Kalendarju Museumin by Preca Publications

Jannar - Frar 2013

Editorjal

Editorjal: Ng˙allmuhom il-Kredu! Il-kelma tas-Superjur u s-Superjura Ìenerali

It-ta˙dita ta’ Fr Paul Murray: Óames çag˙qiet g˙all-millennju l-©did (1)

Nies li emmnu (2): “Alla huwa qrib tag˙na iktar milli huma d-dwiefer qrib il-la˙am!”

Riflessjoni: L-aljenazzjoni

Ir-Regola Museumina: Niççelebraw il-grazzja tar-Regola Proklama tal-Kapitlu

Apprezzament: Victor Delicata (1927-2012)

Mid-djarju ta’ Soçju

G˙ajnuna g˙all-Assenjatur: Il-Pa©na tax-Xahar fis-Sena 2013

Jiena u l-media: “Qalb ma’ qalb titkellem”

G˙ajnuna g˙al-Laqg˙at Bibliçi: Il-Qag˙da Biblika Il-Lectio Continua

Ittri ta’ Soçju: Jien darba ddeçidejt

Qag˙dat Jannar-Frar 2013

Irtir g˙ax-xahar ta’ Frar 2013 Assenjatur g˙al Jannar-Frar 2013

Djarju Museumin

Il-pittura tal-qoxra: Missierna San Pawl

SimboliΩmu fl-arkitettura tas-Soçjetà: Il-Kappella tal-Madonna tal-Medalja MirakuluΩa L-g˙aΩla Kattolika (14): L-g˙aΩla Kattolika tissoponi l-apolo©etika

NgÓallmuhom il-Kredu! Forsi xi w˙ud minna jistaqsu: “A˙na tal-MUSEUM x’nistg˙u nag˙mlu iktar milli qeg˙din di©à nag˙mlu f’din is-Sena tal-Fidi?” It-twe©iba jag˙tihielna l-Papa. Matul din is-sena rridu “nsa˙˙u u niskopru mill-©did il-fer˙ tal-Fidi u nindunaw li din mhix xi ˙a©a barranija jew mifruda mill-˙ajja ta’ kuljum, iΩda hija r-ru˙ tag˙ha”. Il-Papa jkompli jg˙idilna li x-xejra dominanti u mifruxa tas-sekulariΩmu, tal-individwaliΩmu u tar-relattiviΩmu tal-lum tfisser li lanqas l-Insara mhuma kompletament me˙lusa minn dawn il-perikli. U lanqas is-Soçji tal-MUSEUM mhuma me˙lusa. A˙na wkoll nistg˙u nibdew ng˙ixu l-Fidi “b’mod passiv jew b˙ala ˙a©a privata, ma nkunux irridu nitg˙allmu fuq ilFidi u jkun hemm firda bejn il-Fidi u l-˙ajja tag˙na”. Óafna Nsara llum, anke Nsara Maltin, lanqas biss jafu l-qalba tal-Fidi Kattolika tag˙hom. Ming˙ajr idea çara tal-veritajiet fundamentali tal-Fidi u n-natura salvifika tal-KristjaneΩmu, wie˙ed ikun qed jirriskja li jibni tip ta’ reli©jon ‘do-it-yourself’. U fejn insibuha l-formula essenzjali tal-Fidi tag˙na? Fejn insibuhom il-veritajiet li waslu fedelment g˙andna u li jdawlu l-˙ajja tag˙na ta’ kuljum? It-twe©iba hija fil-Kredu, jew l-Istqarrija tal-Fidi, li jrid ikun mifhum iktar, immeditat iktar u integrat fil-˙ajja tan-Nisrani. Xog˙olna tal-MUSEUM hu li ng˙inu lin-nies “jiskopru r-rabta profonda bejn il-veritajiet li nistqarru fil-Kredu u l-g˙ajxien tag˙hom ta’ kuljum”, sabiex dawn il-veritajiet ikunu jistg˙u jittrasformaw id“deΩerti tal-˙ajja moderna ta’ Ωmienna”. Il-Fidi Nisranija mhijiex twemmin f’xi idea jew sempliçiment outlook fuq il-˙ajja, iΩda relazzjoni mal-persuna ˙ajja ta’ Kristu li jittrasforma l-˙ajjiet tan-nies. Li temmen f’Alla mhijiex sempliçiment attività intellettwali, imma xi ˙a©a li “tassew tbiddel kull m’hemm ©o fina, turina biç-çar id-destin futur tag˙na, il-verità tas-sej˙a tag˙na fi ˙dan l-istorja, ittifsira tal-˙ajja u l-fer˙ li nkunu pellegrini mixjin lejn darna tas-sema”.

† Verbum Dei caro factum est

Rivista ta’ kull xahrejn g˙all-uΩu privat tal-membri tas-Soçjetà tad-Duttrina Nisranija M.U.S.E.U.M. Direzzjoni u Amministrazzjoni: Kummissjoni Assenjatur, Dar Ìenerali 207 Triq San Ìor© Preca, Marsa MRS 9010 L-indirizz tal-Home Page tal-M.U.S.E.U.M. fuq l-Internet: http://www.sdcmuseum.org e-mail: info@sdcmuseum.org Issettjar u stampar: Veritas Press, ÓaΩ-Ûabbar

“Fil-Kredu tinΩera’ l-˙ajja morali Nisranija u fih wie˙ed isib il-pedament u l-©ustifikazzjoni tag˙ha.” - Il-Papa Benedittu XVI, Udjenza tal-Erbg˙a, 17 ta’ Ottubru 2012

Kalendarju Museumin

Irridu nuru lin-nies li l-Fidi ma tne˙˙ilek xejn mill-˙ajja, anzi tag˙mel lill-˙ajja iktar ©usta u umana. Il-bidliet kulturali ta’ Ωmienna “spiss juru barbariΩmi li jin˙bew ta˙t il-libsa ta’ reb˙iet tal-umanità”. IΩda “kull fejn ikun hemm id-dominanza, il-possessività, l-isfruttament u l-arroganza”, l-umanità “tiftaqar, ti©i ddegradata u sfigurata”. Il-Fidi turi li l-umanità mhix se ssib il-milja tag˙ha sakemm il-bniedem ma jkunx “animat mill-im˙abba li ©ejja minn Alla”. Ir-rigal tal-Fidi g˙alhekk jesprimi ru˙u f’“relazzjonijiet mimlijin im˙abba, ˙niena u qadi diΩinteressat lejn l-o˙rajn”. A˙na s-Soçji rridu nsiru esperti ta’ dawn ir-relazzjonijiet mimlijin im˙abba, qabelxejn bejnietna u mbag˙ad mal-o˙rajn! U hekk il-Kredu ma jibqax formola mejta li ng˙allmuha b˙all-pappagalli imma jsir stqarrija ta’ Fidi tassew meg˙juxa fl-im˙abba. Jannar - Frar 2013

Is-Superjur Ìenerali lis-Soçji

It-Tifel tat-Tanbur L-g˙anja Amerikana li nkitbet fl-1941 minn Katherine Kennicott Davis, The Little Drummer Boy, hija wa˙da mill-aktar g˙anjiet tal-Milied popolari. Interpretawha mijiet ta’ korijiet u kantanti, fosthom Bing Crosby u David Bowie fl-1977. Lili tog˙©obni ferm l-interpretazzjoni ta’ Dolores O’Riordan tal-Cranberries fil-kunçert tal-Milied tal-2001 fil-Vatikan quddiem ilPapa Ìwanni Pawlu II. Din l-g˙anja tevoka fija dak kollu li nassoçja mat-tfulija: sempliçità, innoçenza, nuqqas ta’ pretensjonijiet, ©eneroΩità, fer˙ u spontanjetà. Imma t-tifel tat-tanbur ifakkarni wkoll f’Oskar Matharazt, tifel fittizju ma˙luq fl-1959 mill-kittieb ÌermaniΩ Günter Grass b˙ala l-protagonista fir-rumanz It-Tanbur tal-Landa. Oskar twieled fl-1924 fil-port ta’ Danzig, illum Gda´nsk, fil-Polonja. Mat-twelid tieg˙u ommu twieg˙ed li hekk kif Oskar jag˙laq tliet snin tixtrilu tanbur tal-landa. F’g˙eluq it-tliet snin, bit-tanbur imdendel m’g˙onqu, Oskar jiddeçiedi li ma jikbirx iΩjed biex qatt ma jkollu x’jaqsam mad-dinja tal-kbar. Bil-mo˙˙ prekoçi tieg˙u, ta’ tliet snin Oskar kien di©à fehem li r-relazzjonijiet im˙awda ta’ ommu ma ˙allewlux çertezza dwar min kien missieru, u bl-g˙ajnejn Ωoroq tieg˙u kien di©à nnota l-bidu tal-març qerriedi tan-NaziΩmu. It-twerΩiq penetranti li jkisser il-˙©ie© kien il-protesta tieg˙u kontra d-dinja tal-adulti, imma ta’ tmienja u g˙oxrin sena Oskar spiçça f’manikomju. Ix-xorti tat-tfal ma tinsabx fil-crackers li jfaqqg˙u fil-parties imma fid-dinja li jitwieldu fiha. Dawn il-jiem qrajt b’a˙bar li sewditli qalbi bil-kif. Tifel ta’ disa’ snin ipprova kemm-il darba jikkommetti suwiçidju. Ma kinetx l-ewwel a˙bar ta’ din ix-xorta li qatt qrajt. Imma kull a˙bar ta’ tfal abbuΩati, misruqa, maqtula, stuprati, immutilati, uΩati jew abbandunati tnikkitni bis-s˙i˙, g˙ax naf tajjeb li tfal li ma jsibux dinja ta’ m˙abba, sigurtà u fiduçja jispiççaw iddisturbati u mifxula ming˙ajr il-kapaçità li jkampaw f’dinja b˙al din. Imma dawn il-jiem smajt ukoll bl-a˙bar tal-mewt ta’ ra©el ta’ 85 sena li ddedika sal-anqas minuta ta’ ˙ajtu biex jo˙loq dinja ta’ ©id, tama u fer˙ g˙al eluf ta’ tfal. Ma kienx l-ewwel jew l-uniku bniedem li g˙amel dan, imma lil dan kont nafu mill-qrib u pperswadieni li hija ˙ajja tassew sabi˙a dik il-˙ajja mog˙tija kompletament g˙all-©id tat-tfal. G˙ax daqskemm ix-xorti tat-tfal tinsab fid-dinja li jitwieldu fiha, daqshekk ie˙or ix-xorti tad-dinja tinsab fittfal li jikbru fiha. “It-tfal huma l-messa©©i ˙ajjin li a˙na nibag˙tu liΩ-Ωmien li qatt mhu se naraw.” Hekk jibda l-ktieb tieg˙u The Disappearance of Childhood is-soçjologu Amerikan Neil Postman. Postman ikompli juri kif fil-kultura tag˙na tal-Punent it-tfulija qieg˙da tg˙osfor u mag˙ha qeg˙din jg˙osfru wkoll dawk il-kwalitajiet li nassoçjaw mag˙ha. Apparti li r-rata tat-twelid qieg˙da dejjem tonqos, id-distinzjoni bejn tfal u adulti qieg˙da tisfuma fix-xejn. Dan qieg˙ed ise˙˙ mhux biss fl-istil u fit-tip ta’ lbies, ikel, log˙ob, divertiment u lingwa©© tat-tfal, imma wkoll fis-sesswalità u l-kriminalità. Skont Postman dan kollu hu misjuq mill-media u millforzi tas-suq. L-adulti huma l-kompliçi u t-tfal huma l-vittmi.

Kalendarju Museumin

F’çertu sens dawn ix-xejriet qeg˙din jikkonfermaw dak li darba kiteb it-teologu Hans Urs von Balthasar fil-ktieb Man in History li “lil hinn mill-Kristjanità, it-tifel huwa awtomatikament issagrifikat”. It-tifel huwa ssagrifikat fuq l-artali tal-ekonomija tal-pajjiΩ, tal-interessi talpolitiçi, tal-qlig˙ tal-kumpaniji, tal-ambizzjonijiet tal-©enituri, tal-pjaçiri ta’ min mhux f’siktu, u fuq elf artal ie˙or. Li dan ise˙˙ ukoll fil-Knisja hija t-tra©edja mhux biss tat-tfal imma wkoll tal-Knisja. Hija t-tra©edja tal-Knisja g˙ax, kif jg˙id Timothy Radcliffe fl-a˙˙ar ktieb tieg˙u Taking the Plunge, “meta t-tifel jitressaq mal-fonti tal-Mag˙mudija, a˙na nkunu qeg˙din nafdawh lil Kristu, it-tifel ta’ dejjem ta’ Betlehem u l-Iben etern tal-Missier. A˙na nkunu qeg˙din nitolbu li t-tifel ikollu tassew tfulija u b’hekk jikber f’iben adult ta’ Alla bl-istess spontanjetà dejjem ©dida ta’ Kristu. Madwar il-fonti tal-Mag˙mudija a˙na nikkommettu ru˙na li nibnu komunitajiet li fihom it-tfal jistg˙u jikbru fil-kunfidenza u fejn il-fiduçja tag˙hom fil-kbar ma tkunx abbuΩata.” Tkun ukoll it-tra©edja tas-Soçjetà jekk it-tfal ma jibqg˙ux g˙aliha dak li kienu sa millbidu: l-g˙oΩΩa tag˙ha. L-ispirtu tas-Soçjetà hu li “ΩΩomm b’mimmi ta’ g˙ajnejha lit-tfal li Kristu, is-Sinjur u l-Img˙allem, ˙addan mieg˙u u bierek; u li tag˙mel kull mezz biex ikunu me˙lusin minn ˙luq l-ilpup, speçjalment bit-tag˙lim u bis-sorveljanza”. G˙alhekk fis-Soçjetà t-tfal huma dejjem barka u qatt piΩ. Il-bibien tal-Oqsma tag˙ha huma dejjem miftu˙a bera˙ g˙alihom. It-tfal huma milqug˙in bil-fer˙ u ming˙ajr ebda intenzjoni ˙lief il-veru ©id tag˙hom. It-tfal huma dejjem ma˙buba b’g˙oΩΩa g˙al dak li huma u mhux g˙al skopijiet ulterjuri. L-Oqsma Museumini jridu jkunu, fi kliem Neil Postman, “att ta’ ribelljoni” kontra l-kultura li qed ixxejjen lit-tfal. Li ta’ kuljum tiddedika ˙inek u l-ener©ija tieg˙ek g˙all-©id tat-tfal senza interessi, fih innifsu huwa di©à att ta’ diΩubbidjenza, jekk mhux ukoll insult, lejn min it-tfal g˙alih huma biss o©©ett ta’ qlig˙. Li tg˙allem lit-tfal ikunu meqjusa fi kliemhom u fil-manjieri tag˙hom, li jraΩΩnu l-©ibdiet tag˙hom u jipposponu l-gratifikazzjoni, li jkunu modesti fi lbieshom u ddixxiplinati f’im©ibthom, li jilag˙bu ming˙ajr ma jikkompetu, li jillimitaw l-exposure tag˙hom g˙all-media u li jkunu kritiçi g˙al dak li jaraw u jisimg˙u, huwa forma ta’ reΩistenza g˙al ˙afna mix-xejriet soçjali tal-kultura li qeg˙din ng˙ixu fiha. Skont Postman dawk li jirreΩistu dawn ix-xejriet ta’ Ωmienna jkunu qeg˙din jikkontribwixxu g˙al dak li hu jsejja˙ il-“Monastery Effect”, g˙ax b˙all-monasteri tal-Medjuevu jkunu qeg˙din jg˙inu biex tinΩamm ˙ajja tradizzjoni li ©©ib ’il quddiem lill-bniedem.

Jannar - Frar 2013

Is-Superjura Ìenerali lis-Soçji

Óafifa li tiret l-art? Meta kont qed nag˙mel lezzjoni waqt Sajda, ©iet fuqi mara tirrakkuntali l-istorja tag˙ha. Qaltli li kellha ©uvni li ©ie mis-safar u ©ab mieg˙u partita videos mhux ta’ min jarahom. Hi kienet dejjem tg˙ajru li ©od-dar ©abilha s-sa˙ta. Óutu u missieru bdew jie˙du gost bihom ukoll. Il-videos li “©abu s-sa˙ta” l-˙in kollu g˙addejjin u hi l-˙in kollu titg˙ajjar! Darba, meta kienu wa˙edhom, dal-©uvni dar fuq ommu u qalilha: “Ma, g˙andek ra©un tinkwieta, mhux biss fuq il-videos tieg˙i imma wisq aktar fuqek!” Hi infexxet tg˙ajjat g˙ax ma fel˙itux kemm kien sar ardit. Imma hu bil-kalma kollha ©ibdilha l-attenzjoni li matul is-sentejn li kien ilu Malta nduna li hi qatt ma kienet marret tara ’l ommha. Dak il-˙in inkisret u da˙let fiha nfisha g˙ax veru, hi kien ilha ma tkellem ’l ommha xi g˙oxrin sena! Qaltlu li kienet imwe©©g˙a g˙ax ommha tat sett tad-deheb sabi˙ lil o˙tha g˙at-tie©. Imtliet bir-rabja u bl-g˙ira g˙ax lilha fit-tie© ma kinetx tatha sett b˙alu! Óassitha tant imwe©©g˙a li ntrefg˙et mhux biss minn ommha imma minn o˙tha wkoll! Kellu ra©un it-tifel jg˙idilha li kieku l-©emel jara ˙otobtu, jaqa’ u jmut zoptu! Da˙let fiha nfisha u ma setg˙etx toqg˙od kwieta. Bdiet tirrifletti u ddeçidiet li ççempel ’l ommha. Ommha nbelg˙et imma laqg˙etha. Staqsietha g˙aliex kienet intrefg˙et minnha. Hi msa˙˙na qaltilha li kienet imwe©©g˙a wisq min˙abba l-preferenzi li kienet g˙amlet ma’ o˙tha. L-omm, inkwetata, spjegatilha li billi n-na˙a tar-ra©el ta’ o˙tha kienu tawha sett borom iqumu l-flus, b˙alma kienet tat hi lilha, allura ddeçidiet li tixtrilha s-sett taddeheb! Ja˙asra, g˙al ftit djalogu, baqg˙u 6

mifrudin snin twal. Xi dnub! Kemm batiet u kemm tilfet paçi. U fuq kollox, kemm kienet tat skandli. Lilna li a˙na wlied Dun Ìor© jista’ ji©rilna l-istess. Inutli li nisimg˙u tant tag˙lim u li nitolbu u nitqarbnu u mmorru g˙adDirezzjoni Spiritwali, jekk ma nirriflettux u ma nag˙mlux il-mezzi biex nirran©aw malajr! In˙oss responsabbiltà qawwija li ng˙in lil kull Museumina biex tag˙mel blim˙abba d-dover tag˙ha b˙ala mg˙ammda u b˙ala bint Dun Ìor©. Ma rridx ninstama’ negattiva imma jien inkwetata wisq fuq kif qed ng˙ixu l-ispiritwalità tag˙na. Hija naturali li n˙ossu l-we©g˙a u r-rabja, imma li nibqg˙u n©orru l-we©g˙a u li ndumu bil-gdiedem tag˙mlilna wisq ˙sara, lilna li aççettajna li nintrabtu bil-vot tal-manswetudni, vot li huwa rari filKnisja. Meta darba kont qed nitkellem ma’ saçerdot li hu wkoll psikologu, huwa sa˙aq mieg˙i li inutli li na˙dmu g˙all-vokazzjonijiet jekk a˙na stess ma nkunux leali lejn l-ispiritwalità Museumina li tis˙aq fuq it-tag˙lim u l-eΩempju, speçjalment bil-manswetudni u l-umiltà. L-Oqsma tag˙na jag˙lqu g˙ax a˙na b˙ala Soçjetà ma nkunux spiritwali! U din tal-vot tal-manswetudni, li nkunu ©wejdin u li na˙fru lil xulxin, isservi ta’ mixtla g˙all-vokazzjonijiet! (Perfectae Caritatis) X’hawn isba˙ milli tgawdi l-paçi, ikollok tbissima sinçiera, ma tibqax bin-nervi u titkellem malajr kemm jista’ jkun ma’ min ta˙seb li jkun we©©g˙ek? Dan kollu nafuh, imma kemm nag˙mluh jg˙odd biex niksbu aççess g˙all-Palazz tal-Paçi u ni©bdu o˙rajn mag˙na! Kalendarju Museumin

Bniedem ©wejjed mhux xi ba˙nan imma bniedem qawwi, intelli©enti, jixbah lillgendus li g˙andu sa˙˙a qawwija imma li j˙alli lil min i˙aΩΩmu biex juΩa din ilqawwa b’mod ikkontrollat u b’direzzjoni. Ilmanswet li ma jimpurtahx la minn unuri u lanqas minn disprezzi kapaçi minn rajh u blumiltà jpo©©i l-qawwa tieg˙u ta˙t awtorità le©ittma biex Alla juΩahielu g˙all-©id. Hawn min jiskuΩa lilu nnifsu g˙ax jg˙id li jitlag˙lu malajr jew g˙ax hekk mag˙mul, u jibqa’ ma jag˙milx ˙iltu kollha biex jitg˙allem jikkontrolla! Hawn min irid jaf kollox u jibqa’ jistaqsi biex ikollu xi jwassal, bl-iskuΩa li jrid il-©id, imma aktar isa˙˙an il-qieg˙a g˙ax min jisimg˙u aktar ma jsir jaf aktar jis˙on u jitlef il-paçi. In-natura ma tafx titraΩΩan! Din tal-kontroll mhix biçça xog˙ol ˙afifa, veru, imma bil-g˙ajnuna talgrazzja sagramentali tal-Qrar u t-Tqarbin ta’ spiss nibdew it-triq dejqa u iebsa tarraΩan u nibqg˙u nissieltu sakemm jid˙lu fina l-manswetudni u l-paçi. Li tkun ©wejjed ma jfissirx li t˙alli l-abbuΩi g˙addejjin! Dixxiplina bil-˙lewwa imma bis-sodezza t˙alli ˙afna frott! Kristu ma aççettax l-abbuΩ imma wera l-iΩball bil˙lewwa: “Jekk g˙edt is-sewwa, g˙aliex terfa’ jdejk fuqi?” (Ìw 18, 23) Fejn da˙al l-unur ta’ Alla qabad is-sawt u keçça l-bejjieg˙a mit-tempju! Hawn irridu nitolbu biex nikxfu l-mottivi tag˙na g˙ax Dun Ìor© stess iwissina biex ma nuΩawx id-dixxiplina biex niΩvogaw il-bassezzi ta’ qalbna! Sabi˙a t-talba “Sinjur Alla, e˙lisni mill-inganni u ddiri©ini f’kull triq tieg˙i”. It-talb biex “ma naqg˙ux fit-tentazzjoni” jwettaq fina l-mirakli.

Jannar - Frar 2013

Meta nΩommu l-we©g˙at f’qalbna, nibqg˙u mg˙obbijin bihom. Meta nnaqqsu din ittag˙bija ma nimirdux! Tassew barka li na˙fru u li nitolbu ma˙fra. Veru li l-we©g˙at jibqg˙u inixxu u ji©ru inçidenti li j©eg˙luk ter©a’ tiftakar fihom! Mezz li tana l-Fundatur u li jg˙inek t˙affef il-piΩ u tie˙u deçiΩjoniiet poΩittivi f’mumenti ibsin huwa l-˙sieb talmewt. Xi tkun xtaqt g˙amilt dak il-˙in meta tinduna li se jkollok tinfired minn kollox, anke minn dak li tant tkun i©©ilidt g˙alih! Mezz ie˙or hu l-˙sieb li meta na˙fru nkunu nixbhu lil Alla. Hu j˙obbna meta l-aktar li g˙andna bΩonn u meta l-inqas li jist˙oqqilna. Jaççettana, jikkumpatina u jistenniena. Hu jurina li l-ma˙fra hi l-og˙la grad tal-im˙abba. Biex naslu li na˙fru tajjeb naraw x’g˙andhom x’jg˙allmuna popli o˙ra wkoll. “Jum Kippur” hija festa Lhudija ta’ ma˙fra. Jum bla xog˙ol g˙ar-riflessjoni, fejn issir taf lilek innifsek, ta˙fer lilek innifsek, titlob ma˙fra ’l Alla, t˙affer fil-lega ˙oxna ta’ rabja u w©ig˙ sakemm issib il-kwalitajiet sbie˙ tal-persuna li we©©g˙etek u li we©©ajt, u titlob ma˙fra lill-o˙rajn dakinhar stess. B˙ala riΩultat i©©arrab serenità vera u profonda. Xieraq li jiena wkoll nirrifletti waqt it-talb li ng˙id kuljum, b˙ad-Dixxiplina tal-Arlo©© jew l-offerta ta’ g˙eluq il-jum, u ma norqodx qabel ma nkun g˙amilt paçi ma’ Alla, mieg˙i innifsi u mal-o˙rajn. G˙ax ng˙iduha: meta na˙fer, il-˙absi li jkun in˙eles u wiret l-art ikun jien!

Riflessjoni

L-aljenazzjoni Fis-seklu dsatax Karl Marx ˙are© bit-Teorija tal-Aljenazzjoni. Biex nifhmu xi ftit x’ried jg˙id biha tajjeb li mmorru lura fi Ωmienu u naraw l-Ewropa, dik tal-Punent, tesperjenza r-Rivoluzzjoni Industrijali bit-t˙addim ta’ fabbriki enormi b’numru kbir ta’ ˙addiema u l-mass production. Kien fenomenu ©did g˙al kollox li ©ab taqlib soçjali kbir. Marx studja l-istat tal-˙addiema industrijali u ddeskrivihom b˙ala aljenati fis-sens li kienu saru barranin g˙an-natura umana. Saru aljenati minn ˙ajjithom il-vera. Kienu qeg˙din jitilfu ˙ajjithom. G˙ax g˙al Marx il-bniedem tassew g˙andu jkun liberu f’˙idmietu, inkluΩ ix-xog˙ol produttiv tieg˙u. Imma b’˙inijiet twal ta’ xog˙ol filfabbriki, il-˙addiem la seta’ jkun liberu u lanqas b’˙idmietu f’idejh. La kien f’idejh il-post fejn ja˙dem u lanqas il-˙inijiet taxxog˙ol. Sa˙ansitra l-prodott li l-fabbrika tipproduçi sar barrani g˙alih. La jippjanah hu, la ja˙dmu kollu hu u lanqas ibig˙u lil min irid. Óajjet il-˙addiem industrijali ma baqg˙etx f’idejh. U meta tqis il-miΩerja talpaga u tal-kundizzjonijiet ta’ fejn kien jg˙ix, iktar u iktar nistg˙u ng˙idu li kien tbieg˙ed mill-˙ajja li tixraq lill-bniedem. G˙alhekk g˙al Marx il-bniedem ma baqax uman. La tilef il-kontroll fuq xog˙lu, kien tilef ukoll ilkontroll fuq ˙ajtu. L-aljenazzjoni llum Jista’ jkun li l-bniedem tal-Punent tal-lum qieg˙ed jg˙ix ukoll aljenazzjoni, mhux b˙al dik li jsemmi Marx fit-teorija tieg˙u imma aljenazzjoni xorta wa˙da u g˙alhekk iΩΩomm lill-bniedem milli jikkontrolla ˙ajtu, milli jkun uman.

Biex naraw dan il-punt jekk huwiex minnu jew le, irridu nibdew billi niddeterminaw x’jag˙mel lill-bniedem uman tassew, ilbniedem kif g˙andu jkun. Mhux il-˙assieba kollha jaqblu x’jag˙mel il-bniedem uman, imma b˙ala Nsara ma nistg˙ux neskludu li parti essenzjali milli tag˙milna bnedmin tassew hija r-rabta tag˙na ma’ Alla, li n˙alluh imexxi ’l ˙ajjitna. Fil-katekiΩmu dan niddeskrivuh b˙ala li nag˙rfu, in˙obbu u nservu lil Alla. Alla mbarri U l-aljenazzjoni kontemporanja tinsab filli l-bniedem sar barrani g˙al Alla jew a˙jar g˙amel lil Alla barrani g˙alih. X’u˙ud barrew lil Alla b’mod konxju billi waslu g˙al konkluΩjoni li Alla ma jeΩistix jew li ma je˙ti©uh bl-ebda mod. O˙rajn saru aljenati b˙alma ˙afna drabi ji©rilu l-bniedem li jsir aljenat, ji©ifieri bla ma qatt riedu u xtaqu. Ir-ra©unijiet g˙ala n-nies isiru, ming˙ajr ma jridu, aljenati minn Alla nsibuhom fil-mod kif tg˙ix is-soçjetà tal-Punent. Hija soçjetà li tfittex tikkonsma, anzi te˙tie© tikkonsma g˙ax inkella tiddg˙ajjef ekonomikament, u allura jkollha ta˙dem bla heda biex ikollha l-flus biex tixtri jew biex t˙allas id-dejn ta’ dak li tkun xtrat. In-nies saru “tax-xog˙ol” forsi iktar minn qatt qabel, minkejja r-riformi favur il-˙addiem fl-a˙˙ar seklu. Saru ja˙dmu ˙inijiet twal min˙abba l-overtime li jkollhom jag˙mlu jew min˙abba x-xog˙ol part-time miΩjud ma’ dak normali. IΩ-Ωew© ©enituri jkollhom jo˙or©u g˙ax-xog˙ol, bix-xog˙ol tad-dar inaqqar jew i©ib fix-xejn il-˙in tal-mistrie˙. Dawk li j˙addmu saru jippretendu mill-impjegati, speçjalment il-

Kalendarju Museumin

professjonisti, li l-kumpanija tie˙u priorità f’˙ajjithom jew a˙jar li ˙ajjithom tkun talkumpanija. Forsi hawnhekk huwa veru li l-paga tkun kbira imma l-˙in, il-prezzjuΩ ˙in, ma jibqax f’idejn l-impjegat. Is-soçjetà tal-Punent saret aljenata wkoll min˙abba l-addictions li l-bniedem jinqabad fihom. Di©à semmejna x-xog˙ol. G˙al x’u˙ud huwa jasar imma g˙al o˙rajn huwa addiction li huwa forma o˙ra ta’ jasar. Forma o˙ra ta’ addiction tista’ tkun il-konsum il-bniedem ma jkunx kapaçi ma jixtrix. Imma mbag˙ad hemm l-addiction g˙allconnection, li tag˙milna rridu b’qawwa li nkunu mag˙qudin kontinwament ma’ o˙rajn permezz tal-komunikazzjoni di©itali, u l-addictions g˙ad-droga u l-pjaçir. Il-paradoss tal-Punent G˙alhekk fil-Punent li jifta˙ar bil-libertà li titgawda fih, il-bniedem jaf isib lilu nnifsu mhux kapaçi jiddetermina ˙ajtu skont dak li titlob in-natura tieg˙u, skont dak li huwa l-aktar essenzjali g˙all-˙ajja umana. Jaf jitlef il-kontroll ta’ ˙ajtu g˙ax ˙ajtu ssir ikkontrollata minn forzi barranin g˙al dak li hu jew li hu essenzjali g˙alih. L-istess b˙all-˙addiema industrijali fi Ωmien Marx li tilfu l-kontroll ta’ ˙ajjithom g˙ax din saret ikkontrollata mis-sistema industrijali. Óa©a wa˙da L-aljenazzjoni

tal-lum

tikkonsisti

f’li

˙ajjitna, me˙uda minn bosta ˙wejje©, tittraskura sewwa dak li hu tassew me˙tie©, dak li jkabbarna fl-umanità tag˙na. Forsi kliem Kristu lil Marta jg˙odd eΩatt g˙allbniedem tal-lum: “Int tit˙abat u tinkedd fuq ˙afna ˙wejje©; ftit jew ˙a©a wa˙da biss hi biΩΩejjed. Marija g˙aΩlet l-a˙jar sehem li ma jitte˙dilhiex.” (Lq 10, 41-42) G˙ax l-aljenazzjoni hija t-twarrib tal-essenzjal. Sintomi Is-sintomi ta’ din l-aljenazzjoni huma li Alla u l-mod ta’ ˙ajja li jistenna mill-bniedem ikunu mwarrbin. Ma jibqg˙ux fuq l-a©enda umana u ma jintrefax ˙in g˙alihom u allura jwasslu g˙all-iΩvujtar tal-knejjes u l-indifferenza lejn it-tag˙lim fuq Alla u l-kelma tieg˙u. Óin g˙al kollox barra g˙al Alla. “Sib ˙in g˙as-skiet u t-talb” B˙al kull aljenazzjoni o˙ra, din tispiçça b’dedikazzjoni u impenn g˙al dak li hu me˙tie©. Is-soluzzjoni tag˙tihielna l-pastorali tal-isqfijiet Maltin g˙all-bidu tas-Sena tal-Fidi li fiha j˙e©©una li nag˙tu aktar ˙in lil Alla biex jimliena bil-grazzji tieg˙u u nid˙lu aktar f’dak li qalilna Ìesù fuq il-kontenut tal-Fidi: “Sib ˙in li fih tkun tista’ tiskot u titlob. U min-na˙a l-o˙ra ara li tfittex dak li qalilna Ìesù fil-kelma tieg˙u.” Kulma rridu nag˙tu lil Alla huwa biss il˙in u l-attenzjoni: il-kumplament lest li jag˙tihulna hu. Emanuel Curmi

Jannar - Frar 2013

Ir-Regola Museumina

NiÇÇelebraw il-grazzja tar-Regola Insara li mhumiex f’xi g˙aqda, moviment jew kongregazzjoni imma li jridu jimxu ’l quddiem fil-˙ajja spiritwali jfasslu g˙alihom infushom, bil-g˙ajnuna tad-diretturi spiritwali tag˙hom, xi regoli g˙all-˙ajja tag˙hom. A˙na dan ma nag˙mluhx g˙ax mal-grazzja tal-vokazzjoni u mal-grazzja tal-Inkorporazzjoni fis-Soçjetà rçevejna wkoll il-grazzja tar-Regola. Ir-Regola hija grazzja g˙ax tg˙inna ng˙ixu r-radikalità tal-Evan©elju fl-ispirtu Museumin u b’hekk t˙affilna l-mixja spiritwali u twassalna sal˙ajja ta’ dejjem. Is-sena 2012 mhux biss offritilna okkaΩjoni biex niççelebraw il-50 anniversarju millmewt tal-Fundatur imma toffrilna wkoll l-opportunità li niççelebraw din il-grazzja tar-Regola, g˙ax matul is-sena 2012 ja˙btu diversi anniversarji marbuta mar-Regola tag˙na. Ir-Regola Museumina, g˙ax hija regola ta’ ˙ajja, g˙addiet minn diversi bidliet, ˙afna minnhom fi Ωmien il-Fundatur stess. Dawn il-bidliet ©abu Ωvilupp fir-Regola li jirrifletti l-iΩvilupp li g˙addiet minnu s-Soçjetà matul is-snin. Tajjeb li din is-sena nfakkru l-passi ta’ dan l-iΩvilupp filwaqt li niççelebraw erba’ anniversarji. Madwar mitt sena ilu, g˙all-˙abta tal-1912, jekk mhux ukoll qabel, inkitbu l-ewwel regolamenti fi ktejjeb Ωg˙ir miktub bl-idejn u li j©ib l-isem ta’ L-Aqwa Regolamenti g˙allKumpanija Kollha tal-Appostli. G˙alkemm dan il-manuskritt mhux miktub minn id il-Fundatur, l-istil u l-kontenut tieg˙u ma j˙allu l-ebda dubju li dawn ir-regolamenti kienu fformulati minnu u fihom l-ispirtu Museumin kif fehmu hu sa mill-bidu tasSoçjetà u kif kienu qed jg˙ixuh is-Soçji flewwel snin. Ftit snin wara Dun Ìor© kiteb

Regola damet tg˙in lis-Soçji jg˙ixu l-ispirtu Museumin g˙al sittin sena s˙a˙. G˙axar snin ilu, proprju fis-16 ta’ Ottubru 2002, l-Arçisqof ÌuΩeppi Mercieca approva r-Regola li kien fassal il-Kapitlu Ìenerali tal-1999 fuq talba li kien g˙amel l-ewwel Kapitlu Ìenerali tas-Soçjetà fl-1994 biex issir reviΩjoni tar-Regola. Ir-Regola m©edda tqassmet lis-Soçji fit-2 ta’ Frar 2003 f’laqg˙a li kienet saret fid-Dar Ìenerali.

©abra aktar sistematika u dettaljata tarregolamenti f’forma ta’ mistoqsija u twe©iba. Il-manuskritt, li huwa awtografu ta’ Dun Ìor© u li nkiteb qabel l-1916, i©ib l-isem ta’ Il-Ktieb tal-Kostituzzjonijiet tal-G˙aqda talPapidi. Tmenin sena ilu, b’digriet tat-12 ta’ April 1932, l-Arçisqof Mauro Caruana approva t-18-il regolament li Dun Ìor© kien ressaq biex is-Soçjetà tirçievi l-approvazzjoni djoçesana. F’din l-okkaΩjoni ta’ min ifakkar dak li kien qal l-Arçisqof Caruana filQuddiesa ta’ radd il-˙ajr li kienet saret fl-1 ta’ Mejju 1932 fil-knisja tal-ÌiΩwiti l-Belt: “Ilqdusija tag˙kom tinbena fuq l-osservanza tar-Regola tag˙kom.” Dawn ir-regolamenti kien dehru fl-Annwarju tad-Djoçesi tal1933. Sebg˙in sena ilu, il-Óadd 25 ta’ Ottubru 1942, fl-Istitut ta’ San ÌuΩepp, il-Óamrun, f’laqg˙a mmexxija mill-Isqof Emmanuel Galea, ir-Regola mag˙rufa b˙ala Statuta Societatis Doctrinæ Christianæ tqassmet lisSuperjuri. Din l-ewwel Regola stampata kienet approvata fit-23 ta’ Diçembru 1939 imma tqassmet kwaΩi tliet snin wara. Din ir-

Kalendarju Museumin

Dawn l-erba’ anniversarji huma xhieda taliΩvilupp li sar matul is-snin fil-formulazzjoni tar-Regola Museumina. Issa wasalna biex nag˙tu pass ie˙or f’dan l-iΩvilupp. Il-pass li jmiss huwa dak li ntalab mill-Kapitli Ìenerali tal-2009 taΩ-Ωew© Sezzjonijiet. IlKapitli Ìenerali talbu li r-Regola tinqasam f’Ωew© taqsimiet distinti: il-Kostituzzjonijiet u normi o˙ra mi©bura f’Direttorju Ìenerali. Dan l-eΩerçizzju jin˙ass me˙tie© mhux biss min˙abba l-proçess tal-Approvazzjoni Pontifiçja li s-Soçjetà ilha tixtieq, imma l-aktar biex “il-˙ajja Museumina tkun tista’ tinftiehem u ting˙ax a˙jar mill-membri kollha”. Dan jitlob ukoll ti©did fil-lingwa©© u fir-regolamenti amministrattivi. B’hekk ilgrazzja tal-g˙ajxien minn Regola tinftiehem u tkun apprezzata aktar, kemm mis-Soçji preΩenti kif ukoll dawk futuri. Il-Korpi EΩekuttivi Ìenerali qablu li x-xog˙ol preliminari jsir minn kumitat mag˙mul miΩ-Ωew© Primarji u ppresedut mis-Superjur Ìenerali. Wara dan il-KEÌ taΩΩew© Sezzjonijiet ˙admu separatament biex jag˙mlu t-tibdil me˙tie© indipendentement minn xulxin. Wara bdew ja˙dmu flimkien biex jirrikonçiljaw it-tibdil issu©©erit u, filwaqt li jΩommu r-Regola dik li hi, jo˙or©u abbozz ta’ test mifrud f’Kostituzzjonijiet u Direttorju Ìenerali biex jitressaq g˙allistudju u l-approvazzjoni ta’ Kapitlu Ìenerali Jannar - Frar 2013

Straordinarju Kon©unt li se jitlaqqa’ fil-bidu ta’ April 2013. Dan il-Kapitlu huwa straordinarju g˙ax se jissejja˙ qabel il-˙ames snin stipulati mir-Regola. Barra minn hekk, biex dan l-eΩerçizzju jkun jista’ jsir kien hemm bΩonn li dan il-Kapitlu Ìenerali straordinarju jsir kon©unt, ji©ifieri bejn id-delegati taΩΩew© Sezzjonijiet. Billi Ω-Ωew© Sezzjonijiet, g˙alkemm distinti, huma l-istess fl-ispirtu u r-Regola (Reg 1.1), il-Kostituzzjonijiet iridu jkunu komuni u l-istess g˙at-tnejn li huma. G˙aldaqstant irid ikun Kapitlu Ìenerali taΩ-Ωew© Sezzjonijiet li jistudjahom u japprovahom. G˙al dan kellha tintalab l-awtorizzazzjoni tal-Arçisqof billi Kapitlu Ìenerali kon©unt mhux ikkontemplat firRegola eΩistenti. L-Arçisqof Pawlu Cremona, li kien miΩmum infurmat b’kulma kien qed isir, approva, b’ittra datata 12 ta’ Ottubru 2012, li jissejja˙ Kapitlu Ìenerali Straordinarju Kon©unt. L-ewwel parti tar-Regola se tkun tissejja˙ Kostituzzjonijiet. Kif jimplika dan l-isem, f’din il-parti jid˙lu dawk ir-regolamenti li “jikkostitwuna”, ji©ifieri li jag˙mluna dak li a˙na u li dejjem taw sura u identità speçifika lill-istil ta’ ˙ajjet isSoçji. Billi huma “kostituttivi”, dawn irregolamenti, apparti l-approvazzjoni tal11

Proklama tal-Kapitlu

Kapitlu Ìenerali, ikunu je˙tie©u wkoll dik ekkleΩjastika u eventwalment jitressqu wkoll g˙all-approvazzjoni pontifiçja. Minnatura tag˙hom il-Kostituzzjonijet qajla jkollhom g˙alfejn jinbidlu maΩ-Ωmien u jekk f’çirkustanzi rari jkun hemm ˙tie©a ta’ tibdil dan ikun irid isir minn Kapitlu Ìenerali kon©unt ie˙or u bl-approvazzjoni tal-awtorità ekkleΩjastika kompetenti. It-tieni parti tar-Regola tkun tissejja˙ Direttorju Ìenerali u ti©bor fiha “normi o˙ra” li huma ta’ piΩ u importanza u jorbtu lis-Soçji kollha daqs ir-regolamenti talewwel parti. Imma billi dawn ir-regolamenti mhumiex kostituttivi jistg˙u jvarjaw minn Sezzjoni g˙al o˙ra u kull tibdil fihom ikun jista’ jsir mill-Kapitli Ìenerali rispettivi ming˙ajr ˙tie©a tal-approvazzjoni talKnisja. G˙alhekk eventwalment is-Soçjetà se jkollha Regola b’Ωew© partijiet li tkun g˙odda ta’ unità u fl-istess waqt ta’ aktar flessibilità. 12

Quddiem dan kollu a˙na lkoll, membri ta’ din is-Soçjetà, g˙andna n˙ossuna responsabilizzati u impenjati biex nit˙ejjew kif jixraq u nag˙tu sehemna g˙al dan ilKapitlu Ìenerali. Dan nag˙mluh, qabel xejn, billi nitolbu lis-Sinjur Alla g˙ax huwa hu li jindukrana u jwassalna biex nag˙mlu kollox skont il-qalb tal-Fundatur u g˙allprosperità tas-Soçjetà g˙aΩiΩa tag˙na. Dan nag˙mluh ukoll billi kull wie˙ed u wa˙da minna nirrevedu l-˙ajja tag˙na ˙alli tkun taqbel aktar ma’ dak li titlob minna r-Regola. Kull Soçja u Soçju huma verΩjoni ˙ajja tar-Regola. G˙alhekk nimpenjaw ru˙na li neΩaminaw lilna nfusna ˙alli naraw f’liema aspetti tar-Regola ne˙tie©u nkunu aktar fidili u awtentiçi. Diskors tas-Superjur Ìenerali fil-Laqg˙a Ìenerali taΩ-Ωew© Sezzjonijiet ta’ nhar l-Erbg˙a, 7 ta’ Novembru 2012.

Kalendarju Museumin

Jannar - Frar 2013

Mid-djarju ta’ Soçju

Djarju ta’ SoÇju Malti (1970-20??)* 7 ta’ Marzu 2020, ˙abta ta’ nofsinhar. Kont miexi f’post mill-isba˙ fil-kampanja f’Malta. Jog˙©buni l-mixjiet fuq xi rdum mirjie˙ fi ©ranet xitwija, bix-xemx tiddandan bi ©mielha, bil-kuluri, bl-g˙asafar, biΩ-ΩnaΩan iduru mieg˙ek b˙al donnhom ikellmuk. Ftit in©orr mieg˙i g˙ax in˙obb nibqa’ ˙afif. Allura ktieb, frotta, nofs termos kafè u er˙ilu j˙abbat. I˙obbu ji©u passi©©ata s-Soçji bit-tfal dawn in-na˙at. Jien kont ni©i lil hawn iktar spiss, imma issa tbeg˙idna. Tal-lum qisha b˙al mixja nostal©ika, miexi u niftakar f’dak is-Soçju jew f’dak il-Kandidat, f’dak it-tifel imqarqaç u fl-ie˙or lanqas jitniffes, min jixxabbat, min jg˙affe©, min joqg˙od attent biex ma j˙ammi©x il-qalziet, min miexi u l-˙in kollu jgerrem xi ˙a©a, min g˙ejja wara kwarta, min xaba’ di©à… Sibt roqg˙a kwieta b’veduta sabi˙a quddiemi. Li kelli kamera kont ni©bed ritratt, u kieku stajt ma kontx in©ib ix-xena biss imma anki l-˙sejjes u l-irwejja˙. Imma ritratt b˙al dan ma jeΩistix. Allura ©bidt wie˙ed isba˙ - ˙arist, ˙arist u er©ajt sakemm g˙alaqt g˙ajnejja u ntlaqt fuq sider in-natura, widnejja u mnifsejja ma’ qalbha t˙abbat bl-im˙abba g˙alija, binha. Ma domtx nitfissed f’dil-poeΩija g˙ax ir-ri˙ Ωied u f’dak in-naqra ta’ passa©© fejn kont bdew ©ejjin jitgerrbu lejja ftit folji ta’ pitazz. Is-soltu tag˙na, irridu nuru lil ta’ warajna li a˙na konna hemm. Sidhom ma setax ©abarhom? Mela ˙a ni©borhom jien, ˙ija! U qabel ir-ri˙ ˙adhomli bdejt ni©bor malajr dawn il-folji. Kellhom kitba fuqhom, b˙al pitazz ta’ tifel taliskola. Mid-dehra ma kienx ilhom wisq hemm, imma xi w˙ud la˙qu xxarrbu u o˙rajn ˙elsuha ˙afif. Ferrajt belg˙a kafè s˙una u, kurjuΩ li jien, bdejt naqra dak li stajt. Hawn, kollu kemm hu, nixtieq naqsam mieg˙ek dak li qrajt f’dan id-djarju.

Kalendarju Museumin

*Óafna mid-dati ma jidhrux çari. Il-Óadd 4 ta’ Lulju 198? 9.30pm: Dalg˙odu x˙in kont sejjer g˙allQuddiesa g˙addejt minn quddiem l-“Enticing Point”, il-˙anut ta’ Frans. Kellu turrun gazzetti. Fettilli nixtri wa˙da u ˙adt wa˙da bl-IngliΩ g˙ax jg˙idu li jkun fiha iktar x’taqra. More value for money. Kien fiha Ωew© magazines mag˙ha wkoll. Full colour! Kif isibu tarf jiktbu dawk l-a˙barijiet u l-artikli kollha? Wara l-ikla ta’ nofsinhar intfajt naqra. Sibt artikli fuq ilpolitika, l-ekonomija, l-isports, l-edukazzjoni, il-Knisja, ittri lill-editur, opinjonijiet. Insomma kul˙add jg˙id tieg˙u. Tajjeb hekk. Lanqas wasalt sa nofsha. Imma mbag˙ad mort stri˙ajt sieg˙a g˙ax kien daqt sar il-˙in g˙allUnjoni u l-ba˙ar. Illejla komplejt inqallibha. G˙ada ner©a’ nixtriha. Affaxxinanti. Il-Ìimg˙a ? Settembru 1989 1.15am: Kemm sar ˙in! Ilbiera˙ filg˙axija wara x-xog˙ol mort xtrajt stereo Majestic, four-in-one – turn-table, CD, cassette u tuner. Ilni n©emma’ g˙alih sajf s˙i˙ g˙ax millewwel darba li rajtu g˙o©obni. Sallabni biex xtrajtu. Imma xbajt nissellef il-cassette player ta’ o˙ti. Kif ˙araqni l-©img˙a l-o˙ra … qattag˙li t-tape tal-Pink Floyd. G˙ax ma taqbadx u tarmih? Anki dik li tista’ tisma’ daqsxejn radju, tibqa’ ftit a©©ornat. Filg˙axija wara l-Assenjatur tlajt fil-kamra u qg˙adt indawwar ftit stazzjonijiet. Kemm hawn x’tisma’! O˙ti ©iet t˙abbatli biex inbaxxilu. Staqsietni jekk kontx naf x’˙in hu. Biex nifqag˙ha tlabtha tkaxkarli l-grandfather clock g˙al ©ol-kamra… sejra ma tg˙irx xi naqra! G˙adni s’issa ndawwar fih. Il-veru majestic!

Jannar - Frar 2013

P.S. Tal-U2 m’g˙andi xejn. G˙ada mmur nixtri l-a˙˙ar album tag˙hom. Ma smajt xejn minnu imma ta’ fuq ix-xog˙ol qalu li tajjeb. Is-Sibt ? ta’ Ottubru 1989 8.10pm: Dalg˙odu g˙edt lil ommi ççempilli sick. Ma ççaqlaqtx minn ©ol-kamra. Kien temp ta’ ©ewwa, tg˙idx kemm xita g˙amlet. X’naqra sound g˙andu l-istereo! “I still haven’t found what I’m looking for” dawwartha mitt darba! Il-©dida ta’ Phil Collins tg˙idx kemm qed idoqquha fuq ir-radju. F’xi l-4pm kien hemm talk-show tajjeb. T˙ajjart inçempel u ˙in minnhom d˙alt on air. Kien se je˙illi lsieni! Meta jag˙tuk iç-çans li ssemma’ le˙nek waqt li jkunu qed jisimg˙uk l-eluf sabi˙a ˙afna. X˙in qed ng˙id lil ommi tg˙idx kemm g˙ajritni mi©nun… insejt li kont bis-sick. Jekk semg˙uni tax-xog˙ol ji©u bil-paroli. Insomma jien mhux ©ewwa kont? Ma mortx g˙all-Programm Speçjali la ma ˙ri©tx g˙ax-xog˙ol. Lis-Superjur ma qg˙adtx inçempillu la kul˙add kien se jkun flimkien fil-Kappella. Lanqas hu ma çempel.

Is-Sibt 1 ta’ ? 199? 9.20am: Qed ikollu su©©etti tajbin “Xarabank”. Wara ©img˙a xog˙ol u Museum inkun imdamdam. Il-Ìimg˙a filg˙axija wara l-Assenjatur ma mmiss xejn, lanqas jekk inkun qed naqra l-isba˙ ktieb. Dak ma jiççaqlaqx minn fejn tpo©©ih, imma programm la titilfu tkun tliftu. Anki l-Qasam ma ndumx. Ilbiera˙ x˙in wasalt iddar kilt u ntfajt fuq is-sufan nara t-televixin. “Xarabank” nipprova ma nitilfux, tal-inqas l-a˙˙ar sieg˙a. Jog˙©obni g˙ax kull su©©ett hu dibattibbli u tisma’ ˙afna ideat. I˙obbu jistiednu nies tal-Knisja. X˙in jispiçça “Xarabank” jibda ta’ Maurizio Costanzo. Ikollu ftit stejjer sbie˙ ukoll, imma lbiera˙ ma kien jg˙id xejn u qg˙adt inqalleb ’l hemm u ’l hawn. Sibt film ma nafx x’kien u bqajt narah avolja ma qbadtx art. Mid-dehra marret g˙ajni bija g˙ax ˙in minnhom stenba˙t u sibthom is-2.30am. Dalg˙odu l-Quddiesa tliftha. Ma fla˙tx inqum. Issa forsi mmur illejla, avolja fil˙in tal-Qasam. G˙all-klassi mbag˙ad jirran©aw. Dalg˙odu ˙a naqbad il-PlayStation u nkompli fuq Gran Turismo g˙ax g˙adni ma nistax naqbadha sew. Alla˙ares ng˙id lillMag˙Ωulin g˙ax jid˙ku bija! L-Erbg˙a ? ta’ April 200? 9.30pm: G˙ada g˙andhom ji©u tal-Internet id-dar. Tlabthom ji©u jqabbduhuli huma g˙ax tal-ispiΩa li se ti©ini ridt servizz komplut. Dan l-a˙˙ar ©ejt bΩonnu g˙allkors li bag˙tuni; illum kul˙add bih. Ftit uΩajtu fuq ix-xog˙ol, imma veru hemm kollox. X˙in nixg˙el il-laptop u nid˙ol online

in˙ossni bid-dinja f’idejja, naqbad ma’ min irrid, infittex fuq kull su©©ett, ritratti, videos, mp3s, bejg˙, xiri, li trid. Imma tax-xog˙ol ˙afna sites jag˙lquhom. Fil-canteen kienu qed igergru fuq il-manager il-©did g˙ax tg˙idx kemm hu strett. Lil David qabdu fuq l-Internet fil-˙in tax-xog˙ol u wa˙˙allu warning, there and then. Kien qieg˙ed jixtri DVD minn fuq l-Amazon qalu. Ìieh g˙oli! Illejla wara x-xog˙ol bqajt sejjer nixtri webcam g˙ax worth it u tajba g˙aç-chatting. Domt naqra g˙ax ma sibtx fejn nipparkja, u dort xi tliet ˙wienet differenti biex insib il-marka li xtaqt. Imbag˙ad g˙al-laqg˙a kien sar ˙afna ˙in u ma kontx se lla˙˙aqha Ωgur. Qalu li se jibdew jitfg˙uhom fuq ilwebsite tas-Soçjetà. Daqt jg˙idulna biex ma mmorrux iktar il-Blata l-Bajda, imbag˙ad il-laqg˙a nniΩΩluha mill-kumdità ta’ darna. Mhux tajjeb hekk? Ara kemm ©iri u petrol niffrankaw. Kieku ma noqg˙odx ninqala’. Viva l-progress! Il-Óamis ? ta’ ? 2009 12.30am: Illum (insomma, ilbiera˙…) ittardjajna fuq ix-xog˙ol u mbag˙ad ma qg˙adtx no˙ro© g˙ax kelli bΩonn infittex naqra fuq l-Internet fuq is-satellite dishes. Kont qed nitkellem ma’ Pawlu waqt il-brejk. Ftit ilu ˙adni sad-dar u wrieni l-Plasma TV… lanqas tkun trid tinqala’ minn quddiemu. Issa g˙adu kif wa˙˙al satellita g˙attelevixin u tg˙idx kemm jaqbad stazzjonijiet. Mijiet qal. Óajjarni. Filg˙axija nkun irrid nistrie˙. Issa daqt jibda ç-Champions League, u log˙ba fuq il-Malti ddejjaqni. Anki s-Sibt tal-Premier League fuq Sky kollha jag˙tihom. Il-kummentaturi IngliΩi tajbin, xbin. Forsi s-Sibt naqbeΩ qabΩa s’g˙and dak tal-Imsida nara ftit prezzijiet.

Kalendarju Museumin

Is-Sibt ? ta’ ?? 2012

Il-Óadd ? ta’ ? 2012

9.05am: Dal-mobile se jqabbiΩhieli. Messa©© tibag˙tu imma jaqlag˙lek fwiedek. L-a˙˙ar darba çempilli missieri u lanqas stajt nifhmu. Ósibtu xi ˙add biex jg˙addi Ω-Ωmien. Kont se nibag˙tu jie˙u kafè. Rajt il-©did tasSamsung sabi˙, imma l-iPhone 5 ©enninni - touch screen, bil-WiFi, Skype, Facebook, bilcamera, b’kollox armat. Id-disinn bomba! Il-©img˙a d-die˙la nibbukkja wa˙da leave u mmur nixtrih. Naqbad u n©ibu 64Gb mill-ewwel. Lanqas naf kemm hu, imma issa hu kemm hu! Tridu mobile tajjeb illum. Qalu qed jag˙tu T-shirt tal-Apple ma’ kull wie˙ed li tixtri. Mhux tajjeb jew? (Jekk ma jkollhomx is-size tieg˙i na˙sibha!). N.B. Bag˙tet messa©© o˙ti biex g˙ada filg˙odu mmur naralha l-kompjuter. Mar jixeg˙lu t-tifel u ma setax jid˙ol fuq ilFacebook tieg˙u. Kien se jiltaqa’ naqra ma’ s˙abu flok joqg˙od jo˙ro©.Tag˙Ωilhom hi l-©ranet ukoll, il-Óadd filg˙odu mqaddes! Taf tist˙i! Why always me? Nara nistax immur s’g˙andha llejla. Il-Qag˙da kulma g˙andna l-Qasam.

10.00pm: Wara nofsinhar lanqas ˙ri©t. Kelli bΩonn inkellem erbg˙a min-nies fuq Facebook, imbag˙ad sar ˙afna ˙in. Sibt lil Camilleri tal-Óamrun; ilni ma narah minn meta konna l-Óandaq. Ftakarni! G˙andu ftit ritratti tieg˙u, tal-mara u t-tfal. Darba fis-sena jsiefer, qal, allura jkollu r-ritratti x’jitfa’. Qalli li tg˙idx kemm da˙ak x’˙in ra r-ritratti u l-video li tfajt jien. Ftehimna forsi l-Óadd waranofsinhar immorru nie˙du kafè Tas-Sliema. Dal-Facebook ukoll… kieku fejn kont ˙a nsir naf x’sar minnu? Fenomenali. N.B. Il-mobile lanqas naf fejn g˙amiltu.

Jannar - Frar 2013

Il-Óadd ? ta’ ? 2013 8.30pm: Is-Superjur g˙adda sad-dar. Qg˙adna nitkellmu ftit. Insomma, hu jitkellem u jien nisma’. Ma nafx. Illum m’g˙amilt xejn imma n˙ossni mdamdam. Óa nsib is-CD tal-U2, nitfa’ l-headphones f’widnejja u nag˙laq g˙ajnejja g˙al kollox g˙ax issa dalam.

Jiena u l-media

“Qalb ma’ qalb titkellem” ‘Cor ad cor loquitur’ kien il-motto li John Henry Newman g˙aΩel meta fl-1879, ta’ 78 sena, ©ie nnominat Kardinal. FraΩi li tolqotni ˙afna. Hi fraΩi attribwita kemm lil Santu Wistin kif ukoll lil San Fran©isk de Sales. Huma juΩawha biex jirreferu g˙all-mod kif Alla u l-bniedem jiddjalogaw flimkien: ilqalb ta’ Ìesù u l-qalb tal-bniedem jitkellmu flimkien fit-talb. Huma esperjenzawh f’˙ajjithom dan id-djalogu, u g˙alhekk meta ©ew biex jikkomunikaw mal-bnedmin uΩaw ukoll din il-lingwa tal-qalb. Din il-komunikazzjoni affettiva, li allura tmiss il-©ewwieni tal-bniedem, hi dik li laqtet ˙afna lil Newman. Meta l-bniedem i˙ossu milqut direttament minn xi kelma, meta j˙ossu mqanqal biex jag˙mel xi ˙a©a, hemm verament ikun intlaqat filqalb tieg˙u u hemm ikun jista’ jirrea©ixxi bil-qawwa kollha li g˙andu. Newman kien juΩa dan it-tip ta’ lingwa©© fil-prietki tieg˙u, lingwa©© sempliçi u dirett lejn il-qalb. Nafu kemm Newman g˙amel pass kbir u riskjuΩ meta da˙al fil-Knisja Kattolika. Imma huwa ˙ass li ma setax jag˙mel mod ie˙or jekk ried jimxi skont din it-tqanqila li ˙ass. Min sama’ l-Fundatur jitkellem jg˙id li kellu kliem li jqanqal, li ma kienx i˙allik kwiet wara li tisimg˙u. Jg˙idu wkoll li kultant meta kont tg˙addi minn ˙dejh kont b˙al t˙ossu jaqralek qalbek. Kien bniedem tant qrib talqalb ta’ Alla li qalbu kienet iffurmata sew, imkebbsa fl-im˙abba u lesta biex ting˙ata kull ˙in. Lill-Fundaur toqg˙odlu eΩatt l-espressjoni Maltija ‘kellu qalbu f’idu’, tant li kien dejjem lest li jing˙ata totalment. Kien bniedem ta’ qalb kbira li t˙addan lil kul˙add. Din il-qalb tal-Fundatur kienet iffurmata, kienet kibret, fl-intimità li kellu mal-ma˙bub tieg˙u Ìesù. “Ag˙mel li qalbi

tkun tixbah lil qalbek,” kien jitolbu. Kemm hi grazzja kbira li wie˙ed ikun jaf din il-lingwa, il-lingwa tal-qalb! Illum nirreferu g˙all-komunikazzjoni bejn il-bnedmin b˙ala l-miraklu teknolo©iku. U tassew hekk hu. Il-mezzi li g˙andna llum biex iqarrbuna iktar lejn xulxin huma meravilja u xhieda ta’ kemm il-bniedem huwa ma˙luq b’mod tal-g˙a©eb. Frott ta’ dan l-iΩvilupp, il-kliem u l-korrispondenza Ωdiedu imma mhux neçessarjament Ωdiedet il-komunikazzjoni affettiva. Din ma tiddependix minn kemm ng˙id jew kemm inkun naf x’qed ji©ri. Il-lingwa tal-qalb hija ˙afna isba˙ minn hekk! Il-Papa din is-sena tana messa©© sabi˙ ˙afna g˙allJum Dinji tal-Komunikazzjoni. Il-messa©© i©ib it-titlu ‘Is-skiet u l-kelma: it-triq g˙allEvan©elizzazzjoni’. Hu jag˙mel il-punt li hemm bΩonn ta’ bilanç bejn il-kelma u s-silenzju biex ikun hemm vera komunikazzjoni. Is-silenzju jag˙ti opportunità unika lill-komunikazzjoni umana biex tkun awtentika u rispettuΩa. Permezz tas-silenzju wie˙ed jista’ jisma’ b’attenzjoni x’qed tg˙id il-parti l-o˙ra u hekk jinbena djalogu intimu. Imbag˙ad ikompli: “Is-silenzju, allura, jag˙ti l-˙ajja lil komunikazzjoni iktar attiva li titlob sensittività u kapaçità ta’ smig˙ li ˙afna drabi turi l-veru qies u natura tar-relazzjonijiet. Fejn il-messa©©i u l-informazzjoni huma abbundanti, is-silenzju jsir essenzjali jekk irridu niddistingwu bejn dak li hu importanti u dak li hu insinifikanti u sekondarju.’’

x’naqraw. Imma jekk ng˙a©©lu ΩΩejjed insibu lilna nfusna ta˙t sturdament u l-iskop ‘nobbli’ tal-effiçjenza jkun qed itellifna s-skiet! L-effiçjenza u l-˙effa li huma possibbli bl-internet hemm prezz xi n˙allsu g˙alihom. Jekk nidealizzawhom, dawn jibdew ja˙dmu kontrina stess. L-effiçjenza u l-˙effa huma utli sa çertu livell; kif dan jinqabeΩ isiru skop fihom infushom. Huma, bla ma nindunaw, jibdew jimminaw ilbΩonn tag˙na b˙ala bnedmin li noqog˙du ftit g˙all-kwiet mag˙na nfusna, li niktbu xi ˙a©a mqar qasira kuljum, li naqraw u nistudjaw xi test fil-fond u li nikkomunikaw ma’ xulxin bil-kalma u wiçç imb wiçç. U xi ng˙idu mbag˙ad g˙all-˙in tat-talb. It-talb ma jsirx wara ˙afna kliem, meta l-mo˙˙ ikun g˙ajjien. It-talb je˙tie© preparazzjoni xierqa bil-kwiet interjuri. “Il-lejl jistieden ir-

Veru li hemm ˙afna opportunitajiet biex nesploraw u nikkomunikaw a˙jar fuq l-internet. Veru li hemm ˙afna informazzjoni

Kalendarju Museumin

ru˙ g˙all-©abra u g˙all-orazzjoni,” jg˙idilna l-Fundatur. Nitg˙allmux jew le l-lingwa talqalb jiddependi ˙afna minn kif ng˙addu l-iljieli tag˙na, minn kemm nuΩaw dan il-˙in prezzjuΩ ta’ filg˙axija g˙al-laqg˙a tag˙na ma’ Alla li jinsab fina stess. Jalla f’dinja fejn imkien ma baqa’ l-bog˙od imma fl-istess ˙in ˙afna j˙ossuhom wa˙edhom, inkunu kura©©uΩi biΩΩejjed li nitg˙allmu l-lingwa tal-qalb billi nsibu l-bilanç fir-relazzjonijiet tag˙na bejn isskiet u l-kelma u nag˙rfu nag˙Ωlu bejn dak li hu essenzjali u dak li hu insinifikanti u sekondarju. Hekk inkunu qeg˙din naslu fil-qlub tan-nies, id-destinazzjoni proprja tag˙na, u nkunu nistg˙u kull filg˙axija rroddu ˙ajr lill-Alla: ‘Nirringrazzjawk, O Alla tal-qlub tag˙na.’ Mario Bezzina

Jannar - Frar 2013

Ittri ta’ Soçju

Jien darba ddeçidejt G˙aΩiΩ sie˙bi Soçju, Fl-a˙˙ar laqg˙a tkellimna fuq ˙afna xorti u staqsejtni dwar ˙afna ˙wejje©. Óassejtek xewqan ˙afna li ssir taf aktar lilek innifsek u tikber fil-vokazzjoni tieg˙ek. G˙alhekk iddeçidejt li fil-bidu ta’ din is-sena l-©dida nibda niktiblek b’mod regolari biex naqsam mieg˙ek xi riflessjonijiet u ˙sibijiet. Nixtieq li dak li nikteb ma jkunx biss frott ta’ dak li nkun qrajt jew smajt. Nippreferi li l-˙sibijiet tieg˙i ji©u wkoll mill-esperjenza tieg˙i ta’ Soçju b˙alek li qed jipprova jg˙ix ilvokazzjoni tieg˙u jum wara jum mill-a˙jar li jista’, kull fejn ikun. IΩ-Ωmien qed jg˙addi minn fuqi wkoll u dan l-a˙˙ar issorprendejt ftit ru˙i meta sirt konxju li l-Kandidati tag˙na kien g˙ad fadlilhom biex jitwieldu meta jien iffirmajt ismi fil-ktieb tas-Soçjetà dakinhar talInkorporazzjoni tieg˙i. Kemm g˙adu çar f’mo˙˙i dak il-jum u kemm kont fer˙an dakinhar! Kemm tlabt bil-qalb dakinhar g˙all-grazzja tal-perseveranza. M’g˙addiex ˙afna Ωmien li ma smajtx li wie˙ed li inkorpora mag˙na ˙are© mis-Soçjetà u ftit wara ie˙or u ie˙or u ie˙or. Insomma m’hemmx g˙alfejn noqg˙od nispjegalek ˙afna dwar dan g˙ax din hija l-esperjenza tieg˙ek ukoll. Darb’o˙ra smajt Superjur jg˙id li meta wie˙ed jinkorpora ma jkunx jaf x’qieg˙ed

jag˙mel. Insomma, dan id-diskors smajtu diversi drabi minn ˙afna persuni. Kienu jing˙ataw ir-ra©unijiet ukoll g˙al wara din l-opinjoni: g˙ax wie˙ed ikun g˙adu Ωg˙ir, g˙ax ma jkunx g˙adu beda ja˙dem, g˙ax ma jkunx g˙adu matur, g˙ax il-˙ajja tkun g˙adha ma tatux daqqtejn tajba li jag˙mluh b’sa˙˙tu biΩΩejjed, u l-bqija. Jien dejjem kont nifhem dawn ir-ra©unijiet u xi ftit verità fihom ukoll, tant li llum wie˙ed ma jinkorporax fis-Soçjetà ta’ 18il sena. Madankollu nafu wkoll li anke jekk tinkorpora ta’ 25 sena m’g˙andekx ilgaranzija tal-perseveranza. Il-perseveranza ma ti©ix iddeterminata minn kemm ikollok Ωmien meta tkun inkorporajt, minn jekk tkunx ta˙dem jew le, minn jekk tkunx matur jew le. Kultant niltaqa’ ma’ Soçji ikbar minni u n˙osshom ftit immaturi fl-im©iba u d-diskors tag˙hom! Mela minn xiex tiddependi l-perseveranza? X’g˙andi nag˙mel b˙ala Soçju biex nippersevera fis-Soçjetà sal-a˙˙ar nifs ta’ ˙ajti. Wie˙ed jista’ jsemmi diversi mezzi li nisimg˙u ta’ spiss fuqhom u bihom. Jien illum insemmi mezz wie˙ed. Imma qabel ippermettili nammetti mieg˙ek li personalment nistaqsi ˙afna fuq ilperseveranza tieg˙i, b’mod speçjali meta nisma’ li xi Soçju jkun ˙alla s-Soçjetà. Ikolli ng˙id li dejjem immur id-dar ftit imnikket, mhux g˙ax inkun sorpriΩ g˙ax il-˙ajja

Kalendarju Museumin

tg˙allmek ma tissorprendi ru˙ek b’xejn u b’˙add. Imma a˙na bnedmin nibqg˙u u alla˙ares jo˙ro© Soçju u qisu qatt ma ©ara xejn. Mela ma jkunx ©ara! Tkun intilfet vokazzjoni, tkun tlift ˙abib fis-Soçjetà, ilQasam ikun ©ie affettwat ukoll, u anke s-Soçjetà tkun tilfet. Kif tikkonkludi li ma ©ara xejn? Imma biex ni©i g˙all-punt li ridt insemmi ng˙idlek li b˙ala mezz qawwi g˙allperseveranza jien insib li s-Soçju jrid ikun IRID jippersevera. Din ir-rieda twasslek biex taççerta ru˙ek u tkun perswaΩ li inti g˙allMUSEUM. Darba smajt Soçju iΩg˙ar minni jg˙id: “Jien darba ddeçidejt. Óajja wa˙da g˙andi u mhux ser noqg˙od nilg˙ab biha.” Kemm hu kliem perswaΩiv u li jpo©©ik f’postok. Veru li ma nafux x’hemm merfug˙ g˙alina fil-futur, imma allura b’daqshekk ifisser li g˙andna nibqg˙u indeçiΩi anke dwar il-vokazzjoni tag˙na? Ma jistax ikun. Soçju li bis-sinçerità jrid jippersevera fisSoçjetà ma jistax joqg˙od jilg˙ab malvokazzjoni tieg˙u. Il-bieb ta’ qalbek ma tistax t˙allih imbexxaq imqar kemm kemm “g˙al dak li forsi jista’ jinqala”. Kont naf Soçju ddedikat g˙as-Soçjetà imma li bieb qalbu ˙allieh imbexxaq. Kien jitkellem mieg˙i ta’ kuljum fuq dan id-dawl Ωg˙ir, ilellex u sabi˙ li kien qed i˙allih die˙el f’qalbu. Ma kienx dawl Museumin. Kien ˙afna ikbar minni fl-età, però bdejt in˙oss li l-bieb ta’ qalbu qieg˙ed dejjem jinfeta˙ iktar. Bdejt ninnota wkoll kemm kien jitkellem b’ton negattiv fuq il-MUSEUM. Kont nist˙ajlu qisu ra©el miΩΩewwe© li dejjem jeqred fuq martu u fuq uliedu! Ma kienx ikun jikkritika bl-im˙abba u bil-©enwinità. Mhux li kien li kull Soçju jikkritika b’mod karitattiv u ©enwin! Imma dan kien kontinwament igerger u jeqred fuq is-Soçjetà (u dejjem jirrepeti l-istess punti). Jannar - Frar 2013

T˙ossu u xxommu minn seba’ mili bog˙od li postu mhux fil-MUSEUM. Kont nistaqsi lili nnifsi: “Dan kif jibqa’ fil-MUSEUM b’dan ittgergir kollu?” Din l-attitudni negattiva lejn il-MUSEUM tkun il-konsegwenza tal-ewwel deçiΩjoni Ωbaljata, ji©ifieri dik li tkun ˙allejt il-bieb ta’ qalbek imbexxaq. G˙ax jekk tal©ara jfu˙ iktar, dan ifisser li tieg˙ek jibda jinten. Imma fir-realtà tieg˙ek jinten ma jkunx. Sar jinten minn meta tfajt imnie˙rek jew ˙arstek fuq tal-©ara. X’fettillek toqg˙od tilg˙ab b’dawn l-affarijiet? Imbag˙ad darba wa˙da ©ie u qalli li kien ser jieqaf mill-MUSEUM. Kont qed nistennieha u kienet inevitabbli. Rajtu b’g˙ajnejja jitlef ilvokazzjoni tieg˙u jum wara jum. U ng˙id “tilifha” g˙ax na˙seb li verament kellu. Çara kienet g˙all-Fundatur u po©©ihielna l-ewwel wa˙da dwar l-ispirtu tas-Soçju Museumin: “Kull Soçju inkorporat huwa fisSoçjetà m˙awwel mill-Providenza ta’ Alla li dejjem jag˙ti l-mezzi g˙all-fini; mela ˙sieb is-Soçju, ji©ifieri l-ispirtu tieg˙u, hu li ma j˙ares lejn ebda stat ie˙or iΩda li jibqa’ fisSoçjetà sal-mewt.” Ji©ri x’ji©ri u niltaqa’ ma’ min niltaqa’, il-vokazzjoni tieg˙i qatt ma tkun fuq l-a©enda tad-diskussjoni. G˙ax inti tiddiskuti dak li g˙adu indeçiΩ u l-vokazzjoni tieg˙ek mhux talli m’g˙andhiex tkun indeçiΩa, imma hija çerta u çara. U ma tkunx tg˙ixha sewwa jekk ma tg˙ixhiex b’din iç-çertezza. Id-diffikultajiet, l-isfidi u t-tentazzjonijiet ji©u bla waqfien. Sadanittant is-Soçju jiffaççja kollox bil-fidi u bit-tama tieg˙u f’Alla li jqawwih biex jg˙ix bil-kwiet u bil-fer˙ il-vokazzjoni prezzjuΩa li HUWA tah. Inkomplu nitkellmu darb’o˙ra. Il-paçi mieg˙ek. Roberto Zammit 21

SimboliΩmu fl-arkitettura tas-Soçjetà - 1

Il-Kappella tal-Madonna tal-Medalja MirakuluÛa Fil-Kalendarju Museumin g˙al din is-sena se jkollna serje ta’ artikli li bihom inwasslu ftit tag˙rif dwar ix-xog˙ol ta’ arkitettura li g˙andna fis-Soçjetà, u se nitkellmu l-aktar dwar is-simboliΩmu li hemm marbut malbini li se nsemmu. L-arkitettura hi g˙odda li tesprimi l-fidi tal-bniedem f’Alla u hi wkoll g˙ajnuna g˙ar-riflessjoni u biex wie˙ed jerfa’ ˙siebu ’il fuq mill-bini jew l-o©©etti li qed jara. Se nibdew bil-Kappella tal-Madonna talMedalja MirakuluΩa, ma©enb id-Dar Ìenerali tas-Soçjetà. Kif juri l-isem, hi ddedikata lillMadonna tal-Medalja MirakuluΩa. Statwa tag˙ha mnaqqxa sabi˙ fl-injam tinsab fuq ix-xellug tal-artal, tistieden lil min iΩur ilkappella biex jinΩel g˙arkupptejh u jitlob.

entratura Ωg˙ira. Din twasslek f’kappella iΩg˙ar fejn jinsab Ìesù fis-Sagrament tal-Ewkaristija. Hawnhekk kull persuna g˙andha ç-çans li titlob fil-kwiet, u dan huwa l-g˙an ewlieni ta’ din il-kappella. Il-passa©© fuq in-na˙a tax-xellug jibqa’ sejjer it-tul tal-kappella kollha, li jfisser ilvja©© tal-bniedem fid-dinja. L-o©©etti wΩati f’dan il-passa©© qeg˙din hemm bi skop. Iççag˙aq tal-ir˙am, flimkien mal-blokki talinjam, jiksu l-art imma tbati li kellek timxi fuqhom jew iΩΩomm mal-blokki tal-injam.

Dan ifakkarna li l-mixja tag˙na lejn dak li a˙na ma˙luqa g˙alih fiha d-diffikultajiet tag˙ha. Meta t˙ares ’il fuq, g˙ajnejk jiltaqg˙u mattabernaklu li jinsab fuq pilastru tal-konkrit. Ftit ’il fuq mit-tabernaklu hemm skrizzjoni bil-Latin li tg˙id: ‘Magister adest et vocat te’ (Il-Mulej qieg˙ed hawn u qed isejja˙lek). Hawnhekk wie˙ed jiltaqa’ ma’ Dak li qed ifittex. Fit-tarf nett hemm tieqa tal-˙©ie© li titfa’ ra©© fuq it-Tabernaklu bid-dawl naturali li tirçievi minn barra. Il-Via Sagra

Il-perit tal-kappella, li l-ewwel ©ebla tag˙ha tbierket mill-Fundatur innifsu hekk kif tqieg˙det fil-post fl-1958, kien ÌuΩè D’Amato. Ìiet irrinovata fl-2001 meta n©abu fil-post fejn jinsabu llum il-fdalijiet ta’ San Ìor© Preca u tal-Qaddej ta’ Alla Ew©enju Borg. Id-disinn tal-kappella minn ©ewwa tfassal mill-Perit Richard England u x-xog˙ol tar-restawr sar mill-membri tas-Soçjetà. Data importanti kienet id-9 ta’ Mejju 2001 meta l-Papa Ìwanni Pawlu II Ωar il-kappella u talab g˙arkupptejh g˙al ftit ˙in. Il-Papa kien ©ie Malta dakinhar g˙all-beatifikazzjoni ta’ Dun Ìor© Preca, Nazju Falzon u Adeodata Pisani.

Mal-˙itan tal-kappella nsibu l-Via Sagra. Kull stazzjon hu ma˙dum minn kwadru tal˙©ie© fuq salib tal-injam. Fl-ewwel stazzjon naraw li l-˙©ie© ikopri s-salib kollu. Ilkwadru tal-˙©ie© jidher dejjem jiçkien minn stazzjon g˙al ie˙or u s-salib dejjem jinkixef. Il-˙©ie© jirrappreΩenta d-dnub, l-egoiΩmu u l-mewt. Li kieku kien possibbli, il-‘˙aΩin’ kien jipprova jirba˙ fuq Alla g˙ax l-g˙an principali tieg˙u hu li jfixkel lill-bniedem milli j˙obb u jsir jaf lil Alla. Imma Alla, Emmanuel, sar bniedem fil-misteru talInkarnazzjoni, g˙ex, miet u reba˙ il-mewt permezz tal-qawmien biex b’hekk ˙are© rebbie˙ fuq il-mewt u salva lill-umanità mittelfien ta’ dejjem. U g˙alhekk fl-a˙˙ar isSalib jidher kollu biex jissimbolizza r-reb˙a ta’ Ìesù Kristu, kif insibu fil-Ìenesi: “U jien inqajjem mibeg˙da bejnek u bejn il-mara, bejn nislek u nisilha, u hu jis˙aqlek rasek u int tis˙aqlu g˙arqubu. ” (Ìen 3, 15)

Il-kappella tas-Sagrament

Il-fdal qaddis ta’ San Ìor© Preca

Kif tid˙ol fil-kappella mill-ewwel t˙oss sens ta’ paçi u trankwillità. Meta t˙ares ’il quddiem tara s-sempliçità tad-dekorazzjoni u tal-kuluri uΩati. Fuq ix-xellug tilma˙

Wara l-artal-mejda wie˙ed jista’ jara x-xbieha ta’ San Ìor© Preca ma˙duma mix-xama’ bi lwien tassew naturali. Il-

Kalendarju Museumin

Jannar - Frar 2013

qaddis jidher mimdud, liebes l-abiti sagri tal-Quddiesa. Din ix-xbieha artistika taxxama’ hi x-xog˙ol ta’ Michael Wade, li ja˙dem xbihat tax-xama’ g˙all-MuΩew ta’ Madame Tussauds f’Londra. Il-fdal qaddis ta’ San Ìor© Preca jinsab ©o urna tal-˙©ie©, ta˙t din ix-xbieha taxxama’, mag˙luq ©o sarkofagu tal-ir˙am b’mod li ma jidhirx. Wie˙ed jista’ jara millqrib ix-xbieha tax-xama’ u jitlob fuq il-fdal tal-qaddis billi jitla’ xi tar©iet wara l-artal. Meta wie˙ed ikun qed jitlob quddiem ixxbieha tal-qaddis, jinteba˙ li jdejh huma msallbin fuq sidru bis-swaba’ juru tlieta u wie˙ed, simbolu tal-Misteru tat-Trinità Qaddisa li Dun Ìor© tant kien jimmedita fil-fond u jipprietka bil-˙e©©a dwaru. Min iΩur il-kappella hu wkoll mistieden biex qabel ma jo˙ro© minn dan il-post qaddis jieqaf g˙al ftit quddiem ir-riljev tal-bronΩ tal-Qaddej ta’ Alla Ew©enju Borg. Ew©enju kien ˙addiem eΩemplari fit-Tarzna ta’ Malta u l-ewwel Superjur Ìenerali tas-Soçjetà tadDuttrina Nisranija, M.U.S.E.U.M. Ew©enju kien segwaçi fidil u m˙e©©e© ta’ San Ìor© Preca sa mill-bidu nett tal-avventura spiritwali li wasslithom it-tnejn g˙allqdusija. Joe Galea 23

L-g˙aΩla Kattolika - 14

L-gÓaÛla Kattolika tissoponi l-apoloÌetika Jekk l-g˙aΩla Kattolika trid tiddefendi l-identità Kattolika, tissoponi l-apolo©etika. Xi jfisser dan? Dan ifisser li min jag˙mel l-g˙aΩla Kattolika mhux biss g˙andu jkun jaf it-tag˙lim tal-Knisja Kattolika, imma wkoll g˙andu jkun jaf jiddefendih. L-apolo©etika mhijiex dikjarazzjoni ta’ gwerra kontra kull min ma jaqbilx mag˙na, imma hi xjenza teolo©ika li g˙andha b˙ala g˙an tag˙ha l-ispjega u d-difiΩa tat-twemmin Nisrani. Ideat Ωbaljati F’mo˙˙ ˙afna Nsara l-kelma ‘apolo©etika’ g˙andha konnotazzjonijiet xejn sbie˙. L-apolo©ista hu meqjus bniedem aggressiv, opportunista li jipprova, b’mezzi sew tajbin kif ukoll qarrieqa, jipperswadi n-nies jissie˙bu fil-Knisja. O˙rajn, x’aktarx intellettwali, içapsu mal-apolo©etika akkuΩi

teolo©ikament serji ˙afna: li l-apolo©etika tinnega l-qawwa tal-grazzja, li g˙andha t-tendenza tissimplifika t-triq li tie˙u lejn ilfidi, li ta˙bi l-iΩbalji li saru f’isem il-messa©© Nisrani u li ti©©udika l-kelma ta’ Alla birra©uni umana, ra©uni li tista’ tiΩbalja u hi midinba. Minkejja traççi ta’ verità f’dawn l-ilmenti kif jidhru f’çerti apolo©isti, l-aktar tal-ewwel sekli, ˙add ma jista’ jinnega l-validità tal-apolo©etika meta mag˙mula b’mod awtentiku. Studju serju jwassalna nifhmu li ˙afna apolo©isti kienu nies sinçiera u kura©©uΩi. Óafna mill-apolo©isti kienu nies tabil˙aqq g˙orrief, anke ©enji u ta’ talent kbir, elokwenti u fuq kollox qaddisin. Óafna apolo©isti, speçjalment fl-ewwel sekli tal-KristjaniΩmu, inteb˙u li f’kull Nisrani kien hemm mo˙bi infidil. Qabel ma riedu

jaffrontaw lill-kritiçi u l-persekuturi tadduttrina Nisranija, kellhom il-biçça xog˙ol xejn ˙afifa li jikkonfermaw fil-fidi lill-istess Insara. L-affarijiet kienu g˙adhom fil-bidu: id-duttrina, kif inhi llum, kienet g˙adha ma Ωviluppatx; l-esi©eΩi biblika, l-istorjografija u x-xjenzi naturali kienu g˙adhom filbidu tag˙hom, u dan g˙amel ix-xog˙ol tal-apolo©isti bikrija diffiçli ˙afna. Matul iΩ-Ωminijiet baqg˙et tin˙ass il-˙tie©a talapolo©etika, kemm min˙abba li l-ereΩija qatt ma naqset kif ukoll min˙abba x-xiΩmi li se˙˙ew fil-KristjaniΩmu. Illum hemm bΩonn tal-apolo©etika min˙abba t-theddid li hu ©ej mill-kultura ta’ Ωmienna. Wara l-Konçilju Vatikan II kienet komuni l-opinjoni li ma kienx fadal aktar bΩonn talapolo©etika, probabbilment min˙abba li ˙afna kienu dawk li ˙asbu li ma kienx fadal bΩonn ta’ duttrina, ta’ domma speçifikament Kattolika. Óafna kienu dawk li fehmu ˙aΩin il-pluraliΩmu reli©juΩ, hekk li bdew iqisu r-reli©jonijiet kollha veri u tajbin indaqs. Dan evidentement wassal biex titnaqqas l-importanza tal-Kredu li jiddistingwi reli©jon minn o˙ra; is-sinkretiΩmu sar komuni u aççettat minn ˙afna. U la naqset il-˙tie©a tad-duttrina, xi bΩonn kien baqa’ iΩjed tal-apolo©etika? Min baqa’ jipprattika l-apolo©etika beda jitqies b˙ala ta’ ras s˙una u intolleranti. G˙adda Ω-Ωmien u bdejna ninteb˙u li bla apolo©etika sfajna g˙orja quddiem l-attakki kontra d-duttrina Kattolika. Intba˙na li, fejn ˙addie˙or sa˙˙a˙ il-fehma tieg˙u b’argumenti dejjem aktar rilevanti, friski u perswassivi, in-Nisrani Kattoliku ΩΩarma mid-difiΩa ta’ dak li suppost jemmen u j˙addan.

Kalendarju Museumin

Jannar - Frar 2013

X’qalulna Qalulna li l-Inkarnazzjoni, it-Trinità Qaddisa, l-infern, il-©enna, l-Ewkaristija, id-dommi Kristolo©içi u Marjani, l-istess eΩistenza ta’ Alla, huma kollha frott tal-imma©inazzjoni u l-aljenazzjoni tal-bniedem, frott tal-biΩa’ li l-bniedem g˙andu fil-konfront tan-natura. Kien g˙alhekk li ˙ass li g˙andu jippro©etta duttrina li hi ikbar mill-uman, biex i˙ossu protett. Qalulna li n-normi morali huma invenzjoni tat-twemmin Nisrani u nistg˙u ng˙addu ming˙ajrhom g˙ax ixekklu l-libertà fil-bniedem, u hekk bellg˙ulna r-rivoluzzjoni sesswali, l-abort, id-divorzju, l-ewtanasja, iΩ-Ωwie© omosesswali, u x’naf jien. U diΩgrazzjatament ˙afna li kienu Ωarmati mill-argumenti waqg˙u b˙al karti tal-log˙ob. G˙alkemm tradizzjonalment l-apolo©etika hi x’aktarx marbuta maddifiΩa tad-domma, illum hemm ukoll il˙tie©a li din id-difiΩa testendi ru˙ha wkoll g˙all-morali Nisranija Kattolika. L-ebda Kattoliku mhu gΩira, iΩolat mill-bqija tad-dinja. Hu fid-dinja u je˙tie© li jit˙allat ma’ nies ta’ fehmiet differenti minn tieg˙u biex ikun ˙mira biex tog˙la l-g˙a©na kollha. Imma biex jag˙mel sewwa dan iddover irid ikun jaf id-duttrina Kattolika u jaf ukoll jiddefendiha. G˙alhekk il-˙tie©a talapolo©etika, g˙ax il-Kattoliku tajjeb irid ikun jaf jiddefendi t-tag˙lim Kattoliku, mhux biss biex ikun jaf jiddefendih mal-o˙rajn imma qabel xejn biex jipperswadi lilu nnifsu. Óadd ma jag˙ti minn dak li m’g˙andux. F’dan is-sens l-apolo©etika twassal g˙attis˙i˙ tal-fidi. Twassal g˙all-Fidi Kattolika, g˙all-aççettazzjoni tal-Knisja Kattolika b˙ala l-organu awtorizzat li jindokra u jirrendi effikaçi l-veritajiet salvifiçi rrivelati minn Kristu u interpretati mill-Knisja. L-apolo©etika twassalni nifhem g˙aliex jien 25

Kattoliku u mhux Musulman jew Óindu, u x’inhi l-qalba tat-twemmin li jiena n˙addan. Dan ifisser li, anke kieku m’hemm ˙add lil min g˙andi nipperswadi dwar il-veritajiet tal-Fidi Nisranija, xorta wa˙da g˙andi nfittex li nkun naf l-apolo©etika proprju g˙all-©id tieg˙i nnifsi. Ir-ra©uni u l-fidi g˙andhom g˙edewwa komuni. Is-suppervja hi wa˙da minnhom, qalila u bla ˙niena. Kif jikteb San Pawl lillKorintin: “A˙na nwaqqg˙u kull ra©unament u kull kburija li tqum kontra l-g˙arfien ta’ Alla u njassru kull ˙sieb g˙all-ubbidjenza lil Kristu.” (2 Kor 10,4-5) Is-suppervja ma t˙allix lill-bniedem jara l-affarijiet b’mod o©©ettiv. Bis-suppervja l-bniedem ifittex l-egoiΩmu u l-interessi dojoq tieg˙u. Bis-suppervja jinΩa’ mill-verità. L-apolo©etika tiddefendi kemm il-fidi kif ukoll ir-ra©uni, g˙ax ir-ra©uni hi l-˙abiba tal-verità; dak li jmur kontra l-fidi mhuwiex veru. (Ara Handbook of Christian Apologetics, edituri Peter Kreeft u Ronald K. Tacelli, InterVarsity Press, Illinois 1994, p. 22) Min jag˙mel l-g˙aΩla Kattolika b’mod ©enwin u s˙i˙ ifittex dejjem li jimxi wara l-Img˙allem tieg˙u Ìesù Kristu. Dan ifisser li g˙andu j˙ossu obbligat i˙addan il-virtujiet u l-valuri tal-Van©elu u g˙andu jaqbad issequela Christi. Bla dubju ta’ xejn din il-mixja wara Ìesù g˙andha wa˙da mill-kolonni tassisien tag˙ha l-umiltà. Min hu dejjem lest li jaççetta b’mod intelli©enti t-tag˙lim ta’ Ìesù Kristu, kif imwassal lilna permezz tal-Knisja, ikun qed jit˙arra© fl-umiltà. Xi ˙tie©a apolo©etika?

hemm

illum

tal-

Intant, interessanti dak li kitbu Peter Kreeft u Ronald K. Tacelli fil-bidu tal-ktieb li g˙adna kif semmejna. F’dik li huma sej˙u ‘Da˙la 26

Personali’, l-awturi kitbu hekk: “Ir-ra©unijiet li qanqluna niktbu dan il-ktieb huma tlieta: 1. A˙na çerti li l-Fidi Nisranija hija vera. 2. A˙na ftit biss inqas çerti li l-a˙jar ˙a©a li possibilment nistg˙u nag˙mlu lill-o˙rajn hi li nipperswaduhom minn din il-verità li fiha hemm fer˙ u paçi u m˙abba li ma jistg˙u jitqabblu ma’ xejn fid-dinja, u fer˙ u paçi u m˙abba infiniti u li ma jistg˙ux nifhmuhom f’dik li ©ejja. 3. A˙na ftit inqas çerti, imma xorta wa˙da kunfidenti, li ra©unar onest jista’ jwassal persuna ta’ mo˙˙ miftu˙ g˙al din l-istess konkluΩjoni.” G˙all-mistoqsija “Xi ˙tie©a hemm illum tal-apolo©etika?”, inwie©bu billi nag˙mlu tag˙na dak li jg˙idu Kreeft u Tacelli rigward tliet kriΩijiet gravi li minnhom g˙addejja d-dinja u li jag˙mlu l-apolo©etika daqstant attwali. i. Skont dawn iΩ-Ωew© intellettwali Amerikani, iç-çiviltà Oççidentali hi, g˙allewwel darba fl-istorja tag˙ha, fil-periklu li tmut. Ir-ra©uni g˙al dan hi wa˙da spiritwali. Qed titlef nifs il-˙ajja, qed titlef ru˙ha li hi l-Fidi Nisranija. Dak li qed joqtolha mhumiex il-˙afna reli©jonijiet imma s-sekulariΩmu bla fidi u bla ru˙. Ûmienna ©ie mmarkat b’©enoçidji, kaos sesswali u qima falza tal-flus u l-©id materjali. A˙na kkundannati jekk ma nag˙mlux indiema u ndawru l-arlo©© spiritwalment. Il-Knisja ta’ Kristu ma tmut qatt, imma ç-çiviltà tag˙na iva. “A˙na nag˙mlu l-apolo©etika mhux biss biex insalvaw il-Knisja imma wkoll biex insalvaw id-dinja.” (Ibid., p.24) ii. A˙na m’a˙niex biss fi kriΩi çivili u kulturali imma wkoll fi kriΩi filosofika u intellettwali. Il-kriΩi tag˙na hi wa˙da ta’ verità. Aktar ma jg˙addi Ω-Ωmien aktar qed naraw il-verità o©©ettiva ti©i injorata, abbandunata u anke attakkata. Dan qed isir mhux biss fil-prattika imma wkoll Kalendarju Museumin

fit-teorija, direttament jew espliçitament, b’mod speçjali fil-media u fl-edukazzjoni li jiffurmaw lil mo˙˙na. iii. Fl-a˙˙ar nett irid jing˙ad li l-iktar livell baxx tal-kriΩi tag˙na mhuwiex kulturali u intellettwali imma spiritwali. Finnofs hemm ir-ru˙ eterna tal-bnedmin li g˙alihom miet Kristu. Hawn min ja˙seb li t-tmiem hu fil-qrib. Kreeft u Tacelli jg˙idu li huma xettiçi dwar dawn il-previΩjonijiet imma ˙a©a hi çerta: kull individwu qed jersaq kuljum lejn it-tmiem, ji©ifieri lejn ilmewt u l-©udizzju etern. Iç-çiviltà tag˙na g˙andha mnejn iddum seklu ie˙or, imma l-bniedem Ωgur li le. Kull bniedem ikollu jieqaf g˙eri fid-dawl ta’ Alla. L-a˙jar li jag˙mel il-bniedem hu li jitg˙allem i˙obb u jfittex id-dawl ta’ Alla ISSA sakemm fadallu Ω-Ωmien biex isibu ’l quddiem flok ikollu jiffaççja biΩa’ etern. Dan ir-ra©unar m’g˙adux moda llum, wisq anqas jekk ji©i stampat - fatt li hu biΩΩejjed biex jikxef il-faqar tal-era li qed ng˙ixu fiha. Dan ifisser li l-bniedem g˙andu bΩonn mappa li tindikalu l-passi tieg˙u lejn fejn iridu jo˙duh. Dan hu aktar me˙tie© meta niftakru li l-mapep spiritwali antiki ©ew irridikolati, immutilati u mwarrba. Nies ta’ xe˙ta liberali jittimbraw l-apolo©etika b˙ala eΩerçizzju konservattiv, lemini. L-espressjonijiet ‘tal-lemin’ u ‘taxxellug’ m’g˙andhom x’jaqsmu xejn malapolo©etika Nisranija. Hu wisq aktar probabbli li teolo©i li jsej˙u lilhom infushom ‘liberali’, ‘xellugin’ jew ‘progressivi’ jistg˙u jissej˙u eretiçi. Eretiku hu dak li jiddissenti mid-duttrina essenzjali. Il-liberali tallum qed jag˙mlu l-istess Ωball li g˙amlet l-InkwiΩizzjoni, ji©ifieri li j˙alltu l-ereΩiji u l-eretiçi. L-InkwiΩizzjoni, speçjalment dik Spanjola, fittxet li teqred l-ereΩija billi teqred l-eretiku. Il-liberali tal-lum, b’mod Ωbaljat,

Jannar - Frar 2013

i˙obbu l-ereΩiji biex ming˙alihom i˙obbu lill-eretiçi. F’dinja li t˙ossha awto-suffiçjenti, li ta˙seb li m’g˙andha bΩonn ta’ ˙add biex juriha t-triq tal-verità, dinja li hi minfu˙a biha nfisha b’dak li rnexxielha til˙aq u takkwista, li minkejja l-g˙erf kollu tag˙ha ma tinteba˙x li tinsab f’salib it-toroq u li qieg˙da fil-periklu li taqbad it-triq tar-rovina, aktar u aktar hemm bΩonn tal-vuçi awtorevoli tal-Mulej, li ˙add daqsu ma jaf minn xiex hu mag˙mul il-bniedem g˙ax ˙are© minn idejh. Il-˙adida u l-kalamita jin©ibdu lejn xulxin u jsiru ˙a©a wa˙da. Biss jekk bejn dawn it-tnejn ikun hemm xi ostaklu, l-g˙aqda ma ssirx. Iddinja, b˙ala frott tal-g˙erf bla tarf ta’ Alla, t˙ossha kontinwament imxennqa g˙alih. Imma bejn id-dinja u l-Óallieq tag˙ha spiss ifaqqsu ostakli ta’ kull xorta li ma j˙allux lillbniedem isib postu f’Alla. Dan iwassal biex il-bniedem jibdel lil Alla ma’ xi alla falz. Alla falz hu dak it-tag˙lim li mhux ©ej minn Alla, li hu ingannevoli. Il-bniedem li jag˙raf it-tag˙lim awtentiku ta’ Alla u sa˙ansitra jasal jiddefendih ikun qabad it-triq taççertezza, triq li skont id-dinja tal-lum ma teΩistix. L-apolo©etika tikkonfermak f’din ittriq. Kif jikteb l-awtur tal-Ittra lil-Lhud: “Ilfidi hija pedament tal-˙wejje© li g˙andna nittamaw, hija l-prova tal-˙wejje© li ma narawx. In-nies tal-img˙oddi g˙o©bu lil Alla sewwasew g˙ax kellhom il-fidi. Hu permezz tal-fidi li a˙na nemmnu kif Alla ˙oloq iddinja bil-kelma tieg˙u, hekk li minn dak li ma narawx sar dak li jidher.” (Lhud 11,1-3) L-apolo©etika ma tag˙mlekx tifhem dak li ma jistax ji©i mifhum. Il-misteru jibqa’ misteru. Imma l-apolo©etika tg˙in il-fidi biex tkun “prova tal-˙wejje© li ma narawx”. Joseph Camilleri 27

It-ta˙dita ta’ Fr Paul Murray

Óames ÇagÓqiet gÓall-millennju l-Ìdid (1) Min hu Fr Paul? Paul Murray twieled fl-1947 f’familja kbira fi Newcastle, County Down, fin-na˙a ta’ fuq tal-Irlanda. Fl-1967 huwa sar Dumnikan u sitt snin wara kien ordnat saçerdot. Huwa studja fil-University College ta’ Dublin, minn fejn kiseb id-dottorat filLetteratura IngliΩa b’teΩi dwar il-mistiçiΩmu fil-poeΩiji ta’ T.S. Eliot. Wara kompla l-istudju tieg˙u fl-Università Gregorjana u fl-Università ta’ Cambridge. Fl-1994 beda jg˙allem fl-Università Pontifiçja tad-Dumnikani f’Ruma mag˙rufa b˙ala l-Angelicum. Fil-bidu tal-2012 l-Ordni Dumnikan onorah bit-titlu ta’ Majjistru tat-Teolo©ija Sacrae Theologiae Magister, unur li l-ordni Dumnikan jag˙ti lill-membri tieg˙u li jkunu ddisintingwew ru˙hom fl-istudju u t-tag˙lim tat-teolo©ija. Huwa ppubblika g˙add ta’ kotba ta’ spiritwalità, fosthom A Journey with Jonah: The Spirituality of Bewilderment (2002), The New Wine of Dominican Spirituality: A Drink Called Happiness (2003), Door into the Sacred: A Meditation on the Hail Mary (2010) u Praying with Confidence: Aquinas on the Lord’s Prayer (2010). Kien ˙abib ta’ Madre TereΩa u ˙alla t-tifkiriet tieg˙u ta’ din ilBeata fi ktieb Ωg˙ir ta’ esperjenzi u riflessjonijiet bl-isem ta’ I Loved Jesus in the Night: Teresa of Calcutta, A Secret Revealed (2008). Huwa wkoll l-uniku qassis Kattoliku li indirizza l-House of Lords. It-ta˙dita li ta f’dik l-okkaΩjoni ©iet ippubblikata fl-a˙˙ar ktieb tieg˙u In the Grip of Light: The Dark and Bright Journey of Christian Contemplation (2012). Fr Paul Murray huwa wkoll poeta u l-poeΩiji tieg˙u kienu ppubblikati f’erba’ ©abriet: Ritual Poems (1971), Rites and Meditations (1982), The Absent Fountain (1992) u These Black Stars (2003).

Introduzzjoni Malli ©ejt biex in˙ejji din it-ta˙dita qamet mill-ewwel il-mistoqsija kif l-a˙jar nitkellem dwar su©©ett daqshekk kruçjali b˙all-ispiritwalità ma’ grupp ta’ nies attivi b˙alkom, il-membri tas-Soçjetà tad-Duttrina Nisranija. L-isfida mhix Ωg˙ira, kif tistg˙u timma©inaw. Imma dak li jag˙milli ˙afna kura©© u jikkalmani b˙alissa huwa l-˙sieb li jiena u nitkellem intom stess tistg˙u ma’ dak li ng˙id jien tg˙aqqdu l-g˙arfien u l-g˙atx li intom g˙andkom ta’ Alla, flimkien malwisa’ tal-esperjenza unika tal-Knisja u taddinja li intom g˙andkom b˙ala dixxipli ta’ San Ìor© Preca. G˙alhekk intom u tisimg˙u kliemi - il-ftit ˙obΩ u ˙ut tat-ti©riba tieg˙i - intom Ωgur t˙ossu l-˙tie©a fid-dawl tattag˙lim u l-esperjenza tag˙kom li ΩΩidu u tnaqqsu, anzi x’aktarx ukoll timmultiplikaw, dak li ng˙id jien! Waqt li kont qed in˙ejji ddeçidejt li nibda nniΩΩel fuq karta vojta erba’ jew ˙ames kelmiet jew memos, tfakkiriet, li jiena ˙sibt li jistg˙u jaqduni b˙ala punti ta’ tluq g˙al riflessjoni dwar l-ispiritwalità Kattolika awtentika llum. Jiena çert li intom kontu tag˙Ωlu ˙ames kelmiet o˙ra differenti, ˙ames a©©ettivi biex jiddeskrivu s-su©©ett tag˙na.

Imma, wara li qg˙adt na˙seb, il-˙ames kelmiet li g˙aΩilt jien kienu dawn: (1) awake, (2) traditional, (3) loving, (4) adventurous u (5) merry jew joyful. Allura M.A.L.T.A. bilmaqlub: M = Merry; A = Adventurous, L = Loving, T = Traditional, A = Awake. Dawn il˙ames ittri jiffurmaw akkrostiku u intom b˙ala membri tal-MUSEUM naf li tie˙du gost bl-akkrostiçi - tal-anqas Dun Ìor© Preca kien i˙obbhom. Billi nie˙u kull kelma wara l-o˙ra nixtieq nikkonsidra ftit millelementi l-aktar essenzjali fl-ispiritwalità Kattolika llum. Mhux ser nipprova nispjega l-elementi kollha. Nie˙u tixbiha mill-pajjiΩ fejn twelidt, in-na˙a tal-Lvant tal-kosta tal-Irlanda, xaqliba ta’ ©miel naturali kbir. Konna noqog˙du f’dar kbira tag˙ti fuq il-ba˙ar u b˙ala tifel kont ng˙addi ˙afna sig˙at hienja ngara l-©ebel lejn l-oçean. Il-˙ames kelmiet li bil-˙sieb g˙aΩilt g˙al din it-ta˙dita huma g˙alija b˙al dawk iç-çag˙aq li nitfa’ fix-xmara ˙ajja u vasta tat-tradizzjoni Kattolika. Nistedinkom g˙alhekk biex il-lejla tul dis-sieg˙a tisru mieg˙i biex taraw fejn “iç-çag˙aq” tieg˙i se jinΩel, liema splaxxjatura j˙alli u finalment safejn jinfirxu ç-çrieki tieg˙u.

F’Ottubru 2012 is-Soçjetà stiednet lil Fr Paul biex jag˙ti Ωew© ta˙ditiet fl-okkaΩjoni tal-50 anniversarju mill-mewt tal-Fundatur u fil-bidu tas-Sena tal-Fidi. L-ewwel ta˙dita bl-isem ta’ A Surviving Radiance: The Blessing and Challenge of Living Faith Today saret g˙all-pubbliku fissala ta’ Dar il-Óanin Samaritan fil-25 ta’ Ottubru 2012. It-ta˙dita l-o˙ra saret jumejn wara fl-Awditorju tad-Dar Ìenerali g˙all-membri taΩ-Ωew© sezzjonijiet tas-Soçjetà. Din it-tieni ta˙dita bl-isem ta’ Catholic Spirituality: Fives Memos for the Third Millenium se tkun ippubblikata fil-Kalendarju Museumin matul din is-sena. F’din il-˙ar©a qeg˙din in©ibu l-introduzzjoni tatta˙dita.

Kalendarju Museumin

Jannar - Frar 2013

Nies li emmnu (2)

“Alla huwa qrib tagÓna iktar milli huma d-dwiefer qrib il-laÓam!” Nhar it-30 ta’ Jannar 1948, proprju 65 sena ilu, inqatel Mohandas Gandhi, l-akbar mexxej tal-Indja fil-©lieda tag˙ha g˙allindipendenza. F’˙ajtu u wara mewtu ispira movimenti g˙ad-drittijiet çivili u g˙al-libertà madwar id-dinja kollha, fosthom lil Martin Luther King, id-Dalai Lama u Aung San Suu Kyi. Isej˙ulu Mahatma, li bl-ilsien Sanskrit ifisser “ru˙ kbira”. Fl-Indja jsej˙ulu Bapu li tfisser “missier” u jqimuh uffiçjalment b˙ala Missier in-Nazzjon. Jum twelidu, it-2 ta’ Ottubru, huwa Jum Nazzjonali fl-Indja u l-Jum Internazzjonali tan-Non-Vjolenza fiddinja kollha. Gandhi kien ta’ twemmin Hindu. Ma kienx Nisrani imma kellu m˙abba kbira g˙al Ìesù. F’Ωg˙oΩitu huwa kien qara l-Bibbja kollha biex iΩomm weg˙da li kien g˙amel lil sie˙bu. It-Testment il-Qadim kien sabu diffiçli ˙afna, imma t-Testment il-Ìdid, speçjalment il-Prietka tal-Muntanja, misslu qalbu. Il-versi li jg˙idu li lill-bniedem ˙aΩin m’g˙andniex niqfulu imma min jag˙tik daqqa fuq ˙addek il-lemin iddawwarlu l-ie˙or ukoll u min jitolbok il-libsa tag˙tih ukoll il-mantar, kienu jog˙©buh wisq. Dawn il-versi kienu jfakkruh f’xi ˙a©a li tg˙allem fi tfulitu, li l-˙aΩin li jirçievi jpatti g˙alih bittajjeb. Din li ©ejja mhijiex intervista wa˙da imma siltiet minn intervisti li sarulu tul iΩ-Ωmien u li jinsabu f’wa˙da mill-aqwa bijografiji tieg˙u, The Life of Mahatma Gandhi (1951), tal-©urnalist Louis Fischer.

X’inhu Alla? Huwa qawwa misterjuΩa indefinibbli li tippervadi kollox. In˙ossu, minkejja li ma narahx. Huwa qawwa li ma tarahiex imma li t˙ossha u tisfida kull prova, g˙ax ma tixbah lil ebda ˙a©a li nipperçepixxu bissensi. Jittraxxendi lis-sensi. Tista’ tipprova l-eΩistenza ta’ Alla? Sa çertu punt iva. Hemm ordni fl-Univers, hemm li©i inalterabbli li tmexxi kollox u kull ˙a©a ma˙luqa li teΩisti jew tg˙ix. Mhijiex li©i g˙amja, g˙ax l-ebda li©i g˙amja ma tista’ tmexxi l-im©iba talbnedmin. Din il-li©i li tiggverna l-˙ajja kollha hija Alla. Filwaqt li kulma hawn

Kalendarju Museumin

madwari qieg˙ed jinbidel, qieg˙ed imut, wara dik il-bidla hemm Qawwa ˙ajja li ma tinbidilx, li ΩΩomm kollox flimkien, li to˙loq, ixxolji u to˙loq mill-©did. Din il-Qawwa jew Spirtu hija Alla... Qalb il-mewt il-˙ajja tibqa’, qalb il-falsità tibqa’ l-verità, qalb id-dlam jibqa’ d-dawl. U g˙alhekk ng˙id li Alla huwa ˙ajja, verità u m˙abba.

Qatt kellek rivelazzjonijiet minn Alla?

Inti çert li jeΩisti Alla?

Kemm hu importanti g˙alik it-talb?

Jien litteralment nemmen li lanqas ˙axixa ma tikber jew tiççaqlaq ming˙ajr ir-rieda tieg˙u. Alla huwa qrib tag˙na iktar milli huma d-dwiefer qrib il-la˙am. Nista’ ng˙idlek dan. Jiena çert mill-eΩistenza tieg˙u iktar mill-fatt li jiena u int ninsabu bilqieg˙da f’din il-kamra. Tista’ taqlag˙li g˙ajnejja u ma tkunx qtiltni. Tista’ taqtag˙li mnie˙ri barra u ma tkunx qtiltni. Imma ˙udli t-twemmin tieg˙i f’Alla u mmut.

It-talb huwa ç-çavetta li tifta˙ l-g˙odwa u ssakkar il-lejl. B˙alma l-ikel huwa me˙tie© g˙all-©isem, hekk it-talb hu me˙tie© g˙arru˙. Jien ma nag˙mel xejn ming˙ajr talb. M’jiniex bniedem ta’ ˙afna g˙erf, imma umilment nistqarr li jien bniedem ta’ talb. U fit-talb a˙jar ikollok qalb bla kliem milli kliem bla qalb.

Kif g˙enek Alla fil-˙ajja tieg˙ek?

Kieku nista’ nipperswadi ru˙i li lil Alla ˙a nsibu f’xi g˙ar tal-Óimalajas, kieku mmur hemm mill-ewwel. IΩda naf li ma nista’ nsibu mkien g˙ajr fl-umanità. Is-sig˙at kollha taljum inqattag˙hom mal-bnedmin. Huma l-ewwel u l-a˙˙ar kura tieg˙i g˙ax jien ma nag˙raf l-ebda Alla jekk mhux dak Alla li jinsab fil-qlub ta’ miljuni ta’ erwie˙ siekta.

Kull ˙a©a interessanti li g˙amilt f’˙ajti m’g˙amilthiex g˙ax kont imqanqal mirra©uni iΩda g˙ax imqanqal mill-istint, minn Alla. Óu l-Març tal-Mel˙ tal-1930. Ma kellix l-içken ˙jiel kif ˙a tispiçça l-affari. S˙abi kienu inkwetati u ma kinux jafu x’se nag˙mel. Jien ma stajt ng˙idilhom xejn g˙ax lanqas jiena stess ma kont naf. Imma ©ie b˙al sajjetta u b˙alma taf kien biΩΩejjed biex jheΩΩeΩ lill-pajjiΩ kollu. It-twemmin tieg˙ek bniedem liberu?

f’Alla

j˙allik

Iva. Jiena nemmen li l-bniedem hu s-sid tad-destin tieg˙u fis-sens li g˙andu l-libertà tal-g˙aΩla fil-mod kif juΩa din il-libertà. IΩda r-riΩultati ma jikkontrollahomx hu. Kif jibda ja˙seb li jista’ jag˙mel dan, jaqa’ fiddeΩolazzjoni. Jannar - Frar 2013

Qatt ma kelli xi rivelazzjoni speçjali tar-rieda ta’ Alla. Nemmen bis-s˙i˙ li Hu jirrivela lilu nnifsu kuljum lil kull bniedem, iΩda a˙na nag˙lqu widnejna g˙al dik il-“vuçi Ωg˙ira u kalma”. Alla qatt ma juri lilu nnifsu jekk mhux f’azzjoni.

Kif u fejn tista’ ssibu lil Alla?

Inti Nisrani? Jiena Nisrani. Jiena Nisrani, jiena Óindu, jiena Musulman u jiena Lhudi. Darba tassew ˙sibtha bis-serjetà li nsir Nisrani. Il-figura ©entili ta’ Kristu, hekk paçenzjuΩ, hekk ˙anin, hekk mimli m˙abba, hekk mimli ma˙fra li g˙allem lid-dixxipli tieg˙u biex ma jpattuhiex meta jg˙ajruhom jew isawtuhom imma li jdawru wiççhom inna˙a l-o˙ra, rajtu b˙ala eΩempju sabi˙ ta’ bniedem perfett. Robert Aloisio 31

Apprezzament

Victor Delicata (1927-2012) Victor Delicata kien it-tielet Ìeneral tas-Soçjetà u l-a˙˙ar Superjur Ìenerali mag˙Ωul ad vitam f’elezzjoni li saret f’Lulju 1983 u li fiha ˙adu sehem ilmembri kollha tas-Soçjetà, skont kif kien stipulat fir-Regola dak iΩ-Ωmien. Sa mill-1971 hu kien l-Assistent tas-Superjur Ìenerali Francesco Saliba. Victor twieled l-Isla fil-25 ta’ Mejju 1927, fi ˙dan familja numeruΩa li minnha ˙ar©u diversi vokazzjonijiet, fosthom saçerdot ÌiΩwita, tliet sorijiet Missjunarji Fran©iskani ta’ Marija (FMM) u diversi Soçji Museumini, li tnejn minnhom baqg˙u sal-mewt: hu u ˙uh John. Huwa ˙a l-edukazzjoni tieg˙u fl-iskola tal-Frères u mbag˙ad ˙adem fin-negozju tal-familja John Delicata & Sons, fejn spikka g˙allonestà u l-qalb tajba tieg˙u. Hu kien inkorporat Soçju f’Ìunju 1945. G˙amel Ωmien twil b˙ala Prefett u Kultur fil-Qasam ta’ Fleur-de-Lys (St Mary Street), u minn ta˙t idejh ˙ar©u ˙afna vokazzjonijiet g˙as-Soçjetà, fosthom l-ex-Superjuri mejtin Abel Giglio u Joseph Sammut. Fl-1952 ©ie ma˙tur Superjur tal-Qasam ta’ Óal Balzan u dam f’dik il-kariga sal-1980. Kien l-ewwel wie˙ed li g˙amel uΩu kbir tal-vann biex kuljum, f’xita jew bnazzi, ji©bor it-tfal minn in˙awi mbeg˙din millQasam. It-tfal li kienu jin©abru fl-istages kienu j˙abirku biex ikunu fil-˙in miftiehem ˙alli ma j˙alluhx jistenna. Huwa mbag˙ad kien jer©a’ jwassalhom lura, bla ma qatt talab sold lil ˙add g˙all-ispejjeΩ kbar li kien jag˙mel.

Minkejja l-˙afna xog˙ol li kellu b˙ala Superjur ta’ Qasam, hu ˙abrek kemm fela˙ biex ixettel il-MUSEUM fi r˙ula u postijiet fejn kien g˙ad ma hemmx. U arah isuq l-Opel Record Station-Wagon griΩa jew ilvann Volkswagen filg˙axijiet u jifta˙ diversi frieg˙i tas-Soçjetà. Din l-attività kompliet tikber wara li spiçça minn Superjur tal-Qasam ta’ Óal Balzan min˙abba li kien in˙atar Assistent Superjur Ìenerali. Fost il-frieg˙i li feta˙ ta’ min isemmi b’mod speçjali dik ta’ San Ìwann fil-bidu tas-sebg˙inijiet fejn hu ˙adem ˙afna u ˙abrek ukoll b’sagrifiççji personali biex jinbena lokal xieraq b˙ala dar tad-duttrina. Frieg˙i u Oqsma o˙ra li jafu l-bidu tag˙hom lit-t˙abrik tas-Superjur Victor huma dawk tal-Mellie˙a, Burmarrad, l-Oratorju ta’ Birkirkara, St Andrew’s u l-Im©arr.

Fi Ωmienu wkoll da˙let fis-se˙˙ ir-Regola m©edda (2 ta’ Frar 2003) kif approvata filKapitlu Ìenerali tal-1999. Imma bla dubju l-aqwa ©rajja li se˙˙et matul it-tmexxija tieg˙u kienet il-kanonizzazzjoni talFundatur f’Ìunju 2007. Is-Superjur Delicata kien bniedem ta’ fidi kbira, iddedikat kollu kemm hu g˙at-tixrid tas-Saltna ta’ Alla. Kellu umiltà kbira u qatt ma kien jippretendi xejn g˙alih innifsu. Mhux ta’ b’xejn li n-nies kienet t˙ares lejh b˙ala bniedem ta’ Alla u ta’ spiritwalità kbira. Kien devot kbir tal-Quddiesa. Ma kienx jikkuntenta b’Quddiesa wa˙da kuljum, imma kien jipprova jisma’ minnhom kemm kien jippermettilu l-˙in. Fl-a˙˙ar snin ta’ ˙ajtu ©ieli sama’ mhux inqas minn erba’ Quddisiet fl-istess jum. Fil-Kon-Katidral ta’ San Ìwann kien ukoll lettur u jmexxi l-kant.

Victor kien devot ˙afna tal-Ver©ni Mbierka u speçjalment tar-RuΩarju. Kont tarah dejjem bil-kuruna f’idu jitolbu minn ta˙t l-ilsien. Meta kien ikun se jie˙u xi deçiΩjoni importanti, per eΩempju l-ftu˙ ta’ Qasam ©did fl-esteru, arah imur jitlob quddiem ixxbieha tal-Madonna g˙ad-dawl tag˙ha. Ìieli mar jitlob fis-Santwarju ta’ Pinu. Kien jispikka fih spirtu pastorali. Ma kienx jitlef okkaΩjoni wa˙da biex jg˙allem. B’gost kbir kien jaççetta jag˙mel konferenzi, anki dawk li kienu jsiru filg˙odu fid-djar talanzjani, bla ma jiddejjaq i˙alli minn fuq ix-xog˙ol tieg˙u. Kif osserva wie˙ed minn ˙utu: “Kien kollu kemm hu ddedikat g˙allMUSEUM, li g˙alih kien ji©i qabel kollox.” L-appostolat tat-tag˙lim wettqu kemm bilkelma ˙afifa li kellu, kif ukoll permezz talkitba. Kien jemmen ˙afna fil-kitba stampata. G˙al ˙afna snin kien jikteb b’mod anonimu

B˙ala Superjur Ìenerali hu ˙abrek biex iwettaq ix-xenqa tal-Fundatur imfissra fissigla M.U.S.E.U.M. u ˙adem kemm fela˙ biex is-Soçjetà tixtered barra minn xtutna. Sal-1982, minbarra fil-gΩejjer tag˙na, isSoçjetà kienet tinsab biss fl-Awstralja, imma fl-1983 bit-t˙abrik tieg˙u hija tat bidu g˙all˙idma fis-Sudan, g˙all-ewwel f’El Obeid u mbag˙ad f’Khartoum. Aktar tard bdiet flIngilterra - Londra (1988), fil-Kenja - Ruiru u Mpeketoni (1990), fl-Albanija - Korçe (1993) u l-Perù - Lurin (2003). Minkejja li s-safar ma tantx kien g˙al qalbu, biex jaqdi dmiru ta’ Superjur Ìenerali huwa Ωar l-Awstralja u l-Oqsma kollha fl-esteru, xi w˙ud minnhom aktar minn darba.

Kalendarju Museumin

Jannar - Frar 2013

G˙ajnuna g˙all-Assenjatur

artiklu f’kull ˙ar©a tal-Kalendarju Museumin. U wara li n˙atar Superjur Ìenerali kien jindirizza kitba lill-membri f’kull ˙ar©a, anzi f’sena minnhom anki Ωew© artikli kull ˙ar©a. Dan biex ma nsemmux il-˙afna korrispondenza, speçjalment mas-Soçji li kienu f’xi Qasam fl-esteru. Kellu ˙afna g˙al qalbu l-proverbji u l-aneddoti qosra b’tag˙lima spiritwali, u arah jikkwota minnhom mhux biss filkonferenzi imma wkoll ma’ min jinzerta jieqaf ikellmu. Kien i˙obb ukoll jirrakkonta xi çajta. Diversi kienu wkoll ifittxuh g˙all-pariri jew biex ikellmuh fuq problemi reli©juΩi. Darba ra©el, li kien tilef il-fidi u li kien jara l-impenn kbir tas-Superjur b’tant sagrifiççji personali biex jg˙ix il-vokazzjoni tieg˙u, qallu: “Issa jmissu wara l-mewt ma hemm xejn, u allura tkun ˙lejt ˙ajtek g˙alxejn!” G˙al dan il-kliem kien pront wie©bu: “U jekk hemm, ara fiex se ssib ru˙ek inti!” Kien jemmen, u dan irrepetih min jaf kemm-il darba, li Soçju ma jsirx membru g˙all-Qasam tieg˙u biss, imma g˙andu jkun dejjem lest li jmur bil-qalb kull fejn ji©i mitlub jag˙mel l-appostolat Museumin. Fil-bidu tas-sena 2009 ˙abbar li kien se jirriΩenja minn Superjur Ìenerali. Uffiçjalment hu spiçça mill-kariga f’nofs ilKapitlu Ìenerali, l-Erbg˙a 15 ta’ April 2009, wara li kien ilu jmexxi s-Soçjetà ftit inqas

minn 26 sena. Skont kif fisser lill-©urnalist li intervistah, minkejja li kien elett ad vitam, hu ˙a dak il-pass min˙abba l-età avvanzata tieg˙u u g˙ax iç-çirkustanzi wrew li hekk kien jaqbel jag˙mel. Qal ukoll li b’dankollu kien bi ˙siebu jkompli jkun membru attiv fil-MUSEUM. “Il-vokazzjoni tieg˙i kienet li ng˙allem. In˙oss li g˙amilt il-parti tieg˙i. Jiena fer˙an li g˙amilt dak li ˙assejt li kelli nag˙mel.” (The Times, 15.04.2009) Dawk kollha li jafuh sew jistg˙u jaffermaw din l-istqarrija tieg˙u. Lejn l-a˙˙ar snin ta’ ˙ajtu, l-età u l-mard bdew jag˙mlu tag˙hom, imma hu xorta xtaq kieku jibqa’ sejjer bir-ritmu ta’ qabel. Óassha ˙afna meta ma setax jibqa’ jsuq il-karrozza b˙al qabel, imma biex ma jinqatax mill-Qasam hu talab lill-membri biex iwassluh mill-Mosta lejn San Ìwann u mbag˙ad lura. Xtaq jibqa’ b’idejh fuq ilmo˙riet sal-a˙˙ar. Lejlet li miet hu attenda g˙all-a˙˙ar darba fil-Qasam ta’ San Ìwann li tant kien g˙al qalbu. Il-Mulej sejja˙lu fi ˙danu f’xi l-erbg˙a u nofs ta’ filg˙odu talÓadd 2 ta’ Diçembru fl-g˙omor ta’ 85 sena. Il-funeral sar nhar it-Tlieta 4 ta’ Diçembru fil-knisja parrokkjali tal-Mosta u mexxa l-konçelebrazzjoni l-Isqof Mons. Charles J. Scicluna. Ikkonçelebraw mieg˙u l-Arçisqof Emeritu Mons. ÌuΩeppi Mercieca u g˙add ta’ saçerdoti. Mhux li kien li l-membri kollha Museumini j˙abirku biex ikollhom l-istess dedikazzjoni u ˙e©©a tas-Superjur Victor Delicata.

Il-PaÌna tax-Xahar fis-sena 2013 Fl-ewwel sitt xhur tas-sena se nuΩaw ilktieb Ftu˙ il-Qalb (Talb ta’ San Ìor© Preca) - it-Tielet Ktieb. G˙al Lulju u Awwissu se nag˙mlu uΩu mir-Rivista Dun Ìor© (Nru 12) ippubblikata fis-sena 2012 u se naqraw “IlLuçerna tal-Óajja”, kitba bikrija ta’ Dun Ìor©. F’Settembru u Ottubru se jsir qari millktieb Is-Santwarju tal-Volontà ta’ Alla, filwaqt li f’Novembru u Diçembru se naqraw parti mill-ktieb TeΩor ta’ Missirijietna.

Niftakru li l-Pa©na tax-Xahar kienet ˙afna g˙al qalb il-Fundatur u dak iΩ-Ωmien li introduçieha (qabel it-Tieni Gwerra Dinjija) kien kiteb il-kotba apposta g˙ax-xhur relattivi li dawn baqg˙u jintuΩaw sal-a˙˙ar tas-snin sebg˙in tas-seklu l-ie˙or. Wara dan iΩ-Ωmien beda jsir uΩu minn kotba o˙rajn tal-Fundatur u b’hekk l-orizzont tal-kitbiet tieg˙u twessa’ u dawn saru iΩjed mag˙rufin mill-membri.

Ma’ kull ˙ar©a tal-Kalendarju Museumin ser in©ibu d-dettalji ta’ kif g˙andu jsir dan ilqari. G˙alhekk wie˙ed g˙andu jara u jsegwi n-noti fejn hemm imniΩΩla l-Pa©na taxXahar.

G˙alkemm il-Pa©na tax-Xahar illum m’g˙adhiex issir kuljum, wie˙ed iΩda g˙andu jifhem l-importanza tag˙ha u, jekk it-tag˙lim inxebbhuh mal-ikel, il-Pa©na g˙andha sservina b˙ala deΩerta, qisha dik li t˙allilek tog˙ma tajba fl-a˙˙ar talAssenjatur.

Wie˙ed jista’ jinnota li m’a˙niex nassenjaw qari fit-tul, anzi qari li xi kultant jista’ jidher qasir ˙afna. Dan qed nag˙mluh bi skop. L-ewwelnett biex min jaqra bejn sentenza u o˙ra j˙alli pawsa Ωg˙ira ˙alli s-semmieg˙a jistg˙u jirriflettu ftit fuq dak li jkunu semg˙u u t-tieni biex min wara l-qari jixtieq jag˙mel xi riflessjoni fuq xi ˙a©a li tkun laqtitu jista’ jag˙mel dan, dejjem fil-qosor kemm jista’ jkun.

Il-kitbiet ta’ Dun Ìor© huma mimlijin bi ˙sibijiet tassew spiritwali u jitolbu mhux biss smig˙ tal-widnejn iΩda fuq kollox smig˙ tal-qalb. Il-kelma smig˙ fil-Malti g˙andha wkoll is-sens ta’ ubbidjenza. U l-ubbidjenza g˙all-kelma ta’ Alla mwassla lilna bl-istil ta’ Dun Ìor© g˙andha tag˙mlilna ˙afna ©id. Ìor© Borg

John Formosa

Kalendarju Museumin

Jannar - Frar 2013

G˙ajnuna g˙al-Laqg˙at Bibliçi

Il-QagÓda Biblika

Il-Lectio Continua

1. Matul is-sentejn li g˙addew numru ta’ Oqsma taw xejra ©dida lill-mod kif issir il-Qag˙da. O˙rajn baqg˙u jag˙mluha b˙al qabel. Il-Kummissjoni rçeviet diversi kummenti fuq il-Qag˙dat. 2. Wara li xi w˙ud ikkummentaw li çerti siltiet qed ikunu tqal, minn din issena qeg˙din ner©g˙u nassenjaw millEvan©elju. U se nibdew mill-Evan©elju ta’ San Mark. Huwa l-istess Van©elu li qeg˙din jittrattaw il-Kandidati firResponsorju. Dan se jkun dejjem fit-tieni Sibt tax-xahar. Fl-ewwel Sibt se jibqa’ jkollna Salm. FiΩ-Ωew© Sibtijiet l-o˙ra jsiru Qag˙dat mill-Atti tal-Appostli u mill-Ittri ta’ San Pawl. 3. Billi jid˙lu wkoll l-Aspiranti g˙allQag˙da, il-Qag˙da g˙andha ti©i assenjata lil dawk il-membri li jafu jqanqlu lill-preΩenti g˙ar-riflessjoni u jg˙inuhom jitolbu. G˙adna rridu nitg˙allmu nitolbu, jew nitg˙allmu nitolbu a˙jar. 4. Il-Qag˙da hija laqg˙a ta’ talb, g˙alhekk irridu nid˙lu g˙alija b’˙afna ©abra. M’g˙andhiex tie˙u s-sura ta’ comprehension test, tifsir fit-tul jew tfettiq fejn insibu t-tag˙limiet. G˙andna n˙allu l-kelma ta’ Alla tkellimna iΩjed milli nitkellmu a˙na. 5. Preferibbilment g˙andha ssir fi prayer room, imma jekk fil-Qasam m’hemmx irridu no˙olqu set-up sabi˙ u adatt. Finnofs tal-kamra g˙andu jkun hemm ilBibbja miftu˙a u l-blandun, jekk jista’ jkun imΩejnin bil-fjuri.

6. F’xi waqtiet tista’ tintuΩa muΩika strumentali fl-isfond li tkompli to˙loq atmosfera ta’ ©abra u jista’ jitkanta xi innu, imbasta jkun adatt. 7. Fil-bidu tal-Qag˙da min ikun qed imexxi jista’ jag˙mel introduzzjoni li biha jipprepara lill-membri jid˙lu filpreΩenza ta’ Alla. Din tista’ tinkludi eΩerçizzji ta’ kif noqog˙du bilqieg˙da, kontroll tan-nifs u awareness g˙all˙sejjes. Dan kollu m’g˙andux jie˙u fittul u g˙andu jservi biss ta’ g˙ajnuna prattika biex wie˙ed jiddisponi ru˙u g˙at-talb. 8. Min jaqra s-silta g˙andu jag˙mel dan fi spirtu ta’ ©abra, b’vuçi soda u çara, iΩda m’g˙andux jg˙ajjat jew jiddramatizza ΩΩejjed. M’g˙andux jaqra jg˙a©©el iΩda b’mod ippawsat u riflessiv. Minna˙a tieg˙u s-Servjent jag˙mel xi riflessjonijiet sempliçi fuq is-silta bla ma jid˙ol f’dettalji Ωejda.

1. Ninsabu fit-tielet sena li fiha qeg˙din naqraw l-Iskrittura mill-bidu tag˙ha. Din is-sena ntemmu l-ktieb tal-EΩodu u nibdew dak tal-Levitiku. Billi l-a˙˙ar parti tal-EΩodu u l-parti l-kbira talLevitiku huma li©ijiet, m’a˙niex se naqraw il-kotba s˙a˙ flimkien. Is-siltiet li se jinqabΩu se nassenjawhom biex jinqraw fil-privat. 2. Il-Lectio Continua se tibqa’ tkun assenjata fit-tieni u r-raba’ Óadd ta’ kull xahar, imma fit-tielet u l-˙ames Óadd se tkun assenjata silta li tinqara privatament. 3. Dan hu eΩerçizzju ta’ talb li matulu dawk li jkunu qed jie˙du sehem jisimg˙u fis-skiet il-qari tal-kelma ta’ Alla. Il-qari g˙andu jsir bla g˙a©la, imma b’mod mexxej. Fejn ikun hemm bΩonn issir spjega ˙afifa, mhux esi©eΩi, biex nix˙tu aktar dawl fuq is-silta.

(Din m’g˙andhiex tie˙u iktar minn 20 minuta.) 4. Waqt il-laqg˙a kull membru g˙andu jkollu f’idejh kopja tal-istess edizzjoni tal-Iskrittura. Il-membri ma jikkummentawx u ma jsibux tag˙limiet, imma wara ftit ˙in ta’ skiet ikunu mistiedna jirrepetu kelma, fraΩi jew sentenza li tkun laqtithom. Din ilparti ddum madwar 5 minuti. 5. Biex l-Oqsma kollha jkunu qeg˙din jimxu flimkien mal-qari assenjat filKalendarju, nissu©©erixxu li dan isir xorta wa˙da privatament mill-membri li ma jkunux fil-Qasam min˙abba xi kors jew laqg˙a tas-Soçjetà u millmembri tal-Qasam li min˙abba xi attività jew çirkustanza o˙ra ma jkunux jistg˙u jiltaqg˙u.

9. Wara l-membri jer©g˙u jaqraw is-silta we˙idhom fis-skiet. Kul˙add fil-©abra j˙alli l-kelma ta’ Alla ddawwallu ˙ajtu u jara kif xi kelma, vers jew episodju jolqtu lilu. Wara l-membri jkunu mistiedna jaqsmu ma’ xulxin dak li jkunu rriflettew u talbu. Hawn isiru talbiet u riflessjonijiet personali. 10. Fil-Proponiment kull membru jkun mistieden jg˙id kif se j˙alli l-kelma ta’ Alla timpenjah f’xi ˙a©a konkreta u prattika fil-˙ajja tieg˙u ta’ kuljum matul il-©img˙a li tkun ©ejja.

Kalendarju Museumin

Jannar - Frar 2013

Is-Sibt 5 ta’ Jannar 2013

Is-Sibt 12 ta’ Jannar 2013

“Alla tiegÓi, gÓaliex tlaqtni?” (Salm 22 (21))

Bidu tal-ministeru ta’ Ìesù (Mark 1, 9-20)

• Óin fis-skiet (3 minuti): Itlob lill-Mulej jag˙tik il-grazzja li tin˙eles mill-biΩg˙at u li tkun miftu˙ g˙al dak li Hu qed jitlob minnek, li t˙alli lilek innifsek tkun iffurmat u mmexxi mill-Óallieq tieg˙ek li tant i˙obbok. • Talba flimkien: “Spirtu s-Santu Alla, dawwal is-sensi u kebbes il-qalb taliskulari ta’ Ìesù Kristu. Ammen.” • Is-Servjent li se jmexxi l-Qag˙da jg˙id: “Is-Sinjur Ìesù Kristu mag˙na.” Ilmembri jwie©bu: “Lilu unur u glorja g˙al dejjem ta’ dejjem. Ammen.” • Introduzzjoni g˙as-Salm: Salm messjaniku. Talba mill-isba˙ g˙all˙arsien mill-g˙edewwa li tag˙laq b’innu ta’ radd il-˙ajr. Aktarx li dan is-Salm ma sarx mill-ewwel fil-forma li g˙andu llum. L-ewwel taqsima hi lment individwali (2-22); it-tieni hi radd il-˙ajr (23-27); ittielet hi Salm tas-saltna eskatolo©ika (2832). Vers 24 juri li s-Salm kien addattat g˙all-uΩu litur©iku, forsi g˙ax il-bniedem batut hu xhieda ta’ Israel b˙ala l-Qaddej ta’ Ja˙weh (Is 52; 53). G˙alhekk ukoll dan is-Salm juri l-Messija fi tbatijietu u bi kliem çar i˙abbar xi punti tal-Passjoni ta’ Kristu (ara Mt 27, 35; Mk 15, 34; Ìw 19, 24; Lhud 2,12). Minn fuq is-salib Ìesù esklama l-ewwel vers ta’ dan is-Salm (Mt 27, 46).

• Wie˙ed mill-membri jaqra s-Salm. • Esi©eΩi ˙afifa (5 minuti). • Is-Salm jista’ jer©a’ jinqara f’kor li jalterna. Importanti li jinqara fi spirtu ta’ talb. • Talb personali (15-il minuta): Il-membri jistg˙u jo˙or©u mill-kamra fejn tkun qed issir il-Qag˙da. L-importanti li wie˙ed isib post komdu biex jitlob. Kull membru g˙andu jer©a’ jaqra s-Salm bil-mod, jieqaf fuq dik il-kelma, fraΩi, sentenza, eçç. li tolqtu biex i˙alli lis-Sinjur Alla jkellmu. • Talb flimkien (10 minuti): Il-membri g˙andhom jaqsmu ma’ xulxin irriflessjonijiet u t-talbiet li jkunu g˙amlu wa˙edhom. • Kant: Innu ta’ tif˙ir. • Proponiment: Ftit ˙in fis-skiet biex ilmembri jag˙mlu proponiment personali. Wara, dak li nkunu pproponejna naqsmuh ma’ xulxin. Nota: Importanti li waqt il-Qag˙da jin˙oloq ambjent ta’ talb.

Punti ta’ g˙ajnuna g˙ar-riflessjoni mis-Servjent: • L-espressjoni “Ibni l-ma˙bub” (v.11) ©ejja minn Salm 2, 7 u Isaija 42, 1 u turi li l-missjoni ta’ Ìesù kellha tkun ta’ tbatija u qadi. • Id-“deΩert” hu dak ta’ Ìuda u l-post tat-tentazzjoni skont tradizzjoni antika kienet l-g˙olja Qarantal, xi 400 metru fuq il-Ba˙ar il-Mejjet. • V.13b jista’ jkun alluΩjoni g˙al Adam fil-©nien tal-G˙eden, g˙ax il-Messija kellu jkun jixbhu u j©ib mieg˙u s-sliem tal-bidu (Isaija 11, 1-9). • V.15 ifisser li s-Saltna ta’ Alla tikkonsisti f’metanoia, bidla s˙i˙a spiritwali li sse˙˙ permezz tal-fidi fl-A˙bar it-Tajba ta’ Ìesù u mhux fil-qawmien tas-saltna temporali ta’ David kif kienu jistennew il-Lhud. • Il-“Ba˙ar tal-Galilja” (v.16) huwa filfatt g˙adira kbira qalb l-g˙oljiet, 208 metri ta˙t il-livell tal-Ba˙ar Mediterran. G˙andha forma ta’ arpa, twila 21 kilometru u wiesg˙a 16. • V.19-20 juru li s-sej˙a ti©i ming˙and l-Img˙allem li jag˙Ωel lil min irid. Imma je˙tie© li wie˙ed jilqa’ s-sej˙a, li j˙alli dak li hu g˙al qalbu u jimxi wara l-Img˙allem. G˙ajnuna g˙ar-riflessjoni personali fis-skiet • Jekk id-dixxipli juruk x’ji©ifieri “indem u emmen”, inti fejn tinsab? G˙adek tistad? Fost il-©img˙a tistad u l-weekends

Kalendarju Museumin

Jannar - Frar 2013

tqattag˙hom ma’ Ìesù? G˙adek ma ddeçidejtx? G˙aliex? • X’ifisser Ìesù g˙alik? • Lilek f’liema “deΩert spiritwali” bag˙tek Ìesù? Hawn il-membri jaqsmu ma’ xulxin irriflessjonijiet u t-talb li jkunu g˙amlu we˙idhom. Proponiment Nipproponu li bla telf ta’ Ωmien in˙allu x-xbiek warajna u nimxu wara Ìesù, jekk tassew irridu nsiru sajjieda tal-bnedmin.

Is-Sibt 19 ta’ Jannar 2013

Is-Sibt 2 ta’ Frar 2013

Il-grazzja spiritwali ta’ Kristu (Efesin 1, 1-23)

“Il-Mulej hu r-ragÓaj tiegÓi” (Salm 23 (22))

Punti ta’ g˙ajnuna g˙ar-riflessjoni mis-Servjent: • L-istudjuΩ William Barclay isejja˙ din l-ittra “r-Re©ina tal-Epistoli” u l-poeta Samuel Taylor Coleridge isej˙ilha “the divinest composition of man”. • Jag˙mel tajjeb is-Servjent jekk jikkonsulta kummentarju tajjeb ta’ din l-ittra. Nissu©©erixxu L-Ittri ta’ Pawlu mill-Óabs (1994) ta’ Patri Guido Schembri. • San Pawl jibda din l-ittra b’dossolo©ija (tif˙ir), lista ta’ grazzji spiritwali li jinsabu fi Kristu. Din hi maqsuma fi tlieta. Fl-ewwel taqsima (v. 4-6) nsibu l-grazzji li g˙andhom x’jaqsmu malMissier, kif Hu g˙aΩilna fi Kristu, ippredestinana g˙all-adozzjoni b˙ala wliedu. Fit-tieni (v. 7-12) nsibu l-grazzji li g˙andhom x’jaqsmu mal-Iben: ilfidwa b’demmu, il-ma˙fra tad-dnubiet u dak li writna. Fit-tielet (v.13-14) insibu dawk li g˙andhom x’jaqsmu malIspirtu, kif a˙na ssi©illati bl-ispirtu talweg˙da, u kif hu jservi ta’ rahan tal-wirt tag˙na. L-iktar kelma importanti f’din is-silta hija «fih» li turi kif il-grazzji ji©u kollha permezz ta’ Kristu u jitgawdew minn dawk kollha li jinsabu fih. • L-a˙˙ar nofs tal-kapitlu huwa l-ewwel minn Ωew© talbiet li San Pawl g˙andu f’din l-ittra. It-talba hija li l-Efesin jiddawlu, jibdew jifhmu iΩjed. Huwa jixtieqhom isiru jafu lil Alla b’mod iktar s˙i˙, isiru jafu x’inhi t-tama tas-sej˙a tag˙hom u x’wirt glorjuΩ qed jistennew (15-19).

G˙ajnuna g˙ar-riflessjoni personali fis-skiet • X’tista’ tibdel fl-istil ta’ ˙ajtek biex din tkun iktar g˙at-tif˙ir tal-glorja ta’ Alla? • X’jog˙©bok l-iktar fir-relazzjoni li Alla g˙andu mieg˙ek? • Kif tinbidel kieku kull ©img˙a l-grupp tal-Assenjatur kellkom titolbu versi 17 sa 19 g˙al xulxin? Ippruvaha u ara! Hawn il-membri jaqsmu ma’ xulxin irriflessjonijiet u t-talb li jkunu g˙amlu we˙idhom. EΩerçizzju tal-Fundatur • Taf inti xejn li kull min hu qaddis g˙andu fih l-Ispirtu ta’ Alla? • Qatt smajt li Alla huwa m˙abba u min jibqa’ fl-im˙abba jibqa’ f’Alla u Alla fih? • Jidhirlek li int qaddis meta f’qalbek tmaqdar lill-proxxmu u meta tasal li twe©©ag˙lu qalbu? • Tixbah inti xejn lil Alla fl-eΩerçizzju talopri tal-˙niena, speçjalment fil-ma˙fra tal-g˙edewwa tieg˙ek? • Ta˙seb int li l-ispirtu tal-qaddisin mhux fuq punt wie˙ed: il-kmandament tasSinjur “˙obbu lil xulxin”? • Tasal int li tifhem li l-virtujiet kollha jissolidaw ru˙hom biss fuq l-im˙abba? Proponiment Nipproponu li nidderie©u ru˙na biss flispirtu tal-im˙abba, b’attenzjoni serja fuq fommna li ma noffendu lil ˙add, fuq qalbna li nissaportu lil kul˙add u fuq ˙sibijietna li ma ni©©udikaw lil ˙add.

Kalendarju Museumin

• Óin fis-skiet (3 minuti): Itlob lill-Mulej jag˙tik il-grazzja li tin˙eles mill-biΩg˙at u li tkun miftu˙ g˙al dak li Hu qed jitlob minnek, li t˙alli lilek innifsek tkun iffurmat u mmexxi mill-Óallieq tieg˙ek li tant i˙obbok. • Talba flimkien: “Spirtu s-Santu Alla, dawwal is-sensi u kebbes il-qalb taliskulari ta’ Ìesù Kristu. Ammen.” • Is-Servjent li se jmexxi l-Qag˙da jg˙id: “Is-Sinjur Ìesù Kristu mag˙na.” Ilmembri jwie©bu: “Lilu unur u glorja g˙al dejjem ta’ dejjem. Ammen.” • Introduzzjoni g˙as-Salm: Fiduçja kbira f’Alla li hu mxebbah ma’ rag˙aj li jie˙u ˙sieb in-nag˙a© tieg˙u u ma’ wie˙ed li j˙ejji mejda b’ikel bnin. Salm mill-isba˙ li jfisser tajjeb il-˙arsien u l-providenza ta’ Alla. • Taqsim: (a) 1-4: Ir-rag˙aj it-tajjeb ma j˙alli n-nag˙a© tieg˙u nieqsa minn xejn, u huma rashom mistrie˙a sakemm ikunu mieg˙u. (b) 5: Il-mejda m˙ejjija, tixbiha o˙ra tal-im˙abba ta’ Alla. (c) 6: Is-Salmista jserra˙ rasu fuq it-tjieba ta’ Alla. • Wie˙ed mill-membri jaqra s-Salm. • Esi©eΩi ˙afifa (5 minuti) • Is-Salm jista’ jer©a’ jinqara f’kor li jalterna. Importanti li jinqara fi spirtu ta’ talb.

Jannar - Frar 2013

• Talb personali (15-il minuta): Il-membri jistg˙u jo˙or©u mill-kamra fejn tkun qed issir il-Qag˙da. L-importanti li wie˙ed isib post komdu biex jitlob. Kull membru g˙andu jer©a’ jaqra s-Salm bil-mod, jieqaf fuq dik il-kelma, fraΩi, sentenza, eçç. li tolqtu biex i˙alli lis-Sinjur Alla jkellmu. • Talb flimkien (10 minuti): Il-membri g˙andhom jaqsmu ma’ xulxin irriflessjonijiet u t-talbiet li jkunu g˙amlu wa˙edhom. • Kant: Innu ta’ tif˙ir. • Proponiment: Ftit ˙in fis-skiet biex ilmembri jag˙mlu proponiment personali. Wara, dak li nkunu pproponejna naqsmuh ma’ xulxin. Nota: Importanti li waqt il-Qag˙da jin˙oloq ambjent ta’ talb.

Is-Sibt 9 ta’ Frar 2013

Is-Sibt 16 ta’ Frar 2013

Ìesù jfejjaq (Mark 1, 21-34)

Xmun is-SaÓÓar (Atti 8, 1-25)

Punti ta’ g˙ajnuna g˙arriflessjoni mis-Servjent: • Ìesù g˙amel minn Kafarnahum (v.21) iç-çentru tal-predikazzjoni tieg˙u. Hemm Pietru kellu d-dar tieg˙u. Kienu jin©emg˙u ˙afna nies g˙ax kienet filVia Maris, it-Triq tal-Ba˙ar li tg˙aqqad is-Sirja malE©ittu. • Hu u jirreferi g˙al Ìesù, Mark juΩa l-verb “kien jg˙allem” 15-il darba u n-nom “tag˙lim” 5 darbiet. • Hawn g˙andna l-ewwel eΩorçiΩmu (v.23) ta’ Ìesù. Mark irid juri lil Ìesù aqwa mix-xitan. Ìesù huwa s-“setg˙ani” li fuqu kien tkellem il-Battista. • F’v.25 jidher g˙all-ewwel darba s-“sigriet messjaniku”. Fil-bidu talministeru tieg˙u Ìesù ma kienx irid li x-xjaten u n-nies ixandru s-setg˙a tieg˙u. Óafna ja˙sbu li Ìesù ma riedx jikkomprometti l-missjoni messjanika tieg˙u fil-bidu tag˙ha billi j©ieg˙el lill-awtoritajiet ja˙sbu li ried jo˙loq xi grupp politiku madwaru. • Mark jinnota li meta Ìesù kien ifejjaq kien ikollu kuntatt fiΩiku ma’ dak li jfejjaq (v.31). Hawn min jara f’dan preludju u t˙ejjija g˙all-qawwa tassagramenti. • Li l-belt kollha resqet quddiem id-dar (v.33) hija iperbole, esa©erazzjoni letterarja, li tfisser “˙afna nies”.

G˙ajnuna g˙ar-riflessjoni personali fis-skiet • X’awtorità g˙andu Ìesù fil-˙ajja tieg˙ek? • Liema xitan irid ikeççi minn ©o fik biex l-awtorità tieg˙u tikber fik? • T˙allih lil Ìesù jmiss l-u©ig˙ tieg˙ek? Meta ˙allejtu, x’©ara fik? • Qatt esperjenzajt il-fejqan ta’ Ìesù? Hawn il-membri jaqsmu ma’ xulxin irriflessjonijiet u t-talb li jkunu g˙amlu we˙idhom. Proponiment Nipproponu li l-awtorità ta’ kliemna ma tistrie˙x fuq il-˙ila tag˙na imma fuq l-awtorità tal-kelma ta’ Kristu, li ççaqlaq u tg˙a©©eb lil min jismag˙ha.

Kalendarju Museumin

Punti ta’ g˙ajnuna g˙ar-riflessjoni mis-Servjent: • Xmun kien sa˙˙ar mis-Samarija u n-nies kienu jg˙idu li huwa kien ilqawwa ta’ Alla li tissejja˙ kbira. IsSamaritani li kienu jemmnu fih telquh meta Filippu xandrilhom l-Evan©elju. Xmun tg˙ammed ukoll, imma milli jidher aktar kien bil-˙sieb li jitg˙allem ming˙and Filippu kif jag˙mel g˙e©ubijiet akbar mis-s˙arijiet li kien jag˙mel. • Billi Filippu kien djaknu ma setax jamministra s-Sagrament tal-GriΩma. G˙alhekk ©ew Pietru u Ìwanni u amministraw dan is-sagrament. InniΩla tal-Ispirtu s-Santu kienet i©©ib mag˙ha ˙afna doni b˙alma huma dawk tal-ilsna, tal-estasi, tal-profezija u o˙rajn. Xmun ried jixtri din is-setg˙a li kienet aqwa mis-s˙arijiet tieg˙u u offra l-flus lill-Appostli. Pietru çanfru b’qawwa kbira iΩda weg˙du li jekk jindem Alla ja˙firlu. G˙ajnuna g˙ar-riflessjoni personali fis-skiet • B’liema spirtu qeg˙din inwettqu l-appostolat tag˙na? • X’qeg˙din infittxu fl-appostolat: ilglorja ta’ Alla jew dik tag˙na nfusna? • Qatt irriflettejna li n-nuqqas ta’ intenzjoni retta fl-appostolat jista’ jo˙loq ˙afna diffikultajiet, kemm

Jannar - Frar 2013

g˙alina u kemm g˙all-o˙rajn li na˙dmu mag˙hom? • Nipproponu xejn li meta ni©bdu l-attenzjoni lil xi ˙add ta’ xi ˙a©a li mhix sejra sewwa, nag˙mlu dan bilg˙aqal u bil-karità? Hawnhekk il-preΩenti jo˙or©u talbiet, tag˙limiet u riflessjonijiet o˙ra mis-silta. EΩerçizzju tal-Fundatur • Qatt ˙sibt li ming˙ajr intenzjoni retta wie˙ed jasal biex ifittex dejjem lilu nnifsu? • PerswaΩ inti xejn li l-bniedem qatt ma jag˙mel xejn g˙al xejn? • Ìieli ˙sibt li ta˙t il-kappa tal-virtù jista’ jkun hemm intenzjonijiet anqas nobbli u anki ˙Ωiena? • Taf inti xejn kemm in-natura tag˙na tfittex f’kollox lilha nnifisha? • Qatt irriflettejt li l-kuntrarju jikxef jekk hemmx intenzjoni retta? • Tifhem inti kemm ma jkunx hemm intenzjoni retta f’min jindem millaffarijiet it-tajba li jkun g˙amel peress li ma jkun ˙a minnhom l-ebda gwadann personali? Proponiment Nipproponu li nag˙mlu l-˙ila tag˙na sabiex inkunu koerenti mag˙na nfusna u dejjem infittxu l-verità u ma naqg˙ux flinganni.

Is-Sibt 23 ta’ Frar 2013

Irtir g˙ax-xahar ta’ Frar 2013

Id-don ta’ Alla (Efesin 2, 1-10)

Bniedem ta’ fidi - jgÓaddi mill-prova “Alla ried i©arrab lil Abraham u qallu: ‘Abraham!’ U hu wie©bu: ‘Hawn jien!’ U qallu: ‘Aqbad lil ibnek il-wa˙dieni, li inti t˙obb, lil IΩakk, u mur lejn l-art ta’ Morija, u hemm offrih b’sagrifiççju tal-˙ruq ...’ ” (Ìen 22, 1-2)

Punti ta’ g˙ajnuna g˙ar-riflessjoni mis-Servjent: • F’kap 1, vers 19, San Pawl kien wera x-xewqa li l-Efesin jag˙rfu “x’inhu l-kobor bla qies tas-setg˙a tieg˙u fina li emminna” u issa jfakkarhom kif kienu mejta min˙abba d-dnub imma saru ˙ajjin fi Kristu. Issa qeg˙din “fis-smewwiet ma’ Kristu Ìesù” biex Alla juri “l-g˙ana bla qies tal-grazzja tieg˙u” fiΩ-Ωminijiet li ©ejjin. Dan kollu Alla g˙amlu bl-im˙abba, bil-grazzja u bil-˙niena tieg˙u. G˙alkemm il-fidi tag˙hom kienet me˙tie©a, dan ma kienx bis-sa˙˙a tal-opri tag˙hom “biex ˙add ma jifta˙ar”. Ir-riΩultat a˙˙ari huwa li huma n˙alqu fi Kristu biex jag˙mlu l-opri tajba, kif Alla ppjana minn qabel. G˙ajnuna g˙ar-riflessjoni personali fis-skiet • Spiritwalment inti kif t˙ossok? Iktar mejjet milli ˙aj?

• •

G˙aliex? X’˙ejja Alla g˙alik li tkun u li tag˙mel? Hawn il-membri jaqsmu ma’ xulxin irriflessjonijiet u t-talb li jkunu g˙amlu we˙idhom. EΩerçizzju tal-Fundatur • Taf inti xejn li Alla huwa ˙niena? • Qatt osservajt li Alla ma kienx ikun jista’ juri l-˙niena tieg˙u ming˙ajr ilmiΩerji u d-dnubiet tag˙na? • Kif tista’ taqta’ qalbek fuq dnubietek meta l-art kollha hija mimlija bil˙niena ta’ Alla? Proponiment Nipproponu li ng˙idu flimkien ma’ San Pawl: “O profondità tal-g˙erf ta’ Alla! Kemm ˙add ma jista’ jifhem il-©udizzji tieg˙u! Kemm ˙add ma jista’ jsib irkaptu tat-triqat tieg˙u!”

Ósieb: Il-mument tal-prova huwa importanti fil-˙ajja tal-bniedem. Quddiem il-prova l-bniedem jen˙tie© jie˙u deçiΩjoni xierqa u t-twe©iba tieg˙u g˙al din l-istedina ta’ Alla hi l-fidi. “Bil-fidi l-bniedem i˙alli g˙al kollox f’idejn Alla l-intelli©enza u r-rieda tieg˙u u b’ru˙u u ©ismu jag˙ti l-kunsens tieg˙u lil Alla, awtur tar-Rivelazzjoni. L-Iskrittura ssejja˙ ‘ubbidjenza tal-fidi’ din it-twe©iba tal-bniedem lil Alla, li jirrevela lilu nnifsu (ara Rum 1, 5; 16, 26).” (KKK nru.143) Il-fidi ta’ Abraham la˙qet il-quççata tag˙ha meta huwa kien lest biex joffri lil Alla l-eg˙ΩeΩ ˙a©a li kellu, ibnu l-wa˙dieni, waqt li jibqa’ jemmen li Alla xorta wa˙da sejjer iΩomm ilweg˙da li kien g˙amillu li jkun missier ta’ poplu kbir. Quddiem il-prova Abraham ma qag˙adx jitnikker iΩda mas-seb˙ ‘bakkar’ u ‘xedd’ il-˙mar, ‘qatta’ l-˙atab u ‘qam’ u ‘telaq’ (Ìen 22, 3). Óa mieg˙u wkoll ‘in-nar u s-sikkina’ u telqu t-tnejn flimkien (Ìen 22, 6). Quddiem il-prova Abraham opra u opra bil-fidi. Óafna drabi fil-˙ajja tag˙na jkollna nie˙du azzjoni fid-dlam u riskjuΩa. Irid ikollna fidi kbira biex ikollna l-kura©© li nirriskjaw. “Waqt il-prova kollox!” (San Ìor© Preca) Il-KatekiΩmu tal-Knisja Kattolika jg˙idilna li Abraham huwa missier dawk kollha li jemmnu - “L-Ittra lil-Lhud, fil-©ie˙ kbir li

Kalendarju Museumin

Jannar - Frar 2013

tag˙ti lill-fidi ta’ missirijietna, tinsisti b’mod partikulari fuq il-fidi ta’ Abraham. ‘Kienet il-fidi li ©ag˙let lil Abraham jobdi s-sej˙a ta’ Alla, meta dan qallu jmur f’art li kien se jag˙tih b’wirt; u telaq bla ma kien jaf fejn sejjer.’ (Lhud 11, 8; ara wkoll Ìen 12, 1-4). Kienet il-fidi li wasslitu biex jg˙ix b˙ala barrani u frustier fl-art imwieg˙da (ara Ìen 23, 4). U fl-a˙˙arnett kienet il-fidi li wasslet lil Abraham biex joffri b’sagrifiççju lil ibnu l-wa˙dieni.” (KKK nru. 145) L-ewwel att ta’ fidi jrid ikun li Alla lili jafni b’ismi: “Tista’ mara tinsa t-tarbija tag˙ha u ma t˙ennx g˙al bin ˙danha? Imqar jekk din tinsa, jien ma ninsiek qatt. Ara! Naqqaxtek fuq il-keffa ta’ jdejja.” (Is 49, 15-16) Ejjew nitolbu lill-Fundatur tag˙na, San Ìor© Preca, biex f’din il-mixja ta’ fidi b˙alu jkollna l-qawwa u l-kura©© li nie˙du azzjoni. “Il-fidi kollox, uliedi.”  Talb tal-bidu: Proponiment, Tislimiet, Missier Venerabbli, Vot tas-Silenzju, eçç.  Qari tal-Ósieb  Feature: Mid-Dokumenti tal-Konçilju Ekumeniku Vatikan II (5 minuti) - Siltiet minn Perfectae Caritatis (Da˙la/ 2 / 5 / 6 / 8 / 10 / 11)  Silta mill-Bibbja: Ìenesi 22,1-18  Esi©eΩi tas-silta (20 minuta)  Riflessjoni personali fuq is-silta (30 minuta)  Innu: Abram  Waqfa (10 minuti)  Sharing fil-grupp (20 minuta)  Qari mill-kitba tal-Fundatur: It-TeΩor ta’ Missirijietna (minn 1 sa 20)  Dixxiplina

Assenjatur gÓal Jannar - Frar 2013 Dommatika: Lezzjonijiet 174-178: 174. Il-grazzja ta’ Alla fit-Testment il-Ìdid 175. Il-grazzja fis-Santi Padri u l-Ma©isteru 176. Alla jrid li kul˙add isalva 177. Predestinazzjoni, riprovazzjoni u perseveranza 178. Il-gratuwità assoluta tal-grazzja Morali: Lezzjonijiet 174-178: Il-˙akma fuq is-sesswalità u kif wie˙ed jista’ jonqos biha. 174. Il-masturbazzjoni - 4 175. Meta Ω-Ωew© sessi jiltaqg˙u (a) - 5 176. Meta Ω-Ωew© sessi jiltaqg˙u (b) - 6 177. L-omosesswalità u devjazzjonijiet o˙ra -7 178. IΩ-‘Ωwie©’ bejn persuni tal-istess sess - 8 Bibbja: Lezzjonijiet 159-163: 159-163. L-Evan©elji Sinottiçi: KonkluΩjoni Spiritwalità: Il-mistika Storja: Ir-Riforma Protestanta - Ûwingli u Kalvinu Ktieb ta’ Alexander Bonnici: Vol 10, pp. 87111 Kateketika: Kapitli 7 sa 9 L-ambjent tal-laqg˙a Il-parteçipanti Il-qawwa tat-talb Litur©ija: Lezzjonijiet 111-113: 111. Is-Sagrament tad-Dilka tal-Morda 112. Kristu jg˙addi lill-Knisja ftit mis-setg˙a tieg˙u fuq il-mard 113. Id-Dilka tal-Morda tul l-ewwel erba’ sekli

Tag˙lim Soçjali tal-Knisja: Lezzjonijiet 24-27 Rerum Novarum - Nitolbu lil kull Qasam u lil kull Servjent tat-Tag˙lim Soçjali biex jakkwista kopja mil-Librerija Preca talKompendju tat-Tag˙lim Soçjali tal-Knisja maqlub g˙all-Malti riçentement miΩ-ÛÓN. Dan se jibda jkun assenjat fix-xhur li ©ejjin. Attwalità Il-Kostituzzjonijiet Konçiljari Gaudium et Spes u Sacrosanctum Concilium. Fl-okkaΩjoni tal-50 sena mill-ftu˙ talKonçilju qeg˙din nassenjaw id-dokumenti tal-Konçilju. Kull dokument se jie˙u tliet laqg˙at. Il-Kummissjoni se tipprovdi artikli u materjal li jag˙ti ˙arsa ©enerali lejn dawn id-dokumenti vis-a-vis illum. Studji Museumini L-ewwel tliet artikli mill-ktieb Il-Beatu Ìor© Preca ta’ Malta (2001) editjat minn Oliver Friggieri. Pa©na tax-xahar Qari minn Ftu˙ il-Qalb (it-Tielet Ktieb) Konfessjoni tal-Fidi (Invitatorju u 7 espoΩizzjonijiet kull darba). Ara pa©ni 94102. Programmi u Assenjatur Speçjali L-Assenjatur Speçjali g˙all-Festa talKonverΩjoni ta’ San Pawl u l-Programmi Speçjali f’©ie˙ l-Isqfijiet ta’ Malta u G˙awdex jinsabu fil-fuljetti ma˙ru©a millKummissjoni Assenjatur.

Kalendarju Museumin

Assenjatur gÓal Jannar 2013 Omnes Sancti Apostoli - Orate pro nobis. Tul dan ix-xahar is-Soçjetà tal-M.U.S.E.U.M. titqieg˙ed ta˙t il-protezzjoni speçjali talAppostli. Intenzjoni speçjali g˙al-Litanija tal-Arlo©© Li Alla jitfa’ fina l-ispirtu ta’ vera penitenza u jag˙tina Ωmien g˙aliha. Ósieb tax-xahar Ûgur li a˙na bdejna din is-sena, iΩda xejn ma jassigurana li xi ˙add minna ma jkollux f’xi sieg˙a tag˙ha jara l-Wiçç Venerabbli ta’ Ìesù Kristu, im˙allef ©ust, u jieqaf fit-tribunal divin tieg˙u biex minnu jie˙u sentenza rrevokabbli ta’ tgawdija jew ta’ tbatija g˙al dejjem. Kommemorazzjonijiet: 11. S. Antonio Pucci (Prof. 49). 18. S. Ìwann Bosco (Prof. 1). Ta˙ditiet: 18. L-g˙aqda bejn l-Insara: fiex waslet? 28. Il-Knisja u l-Lhud Diskorsi: 22 (G˙awdex) L-Isqof 26 (Malta) L-Arçisqof.

Noti 1. Minn din is-sena qeg˙din ner©g˙u nibdew nassenjaw is-sentenzi fl-Assenjatur. Tajjeb li s-Superjur ifakkar minn ©ranet qabel li ˙a ssir din il-fila li m’g˙andhiex tie˙u iktar minn ˙ames minuti kull darba. Wie˙ed g˙andu jipprova jitg˙allem sentenza ©dida. 2. Minn din is-sena wkoll qeg˙din nassenjaw darbtejn f’xahar dak li qeg˙din insej˙ulu “Qsim ta’ qari”. B’dan qeg˙din nifhmu li s-Soçji u l-Kandidati jaqsmu dak li jkunu qeg˙din jaqraw. Dan jista’ jkun mir-rivisti tas-Soçjetà, rivisti o˙rajn reli©juΩi u kotba u rivisti li g˙alkemm ma jkunux reli©juΩi imma fihom x’tirrifletti. Wie˙ed jista’ wkoll jitkellem fuq xi ˙a©a bis-sens li qara fl-internet. Is-Superjur jista’ jassenja din il-materja lil xi ˙add differenti kull darba, xi ˙add li jkun im˙ejji bi ktieb jew kitba partikulari li wara li jag˙mel l-espoΩizzjoni tieg˙u ta’ x’qara jag˙ti ˙in lill-o˙rajn jg˙idu tag˙hom. 3. Minbarra d-dokumenti konçiljari qeg˙din nassenjaw l-Attwalità darba fix-xahar. Fuq il-website tas-Soçjetà se nag˙tu xi su©©erimenti ©img˙a qabel ma trid issir. 4. Il-Kummissjoni se tipprovdi materjal g˙aΩ-Ωew© ta˙ditiet li hemm assenjati.

Jannar - Frar 2013

Jannar 2013

1. It-Tlieta

Marija Omm Alla (Jum il-Paçi). 15-il posta RuΩarju. ASS: Vaganza. Attribut: Immensità.

2. L-Erbg˙a

S. BaΩilju l-Kbir u S. Girgor Nazjanzenu. ASS: (Sezz. Femm.) Morali; Storja; Pa©na tax-xahar. Attribut: Immutabiltà.

11. Il-Ìimg˙a (S. I©inu). ASS: Qsim ta’ qari; Kommemorazzjoni; Kult tal-Pjagi. Attribut: Ìustizzja. 12. Is-Sibt (S. Margerita Bourgoise). ASS: Qag˙da: Bidu tal-ministeru ta’ Ìesù (Mark 1, 9-20); Prek. 2; Kant: Sliem g˙alik. Attribut: Óniena.

3. Il-Óamis (S. EliΩabetta Anna Seton). ASS: Bibbja; Tag˙lim Soçjali; Kult ta’ Wiçç Kristu. Attribut: Sapjenza. 4. Il-Ìimg˙a (S. Gwerrinu ta’ Sijon). ASS: Spiritwalità; Mansjonijiet; Kult tal-Pjagi. Attribut: Ìustizzja. 5. Is-Sibt (S. Ìwann Nepomuçenu Neumann). ASS: Qag˙da: Kristu qrib il-mewt (Salm 21 (22), 1-32) (Qag˙da nru. 516); Prek. 1; Kant: Sliem g˙alik. Attribut: Óniena. 6. Il-Óadd 7. It-Tnejn

L-Epifanija tal-Mulej. ASS: A.M. Lectio Continua: Salm 41, 2-7; EΩodu 31-32; Salm 41; 8-14; Vot talKastità. Attribut: Omnipotenza.

S. Rajmondu ta’ Penjafort. Sawm g˙as-Soçji. ASS: Libsa ta’ Ìie˙, eçç.; Studji Museumini; Professjoni; Kult lil Alla tag˙na. Attribut: Eternità.

8. It-Tlieta

9. L-Erbg˙a

(S. Onorju). Is-Sezzjoni Femminili tag˙mel dak li kien assenjat g˙all-jum ta’ qabel. Attribut: Immutabiltà.

10. Il-Óamis (S. Aldo). ASS: Bibbja; Litur©ija; Fila Sentenzi Le˙en il-Ma˙bub (5 minuti); Kult ta’ Wiçç Kristu. Attribut: Sapjenza.

13. Il-Óadd

Il-Mag˙mudija tal-Mulej. ASS: A.M. Lectio Continua: Salm 42, 2-7; EΩodu 33-34; Salm 42, 8-12. Attribut: Omnipotenza.

14. It-Tnejn

15. It-Tlieta (S. Massimu ta’ Nola). ASS: Morali; Dokumenti Konçiljari; Pa©na tax-xahar. Attribut: Immensità. 16. L-Erbg˙a (S. Marçell). Is-Sezzjoni Femminili tag˙mel dak li kien assenjat g˙all-jum ta’ qabel; Vot tal-Kastità. Attribut: Immutabiltà. 17. Il-Óamis S. Anton Abbati. Sawm g˙as-Soçji. ASS: Libsa ta’ Ìie˙, eçç.; Regola: nru. 396-403 (ara Kal. Mus. NovembruDiçembru 2006); Kult lil Alla tag˙na. Attribut: Sapjenza. 18. Il-Ìimg˙a (S. Margerita tal-Ungerija). Jibda l-Ottavarju g˙all-G˙aqda talKnejjes. ASS: Ta˙dita; Kommemorazzjoni; Fila Sentenzi Epistolarju (5 minuti); Kult tal-Pjagi. Attribut: Ìustizzja. 19. Is-Sibt (S. Marju u s˙abu martri). ASS: Qag˙da: Kristu Kap (Efes 1, 1-23) (Qag˙da nru. 273); Prek. 3; Kant: Sliem g˙alik. Attribut: Óniena. 20. Il-Óadd

Kalendarju Museumin

It-2 tas-sena. Nimxu man-Normi g˙at-Tielet Óadd. Nitolbu biex fil-privat wie˙ed jaqra l-EΩodu, kapitli 35 u 36. Attribut: Omnipotenza. 49

Jannar 2013 21. It-Tnejn

22. It-Tlieta

S. Publju. ASS: Morali; Attwalità; Pa©na tax-xahar. (F’G˙awdex isir il-Programm Speçjali f’©ie˙ l-Isqof*). Attribut: Immensità.

Assenjatur gÓal Frar 2013 Omnes Sancti Martyres - Orate pro nobis Tul dan ix-xahar is-Soçjetà tal-M.U.S.E.U.M. titqieg˙ed ta˙t il-protezzjoni speçjali talqaddisin kollha martri. Intenzjoni speçjali g˙al-Litanija tal-Arlo©© Li Alla bil-˙niena u bil-potenza tieg˙u jkattar in-numru tal-Mag˙Ωulin fil-g˙aqda tag˙na.

23. L-Erbg˙a (S. Emerenzjana). Is-Sezzjoni Femminili tag˙mel dak li kien assenjat g˙all-jum ta’ qabel. Attribut: Immutabiltà. 24. Il-Óamis S. Fran©isk de Sales. ASS: Qsim ta’ qari; Litur©ija; Kult ta’ Wiçç Kristu. Attribut: Sapjenza.

Kommemorazzjonijiet: 8. S. ÌuΩeppa Bakhita. 15. S. Klawdju La Colombiere (Prof. 2). 22. S. Margerita ta’ Cortona (Prof. 14).

25. Il-Ìimg˙a Il-KonverΩjoni ta’ S. Pawl. ASS: Assenjatur Speçjali*. Attribut: Ìustizzja. 26. Is-Sibt

S. Timotju u S. Titu. ASS: (Malta) Programm Speçjali f’©ie˙ l-Arçisqof; Kant: Sliem g˙alik; Vot tal-Kastità. ASS: (G˙awdex) Morali; Attwalità; Pa©na tax-xahar. Attribut: Óniena.

27. Il-Óadd

It-3 tas-sena. ASS: Kult Latrija. Nitolbu biex fil-privat wie˙ed jaqra l-EΩodu, kapitlu 37. • Qamar Kwinta. Attribut: Omnipotenza.

28. It-Tnejn

S. Tumas ta’ Akwinu. ASS: Ta˙dita: Il-Knisja u l-Lhud (is-27 ta’ Jannar huwa l-Jum Dinji tatTifkira tal-Olokawst); Kateketika; Pa©na tax-xahar. Attribut: Eternità.

29. It-Tlieta (S. Çesarju). ASS: Dokumenti Konçiljari; Storja; Fila Sentenzi Spiritwali (5 minuti); Pa©na tax-xahar. Attribut: Immensità. 30. L-Erbg˙a (S. Ìjaçinta Mariscotti). Is-Sezzjoni Femminili tag˙mel dak li kien assenjat g˙all-jum ta’ qabel. Attribut: Immutabiltà. 31. Il-Óamis S. Ìwann Bosco. ASS: Bibbja; Tag˙lim Soçjali; Kult ta’ Wiçç Kristu. Attribut: Sapjenza.

Jinqara l-programm ta’ Frar Nota: Qed nissu©©erixxu qari mill-EΩodu fil-privat g˙aliex dawn il-kapitli kollha li©ijiet, struzzjonijiet u dettalji ma jispiccaw qatt.

Ósieb tax-xahar Li kull bniedem jid˙ol fid-dinja u wara jo˙ro© minnha biex jid˙ol fl-eternità. O xi ˙sieb serju l-eternità! L-eternità! Dejjem - dejjem! Qatt - qatt!

Kalendarju Museumin

Meta ma ssirx materja 1. B˙ala regola materja g˙andha ssir dejjem. Tista’ ma ssirx biss meta ji©i Superjur KER jew is-Superjur Partikulari g˙al ra©uni serja jiddisponi mod ie˙or. 2. Meta s-Servjent ikun jaf minn qabel li ma jistax jag˙mel il-materja, g˙andu jinforma lisSuperjur kmieni kemm jista’ jkun biex minflok dik il-materja ssir o˙ra. 3. Meta materja ma ssirx u hemm Servjent ippreparat b’materja o˙ra g˙andu joffri lisSuperjur li jag˙mel il-materja tieg˙u, b’mod speçjali meta din ma tkunx saret. 4. Meta m’hemm ˙add ippreparat b’materja partikulari jistg˙u jsiru fili ta’ sentenzi, qsim ta’ qari u esperjenzi, qari mill-Kalendarju Museumin, eçç. 5. L-Assenjatur g˙andu jkun sieg˙a u meta ma ssirx materja minflokha trid issir xi ˙a©a, u xi ˙a©a bis-sens, mhux ma jsir xejn. Jannar - Frar 2013

Frar 2013

1. Il-Ìimg˙a (S. Verdjana). ASS: Spiritwalità; Mansjonijiet; Kult tal-Pjagi. Attribut: Ìustizzja. 2. Is-Sibt Il-PreΩentazzjoni tal-Mulej. 15-il posta RuΩarju. Il-106 Anniversarju tal-Ewwel Laqg˙a talM.U.S.E.U.M. ASS: Qag˙da: Id-dominju ta’ Alla (Salm 23 (24), 1-10) (Qag˙da nru. 517); Prek. 4; Kant: Sliem g˙alik. Attribut: Óniena. 3. Il-Óadd 4. It-Tnejn

Il-5 tas-sena. ASS: A.M. Irtir: Bniedem ta’ fidi - jg˙addi mill-prova (ara parti o˙ra ta’ dan il-Kalendarju). P.M. Unjoni Ma©©uri: Epistola: Ótiega tat-tag˙lim (2 Tim 2, 1-7); Van©elu: Morru g˙allmu (Mark 16, 14-20); Ktieb il-Kbir - Pa©na 38: Il-vokazzjoni tal-istat ˙a©a ta’ Alla biss. Attribut: Omnipotenza.

(S. Andrija Corsini). ASS: Dommatika; Kateketika; Fila Sentenzi ta’ San Pawl (5 minuti); Pa©na tax-xahar. Attribut: Eternità.

5. It-Tlieta

6. L-Erbg˙a

S. Pawl Miki u s˙abu. Is-Sezzjoni Femminili tag˙mel dak li kien assenjat g˙all-jum ta’ qabel; Vot tal-Kastità. Attribut: Immutabiltà.

10. Il-Óadd

In-Nawfra©ju ta’ San Pawl f’Malta. ASS: Çelebrazzjoni tal-Fidi: Laqg˙a g˙as-Soçji u l-Kandidati flimkien. Attribut: Omnipotenza.

11. It-Tnejn

12. It-Tlieta (Il-Martri ta’ Abitene) Il-133 Anniversarju tat-Twelid tal-Fundatur tag˙na San Ìor© Preca. ASS: Qari mill-kitbiet tal-Fundatur (5 min); Ta˙dita: Dun Ìor© u Ω-Ûg˙aΩag˙ (30 min) - ara Rivista Dun Ìor©, nru.30, p. 41; Fila Sentenzi tal-Fundatur (10 min). Attribut: Immensità. 13. L-Erbg˙a Ta’ Rmied (Sawm u Astinenza). Is-Sezzjoni Femminili tag˙mel dak li kien assenjat g˙all-jum ta’ qabel. Attribut: Immutabiltà. 14. Il-Óamis S. Çirillu u S. Metodju. ASS: Dokumenti Konçiljari; Tag˙lim Soçjali; Kult ta’ Wiçç Kristu. Attribut: Sapjenza. 15. Il-Ìimg˙a (S. Klawdju La Colombiere). ASS: Ta˙dita: Ir-Randan Imqaddes; Kommemorazzjoni; Fila Prinçipji Morali (5 minuti); Kult tal-Pjagi. Attribut: Ìustizzja. 16. Is-Sibt (S. OneΩimu). ASS: Qag˙da: Xmun is-sa˙˙ar (Atti 8, 1-25) (Qag˙da nru. 384); Prek. 6; Kant: Sliem g˙alik; Vot tal-Kastità. Attribut: Óniena.

(B. Piju IX). Sawm g˙as-Soçji. ASS: Libsa ta’ Ìie˙, eçç.; Regola: nru. 404-410 (ara Kal. Mus. Jannar-Frar 2007); Professjoni; Kult lil Alla tag˙na. Attribut: Sapjenza. 8. Il-Ìimg˙a S. ÌuΩeppa Bakhita. ASS: Spiritwalità; Kommemorazzjoni; Kult tal-Pjagi. Attribut: Ìustizzja. 9. Is-Sibt S. Skolastika. ASS: Qag˙da: Ìesù jfejjaq (Mark 1, 21-34); Prek. 5; Kant: Sliem g˙alik. Attribut: Óniena.

17. Il-Óadd

Jannar - Frar 2013

7. Il-Óamis

Kalendarju Museumin

L-1 tar-Randan. EΩami fl-EΩerçizzju. Nimxu man-Normi g˙at-Tielet Óadd. Nitolbu biex fil-privat wie˙ed jaqra l-EΩodu, kapitli 38 u 39. Attribut: Omnipotenza.

18. It-Tnejn

19. It-Tlieta

Djarju Museumin

Frar 2013 20. L-Erbg˙a (Dedikazzjoni tal-Kon-Kattidral ta’ S. Ìwann, Malta). Is-Sezzjoni Femminili tag˙mel dak li kien assenjat g˙all-jum ta’ qabel. Attribut: Immutabiltà. 21. Il-Óamis S. Pjer Damiani. ASS: Bibbja; Dokumenti Konçiljari; Kult ta’ Wiçç Kristu. Attribut: Sapjenza. 22. Il-Ìimg˙a Il-Katedra ta’ San Pietru. ASS: Spiritwalità; Kommemorazzjoni; Kult tal-Pjagi. Attribut: Ìustizzja. 23. Is-Sibt

S. Polikarpu. ASS: Id-don ta’ Alla (Efes 2, 1-10) (Qag˙da nru. 274); Prek. 7; Kant: Sliem g˙alik. Attribut: Óniena.

24. Il-Óadd

It-2 tar-Randan. EΩami fl-EΩerçizzju. ASS: A.M. Lectio Continua: Salm 43, 1-5; EΩodu 40; Salm 44, 2-12. Attribut: Omnipotenza.

25. It-Tnejn

26. It-Tlieta (S. Porfirju ta’ GaΩa). ASS: Morali; Dokumenti Konçiljari; Pa©na tax-xahar; Vot tal-Kastità. Attribut: Immensità. 27. L-Erbg˙a

(S. Gabrijel tal-Addolorata). Sawm g˙as-Soçji. ASS: Libsa ta’ Ìie˙, eçç.; Studji Museumini; Kult lil Alla tag˙na. Attribut: Immutabiltà.

28. Il-Óamis (S. Oswaldu). ASS: Bibbja; Attwalità; Fila Qwiel (5 minuti); Kult ta’ Wiçç Kristu. Attribut: Sapjenza.

294 54

Jinqara l-programm ta’ Marzu.

Kalendarju Museumin

Dar Ìenerali Quddiesa g˙as-Soçji mejtin Nhar l-Erbg˙a 31 ta’ Ottubru fl-Awditorju tas-Soçjetà saret Quddiesa g˙as-Soçji u l-Kandidati b’suffra©ju g˙al tliet Soçji li mietu matul din is-sena.Il-Quddiesa kienet iççelebrata minn Dun Charles Cini. Il-proklama tal-Kapitlu Ìenerali It-t˙abbira tal-proklama tal-Kapitlu Ìenerali Straordinarju li se jifta˙ fl-1 ta’ April 2013 kienet mument storiku g˙as-Soçjetà. Il-proklama nqrat mis-Superjura Ìenerali Mary Chircop nhar l-Erbg˙a 7 ta’ Novembru waqt laqg˙a speçjali g˙as-Soçji u l-Kandidati taΩ-Ωew© Sezzjonijiet tas-Soçjetà fl-Awditorju tad-Dar Ìenerali. Grupp Jorge Preca, Perù Il-membri tal-Grupp Jorge Preca, flimkien ma’ xi ©enituri ta’ tfal u Ωg˙aΩag˙ li jattendu filQasam ta’ Lurin, il-Perù, ˙adu sehem f’irtir ta’ tlett ijiem mid-9 sal-11 ta’ Novembru 2012, fiddar tal-irtiri f’Guayabo, Pachacamac. It-tema prinçipali kienet “Il-laqg˙a tieg˙i ma’ Kristu”. Kienet okkaΩjoni sabi˙a fejn il-parteçipanti setg˙u ja˙sbu ftit fuq ˙ajjithom u joffruha lil Ìesù. Ûjara mill-Kardinal Calcagno L-Eminenza Tieg˙u l-Kardinal Domenico Calcagno g˙amel Ωjara fil-Qasam ta’ Óal Luqa nhar il-Óadd 18 ta’ Novembru 2012. Waqt iΩ-Ωjara ltaqa’ mal-Aspiranti u l-Mag˙Ωulin u maladolexxenti li qed jit˙ejjew biex jirçievu s-Sagrament tal-GriΩma tal-Isqof din is-sena. Il-Kardinal ©ie mdawwar ukoll mal-Qasam. Ûjara mill-Isqof Charles J. Scicluna Is-Sibt 24 ta’ Novembru, fi triqtu lejn il-Kon-Katidral ta’ San Ìwann g˙all-ordinazzjoni episkopali tieg˙u, l-E.T. Mons. Charles J. Scicluna, Isqof AwΩiljarju tad-Djoçesi ta’ Malta, waqaf fil-Kappella tal-Madonna tal-Medalja MirakuluΩa fejn talab quddiem is-Sagrament u quddiem il-fdal qaddis ta’ San Ìor© Preca. Irtir g˙all-Kandidati Peruvjani Fil-weekend bejn it-30 ta’ Novembru u t-2 ta’ Diçembru sar irtir g˙all-Kandidati tal-Qasam ta’ Lurin, il-Perù. It-tema kienet “Is-Sena tal-Fidi kif ser tg˙inni biex verament inkompli nsa˙˙a˙ it-twemmin tieg˙i?” L-irtir sar fil-monasteru tas-Sorijiet Çisterçensi f’Lurin u kien immexxi middirettur tal-Opri Pontifiçji Missjunarji fil-Perù, Patri Victor Livori MSSP. Il-Madonna tad-Domna MirakuluΩa Nhar il-Ìimg˙a 30 ta’ Novembru numru sabi˙ ta’ nies, fosthom dawk li jattendu g˙al-laqg˙at tal-Grupp San Ìor© Preca, ˙adu sehem fil-Quddiesa li ©iet iççelebrata fil-kappella tal-MUSEUM, il-Blata l-Bajda, fl-okkaΩjoni tal-festa tal-Madonna tad-Domna MirakuluΩa. Il-Quddiesa tmexxiet minn Mons. Anton Portelli. Wara tqassmu d-domni tal-Madonna lil dawk preΩenti. Jannar - Frar 2013

Ftu˙ il-Qalb - It-Tielet Ktieb Fl-okkaΩjoni tal-50 anniversarju tal-mewt ta’ San Ìor© Preca, is-Soçjetà tad-Duttrina Nisranija ppubblikat ktieb ie˙or mill-pinna tal-qaddis. Ftu˙ il-Qalb - It-Tielet Ktieb jiswa mitqlu deheb g˙al min tinteressah l-ispiritwalità ta’ San Ìor© Preca u jixtieq jitlob kif kien jitlob hu. Is-Superjur Victor Delicata Victor Delicata, is-Superjur Ìenerali tas-Soçjetà mill-1983 sal-2009 ng˙aqad mal-Mulej nhar il-Óadd 2 ta’ Diçembru. L-eΩempju tieg˙u jibqa’ mag˙na fil-˙e©©a tieg˙u biex tixtered il-kelma ta’ Alla, fil-viΩjoni missjunarja tieg˙u u fid-devozzjoni lejn l-Ewkaristija. Wirja ta’ arti dwar il-Beatu Ìwanni Pawlu II Mit-Tlieta 4 sal-Ìimg˙a 14 ta’ Diçembru fil-kuritur tal-Awditorju tad-Dar Ìenerali ttellg˙et esibizzjoni ta’ pitturi u drawings dwar il-Beatu Ìwanni Pawlu II, imtellg˙a mill-artist IngliΩ Don Heywood. Çelebrazzjoni tal-Milied g˙at-Tfal Fl-okkaΩjoni tal-50 anniversarju tal-mewt tal-Fundatur, il-Ìimg˙a 14 ta’ Diçembru, flAwditorju tad-Dar Ìenerali, ©ie mtella’ programm g˙at-tfal ta’ bejn id-9 u l-11-il sena.

okkaΩjoni tal-festa ta’ Kristu Re. L-g˙ada s-Soçji, il-Kandidati u l-Aspirantii attendew g˙all-Manifestazzjoni Djoçesana quddiem il-knisja parrokkjali ta’ Óal Balzan. Festa ta’ Kristu Re (G˙awdex) Il-Óamis 22 ta’ Novembru saret attività g˙at-tfal minn Year 4 sa Year 6 fl-okkaΩjoni tal-istess festa. Il-Óadd ta’ wara fix-Xag˙ra saret çelebrazzjoni djoçesana bis-sehem taladolexxenti li se jirçievu l-GriΩma tal-Isqof. Fuljett g˙al Ωmien il-Milied Kif tag˙mel kull sena, il-Kummissjoni Appostolat g˙all-Adulti stampat fuljett talMilied biex jitqassam lill-familji.

Dar ReÌjonali Laqg˙at g˙all-Aspiranti Il-Ìimg˙a 19 ta’ Ottubru fil-Qasam tan-Nadur saret laqg˙a g˙all-Aspiranti G˙awdxin. Laqg˙a simili saret il-Ìimg˙a 16 ta’ Novembru fil-Qasam ta’ Sannat. L-Aspiranti Maltin iltaqg˙u s-Sibt 24 ta’ Novembru fl-Oqsma ta’ Óad-Dingli u BirΩebbu©a.

Laqg˙a tas-Superjur Re©jonali masSuperjuri Nhar il-Óamis 29 ta’ Novembru s-Superjur Re©jonali ltaqa’ mas-Superjuri Partikolari tal-Oqsma ta’ Malta. Il-laqg˙a saret flIskola St. Michael. Il-laqg˙a mas-Superjuri Partikolari tal-Oqsma ta’ G˙awdex saret ilÓadd 9 ta’ Diçembru fil-Museum tal-G˙arb.

Irtiri ta’ tmiem il-©img˙a Saru Ωew© irtiri ta’ tmiem il-©img˙a, wie˙ed f’Dar Manresa, G˙awdex, li beda l-Ìimg˙a 19 ta’ Ottubru u ie˙or f’Dar il-Óanin Samaritan li beda l-Ìimg˙a 9 ta’ Novembru.

Attività g˙all-Mag˙Ωulin Nhar il-Óadd 18 ta’ Novembru saret attività ta’ ©urnata g˙all-Mag˙Ωulin ta’ Malta. IlMag˙Ωulin iltaqg˙u f’diversi Oqsma skont il-lokalità fejn joqog˙du.

Irtiri g˙all-Kandidati Nhar il-Ìimg˙a 19 ta’ Ottubru f’Dar il-Óanin Samaritan beda rtir bil-mag˙luq g˙allKandidati fl-ewwel sena tar-Responsorju. Il-Kandidati tal-Pre-Responsorju kellhom irtir simili fl-istess dar li beda l-Ìimg˙a 2 ta’ Novembru.

Assenjatur mis-Servjenti Matul is-Sena 2012 saru tmien Assenjaturi mis-Servjenti fi tmien çentri differenti.

Festa ta’ Kristu Re (Malta) Is-Sibt 24 ta’ Novembru fl-Iskola St. Monika ta’ Birkirkara saret attività g˙at-tfal fl-

Kalendarju Museumin

Kalendarju San Ìor© Preca 2013 Din is-sena wkoll kien ippubblikat ilKalendarju San Ìor© Preca g˙all-2013. Çerimonja tas-Sottomissjoni tasSuperjuri L-Erbg˙a 5 ta’ Diçembru fid-Dar Ìenerali saret iç-çerimonja tas-Sottomissjoni tasSuperjuri. Grupp San Ìor© Preca Fl-a˙˙ar ©img˙a ta’ kull xahar fid-Dar Ìenerali saret il-laqg˙a tal-Grupp San Ìor© Preca . Attività tal-A˙˙ar tas-Sena 2012 Fil-31 ta’ Diçembru fl-Iskola St Michael saret l-attività tal-A˙˙ar tas-Sena.

Sezzjoni Femminili Kapitlu Ìenerali Straordinarju Nhar is-Sibt 3 ta’ Novembru d-delegati ltaqg˙u g˙all-Kapitlu Ìenerali Straordinarju fil-Qasam tan-Naxxar. Il-Kapitlu kien ippesedut mis-Superjura Ìenerali. Kors baΩiku fil-lingwa Spanjola Is-Soçjetà nediet kors baΩiku fil-lingwa Spanjola g˙all-membri li jixtiequ jag˙mlu appostolat barra minn Malta f’pajjiΩ fejn hi mitkellma din il-lingwa. Il-kors kien miftu˙ g˙al numru limitat ta’ Soçji u Kandidati. Ilgrupp interessat beda l-kors lejn l-a˙˙ar ta’ Ottubru u baqa’ jiltaqa’ darba fil-©img˙a. Quddiesa g˙as-Soçji u l-©enituri mejtin Nhar it-Tlieta 13 ta’ Novembru ©iet iççelebrata Quddiesa b’suffra©ju g˙as-Soçji u l-©enituri tal-membri li mietu matul l-a˙˙ar sena. Iç-çelebrant kien il-Kanonku

Jannar - Frar 2013

Alfred Camilleri. B˙alma jsir kull sena, g˙al din il-Quddiesa kienu mistiedna l-familjari sabiex flimkien mal-membri jitolbu g˙allg˙eΩieΩ tag˙hom li da˙lu qabilna fleternità. Quddiesa simili saret f’G˙awdex fil-21 ta’ Novembru u hawn iç-çelebrant kien il-Kanonku Michael Galea. Irtiri organizzati mill-Kummissjoni Óajja Spirtwali - Grupp ta’ Soçji attenda rtir bil-mag˙luq f’Mt. St. Joseph bejn is-26 u t-28 ta’ Ottubru. L-irtir kien animat minn Dun Noel Saliba. Ittema tal-meditazzjoni kienet id-disponibbiltà tal-qalb g˙as-sej˙at li l-Mulej jag˙mlilna. - Grupp ie˙or ta’ Soçji ltaqa’ f’Mt. St. Joseph mid-9 sal-11 ta’ Novembru. Mexxa l-irtir Mons. Pawl Cardona. It-tema talmeditazzjoni kienet: “Ara, jiena fil-bieb u qieg˙ed in˙abbat.” (Apok 3, 20)

Il-pittura tal-qoxra

Irtir g˙all-Kandidati Ìie organizzat irtir g˙all-Kandidati bejn ilÌimg˙a 9 u l-Óadd 11 ta’ Novembru ©ewwa ç-Çentru San Ìor© Preca fis-Seminarju ta’ Tal-Virtù, ir-Rabat. L-irtir, li kien animat minn Dun Anton Teuma, kellu b˙ala tema “U intom min tg˙idu li jien?” (Mt 16,15). Matul l-irtir il-Kandidati kienu mistiedna jirriflettu u jitolbu fuq it-tis˙i˙ tar-relazzjoni intima u personali tag˙hom mal-persuna ta’ Ìesù.

laqg˙a li kienet animata mill-President talKummissjoni g˙all-Formazzjoni tat-Tfal u l-Mag˙Ωulin u li ttrattat il-mistoqsija “Fiex temmen?” L-Aspiranti ta’ Forms 3-5 kellhom laqg˙a simili fl-10 ta’ Novembru. - L-istudenti ta’ Form 2 ltaqg˙u wkoll fis-17 ta’ Novembru g˙al laqg˙a organizzata millistess Kummissjoni dwar “Kif ng˙ix il-Fidi?” Il-lezzjoni kienet marbuta mal-˙ajjiet talqaddisin.

Laqg˙a g˙all-Kuranti Nhar il-Ìimg˙a 23 ta’ Novembru l-Kuranti tal-Aspiranti u l-Kandidati kellhom laqg˙a mmexxija mid-Direttriçi tal-Kandidati. Matul il-laqg˙a ©ew diskussi punti li jirrigwardaw it-tis˙i˙ tal-formazzjoni ta’ dawn iΩ-Ωg˙aΩag˙.

Laqg˙at varji Il-Kummissjoni g˙all-Appostolat tal-Adulti ˙ejjiet ©urnata g˙an-nersis, ˙addiema fl-isptarijiet, djar tal-anzjani u çentri tassa˙˙a. Din saret fil-Qasam tan-Naxxar nhar il-Óamis 18 ta’ Ottubru u kienet animat minn Patri Raymond Calleja OC. It-tema kienet “Waqt il-prova kollox”. Il-programm kien jinkludi konferenza, servizz ta’ Qrar, çelebrazzjoni tal-Ewkaristija u mument ta’ talb. - Nhar il-Óadd 28 ta’ Ottubru l-istess kummissjoni organizzat laqg˙a ta’ nofstanhar g˙all-familja fl-Awditorju talBlata l-Bajda. Minbarra l-Qrar u l-Quddiesa sar intervent minn Patri Martin Schembri OC. G˙al darb’o˙ra t-tema kienet “Waqt ilprova kollox”.

Laqg˙at g˙at-tfajliet Il-Kummissjoni g˙all-Formazzjoni tat-Tfal u l-Mag˙Ωulin Ωammet erba’ laqg˙at: - L-istudenti minn Form 3 ’l fuq sal-Kandidati ltaqg˙u nhar it-13 ta’ Ottubru fil-Qasam tan-Naxxar g˙al ta˙dita bit-tema “Ûommni qribek, Mulej”. Din tmexxiet mid-Direttriçi tal-Kandidati. - L-istudenti ta’ Form 2 ltaqg˙u f’Ra˙al Ìdid nhar is-Sibt 20 ta’ Ottubru g˙al

Kalendarju Museumin

Missierna San Pawl Din il-pittura ta’ Joseph Pulo turi mument partikulari fil-˙ajja ta’ San Pawl. Forsi l-kelma partikulari hija fqira biex turi x’kien verament ifisser dak il-mument g˙al dar-ra©el minn Tarsu. Hu stess jitkellem minn din l-esperjenza tliet darbiet fl-ittri tieg˙u, apparti mill-fatt li l-mod ta’ kif jiddeskriviha San Luqa ma t˙allilna ebda dubju li kitibha fil-preΩenza ta’ Pawlu nnifsu. Fil-pittura d-dawl huwa çentrali fil-messa©© li jrid jag˙ti l-artist b’rabta ma’ din l-esperjenza. Pawlu jidher ˙iere© mid-dell g˙ad-dawl; milliskur g˙ad-dija li tilma. Il-wiçç ta’ Pawlu jixbah lil dak ta’ Ìesù. Hija esperjenza li ©©ib liΩ-Ωew© persona©©i qrib xulxin, tag˙milhom jixbhu lil xulxin, kwaΩi twa˙˙adhom. Jekk hemm espressjoni qawwija f’din il-pittura din tinsab biss fil-figura taΩ-Ωiemel li ma jistax jifhem x’inhu g˙addej madwaru g˙ax mhux tal-istess qatg˙a. Tajjeb li wie˙ed jinnota wkoll numru Ωg˙ir ta’ elementi o˙ra: ix-xabla, l-elmu u t-tarka. Dawn it-tlieta jissimbolizzaw il-passat. Huma armi li tilfu l-qawwa tag˙hom, g˙odod li minn issa ’l quddiem ji©u injorati. X’jista’ jfisser San Pawl g˙alina, membri tasSoçjetà tad-Duttrina Nisranija? Dun Ìor© kien iqisu b˙ala Magister u m’hemmx dubju li kien influwenzat ˙afna minnu. Jekk kien hemm vers fl-Iskrittura li fissirlu dak li Alla ried minnu b˙ala saçerdot, dan il-vers huwa sabu f’San Pawl. Kien b˙al speçi qed ikellem lilu meta San Pawl kien qed jindirizza lil Timotju. Forsi g˙ax b˙alu kien g˙adu Ωg˙ir fl-età u allura b˙alu ried ifittex direzzjoni ming˙and xi ˙add akbar u aktar im˙arre© minnu. Forsi din hija attitudni li tajjeb li a˙na nikbru fiha, ji©ifieri li nfittxu li dak li nag˙mlu nag˙mluh wara li nkunu ˙adna parir jew iddiskutejnieh ma’ persuna li nafu li tara l-affarijiet çari. Kultant na˙seb li a˙na

Jannar - Frar 2013

nkunu ˙fief ˙afna biex niffurmaw opinjoni jew biex nie˙du poΩizzjoni. Kultant issib min ikun çert ˙afna fuq xi poΩizzjoni g˙alkemm taf li m’g˙andux biΩΩejjed informazzjoni. Ìieli ssib min jikkritika xi ˙a©a g˙alkemm Ωgur ma jkunx qed jara l-istampa kollha u lanqas ma jkollu l-informazzjoni kollha. San Pawl kien çert ˙afna minnu nnifsu, imma fl-istess ˙in kien kapaçi jibdel il-poΩizzjoni tieg˙u. Nafu li San Pawl baqa’ l-istess persuna li kien qabel, tant li meta kellu x’jg˙id lil San Pietru ma batiex mir-rispett uman imma, kif qal hu, waqaflu. Dan, iΩda, m’g˙amlux b’suppervja imma b’im˙abba lejn il-verità. Forsi dan huwa wkoll aspett li jkun tajjeb li lkoll inkomplu nikbru fih. It-tag˙lim talKnisja dejjem jiΩviluppa u g˙alhekk a˙na rridu nkunu ‘g˙ajjurin’ li nkompli naqraw u nistudjaw biex il-katekeΩi li nag˙tu tkun a©©ornata, tistimola lil min jipparteçipa fiha u ©©ib dejjem apprezzament akbar tal-fidi. Pawlu kien koerenti. Dak li kien jg˙ix kien jaqbel ma’ dak li kien jg˙allem u jitlob. IsSuperjur Ìenerali jenfasizzah ˙afna dan ilpunt u forsi f’dan iΩ-Ωmien partikulari g˙alina ta’ qabel il-Kapitlu Ìenerali Straordinarju rridu na˙sbu fuqu aktar u neΩaminaw lilna nfusna fuqu, mhux biss fuq baΩi personali u individwali, iΩda wkoll b˙ala Qasam u b˙ala grupp tal-Assenjatur. Jalla l-festa tal-konverΩjoni ta’ San Pawl u ftit jiem wara dik tan-nawfra©ju tieg˙u f’Malta jg˙inuna biex nikkontemplaw aktar aspetti mill-˙ajja ta’ dan il-qaddis li Ìesù g˙aΩlu b˙ala g˙odda ma˙tura minnu biex iwassal l-A˙bar it-Tajba lil tant bnedmin, missjoni tant marbuta mal-ispiritwalità tas-sej˙a tag˙na. Tonio Caruana 59

n˙e©©u wie˙ed lil ie˙or biex nimitawh (lil San Pawl) fil-virtujiet kollha tieg˙u u speçjalment il-˙e©©a tieg˙u g˙assalvazzjoni tal-˙ajja bil-kelma u bl-eΩempju. Ma nkunux inqarrqu lilna nfusna x˙in a˙na nimitawh, g˙aliex nafu tajjeb li huwa imita lil Kristu Ìesù u, g˙all-im˙abba tieg˙u lejh, la ˙afer lil sa˙˙tu u lanqas lil ˙ajtu biex jag˙tih l-g˙ajnuna tieg˙u fit-tag˙lim talEvan©elju Mqaddes. NeΩortaw wie˙ed lil ie˙or biex nin˙aΩnu bl-g˙erf tal-ittri tieg˙u u biex inqieg˙du t-tag˙lim tieg˙u fil-qlub b˙ala veri servi ta’ Alla, intemmu l-fini tag˙na u speçjalment dwar il-missjoni li l-˙anin Alla g˙o©bu jag˙Ωilna g˙aliha, li çioè nitg˙allmu g˙alina nfusna u biex ng˙allmu lill-o˙rajn kif nistg˙u, skont il-fundament ta’ dan il-kbir Appostlu li kien ikkmanda lillIsqof Timotew li jg˙allem kulma kien sama’ minnu lil bnedmin fidili biex ikunu kapaçi jg˙allmu lill-o˙rajn. Jekk inkunu fidili nibdew minn din id-dinja ngawdu l-paçi tal-qalb tag˙na u nimmeritaw g˙alina l-kuruna l-kbira tal©ustizzja li l-im˙allef divin Kristu Ìesù g˙ad jag˙ti lil kull min g˙allem u g˙amel u li l-Fundatur tag˙na l-Imqaddes Pawlu di©à rçieva minn idejh g˙all-˙idma tax-xog˙ol u tal-im˙abba tieg˙u u issa inkurunat qieg˙ed missema jindokra lilna bil-protezzjoni qawwija tieg˙u, speçjalment fleΩerçizzju tal-missjoni tag˙na.

Il-KonverΩjoni ta’ San Pawl Oil on Canvas 2004 Pittura ta’ Joseph Pulo

DUN ÌORÌ

Programm Speçjalissimu Sanctus Paulus Magister

Kalendarju Museumin