SC2: FOOD by praxi_network

Δίκτυο ΠΡΑΞΗ Εθνικό Σημείο Επαφής για το Πρόγραμμα Ορίζοντας 2020

Ορίζοντας 2020 Επισιτιστική ασφάλεια, Βιώσιμη γεωργία και Δασοκομία, Έρευνα στον τομέα της Θάλασσας, της Ναυτιλίας και των Εσωτερικών Υδάτων και Βιοοικονομία Η ελληνική συμμετοχή

2014 – 2020

Η παρούσα αναφορά έχει συνταχθεί από το Δίκτυο ΠΡΑΞΗ, Εθνικό Σημείο Επαφής για τον Ορίζοντα 20201. Στόχος είναι η παρουσίαση της ελληνικής συμμετοχής στις προκηρύξεις της Κοινωνικής Πρόκλησης 2 «Επισιτιστική ασφάλεια, βιώσιμη γεωργία και δασοκομία, έρευνα στον τομέα της θάλασσας, της ναυτιλίας και των εσωτερικών υδάτων και βιοοικονομία» για τη χρονική περίοδο 2014-2020, καθώς και η ανάλυσή της βάσει παραμέτρων όπως ο τύπος των οργανισμών, η επίδοση στην ΕΕ-282, η κατηγορία δράσεων και η περιφερειακή διάσταση. Η αναφορά στηρίζεται σε στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Horizon Dashboard, reference date: 16/12/2021)3. Αθήνα, Ιανουάριος 2022

1. https://ec.europa.eu/programmes/horizon2020/en/ 2. Το Ηνωμένο Βασίλειο αποχώρησε από την Ευρωπαϊκή Ένωση την 1η Φεβρουαρίου 2020. Με βάση τη συμφωνία αποχώρησης, προβλεπόταν ότι οι νομικές οντότητες που εδρεύουν στο Ηνωμένο Βασίλειο θα συνεχίσουν να είναι πλήρως επιλέξιμες να συμμετέχουν και να λαμβάνουν χρηματοδότηση από τον Ορίζοντα 2020 σαν να ήταν το Ηνωμένο Βασίλειο κράτος μέλος μέχρι το κλείσιμο του προγράμματος αυτού. Γι’ αυτό το λόγο η εκάστοτε ανάλυση στην εν λόγω αναφορά αναφέρεται στις χώρες της ΕΕ-28. 3. https://ec.europa.eu/info/funding-tenders/opportunities/portal/screen/opportunities/horizon-dashboard

Εισαγωγή Η «Κοινωνική Πρόκληση 2 -Επισιτιστική ασφάλεια, βιώσιμη γεωργία και δασοκομία, έρευνα στον τομέα της θάλασσας, της ναυτιλίας και των εσωτερικών υδάτων και βιοοικονομία»4 στον Ορίζοντα 2020, επικεντρώνεται σε τομείς όπως η βιώσιμη αγροτική παραγωγή και η δασοκομία, τα συστήματα διατροφής και η προαγωγή πιο υγιεινών διατροφικών συνηθειών. Εστιάζει, επίσης, στη θαλάσσια έρευνα και τη βιώσιμη αξιοποίηση του θαλάσσιου πλούτου, καθώς και στην ανάπτυξη της βιομηχανίας βιο-βασισμένων προϊόντων (προϊόντα με βάση τη βιομάζα). Οι προτεραιότητες αυτές βασίζονται στις πολιτικές δεσμεύσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα (Συμφωνία του Παρισιού για την Κλιματική Αλλαγή)5, για τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (Sustainable Development Goals)6, καθώς και στην Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τα Τρόφιμα (Food 2030) και τη Βιοοικονομία (Bioeconomy Strategy)7. Στη συγκεκριμένη θεματική περιοχή προωθείται ενεργά η πολυπαραγοντική προσέγγιση/multi-actor approach (συνεργασία μεταξύ όλων των ενδιαφερόμενων φορέων), για την ενίσχυση της καινοτομίας και τη μείωση του χρόνου εισαγωγής νέων προϊόντων στην αγορά, καθώς και η συνεργασία με χώρες της Ασίας, της Αφρικής και άλλες Τρίτες χώρες για την αντιμετώπιση κοινών προκλήσεων, όπως η επισιτιστική ασφάλεια, η διάβρωση των εδαφών και η έρευνα για τους ωκεανούς. Στα στοιχεία ανάλυσης περιλαμβάνεται και η προκήρυξη για την νέα Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (EU Green Deal) και συγκεκριμένα οι προκηρύξεις (topics) σχετικά με τη στρατηγική «Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο» (Farm to Fork Strategy) και τα ψηφιακά εργαλεία για την παρακολούθηση των ωκεανών. Η ελληνική συμμετοχή συγκεντρώνεται κυρίως στις προκηρύξεις που αφορούν στην ενίσχυση των δεξιοτήτων και της καινοτομίας σε τομείς όπως αποδοτικές και ανθεκτικές αλυσίδες αξίας, βιώσιμα συστήματα παραγωγής τροφίμων και αξιοποίηση της θαλάσσιας ζωής. Συγκεκριμένα, την περίοδο 20142020, στις προκηρύξεις του προγράμματος συμμετείχαν σε έργα 165 οργανισμοί από την Ελλάδα, με χρηματοδότηση ύψους 99.995.509 € (3,17% της συνολικής χρηματοδότησης της ΕΕ-28). Επίσης, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι στις προκηρύξεις της «Κοινωνικής Πρόκλησης 2» συμμετείχαν 74 μικρομεσαίες επιχειρήσεις (44,85% του συνόλου των οργανισμών). Η πλειοψηφία των ελληνικών συμμετοχών προέρχεται από ιδιωτικές, κερδοσκοπικές εταιρείες (PRC) που συμμετέχουν με ποσοστό 41,1% στο σύνολο των συμμετοχών. Ακολουθούν τα ιδρύματα δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (HES) με ποσοστό συμμετοχής 32,9% και οι ερευνητικοί οργανισμοί (REC) με ποσοστό συμμετοχής 16,6%. Ωστόσο, σε όρους χρηματοδότησης, τα ιδρύματα δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης συγκεντρώνουν τη μεγαλύτερη χρηματοδότηση (40,3% επί του συνόλου της ελληνικής χρηματοδότησης) και ακολουθούν οι ιδιωτικές, κερδοσκοπικές εταιρείες, με ποσοστό που ανέρχεται στο 22,8% επί του συνόλου της ελληνικής χρηματοδότησης. Οι περιφέρειες με τη μεγαλύτερη συμμετοχή είναι η Αττική και η Κεντρική Μακεδονία με 206 και 82 συμμετοχές, αντίστοιχα, και ακολουθούν η Κρήτη και η Στερεά Ελλάδα με 27 και 19 συμμετοχές, αντίστοιχα.

4. https://ec.europa.eu/programmes/horizon2020/en/h2020-section/food-security-sustainable-agriculture-and-forestry-marinemaritime-and-inland-water 5. https://unfccc.int/process-and-meetings/the-paris-agreement/the-paris-agreement 6. https://www.un.org/sustainabledevelopment/sustainable-development-goals/ 7. https://ec.europa.eu/info/research-and-innovation/research-area/environment/bioeconomy/bioeconomy-strategy_en

Η ελληνική συμμετοχή 2014 - 2020 | 3

Βασικά στοιχεία Περίοδος αναφοράς: Ιούνιος 2014 – Δεκέμβριος 2020 Αριθμός προκηρύξεων: 248 Ελληνική συμμετοχή με συμβασιοποιημένα έργα σε 23 προκηρύξεις Κατάταξη Ελλάδας στην ΕΕ στον αριθμό συμμετοχών: 8η Κατάταξη Ελλάδας στην ΕΕ στη συνολική χρηματοδότηση: 10η

Αριθμός συμμετοχών για την Ελλάδα και τις χώρες της ΕΕ-28 Spain

1.420

France

1.190

Italy

1.176

Germany

991

Netherlands

821

United Kingdom

788

Belgium

774

Greece

392

Denmark

379

Portugal

330

Ireland

277

Sweden

276

Finland

263

Austria

251

Poland

212

Hungary

209

Romania

135

Czech Republic

113

Slovenia

109

Estonia

Bulgaria

Latvia

Croatia

Slovakia

Lithuania

Cyprus

Malta

Luxembourg

8. Στην ανάλυση των στοιχείων για τη θεματική περιοχή «Επισιτιστική ασφάλεια, βιώσιμη γεωργία και δασοκομία, έρευνα στον τομέα της θάλασσας, της ναυτιλίας και των εσωτερικών υδάτων και βιοοικονομία», περιλαμβάνονται ορισμένες προκηρύξεις από τη θεματική περιοχή «Δράση για το κλίμα, περιβάλλον, αποδοτικότητα πόρων και πρώτες ύλες», το αντικείμενο των οποίων είναι συναφές με την Κοινωνική Πρόκληση 2 και χρηματοδοτούνται ή συγχρηματοδοτούνται από πόρους της θεματικής. Αναλυτική παρουσίαση των προσκλήσεων που αναλύονται είναι διαθέσιμη στη μεθοδολογία.

Horizon 2020 | 4

Χρηματοδότηση για την Ελλάδα και τις χώρες της ΕΕ-28 Spain

412.746.404 €

Italy

336.829.763 €

France

332.178.379 €

Germany

324.668.764 €

Netherlands

305.744.711 €

United Kingdom

252.364.796 €

Belgium

217.153.152 €

Denmark

145.975.250 €

Ireland

107.763.768 €

Greece

99.995.509 €

Finland

96.532.325 €

Sweden

93.761.148 €

Portugal

77.719.144 €

Austria Romania Poland Hungary

68.272.294 € 39.638.863 € 36.741.026 € 33.184.834 €

Estonia

29.570.115 €

Slovakia

28.637.052 €

Czech Republic

24.568.591 €

Slovenia

23.227.504 €

Latvia

17.921.053 €

Croatia

11.282.127 €

Bulgaria

11.246.389 €

Cyprus

8.275.579 €

Lithuania

7.404.355 €

Luxembourg

5.168.866 €

Malta

3.720.105 €

Η ελληνική συμμετοχή 2014 - 2020 | 5

Στους παρακάτω πίνακες παρατίθενται στοιχεία για τη συμμετοχή των ελληνικών οργανισμών σε προτάσεις και έργα, σε σύγκριση με τις χώρες της ΕΕ-28. Οι προκηρύξεις που αναλύονται, παρατίθενται στη μεθοδολογία.

Προτάσεις Ελλάδα

ΕΕ-28

Ποσοστό ελληνικής συμμετοχής στο σύνολο

Προτάσεις που κατατέθηκαν

1.107

6.520

16,68%

Συμμετοχές σε προτάσεις που κατατέθηκαν

2.221

45.862

4,84%

Αιτούμενη χρηματοδότηση από ΕΕ

€713.706.886

€16.861.593.788

4,23%

Οι ελληνικοί φορείς είχαν υψηλή συμμετοχή στις επιλέξιμες προτάσεις που υποβλήθηκαν. Ωστόσο, η υψηλή συμμετοχή συνοδεύεται από αναλογικά μικρότερη Κοινοτική χρηματοδότηση.

Έργα Ελλάδα

ΕΕ-28

Εγκεκριμένα έργα

206

881

Ποσοστό ελληνικής συμμετοχής στο σύνολο 23,38%

Συμμετοχές σε έργα

392

10.592

3,70%

Συντονισμοί έργων

839

3,22%

Οργανισμοί σε έργα

165

4.655

3,54%

Εγκεκριμένη χρηματοδότηση ΕΕ

€ 99.995.509

€ 3.152.291.866

3,17%

Horizon 2020 | 6

Η ελληνική συμμετοχή υπερβαίνει ελαφρώς το 23,38% των έργων που συμβασιοποιήθηκαν. Ωστόσο, η ελληνική συμμετοχή αντιστοιχεί μόλις στο 3,7% του συνόλου των συμμετοχών από τις χώρες της ΕΕ-28. Αυτό εν μέρει, αιτιολογείται από το μεγάλο μέγεθος των κοινοπραξιών στα έργα, τα οποία περιλαμβάνουν 20 εταίρους κατά μέσο όρο. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι ελληνικοί φορείς (κυρίως τα ιδρύματα δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης) συμμετέχουν πάνω από μία φορά σε έργα που χρηματοδοτούνται από την εν λόγω θεματική.

Ποσοστά επιτυχίας Ελλάδα

ΕΕ-28

Ποσοστό επιτυχίας επιλέξιμων προτάσεων

18,61%

13,51%

Ποσοστό επιτυχίας προτάσεων που χρηματοδοτήθηκαν

14,01%

18,7%

Αναφορικά με τις προτάσεις που κατατέθηκαν, το ποσοστό επιτυχίας των προτάσεων με ελληνική συμμετοχή είναι υψηλότερο σε σχέση με το αντίστοιχο ποσοστό επιτυχίας των χωρών της ΕΕ-28.9 Ωστόσο, το ποσοστό επιτυχίας των προτάσεων που χρηματοδοτήθηκαν με ελληνική συμμετοχή υπολείπεται του αντίστοιχου ποσοστού επιτυχίας των χωρών της ΕΕ-28.

9. Τα ποσοστά επιτυχίας υπολογίζονται με βάση τις επιτυχημένες προτάσεις (proposals retained for funding). Είναι πιθανό μια επιτυχημένη πρόταση να μην καταλήξει σε συμβασιοποίηση π.χ. λόγω μη επιτυχούς ολοκλήρωσης της διαδικασίας προετοιμασίας του συμβολαίου (Grant Agreement preparation).

Η ελληνική συμμετοχή 2014 - 2020 | 7

Συμμετοχή σε έργα Συμμετοχή (%) της Ελλάδας και της ΕΕ-28 ανά έτος 25%

19,4%

20%

17,1%

15,8%

14,4%

15%

11,2%

18,4%

17,1%

15,0% 14,0%

14,8%

13,0%

11,7%

10%

8,9%

9,2%

0% 0,2% 0,0 %

2014

2015

2016

2017 EΕ-28

2018

2019

2020

2021

Ελλάδα

Στο παραπάνω γράφημα παρουσιάζεται η συμμετοχή σε συμβασιοποιημένα έργα της Ελλάδας και των κρατών-μελών της ΕΕ (ΕΕ-28), ανά έτος. Την περίοδο 2014-2020, η συμμετοχή της Ελλάδας ακολουθεί την ίδια τάση με αυτή στα κράτη-μέλη, με εξαίρεση τη διετία 2017-2018. Οι συμμετοχές του 2021 αφορούν σε προκηρύξεις του 2020, που συμβασιοποιήθηκαν μέσα στο 2021. Ειδικότερα, η συμμετοχή της Ελλάδας σε έργα παραμένει μικρότερη σε σχέση με τις ευρωπαϊκές συμμετοχές, μέχρι και το 2017. Για πρώτη φορά το 2018 οι ελληνικές συμμετοχές σε έργα ξεπερνούν τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, και η τάση αυτή συνεχίζεται μέχρι το 2021. Το 2018 συμπίπτει με τη δημοσίευση του τρίτου Προγράμματος Εργασίας για την Κοινωνική Πρόκληση 2. Η αύξηση των επιτυχημένων συμμετοχών αυτή την περίοδο μπορεί να αποδοθεί στη μεγαλύτερη εξοικείωση των συμμετεχόντων με το πρόγραμμα, αλλά και στην αύξηση της δικτύωσης τους μέσω της συνεργασίας τους σε προηγούμενες προκηρύξεις. Στην περίπτωση της Ελλάδας, η αύξηση της συμμετοχής την περίοδο 2016-2018 συνδέεται και με την άνοδο της συμμετοχής των ελληνικών φορέων στις προκηρύξεις BBI-JU (Bio-based Industries Joint Undertaking), σε σύγκριση με τη διετία 2014-2015. Η σημαντική μείωση που παρατηρείται και στις ελληνικές, αλλά και τις ευρωπαϊκές συμμετοχές το 2021, πρέπει να ερμηνευθεί προσεκτικά, καθώς δεν υπήρχε προκήρυξη του προγράμματος μέσα στο 2021 και οι συμμετοχές αφορούν μόνο σε συμβασιοποίηση έργων της προηγούμενης περιόδου.

Horizon 2020 | 8

Συμμετοχή σε έργα ανά θεματική περιοχή Στο παρακάτω διάγραμμα παρουσιάζεται το ποσοστό συμμετοχής της Ελλάδας ανά θεματική περιοχή της Κοινωνικής Πρόκλησης 2.10 0,77% 1,02% 2,55% 2,55%

7,91% 41,58%

0,51%

Sustainable Food Security Rural Renaissance Blue Growth

7,14%

Bio-based Industries Joint Undertaking Biobased Innovation for sustainable goods and services Innovative, Sustainable and inclusive Bioeconomy Food and Natural Resources Green Deal Call

16,33%

Waste SME Instrument

19,64%

Όπως φαίνεται, οι προτεραιότητες «Βιώσιμη Επισιτιστική Ασφάλεια» (Sustainable Food Security), «Αγροτική Αναγέννηση» (Rural Renaissance) και «Γαλάζια Ανάπτυξη» (Blue Growth), είναι οι πιο δημοφιλείς για τους ελληνικούς φορείς σε σχέση με τις συμμετοχές. Αξίζει να σημειωθεί ότι αρκετά υψηλές είναι οι συμμετοχές στις θεματικές προτεραιότητες των βιο-βασισμένων προϊόντων και της καινοτομίας στη Βιοοικονομία (Bio-based Industries Joint Undertaking, Bio-based Innovation for sustainable goods and services), αναδεικνύοντας το αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη Βιοοικονομία στη χώρα.

10. Οι θεματικές περιοχές ακολουθούν τη διάρθρωση των προκηρύξεων των Προγραμμάτων Εργασίας.

Η ελληνική συμμετοχή 2014 - 2020 | 9

Συμμετοχή σε έργα ανά τύπο οργανισμού Τύπος οργανισμού

Συμμετοχή ανά τύπο οργανισμού επί του συνόλου των ελληνικών συμμετοχών

Χρηματοδότηση ανά τύπο οργανισμού επί του συνόλου της ελληνικής χρηματοδότησης

Ιδρύματα δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (HES)

32,91%

40,27%

Ιδιωτικές, κερδοσκοπικές εταιρείες (PRC)

41,07%

31,44%

Ερευνητικοί οργανισμοί (REC)

16,58%

22,78%

Άλλες οντότητες (OTH)

6,63%

4,52%

Δημόσιοι Φορείς (PUB)

2,81%

0,99%

Ελληνική συμμετοχή (%) σε έργα ανά τύπο οργανισμού

Συμμετοχή (%) σε έργα ανά τύπο οργανισμού (Ελλάδα, ΕΕ-28)

2,81% 6,63%

45%

EΕ-28

41,07%

40%

16,58%

32,91%

Ελλάδα

35%

33,63%

32,91%

30% 26,40%

25%

21,95%

20% 16,58%

15%

41,07%

10,87%

10%

6,63%

5% Ιδρύματα δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (HES) Ερευνητικοί οργανισμοί (REC)

Άλλες οντότητες (OTH)

Ιδιωτικές κερδοσκοπικές εταιρείες (PRC) Δημόσιοι φορείς (PUB)

7,16% 2,80%

Ερευνητικοί οργανισμοί (REC)

Ιδιωτικές κερδοσκοπικές εταιρείες (PRC)

Ιδρύματα δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (HES)

Άλλες οντότητες (OTH)

Δημόσιοι φορείς (PUB)

Αναλύοντας την ελληνική συμμετοχή ανά τύπο οργανισμού, διαπιστώνουμε ότι οι ιδιωτικές, κερδοσκοπικές εταιρείες (PRC) είναι πρώτες τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη και ακολουθούν οι ερευνητικοί οργανισμοί και τα ιδρύματα δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (HES).

Horizon 2020 | 10

Συμμετοχή σε έργα ανά κατηγορία δράσης Κατηγορία δράσης

Συμμετοχή ανά κατηγορία δράσης επί του συνόλου των ελληνικών συμμετοχών

Χρηματοδότηση ανά κατηγορία δράσης επί του συνόλου της ελληνικής χρηματοδότησης

Research and Innovation action

46,68%

48,74%

Innovation action

29,59%

31,98%

Coordination and support action

13,52%

7,24%

Bio-based Industries Research and Innovation action

4,08%

4,11%

Bio-based Industries Coordination and Support action

1,53%

0,58%

ERA-NET Cofund

1,53%

0,21%

Bio-based Industries Innovation action - Demonstration

1,28%

3,11%

SME instrument phase 2

0,51%

2,02%

Innovation action Lump Sum

0,51%

1,58%

SME instrument phase 1

0,51%

0,10%

Bio-based Industries Innovation action - Flagship

0,26%

0,32%

Η πλειοψηφία των ελληνικών συμμετοχών έχει υψηλή συμμετοχή σε δράσεις έρευνας και καινοτομίας (RIA). Ακολουθούν οι δράσεις καινοτομίας (IA) όπου παρατηρείται πως η αναλογία συμμετοχής-χρηματοδότησης είναι υψηλή για τους φορείς που συμμετέχουν. Η υψηλή συμμετοχή των ελληνικών φορέων δείχνει την ύπαρξη υποδομών ή/και ικανότητας για καινοτομία και διενέργεια στοχευμένης ερευνητικής δραστηριότητας. Μικρότερη είναι η συμμετοχή στις δράσεις συντονισμού και υποστήριξης (CSA), στις οποίες υπάρχει σημαντική διαφορά μεταξύ συμμετοχής - χρηματοδότησης, γεγονός που συνδέεται με τον χαμηλότερο προϋπολογισμό των εν λόγω δράσεων.

Ελληνική συμμετοχή (%) σε έργα ανά κατηγορία δράσης 1,28% 0,51% 0,51% 1,53% 0,51% 1,53% 0,26% 4,08%

13,52%

Research and Innovation action Innovation action

46,68%

Coordination and support action Bio-based Industries Research and Innovation action Bio-based Industries Coordination and Support action ERA-NET Cofund Bio-based Industries Innovation action - Demonstration SME instrument phase 2 Innovation action Lump Sum SME instrument phase 1

29,59%

Bio-based Industries Innovation action - Flagship

Η ελληνική συμμετοχή 2014 - 2020 | 11

Συμμετοχή σε έργα ανά κατηγορία δράσης (Ελλάδα, ΕΕ-28) 50% 46,68%

45%

41,74%

EΕ-28

40%

Ελλάδα

35% 29,59%

30% 21,22%

25% 20% 14,83% 13,52%

15% 10%

7,71% 4,08%

1,21% 1,53%

Research and Innovation action

Innovation action

Coordination and support action

Bio-based Industries Research and Innovation action

4,22%

3,46%

Bio-based Industries Coordination and Support action

1,28% 0,94% 0,51% 0,31% 0,51% 2,25% 0,51% 1,42% 0,26%

1,53% ERA-NET Cofund

Bio-based SME instrument Industries phase 2 Innovation action Demonstration

Innovation action Lump Sum

SME instrument phase 1

Bio-based Industries Innovation action Flagship

Οριζόντια θέματα (Cross-cutting issues) των έργων με ελληνική συμμετοχή Κατανομή των έργων με ελληνική συμμετοχη (%) στα οριζόντια θέματα (cross-cutting issues) 50,53%

EU Contribution to Climate EU Contribution to ICT Women coordinators

12,92% 31,86% 48,96%

Women among participants EU contribution to SMEs Open Access articles

27,71% 45,43%

Η πλειοψηφία των έργων με ελληνική συμμετοχή στηρίζει την έρευνα σε θέματα περιβάλλοντος και κλιματικής αλλαγής (EU Contribution to Climate) και ψηφιακής μετάβασης (ICT). Η συμμετοχή των γυναικών, ως εταίροι και ως συντονιστές έργων, αν και είναι σημαντική, παραμένει μικρότερη από την αντίστοιχη των αντρών. Η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση που διοχετεύθηκε σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις ήταν μεγαλύτερη από τον στόχο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (20%). Σχεδόν το ήμισυ των έργων που χρηματοδοτήθηκαν από το πρόγραμμα, είχε δημοσιεύσεις ανοιχτής πρόσβασης (45,43%). Αξίζει να σημειωθεί ότι στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020», ζητήθηκε για πρώτη φορά από τους ερευνητές να έχουν δημοσιεύσεις ανοιχτής πρόσβασης, ενώ η πλειονότητα των ερευνητών συμμορφώθηκε με την απαίτηση αυτή.

Horizon 2020 | 12

Συμμετοχή σε έργα ανά περιφέρεια Περιφέρεια

Ποσοστό επί του συνόλου των ελληνικών συμμετοχών

Ποσοστό επί του συνόλου της χρηματοδότησης ελληνικών οργανισμών

Αττική

52,55%

54,95%

Κεντρική Μακεδονία

20,92%

22,98%

Κρήτη

6,89%

5,65%

Στερεά Ελλάδα

4,85%

3,03%

Θεσσαλία

4,08%

4,22%

Δυτική Μακεδονία

3,32%

2,47%

Δυτική Ελλάδα

2,30%

1,45%

Πελοπόννησος

1,53%

0,24%

Ανατολική Μακεδονία και Θράκη

1,28%

1,49%

Βόρειο Αιγαίο

0,77%

3,00%

Ήπειρος

0,77%

0,31%

Νότιο Αιγαίο

0,51%

0,10%

Ιόνια Νησιά

0,26%

0,11%

Οι περιφέρειες με τη μεγαλύτερη συμμετοχή στην Κοινωνική Πρόκληση 2 είναι η Αττική, η Κεντρική Μακεδονία, η Κρήτη και η Στερεά Ελλάδα. Πιο συγκεκριμένα, 136 έργα που συμβασιοποιήθηκαν έχουν συμμετοχές από την Αττική, συγκεντρώνοντας πάνω από 54 εκατομμύρια ευρώ. Αντίστοιχα, συμμετοχές από την Κεντρική Μακεδονία είχαν 63 έργα που συμβασιοποιήθηκαν την ίδια περίοδο, συγκεντρώνοντας περίπου 23 εκατομμύρια ευρώ.

Η ελληνική συμμετοχή 2014 - 2020 | 13

Συμμετοχή ανά θεματικό πεδίο ανά περιφέρεια Αττική

Ανατολική Δυτική Κεντρική Νότιο Ιονίων Στερεά Δυτική Βόρειο Ηπειρος Κρήτη Θεσσαλία ΠελοπόνΜακεδονία νησος Αιγαίο Νήσων Ελλάδα Ελλάδα Αιγαίο Μακεδονία Μακεδονία και Θράκη

Sustainable Food Security

Rural Renaissance

Blue Growth

Bio-based Industries Joint Undertaking

Biobased Innovation for sustainable goods and services (16-17)

Innovative, Sustainable and inclusive Bioeconomy (14-15)

Food and Natural Resources

Green Deal Call

Waste

SME Instrument

Οι περισσότερες συμμετοχές ανά περιφέρεια συγκεντρώνονται στη θεματική περιοχή «Βιώσιμη Επισιτιστική Ασφάλεια» (Sustainable Food Security), «Αγροτική Αναγέννηση» (Rural Renaissance) και «Γαλάζια Ανάπτυξη» (Blue Growth). Αυτή η τάση παρατηρείται πιο έντονα στις περιφέρειες με τη μεγαλύτερη συμμετοχή, όπως η Αττική, η Κεντρική Μακεδονία και λιγότερο στην Κρήτη. Η συμμετοχή σε συγκεκριμένες θεματικές περιοχές φαίνεται να συνδέεται και με τις προτεραιότητες κάθε περιφέρειας όπως ορίστηκαν στην αντίστοιχη Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης (RIS3). Οι θεματικές περιοχές των έργων που συμμετέχουν οι φορείς στις συγκεκριμένες περιφέρειες, προωθούνται παράλληλα από τους άξονες της εκάστοτε περιφερειακής στρατηγικής. Έτσι, στην περιφερειακή στρατηγική της Αττικής, ο τομέας της μεταποίησης τροφίμων με έμφαση στα βιώσιμα συστήματα παραγωγής τροφίμων και στην ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ της βιομηχανίας και της ερευνητικής κοινότητας, είναι προτεραιότητα για την περιφέρεια αυτή11. Αντίστοιχη είναι και η εικόνα σε ότι αφορά την περιφερειακή στρατηγική έξυπνης εξειδίκευσης της Κεντρικής Μακεδονίας, όπου ο αγροδιατροφικός τομέας αποτελεί βασική προτεραιότητα. Έμφαση δίνεται κι εδώ στην ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ έρευνας και βιομηχανίας, αλλά και στη δημιουργία οικονομικά και περιβαλλοντικά αποδοτικότερων αλυσίδων αξίας μέσω της αξιοποίησης νέων τεχνολογιών12.

11. RIS3 της Περιφέρειας Αττικής: https://s3-eu-west-1.amazonaws.com/myeventora/users-img/331-RIS3-Attiki-dlv2-v04-2015-04-24.pdf 12. RIS3 της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας: http://www.pepkm.gr/uploads/pdf/RIS3_PKM_20161205.pdf

Horizon 2020 | 14

Συντονισμός έργων ανά θεματική περιοχή ανά περιφέρεια Αττική

Κεντρική Μακεδονία

Θεσσαλία Ανατολική Μακεδονία και Θράκη

Sustainable Food Security

Rural Renaissance

Blue Growth

SME Instrument

Bio-based Industries Joint Undertaking

Food and Natural Resources

Green Deal Call

Innovative, Sustainable and inclusive Bioeconomy

Biobased Innovation for sustainable goods and services

Waste

Αντίστοιχη είναι η κατανομή των έργων που συντονίζονται ανά περιφέρεια. Ο μεγαλύτερος αριθμός συντονιστών βρίσκεται στην Αττική και στην Κεντρική Μακεδονία με 12 έργα, αντίστοιχα. Αξίζει να σημειωθεί πως η πλειοψηφία των συντονιστών στην Αττική και στην Κεντρική Μακεδονία είναι ιδρύματα δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και ερευνητικοί οργανισμοί. Η εικόνα αυτή συνάδει με την ανάλυση των συμμετοχών της Ελλάδας ανά τύπο φορέα, όπου διαπιστώνεται ότι μεγαλύτερη συμμετοχή έχουν κυρίως τα ιδρύματα δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και οι ερευνητικοί οργανισμοί.

Η ελληνική συμμετοχή 2014 - 2020 | 15

Μεθοδολογικό υπόμνημα

Τα στοιχεία αφορούν α) προτάσεις σε προκηρύξεις με καταληκτική ημερομηνία εντός της περιόδου αναφοράς και β) συμβασιοποιημένα έργα που έχουν προκύψει από προκηρύξεις εντός της περιόδου αναφοράς. Τα έργα που εμφανίζονται το 2021 αφορούν α) σε έργα από προκηρύξεις με καταληκτική ημερομηνία μέσα στο 2020 που συμβασιοποιήθηκαν μέσα το 2021 και β) σε έργα της προκήρυξης της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας (EU Green Deal)13 που χρηματοδοτήθηκε από τον Ορίζοντα 2020 και είχε καταληκτική ημερομηνία τον Ιανουάριο 2021. Η ανάλυση των συμμετοχών ανά θεματικό πεδίο, βασίζεται στις προκηρύξεις της Κοινωνικής Πρόκλησης 2 που δημοσιεύτηκαν από το 2014 μέχρι το 2020 και παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα. Όπου αναφέρονται προκηρύξεις που δεν ανήκουν αμιγώς στην Κοινωνική Πρόκληση 2, αφορούν σε θεματικές (topics) που έχουν χρηματοδοτηθεί από την συγκεκριμένη θεματική περιοχή. H2020-SFS-2014-2015 H2020-SFS-216-2017 H2020-SFS-2018-2020 H2020-RUR-2016-2017 H2020-RUR-2018-2020 H2020-BG-2014-2015 H2020-BG-2016-2017 H2020-BG-2018-2020

H2020-ISIB-2014-2015 H2020-BB-2016-2017 H2020-BBI-PPP-2014 H2020-BBI-PPP-2015 H2020-ISIB-2014-2015 H2020-BBI-JTI-2016 H2020-BBI-JTI-2017 H2020-BBI-JTI-2018

H2020-BBI-JTI-2019 H2020-BBI-JTI-2020 H2020-FNR-2020 H2020-LC-GD-2020 H2020-WASTE-2014-2015 H2020-WATER-2014-2015 H2020-SMEInst-2014-2015 H2020-SMEInst-2016-2017

Παρατίθεται η επεξήγηση των βασικών όρων που χρησιμοποιούνται στην ανάλυση: Προτάσεις: Το σύνολο των επιλέξιμων προτάσεων. Ελληνική συμμετοχή: Πλήθος συμμετοχών ελληνικών οργανισμών σε επιλέξιμες προτάσεις και έργα. Δεν αφορά σε μοναδικούς οργανισμούς. Αιτούμενη χρηματοδότηση (Ελλάδα): Το ποσό της κοινοτικής χρηματοδότησης που αιτείται κάθε ελληνικός οργανισμός σε επιλέξιμη πρόταση. Αιτούμενη χρηματοδότηση (Σύνολο): Το ποσό της κοινοτικής χρηματοδότησης που αιτείται κάθε επιλέξιμη πρόταση από τις χώρες της ΕΕ-28. Ποσοστό επιτυχίας προτάσεων: Ο λόγος των χρηματοδοτούμενων προτάσεων προς τις επιλέξιμες υποβληθείσες προτάσεις. Ποσοστό επιτυχίας χρηματοδότησης: Ο λόγος της αιτούμενης χρηματοδότησης επιλέξιμων προτάσεων προς την χρηματοδότηση των προτάσεων που εγκρίθηκαν. Κράτος μέλος της ΕΕ-28: Κράτος που είναι συμβαλλόμενο μέρος στις συνθήκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ως εκ τούτου υπόκειται στα προνόμια και τις υποχρεώσεις της ιδιότητας μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης: AT- Αυστρία, BE – Βέλγιο, BG – Βουλγαρία, CY – Κύπρος, CZ - Δημοκρατία της Τσεχίας, DE – Γερμανία, DK– Δανία· EE – Εσθονία, EL – Ελλάδα, ES – Ισπανία, FI- Φινλανδία, FR – Γαλλία, HR –Κροατία, HU – Ουγγαρία, IE – Ιρλανδία· IT – Ιταλία, LT – Λιθουανία, LU – Λουξεμβούργο, LV - Λετονία, MT – Μάλτα, NL – Ολλανδία, PL – Πολωνία, PT – Πορτογαλία, RO – Ρουμανία, SE – Σουηδία, SI – Σλοβενία, SK – Σλοβακία, UK - Ηνωμένο Βασίλειο. Το Ηνωμένο Βασίλειο αποχώρησε από την Ευρωπαϊκή Ένωση την 1η Φεβρουαρίου 2020. Με βάση τη συμφωνία αποχώρησης, προβλεπόταν ότι οι νομικές οντότητες που εδρεύουν στο Ηνωμένο Βασίλειο θα συνεχίσουν να είναι πλήρως επιλέξιμες να συμμετέχουν και να λαμβάνουν χρηματοδότηση από τον Ορίζοντα 2020 σαν να ήταν το Ηνωμένο Βασίλειο κράτος μέλος μέχρι το κλείσιμο του προγράμματος αυτού. Γι’ αυτό το λόγο η εκάστοτε ανάλυση στην εν λόγω αναφορά αναφέρεται στις χώρες της ΕΕ-28.

Τύπος οργανισμού: Ιδρύματα δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (HES): Νομικά πρόσωπα που αναγνωρίζονται από το εθνικό εκπαιδευτικό σύστημα ως πανεπιστημιακά ή ιδρύματα ανώτατης ή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Δύνανται να είναι δημόσιοι ή ιδιωτικοί φορείς. Ιδιωτικές, κερδοσκοπικές εταιρείες (PRC): Ιδιωτικές, κερδοσκοπικές οντότητες, συμπεριλαμβανομένων των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) και εξαιρουμένων των πανεπιστημίων και των ιδρυμάτων ανώτατης ή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Ερευνητικοί οργανισμοί (εκτός της εκπαίδευσης) (REC): Νομικά πρόσωπα που έχουν συσταθεί ως μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί και των οποίων ο κύριος στόχος είναι η διεξαγωγή έρευνας ή τεχνολογικής ανάπτυξης. Δημόσιοι φορείς (εκτός της έρευνας και της εκπαίδευσης) (PUB): Νομικές οντότητες που έχουν συσταθεί ως δημόσιοι φορείς από το εθνικό δίκαιο ή είναι διεθνείς οργανισμοί. Εξαιρούνται οι ερευνητικοί οργανισμοί και τα ιδρύματα ανώτατης ή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Άλλες οντότητες (OTH): Κάθε οντότητα που δεν εμπίπτει σε μία από τις άλλες τέσσερις κατηγορίες. 13. https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_20_1669

Horizon 2020 | 16

Κατηγορία δράσης: Research and Innovation Action - Δράση έρευνας και καινοτομίας: Χρηματοδότηση εφαρμοσμένης έρευνας που αντιμετωπίζει σαφώς καθορισμένες προκλήσεις για την ανάπτυξη νέας γνώσης ή τεχνολογίας. Innovation Action - Δράση καινοτομίας: Χρηματοδότηση δραστηριοτήτων για την ανάπτυξη και προετοιμασία εισόδου στην αγορά (π.χ. κατασκευή πρωτοτύπων, διεξαγωγή δοκιμών, πιλοτικές εφαρμογές). Coordination and Support Action - Δράση συντονισμού και υποστήριξης: Χρηματοδότηση για το συντονισμό και δικτύωση έργων, πρωτοβουλιών, προγραμμάτων και πολιτικών έρευνας και καινοτομίας. ERA-NET Cofund - Δράση διακρατικής συνεργασίας: Διακρατική χρηματοδότηση για τη ενίσχυση των ερευνητικών πολιτικών και της εξωστρέφειας του οικοσυστήματος έρευνας και καινοτομίας. SME Instrument (Phase 1, Phase 2): Χρηματοδότηση της καινοτομίας στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) για έργα υψηλού κινδύνου με στόχο την αξιοποίηση ερευνητικών αποτελεσμάτων από τον ιδιωτικό τομέα. Research and Innovation Action Lump sum / Innovation Action Lump sum: Πιλοτική εφαρμογή χρηματοδότησης εφάπαξ ποσού, όπου οι δράσεις δεν χρηματοδοτούνται ως αποζημίωση δαπανών που πραγματοποιήθηκαν αλλά με ένα σταθερό εφάπαξ ποσό.

Το Δίκτυο ΠΡΑΞΗ Το Δίκτυο ΠΡΑΞΗ, μονάδα του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), ξεκίνησε από την ανάγκη σύνδεσης της έρευνας με την παραγωγή και εξελίχθηκε σε έναν από τους σημαντικότερους οργανισμούς υποστήριξης της καινοτομίας και της μεταφοράς τεχνολογίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Διαθέτοντας 30ετή και πλέον εμπειρία και τεχνογνωσία, απασχολώντας περισσότερα από 30 στελέχη υψηλής ακαδημαϊκής κατάρτισης, με παρουσία σε 5 πόλεις της Ελλάδας, και ισχυρά δίκτυα συνεργατών, λειτουργεί ως σημείο αναφοράς της ερευνητικής κοινότητας σε θέματα μεταφοράς τεχνολογίας και αξιοποίησης ερευνητικών αποτελεσμάτων, παρέχοντας υψηλής προστιθέμενης αξίας υπηρεσίες σε εταιρίες, ιδρύματα και οργανισμούς, τόσο σε περιφερειακό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Επιπλέον, υποστηρίζει καθημερινά την ελληνική βιομηχανία και επιχειρηματικότητα έντασης γνώσης με υπηρεσίες ενημέρωσης, δικτύωσης και συμβουλευτικής σε θέματα χρηματοδοτήσεων, προστασίας διανοητικής ιδιοκτησίας, επιχειρηματικής ευφυίας και ανάπτυξης νέων προϊόντων και αγορών. Το Δίκτυο ΠΡΑΞΗ είναι Εθνικό Σημείο Επαφής (ΕΣΕ) για τον Ορίζοντα 2020 και τον Ορίζοντα Ευρώπη και αποτελεί επίσημο φορέα ενημέρωσης και υποστήριξης ελληνικών φορέων για τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα. Ορισμένο ως ΕΣΕ για τα Προγράμματα Πλαίσιο της ΕΕ από το 1998, το Δίκτυο ΠΡΑΞΗ προσφέρει τις υπηρεσίες του σε επιχειρήσεις, ερευνητικά και ακαδημαϊκά ιδρύματα, φορείς του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, τοπική αυτοδιοίκηση και ιδιώτες σε όλη την Ελλάδα.

Υπηρεσίες υποστήριξης Εθνικού Σημείου Επαφής Πληροφόρηση Γενικές πληροφορίες για το πρόγραμμα και τις ευκαιρίες χρηματοδότησης. Ενημέρωση για τα τρέχοντα προγράμματα εργασίας και τις αντίστοιχες προκηρύξεις. Πληροφορίες και διευκρινίσεις για τους κανόνες συμμετοχής, τα ποσοστά χρηματοδότησης, τη διαδικασία υποβολής και αξιολόγησης κ.ά. Ενημερωτικές εκδηλώσεις για το πρόγραμμα και τις αντίστοιχες θεματικές περιοχές και σεμινάρια για ειδικά θέματα.

Συμβουλευτική υποστήριξη Υποστήριξη για την εξέλιξη και χρηματοδότηση μιας ιδέας, την επιλογή κατάλληλου χρηματοδοτικού εργαλείου, προκήρυξης και θέματος. Συμβουλευτική υποστήριξη κατά την προετοιμασία πρότασης και συγκεκριμένα για το περιεχόμενο, τη δομή, την κοινοπραξία, τον προϋπολογισμό κ.ά. Διευκρινίσεις για τα νομικά και οικονομικά θέματα. Συμβουλές για τη διαχείριση διανοητικής ιδιοκτησίας κατά την προετοιμασία της πρότασης και την υλοποίηση του έργου.

Αναζήτηση εταίρων Υποστήριξη για την αναζήτηση εταίρων στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Διοργάνωση εκδηλώσεων δικτύωσης και προώθηση αιτημάτων συνεργασίας. Εθνικά Σημεία Επαφής για την Κοινωνική Πρόκληση 2 Επισιτιστική ασφάλεια, βιώσιμη γεωργία και δασοκομία, έρευνα στον τομέα της θάλασσας, της ναυτιλίας και των εσωτερικών υδάτων και βιοοικονομία

Κατερίνα Παπαδούλη Δίκτυο ΠΡΑΞΗ / ΙΤΕ, τηλ. 210 3607690, e-mail: papadouli@praxinetwork.gr Δρ. Αχιλλέας Μπάρλας Δίκτυο ΠΡΑΞΗ / ΙΤΕ, τηλ. 24210 32762, e-mail: barlas@praxinetwork.gr

Η ελληνική συμμετοχή 2014 - 2020 | 17

Αθήνα | Ηράκλειο | Θεσσαλονίκη | Βόλος | Πάτρα

–