Kalendarju Museumin

Mejju - ĂŒunju 2013

121

123

Editorjal: TibΩg˙ux mill-©did!

Kapitlu Ìenerali

124

150

Óajja Museumina: L-irtiri li nag˙mlu

152

Soçjetà Museumina: Anniversarji missjunarji fl-2013

132

Riflessjoni: “Ai posteri l’ardua sentenza”

134

Mid-djarju ta’ Soçju (3)

154

Riflessjoni: Jekk jg˙idu hekk, ikun biΩΩejjed!

137

Nies li emmnu (4): “Ming˙ajr l-imbuttatura tieg˙u ma nistg˙ux nimxu ’l quddiem.”

156

Apprezzament: Pawla Grima

140

Riflessjoni: “Mill-biΩa’ li jinsewni e˙lisni, o Ìesù.”

157

142

Ittri ta’ Soçju: Sakemm nibqa’ fidil

Assenjatur: Nota Ìenerali Qag˙dat Mejju-Ìunju 2013 Irtiri g˙ax-xhur ta’ Mejju-Ìunju 2013 Assenjatur g˙al Mejju-Ìunju 2013

144

L-g˙aΩla Kattolika – 16 Is-Sensus Fidelium

175

Djarju Museumin

179

Il-pittura tal-qoxra: Dun Ìor© ˙aj fl-opra tieg˙u

148

It-ta˙dita ta’ Fr Paul Murray: Óames çag˙qiet g˙all-millennju l-©did (3)

† Verbum Dei caro factum est

Rivista ta’ kull xahrejn g˙all-uΩu privat tal-membri tas-Soçjetà tad-Duttrina Nisranija M.U.S.E.U.M. Direzzjoni u Amministrazzjoni: Kummissjoni Assenjatur, Dar Ìenerali 207 Triq San Ìor© Preca, Marsa MRS 9010 L-indirizz tal-Home Page tal-M.U.S.E.U.M. fuq l-Internet: http://www.sdcmuseum.org e-mail: info@sdcmuseum.org Issettjar u stampar: Veritas Press, ÓaΩ-Ûabbar

122

Kalendarju Museumin

Editorjal “Mhux a˙na wkoll ji©rilna hekk meta xi ˙a©a tassew ©dida sse˙˙ fil-˙ajja tag˙na ta’ kuljum?

Nieqfu, ma nifhmux, ma nkunux nafu kif naffrontawha. Il-©did ˙afna drabi jbeΩΩag˙na, anke l-©did li jag˙tina Alla. A˙na b˙all-Appostli tal-Van©elu: ˙afna drabi nippreferu nΩommu s-sikurezzi tag˙na, nieqfu quddiem qabar, na˙sbu fil-midfun. NibΩg˙u mis-sorpriΩi ta’ Alla. Fil-˙ajja tag˙na nibΩg˙u mis-sorpriΩi ta’ Alla! Huwa dejjem jissorprendina! Il-Mulej hekk.” (Papa Fran©isku, V©ili tal-G˙id, 30 ta’ Marzu 2013)

TIBÛGÓUX MILL-ÌDID! Papa ©did. Papa di©à anzjan. Papa li g˙adu Ωag˙Ωug˙. Papa Fran©isku. Papa bla formalitajiet Ωejda. Papa li ma jibΩax mill-©did. Sa mill-bidu tal-pontifikat tieg˙u ried jibg˙at sinjali lillKnisja u lid-dinja. Qabel ma ˙are© fil-gallarija g˙aΩel ismu. Fran©isku, il-fqir ta’ Assisi, ˙abib tal-Óallieq u tal-˙olqien, il-bniedem tal-paçi. IΩ-Ωag˙Ωug˙ li Alla riedu jsewwi l-Knisja li kienet qieg˙da taqa’.

Il-Knisja g˙andha bΩonn ta’ Fran©isku. Is-Soçjetà g˙aΩiΩa tag˙na wkoll g˙andha bΩonn ta’ Fran©isku. Il-Knisja ta’ Ωmien Fran©isku ta’ Assisi kienet saret marida, korrotta u mag˙luqa fiha nnifisha. Papa Fran©isku kien qal hekk ftit qabel sar Papa: “Irridu no˙or©u minna nfusna, immorru fil-periferija. Irridu nevitaw il-marda spiritwali ta’ Knisja awtoreferenzjali: meta dan ji©ri, il-Knisja timrad. Huwa veru li meta no˙or©u fit-triq, kif ji©ri lil kull ra©el u mara, jistg˙u ji©ru l-inçidenti. IΩda jekk il-Knisja tibqa’ mag˙luqa fiha nnifisha, awtoreferenzjali, tixjie˙. Bejn Knisja li to˙ro© fit-triq bil-periklu ta’ inçidenti u Knisja marida bl-awtoreferenzjalità, m’g˙andix dubju li nippreferi l-ewwel wa˙da.” (Intervista ma’ Vatican Insider) Is-Soçjetà tag˙na saret xi˙a ta’ 106 snin? Inbatu a˙na wkoll bil-marda tal- awtoreferenzjalità?

Mag˙luqin wisq fina nfusna? G˙adna nistennew li t-tfal, iΩ-Ωg˙aΩag˙ u l-adulti ji©u g˙andna? X’qeg˙din nag˙mlu biex nil˙quhom? Jista’ jkun li dak li qed ji©ri hemm barra jbeΩΩag˙na. Narawh perikoluΩ wisq g˙alina. Ìewwa l-Qasam hu iktar sikur u konfortanti.

U nispiççaw nedhew bejnietna. Nikkundannaw il-˙aΩen ta’ hemm barra u nifta˙ru b’rixna u bil-passat glorjuΩ. U ma nag˙mlu xejn biex nifdu lid-dinja. IΩda din mhijiex is-sej˙a tag˙na. A˙na rridu nirriskjaw. Il-Fundatur tag˙na rriskja.

U Papa Fran©isku jkompli jg˙idilna kif nistg˙u nirriskjaw: “Infittxu l-kuntatt ma’ familji li ma ji©ux il-knisja. Minflok ma nkunu biss Knisja li tilqa’, ejjew inkunu Knisja li to˙ro© minnha nfisha u tmur g˙and ir©iel u nies li ma jiffrekwentawhiex, ma jafuhiex, li telqu minnha, li huma indifferenti. Norganizzaw missjonijiet fi pjazez pubbliçi, fejn jiltaqg˙u ˙afna nies: nitolbu, niççelebraw il-Quddiesa... nippruvaw nil˙qu wkoll lil min qieg˙ed ’il bog˙od bil-mezzi di©itali, bl-internet u bl-SMS’s.”

Il-Papa jridna nag˙mlu kura©© g˙all-©did li Alla jrid i©ib f’˙ajjitna. Ma nibΩg˙ux mill©did. Óafna drabi ji©rilna li n˙ossuna g˙ajjenin, deluΩi, imnikkta, u nkunu se naqtg˙u qalbna. IΩda ma rridux ning˙alqu fina nfusna, ma rridux nitilfu l-fiducja, ma rridux inçedu: m’hemmx sitwazzjonijiet li Alla ma jistax ibiddel, jekk a˙na ninfet˙u g˙alih.

Mejju - Ìunju 2013

123

Kapitlu Ìenerali

MessaÌÌ tas-Superjuri Ìenerali fil-bidu tal-Kapitlu Ìenerali Kapitlu Ìenerali huwa dejjem mument ta’ tama g˙ax i˙ares ’il quddiem lejn dak li s-Sinjur Alla jrid iwettaq permezz tas-Soçjetà. Din it-tama hija mibnija fuq l-esperjenza ta’ dak li s-Sinjur Alla di©à wettaq fl-img˙oddi. L-Ottava tal-G˙id tpo©©ina proprju f’din ilperspettiva.

Dan id-diskors jg˙odd b’mod partikulari g˙al dan il-Kapitlu Ìenerali g˙ax huwa Kapitlu li (i) jirrikonoxxi aktar minn mitt sena ta’ ˙ajja Museumina meg˙juxa minn Regola li waslet lil ˙afna g˙all-qdusija u (ii) fl-istess ˙in qed jirrevedi din l-istess Regola biex din tibqa’ sservi b˙ala mezz g˙al ˙afna o˙rajn li qeg˙din jissie˙bu u g˙ad jissie˙bu mas-Soçjetà.

Huwa veru li l-g˙add ta’ dawk li ˙adu l-ispirtu Museumin direttament ming˙and il-Fundatur qieg˙ed ikompli dejjem jonqos u ma jdumx ma ji©i fix-xejn. Huwa veru wkoll li ftit jew wisq f’parti jew o˙ra tas-Soçjetà l-g˙add ta’ dawk li qeg˙din jissie˙bu mag˙ha qieg˙ed jonqos ukoll. Imma daqstant ie˙or huwa veru li l-ispirtu Museumin qieg˙ed jixtered fost aktar nies f’aktar pajjiΩi u l-g˙add ta’ dawk li jixtiequ jsiru jafuh u jg˙ixuh qieg˙ed jiΩdied.

Dawn ir-realtajiet kollha jqieg˙du fuq spallejna b˙ala Kapitulari responsabbiltà u serjetà kbira f’dak li se niddeçiedu matul din il-©img˙a, g˙ax huwa permezz ta’ din ir-Regola li se napprovaw li l-ispirtu Museumin se jkun mag˙ruf u meg˙jux kemm minn dawk li jissie˙bu mas-Soçjetà kif ukoll minn dawk li jassoçjaw mag˙ha.

L-ispirtu li bih saret it-t˙ejjija g˙al dan il-Kapitlu huwa garanzija li dan il-Kapitlu se jwettaq dmiru b’din ir-responsabbiltà u serjetà. Matul dawn l-a˙˙ar tliet snin imma b’mod partikulari matul dawn l-a˙˙ar tliet xhur ilkoll ˙dimna flimkien u tajna sehemna (i) b’˙afna fedeltà lejn il-kariΩma Museumina, (ii) b’˙afna rispett lejn xulxin, (iii) b’˙afna dedikazzjoni g˙axxog˙ol li kellna u (iv) b’˙afna fiduçja fis-Sinjur Alla.

A˙na çerti li l-istess fedeltà, rispett, dedikazzjoni u fiduçja se jmexxuna matul dan il-Kapitlu.

G˙alhekk qabel ma nibdew dan ix-xog˙ol serju li s-Sinjur Alla g˙o©bu jiddelegalna, nitolbu lill-Ispirtu s-Santu, lil Marija, omm il-parir it-tajjeb, u lill-Qaddis Fundatur tag˙na biex idawluna u jiggwidawna.

1 ta’ April 2013

124

Kalendarju Museumin

Kapitlu Ìenerali

MessaÌÌ tas-Superjuri Ìenerali f’gÓeluq il-Kapitlu Ìenerali Bl-g˙ajnuna ta’ Alla g˙addejna ©img˙a nitolbu u nistudjaw. L-Ispirtu ta’ Alla n˙ass fostna u ta’ dan irroddulu ˙ajr. Minkejja li konna membri minn pajjiΩi differenti u ta’ etajiet differenti, wasalna biex ˙adna deçiΩjonijiet li jaqblu mal-kariΩma u l-ispirtu tal-Fundatur. Óa©a li g˙enitna g˙al dan kienet li fostna g˙ad hawn min kellu kuntatt dirett mal-Fundatur. Nassumi wkoll li lkoll nafu lil xi ˙add li la˙aq sew lil San Ìor© Preca u li allura jista’ jkollu idea çara mhux ˙aΩin ta’ x’inhu l-ispirtu tal-Fundatur u ta’ kif iridna ng˙ixu l-kariΩma tag˙na.

Dan kollu g˙enna biex nibqg˙u fidili lejn il-kariΩma Museumina fir-reviΩjoni tar-Regola li konna mitluba nag˙mlu. Issa d-dover tag˙na lkoll hu li nkomplu n˙arsu din il-kariΩma billi ng˙ixuha b’im˙abba u lealtà. B’hekk biss nistg˙u ng˙inu ˙alli s-Soçjetà mhux biss tibqa’ ˙ajja imma tissa˙˙a˙ u tinfirex f’aktar pajjiΩi biex ix-xewqa tal-Fundatur isse˙˙.

A˙na g˙andna vokazzjoni partikulari ˙afna li hija ta’ bΩonn kbir fi Ωmienna. A˙na lajçi, b’missjoni speçjali li nimxu mill-viçin wara Kristu waqt li ng˙ixu fid-dinja, na˙dmu u ng˙allmu bil-kelma u aktar bl-eΩempju. A˙na b’g˙aΩla matura g˙amilna deçiΩjoni serja li ng˙ixu dan l-istil ta’ ˙ajja. Il-˙ajja tag˙na trid tkun xhieda li a˙na rridu nimxu b’mod speçjali wara Kristu bla kompromessi. A˙na fid-dinja imma mhux tad-dinja u g˙alhekk irridu nkunu xhieda tal-valuri ta’ Kristu li a˙na n˙addnu. La a˙na dixxipli ta’ Kristu m’g˙andniex nibΩg˙u nkunu differenti f’dinja li qed twarrab il-valuri tal-Van©elu. G˙andna nibqg˙u l-mel˙ u d-dawl. Inkunu lesti n˙allsu prezz biex ng˙ixu b˙ala mg˙ammdin u b˙ala Soçji awtentiçi.

IΩ-Ωg˙aΩag˙ dejjem kellhom bΩonn ta’ role models li juruhom kemm hi ˙a©a sabi˙a, avolja tqila, li tg˙ix il-Vangelu b’mod radikali. Illum, aktar minn qabel, g˙andna nedukaw lit-tfal u Ω-Ωg˙aΩag˙ tag˙na biex ma jibΩg˙ux ikunu differenti biex jag˙Ωlu lil Kristu u jg˙ixu kif irid Hu. G˙andna nkunu a˙na li naqdu lil Kristu b’wiçç fer˙an u b’kura©© nosservaw din ir-Regola li a˙na stess g˙aΩilna li napprovaw.

A˙na, li stqarrejna li rridu n˙arsu lejn Kristu Msallab il-©ranet kollha ta’ ˙ajjitna, ma nistg˙ux nog˙©bu lid-dinja. L-g˙aΩla tag˙na hija radikali u titlob kura©© u tbatija. Min hu ©enwin u qed ifittex il-verità jifhimna u a˙na nsa˙˙uh f’din il-verità.

Ejjew nibqg˙u viçin Kristu u viçin il-Fundatur. Nitolbuhom jg˙inuna nibqg˙u fidili lejn l-Ispirtu li bih iriduna ng˙ixu. Nemmnu li b’hekk biss nistg˙u nsa˙˙u s-Soçjetà u ng˙inu biex iΩΩg˙aΩag˙ jag˙rfu li l-vokazzjoni Museumina fiha valur u allura jkollhom kura©© i˙addnuha.

Jalla lkoll kemm a˙na ng˙ixu b’im˙abba r-Regola li approvajna. Il-paçi mag˙kom!

7 ta’ April 2013 Mejju - Ìunju 2013

125

Kapitlu Ìenerali

MessaÌÌ tal-Kapitulari lis-SoçjetÀ KOLLHA G˙eΩieΩ ˙utna fis-Soçjetà, Il-Kapitlu Ìenerali Straordinarju Kon©unt tal-2013 kien esperjenza poΩittiva, unika, li ddawwal il-fidi, esperjenza li mmanifestat ru˙ha f’im˙abba u entuΩjaΩmu g˙allkariΩma. Jista’ jkun li a˙na n˙obbu ’l Alla u lis-Soçjetà b’modi kreattivi differenti, imma dawn l-elementi varji ng˙aqdu flimkien g˙al fini wie˙ed: li nΩommu l-kariΩma tag˙na ˙ajja permezz tar-Regola kif espressa filKostituzzjonijet u d-Direttorju Ìenerali.

L-idea ta’ Kapitlu Kon©unt kienet sorpriΩa sabi˙a u ˙olqot sens ta’ tama, kurΩità u stennija dwar kemm se jkun possibbli li sse˙˙ tassew bejn iΩ-Ωew© sezzjonijiet tas-Soçjetà. Óolqot ukoll sens ta’ biΩa’ wiçç imb wiçç mal-

126

biçça xog˙ol enormi li kienet fdata f’idejna.

Kienet l-ewwel ˙idma tax-xorta tag˙ha u barra minn hekk iΩ-Ωew© sezzjonijiet tasSoçjetà dejjem ˙admu separatament. Il-fatt li issa ˙dimna flimkien juri, madankollu, li s-Soçjetà miexja fid-direzzjoni t-tajba.

A˙na l-parteçipanti f’dan il-Kapitlu sirna nafu lil xulxin a˙jar, mhux biss waqt issessjonijiet formali iΩda l-aktar fil-waqtiet informali li fihom kellna çans nitkellmu bejnietna. Hu ta’ siwi li tisma’ l-veduti differenti tad-delegati r©iel u nisa kif ukoll ta’ membri ©ejjin minn kulturi differenti, g˙ax dan il-Kapitlu se jaffettwa lis-Soçjetà kollha kull fejn tinsab. Ìarrabna l-fer˙ talg˙aqda fraterna li jin˙ass fis-Soçjetà kollha bejn iΩ-Ωew© taqsimiet.

Kalendarju Museumin

Il-laqg˙at ta’ preparazzjoni u s-sessjonijiet ta’ talb swew biex in˙olqot fina dik iddispoΩizzjoni u dak l-ispirtu li kellna bΩonn sabiex nie˙du dawk id-deçiΩjonijiet li huma tajbin f’g˙ajnejn is-Sinjur Alla. Kellna bΩonn ukoll li niΩviluppaw fina attitudni ta’ smig˙ attiv waqt l-istudju biex niddawlu sew qabel naslu g˙ad-deçiΩjonijiet li kellna nie˙du.

Dan wassal ukoll biex ma ntrabatniex malideat u l-opinjonijiet personali tag˙na, imma fittixna biss u dejjem il-©id tas-Soçjetà bla ma tlifna l-kariΩma ori©inali u l-ispirtu veru tal-Fundatur. Ilkoll ˙assejna dak ir-rispett reçiproku, l-ispirtu ©enwin u l-atmosfera ta’ talb li bihom tmexxa l-Kapitlu.

Id-differenzi kulturali kienu g˙ajn ta’ ispirazzjoni mqar meta g˙addejna minn mumenti ta’ frustrazzjoni u nuqqas ta’ ftehim.

G˙alkemm ©ejjin minn ambjenti differenti u b’esperjenzi personali differenti, nistg˙u ng˙idu li qatt ma ˙assejna elementi ta’ pre©udizzju jew diΩapprovazzjoni mg˙a©©la g˙al dak li tressaq g˙all-konsiderazzjoni tag˙na. Il-membri rrispettaw il-kontributi ta’ xulxin, ispirati mir-rieda tajba u l-interess komuni li ©abuna flimkien.

Mejju - Ìunju 2013

Tlabna, smajna b’attenzjoni lil xulxin u ˙dimna ˙afna sabiex nag˙rfu sewwa r-rieda ta’ Alla fl-intenzjonijiet, l-interventi, l-opinjonijiet u l-votazzjonijiet tag˙na. Minn xi daqqiet stajna konna ddiΩappuntati. Drabi o˙ra ˙ri©na sodisfatti. Dawn is-sentimenti m˙allta issa jwassluna biex ninteb˙u li l-Ispirtu ta’ Alla g˙adu ˙aj, dinamiku u mlewwen sewwa. Ìejna m˙e©©a mill-kliem tal-Fundatur li kiteb: “F’kull sitwazzjoni li int issib ru˙ek fiha, osserva u rrifletti fuq ir-rieda ta’ Alla. Jekk tixtieq li ssir qaddis, ag˙mel dejjem dak li jrid Alla minnek. Il-mertu talbniedem jinsab biss fl-aççettazzjoni tar-rieda ta’ Alla, speçjalment f’dawk l-avvenimenti li jmorru kontra r-rieda tieg˙u. Huwa permezz ta’ dawn il-mezzi li wie˙ed jikseb il-vera paçi interna.”

Fl-a˙˙ar nett nirreferu g˙all-©rajja taΩΩag˙Ωug˙ g˙ani li staqsa lil Ìesù: “X’g˙andi nag˙mel biex nakkwista l-˙ajja ta’ dejjem?”

A˙na wkoll g˙andna nintelqu f’idejn l-Ispirtu u n˙alluh jiggwidana permezz tarRegola, il-mezz providenzjali g˙all-qdusija tag˙na u allura g˙all-˙ajja ta’ dejjem.

127

Kapitlu Ìenerali

Il-Kapitlu Ìenerali 1 - 7 ta’ April 2013 Ma’ sbi˙ it-Tnejn tal-Ottava tal-G˙id id-delegati bdew jin©abru f’Dar il-Óanin Samaritan biex jag˙tu bidu g˙all-Kapitlu Ìenerali. Kienu 65 Soçju u Soçja minn Oqsma differenti u minn pajjiΩi differenti. Is-Soçjetà kollha kienet irrappreΩentata.

Il-Kapitlu beda fit-8:30 a.m. permezz taç-çelebrazzjoni tal-Quddiesa ppreseduta minn Mons. Arçisqof Pawlu Cremona OP. Mons. Lawrence Gatt ikkonçelebra mieg˙u. Fl-omelija Mons. Arçisqof iddefinixxa x’inhi Regola u kkwota minn Vita Consacrata li tg˙id li Regola hi b˙al mappa tad-dixxipulat. Hu kkwota wkoll il-Perfectae Caritatis fejn din titlob lil kull kongregazzjoni tmur lura lejn l-g˙eruq tag˙ha. Hu awgura lid-delegati attitudni ta’ ubbidjenza, umiltà u dixxerniment.

Fi tmiem il-Quddiesa d-delegati kantaw il-Veni Creator u wara waqfa qasira n©abru fissala tal-Kapitlu fejn g˙amlu l-proponiment tal-kunfidenzjalità. Is-sala kienet armata u attrezzata biex tag˙mel il-˙idma li kellu quddiemu l-Kapitlu aktar façli. Is-Superjur Ìenerali ta messa©© f’ismu u f’isem is-Superjura Ìenerali b˙ala Presidenti tal-Kapitlu (ara parti o˙ra tal-Kalendarju) u l-˙idma bdiet mill-ewwel.

128

Kalendarju Museumin

Il-˙idma ta’ dan il-Kapitlu straordinarju kienet tikkonsisti fl-istudju u l-appprovazzjoni talabbozz tar-Regola kif ©iet imqassma u rriveduta f’Kostituzzjonijiet u Direttorju Ìenerali skont it-talba tal-Kapitli Ìenerali tal-2009.

L-ewwel tlitt ijiem kienu ddedikati g˙all-istudju tal-Kostituzzjonijiet. B’kollox kien hemm 9 sessjonijiet ta’ studju u fihom saru madwar 600 intervent mill-Kapitulari. Permezz talinterventi tag˙hom il-Kapitulari dawlu lil xulxin biex setg˙u jaslu g˙al deçiΩjoni fuq kull emenda proposta u b’hekk il-Kostituzzjonijiet kienu approvati nhar l-Erbg˙a 3 ta’ April, waranofsinhar.

Kull sessjoni ta’ studju kienet tibda b’˙in ta’ talb animat minn membri differenti u kull ©urnata kienet tibda biç-çelebrazzjoni tal-Ewkaristija. It-Tlieta ppresieda Mons. Lawrence Gatt. Fl-omelija tieg˙u hu ˙a spunt mill-antifona tad-d˙ul: “Sqiehom l-ilma tad-dehen, iwettaqhom u ma jog˙trux, isebba˙hom g˙al dejjem.” (Sir 15, 3 - 4) Qal li tassew dan il-kliem joqg˙od g˙all-okkaΩjoni taç-çelebrazzjoni tal-Kapitlu. Huwa fakkar ukoll li l-post (l-g˙elieqi fejn hija mibnija Dar il-Óanin Samaritan) kien ferm g˙al qalb il-Fundatur. Hu g˙alhekk xieraq li l-istudju fuq ir-Regola qed issir f’post imbierek minn San Ìor© Preca.

Mejju - Ìunju 2013

129

L-Erbg˙a mexxa l-Ewkaristija Dun Kevin Schembri. Fl-omelija huwa tkellem dwar Ωew© prinçipji li g˙andhom jiggwidaw lil min ikun qed jag˙mel ir-reviΩjoni ta’ Regoli tal-Knisja.

Dan l-eΩerçizzju g˙andu jsir fil-preΩenza ta’ Alla u allura b’intenzjoni retta, u fid-dawl tas-sej˙a li l-Fundatur irçieva minn Alla. Huwa g˙amel riferenza g˙al dak li qal il-Papa Benedittu XVI fil-funeral tal-Kardinal Urbano Navarrate sj. Dan kellu tliet kwalitajiet: (1) ˙afna m˙abba g˙all-passat, (2) sensittività kbira lejn il-preΩent u (3) kapaçità kbira li j˙ares lejn il-futur bla biΩa’, b’tama li ©ejja mill-fidi. Dun Kevin awgura lil kull Kapitular dawn ittliet attitudnijiet.

L-istudju dwar id-Direttorju Ìenerali beda l-Erbg˙a filg˙axija u ntemm is-Sibt filg˙axija.

B’kollox saru 9 sessjonijiet u ’l fuq minn 500 intervent. Is-sessjonijiet tal-Óamis u l-Ìimg˙a bdew waranofsinhar filwaqt li s-Sibt il-˙idma tal-Kapitlu bdiet minn filg˙odu b’Quddiesa minn Dun Carl M. Sultana. Fl-omelija tieg˙u Dun Carl irrefera g˙all-qari litur©iku tas-Sibt tal-Ottava tal-G˙id (Atti 4, 13-21 u Mk 16, 9-15). Il-kelma ta’ Alla tkellimna b’mod çar. Hija tpo©©ilna deçiΩjoni quddiemna: jew inxandru lil Kristu jew nag˙Ωlu dak li trid id-dinja.

Is-Sibt filg˙axija, wara l-approvazzjoni tad-Direttorju Ìenerali, il-Kapitulari marru jitolbu fil-Knisja tal-Karmnu, l-Imdina. Wara t-talb tal-Vestis Honoris il-Kapitulari sellmu lil Marija bit-talba tal-Ave Maria b’lingwi differenti. Il-Kapitulari mbag˙ad imxew lejn il-Qasam talIr©iel tar-Rabat fejn g˙alqu jum ie˙or ta’ ˙idma.

130

Kalendarju Museumin

Il-Óadd filg˙odu l-Kapitlu ltaqa’ g˙all-a˙˙ar sessjoni tieg˙u li bdiet fit-8:00 a.m. bit-talb tal-Kult Latrija. Fl-a˙˙ar tas-sessjoni ©iet approvata r-Regola kif emendata u mqassma f’Kostituzzjonijiet u Direttorju Ìenerali. Wara kien moqri l-messa©© li l-Kapitulari xtaqu jaqsmu mal-membri tasSoçjetà kollha. Dan il-messa©© kien moqri f’isem il-Kapitulari mid-delegat Franco Zardo.

Wara s-Superjura Ìenerali qrat il-messa©© tal-g˙eluq tal-

Kapitlu (ara parti o˙ra talKalendarju) u l-Kapitulari ddikjaraw il-Kapitlu mag˙luq.

B˙ala radd il-˙ajr id-delegati pparteçipaw f’Quddiesa ppreseduta mill-E.T. Mons.

Charles J. Scicluna, Isqof

AwΩiljarju, li kien meg˙jun minn Mons. Lawrence Gatt, Assistent EkkleΩjastiku tasSoçjetà f’Malta. Fla˙˙ar tkanta t-Te Deum.

Mejju - Ìunju 2013

131

Riflessjoni

“Ai posteri l’ardua sentenza” Fil-5 ta’ Mejju tal-1821 miet Napuljun Bonaparte f’Santa Elena, gΩira flOçean Atlantiku. Mewtu nebb˙et lil Alessandro Manzoni (1785-1873) jikteb il-poezija Il Cinque Maggio.

Jibdieha b’sentenza qasira ta’ Ωew© kelmiet Ei fu li tfisser “Kien” jew “M’g˙adux mag˙na”. G˙all-Ewropej ta’ Ωmien Manzoni, Napuljun ma kienx bniedem kwalunkwe. Kien l-aktar bniedem li ˙alla marka flEwropa tal-bidu tad-dsatax-il seklu bl-influwenza tieg˙u tkompli tispira lin-nies sa tmiem is-seklu u wara. FilpoeΩija Manzoni jsejja˙lu l’uom fatale li wie˙ed tal-kalibru tieg˙u ma nafux meta ser jitfaçça. Bla dubju l-mewt ta’ bniedem b˙al dan wasslet lill-bnedmin jitkellmu fuqu u jg˙addu l-©udizzju tag˙hom dwaru.

Manzoni ma kienx eççezzjoni u jsaqsi: “Fu vera gloria?” It-twe©iba jag˙tiha huwa stess: “Ai posteri l-ardua sentenza.” Isaqsi: “Din ta’ Napuljun kienet glorja tassew?” U jwie©eb: “Ji©©udikaw in-nies li g˙ad ji©u; ti©©udika l-istorja.”

On the Right Side of History Il-©udizzju tan-nies fuqna huwa wie˙ed millaffarijiet li nag˙tu kas. Irriduhom jitkellmu favurna u qatt kontrina, kemm in-nies tallum u kemm dawk futuri. Irridu li l-istorja tag˙ti sentenza tajba dwarna. G˙alhekk illum saret moda ˙afna l-fraΩi “li nkunu on the right side of history”. Ji©ifieri dak li nag˙mlu llum nag˙mluh b’tali mod li Ωgur ser jag˙tuna ra©un ’il quddiem. Ji©ifieri nag˙mlu l-affarijiet b’mod li ma nkunux qeg˙din naraw sa mne˙irna imma lil hinn minnu, anzi ˙afna lil hinn minnu.

132

Fl-istorja ©ieli nsibu nies li fi Ωmienhom ma ng˙atawx sentenza tajba imma wara mewthom ©ew i©©udakati mod ie˙or. Ilpittur Vincent Van Gogh (1853-1890) huwa eΩempju eççellenti g˙al dan. Matul ˙ajtu ftit kienu jafuh u inqas kienu japprezzaw ittalent artistiku tieg˙u. Il-karattru instabbli tieg˙u ma kienx jg˙inu. Wara mewtu l-folja nqalbet, bl-arti tieg˙u ti©bed folol f’esebizzjonijiet fl-aqwa bliet tal-Ewropa. U llum, flimkien max-xog˙lijiet ta’ Picasso, ilpitturi ta’ Van Gogh i©ibu l-aktar flus.

Bil-kontra ssib ukoll u ssib iktar. Nies li fi Ωmienhom kienu fuq l-idejn u wara mewthom mis˙uta.

Sentenza Limitata Meta ng˙idu “ai posteri l’ardua sentenza” jew a˙jar “ti©©udika l-istorja”, inkunu dejjem nitkellmu fuq ©udizzju tan-nies u dan qatt mhuwa garantit li jkun ©ust u perfett. G˙ax il-bnedmin, anke meta jfittxu b’qawwa li jkunu ©usti u o©©ettivi, dejjem bnedmin jibqg˙u. Impossibli jkunu jafu kollox dwar il-bniedem li fuqu jg˙addu ©udizzju u allura Kalendarju Museumin

dan (il-©udizzju) jibqa’ dejjem limitat. Façli jkunu influwenzati minn xi pre©udizzju, anke meta jistinkaw biex ikunu imparzjali.

Imbag˙ad il-©udizzji tal-bnedmin isiru skont il-valuri li wie˙ed i˙addan. U fil-bnedmin ilvaluri mhux bilfors ikunu l-istess u lanqas jit˙addnu b’mod permanenti. Fil-fatt ©ieli nsibu bnedmin li jing˙ataw ©udizzju poΩittiv minn xi w˙ud u negattiv minn o˙rajn. Insibu wkoll xi w˙ud li jing˙ataw ©udizzju poΩittiv li mbag˙ad jinbidel f’wie˙ed negattiv u viçe-versa.

Sentenza minn Alla wkoll Imma a˙na nafu li l’ardua sentenza mhijiex biss f’idejn il-bnedmin. Hija wkoll f’idejn Alla li b˙ala missier i˙ares lejna u jag˙raf l-istat li nkunu fih. Però g˙al Alla l-kelma ardua, “iebsa”, ma teΩistix. Kif jurina Salm 139 hu jg˙arbilna u jag˙rafna b’façilità kbira.

Sa˙ansitra jaf il-kelma meta din lanqas biss tkun g˙adha fi lsienna. Kollox hu mikxuf f’g˙ajnejh g˙ax kull dlam madwarna huwa dawl g˙alih. Jafna sa qalbna. U b˙ala persuna perfettissma ma jista’ jin˙akem minn ebda pre©udizzju u l-valuri tieg˙u huma divini. Allura l-©udizzju tieg˙u huwa ©ust u perfett.

Dikotomiji Dawn iΩ-Ωew© ©udizzji, dak tad-dinja u dak ta’ Alla, ifakkruna fid-dikotomija li ©ieli juΩa l-Fundatur u li biha kien iqis dak kollu li hemm madwaru, jew parti minnu, maqsum fi tnejn. Dawn iΩ-Ωew© ©udizzji jew sentenzi kemm-il darba tkellem u kiteb dwarhom b˙alma g˙amel ukoll fuq iΩ-Ωew© bnedmin, dak naturali u dak spiritwali. Dikotomiji o˙ra li jsemmi huma dik bejn il-Kurçifiss u d-dinja u dik bejn l-Evan©elju u l-antievan©elju. Did-dikotomija ta’ Dun Ìor© issib l-g˙eruq tag˙ha fl-Evan©elju fejn Ìesù Mejju - Ìunju 2013

jitkellem fuq iΩ-Ωew© toroq opposti (Mt 7, 13-14), iΩ-Ωew©t idjar (Mt 7, 24-29), iΩ-Ωew© ˙ajjiet (Lq 9, 24), Alla fuq na˙a u l-flus fuq o˙ra (Mt 6, 24), u hu u d-dinja (Ìw 15, 18).

Indifferenza g˙as-sentenza tal-istorja Ming˙ajr dubju dak li nag˙mlu llum irriduh jag˙tina ra©un ’il quddiem. Fil-kitbiet tieg˙u l-Fundatur dejjem i˙e©©e© lill-qarrejja biex ja˙sbu dejjem x’ji©i wara. F’Il-Pulptu ta’ Patri Franku (Pulptu 88) jsemmi li sinjal ta’ bniedem interjuri, ta’ dak li jie˙u qdusitu bis-serjetà, huwa li “dejjem ja˙seb f’kollox x’ji©i wara”. Imma jkollna nammettu li Dun Ìor© ma wasalx g˙al din il-konkluΩjoni dwar il-bniedem interjuri min˙abba l-ai posteri l’ardua sentenza jew to be on the right side of history. Ix-xewqa li ©ieli wera li jrid g˙alih u anke g˙as-Soçji, ji©ifieri li jintesa wara mewtu, turi li ma kien jinteressah millebda ©udizzju tal-istorja.

On the Right Side of Eternity Kemm i posteri u kemm l-istorja jintemmu mad-dinja u l-©udizzju limitat tag˙hom jispiçça mag˙hom. Imma l-©udizzju perfett ta’ Alla huwa etern u jg˙odd g˙al dejjem.

Je˙tie© naraw lilna nfusna lil hinn millistorja imma fil-perspettiva tal-eternità.

Irridu nkun liberi u indifferenti g˙al kull sentenza tal-©enerazzjonijiet futuri ˙alli f’kulma nag˙mlu u nag˙Ωlu, minflok li nkunu on the right side of history, infittxu li nkunu on the right side of eternity jew a˙jar on the right side of God. Il-mod kif Alla ji©©udika jg˙odd g˙al kull Ωmien kif ukoll g˙al wara Ω-Ωmien g˙ax Alla huwa lbiera˙, illum u g˙al dejjem.

Emanuel Curmi

133

Mid-djarju ta’ Soçju (3)

Djarju ta’ SoÇju Malti (1970-20??)* *Óafna mid-dati ma jidhrux çari.

It-Tlieta ? ta’ Frar 1996 11.10pm: Qatt ma rajtha hekk lil ommi; ˙sibtha ˙a j˙ossha ˙aΩin. Bdiet taqleb minn kulur g˙al ie˙or f’kemm ilni ng˙idlek. Iktar jien! Mort ng˙idilha li s-Superjur Ìenerali ˙ajjarni mmur xahar is-Sudan is-sajf li ©ej.

Kienet qed tfarfar il-brazzi u g˙al naqra m’g˙amlitx kollox frak. Missieri super ! Dak is-soltu: “Mhux int taf, ibni? Mo˙˙kom hemm... suqu bil-mod... ittaqqbu kontra l-mard... tbieg˙du mit-tigri (Mur g˙idlu li anqas hemm WAÓDA fl-Afrika kollha!)... torqdux mal-art min˙abba s-sriep... morru u ˙udu pjaçir...” Ida˙˙akni! X’˙in semg˙etu ommi jg˙idli hekk kienet se tiggranfah. Ûamm l-istess ton qisu ma tkellem ˙add u kompla: “G˙andek flus biΩΩejjed? G˙al-leave irran©ajt?” Liema na˙a se nie˙u? Óadt parir ming˙and Pawlu fuq ix-xog˙ol u tg˙idx kemm inkura©©ieni biex ma nitlifhiex. Semmhieli lil zijuh il-patri li ilu l-BraΩil xi 30 sena. Ji©i jittawlilhom kull erba’ snin jew ˙amsa u jkun fuq ix-xwiek biex jer©a’ lura. U jien dilemma fuq tletin ©urnata! Issa naraw. Jekk nibqa’ ntella’ u nniΩΩel naqsamha mal-parrinu.

1100 - bilkemm jit˙arrek, bil-pipa f’˙alqu, jg˙ix mitt sena. Skantajt g˙ax g˙arafni u sellimli! Kif kien jifli©na! Meta konna mieg˙u fil-Year 6 nippreparaw g˙all-eΩami tal-a˙˙ar kien jag˙tina komponiment kull ©imag˙tejn, minbarra l-homeworks l-o˙ra!

G˙at-titles kien jinqala: “Ìimg˙a bejn sema u ilma”, inkella “Dragut jew La Valette?”

(Ara intix se ΩΩomm ma’ Dragut!) Imma llum ftakart f’ie˙or li kien tana: “La tikber b˙al min tixtieq tkun?” Niftakarni nikteb fuq in-nannu, Alla ja˙firlu. Imma li kelli niktbu illum kont nift˙ilha fuq ir-Re Midas forsi nibdel ftit l-ambjent ta’ madwari.

B˙alissa pass tqil - ©ranet twal, iljieli qosra, emigranja akuta, dwejjaq ma nistax nispjegahom, id-dar mod, fuq ix-xog˙ol mod ie˙or, e tutti mi chiedono, tutti mi vogliono.

Anki l-Qasam - tag˙lim, tindif, Ωebg˙a g˙ax issa l-Milied mag˙na. Ji©u mumenti anqas inkun nifla˙ nasal id-dar.

N.B. Pace jer©a’ jid˙ol xog˙ol il-©img˙a d-die˙la wara l-honeymoon. I©ri jg˙addu ma

? 12 ta’ ? 1996 10.55pm: Ommi ma tridx kliem. Óars xejn jew minn ta˙t. Tmur id-dar ta’ o˙ti u toqg˙od tibki hemm... Le, inkellmu Ωgur lill-parrinu g˙ax lill-Ìeneral irrid nag˙tih kelma sal-bidu tad-die˙el. G˙ada stess inçempillu forsi jaqlag˙ni minn dilbawxata.

It-Tlieta ? ta’ Novembru 2001 10.55pm: Illum jiena u nieΩel il-Qasam rajt lis-Sur Cauchi g˙addej jimmolla bl-Austin 134

Kalendarju Museumin

jdumux dawn l-erbat ijiem g˙ax stordejt, kull biçça karta minn kull uffiççju trid bilfors tispiçça fuq il-mejda tieg˙i. Figaro qua, Figaro là, Figaro su, Figaro giù ... Largo al factotum!

Il-Ìimg˙a 10 ta’ ? 2002 10.35pm: Is-Superjur mo˙˙u miftu˙. Imma kultant jissorprendini. Dil-©img˙a ©ieni f’mo˙˙i nissu©©erilu li l-final ta’ nhar l-Erbg˙a narawha flimkien il-Qasam. Tkun sabi˙a, mi©burin kollha flimkien, Soçji u Kandidati, u forsi nistiednu lill-Aspiranti wkoll. Ikun hemm atmosfera. Imma x˙in qed ng˙idlu qisni ˙assejtu li ma kienx entuΩjaΩmat wisq. “Biex ma no˙olqux preçedenti,” qalli. Preçedenti? Mela ma nafux x’isir f’Oqsma o˙ra jew? Imbag˙ad films ˙a naraw, ma jimpurtax, u ˙afna drabi addio ratings. Kultant in˙ossni f’kamra li t-twieqi jew miftu˙in bera˙ jew issi©illati.

Qatt imbexxqin. G˙adni qed nipprova nifhem.

L-Erbg˙a ? ta’ Mejju 2002 6.05pm: Qieg˙ed ©ol-karozza nisma’ l-a˙barijiet. Illejla l-final taç-Champions League. Ir-Real baqg˙u kompatti, anki wara Ωew© telfiet li setg˙u qatg˙una minn saqajna. Anqas nimma©inahom jitilfu.

Dawn il-jumejn ˙arbatthom. Li stajt nie˙u l-leave kont immur Glasgow narahom.

11.25pm: ZIDANE! ZIDANE! Reb˙a kbira!

Goal li kien jixraqlu jag˙laq is-season!

Wa˙di rajtha l-log˙ba. Bilkemm mhux a˙jar, g˙ax kieku qg˙adna l-Qasam ma’ qatta Soçji ma jifhmux kien jifnini xi ˙add li spjegajtlu r-regola tal-offside mitt darba u baqa’ ma fehem XEJN, jew ja˙raqni ie˙or b’xi ‘analiΩi’ à la Pizzul. Mhux ta’ b’xejn kien jg˙idli nannuwi: “Il-˙obΩ tih lil min jaf jieklu.” Kemm hu sew ma tipproponi xejn, u mbag˙ad tqabbel fejn jaqbillek.

Mejju - Ìunju 2013

N.B. Ilbiera˙ ma mortx il-Qasam g˙ax bqajt overtime sat-8.00 pm. Illejla s-Superjur qalli li ftehmu li s-Sibt li ©ej nag˙mlu hike g˙at-tfal tal-Preçett u l-GriΩma. Jien kont se nid˙ol nofstanhar ie˙or overtime dakinhar g˙ax b˙alissa fil-bΩonn. Hemm dak l-istereo tal-karozza spiçça u wasal g˙all-bdil. Rajt wie˙ed ˙ajjarni, bis-CD u bid-digital tuner u bl-amplifier mieg˙u. Xi Lm120 qieg˙ed.

Imbag˙ad erba’ speakers tajbin g˙ax li hemm saru qishom passaturi. G˙ada ner©a’ nkellem lis-Superjur ˙a nara jg˙addux ming˙ajri. Dan m’hemmx bΩonn ri©ment ma’ Ωew© tuΩΩani tfal, u l-Buskett sejrin mhux jixxabbtu ma’ Filfla!

It-Tnejn 11 ta’ ? 2005 9.05pm: Illejla n©bart naqra kmieni ˙a nkompli naqra ’l Harry Potter. Sa g˙ada rrid illestih g˙ax silfithuli Chantelle u weg˙idtha li f’©img˙a naqrah. Xi tletin page baqag˙li. Kotba hekk nikolhom; il-fiction jaffaxxinani. Dawk l-ideat kollha mnejn i©©ibhom? Jirnexxilha titfg˙ek f’dinja o˙ra li ma tkunx tixtieq tinqala’ minnha.

Is-sena d-die˙la g˙andha to˙ro© l-a˙˙ar wie˙ed. Wara naqbad id-Da Vinci Code. Fuq ix-xog˙ol kul˙add isemmih. Ìa nbieg˙ bilmiljuni. Jekk ma jkunx ktieb bi storja tajba jaqlag˙li qalbi, jew nieqaf f’nofsu.

N.B. Qed niftakar, qabel Harry Potter kont er©ajt bdejt naqra “Will the Real Me Please Stand Up?” ta’ Powell. Hawn fil-kamra ma jidhirx. Tg˙id ˙allejtu warajja x’imkien?

Na˙seb qieg˙ed fil-pocket ta’ quddiem talkarozza. ? 17 ta’ Frar 2010 10.05pm: Illum l-Assistent wassaltu jiena d-dar. Qbadnieha fuq il-Mag˙Ωulin. Qalli li sejjer tajjeb mag˙hom. G˙andu ˙abta kif iΩommhom attenti. Nixtieq kont jien Mag˙Ωul fil-klassi tieg˙u! Isservih tajjeb lil 135

Patrick il-Kandidat, jakkwista ˙afna esperjenza. Forsi lisSuperjur nissu©©erilu li xi ˙add mill-Kandidati jew l-Aspiranti jid˙ol mieg˙i assistent mal-Preparatorja.

Tiswielhom.

N.B. Il-©img˙a d-die˙la l-birthday. Ma tantx g˙andi mo˙˙ niççelebra. Dan l-a˙˙ar imtlejt ta˙wid f’mo˙˙i u f’qalbi, diqa, leblieba biex nibdel. Anqas nista’ nifhem lili nnifsi. Qisni Pandora ççassata lejn il-kaxxa ta’ quddiemha, t˙ammem jekk g˙andhiex tifta˙ha jew le. Óa nibg˙at email lill-Parrinu g˙ax l-a˙˙ar li ltqajt mieg˙u fl-a˙˙ar tas-sena. Naqtg˙u jie˙u paçenzja bija.

Is-Sibt 6 ta’ ? 2010 10.05pm: Illum ltqajt mal-Parrinu.

Jag˙milhieli façli ˙afna, g˙ax jien indum ma nistartja. Mieg˙u nifta˙ kemm nifla˙.

Meta ˙bejtlu ddispjaçieni. Tal-lum wa˙da kbira. Tkellimna fuq affarijiet tal-Qasam, tax-xog˙ol, tad-dar. Óin minnhom, wara li dam jisma’ u jisma’, g˙olla kemm kemm rasu – ma ninsieha qatt dix-xena – tefa’ rasu ’l fuq bil-mod il-mod waqt li g˙ajnejh ing˙alqu bil-kalma, g˙addew ˙ames sekondi sitta, imbag˙ad feta˙ g˙ajnejh, ˙ares fiss f’g˙ajnejja u g˙al darba tnejn qalli: “Ikkalma. Slow down. G˙al bΩonn ieqaf naqra - ˙u ˙sieb tieg˙ek innifsek iktar, ˙obb bis-serjetà lilek innifsek iktar, nosce te ipsum. Naddaf, ne˙˙i, Ωbarazza ˙a taraha çara t-triq li int miexi fiha, u ’l fejn int sejjer.

Wara kollox, int taf fejn int sejjer?”

136

Wara pawsa twila u tqila, tlabna, sellimna u nfridna. Ma fla˙tx insuq lejn id-dar. Nosce te ipsum?

Il-Ìimg˙a ? ta’ Mejju 2010 11.25pm: It-tfal, it-tfal... G˙al bidu sibtha ftit iebsa mal-Preparatorja. Kemm kien dam idur warajja s-Superjur biex ne˙odhom!

Vera kuntent. Illum wara l-lezzjoni bqajt ftit fil-klassi u ©ie Matthew jitkellem ftit mieg˙i.

Tifel xortih ˙aΩina ja˙asra, kemm kellu jara ma’ wiççu minn età Ωg˙ira. Issa hu u o˙tu man-nanna qed joqog˙du. Qalli li s-Sibt qed imur kors tal-arti li organizza l-Kunsill. Kellu drawing-book u qag˙ad jurini t-tpin©ijiet.

Dak jaf ipin©i! Óin minnhom ˙are© envelop A4, silet karta minnu, newwilhieli u qalli: “Din g˙al qalbi ˙afna. Kont se nag˙tiha lill-mamà fil-Milied li g˙adda imma ma l˙aqtx. Kienet di©à g˙alqet g˙ajnejha meta wasalna l-isptar. Ilbiera˙ in-nanna ˙ajritni nag˙tiha lil xi ˙add li n˙obb ˙afna. Ftakart fik, Prif. Óudha.” Óallieni bla kliem. Xtaqt ng˙annqu.

N.B. Na˙seb naf fejn jien sejjer.

Kalendarju Museumin

Nies li emmnu (4)

“MingÓajr l-imbuttatura tiegÓu ma nistgÓux nimxu ’l quddiem.”

Wara li f’Mejju 2007 kienet saret il-˙ames Konferenza Ìenerali tal-Isqfijiet talAmerika Latina u tal-Karibew f’Aparecida, il-BraΩil, u f’Novembru tal-istess sena sar ilKonçistorju tal-Kardinali, il-Kardinal Jorge Mario Bergoglio, illum Papa Fran©isku, ta intervista interessanti lil Stefania Falasca tar-rivista 30Giorni, li minnha se nie˙du xi siltiet. (Il-mistoqsijiet huma addattati.)

Bergoglio kien ippresieda l-kumitat ta’ redazzjoni tad-dokument finali.

TeΩisti armonija fil-Knisja? Min jista’ j©ib din l-armonija?

Fil-Knisja l-armonija j©ibha l-Ispirtu s-Santu.

Wie˙ed mill-ewwel Missirijiet tal-Knisja kiteb li l-Ispirtu s-Santu “ipse harmonia est”, hu nnifsu huwa armonija. Hu biss huwa l-awtur tal-pluralità u tal-unità fl-istess ˙in. L-Ispirtu biss jista’ jqajjem id-diversità, il-pluralità, ilmultipliçità u fl-istess ˙in i©ib l-unità. G˙ax meta nkunu a˙na li rridu n©ibu d-diversità minflok nag˙mlu x-xiΩmi, u meta nkunu a˙na li rridu n©ibu l-unità minflok in©ibu l-uniformità, l-omologazzjoni. F’Aparecida kkollaborajna f’din il-˙idma tal-Ispirtu s-Santu. U d-Dokument... g˙andu ˙sieb çirkulari, armoniku. Armonija li mhijiex passiva imma kreattiva, li timbotta g˙allkreattività g˙ax hija tal-Ispirtu.

IΩda x’ta˙seb fuq il-fedeltà lejn Kristu u lejn il-Knisja?

Biex nibqg˙u fidili rridu no˙or©u ’l barra! Jekk irridu nibqg˙u fil-Mulej irridu no˙or©u minna nfusna. Jekk a˙na tassew Mejju - Ìunju 2013

fidili rridu ninbidlu. Mhix fedeltà dik tattradizzjonalisti jew tal-fundamentalisti. Ilfedeltà hija dejjem bidla, fjoritura, progress.

Il-Mulej i©ib bidla f’min hu fidil lejh. Din hija duttrina Kattolika. San Vinçenz ta’ Lerino (ara Editorjal Nov-Diç 2012) jqabbel l-iΩvilupp bijolo©iku tal-bniedem, il-bniedem li jikber, mat-Tradizzjoni li, hi u tittrasmetti minn Ωmien g˙al ie˙or id-depositum fidei, tikber u tikkonsolida maΩ-Ωmien: “Ut annis scilicet consolidetur, dilatetur tempore, sublimetur aetate.”

Dan jitlob kura©©, hux hekk?

G˙alija l-kura©© appostoliku huwa li tiΩra’.

TiΩra’ l-kelma. Twassalha lil dak u lil dik li g˙alihom hi mog˙tija. Tag˙tihom il-©miel tal-Van©elu, l-istag˙©ib tal-laqg˙a ma’ Ìesù… u t˙alli lill-Ispirtu s-Santu jag˙mel il-kumplament. Huwa l-Mulej, jg˙id ilVan©elu, li jrid ikabbar iΩ-Ωerrieg˙a u jag˙mel il-frott. It-teolo©i antiki kienu jg˙idu: “Ir-ru˙ qisha dg˙ajsa bil-qlug˙. L-Ispirtu s-Santu qisu r-ri˙ li jonfo˙ fil-qlug˙, biex imexxiha ’l quddiem; l-imbuttaturi tar-ri˙ huma d-doni tal-Ispirtu. Ming˙ajr l-imbuttatura tieg˙u, ming˙ajr il-grazzja tieg˙u, a˙na ma nistg˙ux nimxu ’l quddiem. L-Ispirtu s-Santu jda˙˙alna fil-misteru ta’ Alla u jsalvana minn Knisja injostika jew Knisja awtoreferenzjali, mag˙luqa fiha nnifisha.

Minflok iwassalna g˙all-missjoni.

Allura dan ifisser li l-˙afna pjanijiet u programmi pastorali huma g˙alxejn?

Le. Anzi. Dak kollu li fih innifsu jwassalna 137

fit-toroq ta’ Alla huwa tajjeb. Lis-saçerdoti tieg˙i g˙edtilhom: “Ag˙mlu dak kollu li g˙andkom tag˙mlu; id-dmirijiet ministerjali tag˙kom tafuhom. IΩda mbag˙ad ˙allu l-bieb tag˙kom miftu˙.” Is-soçjologi tag˙na jg˙idulna li l-influss ta’ parroçça jasal sa sitt mitt metru madwarha. Fi Buenos Aires hemm madwar elfejn metru bejn parroçça u o˙ra. Allura lis-saçerdoti g˙edtilhom: “Jekk tistg˙u, ikru garaxx. U jekk issibu xi lajk dispost, ˙alluh imur! Joqg˙od daqsxejn mannies t’hemm, jag˙mel daqsxejn katekeΩi u anke jqarben jekk jitolbuh.” Kappillan qalli: “IΩda, Padre, jekk nag˙mlu hekk ma ji©ux iktar nies.” “U g˙aliex?” staqsejtu jien. “B˙alissa qeg˙din ji©u knisja?” “Le,” we©ibni. U allura! Irridu no˙or©u minna nfusna, no˙or©u mill-konvinçimenti tag˙na jekk dawn jibdew isiru ostaklu, jekk jag˙lqu x-xefaq li huwa ta’ Alla.

Dan jg˙odd ukoll g˙al-lajçi?

Il-klerikalizzazzjoni tag˙hom hija problema.

Il-qassisin jikklerikalizzaw lil-lajçi u l-lajçi jitolbuna nkunu kklerikalizzati…

Kompliçità fid-dnub. U meta ta˙seb li kulma hemm bΩonn hi l-Mag˙mudija. Na˙seb f’dawk il-komunitjiet Insara tal-Ìappun li damu ming˙ajr saçerdoti g˙al iktar minn mitejn sena. Meta re©g˙u bdew imorru l-missjunarji sabuhom kollha mg˙ammdin, kollha miΩΩew©in validament g˙all-Knisja u l-mejtin tag˙hom kollha kellhom difna Kattolika. Il-fidi kienet inΩammet intatta biddoni tal-grazzja li animaw il-˙ajja ta’ dawn il-lajçi li kienu rçevew biss il-Mag˙mudija u g˙exu l-missjoni appostolika tag˙hom bil-Mag˙mudija biss. Ma rridux nibΩg˙u niddependu biss mit-tenerezza tieg˙u…

Tafha l-©rajja biblika tal-Profeta Ìona?

Ma niftakarhiex. Irrakkuntahielna. Ìona kellu kollox çar. Kellu ideat çari fuq Alla, ideat çari ˙afna fuq it-tajjeb u l-˙aΩin.

Fuq dak li Alla jag˙mel u jrid, fuq min huma l-fidili tal-Patt u min huma dawk ’il barra mill-Patt. Kellu r-riçetta biex ikun profeta tajjeb. IΩda Alla jid˙ol f’˙ajtu qisu valanga.

Jibag˙tu Ninwè. Ninwè hija s-simbolu talimwarrbin kollha, tal-mitlufin, tal-periferiji kollha tal-umanità. Ta’ dawk kollha li jinsabu barra, ’il bog˙od. Ìona jara li l-biçça xog˙ol fdata lilu kienet biss li jg˙id lil dawk in-nies li l-idejn ta’ Alla kienu g˙adhom miftu˙in, il-paçenzja ta’ Alla kienet g˙adha tistenniehom biex tfejjaqhom bil-ma˙fra tieg˙u u tag˙tihom it-tenerezza tieg˙u.

G˙alhekk biss Alla bag˙tu. Jibag˙tu Ninwè, iΩda hu ja˙rab in-na˙a l-o˙ra, lejn Tarsis. Óarba quddiem missjoni diffiçli…

Le. Dak li kien qed ja˙rab minnu ma kinitx Ninwè, iΩda l-im˙abba bla qies ta’ Alla g˙al dawk in-nies. Kien dan li ma kienx jid˙ol filpjanijiet tieg˙u. Alla ©ie darba… “u g˙allbqija na˙seb jien”: hekk kien irra©una Ìona. Ried jag˙mel l-affarijiet bil-manjiera tieg˙u, ried imexxi kollox hu. Ir-ras iebsa tieg˙u kienet tag˙lqu fil-valutazzjonijiet strutturati tieg˙u, fil-metodi prestabbiliti tieg˙u, fl-opinjonijiet korretti tieg˙u. Ru˙u dawwarha b’barbed wire ta’ çertezzi li, minflok jag˙tuk il-˙elsien ta’ Alla u jift˙uk g˙al orizzonti ta’ servizz ikbar lejn l-o˙rajn, jispiççaw itarrxulek qalbek. Kemm twebbes lill-qalb il-kuxjenza iΩolata! Ìona ma kienx qed jifhem kif Alla jmexxi ’l-poplu tieg˙u bil-qalb ta’ missier. Óafna minna nistg˙u nidentifikaw ru˙na ma’ Ìona.

Iç-çertezzi tag˙na jistg˙u jsiru ˙ajt, ˙abs

138

Kalendarju Museumin

li jassar lill-Ispirtu. Min jiΩola l-kuxjenza tieg˙u mill-mixja tal-poplu ta’ Alla ma jafx bil-fer˙ tal-Ispirtu s-Santu li jsostni t-tama.

Dan li tkun qed tirriskja l-kuxjenza iΩolata ta’ dawk li mid-dinja mag˙luqa ta’ Tarsis tag˙hom jilmentaw fuq kollox. Huma j˙ossu l-identità proprja tag˙hom mhedda u jid˙lu f’battalji biex fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar jibqg˙u jedhew bihom infushom u jibqg˙u awtoreferenzjali.

X’g˙andna nag˙mlu?

In˙arsu lejn in-nies tag˙na mhux kif g˙andhom ikunu iΩda kif inhuma u naraw x’hemm bΩonn. Ming˙ajr previΩjonijiet u riçetti iΩda bi ftu˙ ©eneruΩ. Alla tkellem g˙all-ferut u g˙all-fra©li. Irridu n˙allu lil Alla jitkellem… F’dinja li mhux qed jirnexxilna ninteressawha bil-kliem li ng˙idu, il-preΩenza tieg˙u biss li j˙obbna Mejju - Ìunju 2013

u li jsalva tista’ tinteressaha. Il-˙e©©a appostolika tag˙na ti©©edded g˙ax a˙na xhieda ta’ Dak li ˙abbna Hu l-ewwel.

X’inhi l-ag˙ar ˙a©a li jista’ ji©rilha l-Knisja?

Dik li De Lubac isej˙ilha “mundanità spiritwali”. Huwa l-ikbar periklu g˙allKnisja, g˙alina, li qeg˙din fil-Knisja... Ilmundanità spiritwali hija meta npo©©u lilna nfusna fiç-çentru. Huwa dak li Ìesù jara jse˙˙ fost il-FariΩej: “Intom li tag˙tu glorja lilkom infuskom, wie˙ed lil ie˙or.”

Robert Aloisio Jekk trid taqra l-intervista s˙i˙a bitTaljan, id˙ol hawn: http://www.30giorni. it/articoli_id_15978_l1.htm

139

Riflessjoni

“Mill-biÛa’ li jinsewni eÓlisni, o Ìesù.”

Xi snin ilu Soçju qasam mieg˙i t-talba Litanija tal-umiltà tal-Qaddej ta’ Alla l-Kardinal Rafel Merry del Val (1865-1930).

Talba sabi˙a ˙afna li hija popolari mhux ˙aΩin. Wa˙da mill-invokazzjonijiet f’din ilLitanija tal-umiltà hija “Mill-biΩa’ li jinsewni e˙lisni, o Ìesù”.

Dwar l-awtur hemm ˙afna x’wie˙ed jg˙id. Kien persuna influwenti l-iktar filpontifikat ta’ Piju X (1903-1914) fejn serva b˙ala Segreterju tal-Istat tal-Vatikan.

Wara mbag˙ad kien is-segretarju ta’ dik li llum nafuha b˙ala l-Kongregazzjoni g˙ad-Duttrina tal-Fidi. Dak iΩ-Ωmien kienet tissejja˙ is-Santo Uffizio u l-Papa nnifsu kien ikun il-President tag˙ha. Baqa’ f’dan isservizz sakemm miet fis-26 ta’ Frar 1930.

Il-Papa Piju XII, li kien jafu mill-qrib, feta˙ il-kawΩa g˙all-kanonizzazzjoni tal-Kardinal del Val 23 sena wara mewtu nhar is-26 ta’ Frar 1953.

Meta qrajt ftit dwar ˙ajtu ndunajt kemm l-enfasi tieg˙u fuq il-virtù tal-umiltà kienet ©enwina. Sa minn meta kien Ωg˙ir del Val kien imrobbi qalb il-kbarat tad-dinja, fil-qalba tad-diplomazija fl-Ambaxxata Spanjola f’Londra fejn missieru kien Segretarju. Bla dubju kien jaf x’ifissru l-laqg˙at importanti u d-deçiΩjonijiet kbar li jittie˙du dwar irrelazzjonijiet bejn il-pajjiΩi. Dan kollu swielu g˙al meta kellu jaqdi b˙ala Segretarju talIstat tal-Vatikan. G˙alkemm dejjem kien imdawwar bil-kbarat, hu g˙araf tajjeb li l-vera qawwa u l-veru kobor qieg˙ed flumiltà. Permezz ta’ din it-talba, del Val juri xewqa kbira g˙all-˙ajja interjuri, mo˙bija fl-intimità ma’ Ìesù.

140

Mill-esperjenza tieg˙u tal-˙ajja del Val kien jaf kemm il-bniedem jibΩa’ li jintesa jew jispiçça irrelevanti g˙al ta’ madwaru. Ilbniedem ˙afna drabi jiΩbalja meta ja˙seb li hu jiswa daqskemm hu mag˙ruf min-nies u allura jkun lest li jag˙mel minn kollox biex jidher u jin˙ass. Allura quddiem din il-miΩerja kollha kien jitlob lil Ìesù biex je˙ilsu minn dan il-biΩa’ qarrieq. Bid-dawl tal-fidi, del Val f’qalbu esperjenza l-im˙abba ta’ Ìesù b˙ala l-forza f’˙ajtu li ˙add ma jista’ jisboq. Hu ˙ass li ebda persuna o˙ra, anke jekk hi setg˙ana ˙afna, ma setg˙et timla lil qalbu u g˙alhekk iffoka l-iktar fuq l-attenzjoni li Ìesù kien qed jag˙tih. Dan kien jag˙ti sens lil ˙ajtu!

Dun Ìor© g˙andu ˙sieb sabi˙ wisq dwar kemm hi mqarrqa n-natura umana meta tibΩa’ li tintesa: “Il-vera ˙ajja kwieta u hienja qieg˙da filli wie˙ed i˙obb li ma jkunx mag˙ruf u li jkun miΩmum b˙ala xejn min-nies. Jifra˙ meta n-nies ma jfittxuhx, meta ma jag˙tux kas tieg˙u, meta ma jistidnuhx u, wisq iΩjed, meta jiddisprezzawh u jiskartawh.” (Id-Direttorju Spiritwali, Direzzjoni 260) Forsi hawn Dun Ìor© jiskantana u ja˙sadna bl-istil dirett li juΩa. Forsi nistaqsu: “Imma dan l-istess wie˙ed li tant kien ma˙bub u mfittex kull fejn mar?” Iva, dan hu Dun Ìor©, g˙ax dan hu eku tal-ma˙bub tieg˙u Ìesù: “ÓaΩin g˙alikom meta n-nies kollha jitkellmu tajjeb fuqkom, g˙ax hekk ukoll g˙amlu missirijiethom lill-profeti foloz.”

(Lq 6, 26) “Imberkin intom meta jg˙ajrukom u jippersegwitawkom u jg˙idu minn kull deni fuqkom bil-gideb min˙abba fija. Ifir˙u u thennew, g˙ax ˙laskom kbir fis-smewwiet; hekk ukoll huma g˙amlu lill-profeti ta’ qabilkom.”

(Mt 5, 11-12)

Kalendarju Museumin

Dawn it-tliet persuni li qed insemmu lkoll kellhom ˙afna kuntatti man-nies.

Kellhom ukoll pjaçir li jkunu man-nies u min iltaqa’ mag˙hom ˙afna drabi kellu pjaçir bihom ukoll. Huma kellhom interess ©enwin fil-persuni ta’ madwarhom: kienu jafu jisimg˙u u jg˙idu kelma ta’ ©id skont il-bΩonn. Imma s-sigriet g˙al dan is-suççess fir-relazzjonijiet kien wie˙ed. Ilkoll kienu j˙obbu jkunu we˙idhom quddiem Alla tag˙hom u allura ma kinux ifittxu li jkunu mannies g˙ax beΩg˙u li n-nies tinsiehom. Ma’ Alla kellhom intimità u kunfidenza. G˙ax kienu safja f’qalbhom, kienu jfittxu li jaraw lilu huma u jittrattaw mal-proxxmu.

L-interess tag˙hom ma kienx li jfittxu li jiltaqg˙u man-nies g˙ax kienu j˙ossuhom tajjeb li jag˙mlu hekk, g˙ax in-nies kienet tg˙id ˙wejje© tajba fuqhom u g˙ax kienu popolari, imma g˙ax xtaqu jkunu ma’ Alla li qieg˙ed ukoll fin-nies.

Minn quddiem Alla tag˙na biss ti©ina l-ener©ija, il-paçenzja, il-˙lewwa u l-umiltà biex inkunu man-nies. Jekk mhux hekk allura jibqa’ ji©rilna b˙alma ˙afna drabi ji©rilna: li nfittxu lilna nfusna waqt li nkunu man-nies u niddejqu meta ma nirçivux risposta malajr, meta ma jçemplulniex jew jinsewna! Kif nistg˙u qatt in˙ossuna minsija meta bid-dawl tal-fidi nafu li Alla huwa m˙abba u li isimna minqux fuq il-pala ta’ jdejh? Imma dawn iç-çertezzi ma ji©uniex f’qalbna jekk ma mmorrux kif a˙na g˙and Alla tag˙na u hemm naraw il-verità s˙i˙a dwarna nfusna. Hemm naraw kemm hu

Mejju - Ìunju 2013

reali dan il-biΩa’ li nintesew u kemm qed nag˙mlu sforzi biex Ωgur jiftakruna. F’dawn il-mumenti nkunu nistg˙u nintelqu f’idejn Alla u nduqu m˙abbtu mill-qrib. Hemm nag˙rfu li a˙na wliedu l-ma˙bubin u li ˙add u xejn ma jista’ j˙assar dan. Hemm nindunaw kemm huma sbie˙ ir-relazzjonijet sani mal-o˙rajn g˙ax nibdew in˙arsu lejn l-ispirtu u mhux biss lejn il-karattru, ilburdati, l-istramberiji u l-manjieri sbie˙ jew koroh tag˙hom. Hekk kull laqg˙a li jkollna mal-o˙rajn issir esperjenza spiritwali, ma tibqax biss esperjenza umana, fra©li ˙afna, imma jid˙ol Alla qalb in-nies. Hawn fejn nibdew nag˙dru, niskuΩaw u nisimg˙u b’attenzjoni u b’rispett lil xulxin. Hawn insiru tassew sensittivi g˙ax iç-çentru ma jibqax jien li qed nibΩa’ li nintesa u li allura façilment inkun aggressiv u possessiv li ma jmorrux jinsewni... Iç-çentru jsir Alla li jg˙ammar fil-qalb ta’ kull bniedem u li jkeççi kull biΩa’ g˙ax jimla lil ˙ajjitna bilkwiet ta’ m˙abbtu.

Mario Bezzina

141

Ittri ta’ Soçju

Sakemm nibqa’ fidil G˙aΩiΩ Óija Soçju, Kont qed naqra l-ktieb ta’ George Weigel, The Courage To Be Catholic - Crisis, Reform and the Future of the Catholic Church li jittratta l-abbuΩi skandaluΩi li se˙˙ew fil-Knisja Kattolika u li ©ew irrappurtati fil-mezzi tal-media f’dan l-a˙˙ar deçenju. L-awtur analizza l-problema b˙ala kriΩi ta’ infedeltà fost l-o˙rajn. Issu©©erixxa li s-soluzzjoni g˙allinfedeltà hija l-fedeltà.

G˙all-ewwel forsi tidher ovvja jew issimplifikata ΩΩejjed. Imma meta wie˙ed joqg˙od ja˙seb ftit jinduna li hemm ˙afna sens f’dan il-˙sieb. Ósiebi mar fuqna talMUSEUM. Anke jekk l-infedeltajiet tag˙na forsi mhumiex skandaluΩi, xorta wa˙da jibqg˙u infedeltajiet. B’dan qed nifhem g˙al meta Soçju ma jobdiex ir-Regola u allura ma jkunx fidil lejha. Jekk inkunu sinçieri mag˙na nfusna jkollna nammettu li ©ieli konna infidili lejn ir-Regola u g˙amilna ta’ rasna. Jien nifhem li li wie˙ed jg˙ix minn u ta˙t Regola huwa proçess li rridu dejjem nitg˙allmu nikbru fih. G˙alhekk jekk inti taqbad lilek innifsek tikser dak irregolament jew l-ie˙or, m’g˙andekx taqta’ qalbek. L-istess jekk forsi hemm regolamenti li inti ma tifhimx u tarahom bla sens. FiΩΩew© kaΩi g˙andek titkellem mad-direttur spiritwali tieg˙ek g˙ax b’hekk forsi timxi ’l quddiem lejn iktar fedeltà u lejn iktar fehma. Forsi sal-a˙˙ar nifs ta’ ˙ajjitna ser nibqg˙u nsibu xi infedeltajiet fina nfusna u forsi jibqa’ jkun hemm regoli li ma narawx

142

sens fihom. Imma dan ma jfissirx li l-isforz ©enwin u sinçier biex jing˙exu u jinftiehmu ma jkunx sar.

Li jinkwetani hu meta jien nag˙raf u naf li mhux qed ng˙ix ir-Regola bil-fedeltà, u din b˙al issir attitudni fija u naççetta li nibqa’ ng˙ix hekk. Allarmanti ˙afna jekk nasal f’punt fil-˙ajja tieg˙i fejn nibda nikser ir-regolamenti bladdoçç imma qisu mhu qed ji©ri xejn, g˙ax inkun sibt il-modus vivendi li naturalment ikun komdu g˙alija. Imma fis-sanctum sanctorum ta’ qalbi xorta naf li mhux sewwa.

Mhuwiex possibbli u mhux veru li nista’ ng˙ix ta˙t regola u nkun komdu.

Jekk qieg˙ed il-MUSEUM u qieg˙ed komdu jew dejjem infittex li nkun komdu g˙andi problema. Wisq probabbli jew g˙adni ma fhimtx l-ispirtu li janima l-vokazzjoni tieg˙i jew inkella qed ng˙ix il-vokazzjoni b’˙afna kompensazzjonijiet. U fil-verità la rrid wa˙da u lanqas l-o˙ra. U ji©ri li ng˙ix ˙ajti kollha b’dan il-mod u nippersevera fil-MUSEUM ming˙ajr ma verament inkun doqt is-sabi˙ tal-vokazzjoni Museumina. U din tabil˙aqq hija sitwazzjoni patetika. G˙ax din l-unika ˙ajja li g˙andi nkun g˙extha b’mod ifframmentat li ˙allieni kontinwament ng˙ix fil-frustrazzjoni. Miskin jien g˙ax lanqas is-Sinjur Alla ma jrid hekk. Ikun a˙jar g˙alija li n˙alli l-vokazzjoni u ng˙ix il-bqija ta’ ˙ajti sewwa. Madankollu nista’ nag˙zel ukoll li ng˙ix il-vokazzjoni tieg˙i sewwa, speçjalment jekk nag˙raf li dan hu li jrid Alla minni.

Kalendarju Museumin

Miskin dak l-individwu li jg˙ix fil-MUSEUM b’sieq wa˙da ©ewwa u l-o˙ra barra g˙ax irid ikun fil-MUSEUM imma ma jridx ikun jew jidher differenti mill-o˙rajn li mhumiex fil-MUSEUM. Il-membri tal-MUSEUM mhumiex kontra l-o˙rajn (qed ninkludi, pereΩempju, lill-ÌiΩwiti, lill-KariΩmatiçi, lillFokolarini, lill-Karmelitani, lill-indifferenti, lill-atei, lil min hu single, eçç.) imma huma differenti. Issa jekk jien iddeçidejt minn rajha, bla ebda pressjoni, li ninkorpora fis-Soçjetà allura kont naf li rrid ng˙ix irRegola Museumina u dakinhar eskludejt l-istili kollha ta’ ˙ajja li jeΩistu fuq wiçç l-art.

Fil-˙ajja ma tistax tag˙mel jew tla˙˙aq ma’ kollox u min jipprova jag˙mel hekk qatt ma japprofondixxi ru˙u fl-ebda ˙a©a u jispiçça jg˙ix ˙ajtu b’mod superfiçjali. Min irid kollox ma jridx jag˙Ωel u min ma jag˙Ωilx qatt ma jikber.

Dan l-a˙˙ar ˙abib tieg˙i miΩΩewwe© waqt diskursata qalli: “IΩ-Ωwie© jekk tg˙ixu bil-fedeltà huwa xi ˙a©a meraviljuΩa u sublimi.” Issa dan sie˙bi mhux qed jg˙ix xi Ωwie© nieqes mid-diffikultajiet. Altru minn hekk g˙ax l-isfidi u l-iskumdità huma l-˙obΩna ta’ kuljum g˙alih ukoll. Safrattant iddeskrivih b˙ala “meraviljuΩ” u “sublimi” g˙ax qed jing˙ex bil-fedeltà. Wara mort id-dar u g˙edt lili nnifsi li kont ilni ftit ma naqsam ma’ s˙abi fuq kemm hi sabi˙a l-vokazzjoni Museumina u kont ilni wkoll ma nisma’ lil xi Soçju jg˙idli kemm hi sublimi l-vokazzjoni tag˙na. Tg˙id g˙aliex ji©rilna hekk? Tg˙id mo˙˙na mxerred wisq fuq ˙afna affarijiet? Tg˙id fta˙na qalbna g˙al bosta ˙wejje©? Tg˙id mo˙˙na f’˙addie˙or u ninsew lilna nfusna? G˙aliex ma napprezzawx biΩΩejjed il-faxxinu tassej˙a tag˙na? Fil-Ìimg˙a Mqaddsa d˙alt

Mejju - Ìunju 2013

f’kappella u kien hemm dan il-poster: “You are God’s idea. So you are a good idea!” Tajba din g˙al min mhux komdu bih innifsu g˙ax tag˙millek kura©© biex t˙ares b’mod sabi˙ lejk innifsek. Imma x’ta˙seb kieku kellna naddattawha g˙as-Soçjetà? Kieku ti©i taqra hekk: SDC is God’s idea. So it is a good idea!

Soçju kien sejjer g˙all-missjoni u staqsa x’kellu jmur jag˙mel. Wie˙ed qallu: “Mur u g˙ix ir-Regola bil-fedeltà. Ag˙mel hekk u tkun g˙amilt biΩΩejjed!” Forsi dan is-Soçju ma stennihiex din it-twe©iba. Imma firrealtà ma setax jing˙ata wa˙da aqwa minn hekk. Din ir-risposta tg˙odd g˙al kull Soçju, qieg˙ed fejn qieg˙ed. B˙alma jg˙odd g˙al kull Soçju l-bΩonn li kuljum fil-5.00 p.m. jistaqsi u jwie©eb fl-istess nifs: “Sakemm nibqa’ fiha? - Sakemm nibqa’ fidil.” Kien hemm Soçju (“kien hemm” g˙ax wara ftit ˙are©) li kien dejjem jirredikolha din ittwe©iba. Imma a˙na minkejja kollox nafu li f’din it-twe©iba hemm verità kbira.

G˙alhekk nixtieqlek ˙afna fedeltà flg˙ajxien tal-vokazzjoni tieg˙ek, anke jekk dan ifisser li trid t˙allas prezz g˙oli. Kun u ibqa’ fidil jum wara jum. Imbag˙ad il-Mulej jag˙tik li tifhem dejjem iktar. Li naf hu li meta ppruvajt ng˙ix is-sej˙a bilfedeltà ma ddispjaçinix, anke jekk kont intaxxat ˙afna. Imma g˙allinqas kont f’posti. PerswaΩ li qed tifhimni g˙ax dan kollu g˙addejt minnu inti wkoll!

Inkomplu nitkellmu darba o˙ra.

Il-paçi mieg˙ek.

Roberto Zammit

143

L-g˙aΩla Kattolika - 16

Is-Sensus Fidelium F’dawn l-a˙˙ar Ωminijiet re©a’ qam interess kbir fis-sensus fidelium, is-sens tal-fidili, ji©ifieri s-sensittività instintiva fejn jid˙lu materji ta’ fidi, sens im˙arre© mill-korp kollu ta’ dawk li jemmnu (Lumen Gentium, 12; Dei Verbum, 8) u li hu dak li l-poplu Nisrani jemmen, jaççetta u jwarrab filprattika tar-reli©jon tieg˙u fl-apprezzament u d-dixxerniment tar-rivelazzjoni, iggwidat mill-Ispirtu s-Santu (Ìw 16,13; 1Ìw 2, 2027). Il-kunçett tas-sensus fidelium (li jissejja˙ ukoll sensus fidei fidelium b’relazzjoni massensus fidei fidelis, imsejja˙ ukoll sensus fidei jew sensum fidei) jista’ jinstab impliçitament anke fil-Missirijiet bikrin tal-Knisja. Mela b˙ala fraΩi sensus fidelium tfisser is-sens tal-fidili u tirreferi g˙all-verità dottrinali mag˙rufa mill-korp kollu tal-fidili. Dan hu privile©© li min hu barra mill-poplu ta’ Alla ma jgawdix, imma hu wkoll dmir g˙al min hu ©ewwa. Min jag˙mel l-g˙aΩla Kattolika jaf li jrid jerfa’ din ir-responsabbiltà.

Jitlaq minn ta˙t Waqt li tista’ tg˙id li d-duttrina kollha tori©ina minn fuq, mill-Bibbja, u tistabbilixxi ru˙ha bl-intervent tal-Ìerarkija u l-Ma©isteru talKnisja, is-sensus fidelium jitlaq minn isfel, minn dak li tistqarr il-massa tal-fidili. Din tibbaΩa twemminha fuq it-tag˙lim ta’ Ìesù Kristu u l-Bibbja u fl-azzjoni tag˙ha hi ggwidata mill-ispirazzjoni tal-Ispirtu s-Santu, dejjem fil-qafas tal-Ma©isteru talKnisja.

Il-KatekiΩmu tal-Knisja Kattolika ji©bor il-qofol tat-tag˙lim dwar is-sens tal-fidili fil-Knisja.

Dan il-KatekiΩmu jg˙idilna li “l-Insara kollha g˙andhom sehem fl-g˙arfien u fittrasmissjoni tal-verità rrivelata. Huma rçevew

144

l-unzjoni tal-Ispirtu s-Santu li jg˙allimhom (ara 1 Ìw 2, 20-27) u jwassalhom g˙allverità kollha (ara Ìw 16,13)” (KKK 91).

F’numru 92 il-KatekiΩmu jikkwota l-Lumen Gentium, kap 12, u jg˙id: “‘Ix-xirka talInsara…ma tistax titqarraq fil-fidi, u dan turih permezz tas-sens sopranaturali talfidi li g˙andu l-poplu ta’ Alla, meta l-fidili kollha, mill-isqfijiet sal-inqas wie˙ed fost il-lajçi, juru li jaqblu lkoll flimkien f’dak li g˙andu x’jaqsam mal-fidi u mal-morali’” (KKK 92). Imbag˙ad f’numru 93 l-istess KatekiΩmu jkompli jikkwota l-istess silta talLumen Gentium meta jg˙id: “Permezz ta’ dan is-sens tal-fidi, imqanqal u msa˙˙a˙ millIspirtu tal-Verità, il-poplu kollu ta’ Alla, immexxi minn dawk li g˙andhom is-setg˙a li jg˙allmu…jintrabat g˙al dejjem mal-fidi mog˙tija darba lill-qaddisin, jifhimha aktar fil-fond, ifissirha kif jixraq u jg˙ixha aktar f’˙ajtu.” (KKK 93) Minn dawn is-siltiet jo˙or©u g˙add ta’ konkluΩjonijiet importanti. Forsi l-aktar importanti huma tnejn: l-importanza talpoplu ta’ Alla fid-duttrina tal-fidi u r-rabta li l-fidili g˙andu jkollhom mal-Ma©isteru biex is-sens tal-fidi tag˙hom tabil˙aqq jag˙mel sens. Dawn iΩ-Ωew© elementi jispikkaw fid-definizzjoni sabi˙a u komprensiva li l-ÌiΩwita John Hardon jag˙ti tas-sensus fidelium. Hardon jg˙id: “Dawk li jemmnu, u proprju g˙ax jemmnu, huma komunità wa˙da mhux biss jew l-aktar g˙ax jemmnu su©©ettivament imma g˙ax dak li jemmnu hu o©©ettivament veru, tabil˙aqq hu l-Verità li saret bniedem u g˙exet fostna.

F’dan l-isfond hu aktar façli tara xi jfisser il-qbil universali fost il-fidili. Huma fidili g˙aliex jaqblu fil-verità, fejn l-g˙ajn tal-qbil mhuwiex l-uΩu semantiku (tifsira ta’ kliem

Kalendarju Museumin

u simboli) tal-isem ‘Nisrani’ jew ‘Kattoliku’, imma l-aççettazzjoni interjuri profonda g˙al dak li Alla rrevela.” (John Hardon, The Catholic Catechism – A Contemporary Catechism of the Teachings of the Catholic Church, p.226) Dan ifisser li l-qalba tas-sensus fidelium ma tinstabx fit-titlu ‘Kattoliku’ akkwistat filMag˙mudija (g˙alkemm dan hu me˙tie© biex wie˙ed jag˙mel parti mill-poplu ta’ Alla li fih jit˙arre© is-sensus fidelium), imma fil-komunità ta’ twemmin u duttrina li huma aççettati u pprattikati.

Is-sens tal-fidi, mela, huwa g˙arfien li hu ©ej mill-fidi u jirreferi g˙all-kontenut talfidi. Billi dan is-sens tal-fidi jipponta lejn kull persuna li temmen fir-rivelazzjoni ta’ Alla, il-kunçett tas-sens tal-fidi jolqot ilkuxjenza individwali mdawla bl-istess fidi u g˙alhekk mill-Ispirtu s-Santu li jg˙ammar f’kull bniedem. Il-kuxjenza kollettiva tal-fidi tissejja˙ proprju sensus fidelium. Mis-sens talfidi jo˙ro© b’mod distint il-kunsens tal-fidi (consensus fidelium), ji©ifieri l-koinçidenza li to˙ro© mis-sens tal-fidi ta’ dawk li jemmnu rigward kontenuti determinanti tal-fidi u l-espressjoni korrispondenti ta’ din ilkoinçidenza.

L-idea tal-fidi esposta b’mod wiesa’ fixxhieda biblika tafferma li hi prodott talazzjoni diretta tal-Ispirtu s-Santu fl-individwi, u li l-Ispirtu s-Santu jag˙ti b˙ala don lil min jemmen individwalment il-possibilitajiet li japprofondixxi l-g˙arfien tar-rivelazzjoni ta’ Alla u li jiΩviluppa mod ta’ ˙ajja konformi ma’ Alla. Minn dan jo˙ro© l-inseriment ta’ dawk li jemmnu fil-komunità ta’ fidi li ried Alla, ji©ifieri l-fidili mi©bura fil-komunità ta’ fidi, u li g˙andhom is-sensus fidelium.

Komunikazzjoni tal-fidi Dan ifisser ukoll li hemm il-˙tie©a talMejju - Ìunju 2013

komunikazzjoni tal-fidi biex jintla˙aq kunsens. Dan il-proçess ma jappartenix lil xi elit kif insibu fil-InjostiçiΩmu. L-elitiΩmu u l-komplikazzjoni tal-istrutturi jo˙olqu l-periklu li tkun imminata l-g˙aqda ekkleΩjali, meta fil-fatt is-sensus fidelium hu sinjal kbir tag˙ha. Il-ministeru ekkleΩjastiku g˙andu jkollu l-preokkupazzjoni talkontinwità tal-fidi u l-identità talkomunità tal-fidi. G˙alhekk l-interventi tal-Ma©isteru g˙andhom ikunu indirizzati biex jissa˙˙a˙ is-sens tal-fidi. L-awtorità tal-Knisja m’g˙andhiex issostni li g˙andha xi g˙ejun o˙ra tal-g˙arfien tal-verità tal-fidi li mhumiex aççessibbli g˙all-bqija tal-poplu ta’ Alla. Mela fit-tradizzjoni Kattolika dak li jemmnu u jΩommu fil-kuxjenza tag˙hom il-Kattoliçi awtentiçi u onesti, f’rabta malMa©isteru, hu g˙ajn valida u g˙alhekk g˙andhom ji©u kkonsultati mill-awtorità ekkleΩjastika. EΩempju ta’ dan hu l-iΩvilupp tad-domma tal-Konçepiment Immakulat ta’ Marija Ver©ni, iddefinita fl-1854 mill-Papa Piju 1X. Din id-domma, iktar milli fuq il-baΩi ta’ provi mill-Bibbja jew mit-tradizzjoni, ©iet iddikjarata u miΩmuma b˙ala verità fuq il-baΩi tas-sensus fidelium tal-fidili flimkien mal-Ma©isteru. Imma naturalment min kien reli©joΩament indifferenti u min qata’ millprattika reli©juΩa fi ˙dan il-Knisja Kattolika ma kinitx tinteressah konsultazzjoni b˙al din.

It-tradizzjoni tas-sens tal-fidi nqabdet u re©g˙et ©iet ma˙suba teolo©ikament minn John Henry Newman (+1890) li kiteb ilfamuΩ artiklu tieg˙u bit-titlu ‘On Consulting the Faithful in Matters of Doctrine’ f’The Rambler ta’ Lulju 1859. F’dan l-artiklu huwa qal li l-Knisja tkun tidher mitlufa ming˙ajr il-lajçi. Fil-˙ar©a ta’ Mejju 1859 ta’ The Rambler kien esprima ru˙u hekk: “Jekk anke fil-preparazzjoni ta’ definizzjoni dommatika l-fidili huma kkonsultati, kif ©ara 145

reçentement fl-okkaΩjoni tal-Konçepiment Immakulat, hu almenu daqstant ie˙or naturali li wie˙ed jantiçipa dan l-att ta’ ˙niena u simpatija fi kwestjonijiet prattiçi kbar.”

L-argument ta’ Newman favur li l-fidili ji©u kkonsultati g˙andu tliet tar©iet: a. Il-fidili g˙andhom ji©u kkonsultati, kif jg˙id Newman fil-famuΩ artiklu li semmejna: “Bla dubju l-parir, l-opinjoni u l-©udizzju tag˙hom fuq kwestjoni ta’ definizzjoni m’g˙andhomx ji©u mitluba; imma l-fatt hu li t-twemmin tag˙hom hu mfittex b˙ala xhieda tat-tradizzjoni appostolika li fuqha biss kull duttrina tista’ ti©i ddefinita.” b. Imbag˙ad g˙andna l-mistoqsija “G˙aliex?”. Newman iwie©eb din ilmistoqsija billi jg˙id li korp tal-fidili hu wie˙ed mix-xhieda g˙all-fatt tattradizzjoni tad-duttrina rrivelata, u g˙aliex il-kunsens tag˙hom filKristjaniΩmu hu l-le˙en infallibbli talKnisja. Kif jg˙id hu, is-sensus fidelium hu “distint (mhux separat) mit-tag˙lim tarrag˙ajja”. Fil-fatt isostni li “t-tnejn, ilKnisja li tg˙allem u l-Knisja li titg˙allem, huma flimkien b˙ala xhieda dwalistika.

Huma jiççaraw lil xulxin u mhuma qatt mifrudin”. c. Il-kunsens tal-fidili g˙andu jitqies b˙ala xhieda tad-domma appostolika, b˙ala stint fir-ru˙ tal-Ìisem Mistiku ta’ Kristu, b˙ala gwida tal-Ispirtu s-Santu, b˙ala ˙arsien mill-iΩball li jiskandalizza. Filktieb tieg˙u The Arians of the Fourth Century Newman jg˙id hekk: “F’dak iΩ-Ωmien ta’ konfuΩjoni immensa, iddomma tad-divinità tal-Mulej tag˙na kienet ipproklamata, infurzata, im˙arsa u (nitkellmu umanament) ippreservata ˙afna aktar mill-Ecclesia docta (Knisja li titg˙allem) milli mill-Ecclesia docens 146

(Knisja li tg˙allem). Il-korp tal-episkopat ma kienx fidil g˙ax-xog˙ol afdat f’idejh, waqt li l-korp tal-lajçi kien fidil g˙allMag˙mudija tieg˙u.”

Skont Newman il-Mag˙mudija mhijiex l-uniku kriterju biex tag˙mel parti millkorp ta’ fidili li g˙andhom ji©u kkonsultati.

Hemm kriterji o˙ra. Fil-kitba tieg˙u The Present Position of Catholics in England huwa jg˙id: “Irrid lajçi mhux arroganti, li ma jkunux ˙fief biex jaqbΩu jitkellmu, lajçi li ma j˙obbux jid˙lu f’argumenti, imma nies li jafu sewwa r-reli©jon tag˙hom, li jid˙lu sew fiha, li jafu l-poΩizzjoni tag˙hom, li jafu x’iΩommu u x’ma jΩommux, li jafu sewwa ˙afna l-Kredu tag˙hom hekk li jkunu jistg˙u jitkellmu fuqu, li jafu sew l-istorja hekk li jistg˙u jiddefenduh. Irrid lajçi intelli©enti u mkissrin fit-tag˙lim.”

Mhux ta’ b’xejn li ˙afna mill-prietki famuΩi tieg˙u, anke meta kien g˙adu Anglikan, kienu indirizzati primarjament g˙al-lajçi. InKalendarju Museumin

notamenti tieg˙u fl-arkivju tal-Oratorju ta’ Birmingham juru li Newman kien jippjana l-prietki tieg˙u b’mod skematiku b˙ala kors fl-istruzzjoni Nisranija. Studju ta’ dawn ilprietki juri li hu ried il-kongregazzjonijiet tieg˙u jkunu kkatekizzati b’mod tajjeb u li jkunu leali g˙all-weg˙diet tal-Mag˙mudija.

Fl-1873 Newman kiteb li fl-Ewropa kien hemm ekkleΩjastiçi li kienu jΩommu ’l bog˙od il-lajçi milli jinvolu ru˙hom fil˙wejje© tal-Knisja u fit-teolo©ija. B’mod assolut hu ma kienx jaqbel ma’ dan.

Twissija Newman, meta tkellem dwar x’tip ta’ lajçi jrid fil-Knisja, fehem juri mhux biss id-doti li g˙andhom iΩejnu lil-lajçi imma wkoll ilperikli li hemm idawru s-sensus fidelium.

L-Istruzzjoni dwar il-Vokazzjoni EkkleΩjali tatTeologu li l-Kongregazzjoni g˙ad-Duttrina tal-Fidi ˙ar©et fl-1990 tag˙mel twissija çara u importanti. Hi tg˙id preçiΩament hekk: “G˙alhekk, g˙alkemm il-fidi teolo©ika b˙ala tali ma tistax tiΩbalja, min jemmen jista’ jkollu opinjonijiet Ωbaljati billi l-˙sibijiet tieg˙u mhux kollha jo˙or©u mill-fidi. Mhux l-ideat kollha li jiççirkulaw fil-poplu ta’ Alla huma kompatibbli malfidi. Dan hu hekk aktar u aktar meta nafu li l-poplu jista’ ji©i effettwat minn opinjoni pubblika influwenzata mill-mezzi moderni

ta’ komunikazzjoni.” (n.35) Dan joqg˙od perfettament ma’ dak li qal Newman li jistenna u jippretendi lajçi ppreparati tajjeb fejn jid˙ol it-tag˙lim tal-Knisja. Dawk li mhumiex ippreparati tajjeb ma jistg˙ux jikkontribwixxu b’mod leali u awtentiku fliΩvilupp tad-duttrina Kattolika.

Min jag˙mel l-g˙aΩla Kattolika jrid jie˙u l-pariri li ta Newman. Ma jistax jippretendi li, b˙ala Kattoliku, igawdi l-privile©©i ming˙ajr ma jid˙ol bis-serjetà anke g˙addoveri li titlob minnu l-istqarrija tal-fidi li j˙addan. Irid jag˙mel attenzjoni biex ma jitkarkarx mill-kurrent ateu u sekularizzat tad-dinja li jwarrab il-veritajiet tal-fidi kif ippreΩentati mill-Ma©isteru infallibbli talKnisja u jibbanalizzahom. Irid ikun lest li jbati biex jag˙mel dan; irid ikun lest li jidher ‘fidil’ fis-sens dispre©jattiv tal-kelma; irid ikun tabil˙aqq fidil g˙all-Img˙allem tieg˙u li ma beΩax jissogra j˙alli t-teΩor tattag˙lim tieg˙u f’idejn il-Knisja wa˙danija tieg˙u.

Kif di©à g˙edna, is-sensus fidelium qieg˙ed flinseriment ta’ dawk li jemmnu fil-komunità ta’ fidi li ried Alla, ji©ifieri l-fidili mi©bura fil-komunità ta’ fidi. Min jag˙mel l-g˙aΩla Kattolika jrid jifhem li hu jag˙mel parti missensus fidelium meta jkun f’sintonija ma’ dak li jg˙allem il-Ma©isteru.

Joseph Camilleri

Mejju - Ìunju 2013

147

It-ta˙dita ta’ Fr Paul Murray

Óames ÇagÓqiet gÓall-millennju l-Ìdid (3) Traditional Dik l-eΩortazzjoni qawwija biex inqumu g˙ad-dinjità tal-vera natura tag˙na b˙ala Nsara Kattoliçi tag˙laq il-˙sibijiet li qsamna dwar l-ewwel “ittra” li ˙aΩΩiΩt g˙al din ilkonferenza, il-kelma “Awake”. It-tieni kelma li nissu©©erixxi biex tg˙in il-˙sieb tag˙na dwar l-ispiritwalità awtentika Kattolika hija l-kelma “Traditional”. B˙ala membri tas-Soçjetà tad-Duttrina Nisranija, Ωgur ma te˙ti©ux struzzjoni ming˙andi dwar l-importanza tattradizzjoni fil-˙ajja spiritwali.

Il-˙ajja spiritwali, kif tafu, ng˙ixuha dejjem fil-preΩent u tkun immirata bilfors lejn il-©ejjieni. Madankollu, spiritwalità Kattolika awtentika hija wkoll dejjem b’xi mod partikulari marbuta mal-img˙oddi u allura mat-tradizzjoni. Naturalment, l-ewwel ra©uni hija g˙ax kien fl-img˙oddi li Alla da˙al fl-istorja umana permezz ta’ Kristu.

G˙alhekk meta nie˙du sehem fil-Quddiesa, meta niççelebraw flimkien l-Ewkaristija, ittliet Ωminijiet, l-img˙oddi, il-preΩent u l-futur, iqumu fuq tag˙hom b’mod eççezzjonali.

Imkien dan mhu aktar çar jew spjegat tant tajjeb daqskemm fit-talba kbira dwar l-Ewkaristija ta’ San Tumas minn Aquino: “O Ikla Mqaddsa li fiha nirçievu lil Kristu, it-tifkira tal-passjoni tieg˙u hija m©edda (l-img˙oddi), ir-ru˙ timtela bil-grazzja (ilpreΩent), u r-rahan tas-seb˙ li ©ej jing˙ata lilna (il-futur).”

Nistg˙u ng˙idu li l-ispiritwalità Kattolika kollha tie˙u sura mill-kmand jew sej˙a li Kristu g˙amel fl-A˙˙ar Ikla meta, wara li ˙a l-˙obΩ u qasmu, tah lid-dixxipli u qal: “Ag˙mlu dan b’tifkira tieg˙i” - l-akbar tama

148

tag˙na b˙ala nies li jemmnu f’dik it-tifkira unika u feddejja. U dik hija r-ra©uni g˙aliex, meta a˙na naqbdu t-triq tal-ispiritwalità Nisranija awtentika, a˙na nistg˙u ntennu kliem Pierre Teilhard de Chardin: “Jiena pellegrin tal-futur ©ej lura minn vja©© li se˙˙ kollu kemm hu fl-img˙oddi.”

Il-kotba l-aktar kontemporanji dwar l-ispiritwalità, anki dawk Insara, jaslu jitkellmu biss dwar dak li xi drabi qed jissejja˙, fi fraΩi mhix tant feliçi, “the now moment” (il-mument ta’ issa). Ftit jew xejn juru apprezzament g˙ar-rwol li t-tradizzjoni g˙andha f’˙ajjitna, jew g˙at-teΩor tal-g˙a©eb li g˙addewlna – kwaΩi b’mod mirakoluΩ – permezz tal-Knisja minn ©enerazzjoni g˙al o˙ra. Il-kittieba kbira Amerikana, Flannery O’Connor, kienet konxja ˙afna tal-iskandli fi ˙dan il-Knisja ta’ Ωmienha. Madankollu, f’Lulju 1955 kitbet: “Na˙seb li l-Knisja hija l-unika realtà li ser tg˙inna nissaportu fiddinja terribbli li resqin lejha; l-unika ˙a©a li lill-Knisja tag˙milha sopportabbli hija li b’xi mod hija l-©isem ta’ Kristu li bih a˙na mitmug˙a.”

Kittieb Kattoliku ie˙or, J.R. Tolkien, mag˙ruf sew g˙all-ktieb The Lord of the Rings, f’ittra li kiteb lit-tifel tieg˙u dwar id-don talEwkaristija rrimarkalu: “Fost id-dlam ta’ ˙ajti, tant frustranti, inpo©©i quddiemek ˙a©a wa˙da li g˙andek t˙obb fuq l-art: is-Santissmu Sagrament … Hemm issib im˙abba, seb˙, ©ie˙, fedeltà u t-triq vera talim˙abbiet kollha tieg˙ek fid-dinja … dawk li qalb il-bniedem tixtieq.”

Din l-istqarrija ti©bed l-attenzjoni tag˙na lejn il-misteru tal-Quddiesa, kif ukoll lejn il-grazzja tal-g˙a©eb li hija tag˙na b˙ala

Kalendarju Museumin

membri tal-Knisja Kattolika. Meta fil-waqt tal-konsagrazzjoni nisimg˙u l-kliem “Dan hu ©ismi” u “Dan hu demmi”, a˙na nafu u nemmnu li Óuna u l-Mulej imqajjem millimwiet hu tassew preΩenti u ˙aj fostna. Di©à hija xi ˙a©a meraviljuΩa li anki sempliçement inkunu nistg˙u na˙sbu dwar Kristu, u li n˙arsu lura fl-img˙oddi u nag˙mlu t-tifkira tieg˙u. Imma dak li l-qalb tixtieq hu bil-wisq aktar minn hekk, aktar tal-g˙a©eb. Mhux biΩΩejjed li jiena sempliçement infakkar ilpreΩenza tieg˙u b˙ala ©rajja fil-passat. Le, qalbi tixxennaq hawn u issa li tag˙rfu filqsim tal-˙obΩ u tixxennaq li terfa’ l-kalçi kif hu kkmanda, u – g˙alkemm nara lili nnifsi mhux denn – nixrob id-demm tal-˙ajja u nirçievi lilu fl-esseri tieg˙i stess.

Ejja ma ninsewx li hija l-Knisja li tag˙tina din l-opportunità. Fejn aktar fid-dinja kollha nista’ nsib l-istess fidi, l-istess g˙arfien talverità, l-istess grazzja çerta fil-fehma li ©©edded l-Ewkaristija? Mhux g˙a©eb allura li l-˙ajja kollha u l-˙idma ta’ Dun Ìor© kienu mmarkati b’˙erqa ta˙raq li jkun u li j˙oss f’kollox mal-Knisja: “sentire cum Ecclesia”.

Darba hu stess irrimarka: “Il-bniedem ta’ Alla u ta’ Kristu Ìesù jsib l-eqqel fer˙ tieg˙u fl-Ewkaristija.” U darb’o˙ra: “Il-gost tieg˙u hu li jimmedita u jadura l-Ewkaristija g˙ax hu fuq li çert li l-istess Kristu li hu fil-glorja tal-Missier huwa realment, verament u sustanzjalment preΩenti fl-Ewkaristija.”

Kif tafu, il-Knisja hija Knisja kemm talqaddisin kif ukoll tal-midinbin. Il-qaddisin jispirawna u jimbuttawna ’l quddiem, imma wkoll naturalment jisfidaw bil-kbir il-medjokrità tag˙na. Xi drabi xi w˙ud jiskantaw kif tul is-sekli tant ir©iel u nisa ta’ ˙ajja qaddisa g˙aΩlu li jibqg˙u fil-Knisja, ©o istituzzjoni li fl-g˙ajnejn tad-dinja tidher tant korrotta. Imma l-qaddisin, minkejja l-idealiΩmu u l-passjoni tag˙hom, mhumiex Mejju - Ìunju 2013

idealisti arroganti. Qatt ma tg˙addilhom minn rashom, anki meta quddiemhom hemm bid-dieher stupidità u korruzzjoni grassa, li ja˙sbu biex jabbandunaw il-Knisja.

U g˙aliex? Wa˙da mir-ra©unijiet, nissuspetta li hija l-prinçipali, hija g˙ax huwa fil-Knisja biss li huma jistg˙u jisimg˙u l-kliem “Dan hu ©ismi, dan hu demmi”, u jafu b’çertezza assoluta li jkunu fil-preΩenza ta’ Kristu ˙aj, Óuhom u l-Mulej irxuxtat, it-twe©iba g˙al dak li qalbhom tant tixxennaq g˙alih. Dan b’xi mod jispjega l-fatt kif Santa TereΩa ta’ Avila, il-mistika kbira Karmelitana, fil-punt tal-mewt semg˙uha fl-a˙˙ar nifs tag˙ha tle˙˙en: “Irrodd ˙ajr ’l Alla li ser immut bint il-Knisja!”

Illum, f’dinja m©enna mill-medja, nibΩa’ li huma l-midinbin u mhux il-qaddisin li qed ji©bdu l-attenzjoni kollha. Hekk qed ji©ri partikularment dwar il-kaΩijiet relattivament isolati ta’ xi skandli kbar. B˙ala riΩultat ne˙lu bl-attenzjoni tag˙na fuq id-dettalji negattivi bil-periklu li nitilfu kompletament l-istampa s˙i˙a, l-ikbar verità. Kemm huwa f’waqtu g˙alhekk fis-sitwazzjoni tag˙na dan l-g˙ajdut qasir ta’ wie˙ed mill-ewlenin Missirijiet il-Knisja tal-bidu. Jikteb: “Si©ra wa˙da li taqa’ ©ol-foresta to˙loq aktar ˙oss u storbju minn foresta s˙i˙a li tkun qed tikber fis-skiet.”

Tassew, kontra qalbna nammettu li xi drabi l-Knisja tidher l-aktar f’dawk il-membri tag˙ha li jiΩbaljaw b’mod drammatiku, u b’konsegwenza l-g˙emejjel ˙Ωiena tag˙hom ji©bdu l-akbar attenzjoni. Imma l-Knisja hija wkoll dik “il-foresta s˙i˙a” ta’ r©iel u nisa tajbin, ˙ajjithom u ˙idmiethom bla daqq ta’ trombi u li fil-parti l-kbira d-dinja hemm barra ma tag˙tix kashom, mijiet u eluf bla g˙add, fosthom intom dixxipli ta’ Ìor© Preca, li jg˙addu ’l quddiem bil-grazzja u bil-kura©© tag˙hom: foresta s˙i˙a li tikber fis-skiet.

149

Óajja Museumina

L-irtiri li nagÓmlu Fil-MUSEUM, sa minn meta kont g˙adni Kandidat, kont nattendi regolarment g˙allirtiri mniΩΩla fl-ewwel Óadd ta’ kull xahar fil-Qasam fejn trabbejt u aktar tard f’Oqsma o˙rajn fejn b˙ala Soçju ©ejt ittrasferit.

Niftakar iΩ-Ωmien tas-snin sittin tas-seklu l-ie˙or u ftit wara wkoll meta l-irtiri talOqsma kienu jie˙du fit-tul. L-ewwel g˙allQuddiesa tas-sebg˙a flimkien, imbag˙ad fid-disg˙a jew ftit wara jibda l-irtir li kien jie˙u madwar sag˙tejn u nofs jew ftit iΩjed, bi ftit pawsiet Ωg˙ar. Fil-bidu ç-çelebrazzjoni tal-Mons Domini bil-kant kienet issir waranofsinhar, iΩda jien niftakarha tajjeb issir b˙ala l-ewwel materja ta’ filg˙odu.

Filg˙odu kien ikollna fila, wara ta˙dita (u ta˙dita o˙ra filg˙axija, iΩda din it-tieni wa˙da iΩjed tard bdiet issir filg˙odu), ilQag˙da u xi talb ie˙or.

Waranofsinhar konna ner©g˙u niltaqg˙u fit-tlieta g˙all-Unjoni, il-pa©na tax-xahar, ilqari mill-Kempis, xi kommemorazzjoni meta kienet ta˙bat f’dik il-©urnata, eΩortazzjoni u dixxiplina. Meta kien ja˙bat is-seba’ jum tax-xahar konna nag˙mlu l-Vestis Honoris u s-Soçji kienu jitolbu l-Kult Eptan©eliku b˙ala l-a˙˙ar materja. Óafna drabi fix-xitwa meta nispiççaw kien jil˙aq jidlam. Ftit kien ikollna ˙in g˙all-passi©©ata.

Fl-ewwel Óadd tax-xahar konna prattikament nag˙mlu ©urnata s˙i˙a filQasam. Is-Superjuri kienu jeΩortawna biex ma nitilfux l-irtiri, g˙alkemm meta konna Kandidati kellna wkoll l-istudju tal-iskola sekondarja fejn konna mmorru, kif ukoll xi drabi l-eΩamijiet.

Kien Ωmien ta’ dixxiplina u rigoroΩità u

150

s-silenzju konna nΩommuh. Niftakar iΩ-Ωew© tabelli bil-kelmiet bil-Latin ‘Serva Silentium’ (Ωomm is-skiet) u Memento Mori (ftakar filmewt) imqeg˙din fuq l-artal tal-kappella fejn konna nag˙mlu l-irtir, kif ukoll l-uΩu taç-çuqlajta minflok il-qanpiena. Donnu kien Ωmien ta’ aktar ubbidjenza u atti ta’ penitenza u l-©isem kien jidra dak it-tul u s-sagrifiççju. F’dak iΩ-Ωmien li qed insemmi ma tantx kont tisma’ tgergir u mqar il-poplu in©enerali kien i˙obb jattendi bi ˙©aru l-knisja anki g˙al çelebrazzjonijiet u prietki twal bla ma jiddejjaq.

L-irtiri bil-mag˙luq Kont g˙adni Kandidat meta mort g˙allewwel darba g˙al irtir bil-mag˙luq, l-ewwel fid-dar tal-Fran©iskani, Dar Porziuncola, Ba˙ar iç-Çag˙aq, u iΩjed tard fid-dar talÌiΩwiti, Mount St Joseph, Tar©a Gap, il-Mosta.

L-irtir bil-mag˙luq kien b˙al-lum, mifrux fuq tlett ijiem mill-Ìimg˙a filg˙axija salÓadd waranofsinhar, kemmxejn ftit tard.

G˙all-bidu dawn l-irtiri bil-mag˙luq kienu wkoll iffullati b’˙afna talb li jibda kmieni filg˙odu u jibqa’ sejjer sat-tard u bi tmien ta˙ditiet minn xi saçerdot jew patri mifruxin tul it-tlett ijiem. MaΩ-Ωmien beda jing˙ata iΩjed spazju g˙at-talb privat tal-individwu u minflok tmien ta˙ditiet bdew isiru erbg˙a li bdew jissej˙u riflessjonijiet. Il-˙in g˙allmeditazzjoni fil-kamra jew fil-©nien Ωdied u g˙alhekk l-irtir ma baqax daqstant imtaqqal b˙all-antik. Donna bdejna nifhmu li Alla jista’ jkellimna mhux biss fit-talb komunitarju jew fit-ta˙ditiet iΩda wisq iΩjed fis-silenzju ta’ wara. Madankollu na˙seb li dejjem kien isir il-©id spiritwali g˙ax fiΩΩmien ta’ qabel li qieg˙ed insemmi donnu

Kalendarju Museumin

l-poplu ta’ Alla kien g˙adu aktar irid jisma’ milli jissemma’ f’qalbu dak li jrid jg˙idlu Alla u aktarx kien g˙adu jrid, kif ng˙idu, kollox bl-img˙arfa, speçi ta’ “g˙idli int xi jrid Alla minni u jien nag˙mlu” u mhux wara r-riflessjoni ta’ min qieg˙ed imexxi toqg˙od fis-silenzju biex tipprova taqbad bis-sinçerità kollha x’irid Alla minnek.

IΩjed spazju g˙all-individwu FiΩ-Ωmien eqreb lejna li qeg˙din insemmu, anki l-irtiri tal-Oqsma tal-ewwel Óadd tax-xahar ˙adu xejra iΩjed moderna kif inhu xieraq. Illum qieg˙da ting˙ata wisq aktar wisa’ g˙all-meditazzjoni talindividwu u l-materji tal-irtir huma ftit jew wisq imΩewqin, ming˙ajr tul, biex is-Soçju jing˙ata iΩjed spazju fejn jid˙ol hu u Alla.

Nemmen li dan kien pass fid-direzzjoni t-tajba u bil-mod il-mod il-membri qeg˙din jidraw dan il-metodu li hu iΩjed adatt g˙aΩΩmien tal-lum. Mill-banda l-o˙ra fiΩ-Ωmien ta’ qabel forsi kellna iΩjed Soçji li setg˙u jit˙arr©u f’dawk id-diskorsi ta’ spiritwalità li konna nisimg˙u fl-irtiri u kul˙add kien i˙ossu jit˙e©©e© bil-kelma ˙ajja li kienet taslilna.

Il-©id spiritwali li jinkiseb Ner©g˙u g˙all-irtiri bil-mag˙luq. IlKummissjoni Óajja Spiritwali kull sena ta˙seb biex torganizza diversi rtiri bilmag˙luq (dan l-a˙˙ar anki rtir iggwidat) g˙all-membri adulti tag˙ha. Is-Soçjetà tixtieq ˙afna li jekk jista’ jkun kull Soçju, g˙all-anqas darba fis-sena, jattendi g˙al xi

Mejju - Ìunju 2013

wie˙ed minn dawn l-irtiri.

Il-©id spiritwali li jo˙ro© mill-irtiri bilmag˙luq Alla biss jista’ jkejlu. Alla dejjem ja˙dem ta’ Alla li hu; il-bniedem irid biss ikollu dispoΩizzjoni tajba u r-rieda li bilgrazzja ta’ Alla jinbidel g˙all-a˙jar. Il-bqija jag˙mlu Alla bis-sorpriΩi ˙elwin tieg˙u, Alla li jaf jitkellem fis-skiet tal-qalb malindividwu, imqar wara xrara ta’ kelma li tkun da˙let fil-mo˙˙ jew wara xi silta ta’ qari attent mill-kelma ta’ Alla.

L-g˙atx g˙al Alla Is-Soçju ©enwin, min-na˙a tieg˙u, g˙andu j˙oss il-bΩonn ta’ Alla. Dan il-bΩonn huwa mi©bur fit-talba sempliçi tal-Fundatur tag˙na Dun Ìor©: “Sinjur Alla, jiena g˙andi bΩonnok.” Dan il-bΩonn hu b˙al g˙atx qawwi g˙al Dak li hu wa˙du qaddis, qawwi u immortali. Huwa g˙atx klubi g˙al Ìesù, l-Iben ta’ Alla li sar bniedem. Huwa g˙atx g˙as-salvazzjoni li jag˙tina Ìesù u g˙allfer˙ veru li a˙na mxennqin g˙alih. Huwa Alla biss li jista’ jaqtg˙alna dan l-g˙atx.

Is-Soçju jrid i˙ossu b˙as-Salmista meta jg˙id: “B˙alma g˙aΩΩiela tixxennaq g˙allilma, g˙an-nixxig˙at tal-ilma ˙aj, hekk tixxennaq ru˙i g˙alik, o Alla ˙aj.” (S 42, 2) A˙na li rridu ng˙ixu din is-sej˙a rridu nsibu minn Ωmien g˙al ie˙or l-oaΩi fejn naqtg˙u l-g˙atx tag˙na. Mhux li kien kull Soçju u kull Kandidat i˙oss dan l-g˙atx u jmur lejn l-oaΩi fejn l-ilma tal-kelma ta’ Alla jista’ jitba˙ba˙ bih u jitnaddaf quddiem il-Mulej! Ìor© Borg

151

Soçjetà Museumina

Anniversarji missjunarji fl-2013 Dak li ΩΩomm g˙alik xi darba g˙ad titilfu iΩda dak li taqsam ma’ ˙addie˙or jibqa’ g˙andek u ˙add ma jkun jista’ je˙odhulek.

Fuq lapida ta’ qabar kien hemm dan il-˙sieb: “Dak li nfaqt spiçça. Dak li baqag˙li mhux tieg˙i. Dak li qassamt se nie˙du mieg˙i.”

Is-Sena 2013 hija sena ta’ anniversarji flistorja tal-missjoni tas-Socjetà Museumina: 30 sena minn meta morna l-ewwel darba s-Sudan, fl-Afrika, 20 sena minn meta morna l-ewwel darba l-Albanija, fl-Ewropa, u 10 snin minn meta morna l-ewwel darba l-Perù, fl-Amerika Latina. G˙alija personali ja˙bat ukoll l-40 sena minn meta mort f’pajjiΩ fil-Karibew, fejn il-Kattolçi kienu biss tlieta fil-mija tal-popolazzjoni u allura jista’ jitqies b˙ala pajjiΩ tal-missjoni g˙all-Knisja Kattolika.

Kull grazzja li Alla jag˙ti lil xi persuna individwali jew soçjetà qatt ma tkun g˙al dik il-persuna jew soçjetà nnifisha imma biex tinqasam mal-o˙rajn. Jiena n˙ossni grat lejn Alla u lejn is-Soçjetà g˙all-grazzji speçjali li tani. Kien g˙alhekk li ˙assejt ilbΩonn li nikteb dawn ir-riflessjonijiet biex ilgrazzji li qlajt naqsamhom ma’ ˙addie˙or.

G˙al min qabeΩ il-˙amsin sena, tletin sena ilu qisu lbiera˙ iΩda min illum huwa ta˙t l-erbg˙in Ωgur li ma jiftakarx x’©ara fisSoçjetà tletin sena ilu.

Li persuna lajka tkun missjunarja mhix xi ˙a©a ©dida fil-Knisja g˙ax sa minn Ωmien l-Appostli ˙afna minn dawk li xerrdu r-reli©jon Nisranija kienu lajçi. IΩda maΩΩmien tista’ tg˙id li l-qassisin u r-reli©juΩi biss bdew imorru l-missjoni. Sa ˙amsin sena ilu, biex persuna lajka tmur il-missjoni kienet trid b’xi mod tid˙ol ta˙t il-kappa

152

ta’ ordni reli©juΩ li jinsab fil-missjoni.

Veru li a˙na fis-Soçjetà fta˙na l-Oqsma flAwstralja sa mill-1956, iΩda min kien imur hemm kien jemigra u jissetilja f’dak il-pajjiΩ b˙ala çittadin. Is-sej˙a ta’ missjunarju hi xi ftit differenti g˙aliex ©eneralment ilmissjunarju jmur f’pajjiΩ fejn il-livell talg˙ajxien u l-istat tal-Knisja huma ˙afna ag˙ar minn dawk ta’ pajjiΩu. Barra minn hekk hu qatt ma jissetilja fl-art tal-missjoni u jista’ jitlaq minnha minn ˙in g˙al ie˙or, jew g˙ax ji©i mitlub mis-superjuri tieg˙u, jew g˙ax jitkeçça, jew g˙al ra©unijiet ta’ sa˙˙a jew min˙abba nuqqas ta’ sigurtà.

B˙ala Ωag˙Ωug˙ fis-Soçjetà kont naffaxxina ru˙i nisma’ fuq il-missjoni u dejjem xtaqt li xi darba nkun nista’ naqsam il-grazzji li Alla tani ma’ min hu inqas ixxurtjat minni.

Din ix-xewqa kompliet tikber fija sa ma lestejt l-istudji tieg˙i professjonali b˙ala g˙alliem. Però ma stajtx nara Ωbokk g˙al din ix-xewqa, g˙al diversi ra©unijiet. Biex tmur il-missjoni kont trid tkun qassis jew reli©juΩ, ˙a©a li qatt ma ˙assejtni msejja˙ g˙aliha. Barra minn hekk tant kont in˙oss li s-sej˙a ta’ g˙alliem hi g˙aΩiΩa g˙alija li ma stajtx nirrinunzja g˙aliha. Barra minn hekk fis-Soçjetà tant kont in˙ossni f’posti li ma stajtx nimma©inani nissagrifika din issej˙a biex insir qassis jew reli©juΩ. Li tmur il-missjoni u tinqata’ mill-MUSEUM kont naraha telfa u mhux reb˙a. Fuq kollox ma stajtx nimma©ina kif il-MUSEUM, li twieled u kiber f’kultura Maltija, jista’ jiffunzjona barra minn Malta. G˙alkemm fis-Soçjetà kont kuntent, kont nixtieq xi ˙a©a aktar.

Alla, min-na˙a tieg˙u, qatt ma jwebbilna b’xewqat li mhux be˙siebu jwettaqhom.

Ir-risposta g˙al dawn id-diffikultajiet kollha

Kalendarju Museumin

©iet minn fejn ma kontx qed nistennieha. Fl-1973 ©ietni l-possibiltà li mmur nistudja g˙al tliet snin fl-Università talWest Indies biex niggradwa fix-xjenza. Din l-opportunità rajtha b˙ala passaport biex ’il quddiem, jekk immur il-missjoni, ikolli l-kwalifiki neçessarji.

Saçerdot bravu SaleΩjan, eks Soçju tal-MUSEUM, kien issu©©erieli li din is-safra tieg˙i tista’ tkun opportunità biex ilMUSEUM jixxettel fil-Karibew.

Fil-fatt sitt ijiem biss wara li wasalt fil-gΩira ta’ Barbados bdejt ng˙allem klassi duttrina fil-parroçça ta’ Our Lady Queen of the Universe. G˙al tliet snin, Óadd wara Óadd, kont niltaqa’ ma’ grupp ta’ adolexxenti bniet u subien ta’ karna©©jon kannella jew iswed u ng˙allimhom irreli©jon bl-istil tal-MUSEUM. Din l-attività komplejt inwettaqha kemm domt nistudja, sa˙ansitra fil-vaganzi tas-sajf. Tant rajt konkorrenza tajba minn dawn l-adolexxenti, kemm f’dik li hi assidwità kif ukoll f’dawk li huma numri, li ma kien baqag˙li l-ebda dubju li l-MUSEUM jista’ jkun validu f’kull pajjiΩ li fih imorru s-Soçji. Bl-approvazzjoni tas-Superjur Ìenerali Francis Saliba kont g˙amilt kuntatti mal-isqof tal-post biex nibdew is-Soçjetà tal-MUSEUM f’Barbados.

Din il-˙olma ma se˙˙itx g˙al ra©unijiet li ma kinux fil-kontroll tag˙na, imma x-xewqa g˙all-missjoni ma mitetx. Kellhom jg˙addu g˙axar snin o˙ra biex din il-˙olma saret realtà bil-mawra tal-ewwel Ωew© Soçji fis-Sudan fil-15 ta’ Lulju 1983.

Minkejja li di©à g˙addew tletin sena minn meta s-Soçjetà bdiet il-missjonijiet tag˙ha, g˙ad hawn diversi Soçji li ma jemmnux f’din l-attività missjunarja. Xi w˙ud jarawha b˙ala ˙ela ta’ nies li jistg˙u jkunu Mejju - Ìunju 2013

validissmi g˙al Malta tag˙na. O˙rajn i˙ossu li anke Malta saret art tal-missjoni u allura m’hemmx g˙alfejn nibag˙tu s-Soçji barra minn Malta. O˙rajn ikejlu s-suççess tal-missjonijiet min-numru ta’ Soçji li inkorporaw fil-missjoni s’issa. Jista’ jkun li dawn it-talin huma ©enwini u jirra©unaw hekk g˙ax tassew i˙ossu g˙as-Soçjetà. Però jibqa’ l-fatt li dan ir-ra©unar hu nieqes mill-viΩjoni. Kieku l-Appostli baqg˙u biss fil-Palestina, kieku r-reli©jon ta’ Kristu llum mhix Kattolika u probabbilment kienet tispiçça mal-qerda ta’ Ìerusalemm fis-sena 70 WK. Dak li ma naqsmuhx ma’ ˙addie˙or aktarx li jitte˙dilna u nitilfuh a˙na wkoll. Imma dak li naqsmu ma’ ˙addie˙or jissa˙˙a˙ u jikber. Pjanta li tikber ˙afna f’pajjiΩ wie˙ed tista’ xi darba tinqered jekk jaqa’ l-mard f’dak il-pajjiΩ. IΩda pjanta li tikber f’diversi pajjiΩi mhux façli tinqered, anke jekk jaqa’ l-mard fil-pajjiΩ fejn twieldet. Hekk ukoll isSoçjetà Museumina. Wara kollox, jekk a˙na tassew ulied San Ìor© Preca kif se nwettqu l-karba tieg˙u li l-Evangelju jixtered maddinja kollha jekk nibqg˙u marbutin ma’ Malta u G˙awdex?

Frans Zahra 153

Riflessjoni

Jekk jgÓidu hekk, ikun biÛÛejjed!

Kemm tisma’ kummenti meta jmut xi ˙add!

Min jg˙id ˙a©a u min jg˙id o˙ra. Óafna drabi jo˙ro© dak li jkun poΩittiv dwar ilpersuna, it-tajjeb li tkun g˙amlet f’˙ajjitha.

Tiskanta kemm ikun hemm ˙wejje© mo˙bijin, g˙emejjel li jinkixfu biss wara l-mewt, anki g˙ax min g˙amilhom ikun opra b’çerta satra jew ma kienx jixtieq li ˙addie˙or isir jaf b’g˙emilu ˙lief wara li jkun miet. Meta jmutu nies ta’ çertu kalibru, ilkummenti jkunu aktar!

Jien in˙obb ninnota x’jg˙idu meta jmut xi ˙add li jkun ˙afna qrib il-Knisja, b˙al xi qassis, reli©juΩ, lajk impenjat, eçç. Tiskopri kemm ikun ˙adem b’im˙abba u dedikazzjoni.

Tinnota kemm ikun ta mill-˙in tieg˙u, kemm ©era, qarar, qaddes, ivvja©©a.

Xi kultant nibqa’ mistag˙©eb u nistaqsi kif kien ila˙˙aq ma’ dan kollu? Però, minkejja li llum iktar minn qatt qabel wie˙ed façli jikteb u jaqra fuq il-mezzi soçjali, ninnota li fost il-kummenti kollha ta’ tif˙ir u apprezzament ftit jew rari niltaqa’ ma’ xi espressjoni b˙al ‘Imma kemm kien i˙obbu lil Ìesù’ jew ‘Kemm kien isemmi u jitkellem fuq Ìesù’ jew ‘Kemm kien ˙a©a wa˙da ma’ Ìesù’. Qisu Ìesù ma jissemmiex fit-tif˙ir li jing˙ata u filkummenti! Qisu lil Ìesù nibΩg˙u nsemmuh.

Jalla din tkun biss ommissjoni minn min ikun qed jikkummenta u ma tkunx ilverità li g˙exet dik il-persuna li ©iet nieqsa!

Alla˙ares!

154

Jien nemmen li l-opri tajbin tag˙na nag˙mluhom g˙ax in˙obbu lil Ìesù, imma l-fervur tag˙na lejh irid inissel stag˙©ib ukoll f’min qed jismag˙na u jarana. Meta niltaqa’ ma’ xi biografija dwar San Frangisk, in˙obb nag˙tiha titwila u dejjem ninnota n-nar jaqbad li kellu f’qalbu g˙al Kristu u li xtaq ixandru ma’ kullimkien. Ninnota kif ilfer˙ tieg˙u kien jittie˙ed, sforz l-entuΩjaΩmu li kellu! In-nies kienet tara lil Ìesù ˙aj fih, kif kienu jaraw fil-Kurat ta’ Ars u xejn inqas f’San Ìor© Preca.

Kellhom ˙abta kif l-isem ta’ Ìesù jdewquh lin-nies b’tant ˙lewwa li jibqa’ fuq ilsienhom u f’qalbhom!

Qed nikteb dawn il˙sibijiet qabelxejn g˙ax in˙oss li g˙andna nuru biç-çar li a˙na n˙obbu lil Ìesù u rridu li min jiftakarna jiftakarna wkoll g˙alhekk, b’mod speçjali a˙na l-membri tas-Soçjetà Museumina.

Jalla jiftakru u jsemmu kemm g˙allimna, kemm ippritkajna, kemm ˙ri©na bit-tfal, kemm konna nie˙du paçenzja bihom, kemm ˙abbejniehom, imma na˙seb ikun nuqqas kbir jekk ma n©eg˙luhomx jg˙idu fuqna kemm konna n˙obbu lil Ìesù, kemm konna qrib tieg˙u, kemm konna nsemmuh f’˙ajjitna. L-isem Ìesù tant irid ikun fuq fommna u qalbna li l-ewwel kumment fuqna g˙andu jkun dwar ir-relazzjoni tag˙na mieg˙u.

Kalendarju Museumin

Dawn il-˙sibijiet tqanqlu minn ktieb li qrajt dan l-a˙˙ar, ‘Be a Man’ ta’ Fr Larry Richards.

Fih dan il-qassis jirrakkonta kif darba g˙adda minn esperjenza stramba. Kien g˙adu kif ta l-ewwel prietka tieg˙u bit-titlu “A˙na lkoll imsej˙in biex inkunu qaddisin”.

Id-direttur li kien jg˙inu fil-formazzjoni u li kellu ji©©udikah qallu: “Qabel xejn, Larry, jien ma rridx insir qaddis! It-tieni, min ta˙seb li inti int biex tg˙id lin-nies biex isiru qaddisin?” Ixxukkjat, Fr Larry wie©bu: “Ma ta˙sibx li hu xog˙ol il-qassis li jsejja˙ in-nies g˙all-qdusija fi Kristu?” Id-direttur wiegbu: “Le, dak mhux ix-xog˙ol tal-qassis!

Xog˙lok hu li tg˙id lin-nies li Alla j˙obbhom u li kollox ikun sew!”

Xi kultant tibqa’ bla kliem meta tiltaqa’ ma’ diretturi li ja˙sbuha b’dan il-mod. Jekk ma nsirux qaddisin jew ma jkollniex g˙all-anqas ix-xewqa li nsiru qaddisin, x’se nsiru?

Jista’ jkun li anki fis-sej˙a tag˙na nsibu min mhux f’relazzjoni intima ma’ Ìesù u g˙alhekk ifixkilna u ma jg˙inniex biex insiru qaddisin! Ìesù mieg˙u kellu appostlu li kien ifixkel! U a˙na wkoll nistg˙u nsibu min minflok jg˙inna jfixkilna jew jaqtg˙alna qalbna anki bi kliemu. U dan g˙ax l-individwu ma jkunx da˙al f’relazzjoni intima ma’ Ìesù. Min ma jkunx f’relazzjoni ta’ m˙abba ma’ Ìesù jibqa’ jdur mieg˙u nnifsu u ma jag˙milx dak li jixtieq Ìesù minnu. U g˙alhekk ma jsirx qaddis g˙ax

Mejju - Ìunju 2013

jag˙mel li jrid hu u li jog˙©ob lilu biss! Innies li jarawk u jisimg˙uk ta˙seb li jistg˙u jindunaw li inti g˙andek relazzjoni ma’ Ìesù, li Ìesù huwa dak li fuqu ddur il-˙ajja tieg˙ek? Kieku kellek tmut illum, x’jg˙idu l-iktar fuqek in-nies? Dan Fr Larry jkompli jirrakkonta li kien hemm ˙afna qassisin li lilu ma kinux i©ibuh, li kien idejjaqhom, li ma kinux i˙obbuh! Però, ˙a©a tal-g˙a©eb, anki dawk li ma kinux jie˙du gost mieg˙u kienu jistqarru ˙a©a wa˙da: “Fr Larry loves Jesus Christ!” Dak çertifikat, eh! Wara li sama’ din l-istqarrija, Fr Larry qal: “Tajjeb, jien OK mela jekk dan hu dak li l-g˙edewwa tieg˙i jg˙idu fuqi! Din ˙a©a tajba.” Kien jammetti li hu imperfett, jirrabja, g˙andu ˙alqu kbir u jbati minn ruxxmata imperfezzjonijiet o˙ra. Imma Fr Larry j˙obb lil Ìesù! Kien jammetti wkoll li jixtieq i˙obb lil Ìesù iktar milli ja˙sbu n-nies. Kien jaf li façli tipprietka imma diffiçli tg˙ix dak li tipprietka. Mela kura©©! Minkejja kollox, ejjew ninnamraw ma’ dan Ìesù, in˙obbuh u l-fer˙ tag˙na jkun jittie˙ed.

Jalla n-nies jindunaw b’din ir-relazzjoni ˙ajja u intima ma’ Ìesù. Jalla meta mmutu u Ìesù jkun qed jg˙annaqna mieg˙u g˙al dejjem, in-nies fid-dinja ming˙ajr ma jkunu jafu jkunu qed ilissnu u jitkellmu fuq din ittg˙anniqa eterna tag˙na biex Ìesù jibqa’ fuq fommhom u huma wkoll jixxennqu biex i˙obbuh!

Kevin Scicluna

155

Apprezzament

Pawla Grima Il-Ktieb tal-Proverbji jg˙idilna: “Mara ta’ ˙ila min isibha? Tiswa ˙afna aktar mill-©awhar.”

(31,10) Fil-fehma tag˙na dan il-proverbju kien joqg˙od ˙afna g˙as-Soçja Pawla Grima.

Pawla twieldet nhar it-8 ta’ Novembru 1922 u kienet it-tieni minn fost tliet ulied. Ilfamilja tag˙ha ma kinetx wa˙da ta’ skola u b˙al ˙afna familji fis-Si©©iewi kienet taqla’ l-g˙ajxien tag˙ha billi ta˙dem fl-g˙elieqi.

Kien f’dan l-ambjent li Pawla g˙exet it-tfulija tag˙ha u g˙alhekk hija tg˙allmet tkun ˙abrieka u tafda fil-providenza ta’ Alla.

Il-Qasam tas-Si©©iewi jaf il-bidu tieg˙u lil xi Soçji mill-Kottonera li min˙abba l-gwerra fittxew post iktar trankwill. Huma ˙abirku kemm fel˙u biex jiksbu l-permessi me˙tie©a u jift˙u Qasam ©ewwa r-ra˙al fejn sabu r-refu©ju tag˙hom. Wisq probabbli din kienet l-ewwel darba li Pawla kellha kuntatt mal-MUSEUM. Il-Qasam tas-Si©©iewi nfeta˙ f’Awwissu tal1941.

Pawla saret Kandidata fl-ewwel Çerimonja tal-Kandidati fil-Qasam tas-Si©©iewi, fid29 ta’ Ìunju 1942. Hija aççettat li ting˙ata kompletament lil Alla nhar l-24 ta’ Ìunju 1943 fl-età ta’ g˙oxrin sena meta ng˙aqdet masSoçjetà Museumina. Barra x-xog˙ol fl-g˙elieqi hija kienet tie˙u ˙sieb id-dar, b’mod speçjali meta l-©enituri tag˙ha mardu. Madankollu, minkejja li x-xog˙ol tad-dar ma kienx jonqos, hija dejjem kienet tag˙mel minn kollox biex tibqa’ tattendi fil-Qasam. Meta missierha ma kienx jifla˙, hija xorta wa˙da baqg˙et tag˙ti sehemha. Ta’ kuljum kienet tinΩel tg˙allem il-katekiΩmu, titla’ d-dar biex tag˙ti l-ikel lil missierha u ter©a’ tinΩel il-Museum biex ma titlifx l-Assenjatur. Iktar tard, meta sa˙˙itha ma baqg˙etx tippermettilha li tg˙allem, hija xorta kienet tattendi u tg˙id kelma ta’ ©id lill-©enituri li kienu jkunu qed jistennew lil 156

uliedhom. Kienet tg˙idilhom ukoll ir-RuΩarju.

Meta fil-Qasam kienu jinbidlu s-Superjuri, Pawla dejjem kienet tfittex li tag˙ti s-sapport tag˙ha lis-Superjura l-©dida.

Kienet tag˙ti sehemha mhux biss fil-Qasam tas-Si©©iewi imma wkoll fis-Soçjetà kollha.

Kienet tg˙in fit-tisjir meta kien ikun hemm xi rtiri fil-Qasam tan-Naxxar. Kienet ukoll iΩΩur is-Soçji anzjani biex tqawwilhom qalbhom u tag˙mlilhom ftit kumpanija. Pawla kienet tag˙mel minn kollox biex ixxerred il-kelma ta’ Alla u kull meta kienu joffrulha biex tmur tirrakkonta l-esperjenza tag˙ha b’rabta ma’ Dun Ìor© kienet tag˙mel dan bi ˙rara, anke fuq Radju Marija.

Imma fuq kollox Pawla kienet bniedma ta’ talb. Kull meta konna nkunu flimkien, kemm fil-Qasam u anke f’xi waqtiet ta’ rikreazzjoni barra mill-Qasam, hija kienet tfakkarna flArlo©©. Fil-˙in liberu tag˙ha kienet dejjem tg˙id it-talba tar-RuΩarju u kienet tag˙mel minn kollox biex tie˙u sehem fil-Quddiesa ta’ kuljum, anke meta ma tantx kienet tifla˙ timxi.

Nistg˙u ng˙idu li Pawla kienet g˙all-Qasam tag˙na eΩempju çar ta’ dak li Dun Ìor© kellu f’mo˙˙u li Soçja g˙andha tag˙mel fil-˙ajja ta’ kuljum. Kienet Soçja sempliçi, umli, ferri˙ija u dejjem bi tbissima. G˙alkemm kellha ˙ajja sempliçi, hija kellha post importanti fil-˙ajja ta’ ˙afna tfal, ©enituri, Soçji u persuni o˙ra li permezz tag˙ha ltaqg˙u ma’ Ìesù aktar mill-viçin. Pawla marret tiltaqa’ ma’ dak li g˙alih hija tat ˙ajjitha nhar l-14 ta’ Jannar 2013. G˙alkemm m’g˙adhiex mag˙na hija se tibqa’ f’qalbna u fl-eΩempji tajba li tatna.

Ag˙tiha, o Mulej, il-mistrie˙ ta’ dejjem.

Is-Superjura u s-Soçji – Qasam tas-Si©©iewi

Kalendarju Museumin

Assenjatur

Noti mill-Kummissjoni tal-Assenjatur Infakkru li l-Assenjatur huwa laqg˙a dinamika ta’ formazzjoni permanenti u talb g˙alina s-Soçji u l-Kandidati. Min˙abba l-importanza ta’ din il-laqg˙a, l-g˙anijiet tag˙ha je˙tie© li jkunu l-˙in kollu çari u definiti biex inkunu nafu fejn sejrin u x’irridu. L-g˙anijiet talAssenjatur jiddeterminaw x’kontenut u x’materjal g˙andu jkun hemm fih, il-metodi u r-relazzjonijiet li g˙andhom jin˙olqu bejn il-membri, u l-attitudnijiet me˙tie©a biex din il-laqg˙a ssir sewwa. Barra minn hekk, l-g˙anijiet huma me˙tie©a biex issir evalwazzjoni regolari ˙alli ninteb˙u x’ikun isir u x’ikun g˙addej fi ˙dan il-grupp tal-Assenjatur u b’hekk inkunu nistg˙u ni©©eddu kontinwament. L-Assenjatur hu l-mezz intenzjonat g˙allformazzjoni ©enerali tal-membri tas-Soçjetà biex jintla˙qu l-finijiet tal-g˙aqda, ji©ifieri ‘l-qdusija tal-membri tag˙ha’ u ‘t-tixrid tat-tag˙lim Nisrani’.

Il-formazzjoni tal-Assenjatur mhix biss a©©ornament tal-mo˙˙ iΩda fuq kollox dispoΩizzjoni fil-fond tal-qalb biex inkunu u nibqg˙u strument adatt g˙al appostolat dejjem aktar effikaçi.

B’dan il-mod il-formazzjoni permanenti sserra˙ fuq il-kapaçità u l-attitudni tal-individwu li jsir jaf dejjem aktar u mhux jistrie˙ fuq kemm di©à jaf. G˙alhekk l-Assenjatur irid: a. jag˙mel mill-membri nies li g˙andhom il-©ibda g˙at-tag˙lim b˙ala wa˙da mid-doti indispensabbli tag˙hom; b. jiΩviluppa fihom il-kapaçità li jitg˙allmu we˙edhom permezz ta’ qari, tiftix, riçerka u qsim ta’ tag˙rif; ç. jiΩviluppa fihom il-kapaçità tat-ti©did, l-a©©ornament u fejn hemm bΩonn anke t-tibdil; d. jag˙mel mill-membri nies konxji mill-fatt li g˙andhom x’jitg˙allmu u g˙andhom x’jg˙allmu; e. jo˙loq fihom sens kritiku poΩittiv g˙al dak kollu li hemm madwarhom.

“Qsim ta’ qari” Wara li bi Ωvista l-“Qsim ta’ qari” ma ©iex assenjat fil-˙ar©a li g˙addiet, il-Kummissjoni tinnota bi pjaçir li numru sabi˙ ta’ Soçji u Kandidati kienu laqg˙u b’entuΩjaΩmu dan l-eΩerçizzju li qeg˙din nassenjawh darbtejn f’xahar. F’dan l-eΩerçizzju s-Soçji u l-Kandidati jaqsmu dak li jkunu qeg˙din jaqraw. Dan jista’ jkun mir-rivisti tas-Soçjetà, rivisti o˙rajn reli©juΩi u kotba u rivisti o˙rajn li g˙alkemm ma jkunux reli©juΩi imma fihom x’tirrifletti.

Wie˙ed jista’ wkoll jitkellem fuq xi ˙a©a bis-sens li jkun qara dwarha fl-internet.

Is-Superjur jista’ jassenja din il-materja lil xi ˙add differenti kull darba, xi ˙add li jkun im˙ejji bi ktieb jew kitba partikulari. Wara li jag˙mel l-espoΩizzjoni tieg˙u, jag˙ti ˙in lillo˙rajn jg˙idu tag˙hom.

Is-Sentenzi Minn din is-sena er©ajna bdejna nassenjaw is-sentenzi fl-Assenjatur. Tajjeb li s-Superjur ifakkar minn ©ranet qabel li ˙a ssir din il-fila li m’g˙andhiex tie˙u iktar minn ˙ames minuti kull darba. Wie˙ed g˙andu jipprova jitg˙allem sentenza ©dida.

Mejju - Ìunju 2013

157

Is-Sibt 4 ta’ Mejju 2013

Salm 26 (25) • Óin fis-skiet (3 minuti): Itlob lill-Mulej jag˙tik il-grazzja li tin˙eles mill-biΩg˙at u li tkun miftu˙ g˙al dak li Hu qed jitlob minnek, li t˙alli lilek innifsek tkun iffurmat u mmexxi mill-Óallieq tieg˙ek li tant i˙obbok.

• Talba flimkien: “Spirtu s-Santu Alla, dawwal is-sensi u kebbes il-qalb tal-iskulari ta’ Ìesù Kristu. Ammen.”

• Is-Servjent li se jmexxi l-Qag˙da jg˙id: “Is-Sinjur Ìesù Kristu mag˙na.” Il-membri jwie©bu: “Lilu unur u glorja g˙al dejjem ta’ dejjem. Ammen.”

• Introduzzjoni g˙as-Salm: Dan hu Salm li jesprimi lment individwali. Imma s-Salmista ftit li xejn jilmenta, u ftit jitlob li jkun me˙lus mill-g˙edewwa: aktar jis˙aq fuq li hu bla ˙tija, u li g˙alhekk it-talb tieg˙u g˙andu jkun mismug˙ (ara SS 7, 4-6; 17, 3-5).

• Taqsim: a) 1-2: sej˙a g˙all-©ustizzja g˙ax hu bla ˙tija. b) 3-8; jistqarr li hu j©ib ru˙u sewwa g˙ax g˙amel dejjem it-tajjeb u qatt il-˙aΩin. ç) 9-11: talba bi lment fuq il-midinbin. d) 12: weg˙da ta’ radd il-˙ajr.

• Wie˙ed mill-membri jaqra s-Salm.

• Esi©eΩi ˙afifa (5 minuti) • Is-Salm jista’ jer©a’ jinqara f’kor li jalterna. Importanti li jinqara fi spirtu ta’ talb.

158

• Talb personali (15-il minuta): Il-membri jistg˙u jo˙or©u mill-kamra fejn tkun qed issir il-Qag˙da. L-importanti li wie˙ed isib post komdu biex jitlob. Kull membru g˙andu jer©a’ jaqra s-Salm bil-mod, jieqaf fuq dik il-kelma, fraΩi, sentenza, eçç li tolqtu biex i˙alli lis-Sinjur Alla jkellmu.

• Talb flimkien (10 minuti): Il-membri g˙andhom jaqsmu ma’ xulxin irriflessjonijiet u t-talbiet li jkunu g˙amlu wa˙edhom. Kul˙add g˙andu jie˙u sehem, imqar jirrepeti kelma jew vers li jkun laqtu.

• Kant: Innu ta’ tif˙ir.

• Proponiment: Ftit ˙in fis-skiet biex ilmembri jag˙mlu proponiment personali.

Wara, dak li nkunu pproponejna naqsmuh ma’ xulxin.

• Nota: Importanti li waqt il-Qag˙da jin˙oloq ambjent ta’ talb.

Kalendarju Museumin

Is-Sibt 11 ta’ Mejju 2013

Is-Sibt gÓall-bniedem (Mark 2, 13-28) Punti ta’ g˙ajnuna g˙ar-riflessjoni mis-Servjent: • Levi hu l-istess Mattew l-Evan©elista. San Mark isejja˙lu bl-isem inqas mag˙ruf ta’ Levi forsi biex ja˙bi l-img˙oddi tieg˙u.

Il-qawwa tar-rakkont tinsab fil-fatt li l-kittieba skandalizzaw ru˙hom g˙ax Ìesù kiel mal-midinbin, iΩda l-missjoni tieg˙u kienet proprju dik ta’ feddej (v.17).

• Strettament il-Lhud kienu obbligati jsumu biss fil-Jom Kippur, il-Jum tal-Penitenza, iΩda l-FariΩej, id-dixxipli tal-Battista u Lhud devoti o˙ra kienu jsumu wkoll kull nhar ta’ Tnejn u Óamis. Ìesù ma kienx kontra s-sawm sakemm dan ma jsirx g˙al g˙ajnejn in-nies, tant li skont idDidakè l-ewwel Insara kienu jsumu nhar ta’ Erbg˙a u nhar ta’ Ìimg˙a.

• It-tag˙lim ©did tal-Evan©elju, imxebbah mad-drapp ©did u nbid ©did (v.21-22), ma jistax jaqbel ma’ dak tal-Lhud li qdiem bil-formaliΩmu legali u kulturali.

• L-osservanza tas-Sibt, kmandament mog˙ti minn Alla g˙all-©id tal-bniedem (EΩodu 20, 8-11), il-Lhud g˙amluha toqol kbir b’restrizzjonijiet bla sens. Ilqtug˙ taΩ-Ωbul kien biss wie˙ed minn 39 ˙idma pprojbita nhar ta’ Sibt mirRabbini Lhud.

G˙ajnuna g˙ar-riflessjoni personali fis-skiet • Kemm kont “marid” qabel ma ˙assejt il˙tie©a li jkollok tabib spiritwali?

Mejju - Ìunju 2013

• Meta Ìesù jsejja˙lek, inti kif twie©eb?

• Kif t˙ares lejn il-midinbin? T˙obbhom jew twarrabhom?

• L-inbid ©did ta’ Ìesù kif faqa’ d-dami©©ani qodma tieg˙ek?

• Qatt kont imwe©©a’ mis-Soçjetà tieg˙ek?

Minn regoli applikati b’mod legalistiku?

G˙aliex ji©ri dan?

• X’ji©i qabel ir-regoli kollha li jistg˙u jag˙mlu l-bnedmin?

• Kemm jg˙inek is-sawm biex issir bniedem iktar g˙all-qalb ta’ Alla?

Interrogatorju tal-Fundatur • Tista’ inti taqta’ qalbek meta Alla tana ’l Ibnu biex ja˙frilna?

• Ta˙seb inti li Alla g˙andu qalb jirrifjuta talba umli ta’ bniedem niedem?

• Jekk tbeΩΩg˙ek il-©ustizzja g˙ax ma t˙arisx lejn il-˙niena li hi l-attribut l-iktar palpabbli g˙alina?

• Fhimt inti xejn il-kelma ta’ Kristu li j˙alli d-disg˙a u disg˙in nag˙©a biex ifittex ilwa˙da mitlufa?

Hawn il-membri jaqsmu ma’ xulxin irriflessjonijiet u t-talb li jkunu g˙amlu we˙idhom.

Proponiment • Nipproponu li meta nkunu ttentati g˙addnub in˙arsu dejjem lejn il-©ustizzja ta’ Alla, iΩda jekk naqg˙u fid-dnub in˙arsu lejn il-˙niena tieg˙u.

159

Is-Sibt 25 ta’ Mejju 2013

Il-bniedem interjuri (Efesin 3, 1-21) Punti ta’ g˙ajnuna g˙ar-riflessjoni mis-Servjent: • Fl-ewwel tlettax-il vers San Pawl jikteb bil-mod partikulari tieg˙u: idea ©©ib lil o˙ra, bi kliem im˙e©©e© ˙iere© mill-qalb, bla ma jag˙ti kas tar-regoli grammatikali Griegi. L-ewwel jg˙id li kellu tag˙rif speçjali tal-misteru tas-sej˙a tal-©nus (v.1-6), imbag˙ad jg˙addi biex ifisser is-sej˙a li kellu biex ixandar dan il-misteru (v.17-13).

• L-a˙˙ar tmien versi (14-21) huma talba li San Pawl jag˙milha g˙arkupptejh, xi ˙a©a li turi l-˙erqa li biha talab. Huwa jitlob g˙all-qawwa spiritwali, li Kristu jg˙ammar g˙al dejjem fil-qlub u g˙allg˙aqda fl-im˙abba, li huma l-qofol tal-˙ajja Nisranija. Bihom biss jista’ n-Nisrani jifhem il-kobor tal-im˙abba ta’ Kristu fid-dimensjonijiet tag˙ha kollha.

It-talba tag˙laq b’dossolo©ija, kliem ta’ tif˙ir lil Alla li ja˙dem fin-Nisrani g˙ax Hu mimli qawwa u kapaçi jag˙mel wisq iΩjed milli l-bniedem jista’ jitlob u ja˙seb.

G˙ajnuna g˙ar-riflessjoni personali fis-skiet • Ix-xewqa kbira ta’ San Pawl kienet li jag˙mel lil Kristu mag˙ruf. Óajtek hija mmexxija minn din ix-xewqa?

• Liema tip ta’ nies i˙ossuhom skomdi fil-komunità Nisranija tieg˙ek? X’tista’

160

tag˙mel biex twaqqa’ l-˙itan tal-firda?

G˙aliex huwa importanti li dan isir?

• Fiex jisfidak il-Van©elu tal-g˙aqda (v.6)?

Fejn jid˙lu l-missjonijiet tal-Knisja, l-im˙abba g˙all-foqra u l-anzjani, irrazziΩmu u s-sessiΩmu?

• Kif tistenna li se tinbidel hekk kif issir iktar kunfidenti fl-im˙abba ta’ Kristu?

Interrogatorju tal-Fundatur • Qatt osservajt lil min Alla jag˙Ωel bi strument g˙all-˙niena tieg˙u?

• Taf li Alla jag˙Ωel ˙wejje© morda, boloh u bla ©ie˙ biex jikkonfondi lis-suppervi?

• Ta˙seb inti xejn fuq il-kwalità tan-nies li Ìesù Kristu g˙aΩel b’appostli tieg˙u?

• Jista’ Alla b’xi mod jit˙abbeb massuppervi meta dawn huma o©©ett ta’ qΩieΩ f’g˙ajnejh?

• Jidhirlek forsi li mhix glorja li Alla jinqeda bik?

Hawn il-membri jaqsmu ma’ xulxin irriflessjonijiet u t-talb li jkunu g˙amlu we˙idhom.

Proponiment Nipproponu li nipperswadu ru˙na li a˙na m’a˙na xejn u li xejn ma stajna nag˙mlu kieku ma kienx Alla li ˙alaqna, u hekk ma nissugrawx inΩommu g˙alina l-unur li hu g˙al Alla wa˙du u naslu li nsiru o©©ett talgrazzja tieg˙u.

Kalendarju Museumin

Is-Sibt 1 ta’ Ìunju 2013

Salm 27 (26) • Óin fis-skiet (3 minuti): Itlob lill-Mulej jag˙tik il-grazzja li tin˙eles mill-biΩg˙at u li tkun miftu˙ g˙al dak li Hu qed jitlob minnek, li t˙alli lilek innifsek tkun iffurmat u mmexxi mill-Óallieq tieg˙ek li tant i˙obbok.

• Tifsir. 8. Fittex ’il wiççu: ifittex wiçç il-Mulej min irid jg˙ix quddiem il-preΩenza tieg˙u biex jaqdih (Dewt 4, 29; SS 40, 17; 69, 7; 105, 3-4).

• Talba flimkien: “Spirtu s-Santu Alla, dawwal is-sensi u kebbes il-qalb tal-iskulari ta’ Ìesù Kristu. Ammen.”

• Esi©eΩi ˙afifa (5 minuti)

• Is-Servjent li se jmexxi l-Qag˙da jg˙id: “Is-Sinjur Ìesù Kristu mag˙na.” Il-membri jwie©bu: “Lilu unur u glorja g˙al dejjem ta’ dejjem. Ammen.”

• Introduzzjoni g˙as-Salm. Salm b’Ωew© taqsimiet: 1-6, stqarrija ta’ fiduçja f’Alla u ta’ m˙abba g˙at-Tempju; 7-14, talba ta’ lment individwali. IΩ-Ωew© taqsimiet ing˙aqdu f’Salm wie˙ed aktarx g˙ax ittieni biçça fiha wkoll sens ta’ fiduçja.

• Taqsim: 1 a) d˙ul, bi stqarrija ta’ fiduçja s˙i˙a. b) 2-3: l-awtur ma jibΩa’ minn xejn ladarba jafda f’Alla. ç) 4-5: g˙andu qalbu qawwija g˙ax hu jg˙ix fit-Tempju ta˙t il-˙arsien tal-Mulej. d) 6: g˙eluq: kollu fer˙an min˙abba r-reb˙a, joffri sagrifiççju ta’ radd il-˙ajr. II a) 7: d˙ul, b’g˙ajta g˙all-g˙ajnuna. b) 8: stqarrija ta’ fiduçja. ç) 9-12: talba g˙all-˙elsien mill-g˙edewwa. d) 13-14: jaf Ωgur li jkun mismug˙ g˙ax it-tama tieg˙u hi qawwija.

Mejju - Ìunju 2013

• Wie˙ed mill-membri jaqra s-Salm.

• Is-Salm jista’ jer©a’ jinqara f’kor li jalterna.

Importanti li jinqara fi spirtu ta’ talb.

• Talb personali (15-il minuta): Il-membri jistg˙u jo˙or©u mill-kamra fejn tkun qed issir il-Qag˙da. L-importanti li wie˙ed isib post komdu biex jitlob. Kull membru g˙andu jer©a’ jaqra s-Salm bil-mod, jieqaf fuq dik il-kelma, fraΩi, sentenza, eçç li tolqtu biex i˙alli lis-Sinjur Alla jkellmu.

• Talb flimkien (10 minuti): Il-membri g˙andhom jaqsmu ma’ xulxin irriflessjonijiet u t-talbiet li jkunu g˙amlu wa˙edhom. Kul˙add g˙andu jie˙u sehem, imqar jirrepeti kelma jew vers li jkun laqtu.

• Kant: Innu ta’ tif˙ir.

• Proponiment: Ftit ˙in fis-skiet biex ilmembri jag˙mlu proponiment personali.

Wara, dak li nkunu pproponejna naqsmuh ma’ xulxin.

• Nota: Importanti li waqt il-Qag˙da jin˙oloq ambjent ta’ talb.

161

Is-Sibt 8 ta’ Ìunju

Sawlu quddiem l-appostli (Atti 9, 23-31) Punti ta’ g˙ajnuna g˙ar-riflessjoni mis-Servjent • “Bla ma tlajt Ìerusalemm g˙and dawk li kienu appostli qabli, mort l-G˙arabja, imbag˙ad er©ajt mort Damasku.” (Gal 1, 17) Minn dan il-vers nistg˙u nikkonkludu li San Pawl probabbilment dam ftit Damasku, imbag˙ad mar l-G˙arabja u minn hemm kellu ja˙rab ukoll u jer©a’ jmur is-Sirja.

• It-tieni darba li ©ie Damasku u re©a’ beda jg˙allem, il-Lhud riedu joqtluh, imma l-Insara ˙arrbuh. San Pawl jikteb: “Meta kont f’Damasku, il-gvernatur tasSultan Areta qieg˙ed l-g˙ases mal-belt ta’ Damasku biex jaqbadni, iΩda niΩΩluni ©o qoffa minn tieqa fil-˙itan tal-belt u ˙rabt minn ta˙t idejh.” (2Kor 11, 32-33) • Minn Damasku huwa mar Ìerusalemm biex juri ©ieh lil Pietru, b˙ala kap talKnisja (ara Gal 1, 18). Barnaba qalilhom kif kienet il-konverΩjoni ta’ Pawlu u hekk ne˙˙ielhom kull suspett. Pawlu mbag˙ad beda jipprietka bla biΩa’ f’Ìerusalemm ukoll.

• Il-Hellenin kienu Lhud Griegi. Billi ma setg˙ux jirb˙uh bi kliemhom, bdew inassu biex jeqirduh. IΩda l-Insara ˙elsuh u bag˙tuh Tarsu, il-belt tieg˙u.

EΩerçizzju • Qatt irriflettejt xejn li kull bniedem li hawn fid-dinja g˙andu l-g˙edewwa tieg˙u?

162

• Ìieli nnutajt li l-g˙edewwa tal-bniedem jistg˙u jkunu anki l-familjari tieg˙u?

• Qatt ˙sibt li l-g˙edewwa tal-bniedem mhumiex biss dawk li jkunu ser jag˙mlu xi ˙sara iΩda wkoll dawk li jkunu ta’ tfixkil g˙all-pjan ta’ Alla?

• Qatt ©ejt konxju mill-fatt li malg˙edewwa a˙jar wie˙ed jimxi b’tattika milli b’konfrontazzjoni, kif g˙amel San Pawl meta ˙arab billi niΩΩluh f’qoffa?

• Qatt irriflettejt li l-ag˙ar g˙edewwa talbniedem huma dawk li jkunu ser itellfuh milli jag˙mel ir-rieda ta’ Alla?

• Qatt ˙sibt li l-g˙adu jitlef il-qawwa tieg˙u meta l-pjan tieg˙u jinkixef?

G˙ajnuna g˙ar-riflessjoni persunali • Qatt ˙sibt li kull ˙a©a qaddisa jekk ma tkunx approvata mill-Knisja ma g˙andha l-ebda valur?

• Qatt irriflettejt li ‘appostlu’ jfisser mibg˙ut?

• Napprezzaw xejn it-tradizzjoni Museumina ta’ qima u rispett lejn ilPapa?

Proponiment Nipproponu li fl-appostolat tag˙na ma naqtg˙ux qalbna mid-diffikultajiet filwaqt li nibqg˙u f’g˙aqda mal-Knisja, mhux biss minn barra iΩda fl-ispirtu tag˙na wkoll billi n˙ossu b˙alma t˙oss il-Knisja.

Kalendarju Museumin

Irtir g˙ax-xahar ta’ Mejju 2013

Bniedem ta’ fidi - hu bniedem umli “Ng˙idilkom li anqas f’IΩrael ma sibt fidi b˙al din!” (Lq 7, 9) Ósieb “Hija verità ta’ fidi li Alla jirreΩisti lis-suppervi u jag˙ti l-grazzja tieg˙u lill-umli,” jg˙idilna San Ìor© Preca. G˙alhekk bniedem umli jitlob lil Alla dak li jkollu bΩonn u jemmen li Alla jilqa’ t-talba tieg˙u. L-umli jitlob u Alla jisimg˙u. Isma’ ’l Ìuditta tkellem ’l Alla: “O Sinjur, dejjem g˙o©bitek it-talba tal-umli u tal-mansweti.” (Ìdt 9, 16, Vulgata) Fis-silta li g˙andna g˙ar-riflessjoni niltaqg˙u maç-Çenturjun, bniedem mhux biss ta’ fidi imma wkoll umli ˙afna: “Sinjur, toqg˙odx tinqala’ g˙ax jien ma jist˙oqqlix li tid˙ol ta˙t is-saqaf tieg˙i; g˙alhekk ˙assejt li anqas kien jist˙oqqli ni©i nsibek jiena stess. Imma int ordna b’kelma u l-qaddej tieg˙i jfiq.” (Lq 7, 6-8) Ìesù stag˙©eb bih g˙all-fidi tieg˙u u stqarr li f’IΩrael ma sabx b˙alha, fidi msie˙ba mal-umiltà (Lq 7, 9). Iç-Çenturjun ˙assu indenn li jmur hu stess g˙and Ìesù u bag˙at xi w˙ud mix-xju˙ tal-Lhud. Óass ukoll li ma kienx jist˙oqqlu li Ìesù jid˙ol f’daru u emmen li Ìesù seta’ jfejjaq il-qaddej tieg˙u minn fejn kien, b’kelma. L-umli huwa strument f’idejn Alla biex bih jeΩerçita l-˙niena tieg˙u.

Tant kienet kbira l-fidi u l-umiltà taç-Çenturjun li l-Knisja qabel it-Tqarbin, fil-mument l-aktar solenni tal-istqarrija tal-fidi tag˙na f’Ìesù Ewkaristija meta nkunu ˙a nersqu biex nirçevuh, tistedinna biex ng˙idu l-kliem tieg˙u: “Mulej, ma jist˙oqqlix li tid˙ol ta˙t issaqaf tieg˙i, iΩda g˙id kelma wa˙da u ru˙i tkun imfejqa.” Fidi biex nemmnu li dak li ˙a nirçievu hu tassew Ìesù u umiltà biex nag˙rfu x-xejn tag˙na li ma jist˙oqqilniex li Ìesù ji©i g˙andna. Bniedem ta’ fidi jemmen li kulma g˙andu tahulu Alla biex Hu jkun igglorifikat bih.

B˙aç-Çenturjun a˙na g˙andna nfittxu lill-Mulej: “Fittxu ’l-Mulej sakemm tistg˙u ssibuh, sej˙ulu sakemm hu fil-qrib!” (Is 55, 6) G˙andna wkoll nafdaw fil-kelma ta’ Ìesù li g˙andha l-qawwa tfejjaq u tibdel il-˙ajja tag˙na.

Talb tal-bidu: Proponiment, Tislimiet, Missier Venerabbli, Vot tas-Silenzju, eçç.

Qari tal-˙sieb: Bniedem ta’ fidi - hu bniedem umli Feature: Mid-Dokumenti tal-Konçilju Ekumeniku Vatikan II - Siltiet minn Lumen Gentium (30-33, 38) (5 minuti) Silta mill-Bibbja: Ìesù jfejjaq il-qaddej ta’ Çenturjun (Lq 7, 1-10) Esi©eΩi tas-silta (20 minuta) Riflessjoni personali fuq is-silta (30 minuta) Sharing fil-grupp (20 minuta) Waqfa (10 minuti) Innu: Above All (Iktus, 147)

Qari mill-kitba tal-Fundatur: It-TeΩor ta’ Missirijietna (61-80) Dixxiplina Mejju - Ìunju 2013

163

Irtir g˙ax-xahar ta’ Ìunju 2013

Bniedem ta’ fidi jemmen f’dak li l-missier bagÓat “Jiena hu l-˙obΩ tal-˙ajja. Min ji©i g˙andi ma jie˙du qatt il-©u˙, u min jemmen fija ma jkun qatt bil-g˙atx.” (Ìw 6, 35) Ósieb Il-Fundatur tag˙na jg˙idilna: “Ir-ru˙ li t˙obbni, li g˙andha l-g˙atx tieg˙i, ti©i tfittixni fisSagrament tal-Altar fejn hija, b’fidi ferma u ˙ajja, toqg˙od mistrie˙a b˙al ˙dejn ˙abib tal-qalb u tinfeta˙ mieg˙i b’atti ta’ m˙abba u ta’ ringrazzjament. Wie˙ed huwa d-dulur g˙aliha: jekk hija ma tkunx tista’ filg˙odu tilqag˙ni f’sidirha jew matul il-jum tinviΩtani.

Jiena ninsab verament u realment u sustanzjalment f’dan is-Sagrament li jiena b’g˙axqa kbira u b’eççess ta’ m˙abba g˙amilt biex nie˙u delizzju noqg˙od ma’ wlied il-bnedmin, u biex il-bnedmin isibu l-fara© u l-˙ajja fija f’dan il-wied tad-dmug˙. Ejja hawn immela spiss u ©ibli n-nies biex jitqarbnu u biex iΩuruni.” (Is-Sena tas-Sinjur, 16/12) Minn dan il-kliem naraw çar kemm San Ìor© Preca kellu m˙abba kbira lejn Ìesù flEwkaristija ... kellu g˙atx biex ikun ˙dejn dak li j˙obb. B’fidi ferma u ˙ajja kien jemmen li Ìesù jinsab fis-Sagrament tal-Altar. Kien jg˙addi ˙in twil wa˙du fil-knisja quddiem Ìesù. B˙al ˙abib ma©enb il-˙abib tal-qalb kien joqg˙od mistrie˙ u jifta˙ qalbu mieg˙u.

L-appostolat u l-kotba tieg˙u huma riΩultat tal-˙in li kien jg˙addi ma’ Ìesù u tal-Ewkaristija li kien jirçievi kuljum. Sar bniedem qaddis g˙ax xorob minn g˙ajn li taqta’ l-g˙atx: “Min jemmen fija ma jkun qatt bil-g˙atx.” (Ìw 6, 35) “L-Ewkaristija tbiddel fi bniedem spiritwali l-bniedem naturali.” (L-Iskola Kattolika - L-Ewkaristija, nru. 85) G˙aliex minkejja tant Tqarbin a˙na, ulied San Ìor©, qisna nibqg˙u fejn inkunu jew ftit nimxu ’l quddiem fil-˙ajja spiritwali? X’je˙tie© nag˙mlu biex l-Ewkaristija t˙alli fina l-frott tag˙ha? Il-qalba tad-diskors li Kristu jag˙mel fis-Sinagoga ta’ Kafarnahum (Ìw 6, 34-59) hija mibnija fuq il-˙ajja ©dida li Hu jrid jaqsam mag˙na, il-˙ajja s˙i˙a li fiha a˙na nistg˙u nil˙qu l-milja tax-xewqat tag˙na. “Jekk xi ˙add jiekol minn dan il-˙obΩ jg˙ix g˙al dejjem.

U l-˙obΩ li jiena nag˙ti huwa ©ismi g˙all-˙ajja tad-dinja.” (Ìw 6, 51) F’dan id-diskors Ìesù jippreΩenta lilu nnifsu b˙ala l-veru ikel, ikel li jag˙ti ˙ajja s˙i˙a, ikel li jaqta’ tabil˙aqq il©u˙, ikel li bis-sa˙˙a tieg˙u nistg˙u nkomplu l-mixja tag˙na fid-deΩert tal-˙ajja sakemm naslu fejn il-muntanja tal-Mulej, ikel li min jiekol minnu ma jmutx iΩda jg˙ix g˙al dejjem.

Qed issir fina din il-bidla?

Fl-A˙˙ar Çena Ìesù jurina biç-çar li jrid isir g˙alina ikel tassew (Lq 22, 19-20). Nieklu minn dan il-˙obΩ ifisser li nie˙du sehem s˙i˙ fil-Quddiesa billi nitqarbnu bi spirtu ta’ fidi u b’xewqa ta’ g˙aqda mieg˙u u ta’ rabta bejnietna. “Jekk ma tiklux il-©isem ta’ Bin il-bniedem u ma tixorbux demmu, ma jkollkomx il-˙ajja fikom.” (Ìw 6, 53)

164

Kalendarju Museumin

Talb tal-bidu: Proponiment, Tislimiet, Missier Venerabbli, Vot tas-Silenzju, eçç.

Qari tal-˙sieb: Bniedem ta’ fidi - jemmen f’dak li l-Missier bag˙at Feature: Mid-Dokumenti tal-Konçilju Ekumeniku Vatikan II - Siltiet mill-Kostituzzjoni dwar il-Litur©ija Mqaddsa “Sacrosanctum Concilium” (1-4, 10, 47, 48 ) (5 minuti) Silta mill-Bibbja: Ìesù l-˙obΩ tal-˙ajja (Ìw 6, 34-59) Esi©eΩi tas-silta (20 minuta) Riflessjoni personali fuq is-silta (30 minuta) Sharing fil-grupp (20 minuta) Waqfa (10 minuti) Innu: Mulej f’idejk - Fr Robert Galea Qari mill-kitba tal-Fundatur: L-Iskola Kattolika: L-Ewkaristija - pa©na 41 Dixxiplina

Mejju - Ìunju 2013

165

Assenjatur gÓal Mejju - Ìunju 2013 Dommatika: Lezzjonijiet 183-187: 183. Akkwist jew telfa u Ωieda jew tnaqqis tal-grazzja.

184. Il-˙idma tan-natura umana u l-grazzja.

185. Id-duttrina tal-mertu.

186. L-eskatologija fit-Testment il-Qadim.

187. L-eskatologija fit-Testment il-Ìdid.

Morali: Lezzjonijiet 182-185: 182. Ir-responsabbiltà morali fil-˙ajja miΩΩew©a - 4

- L-im˙abba konjugali.

183. Iç-çelibat g˙as-saltna ta’ Alla.

184. Natura u ordni tas-soçjetà (1)

- natura tas-soçjetà;

- ta˙ri© responsabbli tal-awtorità.

185: Natura u ordni tas-soçjetà (2)

- Il-virtù tal-ubbidjenza - A. Bibbja: Lezzjonijiet 167-169: L-Atti tal-Appostli (tmiem tat-trattat).

Spiritwalità: Is-solitudni u l-komunità.

Storja: L-AnglikaniΩmu: Ûvilupp minn xiΩma g˙allereΩija. (Ktieb ta’ Alexander Bonnici: Vol. 10, pp 122-134) Kateketika: (Kapitli 13 sa 15) Il-Bibbja u l-katekeΩi.

It-teknolo©ija.

L-uΩu tal-mistoqsija.

Litur©ija: Lezzjonijiet 116-117: 116. Is-Sagrament tal-Morda fil-Punent.

117. Bidla deçiΩiva fiΩ-Ûminijiet tan-Nofs (mit-tmienja sat-tnax-il seklu).

166

Tag˙lim Soçjali: Lezzjonijiet 30-31: Mater et Magistra u Pacem in Terris Attwalità: Xi diskorsi li g˙amel il-QT l-Papa Fran©isku.

Studji Museumini: Diskussjoni tal-artikli tas-Superjuri Ìenerali li dehru fil-Kalendarju Marzu-April 2013.

Pa©na tax-xahar: Mejju Qari minn Ftu˙ il-Qalb (it-Tielet Ktieb): Tif˙ir lil Marija (pa©na 7), Nifir˙ulek, o Marija (pa©na 9), Marija meravilja ta’ Alla u Delizzju Marjan (pa©ni 9-10), Tliet inkini I (pa©na 12), Tliet inkini II (pa©na 13), Talba lill-Ver©ni Marija, Talba lil Marija g˙allerwie˙ (pa©na 14), Talba lill-Madonna talKarmnu (pa©na 15) u Lil Marija Santissma (pa©na 16). Ìunju Qari minn Ftu˙ il-Qalb (it-Tielet Ktieb): Ómistax-il grazzja (jinqasmu fuq jumejn) (pa©na 19), Invokazzjonijiet (jinqraw 20 kull darba) (pa©na 41).

Il-Vokazzjoni Museumina: Identità u Formazzjoni: Minflok ir-Regola se nibdew nassenjaw siltiet minn dan id-dokument importanti li kien ˙are© fil-Kapitlu Ìenerali tal-2004.

Importanti li din il-materja ma tkunx tikkonsisti biss f’qari. G˙andu jkun hemm ftit approfondiment u forsi anke xi diskussjoni.

Kalendarju Museumin

Assenjatur gÓal Mejju 2013 Omnes Sancti Francescani - Orate pro nobis Tul dan ix-xahar is-Soçjetà tal-M.U.S.E.U.M. titqieg˙ed ta˙t il-protezzjoni tal-qaddisin kollha tal-Ordni Fran©iskan.

Intenzjoni speçjali g˙al-Litanija tal-Arlo©© Li Alla fil-˙niena tieg˙u jag˙ti g˙ajnuna u kura©© lis-Soçji, Kandidati u Mag˙Ωulin sabiex jiddisprezzaw, fuq l-eΩempju ta’ Kristu, Alla inkarnat, dak li japprezzaw il-bnedmin. Ósieb tax-xahar Li min japprezza dak li naturalment jog˙©bu jkollu jsib ru˙u f’dak li ma jkunx jog˙©bu, u min jiddisprezza dak li naturalment jog˙©bu jsib ru˙u f’dak li jkun tassew u Ωgur jog˙©bu.

Din hija verità indispensabbli u infallibbli.

KOMMEMORAZZJONIJIET: 10.

S. Ìwann ta’ Avila.

24.

S. Marija Madalena de Pazzi.

TAÓDITIET U DISKORSI: 8.

Programm Speçjali bi t˙ejjija g˙all-festa tal-Fundatur tag˙na.

14.

(Sezz. Femm.) S. Ìemma Galgani (Prof. 29).

Programmi Speçjali: Ninqdew bil-fuljetti ma˙ru©a mill-Kummissjoni Assenjatur g˙al dawn il-programmi: (a) Il-Festa tal-Fundatur. (b) S. Ìemma Galgani (Sezzjoni Femminili). (c) Programmi Speçjali g˙as-Solennitajiet ta’ Tlug˙ is-Sema tal-Mulej u ta’ G˙id ilÓamsin. (d) Is-Settenarju.

Mejju - Ìunju 2013

167

Mejju 2013 1. L-Erbg˙a

S. ÌuΩepp Óaddiem.

ASS: Vaganza.

Attribut: Immutabiltà.

2. Il-Óamis S. Atanasju.

ASS: Bibbja; Litur©ija; Kult ta’ Wiçç Kristu.

Attribut: Sapjenza.

3. Il-Ìimg˙a S. Filippu u S. Ìakbu.

ASS: Qsim ta' qari; Mansjonijiet; Kult tal-Pjagi.

Attribut: Ìustizzja.

4. Is-Sibt (S. Florjanu).

ASS: Qag˙da: Salm 26 (25); Prek. 14; Kant: Sliem g˙alik.

Attribut: Óniena.

5. Il-Óadd

6. It-Tnejn

7. It-Tlieta

Is-6 tal-G˙id.

ASS: A.M. Irtir (ara parti o˙ra ta’ dan il-Kalendarju).

P.M. Unjoni Ma©©uri: Epist.: Il-mexxej iwissi, 2 Kor 4, 1-11; Evan©.: L-g˙alliem iwissi, Lq 3, 7-15; Kt. Kb.: pa©na 10: In-neçessità tal-eΩempji tajba.

Attribut: Omnipotenza.

S. Duminku Savio.

ASS: Dommatika; Morali; Fila sentenzi tal-Fundatur; Pa©na tax-xahar; Vot talkastità.

Attribut: Eternità.

(S. Flavja Domitilla).

Sawm g˙as-Soçji.

ASS: Programm Speçjali tal-Festa tal-Fundatur S. Ìor© Preca; Kult lil Alla tag˙na.

Attribut: Immensità.

8. L-Erbg˙a

Il-Madonna ta’ Pompei.

(Sezz. Femm.): Programm Speçjali tal-Festa tal-Fundatur S. Ìor© Preca Attribut: Immutabiltà.

9. Il-Óamis

SAN ÌORÌ PRECA. Il-membri jie˙du sehem fil-Quddiesa li ssir fil-parroççi fl-okkaΩjoni tal-Festa ta’ S. Ìor© Preca.

Attribut: Sapjenza.

10. Il-Ìimg˙a (S. Katald).

ASS: Dokumenti Konçiljari; Kommemorazzjoni; Kult tal-Pjagi.

Attribut: Ìustizzja.

168

Kalendarju Museumin

Mejju 2013 11. Is-Sibt

(S. Injazju ta’ Laconi).

ASS: Qag˙da: Is-Sibt g˙all-bniedem (Mark 2, 13-28) (Qag˙da nru. 55); Prek.

15; Kant: Sliem g˙alik.

Attribut: Óniena.

12. Il-Óadd

It-Tlug˙ is-Sema tal-Mulej.

ASS: Programm Speçjali.

(Lectio Continua: Fil-privat wie˙ed jaqra Levitiku Kap 8 u 9.)

Attribut: Omnipotenza.

13. It-Tnejn

Il-Madonna ta’ Fatima.

ASS: Dommatika; Kateketika; Fila Sentenzi fuq l-Ispirtu s-Santu.

Attribut: Eternità.

14. It-Tlieta

S. Mattija.

ASS: Morali; Storja; Pa©na tax-xahar.

(Sezz. Femm.): Programm Speçjali f’©ie˙ S. Ìemma Galgani* Attribut: Immensità.

15. L-Erbg˙a (S. Torkwatu).

(Sezz. Femm.) Morali; Storja; Pa©na tax-xahar.

Attribut: Immutabiltà.

16. Il-Óamis S. Xmun Stock.

ASS: Qsim ta’ qari; Attwalità; Kult ta’ Wiçç Kristu; Vot tal-kastità.

Attribut: Sapjenza.

17. Il-Ìimg˙a (S. Baskal Baylon).

Sawm g˙as-Soçji.

ASS: Libsa ta’ Ìie˙ eçç.; Il-Vokazzjoni Museumina: Identità u Formazzjoni, nru.

1-3; Kult lil Alla tag˙na.

Attribut: Ìustizzja.

18. Is-Sibt (S. Feliç minn Kantalice).

ASS: V©ili ta’ Pentekoste. Nattendu g˙aç-çelebrazzjoni djoçesana.

Attribut: Óniena.

19. Il-Óadd

G˙id il-Óamsin.

ASS: Programm Speçjali.

(Lectio Continua: Fil-privat wie˙ed jaqra Levitiku Kap 10 u 11.)

Attribut: Omnipotenza.

20. It-Tnejn

S. Bernardinu minn Siena.

ASS: Dommatika; Dokumenti Konçiljari; Pa©na tax-xahar.

Attribut: Eternità.

169

MEJJU 2013 21. It-Tlieta

(S. Karlu Ew©enju de Mazenod).

ASS: Morali; Storja; Pa©na tax-xahar.

Attribut: Immensità.

22. L-Erbg˙a S. Rita.

Is-Sezzjoni Femminili tag˙mel dak li kien assenjat g˙all-jum ta’ qabel.

Attribut: Immutabiltà.

23. Il-Óamis

S. Ìwann Battista de Rossi.

ASS: Bibbja; Litur©ija; Kult ta’ Wiçç Kristu.

Attribut: Sapjenza.

24. Il-Ìimg˙a Marija G˙ajnuna tal-Insara.

ASS: Spiritwalità; Kommemorazzjoni; Fila sentenzi spiritwali fuq il-Madonna; Kult tal-Pjagi.

Attribut: Ìustizzja.

25. Is-Sibt

S. Beda l-Venerabbli ASS: Il-bniedem interjuri (Efes 3, 1-21) (Qag˙da nru. 275); Prek. 16.

• Qamar Kwinta.

26. Il-Óadd

It-Trinità Qaddisa.

ASS: Lectio Continua: Salm 48, 2-8; Levitiku Kap 12 u 13; Salm 48, 9-18; Vot tal-kastità.

Attribut: Omnipotenza.

27. It-Tnejn

(S. Wistin ta’ Canterbury).

Sawm g˙as-Soçji.

ASS: Libsa ta’ Ìie˙ eçç.; Studji Museumini; Kult lil Alla tag˙na.

Attribut: Eternità.

28. It-Tlieta

(S. Ubaldeska).

ASS: Morali; Storja; Sentenzi Epistolarju; Pa©na tax-xahar.

Attribut: Immensità.

29. L-Erbg˙a (S. Massimo ta’ Verona).

Is-Sezzjoni Femminili tag˙mel dak li kien assenjat g˙all-jum ta’ qabel.

Attribut: Immutabiltà.

30. Il-Óamis

S. Ìwanna d’Arc. ASS: Bibbja; Attwalità; Kult ta’ Wiçç Kristu.

Attribut: Sapjenza.

31. Il-Ìimg˙a

IΩ-Ûjara ta’ Marija Santissma lil EliΩabetta.

15-il posta RuΩarju.

ASS: Spiritwalità; RuΩarju; Kult tal-Pjagi.

Attribut: Ìustizzja.

170

Jinqara l-programm ta’ Ìunju.

Kalendarju Museumin

Assenjatur gÓal Ìunju 2013 • San Ìwann - San Ûakkarija - Santa EliΩabetta Tul dan ix-xahar is-Soçjetà tal-M.U.S.E.U.M. titqieg˙ed ta˙t il-protezzjoni tal-venerabbli familja ta’ S. Ìwann il-Battista u tal-©enituri tieg˙u S. Ûakkarija u S. EliΩabetta.

Intenzjoni speçjali g˙al-Litanija tal-Arlo©© Li Alla jag˙tina l-grazzja li ma nkunux kurjuΩi u lanqas lablaba. Ósieb tax-xahar Li wie˙ed jiΩbalja bl-ikrah ifittex mistrie˙ u kumdità x’˙in il-˙ajja ta’ Kristu, Alla inkarnat, hi kollha persekuzzjonijiet u tbatijiet.

KOMMEMORAZZJONIJIET: 14. S. Alwi©i Gonzaga (Prof. 18).

28. B. Pier Giorgio Frassati.

Marzu- April 2013

171

.

Gunju 2013 1. Is-Sibt

S. Ìustinu.

ASS: Qag˙da: Salm 27 (26); Prek. 17; Kant: Sliem g˙alik.

Attribut: Óniena.

2. Il-Óadd

Il-Ìisem u d-Demm ta’ Kristu.

ASS: A.M. Irtir.

P.M. Parteçipazzjoni fil-Purçissjoni Ewkaristika fil-Parroçça.

Attribut: Omnipotenza.

3. It-Tnejn

S. Karlu Lwanga u s˙abu.

Is-6 Anniversarju tal-Kanonizzazzjoni tal-Fundatur tag˙na San Ìor© Preca.

ASS: Dommatika; Kateketika; Sentenzi tal-Papiet fuq il-Fundatur; Pa©na taxxahar.

Attribut: Eternità.

4. It-Tlieta

(S. Fran©isk Caracciolo).

ASS: Storja; Qsim ta’ qari; Pa©na tax-xahar.

Attribut: Immensità.

5. L-Erbg˙a

S. Bonifaçju.

Is-Sezzjoni Femminili tag˙mel dak li kien assenjat g˙all-jum ta’ qabel.

Attribut: Immutabiltà.

6. Il-Óamis

(S. Norbertu).

ASS: Bibbja; Litur©ija; Sentenzi fuq il-Qalb ta' Ìesù; Kult ta’ Wiçç Kristu; Vot tal-kastità.

Attribut: Sapjenza.

7. Il-Ìimg˙a Il-Qalb ta’ Ìesù.

Sawm g˙as-Soçji.

ASS: Vaganza.

Attribut: Ìustizzja.

8. Is-Sibt Il-Qalb Immakulata ta’ Marija.

ASS: Qag˙da: Sawlu quddiem l-Appostli (Atti 9, 23-31) (Qag˙da nru. 387); Prek. 18; Kant: Sliem g˙alik.

Attribut: Óniena.

9. Il-Óadd

L-10 tas-sena.

ASS: Lectio Continua: Salm 49, 2-12; Levitiku Kap 14; Salm 49, 13-20.

Attribut: Omnipotenza.

10. It-Tnejn

(B. Enriku ta’ Bolzano).

ASS: Dommatika; Kateketika; Sentenzi Le˙en il-Ma˙bub; Pa©na tax-xahar.

172

Kalendarju Museumin

.

Gunju 2013 11. It-Tlieta

S. Barnaba.

ASS: Morali; Dokumenti Konçiljari; Pa©na tax-xahar.

Attribut: Immensità.

12. L-Erbg˙a S. Pawla Frassinetti.

Is-Sezzjoni Femminili tag˙mel dak li kien assenjat g˙all-jum ta’ qabel.

Attribut: Immutabiltà.

13. Il-Óamis S. Antnin ta’ Padova.

ASS: Bibbja; Attwalità; Kult ta’ Wiçç Kristu.

Attribut: Sapjenza.

14. Il-Ìimg˙a (S. EliΩew).

ASS: Spiritwalità; Kommemorazzjoni; Kult tal-Pjagi.

Attribut: Ìustizzja.

15. Is-Sibt (S. Ìermana Cousin).

ASS: Settenarju ta’ S. Ìwann il-Battista (l-ewwel jum); Kant: Sliem g˙alik.

Attribut: Óniena.

16. Il-Óadd

Il-11 tas-sena.

ASS: A.M. Settenarju ta’ S. Ìwann il-Battista (it-tieni jum); Vot tal-kastità.

Lectio Continua: Fil-privat wie˙ed jaqra Levitiku minn Kap 15 sa 17.)

Attribut: Omnipotenza.

17. It-Tnejn

(S. Emilja ta’ Vialar).

ASS: Settenarju (it-tielet jum) (Il-‘Kult lil Alla tag˙na’ jsir privat.)

Attribut: Eternità.

18. It-Tlieta

(S. Girgor Barbarigo).

ASS: Settenarju (ir-raba’ jum).

Attribut: Immensità.

19. L-Erbg˙a S. Romwaldu.

ASS: Settenarju (il-˙ames jum).

Attribut: Immutabiltà.

20. Il-Óamis (S. Silverju).

ASS: Settenarju (is-sitt jum).

Attribut: Sapjenza.

21. Il-Ìimg˙a S. Alwi©i Gonzaga.

ASS: Settenarju (is-seba’ jum).

Attribut: Ìustizzja.

Marzu- April 2013

173

.

Gunju 2013 22. Is-Sibt

S. Ìwann Fisher u S. Tumas More.

Is-Soçji jsumu g˙all-unur tal-Qaddis Patrun tas-Soçjetà.

ASS: Programm Speçjali.

Attribut: Óniena.

23. Il-Óadd.

It-12 tas-sena.

ASS: Programm Speçjali ta’ S. Ìwann il-Battista.

• Qamar Kwinta.

24. It-Tnejn

It-Twelid ta’ S. Ìwann il-Battista.

ASS: Dommatika; Dokumenti Konçiljari; Pa©na tax-xahar.

Attribut: Eternità.

25. It-Tlieta

(S. Guliermu ta’ Montevergine).

ASS: Morali; Storja; Pa©na tax-xahar.

Attribut: Immensità.

26. L-Erbg˙a S. Josemaria Escrivà.

Is-Sezzjoni Femminili tag˙mel dak li kien assenjat g˙all-jum ta’ qabel; Vot talkastità.

Attribut: Immutabiltà.

27. Il-Óamis

S. Çirillu ta’ Lixandra.

Sawm g˙as-Soçji.

ASS: Libsa ta’ Ìie˙ eçç.; Studji Museumini; Kult lil Alla tag˙na.

Attribut: Sapjenza.

28. Il-Ìimg˙a S. Irinew.

ASS: Spiritwalità; Kommemorazzjoni; Sentenzi ta’ San Pietru u San Pawl; Kult tal-Pjagi.

Attribut: Ìustizzja.

29. Is-Sibt

S. Pietru u S. Pawl.

ASS: Vaganza.

Attribut: Óniena.

30. Il-Óadd

It-13 tas-sena.

ASS: Arlo©© Korali.

Attribut: Omnipotenza.

294 174

Jinqara l-programm ta’ Lulju.

Kalendarju Museumin

Djarju Museumin

Dar Ìenerali Il-Kapitlu Ìenerali Is-Soçjetà laqqg˙et il-Kapitlu Ìenerali tag˙ha biex ti©i studjata r-Regola u jsiru fiha l-bidliet me˙tiega. Fil-Kapitlu sar eΩerçizzju biex il-Kostituzzjoni u d-Direttorju Ìenerali tar-Regola jinfirdu f’Ωew© dokumenti separati. Óadu sehem ˙amsa u sittin delegat mis-Sezzjonijiet Maskili u Femminili tas-Soçjetà. Il-Kapitlu beda t-Tnejn 1 ta’ April u ntemm il-Óadd 7 ta’ April. Ûjara fl-Out-station ta’ St Mark Nhar il-Óadd 7 ta’ April is-Soçji, il-Kandidati u l-Aspiranti tal-Qasam ta’ Ruiru fil-Kenja Ωaru lill-komunità Nisranija fl-out-station ta’ St Mark. Huma attendew g˙all-Quddiesa ta’ filg˙odu flimkien mal-Insara tal-post - madwar 250 - u wara ng˙ataw l-opportunità li jg˙idu kelmtejn dwar il-˙idma tas-Soçjetà u l-˙ajja tal-Fundatur.

Mag˙mudija f’Ruiru Sebg˙a u g˙oxrin ru˙ bejn tfal u Ωg˙aΩag˙ irçevew is-sagrament tal-Mag˙mudija waqt Quddiesa speçjali nhar Óadd il-G˙id filg˙odu fil-Parroçça ta’ San Fran©isk, f’Ruiru. Huma kienu qed ji©u ppreparati g˙al dan is-sagrament matul din is-sena mis-Soçi, il-Kandidati u l-Aspiranti tal-Qasam ta’ Ruiru waqt il-katekiΩmu tal-Óadd filg˙odu.

Korsijiet mill-membri tal-Perù Matul ix-xhur ta’ Jannar u Frar is-Soçji u l-Kandidati tal-Qasam ta’ Julio C. Tello taw korsijiet ta’ Teolo©ija, Bibbja, Litur©ija, Pedago©ija u Spiritwalità fl-iskejjel tal-katekisti, kemm fid-djoçesi ta’ Lurin fejn jinsab il-Qasam kif ukoll fid-djoçesi ta’ Carabayllo li qieg˙da fit-Tramuntana ta’ Lima, xi sag˙tejn bog˙od bil-karozza. Kienet opportunità sabi˙a biex il-membri jiltaqg˙u ma’ numru kbir ta’ katekisti minn parroççi differenti u jg˙inuhom filformazzjoni tag˙hom.

L-10 anniversarju tal-ftu˙ tal-Qasam tal-Perù Fl-10 ta’ Marzu l-Qasam ta’ Julio C. Tello g˙alaq 10 snin mill-ftu˙ tieg˙u. Biex ji©i ççelebrat dan l-anniversarju s-Soçji, il-Kandidati u l-membri tal-Grupp Jorge Preca pparteçipaw flimkien fil-Quddiesa tal-Óadd fil-parroçça. Nhar it-Tnejn 11 ta’ Marzu saret Open Day filQasam li g˙aliha ©ew mistiedna n-nies kollha tar-ra˙al.

Jum il-Vokazzjoni Museumina Kull sena fis-7 ta’ Marzu s-Soçjetà tad-Duttrina Nisranija tiççelebra Jum il-Vokazzjoni.

G˙alhekk il-Laqg˙a Ìenerali ta’ nhar l-Erbg˙a 6 ta’ Marzu kienet tikkonsisti f’çelebrazzjoni awdjo-viΩiva li permezz tag˙ha dawk preΩenti setg˙u jirriflettu dwar il-vokazzjoni tag˙hom u jie˙du l-kura©© biex ikomplu fit-triq tas-sej˙a tag˙hom li kienet ippreΩentata lilhom b˙ala vja©© ta’ ˙ames temi.

Marzu- April 2013

175

Ûjara minn studenti B˙ala parti mill-kors tal-eΩerçizzi tar-Randan, grupp ta’ studenti tat-tieni sena millIskola Sekondarja tal-Bniet fil-Kulle©© San Injazju Ωaru l-kappella u l-qabar ta’ Dun Ìor©.

L-istudenti kellhom ta˙dita interessanti dwar il-˙ajja ta’ San Ìor© Preca u l-˙idma tasSoçjetà, kemm lokalment kif ukoll barra minn Malta. Hekk l-istudenti saru konxji dwar il-bΩonn tal-formazzjoni spiritwali fil-˙ajja tag˙hom.

L-a˙jar riΩultati g˙al Preca College Nhar il-5 ta’ Marzu 2013 ©ie m˙abbar li Preca College, l-iskola mmexxija mis-Soçjetà tadDuttrina Nisranija f’Korce, l-Albanija, ©iet ikklassifikata l-ewwel fir-riΩultati nazzjonali tassena skolastika li g˙addiet. Nifir˙u kemm lill-istaff kif ukoll lill-225 student li l-età tag˙hom tvarja minn 16 sa 18-il sena.

Sena tal-Fidi, Londra Fl-okkaΩjoni tas-Sena tal-Fidi qed issir serje ta’ laqg˙at fil-Qasam tas-Soçjetà f’Londra. F’kull laqg˙a qed ting˙ata ˙arsa lejn xi artiklu tal-Kredu. Ikun hemm ˙in ta’ katekeΩi, riflessjoni biblika u talb. G˙add sabi˙ ta’ nies mill-parroçça u minn parroççi o˙ra qrib qeg˙din jie˙du sehem.

Dar ReÌjonali Seminars g˙all-Kandidati tat-Tielet Sena tar-Responsorju Mill-Ìimg˙a 1 sal-Óadd 3 ta’ Marzu f’Dar il-Óanin Samaritan sar seminar g˙allKandidati fit-tielet sena tar-Responsorju u mill-Ìimg˙a 15 sal-Óadd 17 ta’ Marzu f’Dar Betsajda sar ie˙or g˙all-Kandidati fir-raba’ sena tar-Responsorju.

Dramm Nhar il-Óadd 24 ta’ Marzu fl-Iskola St Michael kien ippreΩentat id-dramm Min Sallbu? g˙all-Oqsma mill-Preparatorja ’il fuq.

Irtir bil-mag˙luq Nhar il-Ìimg˙a 22 ta’ Marzu, fid-Dar tatTalb il-Lunzjata beda rtir ta’ tmiem il©img˙a g˙as-Soçji.

176

Laqg˙a tal-Forum Direzzjoni Spiritwali Nhar il-Óadd 14 ta’ April fiç-Çentru Studji Dun Ìor© saret laqg˙a tal-Forum Direzzjoni Spiritwali.

Kapitlu Re©jonali Il-Óadd 21 ta’ April fid-9:00 a.m. f’Dar il-Óanin Samaritan saret laqg˙a g˙adDelegati tar-Re©jun ta’ Malta.

Assenjatur mis-Servjenti Nhar it-Tnejn 22 u t-Tlieta 23 ta’ April saru l-laqg˙at li kien imiss tal-Assenjatur immexxi mis-Servjenti.

Laqg˙at g˙all-Aspiranti Il-Ìimg˙a 19 ta’ April fil-Qasam ta’ Sannat saret laqg˙a g˙all-Aspiranti G˙awdxin, filwaqt li s-Sibt 20 ta’ April fl-Iskola St Michael saret laqg˙a g˙all-Aspiranti Maltin.

Kalendarju Museumin

Sezzjoni Femminili Irtir Grupp ta’ Soçji attenda rtir bil-mag˙luq ©ewwa Dar Marija Ewkaristika f’ÓaΩ-Ûebbu© mit-8 sal-10 ta’ Frar. L-irtir kien animat minn Patri Juan Debono OCD. Kummissjoni g˙all-Formazzjoni tatTfal u l-Mag˙Ωulin.

• Nhar il-Ìimg˙a 1 ta’ Frar saret laqg˙a g˙at-tfajliet ta’ Form 1 f’Casal Paola. Illaqg˙a kienet imtennija l-Ìimg˙a 8 ta’ Frar fil-Qasam tan-Naxxar g˙at-tfajliet minn dawk l-in˙awi ta’ Malta. It-tema kienet Il-fidi b’rabta ma’ San Pawl.

• It-tfajliet G˙awdxin (studenti minn Form 1 sa Form 5) iltaqg˙u fi gruppi skont l-età nhar il-Ìimg˙a 15 ta’ Frar ©ewwa l-Qasam tax-Xewkija g˙al laqg˙a dwar l-istess tema.

• Id-Direttriçi tal-Kandidati u l-Kummissjoni g˙at-Tfal u l-Mag˙Ωulin ˙adu littfajliet minn Form 3 sa Kandidati g˙al Çelebrazzjoni ta’ Fidi ©ewwa l-Grotta ta’ San Pawl ir-Rabat, Malta. Wara dawk preΩenti ltaqg˙u fil-Qasam tal-istess lokal fejn tqassmu xi refreshments. Din l-attività saret nhar is-Sibt 9 ta’ Marzu.

• L-istudenti ta’ Form 2 kellhom servizz penitenzjali fil-Qasam tan-Naxxar nhar is-Sibt 2 ta’ Marzu. Kien hemm Ωew© saçerdoti g˙all-Qrar: Dun Dunstan Xuereb u Dun Andrew Borg. Wara t-tfajliet kielu platt spagetti flimkien.

• Nishru mal-Mulej hu l-isem tal-laqg˙a ta’ talb li ssir kull sena billejl fi Ωmien ir-Randan g˙all-Aspiranti Ω-Ωg˙ar filQasam tan-Naxxar. Dis-sena l-laqg˙a saret bejn is-16 u s-17 ta’ Marzu. Is-Sibt filg˙axija Dun Dunstan Xuereb tkellem dwar l-esperjenza tas-Sagrament tarRikonçiljazzjoni u wara numru sabi˙

Mejju - Ìunju 2013

ta’ tfajliet resqu biex jirçievu dan issagrament. Matul il-lejl saret adorazzjoni mit-tfajliet li kienu mqassma skont roster. Il-Óadd filg˙odu ©iet iççelebrata l-Ewkaristija mill-istess saçerdot. Wara l-kolazzjon it-tfajliet irritornaw lejn djarhom fer˙ana b’dik l-esperjenza sabi˙a.

• Il-Óadd 17 ta’ Marzu wara nofsinhar ©iet organizzata laqg˙a rikreattiva g˙attfajliet kollha fil-Kumpless Sportiv ta’ Tal-Óandaq. Il-log˙ob kien organizzat mill-Kunsill Malti g˙all-Isport. Minbarra li gawdew il-façilitajiet sportivi, it-tfajliet kellhom l-opportunità jiltaqg˙u u jilag˙bu ma’ tfajliet tamparhom minn Oqsma o˙ra.

Katekisti mhux membri Il-katekisti li mhumiex membri tas-Soçjetà kellhom il-laqg˙a tag˙hom ©ewwa Dar Dun Ìor©, il-Marsa, nhar it-Tlieta 5 ta’ Frar.

Il-laqg˙a tmexxiet mis-Superjura Carmen Farrugia li tkellmet dwar il-kwalitajiet talkatekist. Kien hemm ukoll ftit talb u bibita Ωg˙ira.

Kummissjoni Appostolat g˙all-Adulti Saret laqg˙a ta’ ©urnata g˙an-nersis u l-˙addiema paramediçi ©ewwa l-Qasam tan-Naxxar nhar il-Óamis 14 ta’ Frar. Illaqg˙a kienet animata minn Dun Pawl Fenech li tkellem dwar it-tema Waqt il-prova kollox. Kien hemm ukoll servizz ta’ Qrar u çelebrazzjoni tal-Ewkaristija. Il-programm inkluda feature dwar Dun Ìor©, kif ukoll mument ta’ talb.

Kuranti Id-Direttriçi tal-Kandidati ltaqg˙et malKuranti tal-Kandidati u l-Aspiranti l-kbar

177

nhar il-Ìimg˙a 15 ta’ Marzu ©ewwa Dar Dun Ìor©, il-Marsa. It-tema tal-laqg˙a kienet Nin˙abbu bi m˙abba kbira. Fil-bidu kien hemm ˙in ta’ talb flimkien ibbaΩat fuq silta me˙uda mill-Ewwel Ittra lill-Korintin (13, 1-13). Il-laqg˙a wara tmexxiet midDirettriçi li flimkien mal-Kuranti ddiskutiet f’aktar dettal “X’qed tistenna l-Kandidata minni b˙ala Kuranti meta nirrifletti fuq ilProponiment ‘Nin˙abbu bi m˙abba kbira’?”

St. Joseph fil-Blata l-Bajda. Minbarra siltiet mill-Iskrittura, kellna ˙sibijiet millkitbiet tal-Fundatur kif ukoll mill-kitbiet tal-Papa Emeritu Benedittu XVI. • L-EΩerçizzi Spiritwali f’G˙awdex saru minn Dun Daniel Xerri bejn il-25 ta’ Frar u t-2 ta’ Marzu fil-Qasam tax-Xewkija.

L-EΩerçizzi kienu dwar il-mod kif ng˙ixu l-fidi tag˙na individwalment u mbag˙ad fil-komunità u fil-Knisja.

Seminars g˙as-Soçji • Fi Frar saru Ωew© seminars: wie˙ed ilÓadd 17 g˙as-Soçji minn 41 sa 55 sena u ie˙or il-Óadd 24 g˙as-Soçji minn 56 sa 63 sena. Dawn saru ©ewwa l-Qasam tanNaxxar.

• Fl-istess Qasam sar seminar ie˙or fis-17 ta’ Marzu g˙as-Soçji minn 63 sa 70 sena.

Is-seminars kienu animati minn Dun Joseph Farrugia.

Óar©a flimkien Is-Soçji G˙awdxin u xi tfajliet iltaqg˙u nhar il-Óadd 17 ta’ Marzu fil-Qasam tax-Xewkija g˙al ˙ar©a flimkien fl-istess in˙awi. Fi tmiem il-˙ar©a dawk li attendew ˙adu ftit te flimkien.

EΩerçizzi Spiritwali • Din is-sena l-EΩerçizzi Spiritwali f’Malta saru minn Dun Hector Scerri bejn it-18 u t-22 ta’ Frar ©ewwa l-Kappella tal-Iskola

178

Laqg˙at o˙ra • Is-Soçji sa 40 sena ltaqg˙u nhar ilÌimg˙a 15 ta’ Marzu f’Dar Dun Ìor© il-Marsa.

• Is-Superjuri Partikulari u l-Prefetti talOqsma ta’ G˙awdex kellhom laqg˙a nhar l-Erbg˙a 20 ta’ Marzu fil-Qasam tax-Xewkija.

Kalendarju Museumin

Il-pittura tal-qoxra

Dun ÌorÌ Óaj fl-opra tiegÓu Fid-9 ta’ Mejju niççelebraw il-festa talFundatur tag˙na, San Ìor© Preca. Din ilpittura partikulari ta’ Joseph Pulo turi l-figura s˙i˙a tal-Fundatur, warajh id-Dar Ìenerali u fuq il-©enb is-salib, simbolu tal-fidi li a˙na n˙addnu.

Kuntrarju g˙al ˙afna pitturi jew skulturi o˙ra li fihom Dun Ìor© x’aktarx ji©i ppreΩentat ibierek jew bil-Bibbja f’idu, Pulo j˙alli l-idejn u jiffoka aktar fuq il-wiçç li qed jiddawwal mis-salib, b’dik it-tbissima tipika tal-qaddis li tikkomunika ˙afna sliem u serenità.

F’din il-pittura l-artist ida˙˙al Ωew© elementi li huma tant marbutin mal-˙ajja ta’ Dun Ìor©: is-salib u l-kappella. L-aktar element viçin huwa s-salib, salib lixx, komuni g˙alla˙˙ar iΩda li j˙alli jg˙addu r-ra©©i qawwija tax-xemx li jilluminaw kemm lill-figura tal-qaddis kif ukoll l-opra li huwa waqqaf, issimbolizzata permezz tal-kappella. Is-salib li San Pawl isejja˙ b˙ala skandlu g˙al-Lhud u bluha g˙all-pagani, g˙al Dun Ìor© huwa l-o©©ett wie˙ed tal-˙sieb u l-qalb tieg˙u.

L-artist i©ib lil Dun Ìor© miexi lil hinn midDar Ìenerali fejn hemm il-fdal tal-korp sant tieg˙u. Donnu b’dan l-artist irid jenfasizza li l-importanza ta’ dan ir-ra©el ma tinsabx filpassat tieg˙u, f’dak li g˙amel matul ˙ajtu, imma fil-preΩent, f’dak li l-membri li ˙addnu s-sej˙a li ©ie ispirat biha hu qeg˙din iwettqu biex jag˙mlu lil Ìesù mag˙ruf u ma˙bub aktar.

Il-kappella li fiha hemm il-fdal korporali talqaddis hija parti minn binja akbar li fiha ti©i amministrata s-Soçjetà li huwa waqqaf.

Wie˙ed hawn jista’ jfakkar li f’din l-istess binja hemm ukoll mi©bura ˙afna millmanuskritti li l-Fundatur kiteb u mbag˙ad ippubblika f’forma ta’ kotba jew libretti li

Mejju - Ìunju 2013

permezz tag˙hom g˙allem u wassal dak li s-Sinjur Alla kien inebb˙u fil-mumenti tattalb u l-meditazzjoni tieg˙u.

Ir-ra©©i tax-xemx li ji©ru mal-kwadru kollu huma fihom infushom xewqa li tintrabat blisba˙ mod mal-utinam li Dun Ìor© interpreta fil-kelma MUSEUM. Donnhom dawn ir-ra©©i g˙andhom dimensjoni universali, b˙axxewqa tieg˙u li l-Evan©elju jixtered maddinja kollha. Hekk dik iΩ-Ωerrieg˙a çkejkna li nΩeret fil-qalb ta’ dan is-saçerdot umli, tikber u tixxettel f’artijiet o˙ra kemm viçin kif ukoll ’il bog˙od minn din il-gΩira.

Fl-esebizzjoni tal-2007, li fiha dan l-istess artist kien ipparteçipa b’Ωew© kwadri, Dun Peter Serracino Inglott kien irrifletta fuq Ωew© karatteristiçi ewlenin fil-wiçç ta’ Dun Ìor©: l-g˙ajnejn u l-fomm. F’din il-pittura wkoll, kemm l-g˙ajnejn kif ukoll il-fomm tal-Fundatur huma mill-aktar espressivi. L-g˙ajnejn li ssoltu nsibuhom midfunin f’˙ofra, f’din ilpittura huma aktar spjegati u, filwaqt li r-ras hija inklinata, l-istess g˙ajnejn, b˙al dejjem penetranti u attenti, qeg˙din i˙arsu lejna.

Jekk in˙arsu lejn il-fomm, dan ma nsibuhx kbir u miftug˙ daqskemm a˙na mdorrijin narawh, b˙al min irid jenfasizza l-qawwa talkelma li biha kien mog˙ni l-qaddis. Fil-kaΩ ta’ din il-pittura ta’ Pulo l-fomm irid iwassal aktar il-˙lewwa, it-tjubija, it-tbissima li kellu dan irra©el, speçjalment lejn dawk li kienu jersqu g˙andu g˙al xi parir jew biex iqerru.

Mhux li kien jien u int, meta noqog˙du quddiem din il-pittura, nimtlew b’dik l-istess ˙erqa u entuΩjaΩmu li kellu l-Fundatur biex i˙alli l-qawwa tas-salib tinfdu, biex b’dik l-istess qawwa jo˙ro© jiltaqa’ mal-bniedem, hu fejn hu, u jikkomunikalu l-fer˙ li j©ib Ìesù f’min jg˙ix ˙ajja mansweta u umli.

Tonio Caruana

179

a s˙ab ma˙bubin tieg˙i, issa huwa Ω-Ωmien li na˙dmu u Ω-Ωmien huwa qasir u kontinwament nistennew il-lejl li fih ˙add ma jista’ ja˙dem. Na˙dmu biex nog˙©bu ’l Alla fl-istat tal-grazzja tieg˙u u dejjem b’intenzjoni retta, b’intenzjoni mqanqla mill-fidi, na˙sbu li g˙ad inkunu minnu ©©udikati. Na˙dmu billi ng˙allmu bil-kelma u bl-eΩempju f’tama ta’ ˙las kbir g˙ax it-tag˙lim tajjeb huwa l-g˙ajn ta’ kull ©id u wisq iΩjed meta jkun imqanqal bleΩempju.

Nie˙du qawwa mill-verità li Ω-Ωerrieg˙a ©©ib il-frott u l-frott mill-©did i©ib iΩ-Ωerrieg˙a u minn nisel g˙al ie˙or in˙awlu u nsaqqu bi spirtu ta’ orazzjoni li Alla jkabbar il-fidi fuq l-art u jsemmen bl-ispirtu ta’ Kristu l-fidili kollha tieg˙u. U l-grazzja tas-Sinjur Alla tag˙na tkun dejjem mag˙na, g˙ax ming˙ajrha xejn ma nistg˙u nag˙mlu. Hekk ikun.

Il-Óolma ta’ Dun Ìor© Oil on Canvas 2012 Pittura ta’ Joseph Pulo

Dun ÌorÌ Unjoni Domenikali – EΩortazzjoni 180

Kalendarju Museumin