVW EDGDQLH FKRGX Z\ND]DïR XSRĂOHG]HQLH ĂUHGQLHJR VWRSQLD ]bQLH]QDF]Q\PL WUXGQRĂFLDPL ZbSRGQRV]HQLX NRñF]\Q\ SLHUVLRZHM SUDZHM :bWUXFKFLH VWZLHUG]RQR ]QDF]QH XSRĂOHG]HQLH

Tabela VII. Program rehabilitacji psa Songo

Ryc. 8. Trening na bieżni wodnej.

8 1160

Tab. VII

LbF]ÚĂFLRZÈ ]GROQRĂÊ GR SRGQLHVLHQLD NRñF]\Q\ SLHUVLRZHM SUDZHM 5R]SR]QDQLH ļ VLOQD G\VSOD]MD SUDZHJR VWDZX ïRNFLRZHJR =DVWRVRZDQR OHF]HQLH RSHUDF\MQH Lb W\JRGQLRZ\ SURJUDP NRPSOHNVRZHM UHKDELOLWDFML REHMPXMÈF\ ]DELHJL IL]\NDOQH NLQH]\WHUDSLÚ RUD] PDVDĝ LbPRELOL]DFMÚ VWDZRZÈ tab. VII :b Z\QLNX SU]HSURZDG]RQHM UHKDELOLWDFML VWZLHUG]RQR ]ZLÚNV]HQLH ]DNUHVX UXFKöZ ZbVWDZDFK SUDZHM FKRUHM NRñF]\Q\ ļ Rb Ş ZbVWDZLH UDPLHQQ\P Ş ZbVWDZLH ïRNFLRZ\P RUD] Ş ZbVWDZLH QDGJDUVWNRZ\P =ZLÚNV]\ïD VLÚ WDNĝH UXFKRPRĂÊ VWDZöZ ]GURZHM NRñF]\Q\ 3RQDGWR ]DREVHUZRZDQR Z]URVW REZRGX FKRUHM NRñF]\Q\ ļ RG bFP ZbVWDZLH QDGJDUVWNRZ\P GR bFP ZbVWDZLH ïRNFLRZ\P 3R Z\NRQDQLX SHïQHJR SODQX UHKDELOLWDF\MQHJR SLHV SRZUöFLï GR VSUDZQRĂFL VSU]HG RSHUDFML 3R V]HĂFLX W\JRGQLDFK UHKDELOLWDFML ZbEDGDQLX SDOSDF\MQ\P QLH VWZLHUG]RQR EROHVQRĂFL ZbRNROLF\ VWDZX ïRNFLRZHJR SRGF]DV SUöE\ ]JLQDQLD LbSURVWRZDQLD QLH ]DXZDĝRQR NUHSLWDFML $QDOL]D VSRVREX FKRG]HQLD SVD Z\ND]DïD EUDN XSRĂOHG]HQLD ]DREVHUZRZDQR SRGQRV]HQLH ZV]\VWNLFK NRñF]\Q ZbFKRG]LH RUD] WUXFKFLH 6]F]HJöïRZ\ SURJUDP UHKDELOLWDF\MQ\ VWDZX ïRNFLRZHJR RSUDFRZDOL &DQDSS LbZVS DXWRU]\ DUW\NXïX ķ5HKDELOLWDWLRQ 7KHUDS\ IRU (OERZ

."(";:/ 8&5&3:/"3:+/: t 70- t /3 t

MAĹ E ZWIERZĘTA

Rasy psĂłw – co lekarz weterynarii powinien o nich wiedzieć. Cz. XXVI. Springer spaniel angielski

Prof. zwycz. dr hab. Jerzy Monkiewicz, mgr Jolanta Wajdzik

Lekarze weterynarii w swojej codziennej praktyce bardzo czÄ™sto stykajÄ… siÄ™ z psami rasowymi. Niezwykle waĹźne jest wiÄ™c dobre rozeznanie w chorobach najczęściej spotykanych w danej rasie, dziedzicznych wadach wrodzonych oraz skĹ‚onnoĹ›ciach rasy do okreĹ›lonych chorĂłb.

Ryc. 1. Springer spaniel angielski.

Oryginalna nazwa rasy: (QJOLVK 6SULQJHU 6SDQLHO Kraj pochodzenia rasy: :LHOND %U\WDQLD Standard FCI: QU Klasyfikacja FCI: Grupa VIII: $SRUWHU\ SĂŻRFKDF]H LbSV\ GRZRGQH Sekcja 2: 3ĂŻRFKDF]H 8Ä?\WNRZRÄ‚ĂŠ 5DVD SRGOHJD SUĂśERP SUDF\ 8Ä?\WNRZDQLH 3LHV P\Ä‚OLZVNL SĂŻRFKDF]

POCHODZENIE RASY 3RFKRG]HQLH VSDQLHOL QLH MHVW GRNĂŻDGQLH ZLDGRPH 3U]\SXV]F]D VLĂš MHGQDN Ä?H SV\ ZbW\P W\SLH ]QDQH E\ĂŻ\ RG EDUG]R GDZQD :VND]\ZDĂŻDE\ QD WR PLĂšG]\ LQQ\PL HW\PRORJLD VĂŻRZD ġVSDQLHOÄľ -HGQL XZDÄ?DMĂˆ Ä?H SRFKRG]L RQR RG NDUWDJLĂąVNLHJR DbZLĂšF MHV]F]H VSU]HG &KU\VWXVD VĂŻRZD ġVSDQÄľ R]QDF]DMĂˆFHJR NUĂśOLND LQQL NRMDU]Ăˆ MH ]b+LV]SDQLĂˆ (VSDĂłD VNĂˆG UDVD WD PLDĂŻDE\ SRFKRG]LĂŠ 5]HF]\ZLÄ‚FLH GĂŻXJRZĂŻRVH SV\ P\Ä‚OLZVNLH Rb]ZLVDMĂˆF\FK XV]DFK ]QDQH E\ĂŻ\ Zb+LV]SDQLL MXÄ? Zb9,, 9,,, ZLHNX =H Z]JOĂšGX QD GXÄ?H ZDORU\ XÄ?\WNRZH E\ĂŻ\ EDUG]R FHQLRQH LbV]\ENR UR]SU]HVWU]HQLĂŻ\ VLĂš QD VĂˆVLDGXMĂˆFĂˆ )UDQFMĂš DbQDVWĂšSQLH WDNÄ?H :LHONĂˆ %U\WDQLĂš Lb(XURSĂš NRQW\QHQWDOQĂˆ =DSLVNL ]b URNX GRW\F]ĂˆFH SRORZDĂą Zb:DOLL Z\PLHQLDMĂˆ SV\ Z\NRU]\VW\ZDQH ZbĂŻRZDFK QD]\ZDMĂˆF MH MXÄ? VSDQLHODPL 3RSXODUQRÄ‚ĂŠ VSDQLHOL E\ĂŻD WDN ZLHOND Ä?H ZbUR]PDLW\ VSRVĂśE Z\NRU]\VW\ZDQR MH ZbKRGRZOL SU]H] FR GDĂŻ\ SRF]ĂˆWHN LQQ\P UDVRP QD SU]\NĂŻDG VHWHURP ']LVLDM VĂˆ WR ]QDQH LbFHQLRQH SV\ ]DUĂśZQR ZÄ‚UĂśG PLĂŻRÄ‚QLNĂśZ NWĂśU]\ WU]\PDMĂˆ MH ZbGRPDFK Z\ĂŻĂˆF]QLH GR WRZDU]\VWZD MDN LbZÄ‚UĂśG P\Ä‚OLZ\FK NWĂśU\P ]bNROHL VĂŻXÄ?Ăˆ SU]HGH ZV]\VWNLP MDNR SĂŻRFKDF]H LbDSRUWHU\

1

W XVI wieku podzielono spaniele na wodne, F]\OL SUDFXMĂˆFH Zb ZRG]LH Lb OĂˆGRZH NWĂśUH ZVSLHUDĂŻ\ P\Ä‚OLZ\FK QD ĂŻRZLVNDFK QD]LHPQ\FK :Ä‚UĂśG VSDQLHOL OĂˆGRZ\FK ZLĂšNV]H F]\OL VSULQJHU VSDQLHOH Äź ]ZDQH WHÄ? VWDUWHU VSDQLHODPL Äź Z\SĂšG]DĂŻ\ SWDFWZR ]b]DURÄ‚OL SRGF]DV SRORZDĂą ]bVRNRĂŻDPL PQLHMV]H ]DÄ‚ F]\OL G]LVLHMV]H FRFNHU VSDQLHOH ]ZDQH E\ĂŻ\ SRF]ĂˆWNRZR SLWWLQJ FRFNLQJ OXE ZRRGFRFN VSDQLHODPL LbVĂŻXÄ?\ĂŻ\ GR SRORZDĂą QD SWDFWZR ĂŻRZLRQH ZbVLHFL :UD] ]bZ\QDOH]LHQLHP EURQL SDOQHM RG VSDQLHOL ]DF]ĂšWR Z\PDJDĂŠ GRGDWNRZ\FK XPLHMĂšWQRÄ‚FL Äź SU]\QRV]HQLD ]HVWU]HORQHJR SWDND F]\OL DSRUWRZDQLD 6SULQJHU VSDQLHOH VĂˆ ]DWHP MHGQĂˆ ]bQDMVWDUV]\FK UDV ZÄ‚UĂśG SVĂśZ P\Ä‚OLZVNLFK ,FK Z\JOĂˆG SU]HWUZDĂŻ GR QDV]\FK F]DVĂśZ ZbSUDZLH QLH]PLHQLRQHM IRUPLH :]RU]HF ]DWZLHUG]RQR GRSLHUR Zb URNX

."(";:/ 8&5&3:/"3:+/: t 70- t /3 t

1239

MAŁE ZWIERZĘTA OPIS RASY (WEDŁUG WZORCA FCI) 6SULQJHU VSDQLHO DQJLHOVNL Z\UöĝQLD VLÚ QDMEDUG]LHM W\SRZÈ GOD VSDQLHOD EXGRZÈ LbQDMZ\ĝV]\P Z]URVWHP SRĝÈGDQD Z\VRNRĂÊ ZbNïÚELH RNRïR FP -HVW WR SLHV PRFQHM EXGRZ\ EDUG]R SURSRUFMRQDOQ\ ]ZDUW\ LbGREU]H XPLÚĂQLRQ\ FR ]DSHZQLD PX Z\WU]\PDïRĂÊ ZbUXFKX LbV]\ENLH FKRG\ *ïRZD UDF]HM OHNND RJOÈGDQD ]bSURILOX SURVWRNÈWQD ĂUHGQLHM GïXJRĂFL GRĂÊ V]HURND ]bGREU]H ]D]QDF]RQ\P VWRSHP SU]HG]LHORQD EUX]GÈ SRPLÚG]\ RF]DPL *X] SRW\OLF]Q\ QLH SRZLQLHQ E\Ê ]E\WQLR ]D]QDF]RQ\ ,GHDOQ\ ]JU\] QRĝ\FRZ\ LbSHïQH X]ÚELHQLH 3ROLF]NL SïDVNLH 2F]\ ĂUHGQLHM ZLHONRĂFL ZbNV]WDïFLH PLJGDïD RbF]XMQ\P Z\UD]LH FLHPQH 8V]\ ZbNV]WDïFLH SïDWD ]b]DRNUÈJORQ\PL NRñFDPL RVDG]RQH QD Z\VRNRĂFL RF]X SU]\OHJDMÈFH ĂFLĂOH GR JïRZ\ PRFQR RZïRVLRQH 6]\MD GRĂÊ GïXJD XPLÚĂQLRQD EH] OXěQHJR SRGJDUGOD OHNNR ïXNRZDWD *U]ELHW PRFQ\ SURVW\ ]b]D]QDF]RQ\P NïÚEHP GREU]H ]ZLÈ]DQ\ OÚGěZLH VLOQLH XPLÚĂQLRQH .ODWND SLHUVLRZD JïÚERND ]bGREU]H Z\VNOHSLRQ\PL ĝHEUDPL VLÚJDMÈFD GR ïRNFL =DG GïXJL V]HURNL VSDG]LVW\ 2JRQ QLVNR RVDG]RQ\ QRV]RQ\ SRQLĝHM OLQLL JU]ELHWX QLHNRSLRZDQ\ QLHNLHG\ FLÚW\ ZbNUDMDFK ZbNWöU\FK MHVW WR GRSXV]F]DOQH GREU]H RZïRVLRQ\ EDUG]R UXFKOLZ\ .RñF]\Q\ SLHUVLRZH SLRQRZR XVWDZLRQH SURVWH LbPRFQH ïRNFLH GREU]H SU]\OHJDMÈFH 1DGJDUVWNL PRFQH LbHODVW\F]QH DS\ ]ZDUWH ]DRNUÈJORQH .RñF]\Q\ PLHGQLF]QH UöZQLHĝ PRFQH UR]ZLQLÚWH XPLDUNRZDQLH NÈWRZDQH XGD V]HURNLH LbGREU]H XPLÚĂQLRQH 6WDZ VNRNRZ\ QLH SRZLQLHQ E\Ê JUXE\ :ïRV SURVW\ SU]\OHJDMÈF\ QLH JUXE\ LbQLH V]RUVWNL ]bSRGV]HUVWNLHP 1D XV]DFK NRñF]\QDFK RUD] QD WXïRZLX GRĂÊ GïXJL JÚVW\ LbPLÚNNL QD RJRQLH SLöUR 8PDV]F]HQLH F]DUQR ELDïH OXE EUÈ]RZR ELDïH ]H ]QDF]HQLDPL OXE EH] QLFK 3RĝÈGDQD MHVW UöZQRZDJD NRORUöZ ]bNRORUHP ELDï\P 6]F]HJöOQLH SRĝÈGDQH MHVW ELDïH ]QDF]HQLH QD JïRZLH SU]HFKRG]ÈFH PLÚG]\ RF]DPL &KöG V]\ENL Sï\QQ\ VZRERGQ\ LbZ\WU]\PDï\ ,QRFKöG GRSXV]F]DOQ\

KOMU MOŻNA POLECAĆ TĘ RASĘ 3VD WHJR PRĝQD SROHFDÊ QLH W\ONR P\ĂOLZ\P DOH UöZQLHĝ RVRERP FKFÈF\P PLHÊ ZHVRïHJR LbLQWHOLJHQWQHJR SU]\MDFLHOD 6SULQJHU ïDWZR VLÚ XNïD1240

GD GREU]H SURZDG]RQ\ PRĝH Z\ND]DÊ VLÚ GXĝ\P SU]\ZLÈ]DQLHP LbSRVïXV]HñVWZHP :HVRï\ LbSHïHQ WHPSHUDPHQWX Z\PDJD MHGQDN E\ SRĂZLÚFLÊ PX WURFKÚ F]DVX QD ]DEDZÚ LbVSDFHU\ ER OXEL E\Ê SRWU]HEQ\ 1LH PD ZbQLP DJUHVML DQL RGZURWQLH ļ OÚNOLZRĂFL -HVW ïDJRGQ\ LbXIQ\ QLH ZFKRG]L ZbNRQIOLNW\ ]bRWRF]HQLHP 3RPLPR GXĝHJR WHPSHUDPHQWX GDMH VLÚ RSDQRZDÊ FR ZbP\ĂOLVWZLH MHVW EH]Z]JOÚGQLH Z\PDJDQH :bSUDF\ SïRFKDF]D LbDSRUWHUD FHFKXMH JR SDVMD LbRĝ\ZLHQLH -HJR HIHNWRZQ\ LbHOHJDQFNL Z\JOÈG ]ZUDFD XZDJÚ WRWHĝ UDVD ZDUWD MHVW ZLÚNV]HJR ]DLQWHUHVRZDQLD LbSRSXODU\]DFML W\P EDUG]LHM ĝH QLH Z\PDJD VSHFMDOQ\FK LbVNRPSOLNRZDQ\FK ]DELHJöZ SLHOÚJQDF\MQ\FK

PREDYSPOZYCJE RASOWE DO CHORÓB )&, Z\UöĝQLD ZĂUöG VSULQJHU VSDQLHOL GZLH RGUÚEQH UDV\ ļ VSULQJHU VSDQLHOD DQJLHOVNLHJR ļ (QJOLVK 6SULQJHU 6SDQLHO Z]RU]HF QU LbVSULQJHU VSDQLHOD ZDOLMVNLHJR ļ :HOVK 6SULQJHU 6SDQLHO Z]RU]HF QU :LÚNV]RĂÊ FKRUöE VWZLHUG]DQ\FK XbVSULQJHUöZ MHVW ZVSöOQD GOD RE\GZX W\FK UDV Z\VWÚSXMH XbQLFK WDN VDPR F]ÚVWR LbSU]HELHJD ZbSRGREQ\ VSRVöE 3RQLĝHM RPöZLP\ ]DWHP QDMSLHUZ FKRURE\ ZVSöOQH GOD W\FK GZöFK UDV DbQDVWÚSQLH ļ RGG]LHOQLH ļ FKDUDNWHU\VW\F]QH GOD VSULQJHU VSDQLHOD DQJLHOVNLHJR 1DWRPLDVW WH NWöUH VÈ FKDUDNWHU\VW\F]QH GOD VSULQJHUD ZDOLMVNLHJR ]RVWDQÈ RPöZLRQH ZbRVREQ\P DUW\NXOH GRW\F]ÈF\P WHM ZïDĂQLH UDV\

CHOROBY SPRINGER SPANIELI ANGIELSKICH I WALIJSKICH Choroby skóry =HVSöï VDPRXV]NRG]HQLD REZRGRZ\FK F]ÚĂFL NRñF]\Q -HVW WR U]DGND FKRURED QHXURORJLF]QD RbSUDZGRSRGREQ\P G]LHG]LF]HQLX DXWRVRPDOQ\P UHFHV\ZQ\P :\VWÚSXMH XbPïRG\FK V]F]HQLÈW PLHVLÚF\ 8bSVöZ VWZLHUG]D VLÚ EUDN F]XFLD EöOX LbFLHSïD %UDN MHVW SUHG\VSR]\FML SïFLRZHM 5RNRZDQLH MHVW ]ïH 0DODVH]MRZH ]DSDOHQLH VNöU\ &KRURED MHVW Z\ZRïDQD SU]H] GURĝGĝDNL 2EMDZLD VLÚ SU]HWïXV]F]DQLHP Lb]ïXV]F]DQLHP QDVNöUND RUD] ĂZLÈGHP :\VWÚSXMH XbSVöZ GRURVï\FK ZbNDĝG\P ZLHNX EH] Z]JOÚGX QD SïHÊ 0RĝH Z\VWÚSRZDÊ VH]RQRZR

."(";:/ 8&5&3:/"3:+/: t 70- t /3 t

1DGZUDĝOLZRĂÊ SRNDUPRZD Alergiczna choURED VNöU\ REMDZLDMÈFD VLÚ VLOQ\P ĂZLÈGHP VSRZRGRZDQD DOHUJHQDPL REHFQ\PL ZbNDUPLH Nie stwierdzono predyspozycji wiekowej ani SïFLRZHM 3LHUZRWQ\ ïRMRWRN ']LHG]LF]QH ]DEXU]HQLH NHUDW\QL]DFML Lb URJRZDFHQLD Z\VWÚSXMÈFH XbSVöZ ZbPïRG\P ZLHNX 2EMDZDPL NOLQLF]Q\PL VÈ ]ïXV]F]DQLH QDVNöUND WZRU]HQLH VLÚ VWUXSöZ WïXVWD LbFXFKQÈFD VNöUD &]ÚVWR GRFKRG]L GR ZWöUQHJR ]DNDĝHQLD EDNWHU\MQHJR LbJU]\ELF]HJR 2EMDZ\ WH SRJïÚELDMÈ VLÚ ]bZLHNLHP =HVSöï (KOHUVD 'DQORVD ]QDQ\ MDNR DVWHQLD VNöU\ OXE GHUPDWRSUDNVMD 7Ú JUXSÚ FKRUöE FHFKXMH ïDPOLZD QDGPLHUQLH UR]FLÈJOLZD ïDWZR XOHJDMÈFD UR]HUZDQLX VNöUD &KRURED PRĝH E\Ê G]LHG]LF]RQD MDNR FHFKD DXWRVRPDOQD GRPLQXMÈFD 3UDZGRSRGREQLH XbKRPR]\JRW MHVW OHWDOQD 5\ELD ïXVND :\VWÚSXMH EDUG]R VLOQD KLSHUNHUDWR]D ZLGRF]QD MXĝ SU]\ XURG]HQLX V]F]HQLÈW 2EVHUZXMH VLÚ ]ïXV]F]DQLH QDVNöUND UXPLHñ LbVLOQ\ ïRMRWRN &KRURED U]DGND 0RĝOLZH G]LHG]LF]HQLH DXWRVRPDOQH UHFHV\ZQH 7. Wyprzenie. =PLDQ\ ]DSDOQH ]b]DNDĝHQLHP EDNWHU\MQ\P VSRZRGRZDQH SU]H] RFLHUDQLH VLÚ RbVLHELH IDïGöZ VNöU\ 8bVSDQLHOL Z\VWÚSXMH JïöZQLH QD ZDUJDFK ,GLRSDW\F]QH Z\SDGDQLH SD]XUöZ Zwykle GRW\F]\ WR ZLHOX SD]XUöZ 3U]\F]\QD FKRURE\ MHVW QLH]QDQD FKRFLDĝ LVWQLHMÈ GRQLHVLHQLD RbQLHSUDZLGïRZ\P VNïDG]LH PLQHUDOQ\P SD]XUöZ

Choroby układu moczowego 1LHZ\GROQRĂÊ PHFKDQLF]QD ]ZLHUDF]D FHZNL moczowej. 2VïDELHQLH ]ZLHUDF]D SRZRGXMH Z\FLHNDQLH PRF]X JG\ ]ZLHU]Ú OHĝ\ LbMHVW UR]OXěQLRQH 1DMF]ÚĂFLHM FKRURED WD Z\VWÚSXMH XbZ\VWHU\OL]RZDQ\FK VXN :bZLHOX SU]\SDGNDFK SR SRGDQLX KRUPRQöZ SïFLRZ\FK REVHUZXMH VLÚ SRSUDZÚ 6XJHUXMH VLÚ ĝH Z\VWÚSXMH SUHG\VSRzycja rasowa. .DPLFD IRVIRUDQRZR ZDSQLRZD K\GURNV\ DSDW\W LbZÚJODQ DSDW\WX .DPLFD WHJR W\SX U]DGNR Z\VWÚSXMH XbSVöZ 'R FKRURE\ SUHG\VSRQXMH ]ZLÚNV]RQH Z\GDODQLH ZDSQLD ]bPRF]HP KLSHUNDOFLXULD .DPLHQLH WH ZbREUD]LH UHQWJHQRZVNLP VÈ GREU]H ZLGRF]QH 0DMÈ NV]WDïW RNUÈJï\ OXE VSïDV]F]RQ\ SRZLHU]FKQLD LFK MHVW JïDGND 8bWHM UDV\ SVöZ Z\VWÚSRZDQLH WHJR W\SX NDPLHQL MHVW F]ÚVWV]H QLĝ XbLQQ\FK UDV 1DMF]ÚĂFLHM VÈ VSRW\NDQH Xb SVöZ VWDU\FK ODW

2

Ryc. 2. Springer spaniel angielski – głowa.

Choroby układu rozrodczego 1. Hiperplazja pochwy. Predyspozycja rasowa. Hiperplazja pochwy jest wynikiem nadmiernej UHDNFML EïRQ\ ĂOX]RZHM SRFKZ\ QD KRUPRQ HVWURJHQ ZbRNUHVLH SU]HGUXMRZ\P OXE UXMRZ\P 2EU]ÚN SRFKZ\ LbMHM ]JUXELHQLH PRĝH SRZRGRZDÊ Z\SDGQLÚFLH SRFKZ\

Choroby układu oddechowego 3LHUZRWQD G\VNLQH]D U]ÚVHN Przy tej chorobie ZDGOLZLH G]LDïD PHFKDQL]P XVXZDQLD ĂOX]X ]bGUöJ RGGHFKRZ\FK FR ZbGDOV]HM NRQVHNZHQFML GRSURZDG]D GR LFK ]DNDĝHQLD ,QQH FKRURE\ ]ZLÈ]DQH ]bZDGOLZ\P G]LDïDQLHP U]ÚVHN QD SU]\NïDG Zb XFKX SURZDG]È GR JïXFKRW\ DbZbXNïDG]LH UR]URGF]\P VDPLF GR QLHSïRGQRĂFL -HVW WR ZDGD G]LHG]LF]QD 6WZLHUG]D VLÚ MÈ ZbSLHUZV]\FK W\JRGQLDFK ĝ\FLD

Choroby mięśni i szkieletu 1. Wrodzona miastenia. :bWHM FKRURELH OLF]ED UHFHSWRUöZ DFHW\ORFKROLQRZ\FK QD EïRQDFK SRVWV\QDSW\F]Q\FK MHVW ]PQLHMV]RQD FR SRZRGXMH ZDGOLZÈ WUDQVPLVMÚ QHXURPLÚĂQLRZÈ &KRURED WD PRĝH Z\VWÚSRZDÊ ZbIRUPLH ZURG]RQHM OXE QDE\WHM 2EMDZ\ WR VïDERĂÊ PLÚĂQL SU]\ Z\VLïNX NWöUD XOHJD SRSUDZLH ZbVSRF]\QNX PRĝH E\Ê REHFQ\ WDNĝH SU]Hï\N ROEU]\PL &KRURED UR]ZLMD VLÚ VWRSQLRZR DOH PRĝH SRMDZLÊ VLÚ UöZQLHĝ ZbIRUPLH RVWUHM 2EMDZ\ GRW\F]È FDïHJR RUJDQL]PX ZbIRUPLH XRJöOQLRQHM DOER RJQLVNRZHM 0RĝH SRMDZLÊ VLÚ ĂOLQRWRN Z\PLRW\ RVïDELHQLH LbNXODZL]QD 3RGHMU]HZD VLÚ G]LHG]LF]HQLH DXWRVRPDOQH UHFHV\ZQH 2EMDZ\ SRMDZLDMÈ VLÚ Zb W\JRGQLX ĝ\FLD

."(";:/ 8&5&3:/"3:+/: t 70- t /3 t

1241

ZWIERZĘTA EGZOTYCZNE

Przetaczanie krwi u szczurĂłw – science fiction czy rzeczywistość?

Lek. wet. Agata Godlewska Specjalistyczna Przychodnia Weterynaryjna PULSVET, Warszawa dr n. wet. Karolina Barszcz Katedra Nauk Morfologicznych, Wydział Medycyny Weterynaryjnej SGGW, Warszawa e-mail: a.godlewska82@ gmail.com

Wraz ze zwiÄ™kszajÄ…cÄ… siÄ™ popularnoĹ›ciÄ… zwierzÄ…t egzotycznych wzrasta poziom Ĺ›wiadczonych usĹ‚ug w zakresie leczenia maĹ‚ych ssakĂłw. Zabiegi, ktĂłre jeszcze niedawno byĹ‚y „zarezerwowaneâ€? wyĹ‚Ä…cznie dla psĂłw i kotĂłw, obecnie sÄ… wykonywane u gryzoni, krĂłlikĂłw i fretek. Na przykĹ‚ad badanie krwi stanowi juĹź teraz jedno z podstawowych badaĹ„ dodatkowych przeprowadzanych u wyĹźej wspomnianych gatunkĂłw zwierzÄ…t.

1

2

Ryc. 1. Powierzchnia podeszwowa koĹ„czyny miednicznej: z lewej – szczura z silnÄ… niedokrwistoĹ›ciÄ…, z prawej – zdrowego osobnika.

L

HF]HQLH FKRUĂśE ]ZLHU]ĂˆW HJ]RW\F]Q\FK ZLĂˆÄ?H VLĂš WDNÄ?H F]ĂšVWR ]bNRQLHF]QRÄ‚FLĂˆ SU]\MPRZDQLD SDFMHQWĂśZ ZbVWDQLH FLĂšÄ?NLP :bQLHNWĂśU\FK V\WXDFMDFK QLH]EĂšGQH MHVW SU]HWRF]HQLH NUZL :\PDJD RQR RG OHNDU]D ]QDOH]LHQLD GDZF\ RUD] SREUDQLD NUZL ZH ZĂŻDÄ‚FLZ\ VSRVĂśE LbZbRGSRZLHGQLHM LORÄ‚FL :VND]DQLD GR SU]HWRF]HQLD NUZL XbV]F]XUĂśZ VĂˆ SRGREQH GR W\FK XbNRWĂśZ 'R ]DELHJX NZDOLILNXMĂˆ VLĂš SDFMHQFL XbNWĂśU\FK VWĂšÄ?HQLH KHPRJORELQ\ VSDGD GR bJ GO ZDUWRÄ‚ĂŠ KHPDWRNU\WX GR OXE XbNWĂśU\FK GRV]ĂŻR GR QDJĂŻHJR REQLÄ?HQLD MHJR ZDUWRÄ‚FL GR RNRĂŻR 3U]\ WDN QLVNLFK ZDUWRÄ‚FLDFK KHPDWRNU\WX XZDJĂš ]ZUDFDMĂˆ EODGRÄ‚ĂŠ EĂŻRQ Ä‚OX]RZ\FK PDĂŻÄ?RZLQ XV]Q\FK RUD] REZRGRZ\FK F]ÚĂFL NRĂąF]\Q SU]\VSLHV]HQLH DNFML VHUFD LbRGGHFKĂśZ RGZRGQLHQLH RWĂšSLHQLH RUD] REQLÄ?RQD WHPSHUD WXUD FLDĂŻD ryc. 1 8bSDFMHQWD ]bVLOQĂˆ QLHGRNUZLVWRÄ‚FLĂˆ NUHZ SRELHUD VLĂš ]D]Z\F]DM Z\ĂŻĂˆF]QLH GR EDGDQLD PRUIRORJLF]QHJR =D]Z\F]DM RG PRPHQWX SRGMĂšFLD GHF\]ML RbSU]HWRF]HQLX NUZL GR ]QDOH]LHQLD GDZF\ XSĂŻ\-

Ryc. 2. Wenflon umieszczony w şyle ogonowej bocznej u szczura.

Summary Blood transfusion in a pet rat – science fiction or everyday reality? As the popularity of keeping small animals as pets increases, so does the need for more advanced medical care. Until recently, blood transfusion was reserved only for dogs and cats, but now it is also performed in rodents, rabbits and ferrets. The procedure requires finding a donor as well as properly collecting an acceptable volume of blood. The aim of the paper is to present the blood transfusion technique in a pet rat. Key words: pet rat, blood transfusion, blood collection

1252

ZD NLOND JRG]LQ :bW\P F]DVLH SDFMHQWRZL QDOHÄ?\ ]DĂŻRÄ?\ĂŠ ZHQIORQ ryc. 2 SRGDĂŠ WOHQ RUD] SĂŻ\Q\ GRÄ?\OQLH %DUG]R ZDÄ?QH MHVW WDNÄ?H SU]\ZUĂśFHQLH SUDZLGĂŻRZHM WHPSHUDWXU\ FLDĂŻD SU]\ XÄ?\FLX SRGXV]NL HOHNWU\F]QHM NWĂśUD XbV]F]XUD Z\QRVL Ĺž& :bSĂŻ\QRWHUDSLL SDFMHQWĂśZ ZH ZVWU]ĂˆVLH NUZRWRF]Q\P QDMF]ÚĂFLHM VWRVXMH VLĂš NRORLG\ ZbSRĂŻĂˆF]HQLX ]bKLSHUWRQLF]Q\P UR]WZRUHP FKORUNX VRGX 3U]\GDWQH E\ZDMĂˆ WDNÄ?H OHNL SU]HFLZNUZRWRF]QH Äź NZDV WUDQHNVDPRZ\ ([DF\O 3ROID :DUV]DZD 6 $ LbHWDPV\ODW &\FORQDPLQH )63 *DOHQD %DGDQLD SU]HSURZDG]RQH SU]H] %XUUKRH Z\ND]DĂŻ\ REHFQRÄ‚ĂŠ XbV]F]XUĂśZ F]WHUHFK JUXS NUZL Äź $ 0 $0 RUD] :LĂšNV]RÄ‚ĂŠ G]LNLFK LbODERUDWRU\MQ\FK V]F]XUĂśZ PD JUXSĂš $0 XbRVREQLNĂśZ DOELQRW\F]Q\FK QDMF]ÚĂFLHM VWZLHUG]D VLĂš JUXSĂš $ 6]F]XU\ XbNWĂśU\FK QLH Z\VWĂšSXMH DQW\JHQ $ PDMĂˆ ZH NUZL DJOXW\QLQĂš D =bNROHL DJOXW\QLQD P XbV]F]XUĂśZ NWĂśUH QLH PDMĂˆ DQW\JHQX 0 SRZVWDMH GRSLHUR ZbUHDNFML QD SU]HWRF]HQLH NUZL ]DZLHUDMĂˆFHM WHQ DQW\JHQ 6WĂˆG WHÄ? SU]HWDF]DQLH NUZL XbWHJR JDWXQNX ]ZLHU]ĂˆW RG GRZRO-

."(";:/ 8&5&3:/"3:+/: t 70- t /3 t

3

QHJR RVREQLND MHVW VWRVXQNRZR EH]SLHF]QH LbQLH PD NRQLHF]QRÄ‚FL Z\NRQ\ZDQLD SUĂśE\ NU]\Ä?Rwej (3, 12).

TECHNIKA PRZETOCZENIA KRWI U SZCZURA 3RQLHZDÄ? QLH LVWQLHMĂˆ EDQNL NUZL JU\]RQL SLHUZV]\P HWDSHP MHVW ]QDOH]LHQLH RGSRZLHGQLHJR GDZF\ NWĂśU\P SRZLQLHQ E\ĂŠ ]GURZ\ LbVSRNRMQ\ RVREQLN 3REUDQLD NUZL PRÄ?QD GRNRQDĂŠ XbSDFMHQWD QLH]QLHF]XORQHJR -HGQDNÄ?H ]QLHF]XOHQLH Z]LHZQH L]RIOXUDQHP ]GHF\GRZDQLH XVSUDZQLD SU]HSURZDG]HQLH ]DELHJX RJUDQLF]D UĂśZQLHÄ? XbSDFMHQWD ]ZLĂˆ]DQ\ ]bQLP VWUHV .UHZ RG V]F]XUD SRELHUD VLĂš ]bÄ?\ĂŻ RJRQRZ\FK ERF]Q\FK ryc. 3 -HÄ‚OL VĂˆ VĂŻDER ZLGRF]QH RFLHSOHQLH RJRQD SRZRGXMH UR]V]HU]HQLH VLĂš QDF]\Ăą .UHZ SRELHUDP\ LJĂŻĂˆ Ĺš PP OXE ZLĂšNV]Ăˆ SR XSU]HGQLP SR]EDZLHQLX MHM SODVWLNRZHJR NRQXVD 1DOHÄ?\ XZDÄ?DĂŠ E\ SRGF]DV ]GHMPRZDQLD NRQXVD QLH XV]NRG]LĂŠ VWDORZHM LJĂŻ\ =D ]DFLVN Ä?\ĂŻ\ PRÄ?H SRVĂŻXÄ?\ĂŠ ]Z\NĂŻD JXPND UHFHSWXUND .UHZ ]DF]\QD SĂŻ\QĂˆĂŠ V]\EFLHM ]D]Z\F]DM GRSLHUR SR ]GMĂšFLX ]DFLVNX Ä?\OQHJR RUD] XĂŻRÄ?HQLX SDFMHQWD QD NUDZĂšG]L VWRĂŻX WDN E\ MHJR RJRQ ]ZLVDĂŻ VZRERGQLH .UHZ SRELHUDP\ GR VWU]\NDZNL ]DZLHUDMĂˆFHM PO KHSDU\Q\ 1DVWĂšSQLH QDOHÄ?\ MĂˆ GHOLNDWQLH Z\PLHV]DĂŠ LbEDUG]R SRZROL SRGDĂŠ ELRUF\ .UHZ SRGDMHP\ SU]H] ZHQIORQ Ĺš PP OXE Ĺš PP ]DĂŻRÄ?RQ\ GR Ä?\ĂŻ\ RJRQRZHM ERF]QHM ryc. 4). 1DMZLĂšNV]D REMĂšWRÄ‚ĂŠ NUZL MDNĂˆ PRÄ?QD SREUDĂŠ MHGQRUD]RZR EH] V]NRG\ GOD GDZF\ VWDQRZL REMĂšWRÄ‚FL NUZL NUĂˆÄ?ĂˆFHM 2GSRZLDGD WR RNRĂŻR PDV\ FLDĂŻD ]ZLHU]ĂšFLD SU]\ ]DĂŻRÄ?H-

4

Ryc. 3. ĹťyĹ‚a ogonowa boczna u szczura.

QLX Ä?H REMĂšWRÄ‚ĂŠ NUZL XbV]F]XUD VWDQRZL PDV\ FLDĂŻD -HÄ‚OL SU]\MPLHP\ Ä?H Ä‚UHGQLD REMĂšWRÄ‚ĂŠ NUZL NUĂˆÄ?ĂˆFHM XbV]F]XUD Z\QRVL PO NJ PDV\ FLDĂŻD PRÄ?QD SREUDĂŠ PO NJ =DWHP RG V]F]XUD ZDÄ?ĂˆFHJR J SRELHUDP\ PDNV\PDOQLH PO NUZL -HÄ‚OL QDWRPLDVW ]DVWRVXMHP\ XbGDZF\ SĂŻ\QRWHUDSLĂš ]DVWĂšSF]Ăˆ ZbSRVWDFL NURSOĂśZNL SRGVNĂśUQHM ]b1D&O SREUDĂŠ PRÄ?QD QDZHW GR REMĂšWRÄ‚FL NUZL NUĂˆÄ?ĂˆFHM WR MHVW RNRĂŻR PO NJ 2G V]F]XUD ZDÄ?ĂˆFHJR J X]\VNXMHP\ ZWHG\ PO NUZL =E\W GXÄ?D LORÄ‚ĂŠ NUZL SREUDQD ZbNUĂśWNLP F]DVLH PRÄ?H VNXWNRZDĂŠ ZVWU]ĂˆVHP KLSRZROHPLF]Q\P RUD] Ä‚PLHUFLĂˆ

Ryc. 4. Pacjent w trakcie zabiegu przetoczenia krwi.

PIĹšMIENNICTWO 1. Authement J.M.: Blood transfusion therapy. W: DiBartola S.P.: Fluid therapy in small animal practice. W.B. Saunders Company. Philadelphia 1992. – 2. Briscoe J.A., Syring R.: Techiques for emergency airway and vascular access in special species. Seminars in Avian and Exotic Pet Medicine, 13, 2004, 118-131. – 3. Burhoe S.O.: Blood groups of the rat (Rattus Norvegicus) and their inheritance. Genetics, 32, 1947, 102-109. – 4. Ettinger S.J., Feldman E.C.: Textbook of Veterinary Internal Medicine. Sixth Edition. Elsevier, 2005. – 5. Kliszcz J.: Technika pobierania krwi u maĹ‚ych ssakĂłw. Magazyn Wet, 157, 2010, 738-740. – 6. McGuill M.W., Rowan A.N.: Biological effects of blood loss: implications for sampling volumes and techniques. ILAR News 31, 1989, 5-20. – 7. Nahas K., Provost J.P.: Blood Sampling in the Rat: Current Practices and Limitations. – 8. Oglesbee B.L.: Blackwell’s five-minute veterinary consult: small mammal. Wiley-Blackwell 2nd edition. Ames 2011. – 9. Parasuraman S., Raveendran R., Kesavan R.: Blood sample collection in small laboratory animals. J Pharmacol Pharmacother. 2, 2010, 87-93. – 10. Smith C.R., Hamlin R.L.: Circulatory shock. W: Swenson M.J.: Dukes’ physiology of domestic animals. Cornell University Press. Ithaca 1977. 11. Waynforth H.B., Flecknell P.A.: Anesthesia and postoperative care. W: Experimental and surgical technique in the rat. Academic Press. London 1992. – 12. Wiersma J., Kastelijn J.: Haematological, immunological and endocrinological aspects of chronic blood sampling in rats with replacement with fresh or preserved donor blood. Lab Anim. 20, 1986, 57-66.

PODSUMOWANIE &RUD] V]HUV]H JURQR ZĂŻDÄ‚FLFLHOL V]F]XUĂśZ SRPLPR Ä‚ZLDGRPRÄ‚FL VWRVXQNRZR NUĂśWNLHJR F]DVX Ä?\FLD VZRLFK SRGRSLHF]Q\FK GHF\GXMH VLĂš QD LFK F]DVRFKĂŻRQQH LbNRV]WRZQH OHF]HQLH 3U]HWRF]HQLH NUZL MHVW ]DELHJLHP NWĂśU\ ZbVSHNWDNXODUQ\ VSRVĂśE SRSUDZLD VWDQ RJĂśOQ\ ]ZLHU]ĂšFLD LbQLHMHGQRNURWQLH UDWXMH Ä?\FLH 6WĂˆG WHÄ? QLH]EĂšGQD Z\GDMH VLĂš ]QDMRPRÄ‚ĂŠ SURFHGXU\ SRELHUDQLD LbSU]HWDF]DQLD NUZL ZbSUDNW\FH OHNDU]D ZHWHU\QDULL ]DMPXMĂˆFHJR VLĂš OHF]HQLHP ]ZLHU]ĂˆW HJ]RW\F]Q\FK 6HUGHF]QH SRG]LĂšNRZDQLD GOD OHN ZHW 'RURW\ 7\PRFKRZLF] ]D SRPRF PHU\WRU\F]QĂˆ ZbSLVDQLX DUW\NXĂŻX Ĺś Ryc. – A. Godlewska

."(";:/ 8&5&3:/"3:+/: t 70- t /3 t

1253

MAŁE ZWIERZĘTA

Rasy psów – co lekarz weterynarii powinien o nich wiedzieć. Cz. XXVII. Springer spaniel walijski

Prof. zwycz. dr hab. Jerzy Monkiewicz, mgr Jolanta Wajdzik

Lekarze weterynarii w swojej codziennej praktyce bardzo często stykają się z psami rasowymi. Niezwykle ważne jest więc dobre rozeznanie w chorobach najczęściej spotykanych w danej rasie, dziedzicznych wadach wrodzonych oraz skłonnościach rasy do określonych chorób. RUD] QLHZLHONLFK V]F]HJöïöZ DQDWRPLF]Q\FK QS Z\JOÈGX XFKD

OPIS RASY (WEDŁUG WZORCA FCI)

1

Ryc. 1. Springer spaniel walijski.

Oryginalna nazwa rasy: :HOVK 6SULQJHU 6SDQLHO Kraj pochodzenia rasy: :LHOND %U\WDQLD Standard FCI: QU Klasyfikacja FCI: Grupa VIII: $SRUWHU\ SïRFKDF]H LbSV\ GRZRGQH Sekcja 2: 3ïRFKDF]H 8ĝ\WNRZRĂÊ 5DVD SRGOHJD SUöERP SUDF\ 8ĝ\WNRZDQLH 3LHV P\ĂOLZVNL SïRFKDF]

POCHODZENIE RASY 6SULQJHU VSDQLHO ZDOLMVNL PD WÚ VDPÈ KLVWRULÚ SRFKRG]HQLD UDV\ FR VSULQJHU DQJLHOVNL -HVW WR UöZQLHĝ UDVD EU\W\MVND QD WHUHQDFK :DOLL SUHIHURZDQR MHGQDN SV\ ZbQLHFR LQQ\P W\SLH 5R]ELHĝQRĂÊ ZbZ\JOÈG]LH REX UDV SRJïÚELDïD VLÚ FR ZbUH]XOWDFLH GRSURZDG]LïR GR SRG]LDïX ']LVLDM VSULQJHU VSDQLHO ZDOLMVNL PD RGUÚEQ\ Z]RU]HF *ïöZQH UöĝQLFH PLÚG]\ UDVDPL VSURZDG]DMÈ VLÚ SU]HGH ZV]\VWNLP GR XPDV]F]HQLD ZLHONRĂFL 130

6SULQJHU VSDQLHO ZDOLMVNL MHVW QLĝV]\ RG VSULQJHUD DQJLHOVNLHJR 3RĝÈGDQD Z\VRNRĂÊ SVD ZbNïÚELH Z\QRVL FP VXNL FP -HVW WR SLHV SURSRUFMRQDOQLH ]EXGRZDQ\ ]ZDUW\ RbGXĝHM DNW\ZQRĂFL LbZ\WU]\PDïRĂFL *ïRZD OHNNR Z\VNOHSLRQD ]bZ\UDěQ\P VWRSHP .XID ĂUHGQLHM GïXJRĂFL SURVWD GRĂÊ NDQFLDVWD =JU\] QRĝ\FRZ\ X]ÚELHQLH SHïQH 1R]GU]D GREU]H UR]ZLQLÚWH 2F]\ FLHPQH RU]HFKRZH ĂUHGQLHM ZLHONRĂFL EH] WU]HFLHM SRZLHNL 8V]\ ]ZLVDMÈFH SïDVNR SU]\ SROLF]NDFK RVDG]RQH XPLDUNRZDQLH QLVNR VWRVXQNRZR PDïH PQLHMV]H QLĝ XbVSULQJHUD DQJLHOVNLHJR ]ZÚĝDMÈFH VLÚ NX NRñFRP :\JOÈGHP SU]\SRPLQDMÈ QLHFR NLĂÊ ZLQRJURQ 6]\MD GïXJD PRFQR XPLÚĂQLRQD VXFKD *U]ELHW QLH]E\W GïXJL SURVW\ GREU]H XPLÚĂQLRQ\ .ODWND SLHUVLRZD JïÚERND ]bGREU]H Z\VNOHSLRQ\PL ĝHEUDPL 2JRQ RVDG]RQ\ VWRVXQNRZR QLVNR QRV]RQ\ ZHVRïR OHF] QLJG\ SRZ\ĝHM JU]ELHWX UXFKOLZ\ NLHG\Ă ]Z\F]DMRZR FLÚW\ REHFQLH SR]RVWDZLDQ\ ZbSRVWDFL QDWXUDOQHM .RñF]\Q\ PRFQH SURVWH DS\ RNUÈJïH ]ZDUWH NRFLH .ÈWRZDQLH NRñF]\Q PLHGQLF]Q\FK XPLDUNRZDQH 6WDZ VNRNRZ\ QLVNL &KöG VZRERGQ\ SU]HVWU]HQQ\ Sï\QQ\ 6]DWD SURVWD MHGZDELVWD SU]\OHJDMÈFD :ïRV JÚVW\ QLH IDOLVW\ DQL QLH ORNRZDW\ 1D XV]DFK RJRQLH LbQD QRJDFK SLöUD 8PDV]F]HQLH Z\ïÈF]QLH ELDïH ]bLQWHQV\ZQLH F]HUZRQ\PL ïDWDPL 'RPLHV]NL LQQ\FK NRORUöZ VÈ ZDGÈ

KOMU MOŻNA POLECAĆ TĘ RASĘ? -HVW WR ļ SRGREQLH MDN DQJLHOVNL VSULQJHU VSDQLHO ļ SLHV SUDFXMÈF\ ZbP\ĂOLVWZLH DOH ]QDMGXMH V\P-

."(";:/ 8&5&3:/"3:+/: t 70- t /3 t

SDW\NöZ WDNĝH ZĂUöG OXG]L QLH]DLQWHUHVRZDQ\FK ïRZLHFWZHP V]XNDMÈF\FK SR SURVWX RGGDQHJR GRPRZHJR SU]\MDFLHOD DJRGQ\ FKDUDNWHU EUDN NRQIOLNWöZ ]bRWRF]HQLHP HIHNWRZQ\ Z\JOÈG PLQLPXP SLHOÚJQDFML LQWHOLJHQFMD LbSRVïXV]HñVWZR ļ RWR ]DOHW\ WHJR SVD 0RĝQD JR ZLÚF ]bSRZRG]HQLHP SROHFDÊ URG]LQRP ZbPLDVWDFK ]ZïDV]F]D W\P ZbNWöU\FK ]QDMG]LH VLÚ F]DV QD ]DSHZQLHQLH SVX RGSRZLHGQLHJR F]DVX QD ]DEDZÚ LbUXFK

PREDYSPOZYCJE RASOWE DO CHORÓB : SRSU]HGQLP DUW\NXOH GRW\F]ÈF\P DQJLHOVNLHJR VSULQJHU VSDQLHOD 0: RPöZLRQR V]F]HJöïRZR FKRURE\ Z\VWÚSXMÈFH F]ÚVWR XbVSULQJHUöZ ]DUöZQR DQJLHOVNLHJR MDN LbZDOLMVNLHJR 3RQLĝHM RJUDQLF]\P\ VLÚ ZLÚF GR GRGDQLD W\ONR W\FK FKRUöE NWöUH VÈ FKDUDNWHU\VW\F]QH V]F]HJöOQLH GOD VSULQJHUD ZDOLMVNLHJR

Choroby układu rozrodczego $]RRVSHUPLD ]b]DWU]\PDQLHP SURGXNFML SOHPQLNöZ :bWHM FKRURELH ZbHMDNXODFLH QLH VWZLHUG]D VLÚ SOHPQLNöZ =DEXU]HQLH WR Z\VWÚSXMH XbSVöZ NWöUH E\ï\ SïRGQH DOH VWDï\ VLÚ EH]SïRGQH QDMF]ÚĂFLHM QD VNXWHN DXWRLPPXQRORJLF]QHJR ]DSDOHQLD MÈGHU

2

Ŷ

Choroby mięśni i szkieletu '\VSOD]MD VWDZX ELRGURZHJR :DOLMVNL VSULQJHU VSDQLHO ORNXMH VLÚ QD GZXQDVWHM SR]\FML SRG Z]JOÚGHP ĂUHGQLHJR ZVNDěQLND UDVRZHJR ]DSDGDOQRĂFL QD WÚ FKRUREÚ

Choroby oczu 3RGZöMQ\ U]ÈG U]ÚV 3UHG\VSR]\FMD UDVRZD 1LHSUDZLGïRZR XïRĝRQH U]ÚV\ Z\UDVWDMÈ ]bRWZRUöZ JUXF]RïRZ\FK 0HLERPD DOER ZbEOLVNLHM RGOHJïRĂFL RG QLFK &]ÚVWR QLH PDMÈ ]QDF]HQLD NOLQLF]QHJR DOH ZbQLHNWöU\FK SU]\SDGNDFK PRJÈ GUDĝQLÊ RNR 3LHUZRWQD MDVNUD 6XJHURZDQH G]LHG]LF]HQLH DXWRVRPDOQH GRPLQXMÈFH :\VWÚSXMH ZbZLHNX RG W\JRGQLD GR ODW &]ÚĂFLHM VSRW\ND VLÚ MÈ XbVXN =DÊPD ']LHG]LF]HQLH DXWRVRPDOQH UHFHV\ZQH 3LHUZV]H REMDZ\ SRMDZLDMÈ VLÚ ZbZLHNX W\JRGQL LbGRV\Ê V]\ENR SRJïÚELDMÈ VLÚ Dĝ GR ĂOHSRW\ ZbZLHNX ODW =PÚWQLHQLH VRF]HZNL PRĝH REHMPRZDÊ MÈ ZbFDïRĂFL MHM F]ÚĂÊ DOER WRUHENÚ :bWHM UDVLH Z\VWÚSXMH QDMF]ÚĂFLHM ZbF]ÚĂFL NRURZHM ZbW\OH VRF]HZNL LbPRĝH SRJïÚELDÊ VLÚ

Ryc. 2. Springer spaniel walijski – głowa.

]bUöĝQÈ V]\ENRĂFLÈ =DÊPD FDïNRZLWD REHMPXMH FDïÈ VRF]HZNÚ Lb]DVïDQLD GQR RND SRZRGXMÈF ĂOHSRWÚ 8RJöOQLRQ\ SRVWÚSXMÈF\ ]DQLN VLDWNöZNL (GPRA). 3U]\SXV]F]DOQH G]LHG]LF]HQLH DXWRVRPDOQH UHFHV\ZQH -HVW WR REXVWURQQH ]Z\URGQLHQLH NRPöUHN VLDWNöZNL SURZDG]ÈFH GR ĂOHSRW\ 2EMDZ\ Z\VWÚSXMÈ QDMF]ÚĂFLHM ZbZLHNX ODW

$XWRU]\ RPyZLOL GRW\FKF]DV QDVWĊSXMąFH UDV\ SVyZ RZF]DUNL QLHPLHFNLH 0: MDPQLNL 0: FKDUW\ SHUVNLH VDOX NL 0: EHDJOH 0: VKDU SHL 0: 3DUVRQ 5XVVHO WHULHU\ L -DFN 5XVVHO WHULHU\ 0: NDUHOVNLH SV\ QD QLHGĨZLHG]LH 0: EULDUG\ 0: EDVVHW\ 0: ZKLSSH W\ 0: VKLK W]X 0: EXO GRJL DQJLHOVNLH 0: RZF]DUNL V]H WODQG]NLH 0: SLQF]HU\ ĞUHGQLH 0: EXOWHULHU\ L EXOWHULHU\ PLQLDWXURZH 0: EDVHQML 0: UKRGH VLDQ ULGJHEDFN 0: RZF]DUNL DX VWUDOLMVNLH NHOSLH 0: ERNVHU\ 0:

PIŚMIENNICTWO 1. FCI – Nomenclature des races. Strona internetowa: www.fci.be/nomenclature.aspx. – 2. Gough A., Thomas A.: Predyspozycje rasowe do chorób u psów i kotów. Warszawa 2006. – 3. Monkiewicz J., Rogowska K., Wajdzik J.: Kynologia. Wiedza o psie. Wyd. III. UP Wrocław 2011. – 4. Räber H.: Encyklopedia psów rasowych. Warszawa 1999-2001. – 5. Strona internetowa: http://www.zkwp.pl. – 6. Ściesiński K.: Pochodzenie spanieli. Cz. I. Pies nr 4/2006. – 7. Wingfield W.: Intensywna terapia psów i kotów. SGGW Warszawa 2000.

EHGOLQJWRQ WHUULHU\ 0: ERVWRQ WHUULHU\ 0: Z\Īá\ ZHLPDU VNLH 0: KLV]SDĔVNLH SV\ GRZRGQH 0: VFKLSSHUNH 0: VH WHU\ V]NRFNLH JRUGRQ\ 0: RUD] VSULQJHU VSDQLHOH DQJLHOVNLH 0: 5\F ± - :DMG]LN

."(";:/ 8&5&3:/"3:+/: t 70- t /3 t

131

Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.