Dobre praktyki
Mechanizm Finansowy EOG i Norweski Mechanizm Finansowy 2004-2009
Europejskie Centrum Bajki im. Koziołka Matołka w Pacanowie – budowa instytucji kultury o europejskim znaczeniu Europejskie Centrum Bajki im. Koziołka Matołka w Pacanowie to przykład projektu, u którego podstaw leży turystyka kulturowa. Przedsięwzięcie, wykorzystując Koziołka Matołka jako symbol polskiej kultury dziecięcej, miało na celu przekształcenie Pacanowa w Europejską Stolicę Bajek. Centrum kryje w sobie bibliotekę z czytelnią i księgarnią, salę kinową i teatralną. Dookoła budynku rozprzestrzenia się ogród ekologiczny z altanami oraz kuźnią, upamiętniającą słynnych kowali z bajki „120 Przygód Koziołka Matołka”. Nad stawem znajduje się mini amfiteatr. Na najmłodszych (i nie tylko) czeka m.in. multimedialna i interaktywna wystawa Bajkowy Świat. Organizowane tu będą różnego rodzaju warsztaty - artystyczne, twórcze, z animacji, teatru. Planowane są tu także targi literatury dziecięcej i młodzieżowej, występy teatrów, seminaria i konferencje. Otwarte na początku 2010 r. Centrum Bajki cieszy się dużym zainteresowaniem. Ma szansę stać się znakiem rozpoznawczym regionu, przyczyniającym się do rozwoju województwa świętokrzyskiego. Innymi przykładami projektów turystyki kulturowej są Europejskie Centrum Ceramiki w Bolesławcu czy Międzynarodowe Centrum Dialogu w Krasnogrudzie. Warszawskie żłobki wspierają rodzinę w wychowaniu. Zdrowe dziecko = zdrowa rodzina = zdrowe społeczeństwo
Pieniądze nie tylko z Unii
Wsparcie dla Służby Granicznej Służba graniczna uzyskała z Norweskiego Mechanizmu Finansowego dofinansowanie łącznie dla sześciu projektów. Zakwalifikowane zostały dwa projekty z dziedziny łączności i informatyki, jeden dotyczący zakupu sprzętu transportowego oraz trzy finansujące zadania infrastrukturalne: modernizacja placówki Służby Granicznej we Włodawie, rozbudowa placówki w Braniewie i budowa placówki w Górowie Iławeckim. Najwięcej środków – 6,5 mln euro – przeznaczono na zakup sprzętu transportowego. W ramach projektu zakupiono w sumie 400 pojazdów: cysterny paliwowe, autobusy, samochody patrolowo-szosowe, samochody patrolowo-terenowe, motocykle, pojazdy klasy ATV, mikrobusy, samochody ciężarowe do 3,5 ton, samochody do przewozu osób zatrzymanych, a także skutery śnieżne. Chopin dla niewidomych
Inauguracja projektu „Chopin dla niewidomych”, luty 2010 r., występ Patryka Matwiejczuka.
W ramach Funduszu Wymiany Kulturalnej Polski Związek Niewidomych realizuje projekt wpisujący się w obchody Roku Chopinowskiego. Dzięki projektowi dorobek Fryderyka Chopina zostanie udostępniony w formach przyjaznych dla niewidomych. Planuje się m.in. wydanie: wybranych dzieł Chopina w brajlowskim zapisie nutowym, listów kompozytora w brajlu i audiobooku, biografii Edwina Kowalika (nieżyjącego niewidomego pianisty, laureata konkursu chopinowskiego) w powiększonym druku oraz w formacie elektronicznym, przystosowanym do potrzeb osób niewidomych. Zostanie zorganizowany festiwal „Chopin klasycznie i nowocześnie” z udziałem osób z dysfunkcją wzroku z Polski, Norwegii i krajów UE oraz warsztaty dla osób mających zajmować się transkrypcją nut czarnodrukowych do zapisu brajlowskiego. Ponadto, planuje się nagranie do filmu „Chopin - pragnienie miłości” dodatkowej ścieżki dźwiękowej umożliwiającej osobom niewidomym odbiór treści wizualnych. Dla uzdolnionych muzycznie osób niewidomych zostanie opracowana ścieżka zawodowa celem włączenia ich w główny nurt życia artystycznego. Warto wspomnieć, iż partnerami w projekcie są Norweski Związek Niewidomych i Słabowidzących (Norges Blindeforbund) oraz Towarzystwo im. Fryderyka Chopina.
– wsparcie rozwojowe z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii
Islandia Norwegia Estonia Łotwa Litwa
Financial support for Poland in the framework of the EEA Financial Mechanism and the Norwegian Financial Mechanism comes from Iceland, Liechtenstein and Norway. Poland is the biggest beneficiary of the Financial Mechanisms. For 2004-2009 it received the amount of EUR 533.51 million. 413 projects within 10 priority sectors and about 1,000 small scale projects as part of the Fund for Non-governmental Organisations, the Cultural Exchange Fund, the Polish-Norwegian Research Fund or the Scholarship and Training Fund were supported. On July 28th, 2010 the European Union, Iceland, Liechtenstein and Norway concluded an agreement on the launch of a new perspective of the Financial Mechanisms. From the overall assistance funding worth EUR 1.788 billion, earmarked for reducing economic and social disparities within the EEA, in the years 2009-2014 Poland will receive EUR 578 million. Współfinansowane ze środków pomocy technicznej Mechanizmu Finansowego EOG i Norweskiego Mechanizmu Finansowego
Państwa-darczyńcy, nie będące członkami UE, zobowiązały się objąć wsparciem finansowym nowych członków UE oraz Grecję, Hiszpanię i Portugalię. Na lata 2004-2009 Darczyńcy przeznaczyli na ten cel 1,239 miliarda euro.
Polska
Liechtenstein
Czechy Słowacja Słowenia
Węgry Rumunia
Polska jest największym beneficjentem Mechanizmów Finansowych – na lata 2004-09 otrzymała kwotę w wys. 533,51 mln euro.
Bułgaria Hiszpania Portugalia
Grecja
Malta
Więcej informacji na temat Mechanizmów Finansowych jest dostępnych na stronach: • Ministerstwa Rozwoju Regionalnego: www.eog.gov.pl • Ambasady Królestwa Norwegii w Polsce www.amb-norwegia.pl • Biura Mechanizmów Finansowych w Brukseli www.eeagrants.org
Uruchomienie Mechanizmów Finansowych związane było z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Wraz z akcesją do jednolitego rynku nowe państwa członkowskie stały się także członkami Europejskiego Obszaru Gospodarczego – tj. strefy wolnego handlu i wspólnego rynku, obejmującego państwa unijne oraz Islandię, Liechtenstein i Norwegię. Przystąpienie w 2007 r. do UE kolejnych dwóch państw – Rumunii i Bułgarii – doprowadziło do następnego rozszerzenia, zarówno UE jak i EOG, oraz do powiększenia grona beneficjentów Mechanizmów Finansowych.
Cypr
Podział zakontraktowanych środków Ochrona środowiska 18,0% Zrównoważony rozwój 2,5% Kulturowe dziedzictwo 17,2% Rozwój zasobów ludzkich 5,3% Zdrowie i opieka nad dzieckiem 11,8% Badania naukowe 4,4% Wzmocnienie obszaru Schengen 22,1% Ochrona środowiska – wzmocnienie zdolności administracyjnych 1,6%
Polityka regionalna 2,9% Wdrażanie Acquis communautaire 0,5% Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych 0,4% Fundusz dla Organizacji Pozarządowych 7,3% Fundusz Wymiany Kulturalnej 1,9% Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy 2,4% Fundusz Pomocy Technicznej 1,4% Fundusz Kapitału Początkowego 0,4%
Czarodziejski ogród w Centrum Bajki im. Koziołka Matołka
W ramach obszaru „Zdrowie” oprócz budowy stref rekreacji, dofinansowano szereg projektów profilaktycznych. Aby wspomóc rodzinę w prawidłowym rozwoju dziecka, Zespół Żłobków Miasta Stołecznego Warszawy uruchomił projekt skierowany do kobiet w ciąży i rodziców dzieci do lat 3. Założeniem było, aby pomóc rodzicom lepiej zrozumieć świat dziecka, nauczyć ich rozwiązywać codzienne problemy (rozwojowe, zdrowotne i wychowawcze), a także przekazać wiedzę w zakresie zdrowia i wad postawy. W tym celu uruchomiono warsztaty w 30 warszawskich żłobkach. Szacuje się, że odbędzie się 256 warsztatów, skierowanych do 3000 osób. Na potrzeby zajęć, zatrudnieni zostali lekarze pediatrzy, ortopedzi, fizjoterapeuci, psychologowie, dietetycy, pielęgniarki, ratownicy medyczni, a także opiekunki, salowe, kucharki. Cele projektu zgodne są z założeniami polityki prorodzinnej m. st. Warszawy oraz ze „Strategią rozwoju województwa mazowieckiego” i Programem Rodzin na lata 2010-2020, których priorytetem jest poprawa zdrowia mieszkańców.
Projekty o mniejszej skali Największe środki otrzymały projekty na rzecz ochrony m.in.:
Szeroki zakres tematyczny (10 obszarów priorytetowych i ww. fundusze) pozwolił na sfinansowanie szeregu przedsięwzięć, zarówno inwestycyjnych, jak i nieinwestycyjnych. Ogromne zainteresowanie naborami (wartość wniosków przekroczyła wielokrotnie dostępną alokację) świadczy o właściwym zidentyfikowaniu potrzeb polskiego społeczeństwa.
Wsparciem objęto projekty społecznie użyteczne. Beneficjenci to przede wszystkim jednostki samorządu terytorialnego, jednostki służby zdrowia, szkoły wyższe, jednostki badawczorozwojowe, instytucje administracji rządowej, a także organizacje pozarządowe.
• obszaru Schengen – ponad 112 milionów euro • środowiska – ponad 91 milionów euro • dziedzictwa kulturowego – blisko 88 milionów euro
EFEKTY
Dzięki temu, iż wartość dofinansowania zaczynała się od 250 tys. euro, Mechanizmy Finansowe były bardziej dostępne dla mniejszych podmiotów. Wypełniły tym samym ideę komplementarności wobec funduszy strukturalnych, gdzie dominują duże projekty. Miało to sprzyjać wyrównywaniu szans między dużymi a mniejszymi ośrodkami miejskimi i wiejskimi. Ponadto, w niektórych działaniach preferowano mniejsze miasta i obszary rolnicze – obszar Zdrowie, Ochrona środowiska.
przyznanego wsparcia widoczne są w postaci odrestaurowanych obiektów kulturalnych, wybudowanych placów zabaw / boisk dla dzieci, ocieplonych i zmodernizowanych budynków użyteczności publicznej, wzmocnionych przejść granicznych, szeregu inicjatyw na polu pozarządowym.
Uzupełnieniem wsparcia w ramach obszarów tematycznych - o minimalnej kwocie grantu wynoszącej 250 000 euro - stanowią granty o wartości od 5 000 do 250 000 euro, przyznawane w ramach specjalnych funduszy horyzontalnych (grantów blokowych). Granty blokowe dedykowane są wybranej grupie odbiorców - adresowane są do środowiska pozarządowego, naukowego, akademickiego i kulturalnego. W sumie, w ramach grantów blokowych, dofinansowano ponad 1000 projektów.
Alokacja1
Projekty zatwierdzone
Fundusz dla Organizacji Pozarządowych
41,5 mln euro
610
Fundusz Wymiany Kulturalnej
10,6 mln euro
54
Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy
13,3 mln euro
340
Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych
25,2 mln euro
43
Grant blokowy
1
Podane kwoty uwzględniają współfinansowanie z budżetu Polski i koszty zarządzania funduszem.
Jednym z największych grantów blokowych jest Fundusz dla Organizacji Pozarządowych. Dzięki niemu ponad 600 organizacji pozarządowych otrzymało wsparcie na realizację inicjatyw z zakresu demokracji i społeczeństwa obywatelskiego, ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju, a także integracji społecznej. Szczególnie docenione były projekty dotyczące wzmocnienia instytucjonalnych zdolności organizacji pozarządowych, które były adresowane tylko do nowo powstałych NGOs. Fundusz był pierwszym w Polsce funduszem dedykowanym wyłącznie organizacjom pozarządowym. Czytelnia w Centrum Bajki im. Koziołka Matołka
W wyniku trzech naborów wniosków, wsparciem objęto 413 projektów w ramach 10 obszarów priorytetowych, a także ponad 1000 projektów mniejszej skali - w ramach Funduszu dla Organizacji Pozarządowych, Funduszu Wymiany Kulturalnej, Polsko-Norweskiego Funduszu Badań Naukowych, a także Funduszu Stypendialnego i Szkoleniowego.
Organizacje pozarządowe były też aktywne na polu kulturalnym. W ramach Funduszu Wymiany Kulturalnej stanowią one znaczną grupę beneficjentów. Fundusz, obok programu wspólnotowego Kultura, jest programem w całości poświęconym wspieraniu projektów „miękkich” (nieinwestycyjnych), czyli szeroko rozumianej twórczości i aktywności kulturalnej. Poprzez wspólne podejmowanie działań w obszarze kultury, Fundusz wspiera też współpracę Polski i Darczyńców. Wśród beneficjentów Funduszu znalazły się m.in. Filharmonia Łódzka im. Artura Rubinsteina, czy Fundacja Okularnicy im. Agnieszki Osieckiej. Ponad 25 mln euro zostało skierowanych na rozwój polsko-norweskiej współpracy w dziedzinie badań naukowych. Celem Polsko-Norweskiego Funduszu Badan Naukowych jest budowa oraz zacieśnienie współpracy pomiędzy polskimi i norweskimi naukowcami zajmującymi się szeroko pojętą ochroną środowiska i ochroną zdrowia. Skierowanie Funduszu tylko do tych obszarów daje możliwość znacznie większego rozwoju badań w tych dziedzinach. W gronie beneficjentów znajdują się uczelnie wyższe oraz instytuty badawcze, m.in. Instytut Oceanologii PAN, Instytut Chemii i Techniki Jądrowej, czy Instytut Ochrony Środowiska. W ramach Funduszu Stypendialnego i Szkoleniowego, w roku akademickim 2008/09, w wymianie studentów i pracowników naukowych uczestniczyło ok. 380 osób. Dla porównania, w programie Sokrates-Erasmus, w roku 2006/07 z wymiany skorzystało ok. 180 osób. Szacuje się, że dzięki wsparciu z Mechanizmów w roku 2009/10 do uczelni Państw-Darczyńców wyjedzie ok. 700 osób. Dodatkowo, zakłada się, że ok. 40 osób wyjedzie na wizyty studyjne, a 128 doktorantów i młodych naukowców zrealizuje projekty badawcze. Fundusz finansuje też współpracę edukacyjną pomiędzy Polską a darczyńcami oraz dofinansowuje projekty zakładające poprawę jakości kształcenia i przygotowanie polskich uczelni do przyjmowania studentów zagranicznych.
Dzięki Mechanizmom, ponad 300 budynków użyteczności publicznej (szkół, przedszkoli, szpitali, domów kultury, urzędów i innych) zostało poddanych termomodernizacji. Szacuje się, że dzięki tym inwestycjom wydajność energii zwiększy się średnio o ponad 50%. Fot. Rada Unii Europejskiej
Wśród dofinansowanych projektów kulturalnych znalazły się projekty m.in z zakresu renowacji i konserwacji historycznych zespołów pałacowych i zamkowych (np. Wilanów, Malbork, Łańcut), fortyfikacji (np. Twierdza w Wisłoujściu), zabytków sakralnych (np. Bazylika Mariacka w Gdańsku), galerii sztuki (np. Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie), jak również konserwacji i digitalizacji księgozbiorów (Książnica Cieszyńska, Ossolineum we Wrocławiu). Renowacji zostały poddane obiekty kulturalne wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO (Sukiennice w Krakowie, Staromiejskie Piwnice w Warszawie) oraz na liście Pomników Historii Prezydenta RP (Muzeum – Zamek w Łańcucie). Ze środków norweskich wzmocniono 3 przejścia graniczne (Port w Gdyni, przejście kolejowe w Kuźnicy Białostockiej, Terespol). Rozbudowano też placówki Straży Granicznej i Policji, a także wzmocniono infrastrukturę służb publicznych. Innowacyjnym projektem jest budowa, przy Ogrodzie Zoologicznym w Zamościu, przygranicznego ośrodka kwarantannowania i przetrzymywania zwierząt, nielegalnie wwiezionych do strefy Schengen. Dzięki Mechanizmom, na terenie całego kraju jest budowanych 100 kompleksów sportowo-rekreacyjnych, na których powstało 69 boisk wielofunkcyjnych, 51 placów zabaw, korty tenisowe, bieżnie, ścianki wspinaczkowe oraz inne obiekty sportowe. W celu uzyskania bardziej kompleksowych rezultatów, przyjęto zasadę, aby projekty łączyły elementy inwestycyjne oraz „miękkie”. Istotnym czynnikiem przy wyborze projektów był zasięg – priorytetowo były traktowane projekty, które obejmują tereny wiejskie i małomiasteczkowe, a także projekty o jak największym zakresie oddziaływania. Ponadto, w zakresie ochrony zdrowia przeprowadzono szereg badań profilaktycznych (np. Program wczesnego wykrywania nowotworów piersi na Podbeskidziu), a także sfinansowano projekty z zakresu telemedycyny (np. Program rozwoju ogólnopolskiej sieci ośrodków telerehabilitacji słuchowej). W ramach współpracy transgranicznej powstało 247 partnerstw i wspólnych inicjatyw - krajowych i zagranicznych. Realizowanych jest ponad 370 konferencji, wizyt studyjnych, wystawienniczych, forów, czy spotkań międzynarodowych, skierowanych do blisko 25 tys. osób. Mechanizmy Finansowe to również inwestycja w zasoby ludzkie - głównie w samorządy oraz jego instytucje. Ze wsparcia korzystają także policjanci, celnicy i organizacje pozarządowe, a także służba geodezyjna i kartograficzna. Mechanizmy pozwoliły na zacieśnienie współpracy z państwami-darczyńcami. Współpraca odbywa się nie tylko na poziomie rządowym, ale także na poziomie regionalnym i lokalnym. Na 413 dofinansowanych projektów, w 98 uczestniczą partnerzy norwescy, w dwóch – islandzcy. Ponadto, współpraca międzynarodowa odbywa się w ramach projektów mniejszej skali.
Podpisanie umowy pomiędzy UE a Islandią, Liechtensteinem i Norwegią ws. Mechanizmów Finansowych 2009-14, Bruksela
Mechanizmy Finansowe 2009 - 2014 W dniu 28 lipca 2010 r. podpisano porozumienie pomiędzy Unią Europejską a Islandią, Liechtensteinem i Norwegią w sprawie uruchomienia nowej perspektywy Mechanizmów Finansowych. Z kwoty 1,788 mld euro, przeznaczonej na zmniejszanie różnic ekonomicznych i społecznych w ramach EOG w latach 2009-2014, do Polski trafi 578 mln euro. W ramach nowej perspektywy środki finansowe skierowane zostaną na wsparcie technologii wychwytywania i składowania CO2 (CCS), innowacyjnego przemysłu przyjaznego środowisku, ochrony środowiska i zdrowia oraz badań naukowych i stypendiów. Przewidziano także dofinansowanie dla projektów z zakresu rozwoju zasobów ludzkich, wymiaru sprawiedliwości, Funduszu decent work i promocji trójstronnej współpracy, a także społeczeństwa obywatelskiego i ochrony dziedzictwa kulturowego.