Kalendarju Museumin by Preca Publications

Marzu - April 2013

Editorjal

Editorjal: Grazzi, Benedittu! Il-kelma tas-Superjur u s-Superjura Ìenerali

Riflessjoni: Human becomings

Ir-Regola Museumina: Il-Kostituzzjonijiet u d-Direttorju

Mid-djarju ta’ Soçju (2)

Jiena u l-media: Ir-rivoluzzjoni sesswali

Nies li emmnu (3): “Titg˙allem temmen meta tipprova tressaq persuni o˙ra biex jemmnu.”

PoeΩija: Il-kelma

Bibbja: “Ikun dak li trid int” fl-Evan©elju skont San Luqa

Apprezzament: Abel Giglio

Assenjatur: Nota dwar l-Assenjaturi u l-Programmi Speçjali

Grazzi, Benedittu!

Ittri ta’ Soçju: Nitg˙allmu nistennew

L-g˙aΩla Kattolika (15): “Barra mill-Knisja m’hemmx salvazzjoni.”

Qag˙dat Marzu-April 2013 Irtiri g˙ax-xhur ta’ Marzu-April 2013 Assenjatur g˙al Marzu-April 2013

It-ta˙dita ta’ Fr Paul Murray: Óames çag˙qiet g˙all-millennju l-©did (2)

115

Djarju Museumin

119

Il-pittura tal-qoxra: San ÌuΩepp

† Verbum Dei caro factum est

Rivista ta’ kull xahrejn g˙all-uΩu privat tal-membri tas-Soçjetà tad-Duttrina Nisranija M.U.S.E.U.M. Direzzjoni u Amministrazzjoni: Kummissjoni Assenjatur, Dar Ìenerali 207 Triq San Ìor© Preca, Marsa MRS 9010 L-indirizz tal-Home Page tal-M.U.S.E.U.M. fuq l-Internet: http://www.sdcmuseum.org e-mail: info@sdcmuseum.org Issettjar u stampar: Veritas Press, ÓaΩ-Ûabbar

“Holy Father, you made us sit up and think.” (Il-Prim Ministru IngliΩ David Cameron lill-Papa fl-Ajruport ta’ Birmingham nhar l-20 ta’ Settembru 2010, wara Ωjara ta’ erbat ijiem fl-Ingilterra.)

Kalendarju Museumin

Grazzi, Benedittu, li kont Papa katekist mill-aqwa, il-Catechistarum Pater, kif sejja˙lek il-Fundatur tag˙na. Grazzi, Benedittu, tal-katekeΩi regolari u profonda tieg˙ek kull nhar ta’ Erbg˙a. Grazzi, Benedittu, tat-tliet kotba sbie˙ li tajtna fuq il-˙ajja ta’ Kristu f’dawn l-a˙˙ar snin. Grazzi, Benedittu, tat-tliet ençikliçi sbie˙ li ˙allejtilna: Deus Caritas Est, Spe Salvi u Caritas et Veritate. Grazzi, Benedittu, g˙ad-diskorsi kapolavuri tieg˙ek li fihom qeg˙idt il-pedament g˙al simbjoΩi bejn il-Fidi, ir-ra©uni u l-modernità. Grazzi, Benedittu, g˙all-©est tieg˙ek li bih ersaqt lejn il-kultura tal-lum meta varajt l-account tieg˙ek fuq Twitter! Grazzi, Benedittu, talli ˙dimt biex jid˙lu riformi serji kontra l-abbuΩi sesswali filKnisja. Grazzi, Benedittu, tal-im˙abba li wrejt lejn il-Litur©ija Mqaddsa tal-Knisja. Grazzi, Benedittu, talli ma bΩajtx tikkritika l-kapitaliΩmu u lill-poteri l-kbar taddinja. Grazzi, Benedittu, talli s˙aqt fuq il-˙arsien tal-ambjent, tant li laqqmuk “the Green Pope”. Grazzi, Benedittu, talli tajt tliet isqfijiet ©odda lill-gΩejjer tag˙na, tliet isqfijiet g˙aqlin u pastorali. U tajtna wkoll Kardinal wara mitejn sena! Grazzi, Benedittu, li ridt li Malta tkun fost l-g˙oxrin pajjiΩ li Ωort tul il-pontifikat tieg˙ek. Grazzi, Benedittu, li kkanonizzajtilna lill-Fundatur tag˙na, San Ìor© Preca. Grazzi, Benedittu, li lilna tal-MUSEUM sejja˙tilna “ppreparati tajjeb u ©eneruΩi” u hekk g˙abbejtna b’responsabbiltà kbira! Grazzi, Benedittu, tal-umiltà u l-kura©© kbir li wrejt meta ddeçidejt li ma tibqax fuq it-tron ta’ Pietru “g˙all-©id tal-Knisja”. Grazzi, Benedittu, talli ©eg˙eltna na˙sbu, lilna l-Insara u lid-dinja kollha kemm hi, kif qallek Cameron! Grazzi, Benedittu. Nitolbu g˙alik biex Alla jkompli jinqeda bik. U inti itlob ukoll g˙alina biex nibqg˙u nkunu “l-eku fidil tal-vuçi ta’ Kristu f’Malta u fid-dinja”.

Marzu - April 2013

Is-Superjur Ìenerali lis-Soçji

Qoffa tielgÓa u oÓra nieÛla Hekk ng˙idu biex infissru l-monotonija tal-˙ajja jew ir-rutina ta’ xog˙ol repetittiv. Meta wie˙ed jisma’ din il-fraΩi forsi ji©ih f’mo˙˙u xog˙ol b˙all-˙att tal-fa˙am, li qabel kien isir kollu bl-idejn. Il-˙addiema kienu jinΩlu minn fuq il-braken g˙al fuq ix-xatt mg˙obbijin bilqfief u mbag˙ad jer©g˙u jitilg˙u jg˙abbu iΩjed. G˙alkemm il-©arr tal-fa˙am fil-qfief ilu li nqata’, it-teknolo©ija moderna ma rnexxiliex te˙les lill-bniedem mill-monotonija tal-˙ajja ta’ kuljum, kif juri tajjeb il-film Modern Times li Charles Chaplin ˙adem u ddirie©a fl-1936. B˙alma hi maqtug˙a g˙all-bniedem li jitwieled u jmut, hekk ukoll donnu hi maqtug˙a g˙alih li l-eΩistenza tieg˙u min-nieqa sal-qabar tkun immarkata bil-monotonija tedjanti tal-˙ajja ordinarja ta’ kuljum. Dan it-“terribile quotidianum” tant hu mag˙©un mannatura tal-bniedem li fil-mitolo©ija Griega nsibu l-mit ta’ Sisifus, ir-re ta’ Ephyra, li l-allat ikkundannawh li j©orr ˙a©ra kbira sal-quççata ta’ g˙olja wieqfa. Kull darba li Sisyphus kien ikun g˙oddu wasal, il-©ebla kienet titgerbiblu g˙al isfel u kien ikollu jer©a’ jibda mill-©did. L-istorja ta’ Sisifus ©iet interpretata b’˙afna modi differenti minn ˙afna kittieba, imma b˙all-miti kollha tipprova tispjega realtà umana li jesperjenzawha l-bnedmin kollha ta’ kull Ωmien. Kull filg˙odu jibda jum ©did li ftit jew wisq ikun b˙al dak ta’ qablu. Irid jew ma jridx wie˙ed ikollu jag˙mel l-istess affarijiet, jiltaqa’ mal-istess nies, imur fl-istess postijiet u jo˙lom l-istess ˙olm. Imma l-˙olma li xi darba jisba˙ jum meta l-˙ajja ma tibqax rutina repetittiva tibqa’ biss ˙olma. Wie˙ed jista’ j˙ares lejn din ir-realtà b˙ala kundanna kiefra jew assurdità terribli, tant li kull filg˙odu wie˙ed jibda jag˙li g˙ax jisba˙. Jekk il-bniedem i˙alli lilu nnifsu jintrikeb minn dan is-sens ta’ monotonija u dwejjaq, li jissejja˙ ennui, lanqas biss jo˙ro© mis-sodda. Jekk wie˙ed jag˙ti l-g˙ala lil dan l-ispirtu ˙aΩin, mhux biss jipperikola s-sanità tieg˙u imma wkoll l-ispiritwalità tieg˙u. L-g˙orrief tal-Knisja fl-ewwel sekli kienu g˙arfu dan l-ispirtu b˙ala wie˙ed mill-irjus ewlenin li j˙assru qalb il-bniedem. Huwa spirtu li joqtol kull fer˙ u gost tal-˙ajja u jnissel dwejjaq u qrusa, telqa u bruda. Fil-patrolo©ija Griega jissejja˙ akedia u f’dik Latina nsibuh b˙ala taedium cordis. Il-KatekiΩmu tal-Knisja Kattolika jorbot dan l-ispirtu mal-g˙aΩΩ spiritwali u b˙al Missirijiet il-Knisja tal-bidu jara fih “sura ta’ depressjoni u ta’ qtig˙ il-qalb” (nru. 2733) “li jwassal biex wie˙ed ma jkunx irid il-fer˙ li ji©i ming˙and Alla jew jistmerr il-©id li ji©i ming˙andu” (nru. 2094). Dan l-ispirtu ta’ “disperazzjoni kwieta” jista’ jimmanifesta ru˙u f’˙afna modi li kultant jidhru kuntrarji g˙al xulxin imma li l-g˙erq tag˙hom ikun l-istess. Daqskemm wie˙ed jista’ jaqa’ fl-g˙aΩΩ u l-medjokrità u ja˙rab minn kull xorta ta’ impenn, daqshekk ie˙or jista’ jing˙ata g˙al ˙idma bla raΩan. Bl-istess mod wie˙ed jista’ jibda jittraskura prattiçi axxetiçi sani b˙alma huma t-talb u s-sawm, jew inkella jibda jit˙arre© b’Ωelu Ωejjed f’xi prattika partikulari. Wie˙ed jista’ jibda jittraskura lilu nnifsu jew bil-maqlub jiffissa fuq il-kura tieg˙u nnifsu, b’mod speçjali fuq x’ikel jiekol jew fuq il-figura tieg˙u.

Kalendarju Museumin

Imma l-aktar effett çar ta’ dan l-ispirtu huwa l-instabilità. Fil-monotonija tal-˙ajja ordinarja wie˙ed jibda jitwebbel g˙al merg˙at o˙ra, ifittex esperjenzi dejjem ©odda u jixxennaq g˙al tibdil kontinwu. Bniedem b˙al dan ma jsib postu mkien, jixba’ malajr minn kull ˙a©a ©dida li jibda jew jakkwista, u ma jabbastah xejn. Min˙abba l-biΩa’ mo˙bi li jer©a’ jaqa’ filmonotonija, isir promiskwu fis-sens li jibda ji©ri wara ˙a©a mbag˙ad wara o˙ra, misjuq millkilba li jipprova kollox u jduq aktar. Dan i©ib disintegrazzjoni tal-qalb tal-bniedem li titlef ilkapaçità li ssib iç-çentru tag˙ha. Mhux ta’ b’xejn li l-g˙aref Pascal qal li “l-problemi kollha tal-umanità ©ejjin mill-inkapaçità tal-bniedem li joqg˙od bil-kwiet wa˙du f’kamartu”. Jekk hu hekk, wie˙ed jasal biex jg˙id li s-salvazzjoni tal-bniedem tinsab proprju fit-terribile quotidianum. Dik ir-rutina monotona ssir ordni li ΩΩommna f’sikitna u l-ordinarjetà tal-˙ajja ta’ kuljum issir g˙ajn ta’ qdusija. Dan nesperjenzawh, per eΩempju, meta lejn l-a˙˙ar ta’ vaganza twila jkollna seba’ mitt sena ner©g˙u lura g˙ar-rutina tas-soltu; jew meta waqt marda li titfag˙na f’qieg˙ ta’ sodda nibdew nbierku dawk l-affarijiet li qabel konna nag˙mlu kuljum. F’mumenti b˙al dawn napprezzaw kemm dik il-qoffa tielg˙a u o˙ra nieΩla tag˙ti sens u stabilità lil ˙ajjitna. Ftit ©ranet wara li Thomas Merton ˙a l-professjoni solenni b˙ala Trappista f’Marzu tal1947, huwa kiteb hekk fid-djarju tieg˙u: “L-aktar triq sempliçi u effettiva g˙all-qdusija hija li tisparixxi wara l-kwinti tar-rutina tal-˙ajja ordinarja ta’ kuljum.” Tul is-snin li qatta’ fil-monasteru huwa baqa’ j˙oss li din hija l-˙ajja vera u f’Ìunju tal-1965, ftit qabel ma rçieva l-approvazzjoni biex imur jg˙ix ta’ eremit fil-bosk tal-monasteru stess, kiteb: “Huwa biΩΩejjed li tkun f’dak li hu ordinarju g˙all-bnedmin, li jaqbdek il-©u˙ u n-ng˙as, li t˙oss il-bard u s-s˙ana, li tqum u torqod, li tifrex is-sodda u tag˙mel il-kafè... taqra, timmedita, ta˙dem, titlob. Ng˙ix b˙alma g˙exu fuq din l-art l-antenati tieg˙i, sakemm fl-a˙˙ar immut. Ammen.” Jekk sa˙ansitra fl-eremita©© Merton qattx irnexxielu jg˙ix hekk hija ˙a©a o˙ra, imma b’dan li kiteb jafferma li l-˙ajja ordinarja ta’ kuljum, kul˙add skont is-sej˙a tieg˙u, hija l-aktar mod effettiv biex nitqaddsu. Fil-˙ajja ta’ kuljum a˙na nsibu lil Alla u nesperjenzaw kontinwament l-im˙abba tieg˙u. Lejn l-a˙˙ar tal-ewwel manuskritt ta’ Storja ta’ Ru˙, TereΩa ta’ Lisieux tikteb li hija kienet tesperjenza lil Alla “mhux daqstant fil-˙in tat-talb daqskemm meta nkun im˙abbta bixxog˙ol tieg˙i ta’ kuljum”. Hija l-im˙abba li tibdel it-ta˙bit u r-rutina ta’ kuljum f’esperjenza ta’ grazzja u g˙ajn ta’ perfezzjoni g˙ax “Alla ma jqisx il-perfezzjoni tag˙na mill-˙afna u mill-kobor tal-g˙emejjel li nag˙mlu g˙alih, imma mill-mod kif nag˙mluhom. U dan il-mod mhux ˙lief l-im˙abba ta’ Alla, li biha u g˙aliha nag˙mluhom. Iktar ma jsiru bl-im˙abba, iktar ikunu perfetti”. Hekk jikteb Dun Ìorg fid-Direttorju Spiritwali u hekk ikun.

Marzu - April 2013

Is-Superjura Ìenerali lis-Soçji

Ìesù veru Óaj! “Nanna, Ìesù veru ˙aj! Tlift lil Fluffy u ma stajt insibu mkien. Aqta’ kemm bkejt! Kont qisni Ìesù jfittex in-nag˙©a u g˙edtlu: ‘Ìesù, please sibhuli!’ F’daqqa wa˙da narah ©ej ji©ri jferfer denbu! Jien bdejt ng˙annqu u xtaqt li qed ng˙annaq lil Ìesù!” In-nanna qaltli li hi g˙andha d-drawwa tg˙id spiss “Ìesù, g˙inni!” u milli jidher ittifel, meta sab ru˙u mifxul, g˙amel b˙annanna! Kemm ninfluwenzawhom a˙na l-kbar liΩ-Ωg˙ar tag˙na! G˙alhekk il-Fundatur kien jeΩortana biex nistinkaw ˙alli ng˙inu t-tfal isiru ˙bieb personali ta’ Ìesù. A˙na rridu nkunu dawk li ng˙addulhom dak li nemmnu. G˙ad g˙andna l-grazzja li ˙afna nies jafdawna u j©ibu t-tfal g˙andna g˙at-tag˙lim! Jista’ jkun li j©ibuhom g˙ax jekk ma ji©ux ilkappillan ma jag˙mlilhomx il-GriΩma. Kellna bΩonn ng˙inuhom jirrealizzaw li ji©u l-Museum biex sa miç-çokon jidraw jg˙ixu ma’ Ìesù u g˙alih. Niffukaw l-ener©ija tag˙na Il-Papa Benedittu XVI ukoll kien jis˙aq ˙afna fuq dan il-bΩonn. Nemmen li intom taqblu, g˙eΩieΩ Soçji, li Kristu g˙andu jid˙ol fil-˙ajja ta’ kull bniedem u fiç-çentru ta’ kull kamp soçjali. Minn hawn jo˙ro© il-bΩonn ur©enti li kul˙add isir mid˙la ta’ Ìesù u jimitah, speçjalment fil-kwalitajiet eççellenti tal-qalb ˙elwa u umli tieg˙u. Ilkoll nafu l-influwenza negattiva li n˙allu fuq ta’ madwarna meta a˙na, in-nies tal-Knisja, inkunu nies ta’ nofs kedda. In˙oss ur©enza kbira li a˙na “tal-MuΩew”, li lejna n-nies g˙ad g˙andhom stima 66

kbira, inkunu tassew nies li ng˙allmu u ng˙ixu l-valuri ta’ Kristu u fih biss insibu l-paçi. A˙na, katekisti approvati millKnisja, g˙andna ng˙allmu liΩ-Ωg˙ar u Ω-Ωg˙aΩag˙ li ji©u g˙andna biex bil-mod ilmod ida˙˙lu lil Ìesù ©o qalbhom u b’hekk jg˙ixu mieg˙u f’kull ambjent li jkunu, biex huma wkoll igawdu l-paçi. Dan hu l-veru ©id li xtaqna nag˙mlu l-Fundatur! In˙oss li ma jaqblilniex, b˙ala katekisti, na˙lu Ωmien u ener©ija f’˙idma li ma tiffukax b’xi mod fuq din ir-realtà. Ikun dnub li nitilfu ç-çans qasir imma prezzjuΩ li g˙ad g˙andna li darbtejn f’©img˙a niltaqg˙u g˙al sieg˙a ma’ kwaΩi t-tfal ta’ Malta u G˙awdex kollha, u sa minn età Ωg˙ira ng˙inuhom jiskopru lil Ìesù. Din mhix ˙a©a taç-çajt! Din te˙tie© preparazzjoni serja bit-talb u bl-istudju, biex inqajmu l-interess fi tfal u Ωg˙aΩag˙ li ma jonqoshom xejn, li mdorrijin bl-aqwa mezzi ta’ tag˙lim fid-djar u fl-iskejjel, li huma bbumbardjati minn kull na˙a b’interessi dejjem ©odda! Tajjeb li dawn it-tfal isibu fina nies im˙ejjijin sewwa fit-tag˙lim u l-metodu, imma mhux biss. Iridu jsibuna nies li jie˙du gost jiltaqg˙u mag˙hom, nies mimlijin b’Alla, esperti wkoll fl-im˙abba ta’ bejnietna, fil-˙lewwa, nies bi tbissima, nies umani, li jaqg˙u imma jqumu malajr, nies li jafu ja˙fru u ma jΩommux f’qalbhom, nies li jag˙tu qalbhom u ˙inhom g˙al Dak li jemmnu fih, nies li ma jibΩg˙ux mis-sagrifiççju g˙al min i˙obbu. Billi dan l-ispirtu qed jonqos ˙afna mill-familji u ambjenti o˙ra, it-tfal u Ω-Ωg˙aΩag˙ japprezzaw li jsibuh fina. Jekk irridu nag˙tuhom xi ˙a©a li tibqa’ u li tbiddlilhom ˙ajjithom, irridu ng˙inuhom isibu lil Kristu permezz tat-tag˙lim u tal˙ajja tag˙na li tirrifletti twemmin sod fi Kristu li g˙alih tajna ˙ajjitna. Kalendarju Museumin

Katekisti effettivi Jiena niftakar Soçji sempliçi li ma kinux ta’ ˙afna skola imma li kienu ppreparati sewwa u li bil-˙lewwa u l-g˙erf tag˙hom g˙addewlna l-fidi u ©ibduna lejn Ìesù. G˙allmuna l-Le˙en il-Ma˙bub, sentenzi qosra imma effettivi li g˙adhom ji©u f’rasna sal-lum u j©ibuna f’sensina meta niΩbaljaw. G˙enuna niftakru f’Alla spiss bl-eΩerçizzju memorjali. G˙allmuna nie˙du deçiΩjonijiet anke Ωg˙ar, wara riflessjoni, billi nistaqsu Ìesù x’kien jag˙mel kieku kien minflokna. Ìesù sar il-˙abib tag˙na. G˙allmuna nkellmuh biex nirringrazzjawh, nifir˙u mieg˙u u ng˙idulu dak li a˙na g˙addejjin minnu. Induru lejh, mhux biss meta g˙andna bΩonn imma sikwit. Nisimg˙u Quddiesa u ma noqog˙dux ming˙ajr ma nirçevuh kuljum. Insellmulu meta ng˙addu minn quddiem Knisja u filg˙axija nag˙mlulu viΩta tal-qalb. Óeqq, u llum? Vera li l-˙ajja nbidlet, it-tfal sar g˙andhom ˙afna aktar x’ji©bidhom u g˙andhom aktar

Marzu - April 2013

fejn imorru! X’nistg˙u nag˙mlu a˙na biex ni©bduhom tant lejn Kristu li ma jinsewhx matul il-©urnata? Ma nixtieqx inkun idealista, imma nemmen li Alla jaf jg˙inna nistinkaw biex nersqu ˙afna lejh a˙na, u na˙sbu modi prattiçi kif insa˙˙ru lit-tfal u Ω-Ωg˙aΩag˙ g˙al warajh. Mhux il-familji biss inbidlu! A˙na nbdilna ˙afna wkoll! Hu jaf minn xiex g˙addejjin. Allura jaf isibilna mod kif nibdew a˙na, kif ner©g˙u nin©ibdu lejh a˙na, ner©g˙u nag˙tuh l-ewwel post fl-interessi tag˙na, f’mo˙˙na u f’qalbna, b˙alma kienu jag˙mlu l-Fundatur u s-Soçji li ffurmaw lilna. Naf li dan jitlob minna sagrifiççju ˙afna akbar minn dak li g˙amlu ta’ qabilna. G˙ax a˙na g˙andna ˙afna aktar standards g˙oljin, ˙afna aktar kompetizzjoni, aktar tensjonijiet, aktar g˙a©la. Dan kollu minnu! U, jekk nibqg˙u nsemmu, il-lista ma tispiçça qatt! Imma nixtieq nissu©©erixxi ˙a©a: li jekk ma n˙ossnix komda fir-relazzjoni tieg˙i ma’ Kristu nitlob, u fid-Direzzjoni Spiritwali nistudja x’nista’ nnaqqas biex insib ftit aktar ˙in ˙alli nqattg˙u fit-talb intimu mieg˙u, nara x’inhu jΩommni milli nitqarben kuljum, g˙aliex niddejjaq inqerr, g˙aliex m’iniex nipprepara, x’nista’ nag˙mel biex inkun aktar ˙elwa ma’ min jikkuntrarjani jew biex ma nkunx daqshekk g˙ajjiena waqt l-Assenjatur.... Il-lista kul˙add jista’ jibniha skont il-bΩonn tieg˙u. In˙alli f’idejkom, imma billi fis-Soçjetà m’g˙andniex wisq nies, sa˙˙a u Ωmien, nag˙mlu tajjeb li issa matul is-Sena tal-Fidi nag˙Ωlu l-prijoritajiet biex ˙idmitna tkun aktar effettiva. G˙eΩieΩ, il-missjoni tag˙na fiha valur enormi u Alla taha lilna g˙ax jirrispettana u jrid ida˙˙alna kooperaturi mieg˙u. “Mulej, a˙na nemmnu fik. Inti Alla ˙aj tassew. G˙inna nkunu xhieda veri tieg˙ek biex b’dinjità niffurmaw nies ta’ fidi ˙ajja.”

Riflessjoni

Human becomings Waqt li kont qieg˙ed naqra Take The Plunge tad-Dumnikan Timothy Radcliffe, laqtitni kwotazzjoni li l-awtur ˙a mill-ktieb God Still Matters ta’ Dumnikan ie˙or, Herbert McCabe. Il-kwotazzjoni tg˙id: “We are not just human beings but human becomings... For us to be is to have a lifetime, a development... our lifetime is a life story.” Minn tiftixa ˙afifa fl-internet dwar Herbert MacCabe, ©bart dawn l-erba’ pinzellati dwaru. Kien prodott tasseklu li g˙adda g˙ax twieled f’Middlesbrough fl-1926 u miet fl-2001 hekk kif qaleb is-seklu preΩenti. Ta’ madwar 23 sena, fl-1949, da˙al madDumnikani. Sar teologu u filosofu li ˙alla marka qalb l-istudjuΩi ta’ Ωmienu u ta’ warajh. Kien jag˙ti lectures fi Blackfriars, fl-Università ta’ Oxford, u g˙amel Ωmien editur tal-perjodiku presti©juΩ New Blackfriars. L-istudju tieg˙u tul ˙ajtu kien iffukat fuq ilkitbiet ta’ San Tumas ta’ Akwinu. Kien ukoll predikatur brillanti u kittieb ta’ kotba u diversi artikli li xi w˙ud minnhom in©abru fil-ktieb God Still Matters li fih il-kwotazzjoni li qeg˙din insemmu. Isem ifisser identità Radcliffe jikkwota lil MacCabe waqt li jikteb fuq l-isem li jing˙ata lit-tarbija jew a˙jar lil dak li ser jitg˙ammed. G˙ax fil-Mag˙mudija l-©enituri ji©u mistoqsijin x’isem ser jag˙tu lit-tarbija. Radcliffe jispjega li l-g˙otja talisem tfisser ˙afna. Mhux biss li issa g˙andna biex u kif ser insej˙u lill-img˙ammed, imma

g˙al becoming g˙ax tpo©©i b˙ala mudell quddiem g˙ajnejn il-bniedem il-persuna ta’ Huwa g˙alhekk li MacCabe jikteb: “We are Kristu, dak li l-Missier iddikjara fuqu: “Inti not just human beings but human becomings...” ibni l-ma˙bub: bik nitg˙axxaq.” (Mk 1, 11) Din is-sentenza hija kollha log˙ob bil-kliem Iva, being a human tfisser becoming Christ. G˙ax jekk kif rajna being li diffiçli taqilbu g˙all-Malti. tfisser tikkonverti, bniedem ma Imma min jifhem bl-IngliΩ mill-ewwel jag˙raf x’irid jg˙id “We are not just g˙andux fiex jimmatura ˙lief f’Dak li Alla jitg˙axxaq bih, ill-awtur. A˙na l-bnedmin ma human beings bniedem per eççellenza. n˙laqniex biex nibqg˙u flistess post u statiçi, imma rridu but human Fl-ittri tieg˙u San Pawl nsiru, niΩviluppaw, nikbru u becomings... jiddeskrivi dan il-proçess ta’ nimmaturaw. Anzi li tg˙ix, li becoming b’diversi fraΩijiet: tkun bniedem ifisser bilfors li For us to be ti©did b’tibdila spiritwali taltiΩviluppa, ma tibqax l-istess. ˙sibijiet (Ef 4, 23); minn dlam Huwa g˙alhekk li MacCabe is to have g˙al dawl fil-Mulej (Ef 5, 8); ikompli: “For us to be is to have a lifetime, t˙addin tal-istess ˙sibijiet li a lifetime, a development... our lifetime is a life story.” a development... kellu Kristu Ìesù (Fil 2, 5); minn barranin g˙al Alla our lifetime u g˙edewwa tieg˙u g˙al Sej˙a tfisser konverΩjoni qaddisin, bla tebg˙a u g˙ajb is a life story.” (Kol 1, 21-22); minn mejtin Il-bniedem kapaçi jara lilu min˙abba dnubietna g˙al nnifsu differenti milli hu. Mill˙ajja mieg˙u u ma˙fura (Kol ˙lejjaq materjali kollha hu biss jista’ jag˙mel dan. Hu jista’ jimma©ina 2, 13); l-ilbies tal-bniedem il-©did im©edded lilu nnifsu differenti, kemm fiΩikament kif skont ix-xbieha ta’ min ˙alqu (Kol 3, 10). ukoll moralment u spiritwalment. Din ilkapaçità li jara lilu nnifsu differenti twasslu G˙alina l-membri ta’ din is-Soçjetà, l-identità jsir differenti, isir bniedem ©did. Being ikun evan©elika li a˙na msej˙in minn Alla biex jista’ jinbidel f’becoming. Hija din il-kapaçità insiru u nimmaturaw fiha hija dik mibnija fuq ir-Regola. G˙ax ir-Regola tag˙na umana li twassal g˙all-konverΩjoni. tippreΩenta lil kull Soçju dak li g˙andu jsir, dak li fih g˙andu jinbena, it-tip ta’ Kristu li Becoming Christ hu msejja˙ biex jikkonverti fih. Il-Mag˙mudija, u Take The Plunge ta’ Timothy Radcliffe huwa dwar dan is-sagrament, Bla dubju becoming huwa l-futur ta’ kull hija sej˙a g˙all-iΩvilupp u l-maturità, wie˙ed u wa˙da minna. g˙all-bidla u g˙all-konverΩjoni. Hija invit Emanuel Curmi Li tg˙ix tfisser timmatura

fuq kollox li dan g˙andu identità, li hu hu, speçifikament hu. Mela mhux kwalunkwe wie˙ed jew wa˙da u lanqas mhuwa jew mhija parti minn folla imma wie˙ed jew wa˙da partikulari li Alla jag˙rfu u j˙obbu personalment, tant li kapaçi jassigurah: “Tista’ mara tinsa t-tarbija tag˙ha u ma t˙ennx g˙al bin ©ufha? Ukoll jekk din tinsa, jien ma ninsiekx. Ara, fuq keff idejja ˙aΩΩiΩtek...” (Is 49, 15) Isem il-bidu konverΩjoni

tal-

Radcliffe ikompli jispjega li la l-isem huwa l-mezz li bih wie˙ed jissejja˙, allura s-sej˙a tieg˙u (tal-isem) hija stedina g˙al djalogu jew konversazzjoni. Il-konversazzjonijiet ta’ madwarna jixhdu dan. Sa˙ansitra tara diversi ©enituri mimlija fer˙ isej˙u lit-tarbija u jid˙lu f’“konversazzjoni” mag˙ha. Sintendi fil-bidu, billi t-tarbija ma tkunx kapaçi titkellem, il-©enituri jag˙tu t-twe©ibiet g˙allmistoqsijiet tag˙hom huma stess imma, malli t-tarbija titg˙allem titkellem, il-parti tag˙ha fil-konversazzjoni u d-djalogu tid˙ol g˙aliha hi. Imma s-sej˙a g˙all-konversazzjoni ma ssirx biss mill-bnedmin. Fl-im˙abba tieg˙u lejna, Alla jsej˙ilna b’isimna wkoll u g˙alhekk jistedinna nid˙lu f’konversazzjoni u djalogu mieg˙u. U fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar l-istedina divina twassalna biex ninbidlu fi bnedmin kif Alla jifhem li l-bniedem g˙andu jkun. Alla jsej˙ilna b’isimna biex jibdilna g˙alla˙jar.

Kalendarju Museumin

Marzu - April 2013

Ir-Regola Museumina

Il-Kostituzzjonijiet u d-Direttorju 1. Ir-Regola attwali ilha biss g˙axar snin li ng˙atat f’idejn is-Soçji. G˙aliex is-Soçjetà ˙asbet biex tag˙mel tibdil ie˙or? Kemm il-Kapitlu Ìenerali tas-Sezzjoni tal-Ir©iel kif ukoll dak tan-Nisa fl-2009 kienu approvaw proposta biex irRegola attwali mhux tinbidel imma ti©i riveduta fis-sens li r-regolamenti li fiha jinqasmu fi tnejn: Kostituzzjonijiet u Direttorju. Il-Kapitlu Ìenerali tal-Ir©iel kien talab ukoll li fejn ikun me˙tie© isir tibdil kemm fil-lingwa©© kif ukoll finnormi amministrattivi. It-tibdil g˙andu jirrifletti s-sinjali taΩ-Ωmien waqt li jibqa’ fidil g˙all-ispirazzjoni ori©inali tal-Fundatur. Huwa l-˙sieb tas-Soçjetà li bit-twettiq ta’ din il-proposta tkompli titwitta t-triq biex is-Soçjetà tkun tista’ tapplika g˙all-approvazzjoni tas-Santa Sede. 2. Allura qed nifhem sew li s-Soçjetà tag˙na mhix approvata mill-Papa? Le, mhux eΩatt. Meta l-Papa ddikjara lil Dun Ìor© Preca b˙ala qaddis kien qed jitkellem b’mod infallibli u indirettament kien qed japprova l-opra ta’ Dun Ìor©. IΩda s’issa l-approvazzjoni uffiçjali tar-Regola Museumina hija biss mill-Arçidjoçesi ta’ Malta. Jekk ikun hemm approvazzjoni minn Ruma, dan ikun ifisser li s-Soçjetà jkollha dak li jsej˙ulu Dritt Pontifiçju u allura hija tkun tiddependi direttament minn Ruma. Din tag˙milha iktar façli g˙asSoçjetà li tid˙ol fi djoçesijiet fejn illum ma teΩistix.

3. Xi tkun il-Kostituzzjoni? Il-Kostituzzjoni ta’ istitut jew g˙aqda fil-Knisja hija l-©abra ta’ dawk irregolamenti fundamentali li jag˙mlu lil dik l-g˙aqda dik li hi u jiddistingwuha minn forom o˙ra ta’ ˙ajja Nisranija. 4. Imma ng˙id jien xi bΩonn hemm ta’ Regoli jekk ir-Regola tan-Nisrani tinsab di©à kollha kemm hija fil-Van©elu? Huwa veru li fil-Van©elu nsibu t-tifsila tal˙ajja li g˙andu jg˙ix in-Nisrani. Fil-fatt fl-ewwel Ωminijiet tal-Knisja ma kinux jeΩistu Kostituzzjonijiet b˙alma hawn illum. IΩda maΩ-Ωmien l-Ispirtu s-Santu nebba˙ lil xi Nsara biex jiktbu Regoli bbaΩati fuq l-Evan©elju li jenfasizzaw aspetti diversi tal-˙ajja Nisranija. Di©à sa minn-Ωmien il-patrijiet tad-deΩert, b˙al San Anton Abbati u San Pakomju, kienet teΩisti forma ta’ Regola miktuba. Warajhom ©ew nies b˙al Santu Wistin u San Benedittu. Dawn it-tnejn kitbu Regoli li g˙adhom mag˙rufa ˙afna sallum. Fi Ωmien il-Patrijiet Mendikanti niltaqg˙u mar-Regola ta’ San Fran©isk u mbag˙ad meta bdew jitwaqqfu ordnijiet u istituti ©odda dawn bdew jie˙du mirRegoli tal-antik u jiΩviluppawhom skont il-kariΩma tag˙hom. Ir-Regoli trid tarahom ukoll fil-kuntest storiku tag˙hom. Per eΩempju San Ìwann Bosco kiteb ir-Regola tas-SaleΩjani meta l-Gvern fl-Italja ta’ Fuq kien qed jissoprimi l-Ordnijiet li kienu di©à jeΩistu.

Kalendarju Museumin

5. U fil-kaΩ tal-MUSEUM?

Il-Fundatur kien i˙obb jg˙id li hu kellu mill-ispiΩjar g˙ax kien jie˙u minn hawn u minn hemm. Il-kotba tieg˙u tista’ tg˙id li huma r-riflessjoni tieg˙u fuq l-Iskrittura u fuq il-kitbiet tal-qaddisin. L-istess ©ara meta ©ie biex jikteb l-ewwel Regola. Huwa evidenti li huwa ˙a minn hawn u minn hemm biex jiΩviluppa stil ta’ ˙ajja li kienet g˙al kollox ©dida u bi spiritwalità partikulari.

6. Hija s-Soçjetà tag˙na biss li g˙amlet u qed tag˙mel tibdil fir-Regola?

Ûgur li le. Il-Konçilju Vatikan II kien talab lid-diversi forom ta’ ˙ajja kkonsagrata fil-Knisja biex jag˙mlu reviΩjoni tar-Regola. Bla dubju ta’ xejn dan hu mument ta’ grazzja fil-Knisja g˙aliex, skont id-direttivi tal-Konçilju, bl-g˙ajnuna ta’ Alla qed niskopru mill©did id-diversi kariΩmi li bihom hija mog˙nija l-Knisja u qeg˙din immorru g˙all-g˙eruq b’mod li qed insiru dak li suppost a˙na. G˙alhekk is-Soçjetà, meta g˙amlet ir-ReviΩjoni tar-Regola li ng˙atat f’idejn is-Soçji fl-2002, ma kienet qed tag˙mel xejn ˙lief li tobdi lill-Knisja. Dik ir-Regola hija dokument tassew importanti g˙ax fuqu seta’ jsir b’iktar ˙effa l-eΩerçizzju li qed tag˙mel b˙alissa s-Soçjetà. F’kull istituzzjoni tal-Knisja r-Regola g˙addiet minn ti©did. Dan juri li l-kariΩmi huma xi ˙a©a ˙ajja u persuna tista’ tg˙ixhom f’sitwazzjonijiet, kulturi u Ωminijiet differenti. Tassew qed ng˙ixu Ωmien eççitanti u sabi˙ fil-Knisja u g˙al dan m’g˙andniex fomm biex nirringrazzjaw lill-Mulej Ìesù li qatt ma jitlaq wa˙edha l-Knisja tieg˙u.

Marzu - April 2013

7. Allura dan ifisser li l-Kostituzzjonijiet huma regolamenti iktar importanti minn regolamenti o˙ra?

Skont x’tifhem b’importanti. Ma jfissirx li l-Kostituzzjonijiet g˙andhom ji©u m˙arsa bir-reqqa u regolamenti o˙ra tista’ ma t˙arishomx biex tg˙ix dan it-tip ta’ spiritwalità Nisranija. IsSoçjetà b˙alissa qed ta˙seb biex ikollha l-Kostituzzjoni u d-Direttorju. Soçju li jixtieq jog˙©ob lil Alla g˙andu j˙ares ir-regolamenti kollha, kemm dawk fil-Kostituzzjoni kif ukoll dawk fidDirettorju. Anzi huwa g˙andu j˙ares ukoll kull direttiva o˙ra li to˙ro© isSoçjetà minn Ωmien g˙al Ωmien u anke f’dawn jara r-rieda ta’ Alla g˙alih.

Mid-djarju ta’ Soçju (2)

8. Allura x’differenza hemm bejn Kostituzzjoni u Direttorju?

Djarju ta’ SoÇju Malti (1970-20??)* *Óafna mid-dati ma jidhrux çari

L-iktar differenza importanti hija li l-Kostituzzjoni ti©bor regolamenti fundamentali li ma jinbidlux g˙ax jiddefinixxu l-identità, waqt li d-Direttorju ji©bor regolamenti ta’ valur prattiku li jistg˙u jinbidlu skont iΩ-Ωmien u l-kulturi imma li wkoll japplikaw g˙as-Socjetà kollha kull fejn tkun tinsab.

9. Tista’ tag˙tini eΩempji ta’ regolamenti li huma Kostituttivi fil-MUSEUM u o˙rajn li mhumiex?

EΩempju ta’ regolament li hu kostituttiv hu li biex tkun membru tas-Soçjetà trid tkun lajk çelebi u mhux lajk miΩΩewwe© jew saçerdot jew reli©juΩ. EΩempju ta’ regolament li mhux kostituttiv huwa l-˙in tal-qawmien talmembri filg˙odu. Li Soçju huwa lajk u huwa çelebi jiddetermina l-fiΩjonomija kollha tal-vokazzjoni tieg˙u u jaffettwa l-mod kif hu ser jg˙ix l-Evan©elju. Jekk il-membru jqumx fil-˙amsa jew fissebg˙a ta’ filg˙odu jiddependi millimpjieg, mill-età u miç-çirkustanzi tieg˙u. Naturalment, ming˙ajr ma jkun g˙aΩΩien!

10. Ir-regolamenti ser jiΩdiedu jew jonqsu? Il-Li©i Kanonika tag˙ti parir g˙aqli f’dan ir-rigward. Kanoni 587.3 jg˙id: “In-normi m’g˙andhomx jitkattru bla ˙tie©a.” Ûgur li l-Ktieb tal-Kostituzzjonijiet m’g˙andux ikun u mhux ser ikun voluminuΩ.

11. Sakemm it-test tar-Regola ji©i f’idejna, x’g˙andna nag˙mlu b˙ala Soçji?

Sakemm it-test ©did tar-Regola jkun approvat mill-Knisja, g˙andna nkomplu nosservaw bl-im˙abba u birreqqa r-Regola li g˙andna f’idejna. Tajjeb ukoll li nitolbu lil Alla biex isSoçjetà tkompli tiddixxerni dak li Hu jrid minnha u biex Hu jag˙ti l-g˙ajnuna lill-membri biex iwettqu r-rieda tieg˙u g˙ax “jekk il-Mulej ma jibnix id-dar, g˙alxejn jit˙abtu l-bennejja” (Salm 126). Pauline Grech Primarja

Kalendarju Museumin

It-Tlieta ? ta’ Settembru 2001

L-Erbg˙a 26 ta’ Settembru ??

11.25pm: Ìurnata isba˙ mill-o˙ra, kul˙add jag˙mlek tapit. Min jikkmanda minn hawn, min jg˙abbik minn hemm... L-ewwel g˙ajjatli l-manager fl-uffiççju tieg˙u. Kellu aptit iparla. Semmieli xi kumpanija li se torganizza workshop ta’ tlitt ijiem g˙all˙addiema u mill-kumpanija tag˙na g˙aΩlu lili. “The company needs you,” qalli. Tani envelop bid-dettalji u sa˙aqli biex ilworkshop ma nfallihx. X˙in fta˙tu nsib title daqs dinja: How to be an efficient employee... as from TODAY! Alla mag˙na! Xi tlitt ijiem qrid. U Ωgur li tridni l-kumpanija, biex insoddilha t-toqob! G˙ax ma semmewhx How to be a deficient employer... as ALWAYS!? Óallini! Mela ˙a nibqg˙u nitg˙allmu ˙ajjitna kollha, jew? L-aqwa dak iç-çekk fla˙˙ar tax-xahar.

10.10pm: G˙ajjejt illum. Issa ntfajt nara r-Real Madrid. G˙adu kif skurja tnejn Raul. Fit-tieni half lanqas bdew l-Anderlecht. Tg˙idx x’jag˙Ωqu, kul˙add jilg˙ab g˙al rasu. G˙andna biex inkaxkru kollox dissena - Zidane, Roberto Carlos, Figo, Raul, Solari, McManaman, Hierro fuq wara, Casillas bejn il-lasti... u kul˙add jilg˙ab g˙at-tim. Jag˙tuk pjaçir.

Imbag˙ad x˙in ˙a nibda niekol biçça ˙obΩ nirçievi sms ming˙and is-Superjur. Fixilni. Qbadt u çempiltlu. Qalli li qed jag˙mel programm g˙all-Prefetti ta’ dis-sena u jixtieq jibdel ftit u lili jitfag˙ni mal-Preparatorja Ω-Ωg˙ar! A˙na a˙na, jew? Biçça ˙obΩ niΩlet velenu, lanqas naf biex kienet. Illejla re©a’ avviçinani imma wrejtu li l-Preparatorja, hekk, in˙ossni qisni tifel Ωg˙ir mag˙hom. Hemm Oqsma jg˙allmu l-Preparatorja bl-Aspiranti, allura a˙na l-iskerz? Vera d-dinja qed tinqaleb. Taf x’jonqos issa? Jibda jag˙tini l-kommemorazzjonijiet waqt l-Assenjatur, u xi Ωew© Kandidati milli g˙andna jitilg˙u jag˙mlu d-Dommatika u l-Litur©ija minfloki. Nibki jew nid˙ak, x’nag˙mel? Undreamed of!

Marzu - April 2013

Spiççat. Real Madrid 4 - Anderlecht 1. Tmien goals f’Ωew© log˙biet. Min se jΩommna jekk nibqg˙u nilag˙bu hekk? Tim mag˙qud immexxi minn kowç umli - ir-riçetta tassuççess. 12.45am: Ilni fuq sieg˙a fis-sodda imma ma nistax norqod. Ma nimma©inanix ng˙allem il-Preparatorja. Disg˙a qeg˙din bejn Soçi u Kandidati! Minn tant jien? Jew il-Mag˙Ωulin, inkella jg˙allem hu! Hekk jew hekk m’g˙andux klassi. Illum moda l-playercoaches. Staqsi ’l Vialli! Il-Ìimg˙a ? ta’ Settembru 2001 11.35pm: Dalg˙odu l-manager ©abilna l-invit tat-tie© ta’ Pace. G˙as-27 ta’ Ottubru mela. Insejt l-a˙˙ar tie© li mort. Fil-canteen fuq hekk waqa’ d-diskors. Ma tantx jien dilettant wisq tat-ti©ijiet - tibdila, rigal, s˙abi bil-mara jew bit-tfajla u jien qisni l-iblah wa˙di. Nies ma nafhomx, ma’ min se noqg˙od ng˙id kelma? Meta jkollna l-ikla tal-Milied dejjem insibha bi tqila sakemm nasal; veru n˙ossni antipatku. Na˙sibha. Hekk jew hekk g˙adu Ω-Ωmien. Imma qisek biex ma tmurx! U Pace ra©el sew. 73

N.B. Ta’ ‘Xarabank’ marru Ground Zero. Ma l˙aqtux g˙ax illum domna l-Qasam. Kellna laqg˙a tal-©enituri wara t-tieni shift u biex tg˙axxaqha tg˙idx kemm ©ew. U dil-©img˙a s-Soçji ssu©©erew li wara nag˙mlulhom ftit kafè u sandwiches. Iktar kemm ma ridtx nitilfu... imma gdimt ilsieni u qbilt. G˙allaqg˙a s-Superjur stieden kelliem tajjeb u ddeçidejt li nid˙ol nisimg˙u. “Mill-mitluf ˙u li tista’, ibni,” kien jippritkali nannuwi. Issa tara, nann, g˙ax lanqas il˙aqt xrift mill-klassi li fil-pront ma ©iex l-Assistent u talabni noqg˙od mat-tfal iΩ-Ωg˙ar fil-kamra tal-video sakemm tkun g˙addejja l-laqg˙a. Oqtolni u kkmandani xi ˙a©a ISSA! Is-soltu kollna emails u karti ma’ kull notice-board li teΩisti u llum iridni nid˙ol mat-tfal ISSA! U bil˙aqq, film turihom li jrid hu, eh, mhux li tag˙Ωel int... Ìej bil-“Lion King”, rajtu xi tmien darbiet. Minn darba g˙al o˙ra lil Simba qed narah jixjie˙. Daqt nag˙mlu fi gwarniç iç-çertifikat ta’ beΩΩul! Distinction!

u jriduk ta˙dem daqs tlieta min-nies. M’hemmx li to˙ro© xi vacancy xi mkien, imqar Kemmuna. L-aqwa li ninqala’ minn hawn.

G˙ada g˙andu jkun ‘Xarabank’ se jer©g˙u jag˙mluh fuq Education 22. Narah, ikun x˙in ikun.

It-Tnejn 8 ta’ Ottubru ?

L-Erbg˙a 3 ta’ ? 2001 11.10pm: Illum wara l-laqg˙a s-Superjur newwilli l-envelop tal-irtir ta’ Mount St Joseph. Kif kont insejtu! Óabat mat-tie© ta’ Pace eΩatt. Xi dwejjaq. Issa nara, imma tie© darba. G˙ada x˙in nid˙ol xog˙ol immur ng˙id kelma lil Pawlu fl-uffiççju. Ming˙andu dejjem parir tajjeb ˙adt. Kos ukoll, Pawlu bl-uffiççju issa ˙ej! Filli ©ol-hangar bil-boiler suit u ji©ri bil-fork lifter u filli mleflef ©o ingravata, b’Chantelle issegretarja tag˙millu l-kafè bid-De Longhi! Jien l-iΩvinturat, ©o gorbo© kont u ©o gorbo© bqajt, qisni l-minsi. Ri˙a ta’ g˙eluq, tapit inkallat, mejda mΩegilga qisha Mananni, 74

N.B. Wara l-laqg˙a ridt ng˙id kelma lil tal-Korp fuq dil-biçça xog˙ol tal-Prefetti u mort fejn it-tara© biex forsi narah. Kien hemm il-Ìeneral u lanqas la˙aq rani li ma sejja˙lix. Beda jsemmili ’l San Pawl il-Ba˙ar, li m’hemmx Soçji biΩΩejjed, li g˙andhom ˙afna tfal, li g˙andhom Qasam kbir... Fakkartu minn fejn jien, imma qalli biex na˙sibha. San Pawl il-Ba˙ar irrid xi nofs sieg˙a jew iktar biex nasal! Roba da non credere! Lil tal-Korp bqajt ma rajtux. G˙ada nçempillu forsi jittawlilna. Daqt ikollu jitla’ l-pjazza u jistaqsi g˙all-Qasam daqskemm ilu ma jersaq ’l hawn! Ng˙addi su©©eriment il-Qasam - niddubbawlu Yellow Pages.

10.05pm: G˙amilt weekend intella’ u nniΩΩel, imma issa qtajtha tat-tie©. S˙abi kkonvinçewni. Veru, ilni ma no˙ro© wa˙da tajba. G˙andi bΩonn nibdel naqra. Ma’ tax-xog˙ol nie˙u pjaçir Ωgur. Ilni ma nixtri ftit ˙wejje© u qabel ˙ri©t mix-xog˙ol g˙addejt l-uffiççju ta’ Chantelle. Staqsejtha meta jkollha ftit ˙in g˙alija ˙a ti©i mieg˙i ˙a nixtri tibdila u Ωarbun. Mela jien naf nag˙Ωel? Ftehemna g˙as-Sibt li ©ej, fl-10am, nippikkjaha minn fejn il-kappella ta’ San Pawl tat-Tar©a u ninΩlu l-Óamrun nag˙mlu xirja minn hemm. Minn kollox tag˙mel biex tg˙inek Chantelle. Imnalla hemm hi fuq ix-xog˙ol. Mela g˙as-Sibt m’hemmx appuntamenti o˙ra.

kull sena. Dawk tal-bidu tax-xahar mhux biΩΩejjed? Kemm nifil˙u ni©©ebbdu? Klassijiet, Assenjatur, twassil bil-vannijiet, passi©©ata kull nhar ta’ Óadd imqaddes, eΩerçizzi, laqg˙at tal-Prefetti, laqg˙at tal©enituri, Laqg˙a Ìenerali, tlitt ijiem irtir... X’fadal? N.B. Tal-Korp baqa’ ma tfaççax u tajtu çempila. Qalli li dal-©imag˙tejn kien im˙abbat ˙afna u ma setax ji©i l-Qasam. Lanqas Atlas tal-Griegi ma kien mg˙obbi daqshekk! U mbag˙ad wara kollox, dawn x’joqog˙du jag˙mlu l-Blata l-Bajda? Safrattant il-Qasam state of emergency. TalU.N. ma jsibux tarf tat-ta˙wid li g˙andna. Dritt g˙al ©ol-˙ajt! Il-Óadd 28 ta’ Ottubru ?? 10.40am: G˙adni nqum. G˙andi rasi qisha ballun imma ˙adna pjaçir ilbiera˙. Óare© bnazzi u kellhom tie© sabi˙. L-ikel kien tajjeb u llum bl-open bar dejjem bit-tazza mimlija. Trakkajna mal-bar ta’ fejn il-pool u tajniehom x’jag˙mlu. X˙in beda Ω-Ωfin d˙alnielu wkoll. Tg˙idx kemm da˙˙akna nies bina. Il-managers kollha ©ew u milluffiççji tag˙na Joan u r-ra©el biss ma ©ewx min˙abba t-tfal. Mill-bqija Pawlu u David u Chantelle u l-bella kumpanija kollha hemm

kienu. Anki tal-Accounts u l-IT kwaΩi kollha ©ew: Ray u Monica, Amanda u l-boyfriend, Henry u t-tfajla tieg˙u (g˙andu jkun xi Russa), Jeremy, Duncan, Pia, Fiorita... Kemm Ωfinna! Sakemm tibda, imbag˙ad qisek toqg˙od. G˙adni bin-ng˙as. U xi jrieg˙ed! Ìej xi koçç maltemp. Na˙seb illum m’hemmx ˙ru©. Óa ner©a’ nintefag˙lu ta˙t il-friex. Quddiesa llejla tal-5.15pm il-kunvent. Óa nibg˙at sms lis-Superjur, imbag˙ad nittawlilhom wara l-passi©©ata. Dik is-sieg˙a Ωebg˙a ©olworkshop qalb il-pasturi ma nibdilha ma’ xejn. Qallibt naqra t-Times g˙ar-riΩultati. Er©ajna g˙amilna reb˙a tajba lbiera˙, away g˙and il-Villareal, b’Ωew© goals fl-a˙˙ar. RAUL!! Xutt b’sa˙˙tu, daqqa ta’ ras, dribbler fin, altruwist, ji©ri bla ballun, difiΩa j˙arbatha. Impressionante! Completo! Simplemente perfecto! L-? 7 ta’ Novembru 2001 10.35pm: Illejla mil-laqg˙a ma fhimt xejn. Mo˙˙i fil-Ìeneral kien. Kelli nkellmu fuq San Pawl il-Ba˙ar. Wara l-laqg˙a g˙addejt minn quddiem it-tara©, rani, sellimli u ma semmieli xejn. U jien g˙amilt eΩatt b˙alu.

L-irtir g˙as-sena d-die˙la. Irrid nara hix regola din li trid tag˙mel irtir ‘bil-mag˙luq’ Kalendarju Museumin

Marzu - April 2013

Jiena u l-media

Ir-rivoluzzjoni sesswali Fl-ewwel Laqg˙a Ìenerali ta’ din is-sena, Mons. Lawrence Gatt irrefera g˙all-bidliet mg˙a©©la li se˙˙ew fil-˙amsin sena wara li ˙alliena Dun Ìor©. Wa˙da minn dawn il-bidliet hija r-rivoluzzjoni sesswali li, g˙alkemm hija assoçjata l-iktar mal-a˙˙ar tas-sittinijiet u l-bidu tas-sebg˙inijiet, xorta wa˙da g˙andha g˙eruq antiki. B˙ala fraΩi di©à kienet tintuΩa fl-1910 imma kisbet iktar popolarità bil-ktieb ta’ William Reich ‘The Sexual Revolution’ fl-1936. Imma kien proprju fl-a˙˙ar tas-sittinijiet fejn l-iktar li bdiet tag˙mel ˙oss u l-effetti tag˙ha bdew isiru iktar evidenti. Il-bidu ta’ din ir-rivoluzzjoni jew liberazzjoni hu assoçjat mal-Amerika ta’ Fuq. Woodstock, il-kunçert ta’ muΩika rock li sar fuq tlett ijiem f’Awwissu tal-1969 fi New York, sar l-ikona tar-rivoluzzjoni. Sess u muΩika kienu m˙allta flimkien f’isem l-im˙abba ˙ielsa. Il-moviment wara din ir-rivoluzzjoni kellu l-g˙an li je˙odha kontra l-istatus quo u jag˙mel iktar popolari u attraenti l-espressjoni sesswali. Óafna bdew jaraw lill-Knisja u l-ideolo©ija kapitalista b˙ala ostakli g˙all-espressjoni sesswali libera u allura kien hemm dan ilqawmien kbir favur iktar permissività. L-istituzzjoni taΩ-Ωwie© monogamu ©iet ta˙t attakk qawwi u ˙afna bdew jesploraw modi o˙ra ta’ espressjoni sesswali. Il-legalizzazzjoni tal-abort u l-introduzzjoni tal-‘birth-control pill’ komplew irew˙u favur ir-rivoluzzjoni sesswali u s-segretezza li darba kienet tiddomina nkisret darba g˙al dejjem. Permezz tal-media, speçjalment itteleviΩjoni u l-magazins, dak li kien qed ise˙˙ l-iktar fil-kultura Amerikana kellu riperkussjonijiet madwar id-dinja.

Il-media li kompliet tiΩviluppa fi Ωmien tar-rivoluzzjoni sesswali g˙amlet mis-sess industrija enormi permezz tal-pornografija li ti©©enera biljuni ta’ dollari fis-sena. Illum, kwazi ˙amsin sena wara, hawn min qed jitkellem minn ‘rivoluzzjon sesswali ©dida’ min˙abba l-introduzzjoni tal-internet li bla dubju kellha impatt kbir fuq l-aççess g˙allmaterjal pornografiku. Il-pornografija tippreΩenta sfida kbira, l-iktar min˙abba li hi façilment aççessibbli. L-element tal-fantasija hawn huwa qawwi ˙afna g˙ax permezz ta’ dan il-materjal pornografiku tista’ tinbena relazzjoni sesswali imma©inarja li tissodisfa l-kurΩità li b˙ala bnedmin in˙ossu f’dan il-livell: dak li wie˙ed ma jistax jesperjenza fil-˙ajja reali g˙all-inqas qed jesperjenzah b’mod imma©inarju. Dan hu kunçett Ωbaljat ta’ kif wie˙ed i˙ares lejn l-espressjoni sesswali. Filpornografija naraw l-assenza tal-

Kalendarju Museumin

im˙abba, hemm firda bejn il-gratifikazzjoni u r-relazzjoni ma’ persuna. L-im˙abba vera qatt ma tista’ tkun imma©inarja. L-im˙abba dejjem hi esperjenza reali li l-bniedem irid jg˙addi minnha qalb in-nies. G˙alkemm dan il-fenomenu hu l-iktar komuni fost l-adolexxenti u ˙afna drabi jkun marbut ma’ dan il-perjodu, hemm ukoll min jibqa’ jikkonsma materjal pornografiku g˙ax isir ivvizzjat g˙alih. F’dan il-kaz ikun hemm Ωbilanç fir-relazzjonijiet umani li jistg˙u wkoll jirriΩultaw f’esperjenzi sesswali ma’ diversi persuni u f’çerti kaΩi f’abbuzi talpersuni. Fost persuni çelebi dan id-diskors g˙andu relevanza partikulari. Il-˙ajja taç-çelebi ˙afna drabi hija nieqsa minn esperjenzi sesswali reali u allura dawn huma nies ‘bla esperjenza’ f’dan il-qasam. G˙alkemm ˙afna çelebi huma esposti g˙all-pornografija, ftit huma l-ivvizzjati. Óafna çelebi jsibu l-mod matur kif jg˙ixu s-sesswalità tag˙hom. Il-pornografija Ωgur li mhix l-a˙jar mod ta’ kif wie˙ed isir jaf dwar is-sess u jirrispondi mistoqsijiet le©ittimi li jista’ jkollu. Illum g˙all-grazzja ta’ Alla hawn ˙afna materjal tajjeb dwar is-sesswalità umana li jista’ jag˙tina idea sana dwar kif nesprimu s-sesswalità tag˙na fiç-çelibat. Jekk ir-rivoluzzjoni sesswali tas-sittinijiet kellha ˙afna konsegwenzi negattivi, tajjeb nistqarru wkoll li kellha g˙all-inqas dan l-effett poΩittiv: is-sess sar su©©ett li jista’ ji©i diskuss fil-miftuh b’mod san u bilançjat,

Marzu - April 2013

anke f’ambjenti reli©juΩi. Il-©isem talbniedem ma jistax jinfired mis-sesswalità. Alla ˙alaqna bis-sesswalità tag˙na u f’dan id-dawl biss jista’ jkollna apprezzament s˙i˙ ta’ min a˙na. G˙ajnuna o˙ra li jista’ jkollna biex ng˙ixu b’mod san is-sesswalità tag˙na hija iddirezzjoni spiritwali. A˙na fis-Soçjetà mberkin b’din il-grazzja tal-akkumpanjament fil˙ajja spiritwali. Fil-mument tad-direzzjoni Ωew© bnedmin ikunu fil-preΩenza ta’ xulxin u ta’ Alla waqt li jsir qsim dwar il-˙ajja kollha tas-Soçju. Ûew© bnedmin li jistg˙u jifhmu lil xulxin tajjeb g˙ax it-tnejn taddemm u l-la˙am u t-tnejn ma˙luqa minn Alla bl-istess mod. Id-direzzjoni hi esperjenza reali; hemm fiha l-possibiltà ta’ relazzjoni, ta’ intimità, ta’ m˙abba vera. U dan hu li je˙tie© il-bniedem iktar minn fantasiji u st˙ajjil. Relazzjonijiet o˙ra li Alla jippermetti fil-˙ajja taç-çelebi jag˙tuna okkaΩjoni ta’ diskussjoni u qsim ta’ esperjenzi dwar il˙ajja sesswali tag˙na. Il-vja©© tal-iskoperta sesswali dejjem g˙andu jkun relazzjonali u qatt individwali g˙ax is-sesswalità minnha nfisha titlob skambju ©enwin, g˙otja tieg˙i nnifsi. Jalla f’dan il-vja©© napprezzaw dejjem aktar is-sbu˙ija tas-sesswalità umana u masSalmista rroddu ˙ajr lil Alla: “Irroddlok ˙ajr g˙ax b’mod tal-g˙a©eb g˙amiltni...” (Salm 139, 14) Mario Bezzina

Ittri ta’ Soçju

NitgÓallmu nistennew G˙aΩiΩ Sie˙bi Soçju, Illum nixtieq inkellmek fuq kemm hu tajjeb li nkunu nafu nistennew. Minn dak li nara u nisma’ qed ninduna kemm qed ng˙ixu f’dinja fejn qed tonqos il-kapaçità li nistennew. Malajr nitilfu l-paçenzja u na˙seb li dan jista’ jkollu effetti negattivi, speçjalment meta ni©u biex nie˙du deçiΩjonijiet g˙aqlin. Illum malajr jittimbrawk “dg˙ajjef” jew “ineffiçjenti” jekk turi li lest tistenna biex forsi ta˙seb iktar qabel ma tag˙mel g˙aΩla. Nafu li l-mezzi teknolo©içi tefg˙una fuq conveyer-belt rapidu ˙afna. Illum nibag˙tu email u rridu risposta immedjata. Sie˙bi n˙asad g˙ax we©ibtu b’email wara ©urnata minflok dakinhar stess li kitibli. Illum nordnaw li rridu minn fuq l-internet u fi ftit jiem ikun fil-letter-box. Illum nista’ nara xi ˙a©a li tog˙©obni u naqbad u nixtriha g˙ax il-credit-card mirakli jonqosha tag˙mel! Illum lanqas hemm g˙alfejn tkun id-dar biex tara l-a˙barijiet g˙ax fejn trid u fi x˙in trid tista’ tkun taf li trid. Fis-seklu l-ie˙or niftakarni nsellem lil xi Soçju li kien se jkompli l-missjoni tieg˙u barra minn Malta. U mbag˙ad nistenna sena, sentejn biex ner©a’ narah u nkellmu. Illum nista’ narah u hu jarani kull nhar ta’ Óadd! Inkredibbli u meravilja l-progress li sar. Imma jien xorta nistaqsi: Huwa dejjem tajjeb li qed inkunu daqshekk mg˙a©©lin u ming˙alina “effiçjenti”? Óa©a tajba li forsi lanqas ˙sibt sewwa dwar kif ser twie©eb g˙ax l-aqwa li g˙amilt reply mill-iktar fis? Óa©a tajba li g˙ax qbadt u xtrajt lanqas biss esperjenzajt is-sabi˙ li ˙a©a ©©emma’ g˙aliha, taqra dwarha biex imbag˙ad tixtriha u verament tkun tieg˙ek? Óa©a

tajba taqbad u tixtri ming˙ajr ma tqis ilvera utilità tal-o©©ett? Veru jew gidba li llum tista’ tag˙mel kollox malajr? Ng˙idu a˙na, tista’ taqra ktieb malajr? Tista’ titg˙allem bl-g˙a©la? Tista’ tikber ming˙ajr stennija? U mbag˙ad fuq affarijiet iktar serji, tista’ tag˙raf u tifhem lilek innifsek malajr? Tista’ tifhem u taççetta lill-o˙rajn f’qasir Ωmien? Tista’ tikber f’relazzjoni intima u sana ma’ Alla f’erbat ijiem? G˙axar snin ilu kont qed in˙ejji ru˙i biex immur l-Afrika. Meta n˙ares lura lejn is-snin li g˙amilt barra, nag˙raf li l-missjoni fost l-o˙rajn g˙allmitni nistenna. Illum li ilni iktar minn sena u nofs f’Malta qed nitlob lil Alla biex dak li tg˙allimt ma nitilfux. Ilmissjoni bl-iktar mod dittatorjali tg˙allmek tistenna. Nammetti li mhi sabi˙a xejn li tistenna, imma xi ˙a©a tajba to˙ro©! Trid tistenna biex titg˙allem il-lingwa tal-post. Trid tistenna biex tifhem çajta lokali. Trid tistenna biex tibda tkabbar iç-çirku tal-˙bieb. Trid tistenna s-snin biex in-nies tal-post jibda jkollhom ˙jiel ta’ min inti u x’qieg˙ed tag˙mel f’arthom. Trid tistenna ˙afna biex i©©ib dak il-permess jew dik il-liçenzja. Trid tistenna biex tara ftit frott tal-˙idma tieg˙ek. (Forsi Malta mhux hekk ukoll?) Fil-Kenja trid tistenna ˙afna u kwaΩi g˙al kollox g˙ax “Haraka, haraka, haina baraka!” (Hurry, hurry, there’s no blessing!) Trid tistenna biex tikteb email u tistenna iktar g˙ar-risposta, speçjalment fl-ewwel snin g˙ax l-internet kien g˙adu batut. F’Kuba g˙amilt sig˙at s˙a˙ nistenna biex nixtri ftit ˙obΩ sakemm xi ˙add offrili li jixtrilna hu. Imbag˙ad indunajt li xorta rrid nistenna biex nixtri z-zokkor, ilbajd u l-bqija. Imma ma jiddispjaçinix g˙ax g˙amilt ˙afna ˙bieb li b˙ali kienu jistennew fi kju fejn donnu int ma jmissek qatt!

Kalendarju Museumin

Imberkin a˙na jekk nafu nistennew. Tajjeb li kultant flok dejjem nippruvaw nag˙mlu xi ˙a©a favur il-fqar, noqog˙du ftit kwieti u n˙allu lill-fqar jag˙mlu xi ˙a©a favur tag˙na billi n˙alluhom jg˙allmuna kif nistennew. G˙ax il-fqir huwa espert f’din l-attitudni tal˙ajja. A˙na l-multi-taskers tat-24/7 connected g˙andna bΩonn nisimg˙u ftit minnu hu u jg˙allimna tag˙lima kbira tal-˙ajja: li l-g˙a©la tag˙mlek superfiçjali, li meta ma stennejniex wara dejjem iddispjaçiena! Darba qrajt li min ikun dilettant tal-©nien u tal-pjanti jitg˙allem jistenna, g˙ax pjanta ma tikberx f’jumejn, trid tie˙u ˙siebha u trid tistennieha ming˙ajr ma tara r-riΩultati. Sabu li xi w˙ud mill-aqwa mexxejja u amministraturi kienu dilettanti tal-pjanti. Kemm inkunu g˙aqlin jekk nag˙rfu nistennew. Trid tistenna meta tmur f’Qasam ©did sakemm tidra u tid˙ol fil-˙ajja tal-post, anke jekk ikun ftit minuti karozza bog˙od minn darek. Trid tistenna sakemm tid˙ol fi grupp tal-Assenjatur ©did u tibda t˙ossok at home. Trid tistenna sakemm tidra ma’ klassi u t˙oss li t-tfal u Ω-Ωg˙aΩag˙ qeg˙din mieg˙ek. Trid tistenna u tie˙u paçenzja biex tmur tajjeb ma’ dak jew mal-o˙ra. Trid tistenna biex tifforma. Kultant trid iΩ-Ωmien biex tifhem u tid˙ol b’ru˙ek u b’©ismek g˙al xi biçça xog˙ol li ng˙atajt. Jekk ma nistennewx ma nag˙mlu xejn minn dan kollu. U fis-Soçjetà tag˙na dan kollu dejjem sar b’mod tajjeb g˙ax dejjem kellna membri li jafu jistennew bil-fidi, paçenzjuΩi u determinati li bil-grazzja ta’ Alla jkomplu dak li nbeda. Min m’g˙a©©ilx, stenna. Min stenna, baqa’. Min baqa’ kien f’postu. Min

kien f’postu fforma. Min ifforma g˙amel ilveru ©id. U xi ng˙idu g˙al meta ni©u biex nitkellmu fuq il-relazzjoni tag˙na ma’ Alla? Ûgur li kollha kemm a˙na nixtiequ li dejjem inkunu persuni a˙jar. Imma mbag˙ad ninteb˙u li minkejja li Ω-Ωmien g˙addej hemm çerti attitudnijiet negattivi fina li nixtiequ neliminaw darba g˙al dejjem imma donnu ma nistg˙ux insibu tarf. Ìenwinament u sinçerament nixtiequ li nimmaturaw dejjem iktar g˙ax g˙alhekk imsej˙in, imma qisu dejjem insibu lilna nfusna bin-nieqes. U taqbad lilek innifsek issaqsi: “Kemm ser iddum, Mulej, biex i©©edded lil dan ilbniedem? Kemm ser indum bl-istess difetti u nuqqasijiet?” U x’jista’ ji©ri? Naqtg˙u qalbna u dan g˙ax mhux lesti nistennew biΩΩejjed. Illum kemm qeg˙din nie˙du paçenzja bina nfusna? Çara ˙afna li l-isforz personali dejjem irridu nag˙mluh. Irridu nitkellmu fuq dawn l-affarijiet fid-direzzjoni spiritwali. Irridu wkoll nindunaw bl-affarijiet sbie˙ di©à eΩistenti f’kull wie˙ed minna. Imma mbag˙ad mill-bqija rridu nibqg˙u nistennew lill-Mulej, hu u jkompli jo˙loq fina dan ilbniedem ©did. Il-qdusija personali mhux kif u meta trid int! Nag˙mlu l-parti tag˙na bl-iktar mod ©enwin u nistennew lill-Mulej iqaddisna. Biex imbag˙ad meta l-Mulej jog˙©bu jissodisfa l-ikbar xewqat tag˙na, a˙na fil-kwiet tal-qalb u bil-fer˙ nistqarru li tassew “kollox bik, kollox b’˙iltek u allura kollox g˙alik”. Inkomplu nitkellmu darba o˙ra. Il-paçi mieg˙ek. Roberto Zammit

Marzu - April 2013

L-g˙aΩla Kattolika - 15

“Barra mill-Knisja m’hemmx salvazzjoni.” Assjoma antika kwaΩi daqs il-Knisja tg˙id: Extra Ecclesiam nulla salus. Barra mill-Knisja m’hemmx salvazzjoni. Nissogra ng˙id li niddubita kemm San Çiprijanu ta’ Karta©ni (seklu 3) kien jo˙ro© b’din l-espressjoni li kieku kien jaf kemm ser taqla’ inkwiet matul is-sekli! Min jag˙mel l-g˙aΩla Kattolika jag˙milha g˙ax perswaΩ li fil-Knisja Kattolika biss hemm is-salvazzjoni? Meta konna Ωg˙ar kienu jg˙idulna li l-Knisja hi l-arka tas-salvazzjoni u kienu j˙e©©una nirringrazzjaw lil Alla tal-grazzja li ©ejna mg˙ammdin fil-Knisja Kattolika. Naraw! L-istorja tal-assjoma u x’timplika L-istorja tal-assjoma Extra Ecclesiam nulla salus hi antika u twila u m’a˙niex se nid˙lu fiha wisq ˙lief g˙al ˙jiel Ωg˙ir li jg˙inna nifhmuha a˙jar fiΩ-Ωminijiet tag˙na. Ibda biex, San Çiprijanu ma t˙alliex iΩolat wa˙du fejn tid˙ol din l-espressjoni li hu po©©ieha bil-latin: Salus extra ecclesiam non est. Altru! Kronolo©ikament nistg˙u nsemmu lil dawn li ©ejjin li, min bi kliem u min b’ie˙or, g˙amlu l-istess affermazzjoni: il-Papa Bonifaçju I, Ittra 14.1 (418-422); ilPapa Pela©ju II (578-590); il-Papa Silvestru II, Stqarrija tal-Fidi (991); Il-Papa Innoçenz III (1198-1216), Professjoni tal-Fidi g˙allValdesi; il-Konçilju tal-Lateran IV (1215); il-Papa Bonifaçju VIII, Bolla Unam Sanctam (1302); il-Papa Klement VI, Ittra Super Quibusdam (1351); il-Papa Ew©enju IV, Bolla Cantate Domino (1441); il-Papa Ljun XII (1823-1829), Ençiklika Ubi Primum; il-Papa Girgor XVI, Ençiklika Summo Jugiter Studio (1832); il-Papa Piju IX, Allokuzzjoni Singulari Quadem (1854); il-Papa Piju IX, Ençiklika Quanto Conficiamur Moerore (1863); il-Papa Piju IX, Sillabu tal-IΩbalji, anness mal-

Ençiklika Quanta Cura (1864); il-Papa Ljun XIII, Ençiklika Annum Ingressi Sumus (1902); il-Papa Piju X, Ençiklika Jucunda Sane (1904); il-Papa Benedittu XV, Ençiklika Ad Beatissimi Apostolorum (1914); il-Papa Piju XI, Ençiklika Mortalium Animos (1928); il-Papa Piju XII, Ençiklika Humani Generis (1950); il-Papa Piju XII, Allokuzzjoni lill-Università Gregorjana (1953), u l-Konçilju Vatikan II fil-Lumen Gentium. Nistg˙u qatt inΩommu li din ilkwantità kbira u awtorevoli ta’ referenzi g˙all-Ma©isteru hi Ωbaljata, bla ma nkunu nqieg˙du f’dubju serju l-infallibbiltà talistess Ma©isteru? Il-KatekiΩmu tal-Knisja Kattolika ma baqax lura milli jid˙ol fil-problema u bi ftit pinzellati spjega tajjeb ˙afna l-mod kif l-espressjoni Extra Ecclesiam nulla salus g˙andha tinftiehem illum. Proprju ta˙t ittitlu “Barra l-Knisja m’hemmx salvazzjoni”, il-KatekiΩmu g˙andu tliet paragrafi (846848). Numru 846 jg˙idilna: “Kif g˙andna nifhmu din l-affermazzjoni mtennija kemmil darba minn Missirijiet il-Knisja? Me˙uda

Kalendarju Museumin

f’sens poΩittiv, tfisser li s-salvazzjoni kollha kemm hi ti©i minn Kristu, ir-Ras, permezz tal-Knisja li hi l-©isem tieg˙u.” U hawn ilKatekiΩmu jikkwota mil-Lumen Gentium (14) u jg˙id: “Il-Konçilju, minn dak li jg˙idu l-Iskrittura u t-Tradizzjoni, jg˙allem li din il-Knisja fil-mixi tag˙ha f’din id-dinja hi me˙tie©a g˙as-salvazzjoni. Kristu biss hu l-medjatur u t-triq tas-salvazzjoni, Kristu li hu fostna bil-©isem tieg˙u li hu l-Knisja. Kristu stess, huwa u jinsisti bi kliem çar li l-fidi u l-Mag˙mudija huma me˙tie©a, wettaq il-˙tie©a tal-Knisja li fiha l-bnedmin jid˙lu mill-bieb tal-Mag˙mudija. G˙alhekk ma jistg˙ux isalvaw dawk il-bnedmin li ma jridux jid˙lu fil-Knisja Kattolika jew jibqg˙u fiha, g˙alkemm jafu li waqqafha Alla permezz ta’ Ìesù Kristu b˙ala me˙tie©a g˙as-salvazzjoni.” Il-Knisja g˙andha d-dover li twassal lil Ìesù Kristu lil kul˙add. Kif tg˙id l-Ad Gentes: “G˙alkemm Alla jista’, minn triqat mag˙rufa minnu biss, iwassal g˙all-fidi li ‘ming˙ajrha ma jistax ikun li wie˙ed jog˙©ob lil Alla’ (Lhud 11, 6) lil dawk ilbnedmin li bla ˙tija tag˙hom ma jafux l-Evan©elju, il-Knisja g˙andha d-dmir u d-dritt ukoll li xxandar l-Evan©elju.” (nru. 7) Il-kmand ta’ Kristu lill-Appostli “Morru fiddinja kollha, xandru l-Evan©elju lill-˙olqien kollu. Min jemmen u jitg˙ammed, isalva; iΩda min ma jemminx ikun ikkundannat” (Mk 16,15-16), hu diskors li ma j˙alli ebda dubju. Jidher çar li dan id-diskors, kif mi©bur u espost fil-KatekiΩmu tal-Knisja Kattolika, u fuq kollox il-kmand a˙˙ari tal-Img˙allem, jistg˙u jitqiesu b˙ala l-baΩi tal-˙idma missjunarja tal-Knisja. Dak li qal Pietru, kif insibuh fl-Atti, jag˙mel lill-Knisja u lillInsara responsabbli tad-dover li jwasslu lil Ìesù Kristu lil kul˙add: “F’˙add ˙liefu Marzu - April 2013

(Ìesù) ma hemm salvazzjoni g˙ax imkien ta˙t is-sema ma hemm isem ie˙or mog˙ti lill-bnedmin li bih a˙na g˙andna nkunu salvi.” (Atti 4, 12) Ner©g˙u nirrikorru g˙allKatekiΩmu tal-Knisja Kattolika: “Biex niksbu s-salvazzjoni rridu nemmnu f’Ìesù Kristu u f’Dak li bag˙at g˙as-salvazzjoni tag˙na (ara Mk 16, 16; Ìw 3, 36; 6, 40, u l-bqija). G˙ax ‘ming˙ajr il-fidi ma jistax ikun li wie˙ed jog˙©ob lil Alla’ (Lhud 11, 6) u ma jistax jasal g˙all-kundizzjoni ta’ wlied Alla; ebda bniedem ma jista’ jkun i©©ustifikat ming˙ajr il-fidi u ebda bniedem ma jista’ jikseb il-˙ajja ta’ dejjem jekk ma jΩommx s˙i˙ sal-a˙˙ar fiha.” (KKK 161) U l-Konçilju Vatikan II jg˙idilna: “G˙alhekk il-bnedmin kollha huma msej˙in g˙al din l-unità Kattolika tal-Poplu ta’ Alla, unità li ©©ib ’il quddiem il-paçi universali u hija g˙elm tag˙ha qabel iΩ-Ωmien. Jag˙mlu sehem minn din l-unità Kattolika jew mexjin lejha, g˙alkemm b’modi differenti, l-Insara Kattoliçi, l-Insara l-o˙ra li jemmnu fi Kristu, u fl-a˙˙ar il-bnedmin kollha li huma msej˙in g˙as-salvazzjoni mill-grazzja ta’ Alla.” (Lumen Gentium, 13) Obbligu tal-Knisja Kattolika li twassal lil Ìesù Kristu Il-Knisja hi obbligata twassal lil Ìesù Kristu lill-bnedmin kollha biex tnaqqas kemm tifla˙ dawk li huma f’‘injoranza invinçibbli’, ji©ifieri mhux tort tag˙hom u ma jafux mod ie˙or. Il-Konçilju Vatikan II jg˙id: “Ir-ra©uni tal-˙idma missjunarja ˙ier©a mir-rieda ta’ Alla ‘li jrid li l-bnedmin kollha jsalvaw u jaslu biex jag˙rfu l-verità. G˙ax wie˙ed hu Alla u wie˙ed hu l-medjatur bejn Alla u l-bniedem, il-bniedem Kristu Ìesù li ta lilu nnifsu b˙ala prezz tal-fidwa g˙al kul˙add’ (I Tim 2, 4-6) ‘u f’˙add ˙liefu ma hemm salvazzjoni’ (Atti 4,12). Je˙tie© g˙alhekk li l-bnedmin kollha jduru lejh wara li jkunu g˙arfuh bil81

predikazzjoni u, permezz tal-Mag˙mudija, isiru ©isem wie˙ed mieg˙u u mal-Knisja li hi l-©isem tieg˙u.” (Ad Gentes, 7) Il-˙idma missjunarja hi ta’ dawk kollha li g˙amlu l-g˙aΩla Kattolika, ˙idma li g˙andha tkun ©ejja “mill-karità li biha j˙obbu ’l Alla u li biha huma jixtiequ jaqsmu mal-bnedmin kollha l-©id spiritwali kemm ta’ din il-˙ajja kemm tal-˙ajja li ©ejja” (Ibid.). San Pawl jg˙idilna: “Jiena ma nist˙ix mill-Evan©elju, g˙ax l-Evan©elju hu qawwa ta’ Alla g˙assalvazzjoni ta’ dawk kollha li jemmnu.” (Rum 1,16) Kif qalu Pietru u Ìwanni lin-nies tas-Sinedriju li riedu jag˙lqulhom ˙alqhom: “A˙na ma nistg˙ux ma nitkellmux.” (Atti 4, 20) Di©à rreferejna g˙ad-diffikultà li tqum minn din l-assjoma fejn jid˙lu dawk li huma barra mill-Knisja mhux tort tag˙hom. IlMa©isteru g˙araf li dawn, meta hemm fihom il-©enwinità, jistg˙u jsalvaw. Il-Papa Piju IX fl-Ençiklika Quanto Conficiamur Moerore jg˙id: “Naturalment hemm ukoll dawk li qed jitqabdu ma’ injoranza invinçibbli dwar ir-reli©jon l-aktar qaddisa tag˙na. Billi sinçerament i˙arsu l-li©i naturali u l-preçetti tag˙ha mnaqqxa minn Alla fil-qlub kollha u huma dejjem lesti jobdu lil Alla, huma jg˙ixu ˙ajja onesta u huma kapaçi jakkwistaw il-˙ajja eterna bil-virtù effikaçi tad-dawl u l-grazzja divina. Billi Alla li jara sewwa jg˙arbel u jaf l-im˙u˙, l-erwie˙, il˙sibijiet u d-drawwiet tal-bnedmin kollha, min˙abba t-tjubija u l-˙niena kbira tieg˙u çertament ma jippermettix li xi ˙add ji©i kkastigat b’kastig etern meta ma jkunx wettaq dnub deliberat.” (Quanto Conficiamur Moerore, 7) Il-KatekiΩmu tal-Knisja Kattolika f’numru 847 jispeçifika: “Din l-affermazzjoni (Lumen Gentium, 13, ara fuq) ma tolqotx lil dawk li bla ˙tija tag˙hom ma jafux bi Kristu u bil-Knisja tieg˙u. ‘Dawk li bla ebda ˙tija

tag˙hom ma jafux bl-Evan©elju ta’ Kristu, imma qeg˙din ifittxu ’l Alla bis-sinçerità kollha ta’ qalbhom u bl-g˙ajnuna talgrazzja qed i˙abirku biex jag˙mlu r-rieda ta’ Alla skont ma tg˙idilhom il-kuxjenza tag˙hom, dawn jistg˙u jiksbu s-salvazzjoni ta’ dejjem.’ (Lumen Gentium, 16)” Mela dawk li jinsabu f’reli©jonijiet o˙ra u jg˙ixu fihom b’mod ©enwin jistg˙u jsalvaw, kif tg˙id l-Ençiklika Redemptoris Missio tal-Papa Ìwanni Pawlu II (ara nru.10 u o˙rajn). Fost l-o˙rajn din l-Ençiklika tikkwota l-Gaudium et Spes fejn jing˙ad dan: “G˙ax Kristu miet g˙al kul˙add, u g˙ax hi wa˙da s-sej˙a a˙˙arija li Alla jag˙mel lil kull bniedem, g˙andna nemmnu li l-Ispirtu s-Santu jag˙ti lil kul˙add il-grazzja li jkun jista’ jissie˙eb fil-misteru tal-G˙id, bil-mod kif jaf Alla” (Gaudium et Spes, 22), ji©ifieri jista’ jikseb is-salvazzjoni. Din ir-realtà bl-ebda mod ma t˙assar l-obbligu talevan©elizzazzjoni lill-©nus kollha. Kif kiteb il-Papa Ìwanni Pawlu II lill-isqfijiet talAsja fl-1990: “G˙alkemm dawk li j˙addnu reli©jonijiet o˙ra jistg˙u jirçievu l-grazzja ta’ Alla u ji©u salvati minn Kristu ming˙ajr il-mezzi ordinarji g˙as-salvazzjoni li hu waqqaf, dan bl-ebda mod ma j˙assar issej˙a g˙all-fidi u l-Mag˙mudija li Alla jrid g˙all-popli kollha.”

Kalendarju Museumin

Dan ifisser li l-pluraliΩmu reli©juΩ ma j˙assarx il-validità tal-assjoma Extra Ecclesiam nulla salus. It-tajjeb ma j˙assarx l-g˙atx li g˙andu l-bniedem g˙all-a˙jar, u jiΩbalja min jista’ jil˙aq l-a˙jar u jissodisfa ru˙u bit-tajjeb. Basta jkun jaf x’inhu l-a˙jar. Meta ma jkunx jaf x’inhu l-a˙jar, ˙afna drabi jista’ ja˙seb u anke jkun konvint li dak li jippossiedi hu l-a˙jar, meta fil-fatt ma jkunx. Ikun Ωball kbir li kellu l-KattoliçiΩmu, biex jil˙aq xi forma ta’ ftehim mar-reli©jonijiet l-o˙ra, jinΩa’ mill-verità s˙i˙a li hi tieg˙u u tieg˙u biss. Dan la jkun servizz utli lill-KattoliçiΩmu u lanqas lir-reli©jonijiet l-o˙ra, g˙ax dan ifisser li d-djalogu interreli©juΩ jirriduçi ru˙u f’eΩerçizzju ta’ sinkretiΩmu li ma jwassal imkien jew, ag˙ar minn hekk, iwassal biex il-KattoliçiΩmu jitlef l-identità unika tieg˙u. M’hemmx lok g˙all-arroganza Dan kien l-isfond li fih ˙ar©et idDikjarazzjoni Dominus Iesus fis-sena 2000. Strettament nitkellmu, f’dan id-dokument ma ntqal xejn ©did; fih ©ew rikonfermati l-uniçità ta’ Kristu feddej tal-bnedmin kollha u l-uniçità tal-Knisja Kattolika fejn tid˙ol is-salvazzjoni. Fost l-o˙rajn naqraw hekk: “B˙ala rimedju g˙al din il-mentalità relattivistika, li qieg˙da ssir dejjem aktar komuni, hu fuq kollox me˙tie© li ner©g˙u naffermaw il-karattru definittiv u komplet tar-rivelazzjoni ta’ Ìesù Kristu. Fil-fatt g˙andu jitwemmen bil-qawwa kollha li fil-misteru ta’ Ìesù Kristu, l-Iben ta’ Alla Inkarnat li hu ‘t-triq, il-verità u l-˙ajja’ (Ìw 14, 6), hi mog˙tija r-rivelazzjoni s˙i˙a talverità divina.” Ir-reazzjoni negattiva ta’ xi w˙ud g˙al dan id-dokument ta’ importanza storika kixfet tabil˙aqq il-mod riduzzjonista li bih dawn kienu qed jid˙lu g˙ad-djalogu interreli©juΩ.

Marzu - April 2013

L-assjoma ‘Barra mill-Knisja m’hemmx salvazzjoni’ tag˙ti lil min hu fil-Knisja Kattolika çertu ser˙an il-mo˙˙ li qieg˙ed fil-Knisja ta’ Kristu li toffrilu l-mezzi kollha tas-salvazzjoni u li hi t-triq ordinarja tassalvazzjoni (Unitatis Redintegratio, 3; Ad Gentes, 7), imma ma tag˙tihx iç-çertezza assoluta tas-salvazzjoni, jag˙mel x’jag˙mel. Irid i©ib ru˙u skont il-vokazzjoni Nisranija Kattolika tieg˙u. Dan ifisser li jista’ jkollok min g˙amel l-g˙aΩla Kattolika u g˙ax ikun infidil jintilef, u o˙rajn f’reli©jonijiet o˙ra, g˙ax ikunu ©enwini, isalvaw. L-assjoma ‘Barra mill-Knisja m’hemmx salvazzjoni’ m’g˙andhiex to˙loq mentalità ta’ superjorità u, ag˙ar minn hekk, mentalità ta’ arroganza f’min jag˙mel l-g˙aΩla Kattolika. Il-Kattoliku m’g˙andux i˙ares l-isfel b’disprezz lejn min mhuwiex Kattoliku. Il-fatt li hu Kattoliku hu grazzja ta’ Alla u kulma g˙andu jag˙mel hu li jirringrazzjah tag˙ha. Kif di©à g˙edna, membri ©enwini ta’ reli©jonijiet o˙ra jistg˙u jsalvaw, anke jekk b’toroq li g˙adna ma nafuhomx. Santu Wistin jag˙mel riflessjoni tassew intelli©enti meta jg˙id: “Kemm hemm ng˙a© barra (l-Knisja), u kemm hemm ilpup ©ewwa (l-Knisja)!” (Omeliji fuq Ìwanni, 45, 12) L-assjoma ‘Barra mill-Knisja m’hemmx salvazzjoni’ tg˙abbi lil min g˙amel l-g˙aΩla Kattolika b’responsabbiltà serja ˙afna. Jekk kemm-il darba hu perswaΩ mill-verità li t˙addan fiha din l-g˙aΩla, g˙andu l-obbligu li jara x’jista’ jag˙mel biex il-bnedmin kollha, almenu dawk li ja˙btu mieg˙u, huma wkoll isibu l-verità s˙i˙a. Joseph Camilleri

It-ta˙dita ta’ Fr Paul Murray

Óames ÇagÓqiet gÓall-millennju l-Ìdid (2) Awake G˙andi f’mo˙˙i li ng˙id xi ˙a©a dwar l-ispiritwalità. Imma wie˙ed jista’ jistaqsi: Xi tfisser il-kelma ‘spiritwalità’ g˙al nies li huma di©à Nsara konvinti, ir©iel u nisa li qed iΩommu sod mal-veritajiet tal-fidi u huma attivi b’modi differenti f’˙idmiet ta’ fejda madwar id-dinja? Jista’ jkun li hemm aktar x’jista’ Alla jixtieq minna, u li anki a˙na stess nixtiequ? Çert li g˙andna bΩonn ta’ bniedem ferm a˙jar u g˙eref minni biex iwie©eb tajjeb. Imma dak li nista’ nag˙mel illejla dwar dan is-su©©ett huwa li ni©bed l-attenzjoni tag˙kom u tieg˙i lejn l-eΩempju kbir li jing˙ata lilna fl-Evan©elju u fil-˙ajjiet tal-qaddisin. Il-kelma “Qum” hija evan©elika u kull meta tintuΩa bla dubju ta’ xejn hemm dejjem çerta ur©enza. Hija kelma wkoll fil-qalba nett tattradizzjoni spiritwali Kattolika. G˙ax jekk l-ispiritwalità tfisser xi ˙a©a, Ωgur tfisser

qawmien me˙tie© - qawmien tal-g˙a©eb fil-fatt, imma Ωgur wie˙ed li inevitabilment jitlob ˙afna minn kull wie˙ed u wa˙da minna. Nista’ nda˙˙al f’rasi li b˙ala Kattoliku li nemmen u nipprattika jiena g˙addej tajjeb mhux ˙aΩin, u anki jista’ jkun li n˙ossni ffavorit f’xi aspetti fundamentali. Imma, fil-livell baΩiku ©ewwieni, jista’ jag˙ti l-kaΩ li jiena fil-fatt qed ng˙addi ˙ajti rieqed imqajjem, tal-anqas f’xi waqtiet? Nisrani nofsni biss imqajjem g˙all-misteru tal-g˙a©eb ta’ Alla u g˙all-grazzja tassew meraviljuΩa ta’ xi jfisser dan fil-prattika - mhux biss li nkun naf dwar Alla, imma li tassew nasal nag˙raf lil Alla f’dil-˙ajja, li jkolli dak li l-Papa Ìwanni Pawlu II jiddeskrivi fi fraΩi memorabbli, “esperjenza ˙ajja u personali tal-misteru”? Tul is-sekli din l-esperjenza ˙ajja ta’ Alla tkellmu bosta fuqha u b’modi differenti. Imma ˙add, na˙seb, ma wasal jiddeskriviha g˙alina b’tant qawwa, jew b’mod aktar

vivaçi, daqs Santu Wistin ta’ Ippona. F’dissilta mill-Istqarrijiet, Wistin jikteb b˙ala ra©el tassew fuq tieg˙u, imqajjem g˙all-misteru tal-im˙abba divina li qed jittanta jiddeskrivi, im˙abba li mhux biss da˙let f’˙ajtu biex issalvah imma fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar ˙atfitu totalment bis-sbu˙ija tag˙ha. “Tard ˙abbejtek, o sbu˙ija bla tarf. Tard jien ˙abbejtek, ©miel tassew qadim u tassew ©did. Inti, Mulejja, kont tg˙ammar ©ewwa fija, iΩda jien fittixtek barra minni. U jien bla ebda sura tg˙axxaqt b’dik is-sbu˙ija tal˙olqien tieg˙ek. Int kont mieg˙i u mieg˙ek jien ma kontx. Ûammewni l-istess ˙wejje© li ma kinux jeΩistu li kieku mhumiex fik. Inti g˙ajjattli u widnejja torox infet˙u bis-sej˙a li g˙amiltli. B˙al berqa x˙ettli d-dija tieg˙ek fuqi. Ne˙˙ejtli l-g˙amad. Xerridt il-fwie˙a tieg˙ek u jien ©bidt nifs ’il ©ewwa. G˙alik kollni mxennaq. Issa li doqtok, ninsab im©ewwa˙ u g˙atxan g˙alik. Messejtni u jien t˙e©©i©t g˙as-sliem tieg˙ek.” Óafna drabi na˙slu n˙arsu lejn il-˙ajja spiritwali b˙ala t-tiftix tag˙na ta’ Alla, l-g˙atx tag˙na, il-©u˙ tag˙na g˙allg˙aqda mieg˙u. Imma naturalment aktar importanti mit-tiftix tag˙na g˙al Alla huwa l-fatt li Alla stess ifittex lilna. Alla jfittex kif jid˙ol f’˙ajjitna, Alla g˙atxan bil-˙erqa li ji©bed u jΩomm l-attenzjoni tag˙na. G˙ax il-verità hi li Alla li qed infittxu huwa dak Alla li f’im˙abbtu waqa’ g˙alina. A˙na u niskopru dil-verità, li nifhmu li fl-ewwel lok hu Alla li verament ˙abbna l-ewwel u meta l-inqas li kien jist˙oqqilna, allura qlubna jduru lejn din l-im˙abba divina b˙al qatt qabel. Nibdew fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar b˙allikieku nqumu. Din il-˙asda ta’ g˙arfien, dal-qawmien ©did g˙all-misteru ta’ Alla preΩenti f’˙ajjitna, huwa dak li Santu Wistin iddiskriva tant

Kalendarju Museumin

Marzu - April 2013

bil-kbir g˙alina fl-Istqarrijiet. Is-silta qasira li kkwotajt hija tassew indimentikabbli. Hija çertament wa˙da mill-aktar deskrizzjonijiet kommoventi li qatt inkitbu dwar xi tfisser tibda t˙obb lil Alla. U dan jispjega g˙aliex tolqotna daqstant. G˙ax fqira kemm hi fqira jew limitata l-˙ajja spiritwali tag˙na, a˙na lkoll na˙seb li kapaçi nifhmu l-qawwa ta’ kliem Santu Wistin li b’mod çar iqajjimna biex ng˙ixu ˙ajjitna fuq livell ©did u aktar profond. Imma forsi nistaqsu, kif nistg˙u naslu g˙al dan? Fil-prattika, x’irridu nag˙mlu biex nirçievu l-grazzja ta’ dan il-qawmien? Jekk illum intom jew jien kellna nid˙lu f’wie˙ed mill-akbar ˙wienet tal-kotba biex infittxu twe©iba g˙al dil-mistoqsija, jiena çert li fit-taqsima tal-ispiritwalità nsibu ˙afna tipi ta’ kotba, l-aktar mhux Insara, li jitkellmu dwar diversi toroq kif tasal g˙ad-dawl u l-illuminazzjoni. Óafna minnhom jissu©©erixxu metodi kumplikati u eΩoteriçi tal-meditazzjoni. Imma t-triq lejn il-qawmien li jissu©©erixxi l-Evan©elju, u li tieg˙u hemm xhieda l-˙ajjiet tal-qaddisin, hija radikalment differenti. Fil-bidu nett irrid nirrealizza li kollox jiddependi mhux daqstant fuq l-isforzi tieg˙i li nakkwista d-dawl, imma aktar fuq li niltaqa’ malim˙abba kollha ˙niena ta’ Alla kif murija fi Kristu. Dak hu l-bidu u t-tmiem. Fl-Evan©elju hemm laqg˙a partikulari li ilha li qabdet l-imma©inazzjoni tal-Insara tul issekli: il-laqg˙a bejn Ìesù u l-˙alliel it-tajjeb fuq is-salib. Kif tafu, dak il-˙alliel ˙in bla waqt g˙ajjat: “Ìesù, ftakar fija meta tkun fis-saltna tieg˙ek.” Kittieb antik tal-Knisja li g˙al sekli kienu ja˙sbu li mhu ˙add ˙lief Santu Wistin - jikkummenta dwar dan it-test partikulari b’mod tassew mhux tas-soltu u li jolqot. Minflok ma joffri kummentarju dettaljat u xjentifiku, hu jaqbad djalogu 85

imma©inarju mal-˙alliel fuq is-salib. Jidher ovvjament immeraviljat kif kellu jkun biçça ˙alliel, u mhux xi wie˙ed mid-Dutturi talLi©i, li kien kapaçi jag˙raf lill-Mulej fl-a˙˙ar agunija tieg˙u. Tg˙id dal-˙alliel, bejn serqa u o˙ra, kellu çans jistudja t-Testment ilQadim? U l-˙alliel iwie©eb: “DaΩgur li le! M’g˙amilt l-ebda studju speçjali tal-Iskrittura. Jiena kont ˙alliel full-time. Imma f’waqt wie˙ed, fost l-u©ig˙ u l-iΩolament li kelli, sibt lil Ìesù j˙ares lejja u f’˙arstu fhimt kollox.” Naturalment g˙all-˙alliel dak kien il-waqt ta’ qawmien tassew. Hemmhekk, ˙abta u sabta, kellu l-qalb jammetti d-dag˙bien ta’ kemm kien fil-bΩonn u g˙ajjat g˙allg˙ajnuna. U f’dik il-le˙˙a hu nteba˙ ukoll b’xi ˙a©a o˙ra ta’ importanza ferm akbar. Inteba˙ kollu sorpriΩ li, minkejja l-iΩbalji u l-fallimenti tieg˙u, Alla j˙obbu b’mod tal©enn. Il-˙arsa ta’ Ìesù nifditu minn na˙a g˙all-o˙ra b˙al lanza, b’g˙arfien ©did tant mhux mistenni u tabil˙aqq feddej. San Ìor© Preca kellu fih çar il-milja ta’ dan l-g˙arfien. F’Is-Santwarju tal-Ispirtu ta’ Kristu, meta jistaqsi “Meta dnubietek ibeΩΩg˙uk, fiex tiftakar?”, it-twe©iba hija tant talg˙a©eb daqskemm hi feddejja. “Fi Kristu,” jiddikjara, “li assigura l-©enna lill-˙alliel it-tajjeb g˙ax kien talbu li jiftakar fih.” (Sakrarju, Passus XLIV, 49) Jekk issa g˙al mument induru biex na˙sbu dwar ˙ajjitna, u dwar xi ˙a©a simili fl-esperjenza tag˙na stess, ji©i forsi f’mo˙˙na xi mument mill-img˙oddi, mument ta’ grazzja meta b˙all-˙alliel it-tajjeb a˙na fl-a˙˙ar qomna u fta˙na g˙ajnejna g˙all-meravilja tal-im˙abba ta’ Alla li ma titwemminx, mument meta bdejna nifhmu xi tfisser tassew fil-prattika li jkollok “esperjenza ˙ajja u personali tal86

misteru”. Dak il-mument ta’ grazzja, meta jse˙˙, hu dejjem mument ta’ Ωvolta ©dida fil-˙ajja (breakthrough), g˙alkemm f’dak il-waqt jista’ aktar jin˙ass b˙ala kollass (breakdown). G˙ax naslu f’waqt f’˙ajjitna meta sempliçement ma nkunux nifil˙u aktar nistrie˙u fuq il-˙iliet tag˙na u allura, mimlijin tama f’Alla, nintelqu fil-˙niena tieg˙u. Dan je˙tie© kura©©, imma wkoll disperazzjoni. Filwaqt stess li nitilqu r-riedni nibdew nikkontemplaw - forsi g˙all-ewwel darba - li Alla hu akbar mill-qalb tag˙na. Hija esperjenza ta’ dawl u tisfija f’daqqa. F’waqt wie˙ed a˙na nkunu merfug˙a u umiljati. Dan it-tip ta’ laqg˙a, din il-kontemplazzjoni ta’ Alla litteralment ferut bl-im˙abba, hija tabil˙aqq fil-qalba tal-esperjenza Nisranija u tat-talb Nisrani. Diversi drabi niskantaw meta niskopru kif Alla nqeda bl-esperjenza tat-tbatija f’˙ajjitna, anki dik tad-dnub u d-dg˙ufija, biex iwassalna nikkontemplaw im˙abbtu. Darba wa˙da, g˙ax tassew twassal biex jifhem dan, Santu Wistin talab u esklama: “Ara, Mulej, jiena n˙alli xortija f’idejk... Int taf kemm ma ninqala’ g˙al xejn u kemm jiena bla sa˙˙a: g˙allimni u fejjaqni. A˙na nfdejna bid-demm talWa˙dieni tieg˙ek, li fih hemm mo˙bija t-teΩori kollha tal-g˙erf u x-xjenza. Salvani... g˙ax jien noqg˙od na˙seb fil-prezz tal-fidwa tag˙na, u nieklu u nixorbu u nqassmu lillo˙rajn. Jiena l-fqajjar nixtieq nixba’ bih fost dawk li jikluh u jixbg˙u. Óa jfa˙˙ru l-Mulej dawk li jfittxuh.” (Stqarrijiet, X, 43)

©dida kemm a˙na dg˙ajfa u kollna miΩerja. Imma, jekk nipperseveraw fit-talb, ninteb˙u wkoll bi stag˙©ib kbir b’dehra totalment ©dida tag˙na nfusna. Nindunaw li a˙na tassew l-ulied ta’ Alla. G˙ax fil-“mera ©entili ta’ Alla” nibdew naqbdu farka mid-dinjità profonda tannatura tag˙na. Iva, a˙na sempliçi kreaturi finiti, imma a˙na kreaturi li huma ma˙buba infinitament minn Alla li tant g˙oΩΩna. IlPapa Ìwanni Pawlu II darba qal: “A˙na m’a˙niex it-total tad-dg˙ufijiet u l-fallimenti tag˙na f’daqqa; a˙na t-total tal-im˙abba tal-Missier u l-kapaçità li g˙andna tassew li nsiru x-xbieha ta’ Ibnu.” G˙andna kapaçità tassew! FraΩi talg˙a©eb. Xi drabi nimma©inaw li dak li l-aktar nibΩg˙u minnu fil-˙ajja, u fil-˙ajja spiritwali, huwa l-lat ikrah u mudlam tannatura tag˙na, in-nuqqas ta’ ˙ila tag˙na, il-kapaçità tra©ika li nfallu. Imma fil-fatt dak li jisfidana tabil˙aqq, g˙alkemm forsi nistg˙u ma ninteb˙ux, hija l-kapaçità tag˙na li bl-g˙ajnuna ta’ Alla nkunu kbar u sa˙ansitra qaddisin. Huwa d-dawl ta’ ©o fina, il-potenzjal fina g˙at-tjieba - u li nkunu kbar ukoll - u mhux id-dlam tag˙na

li l-aktar jisfidana u jista’ jag˙ti l-kaΩ li huwa l-akbar biΩa’ tag˙na. Hu u jindirizza dat-tip ta’ nies li j˙ossuhom imbeΩΩg˙in minn din l-g˙amla ta’ sfida min˙abba d-dg˙ufija tag˙hom, Santu Wistin jiddikjara: “Tmaqdrux lilkom infuskom. Intom ir©iel u nisa ma˙luqa fuq xbihet Alla u Dak li g˙amilkom bnedmin sar hu nnifsu bniedem. Jekk taraw lilkom infuskom dg˙ajfin min˙abba d-dg˙ufija mundana li hemm fikom, g˙oΩΩu lilkom infuskom min˙abba dak li swejtulu!” Fuq l-istess linja San Girgor ta’ Nissa jesklama: “O bniedem, tmaqdarx dak li hu ammirabbli fik. Int ˙lejqa fqira fl-g˙ajnejn tieg˙ek, imma jiena ng˙allmek li int g˙andek il-kobor. Ag˙raf dak li tassew int!”

Il-kbira qaddisa Dumnikana Katerina ta’ Siena, f’wa˙da mill-kitbiet tag˙ha, tinqeda b’tixbiha pjuttost sorprendenti biex tiddeskrivi l-esperjenza meta ti©i wiçç imb wiçç ma’ Alla fit-talb. Tikteb li Alla qisu “mera ©entili”. Naturalment huwa veru li f’dil-mera a˙na naraw b’çarezza Kalendarju Museumin

Marzu - April 2013

Nies li emmnu (3)

˙olquli diffikultà. Ma ˙adthiex kontra Alla, iΩda staqsejtu: G˙andi ˙ila nag˙milha din il-˙a©a? G˙aliex g˙andi nag˙milha? Jiena l-persuna ©usta? Staqsejt lil Alla kif jag˙mlu s-Salmi: G˙aliex kellu ji©ri hekk? Imma middubju to˙ro© xi ˙a©a ©dida u iktar profonda. Fil-bidu din ix-xi ˙a©a ma tarahiex u jkun mument tassew diffiçli. Irid ikollok ˙afna fiduçja f’Alla, imma ˙afna drabi trid tibda mid-dubji, mill-mistoqsijiet. Ma kellix wisq g˙alxiex ne˙odha kontra Alla, g˙ax tul ˙ajti kollha ggwidani u anke fissidni. Tani mixja sabi˙a u po©©a ma©enbi ˙afna nies li g˙allmuni u sostnewni u li kellhom bΩonni. Hekk ˙assejtni iktar ma˙bub u aççettat minn Alla.

“TitgÓallem temmen meta tipprova tressaq persuni oÓra biex jemmnu.” Fl-a˙˙ar ta’ Awwissu tas-sena l-o˙ra mar Dejjem kien id-dmir tieg˙i nitkellem jing˙aqad mal-Mulej il-Kardinal ÌiΩwita fuq il-fidi u dan kien l-a˙jar mod biex Carlo Maria Martini. Martini li kien biblista nitg˙allem. Óafna drabi huwa biΩΩejjed u esi©eta, g˙amel 23 sena Arçisqof ta’ tkun taf tisma’ tajjeb. Fid-djoçesi ta’ Milan, mill-1979 sal-2002. Minbarra li kien Milan iΩ-Ωg˙aΩag˙ g˙enuni ˙afna nfittex studjuΩ raffinat ta’ kultura teolo©ika kbira, twe©ibiet g˙al mistoqsijiet ©odda. L-iktar kien mag˙ruf ukoll b˙ala bniedem ta’ li titg˙allem temmen meta tipprova djalogu bejn ir-reli©jonijiet. Dawn li ©ejjin tressaq persuni o˙ra biex jemmnu. huma siltiet minn intervista li Lil Alla t˙ossu? saritlu mill-ÌiΩwita Awstrijak Georg Sporschill fl-2007 u li Li t˙oss lil Alla Li t˙oss lil Alla hija l-iktar ˙a©a jinsabu f’wie˙ed mill-aqwa sempliçi u fl-istess ˙in l-iktar kotba tieg˙u, Conversazioni hija l-iktar ˙a©a ˙a©a importanti fil-˙ajja. notturne a Gerusalemme. Sul rischio della fede (2008). sempliçi u fl-istess Lil Alla n˙ossu fin-natura, fil-kwiekeb, fl-im˙abba, filmuΩika u fil-letteratura, filG˙aliex temmen f’Alla? ˙in l-iktar ˙a©a kelma tal-Bibbja u b’˙afna modi o˙ra. Hija l-arti talOmmi u missieri tawni importanti attenzjoni li trid titg˙allem, r-rigal tal-fidi f’Alla; ommi b˙all-arti ta’ kif t˙obb g˙allmitni nitlob. L-iskola fil-˙ajja. jew il-˙ila f’xog˙lok. l-˙bieb kienu importanti g˙alija; sa˙˙ewni fil-fidi. L-Italja, pajjiΩi, tag˙mel parti mill-Ewropa Ikollok ukoll mumenti fejn te˙odha Nisranija; biΩΩejjed tifta˙ g˙ajnejk biex kontra Alla? tara bosta xhieda ta’ fidi. Billi jien ÌiΩwita, l-eΩerçizzji spiritwali ta’ San Injazju Dejjem kelli mistoqsija kbira. Ma stajtx sa˙˙ewni fir-relazzjoni tieg˙i ma’ Alla. nifhem g˙aliex Alla j˙alli lil Ibnu jbati fuq Ìwanni, id-dixxiplu l-ma˙bub, huwa is-salib. Sa˙ansitra b˙ala isqof, xi drabi dak li jakkumpanjani fil-˙biberija tieg˙i ma kienx jirnexxili n˙ares lejn il-kurçifiss ma’ Ìesù. F’˙ajti l-˙afna xog˙ol li kelli, u g˙ax din il-mistoqsija kienet tkiddni. Kont d-diffikultajiet ukoll, urewni li jista’ jkolli ne˙odha ma’ Alla. Il-mewt g˙adha teΩisti, fiduçja. Il-gwerra, it-terroriΩmu, il-biΩg˙at il-bnedmin kollha jridu jmutu. G˙aliex personali: kemm drabi ©ejt salvat! Iltqajt Alla jridha? Bil-mewt ta’ Ibnu seta’ ˙eles ma’ ˙afna nies tajbin. Óajti g˙allmitni mill-mewt lill-bnedmin l-o˙ra. Kien biss li Alla huwa tajjeb u j˙ejji t-triq g˙al kull wara li skoprejt kunçett teolo©iku li g˙eni f’dil-˙a©a: ming˙ajr il-mewt ma nistg˙ux wie˙ed minna. nag˙tu lilna nfusna kompletament lil 88

Kalendarju Museumin

Alla x’irid minna?

Alla. Nibqg˙u n˙allu miftu˙in l-emergency exits, ma tkunx offerta s˙i˙a. IΩda bil-mewt ikollna nqieg˙du t-tama tag˙na f’Alla u nemmnu fih. Nittama li f’mewti jirnexxili ng˙id din l-IVA lil Alla. Int teologu u isqof. IΩda int ukoll g˙andek problemi li huma piΩ fuq ilfidi tieg˙ek? Il-piΩijiet huma biΩg˙at, nuqqas ta’ fiduçja f’Alla. Meta fdali biçça xog˙ol u ˙sibt li ma kellix il-˙ila g˙aliha, b˙al ng˙idu a˙na meta sirt isqof jew professur ta’ università kbira, meta ridt nitkellem mat-terroristi, inΩomm mag˙quda l-Knisja fl-Ewropa jew inwie©eb g˙all-mistoqsijiet tal-Papa, f’dawn il-kaΩijiet, biex ng˙id is-sewwa, xi drabi naqasli l-kura©©. Il-konflitti wkoll xi drabi

Marzu - April 2013

Alla jrid minna li jkollna fiduçja, li jkollna fiduçja fih u anke f’xulxin. Il-fiduçja ti©i mill-qalb. Jekk kellna ˙afna esperjenzi poΩittivi meta konna tfal, insiru persuni b’sa˙˙itna u siguri. Min tg˙allem jafda ma jitreg˙idx, anzi jkollu l-kura©© li jipprotesta meta ting˙ad xi ˙a©a kattiva, distruttiva. U fuq kollox ikollu l-kura©© jg˙id “iva” meta jkun hemm bΩonnu. Alla jridna nkunu nafu li Hu qieg˙ed fuq in-na˙a tag˙na. Hu jista’ jag˙milna b’sa˙˙itna. Ma tistax twettaq opri kbar, ti©bor it-tfal mit-toroq jew dawk bla dar, jew tmexxi knisja, u tg˙id lilek innifsek li dak qed tag˙mlu bis-sa˙˙a tieg˙ek. Jekk ma tafdax f’li qed tirçievi qawwa ’l barra minnek jew divina, allura dik suppervja. Alla jrid bnedmin li jserr˙u fuq l-g˙ajnuna u l-qawwa tieg˙u. Huma jistg˙u jbiddlu l-qag˙da preΩenti, it-tbatijiet u l-in©ustizzji, sabiex id-dinja ssir kif ˙alaqha Alla, kif iridha Hu: mimlija m˙abba, ©usta, çivili, interessanti. G˙alhekk irid il-kollaborazzjoni tag˙na.

PoeΩija

Il-kelma Sfond ta’ Ósieb: Il-bniedem g˙andu kwalità unika u importanti: jista’ juΩa l-ilsien li minnu jo˙ro© ˙afna kliem li jqanqal l-emozzjonijiet tal-bniedem. Il-kelma mlissna kif ukoll miktuba fiha setg˙a u l-bniedem kapaçi juΩaha biex iwe©©a’ lil ˙addie˙or jew bil-maqlub jg˙olli l-istima u l-moral ta’ ˙utu. Madankollu l-kelma qarrieqa taf b˙al ˙alliel tid˙ol fin fin u tnawwar familja, komunità, grupp jew soçjetà s˙i˙a. Mill-banda l-o˙ra, kelma ©enwina tnissel g˙aqda, paçi u fraternità fost l-a˙wa u l-©nus. Fuq dan kollu hemm il-kelma ta’ Alla li, g˙alkemm tixli u tisfida anki fi Ωminijietna, hija kelma li ©©ibna wiçç imb wiçç mar-realtà g˙ax turina x’direzzjoni qed interrqu fiha biex eventwalment insiru qaddisin, kif xtaqna l-Fundatur.

Xi tg˙id lil min ma jemminx f’Alla? G˙andi ˙afna mistoqsijiet x’nistaqsih. X’inhu importanti g˙alih? X’inhuma l-ideali tieg˙u? X’valuri g˙andu? Huwa dan li nkun nixtieq niskopri. Ma rrid nikkonvinçih minn xejn, imma ng˙idlu biss jipprova jg˙ix ming˙ajr fidi f’Alla u fl-istess ˙in jirrifletti fuqu nnifsu. Forsi f’xi waqtiet f’˙ajtu j˙oss xi speranza, jinduna x’jag˙ti sens u fer˙ lill-˙ajja. In˙ajru jiddjaloga ma’ persuni li qeg˙din ifittxu l-fidi u ma’ persuni li jemmnu. Forsi Alla jirregalalu l-grazzja li jag˙raf li Hu jeΩisti.

Kif jistg˙u l-kbar i©ibu ru˙hom maΩ-Ωg˙aΩag˙ biex iwasslulhom ilKristjaneΩmu u dan jiffjorixxi? Ag˙ti liΩ-Ωg˙aΩag˙ dinja li mhijiex irvinata. Ag˙mel li g˙eruqhom ikunu fit-tradizzjoni, fuq kollox fil-Bibbja. Aqraha mag˙hom. Afda ˙afna fiΩ-Ωg˙aΩag˙; huma se jsolvu l-problemi. Tinsiex lanqas tag˙tihom illimiti. Se jitg˙allmu jifil˙u g˙ad-diffikultajiet u g˙all-in©urji jekk g˙alihom il-©ustizzja tiswa iktar minn kull ˙a©a o˙ra. Robert Aloisio

Il-kelma li tifhem, li ΩΩebla˙, li sserra˙. Il-kelma li tmelles, li twieg˙ed u tferra˙.

Kemm-il kelma mnissla, miktuba, im˙arsa, imqarrqa jew fierg˙a, hekk ˙elwa jew qarsa!

Il-kelma li torqod, timtedd fuq il-qalb. Il-kelma imlissna taf tqanqal fit-talb.

Naf kelma li ddewwi, li t˙arrek fis-sewwa, tisfida u tixli u tg˙um f’ba˙ar ˙lewwa.

Il-kelma li tifred is-s˙ana mill-bard. Il-kelma li tg˙aqqad is-sema mal-art.

Il-kelma li biha hekk sar il-˙olqien, hi l-kelma li ssarraf fis-sewwa min jien.

Il-kelma qawwija li tofroq bil-qies, li trieg˙ed u theΩΩeΩ, issa˙˙a˙ is-sies!

Kellimni bil-kelma, kellimni b’mod çar, g˙ax kelmtek, Mulejja, ’ssaffini fin-nar.

Il-kelma li dda˙˙ak, li ddemma’ l-g˙ajnejn. Il-kelma li tislet u tg˙olli l-˙u©bejn.

Kellimni biex nibdel ta’ ˙siebi l-mog˙dija, biex f’qalbi nakkwista il-kelma g˙aqlija!

Il-kelma li ta˙seb biex tifhem a˙jar li wara is-sewwa hemm ˙sieb illi sar.

Kalendarju Museumin

Marzu - April 2013

Josette Spiteri

Bibbja

“Ikun dak li trid int” fl-EvanÌelju skont San Luqa L-Evan©elji Sinottiçi, ji©ifieri dawk ta’ Marku, Mattew u Luqa, kollha j©ibu t-talba li Ìesù g˙amel lill-Missier tieg˙u fil-Ìnien tal-Ìetsemani; kollha, naturalment, b’xi varjazzjoni bejniethom. Mark isemmi li Ìesù ˙a mieg˙u t-tliet dixxipli Pietru, Ìakbu u Ìwanni u beda jitbeΩΩa’ u jiddejjaq. Imbag˙ad b’sens ta’ solidarjetà qalilhom biex jibqg˙u qribu u jishru mieg˙u. Wara li mexa ftit ’il quddiem, mix˙ut fl-art talab biex jekk jista’ jkun titbieg˙ed minnu dik is-sieg˙a u qal: “Abba, Missier, int kollox jista’ jkun g˙alik. Warrab minni dan il-kalçi iΩda mhux kif irrid jien iΩda kif trid int.” Mattew jimxi fuq Mark u jirrapporta kwaΩi l-istess dettalji iΩda jΩid li Ìesù qag˙ad jitlob mitfug˙ wiççu fl-art filwaqt li ma jsemmix is-sieg˙a u lanqas il-kelma ‘Abba’ (speçi ta’ papà) li jsemmi Marku biss fost is-Sinottiçi. Luqa huwa l-iΩjed wie˙ed li jitbieg˙ed fost is-Sinottiçi. Huwa ma jsemmix it-taqsim tal-Appostli iΩda sempliçiment jg˙id li Ìesù qal lill-Appostli jitolbu biex ma jaqg˙ux fit-ti©rib. Hu jsemmi li Ìesù qag˙ad g˙arkupptejh biex jitlob. Wara j©ib it-talba ta’ Ìesù: “Missier, jekk trid warrab dan ilkalçi minni iΩda mhux kif irrid jien imma ssir il-volontà tieg˙ek.” Luqa wa˙du jg˙id: “U deherlu an©lu mis-sema biex ifarr©u. U ma˙kum minn dwejjaq tal-mewt beda jitlob aktar bil-˙e©©a. U sar l-g˙araq tieg˙u b˙al qtariet tad-demm neΩlin fl-art.” Luqa wa˙du jsemmi din l-agunija u forsi tidher stramba li din isse˙˙ wara u mhux qabel ma l-an©lu mis-sema niΩel biex ifarr©u. IΩda hawn l-agunija (maqluba mill-

G˙aqda Biblika Maltija ‘dwejjaq tal-mewt’ u minn Saydon ‘niket kbir’) bil-Grieg tfisser ‘taqbida / tislita / ©lieda mimlija biΩa’ ta’ xi ˙add li jaf li jrid jo˙ro© rebbie˙ jew ittensjoni tal-atleta fi ©lieda biex jirba˙ akkost ta’ kollox’. Is-sieg˙a tal-prova Ma nistg˙ux niç˙du li t-talba filjali ta’ Ìesù kienet mimlija hemm, tbatija u tensjoni l-iΩjed kbira. Kien hemm Ωgur ix-xewqa ta’ Ìesù li jibqa’ fidil g˙all-pjan ta’ Alla u minna˙a l-o˙ra t-tentazzjoni li jwarrab ir-rieda ta’ Alla. Luqa donnu jiddramatizza din is-sieg˙a tal-prova ta’ Ìesù b’sitwazzjoni tassew qawwija li sse˙˙ bl-agunija ta’ Ìesù. Bil-maqlub ta’ Mark u Mattew, Luqa ma jsemmix l-g˙ajta misterjuΩa ta’ Ìesù fuq is-salib “Alla tieg˙i, Alla tieg˙i, g˙aliex tlaqtni” iΩda minflok jag˙Ωel li jsemmi din l-agunija. Forsi wkoll, kif jg˙idu xi w˙ud, bejn il-kliem ‘Missier, jekk trid warrab minni dan il-kalçi’ u l-kliem l-ie˙or ‘iΩda mhux kif irrid jien imma ssir il-volontà tieg˙ek’ kien hemm b˙al pawsa jew vojt, jekk ma kienx ukoll mument ta’ abbandun! Is-sieg˙a tal-prova hija dejjem diffiçli u Ìesù b˙ala bniedem g˙adda wkoll minn din ilprova qalila. Is-supplika tieg˙u lill-Missier ma ˙elsitux mill-kalçi tal-passjoni li kellu j©arrab iΩda g˙amlitu Ωgur iΩjed qawwi flispirtu tieg˙u biex jid˙ol fi qbil perfett u intimu mar-rieda tal-Missier u g˙alhekk affronta dik il-©lieda (l-agunija) kontra Satana li, skont Luqa stess, wara t-ti©rib ta’ Ìesù fid-deΩert ˙allieh g˙al xi Ωmien. G˙alhekk g˙al Luqa l-agunija ta’ Ìesù ssir mudell g˙alina. Huwa l-mument tal-prova

Kalendarju Museumin

li rridu nirb˙u bit-talb u bis-sahra, kif Ìesù wissa lid-dixxipli tieg˙u: “Itolbu biex ma tid˙lux fit-ti©rib.” (Lq 22, 46) Ir-reb˙a ta’ Ìesù Din ir-reb˙a g˙al Luqa, b’differenza misSinottiçi l-o˙ra, tidher fl-aqwa tag˙ha fuq is-salib f’Ωew© talbiet o˙ra ta’ Ìesù indirizzati lill-Missier u li jsemmi Luqa biss. L-ewwel talba hija: “Missier, a˙frilhom g˙ax ma jafux x’inhuma jag˙mlu.” Luqa blEvan©elju tieg˙u jwassal it-telqa fiduçjuΩa ta’ Ìesù f’idejn il-Missier li joffri l-ma˙fra lill-midinbin li jindmu u taqbel ukoll mattag˙lim li g˙allem Ìesù dwar il-ma˙fra tal-g˙edewwa. Il-fatt li l-kbarat tal-Lhud ma qisux lil Ìesù b˙ala Salvatur ikompli jsa˙˙a˙ l-argument li l-im˙abba ta’ Ìesù m’g˙andhiex limiti u hi dejjem lesta li toffri ˙ajjitha g˙alihom u t˙e©©e© lid-dixxipli biex jag˙mlu l-istess. (Fil-fatt Stiefnu li jsemmi Luqa fil-ktieb l-ie˙or tieg˙u L-Atti tal-Appostli wasal biex g˙amel l-istess.) Ir-reb˙a ta’ Ìesù fit-tentazzjoni li kellu filÌnien taΩ-Ûebbu© tkompli tidher fit-talba a˙˙arija ta’ Ìesù fuq is-salib li jsemmi Luqa. Ìesù b’fiduçja s˙i˙a fil-Missier ikompli jixrob sal-qieg˙ nett il-kalçi talimrar u jintelaq totalment g˙all-im˙abba u r-rieda tal-Missier billi jitlob b’le˙en g˙oli (Mark u Mattew jitkellmu biss dwar g˙ajta): “Missier, f’idejk jien ner˙i ru˙i.” Imqar f’dan il-mument g˙andna ç-çertezza ta’ Ìesù li l-Missier i˙obb dejjem lil uliedu, anki jekk

Gethsemani - Sebastiano Conca 1746

jidher li qieg˙ed jg˙addihom minn passjoni ˙arxa jew li qieg˙ed isallabhom. Luqa, dejjem fidil g˙all-messa©© teolo©iku li joffri g˙al min jaqra l-Evan©elju tieg˙u, irid iwasslilna l-importanza tat-talb f’˙ajjitna u l-aktar fil-mumenti ibsin li ng˙addu minnhom, iΩda jis˙aq ukoll fuq il-fiduçja li g˙andna jkollna fil-Missier b˙ala wliedu adottivi, kif kellu tassew Ìesù, l-Iben ta’ Alla nnifsu. Ìor© Borg

Nota: Çerti ˙sibijiet ta’ din il-kitba huma me˙udin mill-artiklu ‘Il-fer˙ u t-talb f’San Luqa’ ta’ Marcello A. Buscemi OFM li deher fir-rivista ‘L-Art Imqaddsa’ ta’ Jannar-Frar 1994.

Marzu - April 2013

Apprezzament

Abel Giglio Dakinhar tal-funeral tas-Superjur Abel Giglio, Soçju stqarr mieg˙i: “Kemm jien obbligat lejn is-Superjur Abel! Kemm tg˙allimt ming˙andu!” In˙oss li dan ilkliem jistg˙u jtennuh il-biçça l-kbira talmembri. Abel Giglio kellu ˙afna g˙al qalbu l-MUSEUM u ˙abrek kemm fela˙ biex jarah jimxi ’l quddiem. Hu jibqa’ mag˙ruf g˙allkontribut kbir li hu ta fis-Soçjetà u b’mod speçjali g˙as-sehem tieg˙u fl-a©©ornament tag˙ha. Hu twieled l-Isla fil-11 ta’ Novembru 1931 minn Benjamin Giglio u Carmen nee Jones. Fil-gwerra tilef lil missieru fuq il-ba˙ar u hu u ommu marru joqog˙du Birkirkara. G˙adu tifel kien jattendi l-Qasam ta’ Birkirkara II, Triq Santa Marija, u kellu b˙ala Prefett u Kultur lis-Superjur Victor Delicata. Inkorpora Soçju f’Diçembru 1949. Malajr kien mag˙Ωul b˙ala Prefett talMag˙Ωulin u kien jie˙u parti attiva fillaqg˙at li l-Ìunta tal-Kultura kienet torganizza minn Ωmien g˙al Ωmien. Kien waqt wa˙da minn dawn il-laqg˙at li ntlaqg˙et proposta tieg˙u li jibda jo˙ro© magazin g˙aΩ-Ωg˙aΩagh u li l-Fundatur tah l-isem ta’ Xehda G˙asel. Abel tela’ tista’ tg˙id it-tara© kollu fisSoçjeta’. Wara li kien ilu Superjur tal-Qasam ta’ Birkirkara II, fl-1966 hu ntg˙aΩel b˙ala membru tal-Korp Buon Ordni u mill-ewwel ing˙ata l-kariga ta’ President tal-Ìunta talKultura. Aktar tard kien mag˙Ωul Primarju u fl-1995 Assistent Superjur Ìenerali. B˙ala President tal-Kultura u editur ta’

Gwida g˙al min jg˙allem, mill-ewwel ˙aseb biex jag˙ti ˙ajja ©dida lir-rivista, mhux biss fil-preΩentazzjoni imma l-aktar f’dak li hu kontenut. G˙al dan il-g˙an g˙aqqad mieg˙u grupp ta’ Soçji biex jg˙inuh; kien jemmen ˙afna fit-team work. Beda wkoll jistampa l-Gwida fi stamperija g˙ax sal-1966 kienet ti©i stampata fuq Gestetner Duplicator. L-ewwel numru stampat ˙are© mil-Lux Press f’Jannar 1967. Kien g˙adu l-Ingilterra jispeçjalizza filCounselling fl-Università ta’ Reading meta beda ja˙seb biex hekk kif ji©i lura Malta jag˙ti spinta l-Kors tar-Responsorju. Sa dak iΩ-Ωmien il-kors kien jikkonsisti f’sena tag˙lim fuq idDommatika u l-Morali, dejjem mog˙tija misServjenti Ìenerali rispettivi. Issa hu ried li l-kors jitwal b’sena o˙ra u fih, minbarra dawn iΩ-Ωew© su©©etti, jid˙lu o˙rajn b˙al-Litur©ija, l-Istorja tal-Knisja, il-Pedago©ija u lezzjonijiet marbuta mal-˙ajja u l-ispirtu tal-Fundatur. Il-kelliema kellhom ikunu differenti, skont programm imfassal fuq sena bil-quddiem. Barra minn hekk ried li l-Kandidati jkunu mqassmin fi gruppi Ωg˙ar u jkollhom sessjonijiet fuq spiritwalità Museumina, skills u su©©etti ta’ kultura ©enerali. Beda jorganizza wkoll korsijiet u seminars ta’ formazzjoni g˙all-Prefetti u l-Kulturi, li fihom kien jinvolvi ˙afna lill-attendenti. Aktar tard b˙ala Primarju beda jag˙mel korsijiet b˙al dawn g˙as-Superjuri talOqsma fi gruppi Ωg˙ar. Ma’ dawn nistg˙u nΩidu wkoll korsijiet fuq id-Direzzjoni Spiritwali, su©©ett li kien ˙afna g˙al qalbu u li fih kien jeççella. Biex it-tag˙lim li jing˙ata f’dawn il-korsijiet u seminars ma jtirx marri˙, kien jitlob li l-kelliema j˙ejju handouts b’©abra tal-kontribut tag˙hom.

Kalendarju Museumin

Hu kien il-president ta’ diversi kummissjonijiet imwaqqfin mis-Soçjetà, b˙all-Kummissjoni g˙al G˙awdex, Kummissjoni Dun Ìor© u Kummissjoni Bibbja Saydon, u f’kollha ta kontribut siewi b’mod li g˙adna ngawdu mill-©id li ˙are© minnhom sal-lum. B˙ala professjoni Abel kien g˙alliem fliskejjel tal-Gvern. Hu kien fer˙an g˙alla˙˙ar bil-kariga ta’ edukatur li taqbel tant mal-vokazzjoni Museumina. Huwa kien kap ta’ diversi skejjel, fosthom il-Liçeo ta’ Victoria, G˙awdex. Imma minbarra dilkariga hu kellu wkoll l-inkarigu li jg˙allem lit-teachers su©©etti marbutin mal-guidance u kien sa˙ansitra mitlub biex jorganizza l-Guidance Unit g˙all-iskejjel tal-Gvern. Nistg˙u ng˙idu li kien pijunier fil-career guidance g˙all-istudenti tal-iskejjel pubbliçi. Abel kien jirsisti ˙afna biex il-professjoni ta’ g˙alliem ting˙ata d-dinjità li jixirqilha u kien jie˙u parti attiva fil-Malta Union of Teachers. Mill-1963 sal-1974 kien jokkupa l-kariga ta’ President ta’ din it-Trade Union u tul dan iΩ-Ωmien ©ieb ˙afna ’l quddiem ilprofessjoni tal-g˙alliema. Huwa twieled leader. Kellu mo˙˙ çar u kien jaf xi jrid u kif g˙andu jasal. Kien effiçjenti f’diversi lingwi, fosthom il-Latin, i˙obb l-arti u kull ˙a©a sabi˙a, jinqala’ biex isajjar u jippossiedi general knowledge kbir. Imma fuq kollox kien organizzatur kapaçi. Fl-istess ˙in kien bniedem umli biΩΩejjed biex qatt ma jg˙olli rasu jew jitkabbar bil-kapaçitajiet tieg˙u. Abel kien strumentali biex ise˙˙u diversi inizjattivi u opri kbar fis-Soçjetà. Fost dawn insemmu l-bini tad-Dar Ìenerali, l-aktar il-binja tan-na˙a tal-Marsa, id-Dar Óanin Samaritan u Dar Betsajda. Imma fuq kollox kien il-mutur wara r-riformi li saru biex isMarzu - April 2013

Soçjetà tkun a©©ornata, bil-Kapitlu Ìenerali jkun l-og˙la awtorità fis-Soçjetà u mbag˙ad bil-formolazzjoni tar-Regola M©edda talMUSEUM. Fuq kollox Abel kien bniedem ta’ kuxjenza retta. F’Ωg˙oΩitu kien iqerr regolarment g˙and il-Fundatur li lejh kellu qima kbira. Kien hu li kiteb l-ewwel bijografija stampata tieg˙u bl-isem Dun Ìor© 1880-1962. Kiteb ukoll diversi artikli dwaru u ˙abrek biex issir library edition tal-kitbiet kollha tieg˙u. Insista ˙afna wkoll biex jin©abru fi ktieb g˙alihom it-talbiet tieg˙u u kiteb l-introduzzjoni g˙al din is-serje ta’ kotba bl-isem Ftu˙ il-Qalb. Fl-a˙˙ar tnax-il sena ta’ ˙ajtu tilef id-dawl ta’ g˙ajnejh, salib kbir li hu ©arrab b’sabar kbir hekk li kien jedifika ’l kul˙add. Imma, minkejja din id-diffikultà, kompla ja˙dem kemm jista’ biex jibqa’ jg˙allem. Sakemm kien g˙adu jifla˙ baqa’ jdur l-Oqsma blg˙ajnuna ta’ xi Soçju u jeΩorta lill-membri g˙all-g˙oΩΩa tal-grazzja tal-MUSEUM. Organizza wkoll programm ta’ sieg˙a fil©img˙a fuq Radju RTK li dam sejjer g˙al ˙afna Ωmien u li kien apprezzat ferm missemmieg˙a. Billi ma setax jaqra, biex iΩomm ru˙u a©©ornat kien jisma’ regolarment irRadju Vatikan u Ω-Ωew© radjijiet Maltin ta’ ispirazzjoni reli©juΩa. Baqa’ jie˙u interess fuq l-andament tasSoçjetà, tant li kien jitlob lil xi ˙add jaqralu l-werrej tal-Kalendarju Museumin u mbag˙ad jindika dawk l-artikli li xtaq jinqrawlu. Fl-a˙˙ar snin ta’ ˙ajtu Ωied ˙afna l-˙ajja ta’ talb. Mar-radjijiet lokali kien jirreçita r-RuΩarju diversi drabi kuljum. Biex ikompli jitlob it-talb tas-Soçjetà talab li jirrekordjawlu l-Arlo©© Museumin, il-Kult lil Alla tag˙na u ikompli f’pa©na 97

Assenjatur

Nota dwar l-Assenjaturi u l-Programmi SpeÇjali Dawn il-laqg˙at minn dejjem kienu jing˙ataw importanza fis-Soçjetà tag˙na u la huma ‘speçjali’ g˙andu jkollhom elementi li jag˙mluhom hekk. Huma speçjali mhux g˙assempliçi ra©uni li huma waqfa mir-rutina talAssenjatur Ordinarju, imma g˙ax g˙andhom messa©©i partikulari xi jwasslu. Tista’ tg˙id li wie˙ed minn kull erbg˙a g˙andu rabta diretta mas-Soçjetà u l-vokazzjoni Museumina, imma kollha kemm huma jirriflettu t-tradizzjoni sana tas-Soçjetà. Qabel ma ng˙addu g˙all-programmi proprji, ser nag˙tu numru ta’ rubriki li g˙andhom ji©u m˙arsa fejn jid˙lu l-Assenjaturi Speçjali, biex ma noqog˙dux nirrepetuhom qabel kull wie˙ed. L-Assenjaturi Speçjali 1. L-Assenjaturi Speçjali g˙andhom isiru fil-Kamra tal-Assenjatur. 2. B˙ala solennità Assenjatur Speçjali hu inqas minn Programm Speçjali, imma dan ma jfissirx li g˙andu jkun ta’ livell inferjuri. 3. G˙andha ssir t˙ejjija xierqa g˙alihom, l-aktar mis-Superjur u ç-Çeremonjier. 4. It-tiΩjin g˙andu jkun minimu, u madwar ix-xbieha relattiva. 5. Meta jkun hemm fili, g˙andhom ji©u avΩati minn qabel g˙all-preparazzjoni. 6. G˙andu jie˙u sehem il-grupp tal-Assenjatur, ji©ifieri s-Soçji u l-Kandidati. 7. Il-livell g˙andu jkun jixraq lil grupp adult. 8. Dakinhar li ja˙bat Assenjatur Speçjali, is-Soçji u l-Kandidati g˙andhom joffru l-Quddiesa u t-Tqarbina g˙al xi intenzjoni marbuta mat-tema tal-©urnata. 9. Fejn ikun hemm xi diskussjoni, ikun utli li jintuΩa xi video qasir relatat mas-su©©ett (ng˙idu a˙na fuq is-Soçjetà) biex jitqajjem interess akbar. Il-Programmi Speçjali 1. Il-Programmi Speçjali kollha g˙andhom isiru fil-kappella tal-Qasam. 2. G˙andha ssir t˙ejjija xierqa g˙alihom, l-aktar mis-Superjur u ç-Çeremonjier. 3. It-tiΩjin g˙andu jkun xieraq, nadif u bla esa©erazzjonijiet. 4. L-uΩu tal-fjuri friski hu rrikkmandat. 5. Jixraq li tkun esposta xbieha (statwa jew inkwatru) relatata mal-programm. 6. G˙andu jsir kull sforz biex jindaqq l-armonju jew strumenti o˙ra adatti. 7. Meta jkun hemm fili ta’ sentenzi, episodji, riflessjonijiet, xi ‘proçessjoni Museumina’, eçç., dawn g˙andhom ji©u avΩata minn qabel u mhux dak il-˙in. 8. Fejn jin˙ass il-bΩonn, il-kant g˙andu ji©i kkunçertat. 9. Kollox g˙andu jsir bil-Malti.

Kalendarju Museumin

10. Il-qari g˙andu jkun ippreparat minn qabel u jinqara b’vuçi çara u b’mod li jinftiehem. 11. G˙andha titla’ l-bandiera tal-Papa minbarra filÌimg˙a Mqaddsa (sa Sibt il-G˙id). 12. Dwar l-insinji (pendenti u kukkardi, midalji) wie˙ed jimxi skont kif jiddeterminaw il-KER u l-Kummissjoni Assenjatur. 13. Meta Programm Speçjali hu mifrux fuq il-©urnata kollha (A.M / P.M.), it-talba ‘Missier Venerabbli tasSema’ ssir biss fil-bidu tal-parti ta’ filg˙odu waqt li t-talba ‘It-Trinità Qaddisa’ ssir darba biss fi tmiem ilparti ta’ waranofsinhar. Il-parti ta’ filg˙odu g˙andha ting˙alaq u l-parti ta’ filg˙axija tinfeta˙ bir-radd tassalib. 14. Jistg˙u jintuzaw slides, background music u mezzi simili imma bi prudenza. Dawn ilmezzi m’g˙andhomx ikunu ç-çentru tal-attenzjoni tag˙na imma biss g˙ajnuniet. 15. Normalment g˙andhom jid˙lu t-tfal tal-klassijiet il-kbar imma s-Superjur, g˙al xi ra©uni valida, jista’ jiddeçiedi mod ie˙or. 16. Meta jkun hemm it-tfal, wie˙ed jista’ jaddatta g˙alihom bi spjega xierqa u billi fejn hu possibbli jinvolvihom g˙al aktar interess. 17. G˙andna nimxu ma’ dak li hu preskritt bla ma noqtlu l-ispontanjetà u l-involviment tal-membri. 18. Fejn ikun hemm bΩonn qed jiΩdiedu noti o˙ra mal-programmi nfushom. 19. Dakinhar li ja˙bat Programm Speçjali, is-Soçji u l-Kandidati g˙andhom joffru l-Quddiesa u t-Tqarbina tal-©urnata g˙al xi intenzjoni marbuta mal-Programm. Nistg˙u n˙e©©u lit-tfal u Ω-Ωg˙aΩag˙ tag˙na jag˙mlu l-istess.

ikompli minn pa©na 95

Abel Giglio

l-EΩami fl-EΩerçizzju li kien jismag˙hom ta’ spiss, mhux biss fil-©ranet tag˙hom. Ftit qabel ma miet kiteb kollox x’kellu jsir mal-mewt tieg˙u, sal-kant li kellu jitkanta fil-Quddiesa tal-funeral. Fost l-o˙rajn talab li ma jsirux tifkiriet stampati tieg˙u jew jinkiteb xi ˙a©a dwaru, skont l-ispirtu tal-Fundatur li xtaq li isimna jintesa ma’ mewtna. G˙al dan l-iskop, ftit Ωmien qabel ma miet hu talab lil Soçju mid˙la tieg˙u j©iblu r-ritratti li kellu d-dar u, wara li ˙adhom f’idejh, qattag˙hom. Marzu - April 2013

L-a˙˙ar xhur ta’ ˙ajtu g˙addiehom fl-Isptar Karen Grech. Xi jumejn qabel ma miet talab li j©ibulu l-konfessur tieg˙u. Hu miet fissliem ta’ Kristu fl-Isptar Mater Dei nhar it19 ta’ Novembru 2012 u l-funeral tieg˙u, li sarlu fil-knisja ta’ Santa TereΩa, Birkirkara, tmexxa mill-Isqof Awziljarju Mons. Charles J. Scicluna li kien qrib tieg˙u g˙al ˙afna snin. John Formosa

Is-Sibt 2 ta’ Marzu 2013

Is-Sibt 9 ta’ Marzu 2013

Id-dominju ta’ Alla (Salm 24)

Ìesù jfejjaq wieÓed lebbruÛ (Mark 1, 35-45)

Punti ta’ g˙ajnuna g˙ar-riflessjoni mis-Servjent: • Óin fis-skiet (3 minuti): Itlob lill-Mulej jag˙tik il-grazzja li tin˙eles mill-biΩg˙at u li tkun miftu˙ g˙al dak li Hu qed jitlob minnek, li t˙alli lilek innifsek tkun iffurmat u mmexxi mill-Óallieq tieg˙ek li tant i˙obbok. • Talba flimkien: “Spirtu s-Santu Alla, dawwal is-sensi u kebbes il-qalb tal-iskulari ta’ Ìesù Kristu. Ammen.” • Is-Servjent li se jmexxi l-Qag˙da jg˙id: “Is-Sinjur Ìesù Kristu mag˙na.” Il-membri jwie©bu: “Lilu unur u glorja g˙al dejjem ta’ dejjem. Ammen.” • Introduzzjoni g˙as-Salm: Dan is-Salm hu innu ta’ tif˙ir lil Sijon, il-belt li fiha jg˙ammar Ja˙weh. Salm b’nis©a ta’ elementi u motivi marbuta bejniethom, bil-˙sieb li jintuΩa fil-litur©ija tat-Tempju. Ja˙sbu li dan is-Salm sar b’tifkira ta’ meta l-Arka ttie˙det g˙all-ewwel darba f’Ìerusalemm (2Sam 6, 12-19). • Taqsim: (a) 1-2: Innu lil Ja˙weh, ˙allieq u sid tal-art. (b) 3-6: Kundizzjonijiet me˙tie©a biex wie˙ed jid˙ol fit-tempju. (ç) 7-10: Id-da˙la solenni tal-Arka filpost ippreparat g˙aliha.

• Wie˙ed mill-membri jaqra s-Salm. • Esi©eΩi ˙afifa (5 minuti). • Is-Salm jista’ jer©a’ jinqara f’kor li jalterna. Importanti li jinqara fi spirtu ta’ talb. • Talb personali (15-il minuta): Il-membri jistg˙u jo˙or©u mill-kamra fejn tkun qed issir il-Qag˙da. L-importanti li wie˙ed isib post komdu biex jitlob. Kull membru g˙andu jer©a’ jaqra s-Salm bil-mod, jieqaf fuq dik il-kelma, fraΩi, sentenza, eçç. li tolqtu biex i˙alli lis-Sinjur Alla jkellmu. • Talb flimkien (10 minuti): Il-membri g˙andhom jaqsmu ma’ xulxin irriflessjonijiet u t-talbiet li jkunu g˙amlu wa˙edhom. Kul˙add g˙andu jie˙u sehem, imqar jirrepeti kelma jew vers li jkun laqtu. • Kant: Innu ta’ tif˙ir. • Proponiment: Ftit ˙in fis-skiet biex ilmembri jag˙mlu proponiment personali. Wara, dak li nkunu pproponejna naqsmuh ma’ xulxin. Nota: Importanti li waqt il-Qag˙da jin˙oloq ambjent ta’ talb.

Kalendarju Museumin

Punti ta’ g˙ajnuna g˙ar-riflessjoni mis-Servjent: • Wara jum ta’ mirakli Ìesù kontra x-xewqa tad-dixxipli ˙alla Kafarnahum u ©era l-Galilija kollha. F’versi 35-39 San Mark jag˙mel enfasi li t-talb hu l-qawwa tal-missjoni tieg˙u, li din il-missjoni mhijiex marbuta ma’ post u hija diretta kontra x-xitan. • Il-“©diem”, jew a˙jar il-mard tal-©ilda, kien meqjus mil-Lhud b˙ala kastig ta’ Alla u mag˙dud b˙ala mewta morali, kif jidher fil-©rajja tal-profeta Elija li jfejjaq lil Nag˙man, kmandant tal-armata tas-sultan Aram, li kien “im©iddem” (2 Slaten 5, 7). • It-Testment il-Qadim isemmi diversi drabi l-mard tal-©ilda (tÂvÂdÄ·c, tzara’at) u l-persuni morda bih (vÄrÈvÐÍm, metzora), u l-marda ˙afna drabi ti©i tradotta, b’mod Ωbaljat, b˙ala lebbra jew ©diem. Hekk, ng˙idu a˙na, fl-EΩodu 4, 6, biex Alla jg˙in lil Mosè jikkonvinçi lil-Lhud li hu bag˙tu, jg˙idlu jda˙˙al idu f’˙obbu u meta jo˙ro©ha din tkun “im©iddma, bajda b˙as-sil©”. Fil-Levitiku 13-14 insibu li©ijiet fuq il-“©diem” u l-“im©iddmin”. Ìesù jibg˙at l-imfejjaq g˙and il-qassis g˙ax hekk kienet titlob il-Li©i ta’ Mosè u b’hekk wera li ma kellu xejn kontra l-Li©i. F’Numri 12, 10, wara li Mirjam titkellem kontra Mosè, is-S˙aba ta’ Alla ma tibqax fuq it-Tinda tal-Laqg˙a u “Mirjam kienet im©iddma, bajda daqs is-sil©”. F’Dewteronomju 24, 8-9, Mosè

Marzu - April 2013

jwissi lil-Lhud biex jisimg˙u minn dak li jg˙idulhom il-qassisin rigward il-©diem, u jiftakru Alla x’g˙amel lil Mirjam. Hawn il-membri jaqsmu ma’ xulxin irriflessjonijiet u t-talb li jkunu g˙amlu we˙idhom. EΩerçizzju tal-Fundatur • Taf inti xejn li kollox ji©ri jew g˙ax iridu Alla jew g˙ax jippermettih? • Ta˙seb inti li Alla jifhem id-deni meta jippermetti d-deni? • Jidhirlek li hu veru deni dak li jippermetti missier fuq uliedu? • Fejn kienet tkun il-glorja ta’ Kristu kieku ma sarx id-dnub? • Fejn kienet tkun il-palma tal-martri kieku ma kinitx il-˙ruxija tat-tiranni? • Tifhem int xejn il-proverbju “Kull deni ˙udu b’©id”? G˙ajnuna g˙ar-riflessjoni personali fis-skiet • X’ikun ifisser g˙alik li Ìesù “jmissek”? • Fuq liema ferita hemm bΩonn imissek Ìesù? • Kif tista’ “tmiss l-im©iddmin” filkomunità ta’ nies li tg˙ix mag˙hom? Proponiment Nipproponu li nxebbhu t-tbatijiet mal-flus biex napprezzawhom, g˙ax il-bniedem ma jarmix il-mezzi li bihom jikseb l-hena temporali, u allura bit-tbatijiet biss nistennew il-vera hena spiritwali u eterna.

Is-Sibt 23 ta’ Marzu 2013

Is-Sibt 6 ta’ April 2013

Kristu paÇi tal-bnedmin (Efesin 2, 11-22)

L-iskulari ta’ Alla (Salm 24)

Punti ta’ g˙ajnuna g˙ar-riflessjoni mis-Servjent: • San Pawl irid ifakkar lill-Ìentili kemm imxew ’il quddiem bis-sa˙˙a ta’ Ìesù Kristu. Darba huma kienu barranin g˙all-weg˙diet mag˙mula lill-IΩrael u ming˙ajr Alla, iΩda issa jistg˙u jie˙du sehem bis-sa˙˙a tad-demm ta’ Ìesù. • Fil-Litur©ija tal-Knisja minn g˙ada nibdew il-Ìimg˙a Mqaddsa. F’din l-Ittra San Pawl jg˙idilna li bil-mewt tieg˙u fuq is-salib Ìesù abolixxa l-li©ijiet li kienu jifirdu lil-Lhud mill-Ìentili u rrikonçiljahom it-tnejn, hekk li issa huma ©isem wie˙ed f’Alla. G˙alhekk il-Ìentili jistg˙u jkunu huma wkoll çittadini u membri tal-familja ta’ Alla. Huma wkoll parti mit-tempju l-kbir mibni fuq ilpedament tal-Appostli u l-profeti, b’Ìesù b˙ala l-©ebla tax-xewka, fejn Alla jg˙ammar bl-Ispirtu tieg˙u. G˙ajnuna g˙ar-riflessjoni personali fis-skiet • Qabel Kristu xi problemi kienu jiffaççjaw il-Ìentili? X’bidla se˙˙et “fi Kristu”? • X’bomba tefa’ Ìesù fuq il-klassi reli©juΩa ta’ Ωmienu?

100

• G˙aliex il-˙idma rikonçiljatorja ta’ Kristu hija b˙al çittadinanza ©dida? B˙al familja ©dida? B˙al tempju ©did? • Liema relazzjoni f’˙ajtek g˙ad baqg˙alha ˙itan li jridu jitwaqqg˙u? Kif se ji©ri dan? • G˙alkemm il-grazzja ta’ Alla hija personali (2, 8), liema ˙itan soçjali trid twaqqa’ din il-grazzja fil-komunità tieg˙ek? Fil-Qasam tieg˙ek? Fil-Knisja? X’inhu r-rwol tieg˙ek f’dan il-proçess? Hawn il-membri jaqsmu ma’ xulxin irriflessjonijiet u t-talb li jkunu g˙amlu we˙idhom. Proponiment Nipproponu li meta naraw xbieha ta’ Kristu Kurçifiss niftakru kemm huwa terribbli l-infern li biex ˙elisna minnu Alla g˙amel l-iktar pass tal-g˙a©eb, twieled, g˙ex u miet mewta hekk ˙arxa, u b’hekk innisslu fina sens veru ta’ rikonoxxenza lejn dan isSalvatur tag˙na. Innu Fl-a˙˙ar ta’ din il-Qag˙da jkun tajjeb jekk jitkanta innu popolari marbut mal-Passjoni ta’ Ìesù jew tinstama’ song adatta.

Kalendarju Museumin

• Óin fis-skiet (3 minuti): Itlob lill-Mulej jag˙tik il-grazzja li tin˙eles mill-biΩg˙at u li tkun miftu˙ g˙al dak li Hu qed jitlob minnek, li t˙alli lilek innifsek tkun iffurmat u mmexxi mill-Óallieq tieg˙ek li tant i˙obbok. • Talba flimkien: “Spirtu s-Santu Alla, dawwal is-sensi u kebbes il-qalb tal-iskulari ta’ Ìesù Kristu. Ammen.” • Is-Servjent li se jmexxi l-Qag˙da jg˙id: “Is-Sinjur Ìesù Kristu mag˙na.” Il-membri jwie©bu: “Lilu unur u glorja g˙al dejjem ta’ dejjem. Ammen.” g˙as-Salm: Ilment • Introduzzjoni individwali u talba ta’ ma˙fra taddnubiet. Is-Salmista jag˙raf fi dnubietu l-˙tija tan-niket u tal-g˙aw© tieg˙u. Imma kollu fiduçja jitlob ’l Alla. Dan isSalm hu ta’ xejra meditattiva u g˙alhekk g˙andu l-forma tas-Salmi sapjenzjali. • Taqsim: (a) 1-3: D˙ul bi stqarrija ta’ fiduçja, u r-ra©uni g˙at-tama f’Alla. (b) 4-7: L-ewwel talba g˙all-˙niena u l-ma˙fra. (ç) 8-15: Meditazzjoni - ilMulej i˙enn u ja˙fer. (d) 16-20: It-tieni talba g˙all-˙elsien mid-dwejjaq u millg˙edewwa. (e) 21: G˙eluq bi stqarrija o˙ra ta’ fiduçja. (f) 22: G˙eluq ie˙or miΩjud aktar tard meta s-Salm ©ie

Marzu - April 2013

• • • •

•

• •

addattat g˙al-litur©ija b˙ala talba talpoplu fi Ωmien in-niket. Wie˙ed mill-membri jaqra s-Salm. Esi©eΩi ˙afifa (5 minuti). Is-Salm jista’ jer©a’ jinqara f’kor li jalterna. Importanti li jinqara fi spirtu ta’ talb. Talb personali (15-il minuta): Il-membri jistg˙u jo˙or©u mill-kamra fejn tkun qed issir il-Qag˙da. L-importanti li wie˙ed isib post komdu biex jitlob. Kull membru g˙andu jer©a’ jaqra s-Salm bil-mod, jieqaf fuq dik il-kelma, fraΩi, sentenza, eçç. li tolqtu biex i˙alli lis-Sinjur Alla jkellmu. Talb flimkien (10 minuti): Il-membri g˙andhom jaqsmu ma’ xulxin irriflessjonijiet u t-talbiet li jkunu g˙amlu wa˙edhom. Kul˙add g˙andu jie˙u sehem, imqar jirrepeti kelma jew vers li jkun laqtu. Kant: Innu ta’ tif˙ir. Proponiment: Ftit ˙in fis-skiet biex ilmembri jag˙mlu proponiment personali. Wara, dak li nkunu pproponejna naqsmuh ma’ xulxin.

Nota: Importanti li waqt il-Qag˙da jin˙oloq ambjent ta’ talb.

101

Is-Sibt 13 ta’ April 2013

Is-Sibt 20 ta’ April 2013

Ìesù jfejjaq wieÓed mifluÌ (Mark 2, 1-12)

L-Uffiçjal ta’ Kandaka (Atti 8, 26-40)

Punti ta’ g˙ajnuna g˙ar-riflessjoni mis-Servjent: • Jidher li d-dar li fiha da˙al Ìesù kienet dik ta’ Xmun Pietru. Il-mod kif il-miflu© idda˙˙al mis-saqaf juri li dan kien ikun mag˙mul minn zkuk ˙oxnin minflok travi u xorok, mg˙ottijin bi frieg˙i tassi©ar miksijin bit-tajn niexef. G˙al fuq ilbejt, li kienu jduruh darba fis-sena, kienu jitilg˙u minn barra permezz ta’ tara©. • Ìesù ma jg˙idx li l-mard hu kastig taddnubiet personali, kif jidher fil-©rajja tal-imwieled ag˙ma (Ìw 9, 3). Imma l-mard u kull deni ie˙or huma effett taddnub (Rum 5, 12). Ìesù l-ewwel ˙afer id-dnubiet u mbag˙ad fejjaq, biex juri li l-˙ajja ssib il-milja tag˙ha mal-qerda tad-dnub (Ìw 5, 1-4). • “Bin il-Bniedem” (v.10) huwa figura ta’ dak li kellu ji©i f’isem Alla, skont Danjel 7, 14. G˙ajnuna g˙ar-riflessjoni personali fis-skiet • X’kont tara u x’kont t˙oss kieku inti kont

fil-folla (v.1-4)? • X’kien g˙addej minn mo˙˙ sid id-dar? Minn mo˙˙ il-paralitiku? Minn mo˙˙ il-Kittieba? • G˙aliex Ìesù ma qabadx u fejjaq lir-ra©el kif kul˙add kien qed jistenna? X’viΩjoni ©dida fuq is-Saltna u fuqu nnifsu qed jirrivela Ìesù? • B’liema mod id-dnub jixbah lill-paralisi? • Il-kliem ta’ ma˙fra ta’ Ìesù lilek x’˙elsien tak? Fejn hemm bΩonn ter©a’ tisimg˙u dan il-kliem? • F’din il-©rajja ma’ min tidentifika ru˙ek l-iktar? Mal-paralitiku? Ma’ ˙biebu? Jew mal-Kittieba? G˙aliex? Hawn il-membri jaqsmu ma’ xulxin irriflessjonijiet u t-talb li jkunu g˙amlu we˙idhom. Proponiment Nipproponu li nifhmuha sew li huwa d-dnub li tassew jifle© u jipparalizza lill-bniedem g˙ax ma j˙allihx igawdi l-˙elsien veru li ©ie j©ibilna s-Sinjur tag˙na Ìesù Kristu.

Punti ta’ g˙ajnuna g˙ar-riflessjoni mis-Servjent: • L-an©lu tal-Mulej ikkmanda lil Filippu sabiex jitlaq lejn in-nofsinhar, fit-triq li tinΩel minn Ìerusalemm g˙al GaΩa. Fittriq lema˙ uffiçjal tas-sultana tal-Etjopjin li kien jisimha Kandaka. L-Etjopja li qieg˙ed isemmi l-Atti hija s-Sudan tallum. Dan kien qieg˙ed fuq karru jaqra l-Iskrittura. L-Ispirtu s-Santu nebba˙ lil Filippu biex jaqbad mal-mirkeb u huwa sama’ lil dan l-uffiçjal jaqra silta me˙uda mill-Ktieb tal-Profeta Isaija. • Filippu staqsa lil dan l-uffiçjal jekk huwiex qieg˙ed jifhem dak li qieg˙ed jaqra. Wie©bu li kien je˙tie© lil xi ˙add biex ifissirlu s-silta filwaqt li stiednu biex jitla’ ˙dejh. L-uffiçjal staqsieh fuq min kien qieg˙ed jitkellem il-profeta. Filippu ˙abbarlu lil Ìesù. Meta waslu fejn kien hemm l-ilma, l-uffiçjal talbu biex jitg˙ammed u t-tnejn niΩlu fl-ilma. X˙in telg˙u mill-ilma l-Ispirtu s-Santu ˙ataf lil Filippu u l-uffiçjal ma rahx aktar u kompla triqtu fer˙an. G˙ajnuna g˙ar-riflessjoni personali fis-skiet • Kemm qeg˙din nie˙du l-fidi tag˙na bis-serjetà billi nsa˙˙uha permezz tassagramenti, tal-qari tal-Iskrittura u t-talb? • Nirriflettu ftit kemm qeg˙din nikkoperaw mas-sej˙at ta’ Alla biex nag˙mlu aktar ©id spiritwali? • Konvinti xejn li l-Mag˙mudija mhijiex il-bidu tal-˙ajja Nisranija biss iΩda hija sej˙a minnha nnifisha? Tag˙limiet 1. Li Alla jiltaqa’ ma’ dawk li jfittxuh.

102

Kalendarju Museumin

Marzu - April 2013

2. L-Iskrittura fiha xi partijiet diffiçli u g˙alhekk g˙andha bΩonn ta’ tifsir millKnisja. 3. L-Ispirtu s-Santu ja˙dem fil-qalb ta’ kull bniedem li hawn fid-dinja iΩda je˙tie© ukoll li jsir it-ta˙bir tal-Evan©elju. 4. Il-qari tal-Iskrittura jqanqal u jkattar ilfidi meta wie˙ed jag˙raf anki l-bΩonn tat-tag˙lim tal-Knisja. 5. Min ifittex il-verità bi spirtu tajjeb m’hemmx bΩonn jara mirakli biex jemmen. 6. Is-sagrament tal-Mag˙mudija huwa l-bidu tal-˙ajja Nisranija. Hawnhekk il-preΩenti jistg˙u jo˙or©u xi tag˙limiet u riflessjonijiet o˙ra mis-silta. Interrogatorju • Qatt ˙sibt kemm huwa importanti l-qari tal-Iskrittura fil-˙ajja Nisranija? • Qatt irriflettejt li t-tfittxija sinçiera talverità hija tfittxija wkoll g˙all-fidi? • Ìieli rriflettejt kemm batew nies fl-istorja tal-Knisja biex sabu l-verità u wara x’©id ˙are© mir-riflessjonijiet tag˙hom? • Qatt ikkunsidrajt li lil Alla g˙andna nfittxuh g˙al tjubitu u g˙andu jkun ilboxxla ta’ ˙ajjitna? • Qatt ˙arist lejn l-istorja ta’ ˙ajtek u ppruvajt tara kemm g˙andek ˙ila tg˙odd l-g˙ajnuniet li Alla tak kemm ilek tg˙ix? • Qatt irriflettejt li Alla kellimna permezz ta’ Kristu li huwa l-milja tal-verità u li g˙alhekk ir-rivelazzjonijiet privati huma xi ˙a©a sekondarja? Proponiment Nipproponu li f’˙ajjitna nfittxu aktar lil Alla, konvinti li huwa wkoll qieg˙ed ifittixna biex nag˙rfuh, in˙obbuh u nag˙mlu r-rieda tieg˙u.

103

Irtir g˙ax-xahar ta’ Marzu 2013

Irtir g˙ax-xahar ta’ April 2013

Bniedem ta’ fidi - iÓobb Óafna

Bniedem ta’ Fidi japprezza l-fidi bÓala rigal ta’ Alla l-Missier

“Il-Fidi tieg˙ek salvatek; mur bis-sliem” (Lq 7, 50) Ósieb “Alla huwa m˙abba u jekk trid taf x’inhu li qed jag˙mel issa Alla nwie©bek li hu qieg˙ed i˙obb. Huwa j˙obb ta’ Alla li hu u g˙alhekk ta lid-dinja l-Iben tieg˙u wa˙dieni biex isalvaha, ji©ifieri bag˙at lili, l-Iben ma˙bub tieg˙u, biex permezz ta’ mewti jag˙ti lillbnedmin il-grazzja li huma tilfu bid-dnub.” (Is-Sena tas-Sinjur, 25/1) Nistg˙u ng˙idu li jekk irridu n˙obbu tassew, je˙tie© nemmnu Alla x’g˙amel g˙alina. Alla ˙abbna qabel ma ˙abbejnieh a˙na. Emmen! “Il-fidi kollox, uliedi.” (San Ìor© Preca) A˙na lkoll ©arrabna l-im˙abba: l-im˙abba tal-omm u l-im˙abba tal-˙bieb. Ilkoll nifhmu li l-im˙abba mhix biss emozzjoni, sentiment u kliem, iΩda hija g˙otja tag˙na nfusna lil dik il-persuna li a˙na n˙obbu. Nifhmu wkoll li min tassew i˙obb ma joqg˙odx ikejjel li ma jmurx jag˙ti xi ˙a©a aktar milli jirçievi. Meta nibdew inkejlu bil-miΩien, l-im˙abba nibdew noqtluha. G˙alhekk jekk tassew in˙obbu ’l Alla ma nistg˙ux noqog˙du nkejlu biex naraw sa fejn nistg˙u naslu, sakemm ma nag˙mlux dnub mejjet. Mag˙na Alla ma qag˙adx ikejjel. Tana lilu nnifsu sal-a˙˙ar. Fis-silta li g˙andna g˙ar-riflessjoni nsibu lil din l-mara midinba, imfa˙˙ra minn Ìesù nnifsu g˙all-fidi tag˙ha. Hi turi l-fidi tag˙ha f’azzjoni ta’ m˙abba: “Qieg˙ed taraha lil din il-mara? D˙alt g˙andek u ilma g˙al ri©lejja ma tajtnix, iΩda hi ri©lejja xarrbithomli bi dmug˙ha u xxuttathomli b’xuxitha. Bewsa

104

ma tajtnix, iΩda hi minn x˙in da˙let ma waqfitx tbusli ri©lejja. Rasi ma dliktlix biΩΩejt, imma hi dilkitli ri©lejja b’Ωejt ifu˙. G˙alhekk ng˙idlek li dnubietha, li kienu ˙afna, in˙afrulha, g˙ax ˙abbet ˙afna; imma min jin˙afirlu ftit, ftit i˙obb.” (Lq 7, 44-47) Il-Qrar hu l-waqt fejn a˙na n˙ossu l-mog˙drija ta’ Alla, l-im˙abba tieg˙u u x-xewqa li ja˙frilna u j˙abbibna mill-©did mieg˙u. Qisu g˙andu bΩonna. Ji©ri warajna, iwissina, jiddefendina u j˙allina nduqu l-˙lewwa tal-intimità mieg˙u. Bniedem ta’ fidi j˙obb ˙afna g˙ax jemmen li dak li jemmen fih hu ta’ min jafdah. RiΩultat ta’ din l-im˙abba u fiduçja huwa l-fer˙.  Talb tal-bidu: Proponiment, Tislimiet, Missier Venerabbli, Vot tas-Silenzju, eçç.  Qari tal-Ósieb: Bniedem ta’ fidi - i˙obb ˙afna.  Feature: Mid-Dokumenti tal-Konçilju Ekumeniku Vatikan II - Siltiet minn Perfectae Caritatis (nru.12, 13, 14, 18 u 20) (5 minuti)  Silta mill-Bibbja: Il-midinba f’dar Xmuni (Lq 7, 36-50)  Esi©eΩi tas-silta (20 minuta)  Riflessjoni personali fuq is-silta (30 minuta)  Innu: Alabaster Jar  Waqfa (10 minuti)  Sharing fil-grupp (20 minuta)  Qari mill-kitba tal-Fundatur: It-TeΩor ta’ Missirijietna (minn 21 sa 40)  Dixxiplina

Kalendarju Museumin

“Mulej, g˙and min immorru? Inti g˙andek il-kliem tal-˙ajja ta’ dejjem, u a˙na emminna u g˙arafna li inti l-Qaddis ta’ Alla.” (Ìw 6, 68-69) Ósieb Il-fidi hi dejjem rigal. X’jidhrilna mill-fidi tag˙na l-Maltin u iΩjed u iΩjed tag˙na s-Soçji? Qeg˙din napprezzawha biΩΩejjed? Kemm qeg˙din in˙arsu lejn il-fidi tag˙na b˙ala rigal li rçivejnieh ming˙ajr mertu tag˙na? La l-fidi hija rigal ta’ Alla g˙alina, x’g˙andu jkun is-sehem tag˙na biex tkun milqug˙a u tikber fina? Fis-silta li g˙andna g˙ar-riflessjoni ˙a naraw li l-poplu Lhudi kellu jag˙mel g˙aΩla quddiem Kristu wara li kien ilu jisma’ lil Ìesù jitkellem dwar li hu l-˙obΩ tal-˙ajja (Ìw 6, 1-69). Óafna sabu dan il-kliem iebes u telqu. “Imbag˙ad Ìesù qal lit-Tnax: ‘Tridux titilqu intom ukoll?’ Wie©eb Xmun Pietru: ‘Mulej, g˙and min immorru? Inti g˙andek il-kliem tal-˙ajja ta’ dejjem. U a˙na nemmnu u nafu li inti l-Qaddis ta’ Alla.’” (Ìw 6, 67-69) Biex wie˙ed ikun dixxiplu ta’ Ìesù je˙tie© li jag˙Ωel li jilqa’ l-kelma tieg˙u. “Il-fidi hi çerta, aktar çerta minn kulma jag˙raf u jaf il-bniedem, g˙ax hi mibnija fuq l-istess kelma ta’ Alla.” (KKK 157) Il-fidi ma tistax teΩisti fina, tikber u tag˙mel il-frott, jekk a˙na minn rajna ma nilqg˙uhiex u ma ne˙dux ˙siebha fiççirkustanzi konkreti ta’ ˙ajjitna. Xi drabi l-fidi titlob minna li rridu b˙al nag˙tu qabΩa fid-dlam, iΩda dejjem bit-tama li ni©u fi ˙dan it-tjieba ta’ Alla. Xi drabi l-fidi titlob minna li rridu nilqg˙u kliem iebes u li ma nifhmuhx g˙al kollox, iΩda dejjem bil-

Marzu - April 2013

konvinzjoni li dawn huma l-kliem tal-˙ajja ta’ dejjem. Nilqg˙u l-kelma ta’ Alla mhux b˙ala kelma ta’ bniedem iΩda b˙ala kelma ta’ Alla kif tassew hi (1 Tess 2, 13). Alla mar-rigal tal-fidi jibqa’ wkoll jg˙inna biex nistg˙u nilqg˙u u n˙addmu dan irrigal. “Fil-fidi, l-intelli©enza u r-rieda talbniedem ja˙dmu flimkien mal-grazzja ta’ Alla. ‘It-twemmin hu g˙emil tal-intellett li jaççetta l-verità ta’ Alla b’ordni tar-rieda, imqanqla mill-grazzja ta’ Alla.’” (KKK 155) • Talb tal-bidu: Proponiment, Tislimiet, Missier Venerabbli, Vot tas-Silenzju, eçç. • Qari tal-˙sieb: Bniedem ta’ fidi japprezza l-fidi b˙ala rigal ta’ Alla l-Missier • Feature: Mid-Dokumenti tal-Konçilju Ekumeniku Vatikan II - Siltiet minn Lumen Gentium (nru 1, 4, 6 u 12) (5 minuti) • Silta mill-Bibbja: Ìw 6, 60-71 • Esi©eΩi tas-silta (20 minuta) • Riflessjoni personali fuq is-silta (30 minuta) • Innu: Father God (Iktus, 128) • Waqfa (10 minuti) • Sharing fil-grupp (20 minuta) • Qari mill-kitba tal-Fundatur: It-TeΩor ta’ Missirijietna (minn 41 sa 60) • Dixxiplina

105

Assenjatur gÓal Marzu - April 2013 Dommatika: Lezzjonijiet 179-182: 179. It-t˙ejjija tal-bniedem g˙all-grazzja 180. L-effetti tal-grazzja ©ustifikanti (1) 181. L-effetti tal-grazzja ©ustifikanti (2) 182. Il-virtujiet u d-doni li l-bniedem jikseb bil©ustifikazzjoni Morali: Lezzjonijiet 179-181: 179. Ir-responsabbiltà morali fil-˙ajja miΩΩew©a - In-natura taΩ-Ûwie© - A 180. Ir-responsabbiltà morali fil-˙ajja miΩΩew©a - In-natura taΩ-Ûwie© - B 181. Ir-responsabbiltà morali fil-˙ajja miΩΩew©a - Paternità responsabbli u r-regolazzjoni tat-twelid. Bibbja: Lezzjonijiet 164-166: L-Atti tal-Appostli (l-ewwel parti - it-trattat kollu jkompli sa Ìunju) Spiritwalità: Il-Mistiçizmu Storja: L-AnglikaniΩmu: Ûvilupp minn xiΩma g˙al ereΩija (Ktieb ta’ Alexander Bonnici: Vol. 10, pp 112122) Kateketika: The Catechist’s Toolbox, ktieb ta’ Joe Paprocki Kapitli 10 sa 12: Id-dixxiplina Nirfinaw it-teknika Il-kotba u l-gwidi (Wie˙ed jista’ juΩa wkoll il-ktieb tal-Editrice Elledici, Scuola per Catechisti.) Dokumenti Konçiljari Id-Dikjarazzjoni Konçiljari fuq il-Libertà Reli©juΩa Dignitatis Humanae. Fl-okkaΩjoni tal-50 sena mill-ftu˙ tal-Konçilju qeg˙din nassenjaw id-dokumenti tal-Konçilju.

106

Kull dokument se jie˙u tliet laqg˙at. IlKummissjoni se tipprovdi artikli u materjal li jag˙ti ˙arsa ©enerali lejn dawn id-dokumenti vis-a-vis illum. Litur©ija: Lezzjonijiet 114-115: 114. Il-Kura u d-Dilka tal-Morda fil-Lvant 115. Il-Kura u d-Dilka tal-Morda fil-Lvant (ikompli) Tag˙lim Soçjali: Lezzjonijiet 28-29: Quadragesimo Anno Attwalità L-Ittra Pastorali tar-Randan Il-Konklavi u l-g˙aΩla tal-Papa l-©did.

Assenjatur gÓal Marzu 2013 Ìesù, Marija, ÌuΩeppi Tul dan ix-xahar is-Soçjetà tal-M.U.S.E.U.M. titqieg˙ed ta˙t il-protezzjoni speçjali tas-Sagra Familja: Ìesù, Marija, ÌuΩeppi. Intenzjoni speçjali g˙al-Litanija tal-Arlo©© Li Alla ma jippermettix li Soçju, Kandidat jew Mag˙Ωul jin˙all mill-G˙aqda Museumina. Ósieb tax-xahar Li Alla jittratta ma’ min i˙obb kif ittratta ma’ Ibnu Ìesù Kristu, ma’ Marija Santissma u ma’ San ÌuΩepp: jg˙addih mit-triq tal-biki li wara jinbidel f’fer˙ li ˙add ma jista’ jne˙˙ih. Kommemorazzjoni 8. S. Ìwann ta’ Alla (Prof. 3). Diskorsi 7. Jum il-Vokazzjoni Museumina. 19. S. ÌuΩepp.

Studji Museumini Niddiskutu Ω-Ωew© artikli li dehru fil-˙ar©a ta’ Jannar-Frar (pp 14-17) u f’din il-˙ar©a fissensiela Djarju ta’ Soçju Malti. Pa©na tax-xahar Marzu Qari minn Ftu˙ il-Qalb (it-Tielet Ktieb) Novena g˙all-unur ta’ San DiΩma, il-˙alliel ikkonvertit. Tinqara wa˙da kull darba. Ara pa©ni 79-87. Mhux importanti li nil˙qu nag˙mluha kollha. April Qari minn Ftu˙ il-Qalb (It-Tielet Ktieb). Proponimenti u Ómistax-il deçiΩjoni (jinqraw 7 kull darba). Ara pa©ni 102-106. Programmi u Assenjatur Speçjali G˙all-Programm ta’ San ÌuΩepp u l-Assenjatur Speçjali g˙al Jum il-Vokazzjoni Museumina, il-Kummissjoni se to˙ro© il-programmi fuq ilwebsite tas-Soçjetà. Il-Programm tal-Ìimg˙a Mqaddsa jsir skont il-ktejjeb li kienet ˙ar©et il-Kummissjoni.

Kalendarju Museumin

Marzu - April 2013

107

Marzu 2013 1. Il-Ìimg˙a 2. Is-Sibt 3. Il-Óadd 4. It-Tnejn 5. It-Tlieta 6. L-Erbg˙a

MARZU 2013

(S. David ta’ Wales). ASS: Spiritwalità; Mansjonijiet; Kult tal-Pjagi. Attribut: Ìustizzja. (S. AnjeΩe ta’ Praga). ASS: Qag˙da: Id-Dominju ta’ Alla (Salm 23 (24), 1-10); Prek. 8; Kant: Sliem g˙alik. Attribut: Óniena. It-3 tar-Randan. EΩami fl-EΩerçizzju. ASS: A.M. Irtir (ara parti o˙ra ta’ dan il-Kalendarju). P.M. Unjoni Ma©©uri: Epistola: L-im˙abba ma tmut qatt: 1 Kor 13, 1 - 13; Van©elu: Im˙abba akbar minn din: Ìw 15, 12 - 27; Ktieb il-Kbir: Pa©na 11 Il-kura©© fis-servizz ta’ Alla Attribut: Omnipotenza. S. KaΩimiru. ASS: Dommatika; Kateketika; Pa©na tax-xahar. Attribut: Eternità. (S. Vir©ilju ta’ Arles). ASS: Morali; Storja; Pa©na tax-xahar. Attribut: Immensità. (S. Koletta). Is-Sezzjoni Femminili tag˙mel dak li kien assenjat g˙all-jum ta’ qabel; Vot tal-Kastità. Attribut: Immutabiltà.

7. Il-Óamis

S. Perpetwa u S. Feliçita. Il-106 Anniversarju tal-FtuÓ tal-Ewwel Qasam tas-SoÇjetà tagÓna. Jum il-Vokazzjoni Museumina. ASS: Assenjatur Speçjali. Attribut: Sapjenza. 8. Il-Ìimg˙a S. Ìwann ta’ Alla. ASS: Spiritwalità; Kommemorazzjoni; Kult tal-Pjagi. Attribut: Ìustizzja. 9. Is-Sibt

S. Fran©iska Rumana. ASS: Qag˙da: Ìesù jfejjaq wie˙ed lebbruΩ (Mark 1, 35-45) (Qag˙da nru. 54); Prek. 9; Kant: Sliem g˙alik. Attribut: Óniena.

10. Il-Óadd

Ir-4 tar-Randan. EΩami fl-EΩerçizzju. ASS: A.M. Lectio Continua: Salm 44, 13-20; Lev Kap 1 sa 3; Salm 44, 21-27. Attribut: Omnipotenza.

108

Kalendarju Museumin

11.It-Tnejn

(S. Ewlo©ju). ASS: Dommatika; Kateketika; Pa©na tax-xahar. Attribut: Eternità.

12. It-Tlieta

(S. Lwi©i Orione). Is-46 Anniversarju mill-mewt tal-Qaddej ta’ Alla Ew©enju Borg. ASS: Morali; Storja; Pa©na tax-xahar. Attribut: Immensità.

13. L-Erbg˙a (S. Rodrigu). Is-Sezzjoni Femminili tag˙mel dak li kien assenjat g˙all-jum ta’ qabel. Attribut: Immutabiltà. 14. Il-Óamis

(S. Matilde). ASS: Kapitlu Partikulari. (G˙all-Kandidati: Arlo©©; Sentenzi; Kotba tas-Soçjetà. Il-Kultur jista’ jorganizza mal-Kandidati laqg˙a differenti li tkun addattata g˙alihom.) Attribut: Sapjenza.

15. Il-Ìimg˙a ((S. Lwi©a ta’ Marillac). ASS: Kapitlu Partikulari. (G˙all-Kandidati: l-istess b˙all-jum ta’ qabel). Attribut: Ìustizzja. 16. Is-Sibt

(S. Eribertu). ASS: Kapitlu Partikulari; Vot tal-Kastità. (G˙all-Kandidati: l-istess b˙all-jum ta’ qabel). Attribut: Óniena.

17. Il-Óadd

Ir-5 tar-Randan. EΩami fl-EΩerçizzju. Nimxu fuq in-normi tat-Tielet Óadd. Attribut: Omnipotenza.

18. It-Tnejn

19. It-Tlieta

S. ÌuΩepp. ASS: Programm Speçjali ta’ S. ÌuΩepp*. Attribut: Immensità.

20. L-Erbg˙a (B. Ippolitu Galantini). ASS: (Sezzjoni Femminili) Morali; Storja; Pa©na tax-xahar. Attribut: Immutabiltà. 21. Il-Óamis

(S. Nikola ta’ Flue). ASS: Bibbja; Attwalità; Kult ta’ Wiçç Kristu. Attribut: Sapjenza.

109

MARZU 2013 22. Il-Ìimg˙a (S. Lea u S. Epafroditu - Id-Duluri ta’ Marija). ASS: Spiritwalità; EΩerçizzju tal-Addolorata; Kult tal-Pjagi. Attribut: Ìustizzja. 23. Is-Sibt

S. Turibju ta’ Mongrovejo. ASS: Qag˙da: Kristu paçi tal-bnedmin (Efes 2, 11-22) (Qag˙da nru. 275); Prek. 10; Kant: Sliem g˙alik. Attribut: Óniena.

24. Il-Óadd

Óadd il-Palm. EΩami fl-EΩerçizzju. ASS: A.M. Parteçipazzjoni fiç-Çelebrazzjoni Litur©ika ta’ Óadd il-Palm. Attribut: Omnipotenza.

25. It-Tnejn

tal-Ìimg˙a Mqaddsa. ASS: Programm Speçjali. Attribut: Eternità.

26. It-Tlieta

tal-Ìimg˙a Mqaddsa. ASS: Programm Speçjali; Vot tal-Kastità. Attribut: Immensità.

27. L-Erbg˙a

tal-Ìimg˙a Mqaddsa. Sawm g˙as-Soçji. ASS: Programm Speçjali. • Qamar Kwinta.

28. Il-Óamis

ÓAMIS IX-XIRKA. ASS: Programm Speçjali. Attribut: Sapjenza.

Assenjatur gÓal April 2013 Omnes Sancti Domenicani - Orate pro nobis Tul dan ix-xahar is-Soçjetà tal-M.U.S.E.U.M. titqieg˙ed ta˙t il-protezzjoni tal-qaddisin kollha tal-Ordni ta’ San Duminku. Intenzjoni speçjali g˙al-Litanija tal-Arlo©© Li Alla jag˙ti d-dawl u l-forza lill-Museumini kollha, Soçji, Kandidati u Mag˙Ωulin, biex jikxfu, jag˙rfu u jiddisprezzaw l-inganni tax-xitan, tad-dinja u tan-natura umana. Ósieb tax-xahar Li Alla j˙allas mhux il-virtù, iΩda l-kawΩa tal-virtù; g˙alhekk wie˙ed jitbeΩΩa’ serjament li ma jsibx ru˙u barra, b˙all-ver©ni boloh, g˙an-nuqqas ta’ intenzjoni retta. Kommemorazzjonijiet 12. S. Damjan de Veuster. 19. B. TereΩa M. Manetti (Prof. 64). 26. S. Katarina ta’ Siena (Prof. 4).

29. Il-Ìimg˙a IL-ÌIMGÓA L-KBIRA (Sawm u astinenza). ASS: Programm Speçjali. Attribut: Ìustizzja. 30. Is-Sibt

31. Il-Óadd

L-GÓID IL-KBIR. ASS: Programm Speçjali. Attribut: Omnipotenza.

110

Jinqara l-programm ta’ April.

Kalendarju Museumin

Marzu- April 2013

111

April 2013

April 2013 11. Il-Óamis S. Stanislaw ta’ Krakovja. ASS: Bibbja; Litur©ija; Kult ta’ Wiçç Kristu. Attribut: Sapjenza. 12. Il-Ìimg˙a (S. ÌuΩeppi Moscati). ASS: Spiritwalità; Kommemorazzjoni; Kult tal-Pjagi. Attribut: Ìustizzja.

1. It-Tnejn

Fl-Ottava tal-G˙id (S. Ugo ta’ Grenoble). Jibda l-Kapitlu Ìenerali Straordinarju Kon©unt. ASS: Dommatika; Talb g˙all-Kapitlu; Pa©na tax-xahar. Attribut: Eternità.

2. It-Tlieta

3. L-Erbg˙a

Fl-Ottava tal-G˙id (S. Rikkardu ta’ Chichester). Is-Sezzjoni Femminili tag˙mel dak li kien assenjat g˙all-jum ta’ qabel. Attribut: Immutabiltà.

4. Il-Óamis Fl-Ottava tal-G˙id (S. Sidor ta’ Sivilja). ASS: Bibbja; Talb g˙all-Kapitlu; Kult ta’ Wiçç Kristu. Attribut: Sapjenza. 5. Il-Ìimg˙a Fl-Ottava tal-G˙id (S. Vinçenz Ferrer). ASS: Spiritwalità; Mansjonijiet - isiru b˙ala Talb g˙all-Kapitlu; Kult talPjagi. Attribut: Ìustizzja. 6. Is-Sibt Fl-Ottava tal-G˙id (S. Ìuljana ta’ Cornillon). ASS: Qag˙da: L-Iskulari ta’ Alla (Salm 24 (25), 1-22); Prek. 11; Kant: Sliem g˙alik; Vot tal-Kastità. Attribut: Óniena. 7. Il-Óadd

It-2 tal-G˙id (Festa tal-Óniena Divina). ASS: A.M. Irtir (ara parti o˙ra ta’ dan il-Kalendarju). P.M. Unjoni Ma©©uri: Epistola: Kif g˙andu j©ib ru˙u katekist: 1 Tim 4,11-16; 5,1-2; Van©elu: Kif ©ab ru˙u Kristu mal-g˙orrief: Lq 2,41-52; Ktieb il-Kbir: Pa©na 26: Il-Manswetudni. Attribut: Omnipotenza.

8. It-Tnejn

It-T˙abbira tal-Mulej. 15-il posta RuΩarju. Programm Speçjali. Attribut: Eternità.

9. It-Tlieta

10. L-Erbg˙a (S. EΩekjel). Is-Sezzjoni Femminili tag˙mel dak li kien assenjat g˙all-jum ta’ qabel. Attribut: Immutabiltà.

112

Kalendarju Museumin

13. Is-Sibt

14. Il-Óadd

It-3 tal-G˙id ASS: A.M. Lectio continua: Salm 45, 2-8; Lev Kap 4 u 5; Salm 45, 9-18. Attribut: Omnipotenza.

15. It-Tnejn

16. It-Tlieta

(S. Benedittu Ì. Labre; S. Bernardetta Soubirous). ASS: Morali; Storja; Pa©na tax-xahar; Vot tal-Kastità. Attribut: Immensità.

17. L-Erbg˙a (S. Aniçetu). Sawm g˙as-Soçji. ASS: (Sezzjoni Femminili) Libsa ta’ Ìie˙ eçç.; Regola: nru. 411-415 (ara Kal. Mus. Settembru-Ottubru 2006); Kult lil Alla tag˙na. Attribut: Immutabiltà. 18. Il-Óamis (S. Galdinu). ASS: Bibbja; Tag˙lim Soçjali; Kult ta’ Wiçç Kristu. Attribut: Sapjenza. 19. Il-Ìimg˙a (S. Emma ta’ Gurk). ASS: Spiritwalità; Kommemorazzjoni; Kult tal-Pjagi. Attribut: Ìustizzja. 20. Is-Sibt (S. AnjeΩe ta’ Montepulciano). ASS: Qag˙da: L-uffiçjal ta’ Kandaka (Atti 8, 26-40) (Qag˙da nru. 385); Prek. 13; Kant: Sliem g˙alik. Attribut: Óniena. 21. Il-Óadd

Marzu- April 2013

Ir-4 tal-G˙id. ASS: Nimxu man-normi tat-Tielet Óadd. Attribut: Omnipotenza.

113

Djarju Museumin

April 2013 22. It-Tnejn

(B. Gabriella Sagheddu). ASS: (Sezzjoni Maskili) Assenjatur mis-Servjenti. (Sezzjoni Femminili) Dommatika; Kateketika; Pa©na tax-xahar. Attribut: Eternità.

23. It-Tlieta

24. L-Erbg˙a (S. Fidiel minn Sigmaringen). ASS: (Sezzjoni Femminili) Moral; Storja; Pa©na tax-xahar. Attribut: Immutabiltà. 25. Il-Óamis

S. Mark. ASS: Bibbja; Attwalità; Kult ta’ Wiçç Kristu. • Qamar Kwinta.

26. Il-Ìimg˙a (Il-Madonna tal-Parir it-Tajjeb). ASS: Spiritwalità; Kommemorazzjoni; Kult tal-Pjagi; Vot tal-Kastità. Attribut: Ìustizzja. 27. Is-Sibt

(S. Ûita) Sawm g˙as-Soçji. ASS: Libsa ta’ Ìie˙ eçç.; Studji Museumini; Kult lil Alla tag˙na Attribut: Óniena.

28. Il-Óadd

Il-5 tal-G˙id. ASS: A.M. Lectio continua: Salm 46; Lev Kap 6 u 7 sa 3; Salm 47. Attribut: Omnipotenza.

29. It-Tnejn

30. It-Tlieta

Dar Ìenerali Inkorporazzjoni Nhar il-Milied filg˙odu saret l-Inkorporazzjoni ta’ Luke Baldacchino mill-Qasam ta’ Marsaskala, fl-Awditorju tad-Dar Ìenerali. Id-diskors tal-okkaΩjoni sar mis-Superjur Johann Tabone. Fi tmiem iç-çerimonja saru messa©©i mis-Superjur Ìenerali Natalino Camilleri u l-Assistent EkkleΩjastiku Mons. Lawrence Gatt. Mer˙ba lill-E.T. l-Isqof Charles J. Scicluna Nhar l-Erbg˙a 9 ta’ Jannar is-Soçjetà g˙amlet laqg˙a ta’ mer˙ba lill-E.T. Mons. Charles J. Scicluna, Isqof AwΩiljaru tad-Djoçesi ta’ Malta. Flimkien mad-diskors tal-Isqof Scicluna saru messa©©i ta’ mer˙ba miΩ-Ωew© Superjuri Ìenerali tas-Soçjetà. Mons. Isqof ing˙ata salib pettorali b˙ala memento. Ûjara Pastorali Nhar il-Óadd 17 ta’ Jannar l-E. T. l-Arçisqof ta’ Malta Paul Cremona OP ippresieda f’Quddiesa filKappella tal-Madonna tal-Medalja MirakuluΩa, fl-okkaΩjoni taΩ-Ûjara Pastorali li qed jag˙mel fil-Óamrun. Ikkonçelebraw mieg˙u l-Assistent EkkleΩjastiku Mons. Lawrence Gatt u l-Kappillan tal-Parroçça ta’ San Gejtanu, Dun Henry Brincat. Fl-omelija tieg˙u Mons. Arçisqof stieden lil dawk preΩenti biex bit-talb u bl-eΩempju j˙abirku biex i©ibu lura persuni li tbieg˙du mill-Knisja. Attivitajiet fil-Polonja Il-Qasam ta’ Pozna´n fil-vaganzi tax-xitwa organizza ©img˙a o˙ra ta’ attivitajiet g˙at-tfal talparroçça ta’ San Luqa mit-Tnejn 21 sal-Óadd 27 ta’ Jannar. Madwar 14-il tifel u tifla ˙adu sehem fi drama workshops, quizes, log˙ob u krafts. Waqt is-sessjonijiet tal-krafts it-tfal g˙amlu l-props li ntuΩaw fi play bl-isem “L-isba˙ ˙a©a fid-dinja” li t-tfal tellg˙u g˙all-©enituri f’g˙eluq din il-©img˙a speçjali. Laqg˙at g˙ad-Delegati Nhar il-Ìimg˙a 25 ta’ Jannar u t-Tnejn 11 ta’ Frar saru Ωew© laqg˙at g˙ad-Delegati tal-Kapitlu Ìenerali Straordinarju Kon©unt 2013. Ûjara fl-outstation ta’ St Stephen Nhar il-Óadd 3 ta’ Frar is-Soçji, il-Kandidati u l-Aspiranti tal-Qasam ta’ Ruiru fil-Kenja Ωaru lillkomunità tal-Insara fl-outstation ta’ St Stephen. Huma attendew g˙all-Quddiesa ta’ filg˙odu u wara ng˙ataw l-opportunità li jg˙idu kelmtejn dwar il-˙idma tas-Soçjetà u l-˙ajja tal-Fundatur. Kienet okkaΩjoni sabi˙a g˙all-membri li jsiru jafu aktar lil din il-komunità ta’ iktar minn 300 ru˙. Min-na˙a l-o˙ra l-istess komunità saret taf iktar dwar is-Soçjetà. Fil-parroçça ta’ Ruiru hemm ’il fuq minn 20 outstation.

Jinqara l-programm ta’ Mejju.

Preca Calling Is-Soçjetà ppubblikat il-Preca Calling, rivista b’artikli bl-IngliΩ dwar l-attività tas-Socjetà fl2012 f’Malta u fl-esteru. Fiha wkoll artikli minn membri f’Malta u fl-esteru dwar il-kariΩma u l-ispiritwalità Museumina. Il-Preca Calling hi ta’ interess partikulari g˙al dawk li huma interessati fil-˙idma tas-Soçjetà fl-esteru.

294 114

Kalendarju Museumin

Marzu- April 2013

115

Sezzjoni Femminili

Dar ReÌjonali Get-Together g˙all-Kandidati Nhar is-Sibt 5 ta’ Jannar, fl-Iskola St Michael sar il-Get-Together g˙all-Kandidati kollha u l-Kulturi.

Assenjatur mis-Servjenti It-Tnejn 4 u t-Tlieta 5 ta’ Frar saru l-ewwel minn sensiela ta’ Assenjaturi li jitmexxew mis-Servjenti Re©jonali.

Óatra ta’ Superjuri Is-Superjur Re©jonali ˙atar lis-Superjur Joseph Fenech b˙ala Superjur tal-Qasam ta’ Marsascala u lis-Superjur Simon Camilleri b˙ala Superjur tal-Qasam ta’ ÓaΩ-Ûebbu© b’effett mit-18 ta’ Jannar 2013.

Irtir bil-mag˙luq Bejn il-Ìimg˙a 22 u l-Óadd 24 ta’ Frar sar irtir bil-mag˙luq g˙as-Soçji f’Dar Manresa.

Çelebrazzjoni tal-Fidi Nhar l-Erbg˙a 6 ta’ Frar is-Soçji u l-Kandidati tas-Soçjetà tal-MUSEUM iltaqg˙u g˙al Çelebrazzjoni tal-Fidi fil-Katidral ta’ San Pietru u San Pawl fl-Imdina. Il-programm kien jikkonsisti f’tag˙rif dwar il-Katidral u l-ori©ini tal-Kredu, qari dwar il-Fidi skont San Pawl, kant u fl-a˙˙ar stqarrija tal-Fidi. Iç-Çelebrazzjoni tal-Fidi saret ukoll g˙allMembri u l-Kandidati G˙awdxin fil-Katidral ta’ Santa Marija, ir-Rabat, G˙awdex. Iddikjarazzjoni tal-Fidi saret fil-wesg˙a ˙dejn il-Katidral minkejja l-kes˙a ta’ dik il-lejla. Çelebrazzjoni tal-10 ta’ Frar Nhar il-Óadd 10 ta’ Frar, festa tanNawfra©ju ta’ San Pawl, aktar minn 300 Soçju u Kandidat minn Malta u G˙awdex ˙adu sehem fi programm bl-isem ta’ ‘IlGΩejjer Imqaddsa’. Saret riflessjoni millAtti tal-Appostli, segwita minn feature li wassal mit-Tempji Neolitiçi g˙all-bniedem tal-lum b˙ala tempju ta’ Alla, qari dwar il-kunçett tat-tempju mis-Sakrarju tal-Ispirtu ta’ Kristu ta’ San Ìor© Preca, innijiet Pawlini u l-Litanija tal-Qaddisin li kienu tabil˙aqq tempji ta’ Alla.

116

L-ewwel laqg˙a g˙all-Kandidati talPre-Responsorju Nhar is-Sibt 9 ta’ Frar saret l-ewwel laqg˙a g˙all-Kandidati tal-Pre-Responsorju. Seminars g˙all-Kandidati tarResponsorju Bejn il-Ìimg˙a 15 u l-Óadd 17 ta’ Frar sar seminar g˙all-Kandidati fl-ewwel sena tarResponsorju u bejn il-Ìimg˙a 22 u l-Óadd 24 ta’ l-istess xahar sar Seminar g˙allKandidati fit-tieni sena tar-Responsorju. IΩΩew© seminars saru f’Dar Bestajda. Laqg˙at g˙all-Aspiranti Nhar il-Ìimg˙a 18 ta’ Jannar saret laqg˙a g˙all-Aspiranti G˙awdxin fil-Qasam talQala u l-Ìimg˙a 15 ta’ Frar saret laqg˙a simili fil-Qasam tan-Nadur. Nhar is-Sibt 19 ta’ Jannar fl-Iskola St Michael saret laqg˙a g˙all-Aspiranti Maltin kollha. EΩerçizzi g˙all-Aspiranti Bejn it-Tnejn 25 ta’ Frar u s-Sibt 2 ta’ Marzu fl-Iskola St Michael saru l-eΩerçizzi g˙allAspiranti Maltin.

Kalendarju Museumin

Musical Nhar it-Tlieta 11 ta’ Diçembru fid-Dar Ìenerali tal-Blata l-Bajda ttella’ musical li g˙alih ©ew mistiedna s-Soçji u l-Kandidati flimkien mal-©enituri. Dan il-programm kien jikkonsisti f’forum li fih ˙adu sehem xi Kandidati u Aspiranti kbar, u xi g˙anjiet tal-Milied kantati minn grupp ta’ tfajliet u tfal minn diversi Oqsma. Il-preΩentaturi talprogramm involvew l-udjenza u staqsew fost l-o˙rajn xi tfisser g˙alihom il-festa talMilied. Kienet esperjenza sabi˙a li ©eg˙litna nirriflettu iktar fuq livell individwali dwar x’inhu s-sens veru tal-Milied. Barra minn hekk din l-esperjenza kompliet tg˙inna sabiex insiru nafu iktar lil xulxin. Óar©iet Nhar il-Óamis 13 ta’ Diçembru 2012 kienet organizzata ˙ar©a g˙all-membri. Is-Soçji ltaqg˙u fil-Qasam tan-Naxxar minn fejn bdew mexjin lejn San Pawl tat-Tar©a. Matul it-triq li ti©i fuq il-Victoria Lines setg˙u jammiraw il-veduta sabi˙a li hemm f’dawn l-in˙awi. Meta waslu l-G˙arg˙ur g˙addew ˙in ta’ talb fil-kappella tal-Adorazzjoni li hemm fi Triq San Nikola. Il-˙ar©a ntemmet fil-Qasam tan-Naxxar fejn is-Soçji ˙adu xi ˙a©a flimkien. Saret ˙ar©a o˙ra g˙at-tfajliet minn Form 1 ’il fuq nhar il-Óamis 27 ta’ Diçembru. Minbarra l-Prefetti kien hemm xi Soçji o˙ra. Filg˙odu l-grupp ˙a sehem f’Quddiesa ççelebrata minn Dun Martin Micallef fil-kappella tad-Dar talProvidenza u li fiha t-tfajliet offrew hamper ta’ o©©etti me˙tie©a g˙al din id-Dar. Imbag˙ad ir˙ewlha lejn l-in˙awi tal-Fawwara. Minbarra li kien temp sabi˙, il-pajsa©© offra mument ta’ mistrie˙ u rikreazzjoni waqt Ωmien ta’ ˙afna attività fl-Oqsma.

Marzu - April 2013

KER u KEÌ Il-KER u KEÌ kellhom ˙in ta’ talb u çena flimkien f’Mount St. Joseph nhar it-18 ta’ Diçembru bi t˙ejjija g˙all-jiem tal-Milied. Attività tal-A˙˙ar tas-Sena B˙alma jsir kull sena, l-Aspiranti, ilKandidati u s-Soçji ççelebraw l-A˙˙ar tasSena flimkien fil-Qasam tan-Naxxar nhar it-Tnejn 31 ta’ Diçembru. In©abru biex jirringrazzjaw lil Alla g˙as-sena li kienet waslet biex tispiçça u jitolbu ma˙fra g˙al dawk id-drabi meta offendew lil Alla u lil xulxin. Wara kien hemm ˙in rikreattiv li matulu ©ew servuti xi refreshments. Laqg˙at g˙all-Mag˙Ωulin, l-Aspiranti u l-Kandidati • Il-Kandidati flimkien ma’ grupp ta’ Aspiranti qattg˙u ˙in ta’ talb f’Dar Frate Jacobe f’Wied il-G˙ajn nhar is-Sibt 22 ta’ Diçembru tard filg˙axija. Dan il-post offra l-esperjenza tal-ksie˙ tal-g˙ar ta’ Betlehem u ambjent tradizzjonali Malti sabiex it-tfajliet jg˙ixu g˙al mument is-sempliçità tal-Milied. Il-Qasam taΩ-Ûurrieq ˙a ˙sieb il-kant filwaqt li xi Aspiranti u Kandidati animaw il-Quddiesa. Wara kienu mistednin sabiex jie˙du xi ˙a©a s˙una flimkien ta˙t it-tinda min˙abba l-bard ta’ dik il-lejla. Kienet verament Quddiesa li liΩΩg˙aΩag˙ g˙amlitilhom differenza! • F’Jannar saret laqg˙a g˙at-tfajliet minn Form 3 sa Form 5 bit-tema: Kura©© biex ng˙ix il-fidi. X’ta˙seb? • Saru Ωew© laqg˙at separati g˙all-Form 2 fl-Oqsma ta’ Ra˙al Ìdid u n-Naxxar. Is-su©©ett kellu wkoll rabta mal-fidi li rçevejna fil-Mag˙mudija.

117

Il-pittura tal-qoxra

Ìurnata g˙as-Soçji Anzjani Is-Soçjetà organizzat ©urnata g˙as-Soçji anzjani nhar il-Óamis 3 ta’ Jannar f’Dar Marija Ewkaristika, ÓaΩ-Ûebbu©. Ilprogramm kien jinkludi Quddiesa, talb, rikreazzjoni animata minn diversi Oqsma u ikla flimkien. Óafna drabi dawn is-Soçji jkunu ilhom ˙afna ma jaraw lil xulxin min˙abba li sa˙˙ithom ma tippermettilhomx li jo˙or©u wisq u g˙alhekk dejjem japprezzaw dan il˙in li fih jiltaqg˙u ma’ o˙rajn tamparhom. Anniversarji tal-Inkorporazzjoni Nhar is-Sibt 5 ta’ Jannar sbatax-il Soçja flimkien mal-Oqsma rispettivi tag˙hom iççelebraw il-25, 50 u 60 sena minn meta inkorporaw. Iç-çelebrazzjoni tal-Quddiesa fil-kappella semi-pubblika tas-Soçjetà f’Ra˙al Ìdid tmexxiet minn Dun Vinçenz Deguara. Ikliet Nhar il-Óadd 6 ta’ Jannar is-Soçji G˙awdxin iltaqg˙u l-Im©arr fejn kellhom ikla flokkaΩjoni tas-Sena l-Ìdida. Diversi Soçji Maltin telg˙u G˙awdex biex jiltaqg˙u mag˙hom, jag˙tuhom l-awguri u jieklu mag˙hom. Imbag˙ad il-Óadd ta’ wara l-Kandidati u s-Soçji Maltin kellhom ikla simili fil-Qawra. Dawn kienu okkaΩjonijiet fejn il-membri setg˙u jikkomunikaw b’mod

informali u jie˙du rikreazzjoni flimkien. Seminar Is-Soçji li g˙andhom 40 sena jew inqas kellhom seminar ta’ ©urnata fil-Qasam tan-Naxxar nhar il-Óadd 20 ta’ Jannar. Isseminar tmexxa minn Dun Joseph Farrugia, psikologu. Seminars simili se jsiru matul din is-sena g˙as-Soçji kollha mqassma fi gruppi skont l-età. Irtir Sar l-ewwel irtir bil-mag˙luq tas-sena g˙as-Soçji interni u Soçji o˙ra f’Dar Marija Ewkaristika, ÓaΩ-Ûebbu©. L-irtir kien mill-25 sas-27 ta’ Jannar u kien animat minn Mons. Anton Gouder. Min˙abba li din hi s-Sena tal-Fidi, l-irtiri kollha se jkunu fuq il-Fidi bittema: “Jiena nemmen! G˙inni fil-fidi nieqsa tieg˙i!” (Mk 9, 24) Laqg˙a g˙all-familja Il-Óadd 27 ta’ Jannar saret laqg˙a ta’ nofstanhar g˙all-familja ©ewwa l-Awditorju tal-Blata l-Bajda. Minbarra l-Quddiesa kien hemm intervent minn Patri Raymond Calleja O.C. li tkellem dwar it-tema “Il-fidi kollox uliedi!”. Min ried setg˙a jqerr u wkoll jie˙u sehem f’diskussjoni. Numru ta’ tfajliet minn diversi Oqsma animaw il-laqg˙a.

San ÌuÛepp Din il-pittura ta’ Joseph Pulo tippreΩentalna lil dan ir-ra©el ta’ Marija u missier putattiv ta’ Ìesù fuq sfond vjola u rrapreΩentat bissimbolu l-aktar komuni tal-©ilju. Kemm filpittura kif ukoll fl-iskultura, ˙afna drabi San ÌuΩepp huwa mi©jub qed jerfa’ lil Ìesù b˙ala tfajjel çkejken. Jekk Marija ©arret lil Ìesù fi ˙danha sakemm wilditu u tatu lid-dinja, San ÌuΩepp ˙ares lit-tfajjel kemm u sakemm kien hemm bΩonn. Hemm pittura ta’ Caravaggio li jisimha l-Óarba lejn l-E©ittu li fiha jidher San ÌuΩepp qed iserra˙ lil Marija, u forsi lill-˙mara wkoll, waqt il-vja©© tag˙hom minn arthom lejn din l-art barranija li xtaqu li tkenninhom sakemm jg˙addi l-g˙aw© il-kbir. F’din il-pittura wkoll hemm figura mill-aktar kalma u serena ta’ dan il-persona©© umli u sieket tal-Iskrittura. Dan ir-ra©el kien normali g˙all-a˙˙ar. Kellu rispett u qima lejh innifsu, lejn il-Li©i ta’ Alla u lejn id-drawwiet u t-tradizzjonijiet ta’ ©ensu. Li kieku ma kienx hekk ma kienx se jag˙mel f’mo˙˙u li jibg˙at lil Marija bil-kwiet hekk kif induna li din ‘Ωbaljat’. IΩda, kuntrarju g˙al min is-sens ta’ ©ustizzja jwasslu li jimxi b’mod strett mal-kelma tal-Li©i, ÌuΩeppi kellu kwalità o˙ra kbira fih, dik li kapaçi jisma’. Dan is-sens qawwi ta’ ubbidjenza ©ie msarraf f’rivelazzjoni: “TibΩax tie˙u lil Marija b’martek, g˙ax dak li se jitwieled minnha hu...” Soçjetà preokkupata bid-drittijiet tag˙ha qajla g˙andha s-sabar li tisma’ jew aktar u aktar tistenna biex tifhem, imma tg˙a©©el fil-konkluΩjonijet tag˙ha u trid tie˙u ra©un, minkejja li kieku ta˙seb ftit tinduna li m’g˙andhiex. Karatteristika o˙ra sabi˙a f’San ÌuΩepp hija l-abiltà li ma jkunx possessiv. Nimma©ina li l-episodju ta’ meta Ìesù baqa’ warajhom f’Ìerusalemm kien ja˙bat ma’ dik iç-

118

Kalendarju Museumin

Marzu - April 2013

çerimonja li tfajjel Lhudi ta’ dik l-età kien jag˙mel u li biha jibda jitqies adult, ji©ifieri l-Barseva. Kull missier kien ikollu sens ta’ unur li t-tifel li terraq lejn Ìerusalemm ma’ ommu issa kien se jirritorna mieg˙u. Jidher li ÌuΩeppi ma kellux pretensjonijiet b˙al dawn u dawn l-affarijiet ma kinux jag˙mlu bih. Fittxu ma’ Marija u forsi naΩΩarda ng˙id li l-fatt li ma tkellimx kien g˙ax fehem qabel Marija nnifisha g˙aliex Ìesù kien baqa’ warajhom fit-Tempju! Forsi fil-jum li fih nag˙mlu s-solennità ta’ dan il-qaddis, Patrun tal-Knisja, a˙na nistaqsu wkoll lilna nfusna ftit mistoqsijiet li jg˙inuna nqabblu l-mod li bih ng˙ixu a˙na mal-mod li bih kien jg˙ix San ÌuΩepp. • G˙andi jiena karattru li nitkellem qabel ma na˙seb? • Ng˙a©©el fid-deçiΩjonijiet tieg˙i biex wara ninduna bil-‘frieg˙’ g˙omja li nkun g˙amilt? • Nippretendi li nkun stmat u onorat min˙abba xi uffiççju li jiena g˙andi? San ÌuΩepp ukoll, b˙al Marija, kien kontemplattiv. B˙alha u mag˙ha huwa kien da˙al, ©arrab u ©©arrab bil-misteru li kien ©ab f’˙ajjithom Ìesù. B˙alha u mag˙ha terraq it-triq li minnha g˙aΩel li jg˙addihom il-Missier. • U int kemm int lest, b˙ala Soçju, li tg˙ix minn wara l-velu tal-misteru? • Kemm qed tfittex li trid tifhem kollox u ma tissaportix tg˙ix bid-dubju? • Kemm tibΩa’ minn Alla sieket, rieqed filpoppa tad-dg˙ajsa mqallba tieg˙ek, qabel ma tibda tilg˙ab bil-˙sieb li jaqbillek tirtira mill-mixja? San ÌuΩepp ta’ qalb safja (single-minded), itlob g˙alina! Tonio Caruana

119

add ma jista’ jsib kelma biex juri min hu San ÌuΩepp, però bl-isforzi intellettwali tag˙na a˙na b’xi mod nistg˙u nikkonkludu li ikbar minnu fost il-kreaturi intelli©enti li ˙alaq Alla ˙add b˙alu ma jista’ jinsab. Ekku d-diskors intellettwali li jimxi çar aktar mix-xemx. A˙na nafu u nemmnu li Kristu Ìesù huwa kbir u ma jistax ikun ikbar milli hu. Huwa Alla veru mag˙mul bniedem. Huwa bniedem ippredestinat Iben ta’ Alla. A˙na lkoll nistqarru din il-verità. Mill©did a˙na nafu u nemmnu li Marija Santissima, dejjem ver©ni, hija hekk kbira li aktar kbira milli hija ma tistax tkun, x˙in hija l-omm vera u naturali ta’ Alla. Kbir huwa Ìesù Kristu, g˙ax huwa Alla veru u bniedem veru f’persuna wa˙da divina. Kbira hija Marija Santissima g˙ax hija omm Alla, ladarba dan l-iben tag˙ha li hija nisslet fil-©uf purissimu tag˙ha bl-opra tal-Ispirtu s-Santu huwa mag˙qud sustanzjalment ma’ natura divina, f’persuna wa˙da li hija t-Tieni Persuna divina tas-Santissima Trinità. Ìesù u Marija huma kbar b’mod li ˙add ma jista’ jfisser u li l-an©li jkollhom jistag˙©bu fis-skiet g˙allkobor ta’ dawn iΩ-Ωew© persuna©©i. Issa min hu San ÌuΩepp? Dan hu l-kap tas-Sagra Familja. Dan hu dak li lejh huma su©©etti Ìesù u Marija. Huwa s-superjur tag˙hom. Hekk g˙arfu Alla l-Missier, g˙ax g˙andu bag˙at l-an©lu tieg˙u biex jordnalu li, flimkien ma’ Marija, lil binha Ìesù jo˙or©u mil-Lhudija u jmorru fl-E©ittu u mill-©did, bl-ordni tal-an©lu, jer©g˙u lura mill-E©ittu g˙al-Lhudija. Nista’ jiena ma nilma˙x umiltà bla qies fil-qalb ta’ ÌuΩeppi x˙in Alla g˙aΩlu b’kap taΩ-Ωew© g˙axqiet imprezzabbli ta’ qalbu? Ikun immela San ÌuΩepp, g˙eΩieΩ a˙wa tieg˙i, ikun g˙alina o©©ett ta’ kunfidenza, ta’ tif˙ir, ta’ m˙abba, ta’ qima u ta’ imitazzjoni. Ammen.

San ÌuΩepp Patrun tal-Knisja Universali Oil on Canvas 2008 Pittura ta’ Joseph Pulo

DUN ÌORÌ

Programm Speçjalissimu San ÌuΩepp

120

Kalendarju Museumin