PRO ZDROWIE 29

1(29)2022

BEZPŁATNY MAGAZYN SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO

BEZPŁATNY MAGAZYN SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO

CZNEGO

BEZPŁATNY MAGAZYN SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO

CZNEGO

Y

n

P

Y

„Tą sesją chciałam pokazać odwagę i siłę, jaką noszą w sobie kobiety, ale także cały Ukraiński naród.

Kobiety, które uciekały - one nie uciekały ze strachu o siebie, ale ze strachu o swoje dzieci.

Wyjeżdżając, choć serce pękało, walczyły i walczą o dobro dzieci, o ich bezpieczeństwo i spokojniejszy sen. Fotografie nie są przypadkowe a każdy, nawet minimalny drobiazg jest zaplanowany.

Pomysł na projekt nie powstał z jednego gestu. To się zrodziło z emocji, strachu, bezsilności, które przerodziły się w wiarę, siłę nadzieję, dobro, waleczność. I to nie tylko mężczyzn, ale i matek z dziećmi.

Gdy zaczęła się wojna w Ukrainie, pojawił się strach o swój kraj, rodzinę i ludzi, którzy tam żyją. Lęk i bezsilność, że nie mogę zrobić nic, by to zatrzymać. Ale nagle miliony osób, a raczej cała Polska, otwiera przed ukraińskimi rodzinami i ludźmi granice, serca i swoje domy.

Coś niebywałego, troska, ciepło, miłość dach nad głową. Ta pomoc jest bezwarunkowa, bez oczekiwań, dawana sama od siebie. Nikt nie prosił a wszyscy dają i niosą tą pomoc. Ale ta pomoc nie jest tylko i wyłącznie dla dzieci i matek. Jest dla całego ukraińskiego narodu.

W projekcie bierze udział ukraińska kobieta, matka trójki dzieci, moja siostra.

Na zdjęciu przedstawione są również dzieci kobiet, które przyjechały z Ukrainy do Polski. Jest tam także moja mała córeczka, która w tej trudnej sytuacji pomaga, jak tylko potrafi’ - Svitlana Torko - autorka sesji

Svitlana to Ukrainka, od kilku lat mieszkająca w Polsce. Jest nie tylko fotografem, ale przede wszystkim matką dwójki wspaniałych dzieci. W Rzeszowie prowadzi studio fotograficzne Zefir.

Wianek zapewniła cudowna florystka Małgorzata Szwagiel.

Sesja odbyła się w Zefir studio.

Makijaż wykonała Viktoriia Sadova.

3

85

| NASZ ZESPÓŁ

NASI EKSPERCI:

dr hab.n.med.

dr n.med.

lek. med.

lek. med.

ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

i chirurgii onkologicznej ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

narządu ruchu, kierownik oddziału ortopedii dziecięcej ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

narządu ruchu ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA, kierownik oddziału ortopedycznego

TOMASZ ŁOZIŃSKI Specjalista ginekolog-położnik

lek.

GRZEGORZ SOKÓŁ Specjalista ortopedii i traumatologii

lek. med.

GRZEGORZ INGLOT Specjalista ortopedii i traumatologii

RAFAŁ PIASEK Specjalista ortopedii i traumatologii

lek. med.

lek. stom.

Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

narządu ruchu ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

KAROLINA MAŁEKSTELMACHOWSKA Specjalista chirurgii plastycznej ze

lek. stom.

mgr

mgr

mgr

PRO-FAMILIA

ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

metody NDT-Bobath i metody Vojty ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

DOMINIKA MIKITKA-TULEJA Stomatolog ze Stomatologii

Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

MONIKA INGLOT Neurologopeda

mgr

mgr

ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

PRO-FAMILIA

IZABELA SMOLARZ Fizjoterapeutka uroginekologiczna

6

ZBIGNIEW MAŁEK Specjalista chirurgii ogólnej

AGNIESZKA ROGALA-SAJ Dietetyk ze Szpitala Specjalistycznego

EWA SOBASZEK-RZEŹNIK Specjalista neonatologii i pediatrii ze

JOANNA JĘDRZEJEK Fizjoterapeutka dziecięca, terapeutka

mgr

DOMINIKA JUCHA-LADZIŃSKA Dietetyk ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

MICHAŁ LEJA Specjalista chirurgii stomatologicznej

DOMINIKA MIERZWA Kierownik Banku Mleka, dietetyk

| W NUMERZE

STOMATOLOGIA

18 Znieczulenie ogólne w stomatologii

BEZPŁATNY MAGAZYN SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO

WYDANIE 3(28)2021

WARTO WIEDZIEĆ

SPIS TREŚCI

64 9 Top gadżetów 66 Poradniki i książki

dla rodziców i dzieci

68 Żywienie a powrót

CO NOWEGO W PRO-FAMILII?

do formy po kontuzji

10 Laserowe zabiegi proktologiczne 11 Turnusy rehabilitacyjne dla dzieci n

P

Y MISJA ZDROWIE

STREFA DZIECKA

20

12 Pod lupą – mięśniaki

Wcześniactwo – wyzwanie dla rodziców i lekarzy

14 Nieinwazyjne leczenie

Co warto wiedzieć o dziecięcych urazach?

macicy

mięśniaków macicy

16 Skutecznie i bezpiecznie – czyli laser w proktologii

22 Mleko kobiece – złotym

standardem żywienia noworodków

44 Cukrzyca ciążowa pod

kontrolą

48 Słodkie mamy

52 Mama po porodzie 56 Siedem pytań o…

leczenie stomatologiczne w ciąży

26

30 Czas na USG bioderek

KULINARIA

Kontrola bioder u dzieci z Mózgowym Porażeniem Dziecięcym

72 W roli głównej:

34

warzywa i owoce!

38 Jak zachęcić dziecko

do czworakowania?

40

Czy warto uczyć dziecko dwóch języków jednocześnie?

MODA & URODA

58 Jesteś w ciąży? Uważaj

78 Polskie marki, które

62 Powiększanie piersi

80 Witaj słonko!

na kofeinę

implantami

warto znać!

70 Co w tym jajku siedzi?

8

9

| STREFA DZIECKA | CO NOWEGO W PRO-FAMILII?

Laserowe zabiegi proktologiczne W Szpitalu Specjalistycznym PRO-FAMILIA specjaliści wykonali pierwsze w regionie zabiegi proktologiczne z wykorzystaniem lasera. Pacjentów operował duet chirurgów: dr n.med. Piotr Małek i dr n.med. Zbigniew Małek.

Ta nowoczesna metoda charakteryzuje się przede wszystkim małą inwazyjnością, co dla pacjenta oznacza szybszy powrót do zdrowia i mniejsze ryzyko powikłań. Zastosowanie lasera pozwala na precyzyjne usunięcie zmiany chorobowej przy zachowaniu większego bezpieczeństwa.

Zabiegi, które na stałe poszerzyły repertuar naszego oddziału chirurgii ogólnej to: - laserowe leczenie hemoroidów; - laserowa operacja szczeliny odbytu; - laserowe zamknięcie zatoki włosowej; - laserowe zamknięcie przetoki okołodbytniczej.

Więcej informacji na stronie www.pro-familia.pl --> zakładka oddział chirurgii.

10

Turnusy rehabilitacyjne dla dzieci Turnusy rehabilitacyjne dla dzieci to nowa usługa stworzona z myślą o dzieciach w różnym wieku, różnego rodzaju niepełnosprawnościami i ustabilizowanym stanem zdrowia. Zajęcia prowadzi doświadczony zespół specjalistów – fizjoterapeutki dziecięce oraz neurologopeda.

Turnusy odbywają się w pięciodniowych cyklach od poniedziałku do piątku, po wcześniejszym ustaleniu indywidualnego dla każdego pacjenta planu terapii.

W każdym dniu turnusu dla pacjenta zaplanowano: - 3 terapie metodą Vojty, - 1 terapię metodą NDT Bobath, - 1 terapię neurologopedyczną.

Godziny terapii na turnusie są ustalane indywidualnie i dostosowane odpowiednio do możliwości opiekuna, jak i potrzeb pacjenta.

Dla rodziców została przygotowana strefa relaksu, w której można odpocząć, zjeść obiad czy ułożyć dziecko na drzemkę.

Więcej informacji na temat turnusów można uzyskać pod numerami telefonu: Anna Jamróz - 603 305 547 Agnieszka Dębosz - 501 316 114

11

| MISJA ZDROWIE

Pod lupą

- mięśniaki macicy Setki przeprowadzonych konsultacji, dziesiątki wykonanych zabiegów, nieskończona ilość rozmów i analiz. Tytuł doktora habilitowanego to zwieńczenie pięcioletnich badań naukowych nad oceną i poprawą efektywności leczenia objawowych mięśniaków macicy za pomocą termoablacji ultradźwiękowej prowadzonych w ramach Centrum Badawczo-Rozwojowego PRO-FAMILIA. O habilitacji, mięśniakach macicy i termoablacji ultradźwiękowej rozmawiamy z docentem Tomaszem Łozińskim.

Rozmowa z dr hab. n. med. Tomaszem Łozińskim, specjalistą ginekologiem-położnikiem ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA.

PZ: Czy znane są czynniki, które sprzyDR HAB. N. MED. TOMASZ ŁOZIŃSKI SPECJALISTA GINEKOLOG-POŁOŻNIK ZE SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO PROFAMILIA

PRO ZDROWIE:

Panie Docencie gratulujemy habilitacji! To zwieńczenie wielu lat Pana pracy naukowej w ramach działalności Centrum Badawczo-Rozwojowego PRO-FAMILIA. Tematem, którym od lat Pan się interesuje, szukając najlepszej metody leczenia, są mięśniaki. W swoich badaniach skupił się Pan na innowacyjnej metodzie leczenia – termoablacji ultradźwiękowej. Tę metodę jako pierwszy w Polsce wdrożył Szpital PRO-FAMILIA. Docent Tomasz Łoziński: Dziękuję. Za mną 5 lat badań, setki konsultacji, dziesiątki badań. Ale nie byłoby tego wszystkiego, gdyby nie wsparcie i fantastyczna praca całego naszego zespołu. Co do mięśniaków – są najczęstszym łagodnym nowotworem macicy i są najczęstszą przyczyną histerektomii na świecie i należy rozpatrywać tę patologię, jako wielki socjoekonomiczny problem systemu opieki zdrowotnej. Uważa się, że mięśniaki występują u blisko 40-70% kobiet w wieku rozrodczym. Skala jest więc ogromna.

PZ: Jakie objawy powinny nas zaalarmować?

T.Ł.: Połowa przypadków nie daje żadnych objawów, a w połowie powodują obfite i bolesne miesiączki, anemię, bolesne stosunki, bóle miednicy, zaburzenia natury psychologicznej oraz powikłania ciąży od zaburzenia płodności po poronienia, porody przedwczesne, czy przedwczesne odejście płynu owodniowego (PROM).

12

jają rozwojowi choroby?

T.Ł.: Wczesny wiek pierwszej miesiączki jest czynnikiem zwiększającym ryzyko, podczas gdy przebyte ciąże zmniejszają ryzyko wystąpienia. Zarówno alkohol, jak i kawa zwiększają częstość występowania mięśniaków macicy, podobnie jak dieta bogata w tłuszcze zwierzęce. Czynnikami ograniczającymi jest palenie papierosów, a mechanizm tego zjawiska nie jest znany. Czynniki te, według niektórych badaczy, są niepewne. Najpewniejsze są czynniki genetyczne, mięsniaki bardzo często wystepują rodzinnie.

PZ: W jaki sposób leczone są mięśniaki

macicy?

T.Ł.: Istnieje wiele metod leczenia - od zachowawczych sposobów, po leczenie chirurgiczne, które obecnie nadal jest złotym środkiem w terapii mięśniaków. Wybranie prawidłowej opcji leczenia jest niezwykle indywidualne i zależy od wieku, lokalizacji mięśniaka i liczebności, rozmiarów, nasilenia objawów oraz oczekiwań chorej, co do płodności. Przy wyborze leczenia należy pamiętać o metodach zabiegowych mniej i w ogóle nieinwazyjnych, jak embolizacja naczyń krwionośnych zasilających guzy, wykorzystanie wiązki fali radiowej podczas operacji endoskopowych oraz terapia skondensowaną

wiązką ultradźwięków (HIFU) w środowisku MRI lub USG – czyli termoablacja ultradźwiękowa. Wybór metody leczenia powinien być zawsze indywidualny i celowany w zależności od potrzeb pacjentki. W naszej codziennej pracy staramy się stosować wszystkie metody - na zasadzie „szycia leczenia na miarę”.

PZ:

Porozmawiajmy o termoablacji ultradźwiękowej, która jest szansą leczenia szczególnie dla kobiet, które marzą o potomstwie, a choroba uniemożliwia im zajście w ciążę. Zabieg z jej wykorzystaniem PRO-FAMILIA przeprowadziła jako pierwszy szpital w Polsce kilka lat temu. Na czym polega ta metoda?

T.Ł.: Termoablacja za pomocą wiązki ultradźwiękowej była nienową metodą, jednak w Polsce w ogóle nieznaną. Zabieg polega na wykorzystaniu zogniskowanej wiązki ultradźwięków, która pod kontrolą rezonansu magnetycznego jest ogniskowana w tkance mięśniaka, wywołując w nim wzrost temperatury do 60-80°C. Działanie wiązki powoduje lokalną martwicę tkanek wskutek denaturacji białek wywołanej temperaturą. Po raz pierwszy zabieg ten został wykonany w 2004 roku w USA i od tego czasu na całym świecie wykonano kilkanaście tysięcy terapii. Pierwsze zabiegi były wykonywane metodą punktową (FUS), w późniejszym czasie konkurencyjna firma wyprodukowała urządzenie do termoablacji objętościowej (HIFU), co wydaje się bardziej efektywne. W pierwszej stosuje się nagrzewanie tkanki punkt po punkcie, podczas gdy w MR-HIFU wiązka ultradźwięków przekazuje energię adekwatną do objętości tkanki. Wszystko to pod kontrolą rezonansu magnetycznego, który gwarantuje precyzyjność całej procedury.

PZ: Czyli zabieg wykonywany jest w pracowni rezonansu magne-

tycznego?

T.Ł.: Tak. Zabieg wykonywany jest przez radiologa po wcześniejszej wspólnej kwalifikacji z ginekologiem. W wieloośrodkowych obserwacjach stwierdzono redukcje dolegliwości w ok. 80%. Celem terapii jest przede wszystkim redukcja objawów klinicznych, a zmniejszenie masy guza jest efektem wtórnym. Rzadko kiedy dochodzi do całkowitego zniknięcia zmiany, zazwy-

czaj osiągany efekt jest ok. 20-40% mniejszy w stosunku do początkowego rozmiaru.

Sukces terapii zależy od wielu czynników, na które głównie składa się lokalizacja mięśniaka, stosunek jego położenia do jelit, grubość tkanki tłuszczowej, oraz cierpliwość pacjenta.

To ważne, ponieważ zabieg jest długotrwały, zazwyczaj kilkugodzinny i wymaga leżenia w komorze rezonansu magnetycznego przez cały ten czas. Jednak warto pamiętać, że jest to terapia zupełnie nieinwazyjna i pozwala pacjentce wyjść tego samego dnia ze szpitala i wrócić do pracy w dniu następnym.

Termoablacja mięśniaków macicy jest metodą bardzo bezpieczną, obarczoną bardzo niskim ryzykiem powikłań, co dodatkowo jest atutem tej metody.

PZ: Zabieg z sukcesem wykonujecie od

lat. Jak Pan na podstawie doświadczenia ocenia skuteczność metody?

T.Ł.: W ostatnich pięciu latach wykonaliśmy ponad 400 zabiegów termoablacji mięśniaków macicy z bardzo dobrym efektem. To co moim zdaniem jest naszym największym sukcesem – to bardzo dużo ciąż, które nasze pacjentki szczęśliwie donosiły po zabiegu.

Szacuje się według przeprowadzonych metaanaliz, że ok. od 8-22% kobiet zachodzi i donosi ciąże po terapii ultradźwiękowej i jest to podobny odsetek do pacjentek po leczeniu operacyjnym.

13

| MISJA ZDROWIE

Nieinwazyjne leczenie mięśniaków macicy Termoablacja ultradźwiękowa to innowacyjne uzupełnienie dotychczasowych metod leczenia mięśniaków macicy. Metoda jest nie tylko skuteczna i bezbolesna, ale co najważniejsze - nie wymaga operacji. Powrót do zdrowia jest błyskawiczny, a kobieta po zakończeniu zabiegu opuszcza szpital jeszcze tego samego dnia.

Problem ponad miliona kobiet

Najnowsza metoda jest ogromną szansą przede wszystkim dla kobiet, które do tej pory nie decydowały się na zabieg chirurgiczny z obawy przed utratą szansy na założenie rodziny. Niestety, każda operacja przeprowadzona na narządzie rodnym ogranicza możliwość zostania matką. Po operacji usunięcia mięśniaków, w zależności od ich lokalizacji, szansa na potomstwo może zmaleć nawet do 50-60 procent.

Innowacyjne leczenie

Nowa metoda jest innowacyjna, a zarazem przyjazna dla pacjentki. Termoablacja jest metodą bezoperacyjną i całkowicie nieinwazyjną. Cały zabieg polega na skierowaniu wiązki energii ultradźwiękowej na chory obszar wewnątrz ciała pacjentki, nie naruszając tym samym skóry, oraz tkanek miękkich. Dodatkowo cały proces monitorowany jest w czasie rzeczywistym za pomocą map temperatury, które uzyskiwane są za pomocą rezonansu magnetycznego, co zapewnia skuteczność zabiegu i pełną kontrolę.

To przełom w leczeniu choroby. Technika jest znacznie wygodniejsza niż inne, stosowane do tej pory metody, jak leczenie operacyjne, wycięcie mięśniaka lub embolizacja. Zabiegi te wymagają pobytu pacjentki w szpitalu, a powrót do zdrowia trwa czasem kilka tygodni i obarczony jest ryzykiem licznych powikłań i dolegliwości bólowych. W przypadku leczenia za pomocą metody termoablacji, zabieg prowadzony jest w trybie ambulatoryjnym, pacjentka wraca do domu jeszcze tego samego dnia, a powrót do zdrowia trwa zaledwie kilka dni.

Jak wygląda zabieg?

Podczas zabiegu pacjentka leży na specjalnym stole. Przez cały czas trwania zabiegu kobieta jest przytomna, zachowuje pełną świadomość. Ma także możliwość przerwania leczenia w każdym momencie, używając specjalnego przycisku, który trzyma w dłoni. Cała procedura trwa około 4-5 godzin i jest nieinwazyjna. Podczas zabiegu pacjentka nie odczuwa bólu lub tylko w niewielkim stopniu, dlatego nie jest wymagane znieczulenie dodaje lekarz.

14

Termoablacja – innowacja w leczeniu • Zabieg jest skuteczny i bezpieczny • Nieinwazyjne leczenie. Zabieg nie wymaga przeprowadzenia operacji • Zabieg wykonywany jest bez znieczulenia • Kobieta nie zostaje w szpitalu, po zabiegu wraca do domu tego samego dnia • Powrót do zdrowia trwa zaledwie kilka dni

Przed zabiegiem potrzebne badania

Dzięki odpowiedniej kwalifikacji do zabiegu, skuteczność terapii ultradźwiękowej jest bardzo wysoka. Może sięgać aż do 90-100 procent, jeżeli chodzi o ustąpienie dolegliwości bólowych, krwawień i obfitych miesiączek.

Z obserwacji prowadzonych w ramach projektu wynika, że w niespełna sześć miesięcy po zabiegu, masa guza może zmniejszyć się aż o 70-80 procent. Dlatego przed rozpoczęciem procedury potrzebna jest kompleksowa diagnostyka.

Przyczyna choroby nie jest znana

Guzy mogą występować pojedynczo lub w większej ilości. Rozwijają się wewnątrz macicy, jak i na zewnątrz tego mięśnia. Bywają także umiejscowione śródściennie.

Najbardziej charakterystycznym objawem mięśniaków są obfite i przedłużające się miesiączki, które mogą prowadzić do przewlekłej anemii. Kobieta nierzadko boryka się także z bólami podbrzusza. Przyczyny powstawania mięśniaków nie są do końca znane. Jedna z teorii mówi, że za powstawanie mięśniaków odpowiada brak równowagi hormonalnej organizmu, a dokładniej nadmierna produkcja lub zwiększona wrażliwość na estrogeny.

Jednak nie każda kobieta z wysokim poziomem estrogenów ma mięśniaki.

15

| MISJA ZDROWIE

Skutecznie i bezpiecznie – czyli laser w proktologii Od niedawna chirurdzy w Szpitalu Specjalistycznym PRO-FAMILIA z sukcesem stosują laser w zabiegach proktologicznych. Ta nowoczesna metoda charakteryzuje się przede wszystkim małą inwazyjnością, co dla pacjenta oznacza szybszy powrót do zdrowia i mniejsze ryzyko powikłań. - Zastosowanie lasera pozwala na precyzyjne usunięcie zmiany chorobowej przy zachowaniu większego bezpieczeństwa – wyjaśnia dr n.med. Zbigniew Małek, specjalista chirurgii ogólnej i onkologicznej.

PZ: Czy hemoroidy można leczyć inaczej, zapobiegawczo?

Z.M.: W początkowej fazie choroby hemoroidalnej można spróbować działać zapobiegawczo – zmieniając dietę pacjenta, pewne nawyki oraz okresowo włączyć leki. Później pozostaje jedynie leczenie zabiegowe. Na szczęście mamy tu szerokie spektrum metod leczenia, które są mało obciążające i właściwie bezbolesne dla pacjenta.

PZ: Jeżeli konieczna jest operacja - jakie pacjent ma opcje?

Z.M.: W przypadku choroby hemoroidalnej mamy do dyspozycji kilka metod leczenia: opaskowanie, skleroterapia, laser, łączone techniki oraz klasyczne operacje - wszystko zależy od stopnia zaawansowania, wieku i oczekiwań pacjenta. W przypadku szczeliny odbytu leczeniem z wyboru jest farmakoterapia, ale gdy nie przynosi efektu, stosuje się operacje polega-

jące na usunięciu szczeliny i kontrolowanym uszkodzeniu zwieracza, celem przywrócenia prawidłowego ukrwienia w tej okolicy.

Przetoki okołoodbytnicze są bardzo trudnym tematem, często związanym z koniecznością przeprowadzenia rozległych operacji w tej okolicy. Kiedy uda się zastosować laser, pacjent bardzo na tym korzysta. Temat jest złożony, dlatego niezbędna jest konsultacja i odpowiednie zakwalifikowanie pacjenta.

Tak, aby leczenie było dla niego najlepsze i najbardziej skuteczne.

Rozmowa z dr n.med. Zbigniewem Małkiem, specjalistą chirurgii ogólnej i onkologicznej ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

DR N.MED. ZBIGNIEW MAŁEK SPECJALISTA CHIRURGII OGÓLNEJ I ONKOLOGICZNEJ ZE SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO PRO-FAMILIA

PRO ZDROWIE:

Z sukcesem przeprowadził Pan pierwsze w regionie zabiegi proktologiczne z użyciem lasera. Czym charakteryzują się te zabiegi?

Zbigniew Małek: Zabiegi proktologiczne z użyciem lasera charakteryzują się bardzo małą bolesnością i szybszym powrotem do zdrowia. W większości przypadków unikamy wycinania tkanek a jedynie zmieniamy ich strukturę poprzez działanie światła lasera. Oczywiście oznacza to znacznie krótszy czas rekonwalescencji, brak powikłań takich jak zwężenie w tej okolicy czy uraz zwieraczy z deficytem ich kurczliwości.

PZ: Jakie schorzenia kwalifikują się do wykonania takiego zabiegu?

Z.M.: Właściwie wszystkie. Natomiast ostatecznie decyzję co do rodzaju leczenia podejmujemy w trakcie konsultacji proktologicznej, podczas której wykonywana jest anorektoskopia (badanie endoskopowe końcowego odcinka jelita grubego i kanału odbytu). Dla przykładu – skomplikowane i rozgałęzione przetoki czy nawrotowe zatoki włosowate będą raczej przeciwwskazaniem. Duże znaczenie ma również stopień zaawansowania danego schorzenia. Choć np. w przypadku zaawansowanej choroby hemoroidalnej możemy wykonać tzw. leczenie hybrydowe, czyli połączyć dwie procedury: wykorzystać laser i wykonać skleroterapię. W ten sposób ratujemy pacjenta przed otwartą operacją, co wiąże się z długim okresem gojenia.

PZ:

Metoda zaliczana jest do małoinwazyjnych, co dla pacjenta oznacza m.in. szybszy powrót do zdrowia.

Z.M.: Dokładnie tak. Powrót do normalnej aktywności jest bardzo szybki, zwykle możliwy już następnego dnia. Dla porównania – po operacjach kla-

16

sycznych okres gojenia z niezdolnością do pracy to zwykle 4-6 tygodni. Więc różnica jest bardzo duża.

PZ: Jednym ze schorzeń, które można

leczyć z użyciem lasera, są hemoroidy. Żylaki odbytu statystycznie ma co drugi Polak. Jakie sa objawy choroby?

Z.M.: Rzeczywiście to bardzo częsty problem w krajach wysoko rozwiniętych. Typowe objawy to: uczucie niepełnego wypróżnienia, krwawienia, wysuwanie się guzków, czemu zwykle towarzyszy świąd, rzadziej dyskomfort.

PZ:

Kiedy powinniśmy pomyśleć o wizycie u lekarza?

Z.M.: Właściwie każdy objaw w tej okolicy odbiegający od normy jest wskazaniem do konsultacji, ponieważ choroby nowotworowe, które zawsze chcemy wykluczyć, na początku leczenia rozwijają się bardzo skrycie, nieraz dając okresowo tylko niewielkie dolegliwości. Zdarza się, że jedynym objawem nisko położonego raka odbytnicy czy też odbytu będzie świąd. Oczywiście zwykle towarzyszy temu krwawienie, ale niestety nie zawsze tak się dzieje.

17

| STOMATOLOGIA

Znieczulenie ogólne w stomatologii Znieczulenie ogólne polega na czasowym zahamowaniu czynności ośrodka układu nerwowego, dzięki czemu pacjent nie odczuwa bólu ani lęku. Najprościej mówiąc, pacjent podczas takiego znieczulenia, które jednorazowo może trwać nawet sześć godzin, po prostu śpi.

Rozmowa z lek. stom. Michałem Leją, specjalistą chirurgii stomatologicznej ze Stomatologii PRO-FAMILIA

LEK. STOM. MICHAŁ LEJA SPECJALISTA CHIRURGII STOMATOLOGICZNEJ ZE STOMATOLOGII PRO-FAMILIA

PRO ZDROWIE:

Kiedy znieczulenie ogólne jest stosowane w leczeniu stomatologicznym?

Michał Leja: Znieczulenie ogólne, potocznie zwane narkozą jest bezpieczne, ale najbardziej inwazyjną metodą znieczulającą. Dlatego w pierwszej kolejności należy ustalić przyczynę i odpowiedzieć na pytanie - dlaczego wybieramy tę metodę leczenia? Najczęściej jest to dentofobia (strach przed dentystą). Druga najczęstsza przyczyna to duży odruch wymiotny, który znacznie utrudnia normalne leczenie, a w szczególności pogarsza jego jakość.

PZ: Jak wygląda kwalifikacja do leczenia w znieczuleniu ogólnym?

M.L.: Znieczulenia ogólne dzielimy ze względu na długość zabiegu - do 4 godzin albo do 6 godzin. Przed znieczuleniem przeprowadzamy szereg konsultacji, w zależności od potrzeb pacjenta. Zwykle jest to konsultacja lekarza stomatologa ogólnego (leczenie zachowawcze z endodontycznym), chirurga (leczenie chirurgiczne). Istotna jest konsultacja anestezjologa, który kwalifikuje pacjenta do znieczulenia pod względem ogólnozdrowotnym.

To od niego zależy czy pacjent zostanie zakwalifikowany do zabiegu, czy

nie. Anestezjolog przeprowadza szczegółowy wywiad z pacjentem na temat jego stanu zdrowia, a także zleca wykonanie niezbędnych badań laboratoryjnych – morfologia krwi, układ krzepnięcia, określenie poziomu elektrolitów. W uzasadnionych przypadkach przeprowadza się także m.in. EKG serca. Czasami poszerzamy zakres konsultacji o lekarza protetyka (uzupełnienia braków zębów). Postępowanie zawsze uzależnione jest od indywidualnej sytuacji zdrowotnej pacjenta.

PZ: Czy do zabiegu należy się specjalnie

przygotować?

M.L.: Przed zabiegiem pacjent kierowany jest na higienizację celem usunięcia kamienia nazębnego i osadu, co umożliwia bardziej obiektywną ocenę zębów oraz wybranie odpowiedniego leczenia. Zabieg higienizacji zmniejsza również krwawienie z dziąseł, co jest szalenie istotne w przypadku leczenia zachowawczego, gdzie zachowanie suchości pola zabiegowego to podstawa. Pacjent ma także instruktaż higieny jamy ustnej, co pomaga w utrzymaniu dobrego stanu uzębienia po zakończeniu leczenia.

WARTO WIEDZIEĆ Stomatologia PRO-FAMILIA to jedyne miejsce na Podkapraciu, gdzie zabiegi w znieczuleniu ogólnym wykonuje się w warunkach szpitalnych, zapewniając pacjentowi najwyższy poziom bezpieczeństwa.

18

PZ: Co pacjenta czeka w dniu zabiegu?

M.L.: Pacjent zgłasza się na czczo co najmniej 30 minut przed planowanym zabiegiem na Izbę Przyjęć w Szpitalu PRO-FAMILIA. Nastepnie trafia do nas na Stomatologię, gdzie odbywa się zabieg. Nasz gabinet wyposażony jest w aparaturę najnowszej generacji, sprzęt do intubacji dotchawiczej i do prowadzenia wentylacji zastępczej, źródło tlenu oraz aparaturę do monitorowania podstawowych parametrów życiowych. Nad zdrowiem pacjenta czuwają dwa zespoły: stomatologiczny i anestezjologiczny. Oprócz lekarza z pacjentem cały czas jest doświadczona pielęgniarka anestezjologiczna. Zwykle zabieg zaczyna stomatolog zajmujący się leczeniem zachowawczym, następnie zamienia go chirurg, który kończy całość zabiegu. Dlatego tak ważne jest przeprowadzenie wszystkich konsultacji przed zabiegiem. W trakcie narkozy praca odbywa się płynnie. Jednak jesteśmy zespołem przygotowanym na różne sytuacje, które mogą zdarzyć się w czasie zabiegu.

PZ: Jak wygląda opieka po zabiegu?

M.L.: Pacjent w asyście anestezjologa przekazywany jest na salę pooperacyjną, gdzie znajduje sie pod obserwacją do momentu odzyskania wszystkich funkcji życiowych.

Nastepnie ponownie trafia na Stomatologię, gdzie otrzymuje wszystkie zalecenia oraz umawiane są wizyty kontrolne. W ciągu 24 godzin po znieczuleniu ogólnym pacjent nie powienien prowadzić pojazdów mechanicznych, dlatego niezbędne jest, aby po pacjenta przyjechała osoba towarzysząca.

ZDANIEM EKSPERTA:

LEK.MED. BEATY HORECZY SPECJALISTA ANESTEZJOLOGII, KIEROWNIK ODDZIAŁU ANESTEZJOLOGII W SZPITALU SPECJALISTYCZNYM PRO-FAMILIA.

O tym czy leczenie może zostać przeprowadzone w znieczuleniu ogólnym, decyduje specjalista anestezjolog w porozumieniu ze stomatologiem. Pierwszy krok to konsultacja, podczas której anestezjolog przeprowadza szczegółowy wywiad z pacjentem na temat stanu zdrowia oraz informuje go o możliwych powikłaniach znieczulenia ogólnego.

Przed wykonaniem znieczulenia pacjent ma wykonywane EKG serca, pomiar ciśnienia tętniczego a w uzasadnionych przypadkach morfologię krwi oraz układ krzepnięcia.

Wszystko po to, aby anestezjolog mógł prowadzić najbardziej odpowiednie i bezpieczne znieczulenie. Gdy pacjent zostanie zakwalifikowany do znieczulenia, podczas zabiegu czuwa nad jego zdrowiem doświadczony zespół anestezjologiczny - lekarz i pielęgniarka. Z kolei funkcje życiowe – pracę serca, ciśnienie tętnicze oraz utlenowanie krwi – stale monitoruje specjalistyczny sprzęt. Po zakończonym znieczuleniu pacjent trafia do sali pooperacyjnej gdzie może dojść do siebie po zabiegu. Pacjent po zabiegu stomatologicznym w znieczuleniu ogólnym zawsze opuszcza szpital pod opieką osoby towarzyszącej.

19

| STREFA DZIECKA

Wcześniactwo

- wyzwanie dla rodziców i lekarzy Noworodek, który urodził się przedwcześnie, czyli przed 37. tygodniem ciąży, nie jest jedynie mniejszy od dzieci urodzonych w terminie. W praktyce organizm takiego maluszka w wielu przypadkach nie jest gotowy do samodzielnego funkcjonowania.

Tekst: lek. med. Ewa Sobaszek-Rzeźnik, specjalista neonatologii ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

TEKST:

LEK. MED. EWA SOBASZEK-RZEŹNIK SPECJALISTA NEONATOLOGII I PEDIATRII ZE SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO PRO-FAMILIA

Niedojrzałość w przypadku wcześniaka dotyczy przede wszystkim oddychania, krążenia, funkcjonowania układu nerwowego i hormonalnego. Im wcześniej noworodek przyszedł na świat, tym większego wsparcia wymaga poza organizmem matki. Stopień niedojrzałości koreluje z ciężkością stanu dziecka po urodzeniu i w trakcie dalszego pobytu w szpitalu. Wpływa także na występowanie niekorzystnych następstw w dalszym rozwoju. Dlatego wcześniactwo, szczególnie to skrajne, kiedy noworodek rodzi się przed 32. tygodniem ciąży, stanowi wyzwanie zarówno dla lekarzy, jak i rodziców.

Wyzwanie dla rodziców

Sam fakt, że dziecko urodziło się przedwcześnie, generuje sporo lęku i obaw. Rodzice zwykle się tego nie spodziewali. Często słyszymy, że przecież wszystko miało być w porządku… W większości sytuacji nie można było tego przewidzieć, ani temu zapobiec. Rodzice są w bardzo trudnej sytuacji, czasami nawet w tzw. sytuacji kryzysowej, kiedy stan ich dziecka jest niestabilny, a rokowanie niepewne. Szczególnie wtedy bardzo ważną rolę odgrywa profesjonalna rozmowa lekarza z rodzicami i wsparcie psychologiczne. Gdy rodzice nie otrzymują na bieżąco informacji o stanie dziecka, lęk - który odczuwają - potęguje się. Nie trudno w takiej sytuacji wyobrażać sobie najczarniejsze scenariusze, które zwykle nie mają nic wspólnego z rzeczywistością. Udzielanie informacji rodzicom (zarówno mamie, jak i tacie) w pierwszych godzinach po urodzeniu jest bardzo ważne, pomaga zrozumieć opiekunom aktualną sytuację zdrowotną ich maleństwa, poznać niezrozumiałe pojęcia oraz wskazać obszary, w których rodzice od pierwszych chwil mogliby wspierać swoje dzieci. Taka empatyczna rozmowa powinna odbyć się z poszanowaniem prywatności rodziców, tak by informacje trafiły bezpośrednio do zainteresowanych. Dobrze upewnić się czy opiekunowie wszystko zrozumieli i czy potrzebują zadać dodatkowe pytania. Skutecz-

20

nej komunikacji sprzyja stosowanie krótkich i jasnych zwrotów, bez nadmiaru profesjonalnych określeń medycznych. W naszym szpitalu dostępne są bezpłatne konsultacje psychologiczne dedykowane głównie mamom wcześniaków. Współpraca lekarzy neonatologów, rodziców i psychologów pomaga razem przetrwać ten trudny czas, jakim jest pobyt dziecka na Oddziale Intensywnej Opieki Medycznej Noworodków (OITN).

Wyzwanie dla lekarzy

Przyjęcie wcześniaka na oddział to dla neonatologa zawsze wydarzenie. Im młodszy, mniej dojrzały noworodek, tym większych przygotowań takie przyjęcie wymaga. Zawsze jest to praca zespołowa. Współpraca pomiędzy ginekologiem-położnikiem, neonatologiem i położnymi jest tu bardzo ważna. Każdy z nas ma do odegrania bardzo ważną rolę. Kluczowe, żeby osoba kierująca zespołem w jasny sposób ustaliła zadanie do wykonania dla poszczególnych członków zespołu. To zwiększa skuteczność i jakość działań, a w konsekwencji ma wpływ na stan zdrowia wcześniaka. Dlatego ginekolodzy czuwają nie tylko nad zdrowiem mamy, ale również w bardzo istotny sposób dbają o dobro dziecka. Głównym zadaniem ginekologów-położników jest utrzymanie dziecka w łonie matki w dobrostanie tak długo, jak to możliwe. Każdy tydzień i każdy dzień jest „na wagę złota”. Dodatkowo jest szereg procedur realizowanych przez naszych kolegów położników, które w zasadzie nie zwiększają ryzyka dla mamy, a zwiększają szanse przeżycia dla noworodka w sytuacji zagrożenia porodem skrajnie przedwczesnym.

Zaliczamy do nich: • prenatalną podaż sterydów oraz ewentualną tokolizę (zahamowanie przedwczesnej czynności skurczowej macicy) - działania do rozważenia przy istotnym zagrożeniu porodem przedwczesnym już od 23. tygodnia ciąży( NNT-11); • ochrona układu nerwowego poprzez podaż siarczanu magnezu, który wykazuje działanie neuroprotekcyjne (NNT dla wcześniaków urodzonych przed 28. tyg. ciąży – 29.); • ochrona przed infekcją wrodzoną w przypadku przedwczesnego odejścia wód płodowych, dodatniego wyniku GBS itp.

Dodatkowo ginekolodzy podejmują decyzję o sposobie zakończenia ciąży.

Im mniej „traumatyczna metoda wydobycia płodu, tym lepiej dla noworodka. Jednym z takich rozwiązań jest wydobycie z zachowanym workiem owodniowym, tzw. „en caul cesarean” oraz zastosowanie tokolizy śródporodowej. Oczywiście tu należy uwzględnić wszystkie korzyści i ryzyka zarówno dla mamy, jak i dla dziecka.

Położnicy, również po wydobyciu płodu, mogą znacząco pomóc noworodkowi stabilniej zaadaptować się do nowych warunków, przez zastosowanie procedur o udowodnionej skuteczności, takich jak: • opóźnione odpępnienie (delayed cord clamping) - wstrzymanie się z odcięciem pępowiny do 2 minut po wydobyciu dziecka; • utrzymanie odpowiednio wysokiej temperatury na sali cięć cesarskich - dla skrajnych wcześniaków powinna wynosić ona aż 26 stopni Celsjusza!

• okrycie wcześniaka folią polietylenową; • zabezpieczenie krwi mamy na badania laboratoryjne.

Wszystkie wymienione interwencje wskazują, że współpraca ginekologa z neonatologiem to klucz do sukcesu. Noworodek to nasz wspólny pacjent.

Dbanie o jego dobro i prawidłowy rozwój to zawsze praca zespołowa.

Praca zespołowa

Neonatolog i położna przygotowują odpowiedni sprzęt i warunki otoczenia na przyjęcie tak wymagającego noworodka. Zespół potrzebuje na to ok. 60 minut, by móc kompleksowo przygotować się na takie wydarzenie. Przede wszystkim ważne jest zabezpieczenie podstawowych funkcji życiowych dziecka, czyli stabilizacji oddychania i krążenia, uzyskanie dostępu naczy-

niowego, podanie leków oraz zapewnienie zabezpieczenia żywieniowego. Specjaliści dbają również o ciągłe nieinwazyjne monitorowanie parametrów życiowych i temperatury oraz o komfort cieplny, który jest szczególnie ważny dla tak małego człowieka. Często wykonywane są badania ultrasonograficzne głowy, serca, płuc i brzuszka po to, by sprawniej móc wesprzeć małego pacjenta. Czas ma tu olbrzymie znaczenie. Większość tych interwencji przeprowadza się w pierwszych 2 godzinach życia noworodka.

Wykazano, że czynnikami poprawiającymi rokowanie noworodków urodzonych przed 28. tygodniem ciąży są: › poród w ośrodku III stopnia referencyjności (oznacza to, że szpital jest przystosowany i ma kompetencje do opieki nad najtrudniejszymi przypadkami. Na III stopniu referencyjnym działa między innymi Szpital Specjalistyczny PRO-FAMILIA); › podaż sterydoterapii prenatalnej; › zapobieganie hipotermii; › wczesna lecznicza podaż dotchawicza surfaktantu do 2 godzin od porodu lub stosowanie wsparcia oddechowego nCPAP. Jest o co i dla kogo walczyć. Jeśli uda się zespołowi wspólnie zrealizować wszystkie procedury, można w istotny sposób obniżyć powikłania, a nawet ryzyko zgonu w grupie skrajnych wcześniaków.

To, jak zespołowo zabezpieczany jest pacjent, ma istotny wpływ na jego dalszą historię i rozwój. Dlatego „teamwork” jest dla lekarzy i pacjentów tak ważny.

21

| MISJA ZDROWIE

MLEKO KOBIECE - złotym standardem żywienia noworodków

Mleko mamy ma moc – to nie tylko hasło zachęcające do karmienia piersią. Maluszek karmiony piersią dostaje łatwo przyswajalny i najlepiej dobrany do jego aktualnych potrzeb pokarm oraz dodatkowo poznaje nowe smaki. Oprócz składników budulcowych, mleko mamy zawiera czynniki bioaktywne, które pełnią role ochronne, wspomagające układ odpornościowy, a także utrzymujące naturalną mikroflorę w przewodzie pokarmowym.

Tekst: mgr Dominika Mierzwa, dietetyk, kierownik Banku Mleka w Szpitalu Specjalistycznym PRO-FAMILIA

TEKST:

MGR DOMINIKA MIERZWA DIETETYK, KIEROWNIK BANKU MLEKA W SZPITALU SPECJALISTYCZNYM PRO-FAMILIA

Mleko kobiece dostosowuje się do potrzeb intensywnie rozwijającego się noworodka. Jest kompozycją idealnie dobranych ilościowo i jakościowo składników, zmieniających się w zależności od wieku dziecka, pory dnia, długości karmienia a nawet częściowo diety mamy. Maluszek karmiony piersią dostaje łatwo przyswajalny i najlepiej dobrany do jego aktualnych potrzeb pokarm oraz dodatkowo poznaje nowe smaki. Oprócz składników budulcowych, mleko mamy zawiera czynniki bioaktywne, które pełnią role ochronne, wspomagające układ odpornościowy, a także utrzymujące naturalną mikroflorę w przewodzie pokarmowym.

Preferencje smakowe dziecka rozwijają się już w życiu płodowym

Według zaleceń WHO (Światowej Organizacji Zdrowia), dzieci powinny być karmione wyłącznie mlekiem matki przez okres 6 miesięcy, a przez kolejne powinno ono stanowić ważny element diety maluszka pomimo jej rozszerzania. Bardzo duże znaczenie dla przyszłych wyborów żywieniowych ma

22

sposób odżywiania kobiety w ciąży i w okresie laktacji. Część składników odżywczych ma zdolność przenikania do płynu owodniowego przez barierę łożyska, przez co jego smak również się zmienia w zależności od spożywanych pokarmów. Co to oznacza w praktyce? Oznacza to, że już w czasie ciąży rozwijają się preferencje smakowe u dziecka. Mało tego, podczas karmienia piersią nie należy rezygnować z produktów, które powszechnie były uważane za niezalecane (czosnek, cebula, brokuły, kapusta, strączki), szczególnie jeżeli były spożywane w ciąży.

Dieta bogata w oleje roślinne, tłuste ryby, orzechy i nasiona

Natomiast żywienie w okresie laktacji ma wpływ nie tylko na smak. Wybór produktów spożywczych ma znaczenie dla składu mleka. O ile nie da się wpłynąć na zawartość białka, węglowodanów i kaloryczność, o tyle na jakość tłuszczu (w tym zawartość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych), zawartość niektórych witamin, jodu i selenu już tak.

Mleczny kącik wiedzy – czy wiesz, że…

• mleko produkuje się już w czasie trwania ciąży? W połowie ciąży pęcherzyki mleczne już potrafią wytwarzać mleko, ale wypływ hamowany jest przez hormony. Dlatego nie warto martwić się na zapas, że nie dasz rady wykarmić swojego maluszka; • mleko mam dzieci urodzonych przedwcześnie jest jeszcze bardziej bogate w składniki odżywcze niż pokarm mam dzieci urodzonych o czasie? Skład mleka dostosowuje się do maluszków, które mają specjalne potrzeby. Jest ono bardziej kaloryczne, ma więcej białka, tłuszczu, minerałów oraz czynników odpornościowych.

Dlatego każda kropla jest ważna, bo jest to bogactwo składników odżywczych oraz lek; • mleko powstaje z krwi, a nie z brzucha mamy? To, co mama zje, nie trafia w nieprzetworzonej formie do mleka, a z nim do brzuszka dziecka. Wzdęcia u mamy nie oznaczają, że maluch też będzie na nie cierpiał; • mleko zmienia smak i kolor w zależności od diety mamy? Część składników przedostaje się do mleka, zmieniając jego kolor oraz smak, więc można się zdziwić, kiedy mleko przybiera zielonkawą lub buraczkową barwę.

Natomiast jest to naturalne zjawisko i nie powinno wzbudzać niepokoju. W takim przypadku warto prześledzić co jadło się w ostatnim czasie.

23

| MISJA ZDROWIE

Dla wcześniaka mleko kobiece to nie tylko pokarm,

ale także lek

Dlatego w diecie mamy karmiącej nie może zabraknąć tłustych ryb, olejów roślinnych, orzechów i nasion (o ile są z pewnego źródła, tj. bez pleśni), pełnoziarnistych produktów zbożowych, strączków, jaj oraz świeżych warzyw i owoców. Jadłospis kobiety ciężarnej i w okresie laktacji powinien być po prostu pełnowartościowy i urozmaicony. Szczególnie, kiedy mleko przekazywane jest dla wcześniaków, które mają specyficzne potrzeby żywieniowe. Z uwagi na to, że przedwczesny poród uniemożliwił im zrobienie zapasów składników na pierwsze miesiące życia, takie maluszki mają zwiększone zapotrzebowanie na białko, WNKT, żelazo, wapń oraz potrzebują dostarczenia większej ilości kalorii.

Jest to szczególnie ważne z uwagi na to, że pierwsze posiłki mają objętość zaledwie kilku mililitrów. Dla takiego dziecka mleko kobiece to nie tylko pokarm, ale także lek. Mleko już w takiej niewielkiej ilości zawiera liczne przeciwciała, a także enzymy, tak bardzo potrzebne maluszkowi, którego przewód pokarmowy nie jest jeszcze do końca rozwinięty.

Bank Mleka – z myślą o najmniejszych pacjentach

Dlatego tak ważne jest funkcjonowanie Banków Mleka, których ideą jest umożliwienie wcześniakom karmienia naturalnym pokarmem kobiecym, które z przyczyn medycznych lub losowych nie mogą otrzymać mleka

BANK MLEKA W PRO-FAMILII Przez 4 lata pracy swój cenny pokarm z myślą o wcześniakach przekazały 103 Honorowe Dawczynie. Dzięki temu aż 450 małych wojowników miało możliwość skorzystania z karmienia naturalnym kobiecym pokarmem. Tylko w ubiegłym roku przepasteryzowanych zostało prawie 240 litrów mleka.

od własnej mamy. Taki pokarm dla dzieci przedwcześnie urodzonych ma znaczenie terapeutyczne i wspiera ich prawidłowy rozwój. Bank Mleka zajmuje się pozyskiwaniem pokarmu od Honorowych Dawczyń, które muszą mieć ukończone 18 lat i mieć nadmiar mleka, czyli pomimo karmienia swojego dziecka dalej tego pokarmu mają za dużo.

Na początku rekrutacja

Z uwagi na to, że mleko przekazane jest dla najmniejszych pacjentów szpitala, każda zainteresowana mama przechodzi przez etap rekrutacji, podczas której przeprowadzany jest wywiad zdrowotny, pobierana jest krew i mocz do badań, a także próbka mleka do badań mikrobiologicznych. Takie zabiegi pozwolą sprawdzić czy przekazane mleko będzie bezpieczne dla małych wojowników. Niezbędne jest także podpisanie zgody na przekazanie nadwyżek mleka. Następnie przechowywane jest w Banku Mleka, gdzie w warunkach laboratoryjnych jest rozlewane, porcjowane do butelek, pasteryzowane i mrożone. Z każdej porcji pobierana jest próbka do badań mikrobiologicznych. Dopiero takie mleko, przepasteryzowane i ponownie przebadane, wydawane jest na oddział dla wcześniaków.

Ty też możesz zostać Honorową Dawczynią Mleka Bank Mleka PRO-FAMILIA zaprasza do kontaktu: bankmleka@pro-familia.pl tel. od pon. do pt. 8:00-15:00 +48 577 316 100

24

| STREFA DZIECKA

Co warto wiedzieć

o dziecięcych urazach?

W przeciwieństwie do osób dorosłych, u dzieci sezon urazowy nie zaczyna się w zimie jak jest ślisko, ale na wiosnę, gdy robi się ciepło. Jednymi z najczęstszych kontuzji, z którymi borykają się dzieci, są złamania. Co to oznacza dla malucha? Wyjaśnia specjalista ortopedii – lek. med. Grzegorz Sokół.

Rozmowa z lek. Grzegorzem Sokołem, specjalistą ortopedii i traumatologii narządu ruchu z Oddziału Ortopedii Dziecięcej w PRO-FAMILII

LEK. MED. GRZEGORZ SOKÓŁ SPECJALISTA ORTOPEDII I TRAUMATOLOGII NARZĄDU RUCHU Z ODDZIAŁU ORTOPEDII DZIECIĘCEJ W PRO-FAMILII

PRO ZDROWIE:

Pandemia trochę zmieniła nasze nastawienie do sportu. Pobyt w domu, izolacja, brak grupowych zajęć sportowych. Jak ocenia Pan ten okres jako ortopeda?

Grzegorz Sokół: Do poradni ortopedycznych niestety coraz częściej zgłaszają się pacjenci z dolegliwościami bólowymi kręgosłupa i barków, spowodowanymi brakiem ruchu i przebywaniem w wymuszonej pozycji przed ekranem. Rodzice skarżą się na to, jak trudno młodych ludzi oderwać od komputerów czy telefonów i zmusić do jakiejkolwiek aktywności fizycznej.

Ale to już powoli się zmienia. Mamy wiosnę. Dzieci coraz częściej będą spędzać aktywnie czas na świeżym powietrzu. Zacznie się sezon rowerowy czy sezon na rolki. Dla nas - ortopedów to okres wzmożonej pracy.

PZ: W przeciwieństwie do osób dorosłych, u dzieci sezon urazowy

nie zaczyna się w zimie jak jest ślisko, ale w czasie, gdy robi się ciepło.

G.S.: Tak. Gdy zaczyna się wiosenne szaleństwo, młodzi ludzie doznają szeregu kontuzji, złamań, skręceń, urazów więzadłowych. Dochodzi też do różnego rodzaju zmian przeciążeniowych. Izby przyjęć szpitali i ambulatoria urazowe są przepełnione.

PZ: Jedną z najczęstszych kontuzji, która zdarza się u dzieci, są zła-

mania. Czy jest łatwa do leczenia?

G.S.: Złamanie u dziecka, mimo że zrasta się szybciej, nie zawsze jest łatwe do leczenia. Kości dziecięce nie są miniaturą kości dorosłego, ale doskonałym tworem, w którym przecież zachodzi wzrost. W kości dziecięcej mamy chrząstki wzrostowe, kości wydłużają się. Złamanie, które przechodzi przez chrząstkę wzrostową, nazywamy złuszczeniem. Jest ono o tyle niebezpiecz-

26

ne, że jeśli dojdzie do uszkodzenia chrząstki wzrostowej, to może doprowadzić do zatrzymania wzrostu kończyny i nierównej długości nóg. Złuszczenie może dotyczyć tylko fragmentu strefy wzrostu i takie asymetryczne uszkodzenie będzie z kolei skutkowało deformacją osiową kończyny. Może prowadzić do rozwoju kolana koślawego, kolana szpotawego albo innych deformacji. Musimy pamiętać, że zahamowanie wzrostu może być następstwem nie tylko samego urazu, ale też nieostrożnego obchodzenia się ze złamaną kością, dlatego ważne jest, aby operację przeprowadzał ortopeda z doświadczeniem w leczeniu złamań dziecięcych i przy użyciu odpowiedniego zespolenia dostosowanego do budowy i fizjologii rosnącej kości.

stawowej i zbornego stawu. Dodatkowo ważna jest wczesna rehabilitacja i podjęcie ruchu w uszkodzonym stawie. Zapobiega to powstawaniu zrostów wewnątrzstawowych, zaników mięśniowych i pozwala zachować sprawny staw. Złamania awulsyjne, ze względu na działanie siły mięśniowej na odłamany fragment kości, mogą zrastać się dłużej, dlatego ważne jest to, w jaki sposób zostanie przeprowadzona operacja.

PZ:

Tak jak u pacjentów dorosłych, u dzieci również zdarzają się złamania otwarte. To chyba jedna z najcięższych kontuzji, jaka może spotkać dziecko.

G.S.: Złamanie otwarte to takie, w którym miejsce złamania kości ma kontakt ze środowiskiem zewnętrznym i jest o tyle niebezpieczne, że na skórze i w środowisku zewnętrznym są bakte-

PZ:

Innym rodzajem urazu, który występuje u młodych pacjentów, jest złamanie plastyczne. Co to oznacza?

G.S.: Gdy stwierdzamy na zdjęciach RTG wygięcie kości. Zdarzają się też złamania „zielonej gałązki”, czyli niecałkowite przełamanie kości, a tylko ugięcie jej warstw korowych.

Często dochodzi też do złamań awulsyjnych, w których ścięgno lub więzadło odrywa fragment kości. Złamania plastyczne i zielonej gałązki zrastają się dobrze, czasami wymagają nastawienia i unieruchomienia. Natomiast złamania awulsyjne zazwyczaj wymagają leczenia operacyjnego. Zdarza się, że są to złamania stawowe, gdzie mamy do czynienia z uszkodzeniem powierzchni stawowej.

Wymagają dokładnego nastawienia i sztywnego zespolenia odłamów. Ma to na celu zachowanie prawidłowej budowy powierzchni

27

| STREFA DZIECKA

Złamanie u dziecka, mimo że zrasta się szybciej,

nie zawsze jest łatwe do leczenia. rie. Dlatego każde złamanie otwarte, z założenia traktujemy jako zainfekowane i leczymy antybiotykami, włączonymi jak najszybciej. Zazwyczaj ze względu na znaczne przemieszczenie, konieczne jest leczenie operacyjne – nastawienie i zespolenie kości. W zależności od typu złamania otwartego, dopuszczalne są odpowiednie zespolenia. Najczęściej stosuje się implanty śródszpikowe, a nie używa płyt. Przy złamaniach wysokoenergetycznych, gdzie jest znaczne uszkodzenie tkanek miękkich, często posługujemy się stabilizatorami zewnętrznymi. Czasami też konieczne jest zespolenie uszkodzonych naczyń i nerwów a także przeszczepy skóry. Wszystko to z myślą o dostosowaniu jak najlepszej terapii dla urazowego – małego pacjenta.

PZ: A co możemy powiedzieć o tym, że kość ma samoczynną zdol-

ność do korekcji?

G.S.: Zjawiskiem, które sprzyja pacjentowi w leczeniu, jest zdolność do samoistnej korekcji różnego rodzaju zagięć kości po złamaniu. Ale nie zawsze możemy sobie pozwolić na pozostawienie złamania nienastawionego. Zdolność kości do korekcji zagięć nazywamy remodelingiem albo przebudową.

Właściwość jest tym większa, im dziecko jest młodsze, im szczelina złamania jest bliżej chrząstki wzrostowej, im bardziej deformacja jest w płaszczyźnie ruchu sąsiedniego stawu i też jest zależna od szybkości wzrostu kości w danej okolicy. Także przemieszczenie odłamów, jakie możemy zaakceptować, zależy od lokalizacji złamania, kierunku przemieszczenia i od wieku dziecka.

Jak Pani widzi – każdą sytuację należy traktować indywidualnie. W medycynie nie można generalizować. Każdy przypadek jest inny i każdy wymaga odrębnego podejścia. Należy też pamiętać, że po złamaniu często dochodzi do pobudzenia wzrostu kości i wtedy będziemy mieć wydłużenie kończyny.

PZ: Co to może oznaczać dla pacjenta?

G.S.: Jeśli kończyna wydłuży się o ponad centymetr, dziecko będzie utykać, może dojść do funkcjonalnego skrzywienia kręgosłupa i dolegliwości bólowych. Dlatego pacjent po złamaniu w obrębie kończyny dolnej powinien być obserwowany aż do zakończenia wzrostu i powinny być wdrożone różne metody, które pomogą wyrównać kończynę w zależności od wieku i stopnia skrócenia. Przy małych deformacjach wystarczające będą wkładki do obuwia, ale przy większych proponujemy pacjentowi wyrównywanie długości kończyn przez zahamowanie wzrostu dłuższej nogi lub zastosowanie metod wydłużania. Może się ono odbywać na aparatach zewnętrznych, takich jak aparat Ilizarowa, rama Taylora czy wewnętrznych implantach, jak gwóźdź śródszpikowy, który wszczepiony do wnętrza kości wydłuża stopniowo kończynę. Jak Pani widzi, temat złamań jest złożony.

PZ: Mówi Pan o leczeniu operacyjnym, a co z gipsem?

G.S.: Jeśli dojdzie do złamania, najczęściej leczymy przez unieruchomienie.

Doskonałą metodą nadal pozostaje dobrze założony i idealnie dopasowany do kończyny opatrunek gipsowy. W niektórych przypadkach może to być lekki gips z tworzywa sztucznego, ale częściej lepszym rozwiązaniem jest zwykły biały, który dokładniej dopasowuje się do kształtu kończyny. Ponadto złamania też można leczyć w różnego rodzaju ortezach dobranych rozmiarem do pacjenta, a rozległością unieruchomienia do charakterystyki złamania. Leczenie operacyjne stosujemy w złamaniach z przemieszczeniem lub niestabilnych, gdy wiemy, że w gipsie dojdzie do wtórnego przemieszczenia odłamów i konieczne będzie nastawianie. Metody operacyjne u dzieci najczęściej są mało inwazyjne, pozostawiające niewielkie blizny, ale

28

za to umożliwiające normalne funkcjonowanie kończyny i wczesne rozpoczęcie usprawniania.

PZ:

W młodym wieku także występują inne urazy narządu ruchu, takie jak stłuczenia, skręcenia czy zwichnięcia. Co możemy powiedzieć o tego rodzaju kontuzjach?

G.S.: Stłuczeniem nazywamy zamknięte uszkodzenie tkanek na skutek urazu mechanicznego. Występuje tu zgniecenie komórek, rozerwanie włókien substancji międzykomórkowej oraz uszkodzenie naczyń i nerwów. Skręcenie to z kolei uraz, w którym dochodzi do nadmiernego ruchu w stawie, przekraczającego fizjologiczne zakresy, co prowadzi do uszkodzenia torebki stawowej, więzadeł i ścięgien. Zwichnięcie to przemieszczenie stawu. Dochodzi do utraty kontaktu między powierzchniami stawowymi i też do uszkodzenia struktur stawu, często

również powierzchni stawowych kości. Objawem będzie przede wszystkim ból, obrzęk, krwiak i w mniejszym lub większym stopniu upośledzenie funkcji kończyny. Do najczęstszych urazów tkanek miękkich kończyn zaliczamy skręcenie kostki, które może być przyczyną niestabilności stawu skokowego.

Z kolei skręcenia stawu kolanowego prowadzą do niestabilności kolana z powodu uszkodzenia więzadeł lub przewlekłych dolegliwości będących następstwem uszkodzenia łękotek czy chrząstki stawowej. Niestety, zwichnięcia rzepki u większości pacjentów będą nawracały. Część z tych obrażeń, jeśli prowadzą do przewlekłych dolegliwości, wymaga leczenia operacyjnego. Przy takim leczeniu również ważne jest, aby zwracać uwagę na chrząstkę wzrostową i posługiwać się metodami operacji odpowiednio dobranymi do danego pacjenta.

PZ:

Dlatego najlepszą metodą leczenia będzie profilaktyka, czyli zapobieganie urazom. Jakie ma Pan rady dla rodziców i dzieci?

G.S.: Musimy pamiętać, żeby aktywność fizyczną wprowadzać stopniowo.

Początkowo zadbać o kondycję fizyczną, rozciągnięcie i uelastycznienie tkanek oraz odpowiednią siłę mięśniową. Zmniejszy to ryzyko większych urazów narządu ruchu w trakcie uprawiania sportu.

PZ: A co rodzic powinien zrobić, gdy dojdzie do urazu? Od razu zgło-

sić się do lekarza?

G.S.: Bardzo ważne po urazie jest dokładne zbadanie dziecka przez lekarza, który stwierdzi, do jakiego uszkodzenia doszło i dobierze odpowiednie badania diagnostyczne. Zazwyczaj konieczne jest zdjęcie rentgenowskie, w celu wykluczenia złamań czy zwichnięć stawów. Czasami diagnostyka jest poszerzana o badanie USG, tomografię komputerową czy rezonans magnetyczny. Pamiętajmy, aby po urazie nie karmić dziecka. Do czasu postawienia diagnozy nie podawać pokarmów i napojów, ponieważ jeśli zajdzie konieczność leczenia operacyjnego w znieczuleniu, to trzeba będzie odczekać nawet 6 godzin od posiłku.

| STREFA DZIECKA

Czas na USG bioderek!

W Polsce dysplazja dotyka około 5% dzieci,

czyli co 20 dziecko rodzi się z tą wadą.

USG bioderek jest jednym z pierwszych badań, które powinno przejść dziecko po urodzeniu. Badanie wykonuje się w celu wykluczenia lub potwierdzenia tzw. dysplazji stawu biodrowego, jednej z najczęściej występujących wad u niemowląt.

Tekst: lek. med. Grzegorz Inglot, specjalista ortopeda-traumatolog ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA w Rzeszowie

TEKST:

LEK. MED. GRZEGORZ INGLOT KIEROWNIK ODDZIAŁU ORTOPEDII DZIECIĘCEJ W SZPITALU SPECJALISTYCZNYM PRO-FAMILIA, SPECJALISTA ORTOPEDII I TRAUMATOLOGII NARZĄDU RUCHU

Najczęstszą wadą stawu biodrowego jest dysplazja. Słowo dysplazja pochodzi z języka łacińskiego i oznacza nieprawidłowy rozwój tkanek lub po prostu niedorozwój. Staw biodrowy zbudowany jest - jak każdy inny staw - z powierzchni stawowych, którymi w tym przypadku są głowa kości udowej i panewka, będąca częścią miednicy. Głowa kości udowej ma kształt kuli, a panewka kształt „miseczki”. Połączone są bardzo mocną torebką stawową. Głowa kości udowej jest tylko do połowy objęta panewką, a mimo dużych obciążeń działających na staw, w warunkach prawidłowych nie dochodzi do jakichkolwiek przemieszczeń w jego obrębie.

Najcięższa postać dysplazji – zwichnięcie

W przypadku stawu biodrowego niedorozwój dotyczy przede wszystkim panewki. Rozwija się ona nieprawidłowo, staje się płytsza, bardziej „stroma” - powstają wtedy warunki do stopniowego wysuwania się głowy kości udowej z panewki. Jeżeli głowa kości udowej zupełnie straci kontakt z panewką, to powstaje zwichnięcie, które jest najcięższą postacią dysplazji.

Częściej chorują dziewczynki

W Polsce dysplazja dotyka około 5% dzieci, czyli co 20 dziecko rodzi się z tą wadą. Według statystyk 5-cio krotnie częściej chorują dziewczynki. Wada może występować jednostronnie, jak i obustronnie. Jeżeli chorobą dotknięte jest jedno biodro, to 2-krotnie częściej jest to biodro lewe.

Objawy dysplazji

Objawy zależą od stopnia ciężkości wady i wieku pacjenta. Jeżeli mamy do czynienia z dysplazją bez zwichnięcia stawu biodrowego, zwykle obserwujemy ograniczenie ruchu odwodzenia. Jeżeli wada jest jednostronna, asy-

30

metria jest wyraźna – dziecko nierówno rozkłada nóżki. Jeżeli dysplazja jest obustronna, stwierdzenie wady jest o wiele trudniejsze.

Innym objawem jest asymetria fałdów skórnych. Tzw. fałdki badamy układając dziecko na brzuszku podciągając nóżki w stronę tułowia, czyli w pozycji „żabki”. Porównujemy długość bruzdy skórnej oddzielającej pośladek od uda po obu stronach. Asymetryczna długość i głębokość tych fałdów świadczy zwykle o poważnej wadzie stawu. Warto wiedzieć, że niejednokrotnie nawet duża dysplazja może nie dawać żadnych objawów, szczególnie u dzieci z wiotkością tkanek. Jeżeli doszło do zwichnięcia stawu biodrowego, objawy są o wiele wyraźniejsze. Pojawia się skrócenie kończyny, „uwypuklenie” okolicy pośladka, pogłębia się pachwina po stronie zwichnięcia, a ograniczenie ruchu odwodzenia staje się jeszcze wyraźniejsze. U dziecka chodzącego widoczne jest utykanie z charakterystycznym kołysaniem tułowia.

Przyczyny powstawania

Dysplazja stawu biodrowego powstaje w ostatnich miesiącach ciąży, czyli wtedy, gdy płód ma najmniej miejsca w łonie matki. Powstawaniu tej wady sprzyjają: pierwsza ciąża, ciąża mnoga tj. bliźniacza, trojacza itd., małowodzie, czyli mała ilość płynu wewnątrz macicy, ułożenie miednicowe płodu czy duża masa płodu. Są to sytuacje powodujące wymuszone, nieprawidłowe ustawienie nóżek dziecka, co wpływa niekorzystnie na rozwój stawu biodrowego. Rozciąga się torebka stawowa, a głowa kości udowej wywiera nieprawidłowy nacisk na panewkę, ta rozwija się nieprawidłowo i cały staw staje się mniej

31

| STREFA DZIECKA

stabilny. Ponadto przygotowujący się do porodu organizm matki wydziela hormony rozluźniające tkanki, których działanie dodatkowo zwiotcza torebkę stawową. Jak widać w ostatnich miesiącach życia płodowego następuje ciąg niekorzystnych, nakładających się na siebie zjawisk, stwarzających warunki do powstania wady. Jeżeli działanie tych niekorzystnych warunków zostanie rozciągnięte na okres poporodowy, wada postępuje.

Diagnostyka jest niezbędna

Postawienie prawidłowej diagnozy wymaga: zebrania dokładnego wywiadu od rodzica dziecka, przeprowadzenia rzetelnego badania lekarskiego i wykonania badania USG. Podczas rozmowy z rodzicem dowiadujemy się: z której ciąży jest dziecko, ile ważyło, czy matka przechodziła jakieś choroby w czasie ciąży, jakie było ułożenie płodu w macicy, jak długo trwała ciąża, jaki był sposób porodu, czy ktoś w rodzinie „miał problem z biodrami”. W ten sposób „wychwytujemy” czynniki ryzyka powstawania wady. Następnie wykonywane jest badanie USG, które jest

najlepsze warunki do prawidłowego rozwoju stawu biodrowego. Szeroko rozpowszechnione zakładanie drugiej pieluchy jest dobrym sposobem profilaktyki w zdrowych stawach biodrowych, a nawet pozwala na leczenie najlżejszej postaci dysplazji, tzw. fizjologicznego niedorozwoju biodra.

Bardzo istotny jest również sposób ubierania dziecka. Śpioszki lub pajacyk powinny być luźne, nie mogą krępować ruchów nóżek dziecka. Jako ciekawostkę można przytoczyć fakt, że niegdyś w populacji Eskimosów wada występowała bardzo często. Zjawisko to spowodowane było krępowaniem nóżek dziecka w wyproście w skórzanych „kokonach”. Bardzo korzystne dla bioderek jest również układanie dziecka na brzuszku w pozycji żabki – może w ten sposób leżeć na materacu lub na brzuchu swojego rodzica. Te tzw. domowe sposoby profilaktyki i leczenia najłagodniejszych postaci dysplazji są wartościowe przez około 3 miesiące. Jest to czas najbardziej intensywnego rozwoju bioder. Po 3. miesiącu życia biodra powinny osiągnąć dojrzałość, która utrzyma się w trakcie dalszego rozwoju.

Wczesne rozpoznanie gwarantuje pełne wyleczenie

Jeżeli wada jest poważniejsza, to od razu (tj. w momencie rozpoznania) rozpoczyna się leczenie aparatem ortopedycznym. Wczesne rozpoznanie dysplazji i właściwe leczenie gwarantuje pełne wyleczenie wady. Leczenie komplikuje się w przypadku zwichnięcia stawu biodrowego. Do około 2. miesiąca życia dziecka zwichnięcie można leczyć przy pomocy aparatów ortopedycznych, spośród których największą popularność zyskały szelki

Badanie USG, które jest bardzo cennym, a wręcz

koniecznym dopełnieniem procesu diagnostycznego bardzo cennym, a wręcz koniecznym dopełnieniem procesu diagnostycznego. W rękach doświadczonego lekarza daje pełny obraz budowy stawu biodrowego. Pozwala na wychwycenie nawet najmniejszej wady oraz umożliwia monitorowanie procesu leczenia.

Jest badaniem nieinwazyjnym, niebolesnym i jak dotąd o nieudokumentowanych działaniach ubocznych. Badanie ma wartość diagnostyczną do około 8.-12. miesiąca życia.

U starszych dzieci, począwszy od 2. roku, badanie USG zastępowane jest badaniem radiologicznym, czyli tzw. prześwietleniem.

Sposoby leczenia dysplazji

Bez względu na to, jaki rodzaj aparatu stosujemy, zasada leczenia jest jedna. Zakładając drugą pieluchę, majtki odwodzące Weikerta, poduszkę Frejki, szelki Pavlika, rozwórkę Koszli, aparat Hohmana czy wreszczcie gips dążymy do jednego celu – ułożenie nóżek dziecka w dużym zgięciu i odwiedzeniu.

Jest to pozycja, w której głowa kości udowej wchodzi głęboko do panewki. Wtedy istnieją

32

Palika. Aparat zakładany jest przez lekarza. Stosuje się go przez około 23 godziny na dobę. Zdejmowany jest do mycia, przewijania i przebierania dziecka. Jeżeli zwichnięcie rozpoznane jest powyżej 2. miesiąca życia, konieczne jest leczenie szpitalne. Jest to leczenie trwające około 2-6 tygodni i kończy się założeniem opatrunku gipsowego na okres 4 tygodni. Po tym czasie prowadzi się doleczanie w aparatach ortopedycznych. Jeżeli zwichnięcie rozpoznane jest u chodzącego dziecka, jedyną szansą wyleczenia jest zabieg operacyjny. Jest to bardzo rozległa, ciężka operacja, która polega na przecięciu kości udowej i miednicy i prawidłowym ich ustawieniu względem siebie. Powrót do pełnej sprawności trwa długo i związany jest z intensywnym leczeniem usprawniającym. Diagnozowaniem i leczeniem dysplazji stawu biodrowego zajmują się lekarze pracujący w Poradniach Preluksacyjnych.

Warto wiedzieć:

- każde dziecko powinno być zbadane w poradni preluksacyjnej w pierwszych 6. tygodniach życia; - im wcześniej rozpocznie się leczenie dysplazji, tym szybciej zostanie ona wyleczona, np. leczenie dziecka 4-tygodniowego trwa zwykle 4-6 tygodni, a dziecka 6-miesięcznego już 6-8 miesięcy; - nierozpoznana lub niedoleczona dysplazja jest przyczyną szybkiego „zużycia się stawu biodrowego”, które objawia się dolegliwościami bólowymi i postępującym sztywnieniem stawu już nawet u nastolatków; - niewyleczone zwichnięcie biodra powoduje bardzo ciężkie kalectwo.

| STREFA DZIECKA

Kontrola bioder u dzieci

z Mózgowym Porażeniem Dziecięcym

Dzieci z Mózgowym Porażeniem Dziecięcym są predysponowane do zwichnięcia stawu biodrowego, co może prowadzić do zwyrodnienia chrząstki stawowej oraz bólu. Dlatego tak ważna jest profilaktyka i zwiększona częstotliwość kontroli bioder.

Tekst: lek. med. Rafał Piasek, specjalista ortopedii i traumatologii narządu ruchu ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

TEKST:

LEK. MED. RAFAŁ PIASEK SPECJALISTA ORTOPEDII I TRAUMATOLOGII NARZĄDU RUCHU ZE SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO PRO-FAMILIA

34

35

| STREFA DZIECKA

Mózgowe porażenie dziecięce to choroba wynikająca w głównej mierze z niedotlenienia mózgu, najczęściej w okresie okołoporodowym, a objawiająca się nieprawidłową pracą mięśni, nieprawidłowym ich napięciem, nieprawidłową koordynacją ruchową.

Stopień porażenia jest różny w zależności od stopnia uszkodzenia układu nerwowego.

Jest grupa dzieci niemal zupełnie sprawnych, poruszających się samodzielnie, jak również korzystających z pomocy różnych sprzętów ortopedycznych oraz dzieci, które nie są w stanie chodzić czy siedzieć samodzielnie.

Skala GMFCS

Do określenia poziomu zaburzenia czynności motorycznych używamy skali GMFCS. Stopień I oznacza samodzielne, sprawne dziecko z niewielkimi ubytkami neurologicznymi, a stopień V oznacza, że dziecko nie może samodzielnie stać czy siedzieć, a czasem nawet utrzymać głowy – niezbędny jest wózek inwalidzki.

Neurogenne zwichnięcie biodra

U dzieci z mózgowym porażeniem obserwujemy różne patologie stawu biodrowego.

Jedną z nich jest neurogenne zwichnięcie biodra. Mamy do czynienia z sytuacją, kiedy na prawidłowe anatomicznie biodro działają nieprawidłowo mięśnie, które początkowo doprowadzają do przykurczy w stawie.

Kolejno powodują pojawienie się dysplazji stawu biodrowego, czyli spłycenia panewki biodra, a w ostateczności doprowadzają do podwichnięcia i zwichnięcia biodra. To skutkuje pojawieniem się dolegliwości bólowych okolicy stawu biodrowego, a nawet utrudnieniem czynności pielęgnacyjnych okolicy krocza. Im większy stopień porażenia, tym większy problem kliniczny. Chorobę tą można nazwać “cichą dysplazją biodra”, ponieważ początkowo nie boli.

Regularne kontrole kluczem do sukcesu

Chorobie można zapobiec, a przynajmniej w ogromnej większości. Kluczem do rozwiązania problemu są regularnie wykonywane zdjęcia RTG stawów biodrowych oraz regularna kontrola w poradni ortopedycznej dla dzieci.

Potwierdzeniem skuteczności metody jest ocena wyników jej zastosowania w Szwecji, gdzie prowadzony jest specjalny rejestr stworzony przez profesora Gunnara Hagglunde’a, a pokazujący spadek neurogennych zwichnięć bioder z 7,7 do 0,8% w populacji. Jest to wynik fenomenalny i godny naśladowania. Przedstawia on schemat wykonywania badania RTG bioder u dzieci z MPDz w odniesieniu do skali GMFCS, czyli oceny funkcjonalnej dziecka. Do oceny bioder używa się wskaźnika Reimersa, który w dość prosty sposób może wyliczyć lekarz interpretujący RTG w poradni.

Schemat wykonywania RTG bioder u dzieci z MPDz:

• u dzieci z GMFCS II – V co roku od 2. do 6. roku życia; • u dzieci z GMFCS I tylko przy wystąpieniu czynników ryzyka; • u dzieci z GMFCS II – V po 6. roku życia przy wystąpieniu czynników ryzyka co roku do 16. roku życia.

Czynnikami ryzyka będą pojawiające się skrócenia mięśniowe i przykurcze stawów oraz zburzenia rotacyjne kości, które usposabiają do zwichnięcia biodra.

Co piąte dziecko

Wiadomo, że u więcej niż 30% dzieci z MPDz obserwuje się progresję dysplazji biodra, co piąte dziecko będzie miało zwichnięcie biodra. 50% dzieci ze zwichnięciem zgłasza ból, dodatkowo pojawiają się kłopoty z siedzeniem, czy pielęgnacją. Należy zatem szczególną opieką objąć dzieci z grupy wysokiego ryzyka – z dodatkową skoliozą, przykurczem biodra, dużą spastycznością okolicy biodra, GMFCS III – V, deformacją “powiewu wiatru”.

Leczenie ortopedyczne

• Biodro zagrożone - współczynnik Reimersa 20-31% z niestabilnością już wymaga postępowania w postaci zmniejszenia spastyczności mięśni okolicy biodra poprzez podawanie toksyny botulinowej.

• Biodro podwichnięte - współczynnik Reimersa >34% z niestabilnością wymaga leczenia operacyjnego – uwolnienia przykurczów tkanek miękkich oraz osteotomii kości udowej.

• Biodro zwichnięte - współczynnik Reimersa >50% - wymaga uwolnienia tkanek miękkich, osteotomii korekcyjnej uda oraz osteotomii miednicy.

Pogarszanie się obrazu RTG stawu biodrowego (postępująca decentracja) jest bezwzględnym wskazaniem do leczenia operacyjnego, niezależnie od stanu funkcjonalnego dziecka i wieku dziecka. Brak szybkiej reakcji zwykle prowadzi do znacznego pogorszenia stanu pacjenta. Dolegliwości bólowe są poważnym powikłaniem leczenia dziecka z porażennym zwichnięciem stawu biodrowego, wpływają na dalsze losy chorego, ograniczając stopień jego samodzielności oraz komfort życia.

Kluczem do rozwiązania problemu są regularnie wykonywane

zdjęcia RTG stawów biodrowych 36

| STREFA DZIECKA

Jak zachęcić dziecko do czworakowania?

Tekst: mgr Joanna Jędrzejek, fizjoterapeutka dziecięca, terapeutka metody Vojty i NDT-Bobath ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

TEKST:

MGR JOANNA JĘDRZEJEK FIZJOTERAPEUTKA DZIECIĘCA, TERAPEUTKA METODY VOJTY I NDTBOBATH ZE SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO PRO-FAMILIA

Czworakowanie to umiejętność przemieszczania się dziecka do przodu w pozycji na czworakach. Maluszek podpiera się na kolanach i wyprostowanych rączkach. W prawidłowym rozwoju ruchowym odbywa się to naprzemiennie i w sposób skoordynowany z prawą i lewą stroną ciała: dziecko wysuwa prawą rączkę i lewe kolano do przodu i na zmianę lewą rączkę i prawe kolano. Czworakowanie jest czasem określane zamiennie, jako raczkowanie.

Natomiast raczkowanie jest to przemieszczanie się ciała ku tyłowi, jak „rak”.

Część dzieci zanim opanuje umiejętność czworakowania do przodu najpierw raczkuje, gdyż łatwiej jest odepchnąć się do tyłu.

10 procent

Wokół tej ważnej umiejętności w rozwoju dziecka krążą liczne teorie, co nierzadko wywołuje stres u rodziców, kiedy ich maluch nie czworakuje lub gdy robi to zbyt późno. Warto podkreślić, że czworakowanie nie jest niezbędne dla rozwoju dziecka i jeśli maluszek pominął ten etap to nie oznacza, że nie będzie w pełni sprawny i nie osiągnie kolejnych stadiów rozwoju. Szacuje się, że ok. 10 procent dzieci nie czworakuje. Dlatego zawsze należy patrzeć na wszystkie aspekty rozwoju dziecka a nie oceniać tylko tę jedną umiejętność. Jeżeli maluszek potrafi obracać się z pleców na brzuch i odwrotnie, umie samodzielnie usiąść i utrzymać pozycję siedzącą, wstaje samodzielnie przy meblach to zwykle nie ma powodu do zmartwień, a pominięcie jednego etapu nie powinno wzbudzać naszego niepokoju. Jeżeli jednak dziecko nie wykształca kolejnych kamieni milowych, warto udać się do specjalisty celem zbadania rozwoju.

Fakty

- Większość dzieci nabywa umiejętność przemieszczania się na czworakach pomiędzy 8. a 10. miesiącem życia i to zwykle świadczy o prawidłowym poziomie napięcia mięśniowego u niemowlęcia. Dziecko uczy się przemieszczania w przestrzeni etapami: najpierw opanowuje obroty, potem zwykle następują piwoty, czyli obroty dookoła na brzuchu wokół osi pępka, następnie pełzanie do tyłu i do przodu a na końcu - czworakowanie. Wcześniej maluszek ćwiczy w pozycji czworaczej, bujając się w przód i w tył. Początkowe próby przemieszczania się na czworakach zwykle są nieskoordynowane z kolankami podciągniętymi pod brzuszek. Końcowym etapem jest dojrzałe, naprzemienne czworakowanie.

- Do czworakowania warto malucha zachęcić i stworzyć mu warunki otoczenia, które ułatwią rozwój tej umiejętności. Bardzo ważne, aby od pierwszych miesięcy życia przyzwyczajać dziecko do leżenia na brzuszku podczas aktywności, dzięki czemu wzmocni on mięśnie, potrzebne później do rozwoju raczkowania. Kiedy dziecko jest na etapie obrotów i pierwszych prób

38

pełzania, kładźmy malucha często na macie edukacyjnej na brzuchu, a zabawki odsuńmy nieco, tak aby zachęcić go do wysiłku, sięgania i przemieszczania się. Unikajmy przedwczesnego sadzania dziecka w krzesełkach, używania leżaczków, zbyt długiego noszenia na rękach. Przenieśmy się z dzieckiem na podłogę i stwórzmy mu przestrzeń pełną swobody. Pamiętajmy także o ubraniu, które nie powinno krępować ruchów maluszka.

- Prawdą jest, że czworakowanie przygotowuje układ ruchu dziecka do później rozwijającej się funkcji chodzenia. Dziecko w trakcie przemieszczania się na czworakach wzmacnia mięśnie wokół stawów barkowych i bioder. Funkcja ta wpływa też na prawidłowy rozwój krzywizn kręgosłupa, dziecko ćwiczy naprzemienną koordynację w warunkach osiowego odciążenia kręgosłupa, ponadto uczy się oceniać odległości od przeszkód, zmieniać kierunki i trenuje reakcje równoważne, przydatne później w pozycji stojącej.

- Kiedy dziecko naprzemiennie i w sposób skoordynowany przemieszcza się na czworakach, rozwija się współpraca pomiędzy dwiema półkulami mózgu, a poprzez to tworzone są nowe połączenia nerwowe.

- Podczas raczkowania rozwijają się mięśnie i więzadła w obrębie ręki, co ma wpływ na kształtowanie łuków dłoni oraz małą motorykę, czyli sprawność ręki i palców. W najwcześniejszym etapie rozwoju jest to chwytanie zabawki, układanie klocków aż do nauki rysowania, pisania i wiązania sznurowadeł.

Na koniec...

Czworakowanie jest cenną umiejętnością dla niemowlaka, która korzystnie wpływa na różne aspekty w rozwoju ruchowym i umysłowym, jednakże nie jest niezbędna dla postępu rozwoju. Jeżeli dziecko nie ma nieprawidłowości w zakresie innych umiejętności i nabywa je zgodnie z normami rozwojowymi, nie powinniśmy się niepokoić. Jeśli rodzice mają jakiekolwiek wątpliwości czy maluszek rozwija się prawidłowo, zachęcam do zasięgnięcia porady u doświadczonego fizjoterapeuty dziecięcego.

39

| STREFA DZIECKA

Czy warto uczyć dziecko dwóch języków jednocześnie?

Czy warto uczyć dziecko dwóch języków jednocześnie? Kiedy najlepiej wprowadzić naukę drugiego języka? Czy przebywanie dziecka w środowisku dwujęzycznym powoduje opóźnienie w rozwoju mowy? Na te i na inne pytania odpowiada neurologopeda, Monika Inglot.

Tekst: mgr Monika Inglot, neurologopeda ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

TEKST:

MGR MONIKA INGLOT NEUROLOGOPEDA ZE SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO PRO-FAMILIA

Powszechna już migracja ludności wynikająca z sytuacji ekonomicznej i geopolitycznej, łączenie wielokulturowości lub zawieranie małżeństw mieszanych skutkuje coraz częstszym zjawiskiem bilingwizmu wśród dzie-

Najlepszym czasem na rozpoczęcie nauki języka obcego jest okres do pierwszych urodzin.

CZAS MIĘDZY 8. A 10. MIESIĄCEM ŻYCIA DZIECKA JEST KLUCZOWYM OKRESEM ROZWOJU STRUKTUR MÓZGU, ODPOWIEDZIALNYCH ZA MOWĘ I JEJ ROZUMIENIE. Grupa amerykańskich naukowców z Minnesota University dowiodła, że jest to okres tak dużej chłonności i plastyczności mózgu, że wystarczy 12 godzinnych sesji z native speakerem jakiegokolwiek obcego języka, aby dziecko po miesiącu miało taką samą percepcję języka obcego, jak języka ojczystego.

40

ci. Ponadto obserwuje się silne przekonanie społeczne, że wczesne wprowadzenie drugiego języka w rozwój dziecka może zagwarantować lepszy start i sukces w życiu dorosłym. A jak jest w rzeczywistości?

CZTERY PODSTAWOWE SPRAWNOŚCI JĘZYKOWE

Z pewnością zjawisko dwujęzyczności należy rozpatrywać nie tylko pod kątem społecznym, kulturowym, psychologicznym i pedagogicznym, ale także lingwistycznym.

W określeniu kompetencji komunikacyjnych rozpatruje się cztery podstawowe sprawności językowe: rozumienie, mówienie, czytanie i pisanie.

BILINGWIZM - TAK CZY NIE?

Należy również wyjaśnić, że rozwój języka ściśle związany jest z poziomem możliwości poznawczych dziecka, w których brana jest pod uwagę percepcja wzrokowa, słuchowa, rozwój motoryki małej i dużej, aktywność własna, umiejętność wyrażania i odczytywania emocji oraz podejmowania kontaktów społecznych.

Na intensywność i jakość rozwoju drugiego języka wpływają więc indywidualne cechy dziecka, jego temperament, poziom motywacji i wiek. Jeśli którakolwiek z wymienionych sfer będzie zaburzona, to wpłynie to bezpośrednio na przyswajanie systemu językowe-

NAJWAŻNIEJSZE ETAPY ROZWOJU MOWY PRZY JEDNOCZESNYM NABYWANIU DWÓCH SYSTEMÓW JĘZYKOWYCH (Błasiak-Tytuła 2016, 2017)

4 m.ż.

• wokalizacje samogłosek • wokalizacje prymarnych spółgłosek [P, B, M] • pierwsze spółgłoski pojawiają się w mowie dzieci niezależnie od kultury, w której wzrastają

6 m.ż.

• gaworzenie, wypowiadanie sylab o zmiennej częstotliwości i natężeniu • gaworzenie samonaśladowcze

1 r.ż.

• wypowiadanie pierwszych słów: od 3 do 5, które najczęściej zbudowane są z reduplikowanych sylab • rozumienie prostych poleceń słownych

2 r.ż.

• budowanie pierwszych zdań (wypowiedzi przynajmniej dwuczłonowe) • mieszanie systemów językowych (code-mixing: stadium rozwoju mowy dziecka bilingwalnego, w którym miesza ono elementy dwóch języków), na tym etapie code-mixing jest normą

3.-5. r.ż.

• używanie każdego języka, jako odrębnego systemu, czyli coraz sprawniejsze przełączanie się z jednego kodu językowego na drugi w zależności od osoby lub sytuacji społecznej • budowanie zdań złożonych (wypowiedzi dotyczą m.in. zdarzeń przeszłych i przyszłych) • zadawanie pytań, budowanie narracji, opowiadanie co wydarzyło się np. w domu czy przedszkolu • używanie wyrażeń przyimkowych nazywających relacje czasowe

41

| STREFA DZIECKA

go. Reasumując, dzieci dwujęzyczne mogą prezentować takie same zaburzenia mowy, jak dzieci jednojęzyczne (Stow. Dodd 2003).

Nie ma jednoznacznego dowodu naukowego, który potwierdziłby, że kontakt z dwoma lub więcej językami prowadzi do opóźnienia lub zaburzenia mowy (De Houver 1996).

WAŻNE:

• Dzieci do ok. 3. r.ż. powinny przyswoić w możliwie jak najpełniejszy sposób swój język ojczysty (dziedziczony). W przypadku, gdy oboje rodzice są Polakami - język polski. W przypadku par mieszanych większość ekspertów zaleca „jeden rodzic - jeden język” (ang. OPOL, one parent - one language).

PLUSY WIELOJĘZYCZNOŚCI

• Kreatywność • Plastyczność mózgu • Wielozadaniowość • Szybsza zdolność uczenia się • Lepsza pamięć • Otwartość na nowe doświadczenia

Zgodnie z tym, każdy z rodziców zwracając się do swojego dziecka używa wyłącznie swojego rodzimego języka. Obowiązuje tu zasada konsekwencji i czystości języka - należy zadbać, by nie mieszać dwóch różnych języków.

• Już sześcioletnie dziecko powinno posiadać systemową sprawność językową. Mowa powinna być ukształtowana i utrwalona. Natomiast o zaburzeniach językowych u dzieci dwujęzycznych możemy mówić, jeśli deficyty występują w obydwu przyswajanych językach.

• Aby zbudować dobrą emocjonalną relację z dzieckiem, należy mówić do dziecka w języku, w którym czujemy się najlepiej, swobodnie.

• Dzieci starsze, które z różnych powodów migrują z rodzicami, potrzebują ok. 2 lat na zdobycie kompetencji językowych pozwalających na dobre funkcjonowanie w środowisku rówieśniczym i społecznym.

KORZYŚCI DLA OSÓB DWUJĘZYCZNYCH?

UTRZYMANIE WIĘZI RODZINNYCH - pozwala na utrzymanie bliskiego kontaktu z rodziną, przyjaciółmi i rówieśnikami pochodzącymi z innego kraju.

ROZWÓJ INTELEKTUALNY - zwiększa możliwości radzenia sobie z planowaniem, myśleniem abstrakcyjnym, kodowaniem nowych informacji, uczeniem kolejnych języków.

ROZWÓJ EMOCJONALNY - kształtuje tożsamość i poczucie przynależności, samoakceptacji i budowania pewności siebie.

ROZWÓJ SPOŁECZNY I KULTUROWY - buduje rozumienie innych kultur, zwiększa poziom tolerancji i akceptacji, uczy radzenia sobie w różnych sytuacjach życiowych.

EKONOMICZNY - otwiera i rozszerza rynek pracy.

KORZYŚCI ZDROWOTNE - zwiększa plastyczność mózgu, opóźnia proces starzenia i chorób neurodegeneracyjnych.

STRATEGIE DWUJĘZYCZNOŚCI

Strategii jest kilka i należy wybrać tę, która jest najdogodniejsza: 1. OPOL – czyli one parent, one language - zakłada, że jeden z rodziców cały czas lub większość czasu mówi do dziecka w wybranym, drugim języku.

2. Strategia one time lub one place - to używanie drugiego języka w danym czasie, np. zawsze wieczorem, kiedy idziemy spać. Strategia one place dotyczy jednego miejsca, na przykład mówimy po angielsku tylko w domu lub nawet tylko w jednym, wybranym pomieszczeniu (np. w kuchni). Bazuje na wykształceniu nawyku, a dany czas lub miejsce ma być swojego rodzaju „zapalnikiem”, który automatycznie włączy w naszych głowach wybrany język.

3. MLP – mixed language policy - czyli przełączanie się rodziców między językami, w zależności od preferencji. Trzeba być jednak czujnym, aby zachować balans między językami i aby jeden język nie zaczął być dominujący.

4. MLAH – minority language at home - po części nawiązuje do strategii one place. Tutaj jednak należy konsekwentnie mówić do dziecka w domu w wybranym języku cały czas.

ZAGROŻENIA

Pomimo tego, że mózg dziecka jest niezwykle otwarty i chłonny, posiada zdolność do przyswajania nowej wiedzy, to zawsze istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia trudności w programowaniu języka. Zdiagnozować można: •

• • • • • •

późniejszy rozwój mowy – odbiór jednego lub obu języków jest u dziecka na wysokim poziomie, mimo to dziecko nie mówi (przejściowy opóźniony rozwój mowy na tle wielojęzyczności); zaburzenie rozumienia komunikatów słownych; udzielanie przez dziecko odpowiedzi w innym języku niż powinno; mieszanie obu języków; trudności w wypowiadaniu się; ograniczony zasób słów; wady wymowy – wynikające z różnic układów artykulacyjnych.

Znaczne grono logopedów uważa, że dopóki dziecko nie opanuje swojego ojczystego języka, nie powinno przystępować do nauki kolejnego. Jednak w sytuacji, gdy dziecko wychowywane jest z dala od swojego ojczystego kraju lub gdy rodzice porozumiewają się w dwóch różnych językach, trudno jest wybrać ten dominujący. W przypadku wątpliwości czy występujących już trudności, zawsze należy skorzystać z porady specjalisty.

42

| MISJA ZDROWIE

Cukrzyca ciążowa pod kontrolą Ciąża to wyjątkowy czas dla kobiety, jednak bywa także bardzo wymagający dla jej organizmu. Najczęstszym powikłaniem metabolicznym ciąży jest cukrzyca ciążowa. W większości przypadków wystarcza odpowiednia dieta i aktywność fizyczna, aby zapewnić prawidłowy poziom glukozy we krwi.

Tekst: Dominika Jucha-Ladzińska, dietetyk ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

44

45

| MISJA ZDROWIE

TEKST:

DOMINIKA JUCHA-LADZIŃSKA DIETETYK ZE SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO PRO-FAMILIA

Jak powstaje cukrzyca ciążowa?

Cukrzyca ciążowa jest obecnie najczęściej występującym powikłaniem metabolicznym ciąży. Szacuje się, że może dotyczyć nawet ponad 10% wszystkich ciężarnych. W rozwoju cukrzycy ciążowej istotne są zmiany hormonalne, jakie zachodzą w organizmie kobiety. Podczas ciąży wzrasta zapotrzebowanie na insulinę, natomiast dla większości kobiet nie stanowi to problemu – trzustka zwiększa produkcję tego hormonu. Zdarza się jednak, że trzustka nie jest w stanie wyprodukować takiej ilości insuliny, dlatego poziom cukru we krwi utrzymuje się na wysokim poziomie i zaczyna się rozwijać cukrzyca ciążowa. Kto może zachorować na cukrzycę ciążową?

Tak naprawdę każda ciężarna, jednak najbardziej narażone są kobiety, których dotyczą takie czynniki ryzyka jak: otyłość czy nadwaga, nadciśnienie tętnicze, ciąża po 35. roku życia, wcześniejsze porody dzieci o dużej masie ciała noworodka (>4000 g), rozpoznanie cukrzycy ciążowej w poprzednich ciążach, zespół policystycznych jajników czy rodzinny wywiad w kierunku cukrzycy typu 2.

Dlaczego prawidłowy poziom glikemii jest tak ważny?

Cukrzycy ciążowej nie wolno bagatelizować! Tylko prawidłowy poziom glukozy we krwi zapewnia prawidłowy rozwój dziecka w czasie ciąży. Nieleczona cukrzyca ciążowa jest zagrożeniem dla płodu ze względu na możliwość wystąpienia wad rozwojowych, a nawet poronienia. Zbyt wysokie poziomy glikemii u ciężarnej prowadzą do „przekarmienia” płodu i jego nadmiernego wzrostu, co wiąże się z ryzykiem cesarskiego cięcia czy urazów okołoporodowych. To, co mama je w ciąży, ma również wpływ na późniejsze życie dziecka. Niewyrównana cukrzyca ciążowa u matki niesie ze sobą szereg długofalowych konsekwencji u dziecka, takich jak: otyłość, wyższe ryzyko wystąpienia cukrzycy oraz gorszy rozwój intelektualny.

Dieta – podstawa w cukrzycy ciążowej

Większość kobiet z cukrzycą ciążową nie musi przyjmować insuliny – wyrównany poziom glikemii w krwi można uzyskać za pomocą prawidłowej diety i aktywności fizycznej. Po usłyszeniu u lekarza diagnozy – cukrzyca ciążowa – na pewno u wielu kobiet pojawiają się spore obawy i wątpliwości, jak taka dieta powinna wyglądać. Dieta cukrzycowa to po prostu zdrowa dieta z pewnymi modyfikacjami, którą powinna stosować każda przyszła mama.

Najważniejszym zadaniem diety cukrzycowej jest utrzymanie prawidłowego poziomu cukru we krwi (zwłaszcza zapobieganie wzrostom glikemii poposiłkowej) oraz optymalnego przyrostu masy ciała matki w czasie cią-

46

ży (11,5 kg-16 kg w zależności od wyjściowej masy ciała). Podstawą diety cukrzycowej są produkty o niskim Indeksie Glikemicznym, które nie podnoszą tak szybko poziomu cukru we krwi.

Zalecenia żywieniowe

1.Ile kalorii należy spożywać w czasie ciąży?

Wpływa na to wiele czynników: - masa ciała sprzed ciąży, która jest podstawą ustalenia dziennego zapotrzebowania, - aktywność fizyczna matki - trymestr ciąży.

Zapotrzebowanie w ciąży zwiększa się kolejno w każdym z trymestrów – w I o 85 kcal/ dobę, w II o 285 kcal/dobę, a w III o 465 kcal/ dobę. Średnie dobowe zapotrzebowanie kaloryczne wynosi około 30 kcal na kg należnej masy ciała, czyli 1500-2400 kcal u ciężarnych z prawidłową masą ciała przed ciążą.

2. Należy spożywać posiłki regularnie – 3 główne i od 1 do 3 dodatkowych mniejszych.

Liczba posiłków powinna być ustalona indywidualnie, zależnie od kaloryczności diety, glikemii i osobistych potrzeb. Bardzo ważna jest tzw. druga kolacja, spożywana około godziny 22-22:30, która zapobiega nocnej hipoglikemii i ketogenezie.

3. Najważniejszą zasadą diety cukrzycowej jest ograniczenie do minimum spożywania produktów bogatych w cukry proste, do których należą: słodycze, ciasta i ciastka, dżemy i konfitury, cukier, miód, słodkie napoje, soki owocowe, czekolada.

4. Zamiast cukru można używać słodzików (stewii, ksylitolu, erytrytolu). Stosowanie fruktozy nie jest polecane, natomiast sacharyna przechodzi przez łożysko, a jej wpływ na płód nie jest do końca znany. Do pieczenia poleca się stewię, która jest oporna na działanie wysokiej temperatury.

5. Należy pamiętać o odpowiedniej ilości płynów! Nie zaleca się spożywania kawy, herbaty (czarnej, zielonej, białej), napojów energetycznych ze względu na obecność kofeiny, a także soków owocowych, słodkich napojów ze względu na duże ilości cukrów prostych, które bardzo szybko podnoszą poziom glukozy we krwi.

Cukrzyca ciążowa jest obecnie najczęściej występującym

powikłaniem metabolicznym ciąży 6. W zdrowej diecie kobiety ciężarnej należy zrezygnować ze smażenia potraw i duszenia ze wstępnym smażeniem. Więcej korzyści niesie za sobą gotowanie, gotowanie na parze, pieczenie oraz grillowanie.

7. Należy również zrezygnować ze spożywania owoców i produktów mlecznych na śniadanie.

Produkty zbożowe

Zboża są istotnym źródłem węglowodanów i energii. Warto spożywać produkty niskoprzetworzone, np. pieczywo z mąki razowej, pełnoziarnistej bez dodatku cukru, karmelu, słodu czy suszonych owoców.

Należy pamiętać, że nie każde pieczywo razowe będzie odpowiednie. Jedząc po raz pierwszy nowe pieczywo, kontroluj poziom cukru po posiłku. W diecie powinny znaleźć się również gruboziarniste kasze (gryczana, pęczak, owsiana), brązowy ryż, makarony z mąki razowej: pszennej pełnoziarnistej, żytniej, gryczanej. Należy również unikać kaszy jaglanej, kuskus, białego ryżu, kaszy manny – mają one wysoki IG i szybko podnoszą poziom glukozy we krwi. Przy wyborze płatków śniadaniowych lepiej postawić na płatki owsiane, żytnie i gryczane. Należy zrezygnować z płatków typu „błyskawiczne” czy gotowego muesli, które zawiera duże ilości suszonych owoców i cukru.

Warzywa

Można spożywać je bez ograniczeń! Szczególnie polecane są świeże warzywa sezonowe w postaci surówek czy sałatek. Należy pamiętać, aby nie rozgotowywać warzyw, ponieważ obróbka termiczna wpływa na podniesienie Indeksu Glikemicznego.

Owoce

Przy wyborze owoców należy kierować się Indeksem Glikemicznym i wybierać te z niskim IG. Należy unikać owoców przejrzałych, kandyzowanych, suszonych.

Ziemniaki

Najlepsze będą gotowane w całości lub w większych kawałkach, najlepiej w mundurkach. Ziemniaki w formie puree, jak również w postaci frytek czy placków ziemniaczanych będą powodować bardzo gwałtowny wzrost glikemii!

Produkty mleczne

Przy wyborze produktów mlecznych należy zwrócić uwagę na poziom tłuszczu i dodatki cukru. Najlepsze będą skyr, serek wiejski, jogurt i kefir naturalny, ser twarogowy półtłusty i chudy bez dodatku cukru. W mniejszych ilościach i z mniejszą częstotliwością można spożywać sery dojrzewające typu mozzarella, feta czy podpuszczkowe. Należy pamiętać, aby unikać produktów mlecznych z mleka niepasteryzowanego.

Mięso, ryby, jaja, nasiona roślin strączkowych

Białko w diecie kobiety ciężarnej powinno pochodzić z chudego mięsa drobiowego oraz ryb – zarówno chudych, jak i tłustych. Zgodnie z normami kobieta w ciąży powinna spożywać 2-3 porcje ryb tygodniowo. Nie należy zapominać także o strączkach! Cieciorka, fasola czy soczewica są dobrym źródłem błonnika pokarmowego, który pozytywnie wpływa na glikemię poposiłkową. Zamiennikiem mięsa mogą być również jajka.

Tłuszcze

Tłuszcze powinny stanowić tylko dodatek do posiłku. Garść orzechów do owsianki czy łyżka oliwy do sałatki spowolnią wzrost glikemii. W codziennej diecie dobrze postawić na oliwę z oliwek, olej rzepakowy, lniany (używaj tylko na zimno!). Należy włączyć do diety orzechy i pestki.

Niedoceniana aktywność fizyczna

Aktywność ruchowa, poza dietą, jest drugim elementem leczenia cukrzycy ciążowej, a niestety wiele kobiet ją ogranicza podczas ciąży. Sama ciąża nie jest przeciwwskazaniem do aktywności fizycznej, o ile lekarz prowadzący nie zalecił czasowego ograniczenia ruchu. Szczególnie zalecane dla ciężarnych są aktywności fizyczne o intensywności od lekkiej do umiarkowanej, angażujące duże grupy mięśniowe (marsz, nordic walking, pływanie, aqua-aerobik, ćwiczenia aerobowe, joga). Wysiłek fizyczny obniża glikemię przede wszystkim poprzez zwiększenie wrażliwości na insulinę, a także pomaga zmniejszyć takie dolegliwości, jak bóle pleców czy uczucie zmęczenia.

| MISJA ZDROWIE

Słodkie Mamy Smaczne i zdrowe inspiracje kulinarne dla kobiet w ciąży borykających się z cukrzycą przygotowała dietetyk Dominika Jucha-Ladzińska.

Przepisy i zdjęcia Dominika Jucha-Ladzińska, dietetyk ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

TEKST:

DOMINIKA JUCHA-LADZIŃSKA DIETETYK ZE SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO PRO-FAMILIA

MAKARON Z PESTO - 1 szklanka makaronu pełnoziarnistego (70 g) - 1,5 łyżki zielonego pesto (30 g) - 60 g mozzarelli light w kulkach - 120 g pomidorków koktajlowych - 1 garść rukoli 1. Ugotuj makaron al dente.

2. Do garnka z makaronem dodaj pesto, wymieszaj.

3. Pokrój pomidorki na połówki.

4. Do makaronu dodaj pomidorki, mozzarellę, rukolę.

Smacznego!

48

49

| MISJA ZDROWIE

CZEKOLADOWY BUDYŃ JAGLANY - 1 szklanka mleka/napoju roślinnego - 3 łyżki kaszy jaglanej (30 g) - 2 daktyle - 3 kostki gorzkiej czekolady (15 g) 1. Przepłucz kaszę kilka razy w gorącej wodzie.

2. Zagotuj mleko/napój roślinny.

3. Wsyp kaszę, gotuj na małym ogniu pod przykryciem 10 minut.

4. Wrzuć daktyle, gotuj jeszcze 3-5 minut.

5. Ściągnij budyń z ognia, dodaj czekoladę. Odstaw na 2 minuty, żeby czekolada się rozpuściła.

6. Zblenduj blenderem na gładki budyń.

7. Podawaj z owocami. Smacznego!

50

OMLET SERNIKOWY Z BORÓWKAMI - 2 jaja - 125 g twarogu półtłustego - 1 łyżka ksylitolu lub 1 łyżeczka miodu - 3 łyżki płatków owsianych (30 g) - garść borówek 1. Zblenduj twaróg z jajkami, płatkami owsianymi i miodem/ksylitolem na gładką masę.

2. Rozgrzej patelnię z odrobiną oleju, wylej 1/2 ciasta, powkładaj borówki, przykryj drugą częścią ciasta.

3. Smaż 10 minut pod przykryciem na najmniejszym ogniu.

4. Delikatnie przewróć omlet na drugą stronę. Smacznego!

| MISJA ZDROWIE

MAMA PO PORODZIE – W okresie połogu nasze ciało jest przez jakiś czas elastyczne, jak w ciąży, ze względu na rozregulowane hormony i przez to bardziej narażone na urazy i kontuzje, dlatego im więcej dobrych nawyków wówczas wdrożymy, tym szybciej wrócimy do formy sprzed ciąży – wyjaśnia fizjoterapeutka uroginekologiczna, Izabela Smolarz.

Rozmowa z mgr Izabelą Smolarz, fizjoterapeutką uroginekologiczną ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

mgr IZABELA SMOLARZ

PRO ZDROWIE: Ciąża oraz po-

ród to dla organizmu kobiety ogromny wysiłek. Ile trwa powrót do formy? Ile czasu potrzebuje nasze ciało, aby się zregenerować?

Izabela Smolarz: Tak naprawdę nie ma określonego czasu „od – do” dla regeneracji naszego organizmu po porodzie. Każda z nas jest inna i każdy organizm inaczej będzie się regenerował. Jeden szybciej, drugi wolniej.

Myślę, że każda kobieta powinna dać sobie tyle czasu, ile potrzebuje, ale mniej więcej ok.

9 miesięcy, czyli tyle ile trwa ciąża a nawet do roku, ponieważ okres ciąży daje wiele zmian w naszym organizmie, które muszą stopniowo wrócić do swojej funkcji.

PZ:

Fizjoterapia uroginekologiczna jest stosunkowo nową dziedziną fizjoterapii – coraz bardziej znaną i docenianą. Czym się zajmujecie?

I.S.: Tak, to prawda. Myślę, że jest to związane z coraz większą świadomością wśród kobiet, na temat różnych dysfunkcji naszego ciała i oczywiście poruszania coraz częściej tej tematyki w różnych programach telewizyjnych, Internecie, szkołach rodzenia itd. Coraz częściej słyszymy, że można sobie pomóc, niekoniecznie operacyjnie, ale poprzez terapię indywidualną z fizjoterapeutą czy ćwiczenia.

Czym się zajmujemy? Pracujemy z kobietami w każdym wieku z różnymi dysfunkcjami.

Począwszy od przygotowania do ciąży, pro-

52

FIZJOTERAPEUTKA UROGINEKOLOGICZNA ZE SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO PRO-FAMILIA

blemów z płodnością, bolesnych miesiączek i stosunków, problemów związanych ze schorzeniami dna miednicy, jak m.in. NTM czy pęcherz nadreaktywny.

Pracujemy z kobietami w ciąży przygotowując je do porodu czy pomagając zwalczyć dolegliwości bólowe, a także z kobietami będącymi w okresie okołoporodowym, by przywrócić przede wszystkim prawidłową postawę ciała, pozbyć się rozejścia kresy białej, zmniejszyć dolegliwości bólowe, nauczyć ergonomii czynności dnia codziennego przy maluszku, by nie pogłębiać swoich patologii, a także z kobietami w okresie menopauzalnym.

PZ:

Fizjoterapia uroginekologiczna jest bardzo ważna w okresie połogu. Dlaczego?

I.S.: Ponieważ jest to jeden z najlepszych momentów dla kobiety, by pracować z jej ciałem i utrwalać prawidłowe nawyki w czynnościach codziennych już od samego początku. W okresie połogu nasze ciało jest przez jakiś czas elastyczne jak w ciąży ze względu na rozregulowane hormony i przez to bardziej narażone na urazy i kontuzje, dlatego im więcej dobrych nawyków wówczas wdrożymy, tym szybciej wrócimy do formy sprzed ciąży. Poza tym, okres połogu daje nam również możliwość szybszego wypracowania niektórych dysfunkcji, jakie powstają po porodzie, jak np. dolegliwości bólowe, obniżenie narządów rodnych, rozejście kresy białej, zrosty na bliznach, nietrzymanie moczu itd. i im szybciej zaczniemy z nimi pracować, tym fizjoterapia będzie krótsza. Możemy zacząć tuż po porodzie od pracy technikami limfatycznymi z blizną po cesarskim cięciu, by zmniejszyć jej obrzęk oraz z brzuchem, aby się szybciej wchłaniał.

PZ: Dla zdrowia i powrotu do formy duże znaczenie ma prawidłowe

postępowanie po porodzie. O czym każda mama po porodzie powinna pamiętać?

ZAPISZ SIĘ NA WIZYTĘ Zapisz się na wizytę do fizjoterapeuty uroginekologicznego w Pro-Familii - Rejestracja 17 773 58 05

53

| MISJA ZDROWIE

I.S.: Jak już wcześniej wspomniałam, przede wszystkim najważniejsza jest nasza postawa. Ona będzie miała największy wpływ na nasze ciało i występujące w nim dysfunkcje. Na pewno ważną rolę będą odgrywać czynności dnia codziennego: w jakich pozycjach młoda mama będzie karmić, jak będzie wstawać, jak przewijać, podnosić, nosić swoje dziecko itd., bo to będzie zajmować większość jej czasu po porodzie. Nie ma ogólnej „recepty” na powrót do formy, ale mam kilka wskazówek dla mam tuż po porodzie.

Na pewno ważne jest, aby codziennie od samego początku po porodzie leżeć na brzuszku ok. 30 minut – to pozwoli na szybsze obkurczenie macicy.

W okresie połogu nie dźwigać – jedynie ciężar dziecka. Podczas korzystania z toalety nie przeć – można zakupić sobie specjalny podnóżek, który wspomaga prawidłowe wypróżnianie się. Wzmacniać mięśnie dna miednicy – szczególnie podczas karmienia piersią. Po nacięciu krocza nie siadać na obu pośladkach – do czasu wyciągnięcia szwów oraz „wietrzyć” ranę i ubierać jedynie bawełnianą bieliznę. Wstawać, tak jak w ciąży przez bok – by nie obciążać brzucha i kręgosłupa. To tylko kilka podstawowych informacji.

PZ:

Mówi się, że mięśnie dna miednicy stanowią centrum kobiecości. Dlaczego? Jaka jest ich funkcja?

I.S.: MDM są dla kobiety bardzo ważne. Stanowią podporę dla naszych organów rozrodczych i całej jamy brzusznej, zapobiegając przemieszczaniu się ich do dołu oraz zapewniając stabilizację dla naszego kręgosłupa.

Oprócz tego, podtrzymują płód przez cały okres trwania ciąży, kontrolują rozluźnianie się podczas oddawania moczu czy stolca, jednocześnie potrafią powstrzymywać chęć wypróżnienia, a także pełnią jedną z bardzo ważnych ról podczas porodu, rozluźniając się i dając dziecku możliwość przyjścia na świat. Warto zaznaczyć, że funkcjonalne i dobrze ukrwione dno miednicy ma korzystny wpływ na cykl menstruacyjny, miesiączkę jak i płodność, a systematyczny trening pomaga w regulacji zaburzonych cykli menstruacyjnych oraz w normalizacji silnych krwawień i skurczy podczas miesiączki. Jeśli są osłabione, a ich praca jest zaburzona, to wszystkie wyżej wymienione funkcje są niewydolne i konsekwencją tego mogą być problemy z inkontynencją, tj nietrzymaniem moczu, parciem naglącym, częstomoczem, obniżeniem narządu rodnego, nacięciem i pęknięciem krocza podczas porodów, występujące bóle krocza czy pleców, dyskomfort podczas stosunku i inne patologie.

PZ:

W jaki sposób powinnyśmy o nie dbać w tym wyjątkowym okresie? Jak ćwiczyć? Kiedy takie ćwiczenia możemy wdrożyć po porodzie?

I.S.: Mięśnie dna miednicy po porodzie są osłabione, bez względu czy jest to CC – ponieważ całą ciążę dźwigają płód, czy po porodzie ŚN – gdzie podczas porodu wykonują one niesamowitą pracę. Jak o nie dbać? Przede wszystkim nie dźwigać, nie przeć na toalecie, unikać długotrwałej pozycji pochyłej i zgarbionych pozycji siedzących/stojących, aby ich dodatkowo nie obciążać i nie przeciążać. Jak ćwiczyć? Jak już wcześniej wspomniałam, najlepiej podczas każdego karmienia piersią np. w formie: 1 seria 10x długich napięć i 3 serie 10x krótkich, szybkich napięć. Kiedy zacząć ćwiczenia po porodzie?

Można już 24h po porodzie o ile już wcześniej dana pacjentka uczęszczała na zajęcia do fizjoterapeuty i nauczyła się prawidłowo pracować z tą grupą mięśniową np. w trakcie ciąży.

PZ:

Wciąż tematem tabu jest problem nietrzymania moczu. Ile kobiet statystycznie boryka się z tym problemem?

I.S.: Myślę, że coraz częściej mówi się o problemie NTM i chociaż dla pacjentek nadal jest to wstydliwy temat, to na wizytach fizjoterapeutycznych raczej bez problemu przyznają się do niego, co jest bardzo ważne, bo tak jak każda dysfunkcja czy choroba, im szybciej zacznie się ją leczyć, tym mniej będzie ona mieć konsekwencji w naszym organizmie. Jeśli chodzi o wysiłkowe NTM to statystycznie boryka się z nim ok. 35-45% kobiet i jest ono najczęstszą przypadłością, aczkolwiek mamy jeszcze inne rodzaje NTM, takie jak: pęcherz nadreaktywny z NTM, pęcherz neurogen-

54

ny, NTM z przepełnienia, mieszana postać NTM i w zależności od dysfunkcji, jaką ma pacjentka, podejmujemy odpowiednią terapię.

PZ:

Jakie są przyczyny nietrzymania moczu?

I.S.: Do takich najważniejszych przyczyn wysiłkowego NTM, czyli tego najczęstszego, zaliczamy: osłabienie mięśni dna miednicy, uszkodzenie ich przy zabiegach operacyjnych, niepoprawne wykonywanie ćwiczeń na mięśnie brzucha, obniżenie narządów rodnych, przebyte porody, nadwaga, niedobór estrogenów, lekarstwa (wszystkie relaksanty, czyli leki na depresję i obniżenie ciśnienia), niepoprawna postawa, chroniczny kaszel, ciężka fizyczna praca, przeciążenie w czynnościach dnia codziennego.

PZ:

W jaki sposób mobilizować bliznę?

Co nam to daje?

I.S.: Każda blizna będzie inna i inaczej będzie się goić, co jest zależne od predyspozycji genetycznych i uwarunkowań indywidualnych, dlatego każdą pacjentkę należy ocenić indywidualnie i wtedy poddać terapii.

Od samego początku możemy pracować z bliznami limfatycznie oraz globalnie opracowując tkanki pobliskie, a kiedy blizna jest już zagojona bez strupków i ranek, możemy ją mobilizować różnymi bezpośrednimi technikami. Po terapii uczymy pacjentki prostych i bezpiecznych technik do pracy z blizną oraz dodatkowych form, po jakie pacjentki mogą sięgać po zagojeniu rany, jak masaż pod prysznicem gąbką w różne strony, natryski

PZ:

Czym jest rozejście kresy białej? Jak objawia się problem?

I.S.: Jest to rozejście się obu mięśni prostych brzucha na boki w obrębie linii pośrodkowej ciała. Przeważnie występuje u kobiet ok. 35. tygodnia ciąży, kiedy dochodzi do fizjologicznego rozluźnienia się włókien kresy białej, tzn. poszerzenia i wydłużenia tego obszaru, ale po porodzie stopniowo się to zamyka. Niestety, ale nie u wszystkich kobiet. RMPB objawia się pogorszeniem kształtu brzucha, uwypukleniem w pośrodkowej linii ciała, stożek na środku brzucha widoczny w trakcie zgięcia i wyprostu, wystający, okrągły – obwisły brzuch, brak stabilizacji, zaburzona równowaga, brzuszek większy pod koniec dnia w stosunku do rana, widoczne ruchy narządów wewnętrznych, ból odcinka L-S i spojenia łonowego, może mu towarzyszyć NTM, obniżenie narządów itp.

PZ:

Czy powrót do aktywności jest możliwy? Jeżeli tak – jakie to powinny być ćwiczenia?

I.S.: Oczywiście, że jest możliwy, ale nie tak szybko jak każda aktywna osoba by chciała. Przede wszystkim musimy zwrócić uwagę na to, że po ciąży

PZ:

Jak wygląda leczenie? Jak możemy sobie pomóc?

I.S.: Tak jak wcześniej wspomniałam, w zależności od tego z jakim problemem boryka się pacjentka, odpowiednio dobieramy terapię i nawet jeśli to są dwie pacjentki z tym samym problemem, to ta terapia może się różnić, na co wpływa stopień zaawansowania występującej dysfunkcji oraz predyspozycje danej pacjentki. Jeśli chodzi o ogólne zasady, które powinnyśmy stosować w ramach profilaktyki, to: 1. wyprostowana postawa ciała podczas kichania i kaszlu; 2. ograniczanie parcia podczas wizyt w toalecie; 3. po każdej wizycie w toalecie napinamy jednorazowo MDM; 4. prawidłowe nawyki przy wykonywaniu czynności dnia codziennego, czyli nadal prosta postawa, ograniczenie dźwigania, schylania się i noszenia, a jeśli już musimy to z prostymi plecami i na wydechu; 5. ograniczenie noszenia obcisłych ubrań.

PZ:

Rzadko mówi się o tym, że o bliznę po CC lub nacięciu krocza powinno się szczególnie dbać? Dlaczego?

I.S.: Tak naprawdę to o każdą bliznę pooperacyjną powinno się dbać. Każda blizna powinna być elastyczna i funkcjonalna, co oznacza, że przesuwając po niej dłonią nie powinniśmy jej czuć. Często bywa, że niemobilizowane blizny mogą powodować tworzenie się zrostów, a także dawać różne dolegliwości, takie jak pieczenie, uczucie ciągnięcia, dyskomfort podczas poruszania się, ból w rejonie blizny, ale także tzw. „bóle rzutowane” np. z nieopracowanej blizny po CC możemy mieć dolegliwości bólowe kręgosłupa L-S.

Mięśnie dna miednicy po porodzie są osłabione,

bez względu czy jest to CC czy SN ciepło-chłodne, które pobudzają krążenie, chłodne ochlapywania po nacięciu krocza oraz stosowanie maści, żeli czy plastrów na blizny, które wspomogą procesy gojenia.

PZ:

Nierzadko kolejnym problemem, z którym borykają się mamy, jest brzuch, który po porodzie pomimo upływu czasu nie chce wrócić do formy – dobrego wyglądu. Dlaczego tak się dzieje? Jak możemy sobie pomóc? Czy istnieją skuteczne ćwiczenia?

I.S.: Tak myślę, że zdecydowana większość pacjentek, która pojawia się w gabinecie, ma problem z pozostałym brzuszkiem, a dokładniej z rozejściem kresy białej. Jest ono wynikiem różnych czynników, ale do najbardziej sprzyjających zaliczamy: duży płód, zbyt duża ilość wód płodowych, mnogie ciąże i kolejne ciąże, otyłość, wiek matki powyżej 34. roku życia, długie parcie w II fazie porodu, wzmożone lub obniżone napięcie mięśni brzucha, wzmożona praca mięśni brzucha w III trymestrze ciąży, niewydolność tkanki łącznej, silne ale nie rozciągnięte mięśnie brzucha, nieprawidłowa postawa, złe nawyki i wzorce ruchowe, intensywne, nieprawidłowe ćwiczenia, chroniczne zaparcia, kaszel, cukrzyca, dźwiganie, brak ruchu.

mamy jeszcze rozregulowane hormony, które powodują ryzyko zwiększenia kontuzji. Poza tym musimy szczególnie zadbać o postawę i wzmocnić mięśnie, które odbudowują naszą stabilizację, a następnie możemy wrócić do naszych ulubionych form sportowych. Oczywiście mówię tu o przypadkach, które nie mają żadnej patologii po ciąży. W przypadku wszystkich wyżej wymienionych dolegliwości, o których rozmawiałyśmy, bez uprzedniej odpowiedniej terapii i zakończenia procesu leczniczego nie możemy wrócić do zwykłej aktywności fizycznej, ponieważ będziemy pogłębiać swoje dysfunkcje, które z czasem mogą być naprawdę kłopotliwe.

Szczególnie musimy tu ostrzec świeżo upieczone mamusie, które nigdy wcześniej nie ćwicząc, tuż po porodzie chcą jak najszybciej wrócić do formy sprzed porodu i nie mając pojęcia o prawidłowości wykonywania ćwiczeń zabierają się za treningi ze znanymi nam trenerkami personalnymi.

PZ:

Jak wygląda wizyta u fizjoterapeuty uroginekologicznego? Jak wygląda terapia?

I.S.: Pierwsza wizyta przede wszystkim polega na dokładnym wywiadzie i rozmowie z pacjentką. Musimy się poznać, omówić wszystkie dolegliwości, z jakimi pacjentka się zmaga i z którymi do nas przychodzi. Następnie oceniamy oczywiście postawę ciała oraz wszelkie nieprawidłowości z nią związane i przechodzimy do badania manualnego, które jest zależne od wcześniejszego wywiadu i analizy postawy. I tutaj zajmujemy się badaniem kręgosłupa, kości krzyżowej i ogonowej, dna miednicy, mięśni brzucha, spojenia łonowego, jak również sprawdzamy występujące blizny. Po takim badaniu informujemy pacjentkę o jej dolegliwościach, co możemy zrobić i nad czym pracować oraz uczymy prawidłowych nawyków dnia codziennego i działań prozdrowotnych.

Rozmawiała: Dominika Czapkowska

55

| MISJA ZDROWIE

7 pytań o...

leczenie stomatologiczne w ciąży W ciągu 9 miesięcy organizm przechodzi wielką zmianę, w związku z tym wymaga szczególnego traktowania. Kobieta będąc w ciąży dba o dietę, samopoczucie i odporność. Unika również zażywania leków. Nie wszystko da się jednak zaplanować i przewidzieć. Co zrobić, gdy pojawi się nagły ból zęba? Czy można wtedy podjąć się leczenia stomatologicznego? Na te i na inne pytania odpowiada stomatolog, Dominika Mikitka-Tuleja.

5. Czy zabiegi higienizacyj- Czy zastosowanie znieczulenia w ciąży jest ne są zalecane w ciąży? możliwe?

Nie ma przeciwwskazań, ale najlepszym okresem na wykonywanie zabiegów higienizacyjnych jest 2 trymestr ciąży. Usunięcie płytki nazębnej zapobiega gromadzeniu się kamienia nazębnego oraz bakterii próchnicy.

Kamień nazębny, rozpulchnione krwiawiące dziąsła mogą być przyczyną przedwczesnego porodu, a także m.in. niskiej masy urodzeniowej dziecka. Dlatego o stan zębów warto zadbać już na etapie planowania ciąży.

Tak - nowoczesna stomatologia dysponuje wieloma środkami znieczulającymi, które są bezpieczne dla kobiet w ciąży.

Czy to prawda, że po ciąży zęby nierzadko są słabsze i wypadają?

To jeden z najczęściej pojawiających się mitów. Przy regularnych wizytach stomatologicznych przed ciążą, jak i w jej trakcie (przynajmniej raz na trymestr) lekarz dentysta jest w stanie szybciej zapobiec rozprzestrzenianiu się próchnicy, a co za tym idzie – zapobiec pogorszeniu się stanu zdrowia jamy ustnej.

Tekst: lek. stom. Dominika Mikitka-Tuleja ze Stomatologii PRO-FAMILIA

TEKST:

LEK. STOM. DOMINIKA MIKITKA-TULEJA STOMATOLOG ZE STOMATOLOGII PRO-FAMILIA

1. Czy można leczyć zęby w ciąży?

Oczywiście, że tak! Bardzo ważne są wizyty stomatologiczne zarówno przed, w trakcie ciąży, jak i po jej rozwiązaniu. Zdrowe zęby są nie tylko gwarancją pięknego uśmiechu przyszłej mamy, ale także zdrowia rozwijającego się dziecka. Pomimo tego, że leczenie stomatologiczne w ciąży jest wskazane, o stan zdrowia jamy ustnej najlepiej zadbać przed zajściem w ciążę.

Kiedy planujemy ciążę, warto umówić się na wizytę do lekarza dentysty, aby wyeliminować stany zapalne jamy ustnej. Na etapie planowania ciąży bardzo ważne jest, aby wykonać zdjęcie panoramiczne. Dzięki temu podczas wizyt w ciąży będziemy mieć wgląd w pełną jamę ustną pacjentki, na podstawie wcześniej wykonanego zdjęcia. To dla lekarza stomatologa ogromne ułatwienie.

2. Czy prześwietlenie zębów w ciąży jest możliwe?

U kobiet ciężarnych dawka naświetlania powinna być zredukowana do minimum. Jeśli jednak stan zapalny tego wymaga, w maksymalnie bezpieczny sposób zaleca się wykonanie jednego zdjęcia punktowego zęba, przy pełnej osłonie pacjentki fartuchem ołowianym.

56

3. Kiedy jest najlepszy okres na leczenie zębów w czasie ciąży?

Najlepszym okresem na przeprowadzenie zabiegów stomatologicznych jest 2 trymestr ciąży. Mama zwykle wtedy czuje się najlepiej i dobrze znosi zabieg.

4. Czy leczenie kanałowe jest możliwe?

Leczenie kanałowe czasami jest jedynym rozwiązaniem w przypadku silnego bólu zęba.

W ciąży, na skutek braku możliwości wykonania zdjęcia, przeprowadza się leczenie tymczasowe doraźne. Podczas wizyty kanały zęba zostają oczyszczone i poszerzone. Do zęba wprowadza się specjalny materiał tymczasowy - bezpieczny dla kobiety i dziecka. Po rozwiązaniu kobieta powinna zgłosić się na kontynuację leczenia - wykonujemy zdjęcie punktowe, wypełniamy kanały i zamykamy zęba. Tylko dzięki zdjęciom RVG wykonywanym podczas całego procesu leczenia mamy pewność, że wypełnienie kanałów korzeniowych zostało wykonane precyzyjnie. Dlatego kontynuujemy leczenie po porodzie, aby móc wykonywać serię zdjęć RVG.

57

| MISJA ZDROWIE

Jesteś w ciąży?

Uważaj na kofeinę

Kofeina ma silne działanie na organizm człowieka. Już niewielkie dawki kofeiny wpływają pobudzająco, polepszają koncentrację, zwiększają uczucie zadowolenia i pewności siebie. Kofeina działa rozszerzająco na naczynia krwionośne, tym samym usprawnia przepływ krwi, pobudza również wydzielanie soku żołądkowego i ma działanie moczopędne. Czy jest dozwolona w ciąży? Na to pytanie odpowiada dietetyk Agnieszka Rogala - Saj. Tekst Agnieszka Rogala-Saj, dietetyk ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

TEKST:

AGNIESZKA ROGALA-SAJ DIETETYK ZE SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO PRO-FAMILIA

58

59

REKLAMA

| MISJA ZDROWIE

Kofeina – czym jest?

Kofeina to organiczny związek chemiczny. Zalicza się ją do grupy związków zwanych alkaloidami. Znajduje się ona naturalnie w niektórych roślinach. Istnieją też różne pochodne kofeiny, najbardziej znana z nich to teina znajdująca się w liściach herbaty. Do pochodnych kofeiny zalicza się też guaraninę, znajdującą się w guaranie oraz mateinę z Yerba Mate. Kofeina najbardziej znana jest z pobudzającego działania, jakie wywiera na organizm człowieka.

Nie jest to jednak jedyne jej działanie. Może być otrzymywana syntetycznie.

Ciekawym faktem jest, że została odkryta przez niemieckiego chemika Friedricha Ferdinanda Rungego w 1819 roku.

54% populacji należy do grupy wolnych metabolizerów kofeiny. Te osoby powinny uważać, gdyż duże dawki kofeiny będą działały niekorzystnie na organizm, np. istnieje u nich wyższe ryzyko zawału serca.

U zdrowych dorosłych okres półtrwania kofeiny wynosi około 4 godziny, co oznacza, że w tym czasie jej stężenie we krwi zmniejsza się o połowę. W przypadku kobiet w ciąży czas ten jest znacznie wydłużony i wynosi do

Kofeina jest bardzo szybko wchłaniana z przewodu pokarmowego do układu krążenia.

Już po godzinie osiąga maksymalne stężenie.

Działanie kofeiny na organizm matki i dziecka

Kofeina ma silne działanie na organizm człowieka. Już niewielkie dawki kofeiny wpływają pobudzająco, polepszają koncentrację, zwiększają uczucie zadowolenia i pewności siebie. Kofeina działa rozszerzająco na naczynia krwionośne, tym samym usprawnia przepływ krwi, pobudza również wydzielanie soku żołądkowego i ma działanie moczopędne. Stare powiedzenie mówi, że dawka czyni truciznę i tak jest z kofeiną. W wysokich dawkach (powyżej 500 mg/dzień) kofeina oraz jej pochodne działają negatywnie na ogólne samopoczucie oraz mogą być uzależniające. Dowiedziono, że tak wysokie dawki mogą się przyczyniać do wzrostu napięcia i stanów lękowych, zburzeń w pracy serca i zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia osteoporozy. Za optymalne dawki kofeiny uznaje się ilość do 300 mg na dzień. Odpowiada to 3-4 espresso lub 3 kawom rozpuszczalnym i/lub herbatom. Wpływ kofeiny na organizm matki jest dobrze poznany. Inaczej wygląda wiedza na temat wpływu kofeiny na rozwijające się w jej łonie dziecko.

W pierwszym wypadku mamy do czynienia z pewnymi faktami naukowymi potwierdzonymi badaniami. W drugim przypadku istnieją badania na ten temat, ale są niejednoznaczne i jest ich mało z uwagi na etyczność prowadzenia badań na kobietach w ciąży. Te, które są, nie stawiają kofeiny w dobrym świetle, jeśli chodzi o jej wpływ na płód.

Metabolizm kofeiny w organizmie człowieka

Kofeina jest bardzo szybko wchłaniana z przewodu pokarmowego do układu krążenia. Już po godzinie osiąga maksymalne stężenie. Następnie rozkład kofeiny zachodzi w wątrobie. Szybkość rozkładu jest różna u różnych ludzi.

U części ludzi kofeina może być metabolizowana (rozkładana) stosunkowo szybko, a u innych wolno. Co ciekawe, jest to uzależnione genetycznie. Gen odpowiadający za metabolizm kofeiny może występować w dwóch wariantach. W zależności od tego, który wariant lub warianty (po jednym od każdego z rodziców, mogą być takie same lub różne) posiada dana osoba, będzie mieć ona zdolność do szybkiego metabolizowania kofeiny lub nie. Ludzie posiadający dwa warianty genu szybkiego metabolizowania kofeiny mogą bez przeszkód korzystać z prozdrowotnych właściwości kawy, bądź herbaty. Kawa ma silniejszy wpływ na ludzi wolno rozkładających kofeinę. Około

60

18 godzin. Dla rozwijającego się płodu czas rozkładu kofeiny wynosi aż 150 godzin. Ciekawostką jest fakt, że organizm kobiety szybciej rozkłada kofeinę w porównaniu do mężczyzn. Niestety nie dotyczy to kobiet w ciąży.

Dlaczego kofeina jest niebezpieczna dla kobiet w ciąży?

Pierwszym powodem, przez który kofeina jest niebezpieczna dla kobiet w ciąży i rozwijającego się dziecka jest to, że ma zdolność przenikania przez łożysko. Przenikanie kofeiny przez łożysko rozpoczyna się już w 7.-8. tygodniu ciąży. W tym czasie jej stężenie we krwi matki i płodu jest porównywalne. Kofeina może znajdować się też w płynie owodniowym. Wiadomo, że płód korzysta z płynu owodniowego i może dziennie połknąć ok.

0,5 litra. Wraz z płynem do rozwijającego się dziecka może dostać się do kilku miligramów kofeiny, co jest niebezpieczne, ponieważ organy nie są w pełni wykształcone i dziecko nie posiada zdolności metabolizowania kofeiny, co jest możliwe u dorosłego człowieka.

W związku z brakiem zdolności do metabolizowania kofeiny wydłuża się czas, kiedy jej stężenie utrzymuje się we krwi i płynie owodniowym. Negatywnym skutkiem działania kofeiny jest: większe ryzyko poronienia, porodu przedwczesnego oraz zahamowania wewnątrzmacicznego wzrostu dziecka.

Wpływ kofeiny na czas trwania ciąży jest zależny od spożywanej ilości. Ryzyko porodu przedwczesnego i poronienia jest wysokie przy przyjmowaniu dużych dawek kofeiny – ponad 500 mg dziennie. Odpowiada to 5-6 kawom. Ryzyko wystąpienia wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu płodu zauważono już przy spożyciu 200 mg/dzień kofeiny (taka ilość znajduje się w 2 kawach).

Nie tylko kawa. Źródła kofeiny w żywności:

• kawa ziarnista z 2 łyżeczek (ok. 5 g produktu suchego): 57 mg, • kawa mielona z 2 łyżeczek (ok. 5 g produktu suchego): 86 mg, • kawa rozpuszczalna z 2 łyżeczek (ok. 4 g produktu suchego): 117 mg, • herbata zielona ekspresowa 1 torebka (2 g suchego produktu): 30 mg, • herbata zielona liściasta 1 łyżeczka (2 g suchego produktu): 33 mg, • herbata czarna ekspresowa 1 torebka (2 g produktu suchego): 38 mg, • herbata czarna liściasta 1 łyżeczka (2 g produktu suchego) 33 mg, • kakao naturalne dwie łyżeczki (5 g produktu suchego): 7 mg, • czekolada gorzka 1 tabliczka (100 g): 6080 mg (zależnie od koncentracji kakao), • czekolada mleczna 1 tabliczka (100 g): 21 mg, • coca-cola 1 szklanka (250 ml) 23 mg, • pepsi 1 szklanka (250 ml) 25 mg.

+

Czy jest jakaś bezpieczna ilość kofeiny, którą można przyjąć będąc w ciąży?

Zgodnie z obecnym stanem wiedzy i najnowszymi badaniami odradza się spożywanie napojów zawierających kofeinę z uwagi na negatywny wpływ, jaki może mieć na rozwijające się dziecko. Kawa, herbata, kakao czy czekolada nie są całkowicie zakazane dla kobiet w ciąży, ale trzeba mieć świadomość, że kofeina znajduje się nie tylko w kawie. Należy kontrolować jej spożycie na zasadzie wymiennego spożywania napojów zawierających kofeinę. Do całkowitej eliminacji należą napoje energetyzujące i typu cola, które również są źródłem kofeiny a bywa, że znajduje się w nich więcej kofeiny niż w 1 kawie.

61

| MISJA ZDROWIE

POWIĘKSZANIE PIERSI IMPLANTAMI Zabieg powiększania piersi należy do najbardziej popularnych zabiegów z zakresu chirurgii plastycznej na świecie. Na czym polega? Jakich efektów można się spodziewać? Na najczęstsze pytania odpowiada chirurg plastyczny, lek. Karolina Małek-Stelmachowska.

Rozmowa z: lek. Karoliną Małek-Stelmachowską, specjalistą chirurgii plastycznej.

LEK.MED. KAROLINA MAŁEK-STELMACHOWSKA SPECJALISTA CHIRURGII PLASTYCZNEJ ZE SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO PRO-FAMILIA

PRO ZDROWIE:

Zabieg powiększania piersi należy do najbardziej popularnych zabiegów z zakresu chirurgii plastycznej na świecie. Co wpływa na tak dużą popularność zabiegu?

Karolina Małek-Stelmachowska: Tak, to prawda. Jest to obecnie jeden z najpopularniejszych zabiegów chirurgii estetycznej cieszący się stale rosnącym zainteresowaniem. Powiększenie piersi za pomocą implantów jest zabiegiem niesamowicie spektakularnym, wpływającym na wygląd oraz pewność siebie kobiety. Dlaczego procedura cieszy się coraz większą popularnością? Odpowiedź jest prosta - współcześnie implanty oraz techniki operacyjne są dużo bezpieczniejsze niż kilkadziesiąt lat temu. Nie bez znaczenia pozostaje również fakt, że obecnie kobiety są bardziej świadome oraz odważne w dokonywaniu decyzji o zmianie swojego wyglądu.

operacyjnych oraz oczekiwań co do wyglądu nowych piersi. Dobór implantu jest zawsze indywidualny, zależy głównie od warunków anatomicznych kobiety oraz w drugiej kolejności od jej oczekiwań. Podczas pierwszej konsultacji jest możliwość przymierzenia biustonosza z nowym rozmiarem piersi. Jest to orientacyjny pokaz, ponieważ nie oddaje on kształtu ani dokładnej wielkości nowego biustu.

PZ: Jakie implanty stosuje Pani podczas

swoich zabiegów? Co można powiedzieć o ich bezpieczeństwie?

K.M.S.: Ja stosuję głównie implanty firmy Mentor, ponieważ mam do nich największe zaufanie oraz doświadczenie wynikające z wieloletniego stosowania ich w mojej praktyce. Implanty te są obecnie najdłużej na rynku, co powoduje, że są uznawane za najbezpieczniejsze.

PZ: W jaki sposób możemy powiększyć biust? Jakie są dostępne metody? PZ: Zwykle kobiety obawiają się, że imK.M.S.: Istnieje jeden skuteczny sposób powiększenia piersi – jest to zabieg wszczepienia silikonowych implantów piersiowych. Jest to według mnie najlepszy możliwy sposób na zmianę rozmiaru piersi. Drugi sposób stosowany w mojej praktyce to powiększenie piersi za pomocą własnej tkanki tłuszczowej. Jest to forma mniej skuteczna, która nie daje tak spektakularnych i trwałych efektów, jak implanty piersiowe. Największą zaletą jest krótszy okres rekonwalescencji oraz fakt wykorzystania własnych tkanek.

PZ:

Jak wygląda kwalifikacja? W jaki sposób dobierany jest rozmiar wymarzonego biustu? Czy pacjentki przychodząc do gabinetu już wiedzą, jak to powinno wyglądać?

K.M.S.: Kwalifikacja do zabiegu polega na szczegółowej rozmowie dotyczącej aktualnego stanu zdrowia pacjentki, techniki operacyjnej, zaleceń po-

62

plant może pęknąć lub w przyszłości konieczna będzie jego wymiana.

K.M.S.: Może dojść do pęknięcia implantu np. w sytuacji poważnego wypadku komunikacyjnego lub implant może ulec samoistnemu zniszczeniu pod wpływem czasu. Implanty, które stosuję nie wymagają wymiany i są uznawane jako produkty dożywotnie.

PZ: Czy implant może się nie przyjąć?

K.M.S.: Tak, na szczęście zdarza się to bardzo rzadko. Nie miałam do czynienia jeszcze z taką sytuacją. W Polsce odnotowuje się za-

ledwie kilka takich przypadków rocznie. To niewielka liczba przy obecnie stale rosnącej ilości wykonywania takich zabiegów, zarówno w chirurgii estetycznej, jak i rekonstrukcyjnej.

PZ: Jak wygląda zabieg? Czy konieczne jest wcześniejsze przygoto-

wanie?

K.M.S.: Sam zabieg trwa ok. 1-1,5 h i przeprowadzany jest zawsze w znieczuleniu ogólnym. Dokładny opis zabiegu, plan oraz wybór implantu jest przedstawiany i szczegółowo omawiany podczas konsultacji poprzedzającej operację. Po zabiegu pacjentka zostaje w szpitalu minimum 24 h. Przed operacją wykonywane są badania obrazowe piersi - najczęściej jest to USG gruczołów piersiowych oraz badania krwi: grupa krwi, morfologia, układ krzepnięcia, elektrolity, kreatynina, glukoza, TSH, przeciwciała anty-HCV oraz antygen HBs. Obecnie wykonujemy również badanie PCR na obecność COVID-19.

PZ: A życie tuż po zabiegu? Kiedy powrót do codziennej aktywności

będzie możliwy? Kiedy aktywność fizyczna?

K.M.S.: Ja swoim pacjentkom zalecam pozostanie przez 2 tygodnie w domu. W tym okresie należy zadbać o odpoczynek oraz pomoc przy wykonywaniu codziennych czynności oraz opiece przy dzieciach. Po tym czasie można rozważyć powrót do pracy, jeśli jest to praca stacjonarna.

Powrót do pracy fizycznej zalecam po okresie 6 tygodni. Również po tym czasie można wrócić do nieznacznej aktywności fizycznej. Pełna aktywność fizyczna jest możliwa dopiero po okresie 3 miesięcy.

PZ:

Czy po wszczepieniu implantów można w przyszłości karmić piersią?

K.M.S.: Tak. Pacjentki z implantami mogą zachodzić w ciążę i karmić piersią.

PZ: A co z diagnostyką - USG piersi czy mammografią? Czy takie ba-

dania można wykonywać mając implanty?

K.M.S.: Diagnostyka w kierunku raka piersi obowiązuje kobiety również po zabiegu wszczepienia implantów. Implanty absolutnie nie są przeciwwskazaniem do wykonania obu badań, ani nie zwalniają nas z obowiązku

dbania o profilaktykę. Obowiązują dokładnie te same zasady, czyli do 40. roku życia raz w roku warto wykonać USG piersi, po 40. roku życia regularnie zgłaszamy się na mammografię.

PZ:

Wspomniała Pani o zabiegu powiększania piersi z użyciem własnego tłuszczu. To tak zwany lipomodeling. Powie nam Pani coś więcej na ten temat?

K.M.S.: Lipomodeling to nazwa zabiegu polegającego na powiększeniu i zmianie kształtu piersi za pomocą wszczepienia własnej tkanki tłuszczowej. Jest to zabieg obarczony mniejszym ryzykiem powikłań, wiąże się z krótszym okresem rekonwalescencji, jednak nie daje spektakularnych i trwałych efektów. Pacjentki bardzo szczupłe nie kwalifikują się do takiego zabiegu, ponieważ jest trudność w pobraniu odpowiedniej ilości tkanki tłuszczowej. Jest to dobra alternatywa dla kobiet, które boją się wszczepienia ciała obcego, jakim jest implant piersi oraz dla tych, którym zależy na bardzo naturalnym efekcie.

PZ:

Czy istnieją przeciwwskazania do poddania się zabiegowi powiększania piersi?

K.M.S.: Tak, oczywiście. Na pewno są to czynne choroby onkologiczne, autoimmunologiczne, niewyrównana cukrzyca, poważne zaburzenia krzepnięcia, anemia i inne choroby, które muszą być dokładnie omówione podczas pierwszej wizyty.

63

| WARTO WIEDZIEĆ

9 TOP gadżetów

NIANIA ELEKTRONICZNA To znacznie więcej niż tylko urządzenie służące do obserwacji aktywności maluszka.

To gwarancja spokoju i komfort, że Twoje dziecko jest bezpieczne. Na rynku dostępny jest cały wachlarz urządzeń monitorujących aktywność dziecka. Wyróżnia się dwa podstawowe typy niań elektronicznych:

-przegląd Sklepu Medycznego PRO-FAMILIA

Wyprawka kojarzy się głównie z ubrankami dla niemowląt, artykułami do pielęgnacji, środkami higienicznymi oraz produktami do karmienia. Oczywiście są one niezbędne w pierwszych dniach po porodzie, jednak na nich kompletowanie wyprawki się nie kończy. Przystępując do zakupów dla noworodka, warto wyposażyć się w sprzęty, które zapewnią Wam - Rodzicom komfort w opiece nad maluszkiem. Poniżej znajdziecie zestawienie dziesięciu najprzydatniejszych akcesoriów, które wyręczą Was w trudach rodzicielstwa.

1. wyposażone w Wi-Fi — w pełni zintegrowane ze smartfonem, 2. składające się z kamery i odbiornika, bazujące na technologii fal radiowych.

SUSZARKA DO BUTELEK I AKCESORIÓW DZIECIĘCYCH Suszarka to bardzo ciekawy i praktyczny gadżet, a zarazem rewelacyjna ozdoba każdej kuchni. Przystosowana jest do suszenia przedmiotów w każdym rozmiarze i kształcie a przy tym doskonale je podtrzymuje, w czasie kiedy woda ścieka na tackę znajdującą się pod spodem. Produkt składa się z dwóch oddzielnych części i jest bardzo łatwy do czyszczenia. Górna część to suszarka imitująca trawę, a druga to biała tacka.

Do suszarki można dopasować stojaki na smoczki i akcesoria firmy BOON. Boon, cena od 99 zł

LAKTATOR Laktator to produkt, którego nie trzeba przedstawiać młodym mamom.

Te małe i poręczne urządzenia potrafią uratować niejedną laktację.

Zwłaszcza na początku, gdy maluszek dopiero uczy się właściwego chwytania piersi, okazują się niezastąpione. A to właśnie pierwsze dni po porodzie są najistotniejsze z punktu widzenia rozkręcania laktacji. Aby piersi produkowały mleko, muszą być skutecznie pobudzane i opróżniane. Dopiero właściwie opróżniona pierś jest gotowa do dalszej produkcji mleka. Z pomocą przychodzą laktatory elektroniczne.

Urządzenia ręczne - z uwagi na ich niską wydajność, sprawdzają się w zasadzie tylko przy sporadycznym odciąganiu. Jeżeli kobieta pragnie rozkręcić i utrzymać laktację, warto wyposażyć się w laktator elektroniczny.

Na co zwrócić uwagę przy zakupie laktatora elektronicznego?

• Każda kobieta jest inna i również każda pierś jest inna. Dlatego też przed zakupem laktatora, warto sprawdzić, czy producent oferuje lejki w różnych rozmiarach — to absolutna podstawa. Uniwersalne rozmiary nie zawsze sprawdzają się przy nieco mniejszych lub większych brodawkach. Dlatego też, aby mieć pewność, że laktator faktycznie będzie odpowiedni dla naszych piersi, warto wybierać produkty oferujące lejki w różnych rozmiarach.

• Separacja mediów to cecha, na którą warto zwrócić szczególną uwagę przed zakupem laktatora. Zapobiega ona namnażaniu się bakterii, drobnoustrojów i pleśni na elementach trudnych do sterylizacji. Przystępując do zakupów warto zatem wybierać te laktatory, w których mleko pozostaje w obiegu zamkniętym, całkowicie odseparowanym od elementów nienadających się do sterylizacji. Taką barierę może stanowić np. membrana lub zaworek zapobiegający cofaniu się mleka.

• Laktator to urządzenie, które ma nam służyć na długo: nie tylko tuż po porodzie, ale również w związku z powrotem do aktywności zawodowej. Warto zatem sprawdzić, czy producent oferuje szeroki wachlarz części zamiennych (rurek, membran, zaworków). To gwarancja bezpieczeństwa i higieny, ale również podstawa prawidłowego funkcjonowania urządzenia pompującego.

Neno, cena od 179 zł

64

NEBULIZATOR Nebulizatory w dobie pandemii zyskują na jeszcze większej popularności. Służą do bezinwazyjnego i bezbolesnego leczenia inhalacyjnego.

Terapia nebulizatorem polega na podaniu leku w formie mgiełki, która dostaje się bezpośrednio do dróg oddechowych, zaś lek rozprowadzany jest poprzez przepływ tlenu we krwi. To świetna metoda leczenia dzieci, które nie potrafią jeszcze samodzielnie połykać lekarstw. Na rynku dostępne są nebulizatory z maseczkami, które mogą być stosowane u niemowląt od 1. miesiąca życia. Zważywszy, że coraz więcej dzieci boryka się z chorobami układu oddechowego, warto od razu wyposażyć się w nebulizator. To produkt dla całej rodziny: dzięki maseczkom w różnych rozmiarach sprawdzi się nie tylko u maluszków, ale również u starszych dzieci, czy nawet dorosłych.

Te ostatnie działają w ograniczonym zakresie: do ok. 50 metrów wewnątrz i do 250 metrów na zewnątrz. Są jednak całkowicie uniezależnione od Internetu - nie musisz się zatem obawiać, że przerwa w dostawie Internetu pozbawi Cię możliwości obserwowania własnego dziecka.

Te pierwsze natomiast nie posiadają osobnego odbiornika - obraz wyświetlany jest na ekranie smartfona po uprzednim zainstalowaniu aplikacji w telefonie. To wygodne rozwiązanie, jednak jeśli chcesz non stop obserwować dziecko, pozbawiasz się możliwości korzystania z telefonu.

Nianie elektroniczne to absolutny „must have” dziecięcej wyprawki: pozwalają na wykonywanie codziennych obowiązków przy jednoczesnym czuwaniu nad bezpieczeństwem dziecka.

Neno, cena od 299 zł

Neno, cena od 149 zł

PODGRZEWACZ - DO RĘCZNICZKÓW

ASPIRATOR Infekcje i przeziębienia to zmora rodziców. Maluszki często borykają się z uporczywym katarem, a wydzielina skutecznie utrudnia im oddychanie.

Aspirator to doskonałe urządzenie, aby pozbyć się zalegającego kataru. To nic innego jak elektroniczny odpowiednik tradycyjnej gruszki, który sprawdzi się nie tylko w pielęgnacji noworodków, ale również starszych dzieci, które nie potrafią jeszcze samodzielnie wyczyścić noska.

Podgrzewacz jest ekologicznym rozwiązaniem do pielęgnacji skóry maluszka. Jest on urządzeniem elektrycznym, dzięki czemu podgrzewa ręczniki równomiernie, więc są one zawsze gotowe do użycia. Został zaprojektowany do użycia z ręcznikami bambusowymi. Świetnie sprawdza się również z bawełną. System Ever-Fresh pozwala utrzymać ręczniki wilgotne i świeże. W podgrzewaczu jest wbudowana delikatna lampka nocna, jest bardzo pomocna przy zmianach pieluszki nocą.

Neno, cena 159 zł

Prince Lionheart, cena 219 zł

TERMOMETR POJEMNIK NA PIELUCHY Bardzo funkcjonalny, higieniczny i prosty w obsłudze kosz na zużyte pieluszki to doskonałe rozwiązanie dla każdego rodzica. Kosz posiada podwójne, szczelne zamknięcie, które skutecznie izoluje bakterie i nieprzyjemne zapachy.

W komplecie znajduje się wkład wykonany z nieperfumowanego worka foliowego, wykonanego w technologii ODOUR-SEAL™, złożonego z 7 warstw. Opróżnianie kosza jest proste i higieniczne: odcina się worek za pomocą dołączonego bezpiecznego nożyka.

Jednorazowo w pojemniku mieści się do 28 pieluszek (w rozmiarze 2).

Angelcare, cena od 89,90 zł

Kontrola temperatury ciała to podstawowa metoda sprawdzenia, czy dziecko ma się dobrze. Podczas infekcji korzystanie z termometru odbywa się nawet kilkanaście razy na dobę, dlatego warto zainwestować w sprzęt, który nie zawiedzie w kluczowym momencie. Na rynku dostępne są także urządzenia 2w1 — monitorujące temperaturę ciała dziecka, ale również służące do pomiaru cieczy: wody do kąpieli czy mleka. To wygodne rozwiązanie, a także produkt dla całej rodziny: uniwersalny i kompaktowy.

Neno, cena od 129 zł

STERYLIZATOR Aby zaoszczędzić cenny czas na wyparzanie butelek czy poszczególnych elementów laktatora, warto wyposażyć się w elektroniczny sterylizator, który wyręczy Cię w tych czynnościach. Na rynku dostępne są nawet wielofunkcyjne sterylizatory, które ponadto podgrzewają i rozmrażają mleko. Można z nich korzystać również przy rozszerzaniu diety dziecka - do podgrzewania płynnych posiłków lub utrzymywania ich temperatury.

Takie wielofunkcyjne urządzenia sprawdzą się nie tylko przy niemowlakach, ale będą „rosły” razem z dzieckiem. Kompletując wyprawkę warto zatem postawić na produkty, które będą służyły nam przez długie lata. To oszczędność pieniędzy, ale również wyraz dbałości o środowisko.

Neno, cena 199 zł

65

| WARTO WIEDZIEĆ „OCZAMI MALUSZKA”

Poradniki i książki dla rodziców i dzieci

To wyjątkowa seria dedykowana maluszkom już od pierwszych miesięcy życia. Książeczki skupiają wzrok na kontrastach, co wspiera rozwój wzroku, koncentracji, układu nerwowego i zachęca do ćwiczeń ruchowych. Duże, kontrastowe ilustracje dopasowane są do słabego wzroku noworodków. To wprowadzenie w świat książek: czarno-białe książeczki to pierwsze pozycje, które rodzice mogą zaproponować dzieciom.

- przegląd Sklepu Medycznego PRO-FAMILIA

Rodzicielstwo to nie lada wyzwanie dla każdego z nas. Nie jest tak, że po urodzeniu dziecka wszystko samo przychodzi. Instynkt jest bardzo ważny, ale nie zawsze podpowie nam wszystko. Warto przygotować się do tej najważniejszej roli w naszym życiu a pomóc nam w tym mogą książki i poradniki skierowane do rodziców. Poród, karmienie czy wychowanie dziecka stanie się „o niebo” łatwiejsze. Pamiętajmy jeszcze o jednym: edukujmy nie tylko siebie, ale też nasze pociechy, zaczynając od książeczek kontrastowych a kończąc na bajkach i wierszykach, które pomagają dzieciom i nam radzić sobie z emocjami.

„KARMIENIE PIERSIĄ” Książka daje wsparcie i prowadzi rodziców przez cały okres karmienia dziecka piersią - od pierwszych chwil po porodzie, przez kolejne miesiące i lata, aż do samoodstawienia dziecka lub odstawienia go od piersi.

Karmienie piersią nie zawsze jest łatwe - mogą towarzyszyć mu wątpliwości, trudne emocje, problemy natury fizjologicznej...

Natuli, cena 45 zł

„PORÓD NATURALNY”, „CESARSKIE CIĘCIE I PORÓD PO CIĘCIU CESARSKIM” Z tymi książkami mama przygotuje się do porodu naturalnego i do cesarskiego cięcia.

Poród naturalny to książka, która pozwala zrozumieć jak rodzi się dziecko i co dzieje się z ciałem kobiety w trakcie porodu. Umożliwia świadome przygotowanie siebie, partnera oraz środowiska, w którym będziesz rodzić.

Cesarskie cięcie to książka - przewodnik, który odczarowuje, przybliża i łagodzi poród drogą cesarskiego cięcia oraz VBAC.

Sierra Madre, cena od 19,90 zł „MALUSZKA CZAS” To dziennik dla młodych mam umożliwiający notowanie najważniejszych aktywności noworodka podczas pierwszych tygodni jego życia.

Niezastąpione wsparcie: notowanie umożliwia poznanie nawyków noworodka, wychwycenie regularności i szybsze ogarnięcie początkowego obustronnego chaosu (podstawowego elementu metody Tracy Hogg, nazywanej zaklinaczką dzieci).

Sierra Madre, cena 29,90 zł

„PRANIE” Książka kontrastowa dla najmłodszych o robieniu prania, która stymuluje rozwój i naturalną ciekawość dziecka. Codzienne historie przedstawione z humorem, czułością i z najwyższą dbałością o szczegóły.

„WIERSZYKI BLISKOŚCIOWE” Czułe i zabawne wierszyki, które trafiają do serc dzieci i dorosłych.

Natuli, cena 40 zł

Natuli, cena 35 zł

„JAK ZROZUMIEĆ MAŁE DZIECKO” To książka, w której 7 matek zawodowo związanych z rozwojem dziecka, wspiera inne matki i ojców w ich drodze do świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa. To przewodnik dla tych, którzy nie ufają „niezawodnym metodom” i „instrukcjom obsługi”, ale pragną nauczyć się rozpoznawać i prawidłowo reagować na prawdziwe potrzeby swojego dziecka.

Natuli, cena 45 zł

Natuli, cena od 35 zł

„PIERWSZA POMOC DLA DZIECI I NIEMOWLĄT” To zestaw zwięzłych instrukcji postępowania podczas 30 najczęstszych nagłych wypadków, na które narażone są dzieci i niemowlęta. Autorem jest wieloletni ratownik medyczny - Mikołaj Łaski.

Sierra Madre, cena 29,90 zł

66

„ROSÓŁ” Seria Niegrzeczne Książeczki to opowieści dla małych i dużych, które rozprawiają się z mitami dotyczącymi dzieciństwa. Czy dziecko zawsze powinno być posłuszne, zjadać wszystko z talerza i dzielić się swoimi rzeczami?

Rosół babci to zupa najlepsza na świecie, ale nie dziś, kiedy… posypano ją natką pietruszki. Antek nie chce jej zjeść. Czy to znaczy, że jest niegrzeczny?

Natuli, cena 35,00 zł

67

| WARTO WIEDZIEĆ

Żywienie a powrót

do formy po kontuzji Wsparcie żywieniowe może mieć istotny wpływ na niwelowanie negatywnych konsekwencji urazu. Żywieniowym priorytetem jest uniknięcie niedoborów makro- i mikroelementów oraz zabezpieczenie przed nadmierną utratą masy mięśniowej. - Nieprawidłowe działania żywieniowe lub całkowite pomijanie znaczenia diety mogą jedynie przedłużyć okres rekonwalescencji – wyjaśnia dietetyk Dominika Mierzwa.

Tekst: Dominika Mierzwa, dietetyk ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

TEKST:

MGR DOMINIKA MIERZWA DIETETYK, KIEROWNIK BANKU MLEKA W SZPITALU SPECJALISTYCZNYM PRO-FAMILIA.

Aktywność fizyczna jest bardzo ważnym elementem zdrowego stylu życia wpływającym korzystnie na organizm człowieka. Wywiera pozytywne skutki niemal na wszystkie narządy i układy, a także na sferę psychiczną. Nie bez powodu ruch i ćwiczenia we wszystkich dotychczasowych oraz obecnych zaleceniach znajdują się w najważniejszym miejscu. Regularna aktywność fizyczna poprawia wydolność wysiłkową, obniża tętno spoczynkowe, zwiększa siłę mięśni oddechowych, poprawia zaopatrywanie tkanek w tlen i składniki odżywcze, wpływa na zwiększenie serotoniny (lepszy nastrój, poprawia samopoczucie, zmniejsza stres), poprawia insulinowrażliwość tkanek, pomaga w zmniejszeniu masy ciała. Lista korzyści jest naprawdę długa.

Gdy pojawia się kontuzja

Niestety, mimo profitów zdarza się, że aktywność prowadzi do poważniejszej kontuzji, która powoduje unieruchomienie kończyny lub nawet wymaga interwencji chirurgicznej. W takim przypadku wsparcie żywieniowe może mieć istotne znaczenie w kwestii niwelowania negatywnych konsekwencji urazu. Żywieniowym priorytetem jest uniknięcie niedoborów makro- i mikroelementów oraz zabezpieczenie przed nadmierną utratą masy mięśniowej. Nieprawidłowe działania żywieniowe lub całkowite pomijanie znaczenia diety mogą jedynie przedłużyć okres rekonwalescencji.

Gojenie wymaga nakładu energii

Na wstępie trzeba zaznaczyć, że nie powinno się znacząco „ucinać” kalorii.

W pierwszej kolejności przychodzi na myśl „skoro się nie ruszam to powinienem jeść mniej”. Faktem jest, że kontuzja uniemożliwia kontynuowanie ćwi-

68

czeń, przez co spada wydatek energetyczny związany z treningiem. Jednakże proces gojenia sam w sobie wymaga nakładu energii.

Dochodzi do tego rehabilitacja lub chodzenie o kulach, które również wymagają dostarczenia kalorii. Ponadto, w diecie o ujemnym bilansie kalorycznym trudniej jest zawrzeć wszystkie niezbędne składniki odżywcze.

Pojawiają się trudności w regeneracji, organizm jest osłabiony, co nie jest pożądanym zjawiskiem w procesie rekonwalescencji.

Natomiast ważne jest, żeby kalorie pochodziły z pełnowartościowych produktów, a nie z przetworzonych. Żywność wysokoprzetworzona może jedynie nasilać procesy zapalne i tak już wynikające z urazu.

Białko – niezbędne w diecie

W przypadku unieruchomienia kończyny znacznie szybciej dochodzi do obniżenia syntezy białek mięśniowych. W konsekwencji może dojść do zmniejszenia masy mięśni, do czego przyczynia się również brak treningów i nieodpowiednie żywienie. Jednym z celów interwencji żywieniowej jest przeciwdziałanie temu, a w tym pomaga zwiększenie podaży białka wraz z dietą. Natomiast równie ważne jest jego odpowiednie rozłożenie w ciągu dnia w każdym posiłku. Białko powinno pochodzić z produktów pełnowartościowych, a jego ilość w diecie musi być ustalona indywidualnie.

Produkty przeciwzapalne

Kolejny etap to wprowadzenie produktów o działaniu przeciwzapalnym, które pozwolą zmniejszyć stan zapalny. Natomiast trzeba zaznaczyć, że pojawienie się stanu zapalnego jest normalne i nie należy go całkowicie eliminować. Stan zapalny zapoczątkowuje procesy gojenia i ogranicza ruchy kontuzjowaną kończyną, dając jej chwilę wytchnienia. To jego nadmiar lub przedłużający się czas trwania jest szkodliwy i w tym przypadku trzeba działać. Jednym z głównych składników są kwasy tłuszczowe omega-3 (głównie EPA, DHA). Produktami wartymi uwagami są: tłuste ryby i owoce morza (główne źródło), orzechy, pestki i nasiona, siemię lniane, oleje roślinne. W przypadku niedostatecznej podaży wskazana jest suplementacja, natomiast trzeba zwrócić uwagę na jakość suplementów.

Czy żywienie może pomóc zmniejszyć ryzyko kontuzji?

W pewnym sensie tak. Wiadomo, że przed losowymi sytuacjami żywienie nie uchroni, ale może być pomocne w regeneracji organizmu. Podobnie jak w przypadku kontuzji ważna jest odpowiednia podaż energii. Niezalecane są diety o bardzo małej podaży energii, szczególnie te „modne” i często polecane przez znane osoby. Redukcja masy ciała jest procesem i nie powinno się oczekiwać szybkich efektów. Jadłospis powinien być prawidłowo zbilansowany z odpowiednią podażą składników mineralnych i białka. Należy

uzupełniać niedobory witaminowe i składników mineralnych. Szczególnie witaminy D, której niedobór jest bardzo powszechny, a jest niezbędna w prewencji kontuzji oraz w samych urazach. Dodatkowo zmniejsza ryzyko infekcji, a są nawet przesłanki o pozytywnym wpływie na wydolność tlenową i beztlenową.

Nie wolno zapomnieć o odpoczynku, który zazwyczaj jest spychany na dalszy plan, a to właśnie on jest kluczowy w przeciwdziałaniu kontuzjom. Każda intensywniejsza i przedłużająca się aktywność fizyczna prowadzi do mikrourazów włókien mięśniowych (błędnie określanych zakwasami). Organizm potrzebuje czasu na regenerację, a zbyt intensywny tryb życia (praca, później intensywne i częste treningi) prowadzą do przemęczenia, a zmęczone mięśnie trudniej kontrolować. Nawet najlepiej zbilansowany jadłospis nie pomoże, kiedy nie przeznaczy się czasu na regenację, tylko dołoży się kolejne jednostki treningowe.

69

| MISJA ZDROWIE

Co w tym jajku siedzi?

Jajka to bomby cholesterolu, a ich jedzenie grozi miażdżycą! - tak złej opinii jajka „dorobiły” się w ostatnich latach. Czy słusznie?

Doniesienia naukowców, z których wynika, że żółtko jajka podnosi poziom cholesterolu, przez co zwiększa ryzyko chorób układu krążenia i zawału, pojawiły się w latach 80. ubiegłego wieku. Teoria ta, na tyle mocno osadziła się w świadomości społeczeństwa, że do dziś spożywając jajka zastanawiamy się, czy aby nie szkodzimy własnemu zdrowiu. Jak jest w rzeczywistości?

Jajko samo zdrowie!

Jajko jest bogatym źródłem cholesterolu. Jedno średniej wielkości jajko zawiera około 212 mg cholesterolu, co stanowi 72% jego dziennej normy spożycia dla zdrowego człowieka. Należy jednak pamiętać, że związek ten jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Jest on bowiem składnikiem każdej błony komórkowej organizmu, a ponadto bierze udział w produkcji hormonów, takich jak: testosteron, estrogeny i kortyzol oraz wchodzi w skład między innymi żółci. Dlatego też nasz organizm zabezpiecza się przed jego ewentualnym brakiem tego związku wraz z dietą. W efekcie tylko 1/3 cholesterolu w naszym organizmie pochodzi ze źródeł pokarmowych, natomiast 2/3 organizm wytwarza sobie sam, głównie w wątrobie. Pamiętajmy zwłaszcza o tym, że poza znaczną zawartością cholesterolu, jajko jest także doskonałym źródłem lecytyny i nienasyconych kwasów tłuszczowych, które regulują jego gospodarkę w organizmie, m.in. zmniejszają ryzyko odkładania się cholesterolu. Współczesne badania naukowe obaliły teorię mówiącą, że częste spożywanie jajek przez osoby o prawidłowym stężeniu lipidów prowadzi do chorób układu krążenia. Zatem, jeśli jajko nie jest głównym winowajcą, to co wpływa na podwyższony poziom cholesterolu? Głównie niewłaściwy styl życia: palenie papierosów, alkohol, mała aktywność fizyczna oraz dieta bogata w produkty wysoko przetworzone, słodycze i tłuste mięso.

Żółtko – naturalna bomba pełna zdrowia

Z kolei żółtko śmiało możemy nazwać naturalną „bombą” pełną zdrowia. Zawiera tłuszcze, białko oraz witaminy i związki mineralne.

W tłuszczach istotną częścią są fosfolipidy, które są niezbędne do życia. Głównym fosfolipidem jest lecytyna, która potrzebna jest do prawidłowego funkcjonowania mózgu i układu nerwowego. Lecytyna działa także pozytywnie na wątrobę, m.in. rozpuszcza cholesterol w żółci i chroni przed tworzeniem się kamieni żółciowych. To nie koniec dobroczynnych właściwości lecytyny, która zmniejsza także ryzyko tworzenia się blaszek miażdżycowych w naczyniach krwionośnych.

W jaki sposób? Poprzez rozbijanie spożywanych tłuszczy i cholesterolu na małe cząstki.

Dwa jajka dziennie pokrywają również nasze dzienne zapotrzebowanie na cholinę, która potrzebna jest organizmowi do regeneracji wątroby. Cholina bierze także udział w budowie i funkcjonowaniu mózgu i układu nerwowego oraz zmniejsza ryzyko miażdżycy – podkreśla dietetyk.

Cennym składnikiem żołtka są rownież wielonienasycone

kwasy tłuszczowe Omega-3 i Omega-6.

Kwasy omega: 3 i 6

Cennym składnikiem żółtka są również wielonienasycone kwasy tłuszczowe Omega-3 i Omega-6. Poza tym w jajku są wszystkie witaminy z grupy B oraz witaminy rozpuszczalne w tłuszczach: A, D, E. Pod skorupką kryją się także fosfor, selen, żelazo, cynk oraz ksantofile, czyli substancje biologicznie aktywne o działaniu przeciwutleniającym.

Jajka w codziennej diecie

Z powyższych informacji wynika, że jajko jest doskonałym i pożywnym produktem spożywczym, który warto na stałe włączyć do swojej diety.

Według zaleceń Amerykańskiego Stowarzyszenia Kardiologicznego (AHA

– American Heart Association), osoby zdrowe z prawidłowym stężeniem cholesterolu mogą spożywać 1 jajko dziennie. Natomiast osoby z podwyższonym stężeniem cholesterolu frakcji LDL oraz chorzy na cukrzycę powinni ograniczyć spożycie żółtek jaj do 3 w ciągu tygodnia. Aby w pełni wykorzystać potencjał odżywczy jajek, należy wybierać te, które pochodzą od kur z hodowli na wolnym wybiegu oraz przechowywać je w warunkach chłodniczych (4-6˚C) nie dłużej niż 4 tygodnie.

Kobietom w ciąży i w okresie laktacji nie zaleca się spożywania jajek gotowanych na miękko oraz słabo ściętych, ze względu na ryzyko zakażenia Salmonellą spp.

Co w tym jajku siedzi?

Jajko warto rozbić na dwie części: białko i żółtko. Białko zawiera aż 88 proc. wody, a pozostałe 12 proc. stanowią proteiny. Białka te zawierają w zasadzie wszystkie aminokwasy, również egzogenne, czyli takie, których organizm ludzki nie jest w stanie wyprodukować sam. Aminokwasy egzogenne są niezbędne do budowy organizmu, regeneracji wszystkich komórek i tkanek. Poza tym niektóre frakcje białka wykazują właściwości bioaktywne, działają antybakteryjnie i przeciwwirusowo oraz zmniejszają ciśnienie tętnicze krwi, powodując rozszerzanie naczyń krwionośnych.

70

71

| KULINARIA

W ROLI GŁÓWNEJ:

WARZYWA I OWOCE! Przepisy i zdjęcia przygotowała: Agnieszka Rogala - Saj, dietetyk ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

PRZEPISY I ZDJĘCIA:

AGNIESZKA ROGALA - SAJ DIETETYK ZE SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO PRO-FAMILIA

Wytrawne muffiny SKŁADNIKI: » 4 jaja kurze rozm. M » 4 łyżki płatków owsianych błyskawicznych » 3 łyżki mąki pszennej typ 650 » 2 suszone pomidory » 50 g szpinaku » 1 ząbek czosnku » 1 łyżka oleju rzepakowego » ¼ łyżeczki proszku do pieczenia » przyprawy: sól, pieprz, oregano PRZYGOTOWANIE Rozgrzać patelnię z olejem, następnie wrzucić szpinak. Smażyć 2-3 minuty aż zmięknie, ostudzić. Suszone pomidory pokroić w kostkę. Do miski wbić jaja i dodać szczyptę soli. Wymieszać za pomocą miksera, aż wytworzy się piana, następnie dodać mąkę i płatki owsiane błyskawiczne, proszek do pieczenia, suszone pomidory oraz ostudzony szpinak, resztę przypraw i wymieszać. Nakładać do foremek posmarowanych olejem lub masłem. Można użyć 4 foremek na babeczki lub kokilki. Piec w piekarniku nagrzanym do 170°C przez ok. 15-20 minut, do suchego patyczka. Przepis na 2 porcje po 2 babeczki. W sumie wychodzą 4 babeczki.

Kaloryczność i makro 1 porcji: Kcal – 366,5; Białko - 18 g; Tłuszcz - 17 g; Węglowodany - 33,5 g

72

Pieczona owsianka czekoladowa z granatem SKŁADNIKI: » 1 banan » 150 g jogurtu skyr » 100 ml mleka 1,5% » 2 jaja kurze » 120 g płatków owsianych górskich » 30 g kakao gorzkiego » 30 g gorzkiej czekolady » 15 g cukru/ksylitolu » ½ łyżeczki cukru z wanilią » ½ łyżeczki proszku do pieczenia » szczypta soli » pół granatu » opcjonalnie świeża mięta PRZYGOTOWANIE Piekarnik nagrzej do 180°C z funkcją termoobiegu. Czekoladę pokrój w kostkę. W blenderze umieść banana, jaja, mleko i skyra. Zblenduj na gładką masę. Przełóż do miski i dodaj resztę składników poza granatem. Przełóż do formy np. keksówki i wstaw do piekarnika na 25 minut. W czasie pieczenia owsianki rozbrój granat. Najlepiej jest to zrobić za pomocą drewnianej łyżki. Granat przekrój na pół i trzymając go nad miską uderzaj w niego od strony łupy łyżką. W ten sposób nasiona same będą wypadać. Pieczoną owsiankę podawaj z granatem. Przepis jest na 2 porcje dla 2 osób.

Opcjonalnie można udekorować listkami świeżej mięty.

Wartość odżywcza 1 porcji: Kcal: 649; Białko: 29,75 g; Tłuszcze: 20 g; Węglowodany: 88,5 g

73

| KULINARIA

Roladki z tortilli z warzywami i awokado SKŁADNIKI: » 3 placki tortilli (mogą być gotowe) » 50 g rukoli » 60 g majonezu (2,5 łyżki) » 9 plasterków chudej szynki » 6 plasterków żółtego sera » ½ żółtej papryki » ½ czerwonej papryki » 1 małe awokado » przyprawy: sól, pieprz PRZYGOTOWANIE Papryki i awokado umyć. Obrać awokado i pokroić w plasterki. Z papryki wydrążyć gniazdo nasienne i z każdej połowę pokroić w plasterki. Rukolę umyć.

Placek tortilli ułożyć na foli spożywczej (będzie łatwiej zwinąć w rulon). Ciasto posmarować cienko majonezem, ułożyć kolejno: rukolę, szynkę, ser żółty, paprykę i awokado. Posypać solą i pieprzem. Zawinąć w rulon i owinąć ciasno folią.

Rolady włożyć do lodówki na ok. 2 godziny. Po tym czasie pokroić na kawałki szerokości ok.

1 cm. Z jednej rolady wychodzi 8 roladek. Jedna porcja to 4 roladki. Przepis na 6 porcji dla 6 osób.

Podawać same lub z ulubionym dipem.

Orientalny gulasz warzywny z ryżem SKŁADNIKI: » 1 szklanka soczewicy czerwonej » 1 batat* » 2 małe marchewki » 1 mała cebula » pół średniego patisona lub 1 mały » 1 puszka pomidorów krojonych » 1 łyżka masła orzechowego » 2 łyżki oliwy z oliwek » bulion warzywny w słoiku 2 łyżeczki » 1 szklanka wody » 50 ml soku pomarańczowego » przyprawy: 1 łyżeczka pieprzu ziołowego, ½ łyżeczki świeżo startego imbiru, ½ łyżeczki świeżo startej kurkumy, sól, pieprz do smaku » świeża kolendra do podania » 2 woreczki ugotowanego ryżu basmatti**

PRZYGOTOWANIE Wszystkie warzywa pokroić w kostkę. Soczewicę dokładnie opłukać na sitku zimną wodą. Cebulę zeszklić na oliwie. Następnie dodać wszystkie przyprawy, pomidory, szklankę wody i bulion. Wymieszać. Dodać masło orzechowe, marchew, patisona i batat. Gotować pod przykryciem na wolnym ogniu. Kiedy warzywa zmiękną dodać soczewicę i dalej gotować ok. 15-20 minut do miękkości soczewicy. Ściągnąć z palnika i dodać sok pomarańczowy. Ryż ugotować wg instrukcji na opakowaniu. Gulasz podawać z ryżem, posypany świeżą kolendrą (opcjonalnie natką pietruszki). Przepis na 4 porcje. *Batat można zamienić na zwykłego ziemniaka lub paprykę. **Danie jest bogate w błonnik, dlatego lepiej jest tu zastosować biały ryż, żeby nie dokładać już błonnika. Szczególnie jeśli dopiero zaczynamy go wprowadzać do diety. Jeżeli ktoś na co dzień spożywa dużo błonnika i nie ma problemów gastrycznych, to można użyć brązowego ryżu, jeżeli komuś bardziej smakuje.

74

| KULINARIA

Omlet ze szpinakiem SKŁADNIKI: » 2 jaja kurze rozm. M » 1 łyżka płatków owsianych błyskawicznych » 25 g szpinaku (1 garść) » 10 g masła (2 łyżeczki) » 1 ząbek czosnku » 3-4 rzodkiewki » 70 g chleba żytniego razowego (2 kromki)

PRZYGOTOWANIE Rozgrzej na patelni masło. Dodaj wyciśnięty przez praskę czosnek i szpinak. Białka oddziel od żółtek i ubij na gęstą pianę. Następnie dodaj żółtka i ubij ponownie. Wymieszaj z płatkami. Wylej na patelnię. Smaż z obu stron. Rzodkiewki pokrój na połówki. Podawaj z chlebem i rzodkiewkami. Przepis na 1 porcję.

76

Jogurt z truskawkami SKŁADNIKI: » ok. 200 g truskawek » 2,5 łyżki jogurtu greckiego naturalnego (możesz użyć też zwykłego jogurtu) » 1 łyżka płatków owsianych » 1 łyżka orzechów

PRZYGOTOWANIE Truskawki kroimy na połówki, dodajemy płatki, jogurt i orzechy. Mieszamy i delektujemy się.

| MODA & URODA

Polskie marki,

które warto znać!

Sukienka, The Odder Side, 569 zł www.theodderside.com Top, Nudyess, 360 zł www.nudyess.com

Poznajcie 15 polskich marek modowych, które proponują piękne ubrania wykonane z wysokiej jakości materiałów. Są modne i będą służyć wam przez lata!

Torebka, MANDEL, cena 1 100 zł www.mandel-store.com Jeansy, Myfor, 360 zł www.myfork.pl

Kombinezon, NAGO, 429 zł www.nago.com

Buty, Spet, ok. 500 zł www.sept.pl Sukienka, Lorinii, 200 zł www.lorinii.pl

Torebka, Fabiola, 250 zł www.torebki-fabiola.pl Kamizelka, Eppram, 799 zł www.eppram.com

Koszulka, BEJZIK, cena – 89 zł www.bejzik.pl Torebka, Lobos, 1 350 zł www.lobos.it Marynarka, Pozerki, 589 zł www.pozerki.pl

Koszula, IKA, ok. 160 zł www.ikaodziez.com.pl

Sukienka, LeCollet, 649 zł www.lecollet.pl Sukienka, Elementy, 449 zł www.elementywear.com

78

Sukienka, Just Paul, 650 zł www.justpaul.pl

79

| MODA & URODA

WITAJ SŁONKO!

Piżamki, Mus Mus, 79 zł www.musmus.pl

Przegląd najmodniejszych polskich marek, które produkują oryginalne ubrania dla dzieci.

Bluza, My Basic, 89,99 zł www.mybasic.pl

Legginsy, Pan Robak, 109 zł www.panrobak.pl Sukienka, Rever, 289 zł www.rever.com.pl

Kurtka, Cacane, 279 zł cacane.com.pl

Sukienka, Minikid, 139 zł minikidfashion.com

Legins, Crazy Legs, 99zł www.crazylegs.pl

Bluza, Tulilas, 119 zł www.tulilas.pl Spodnie, Strójmisie, 109 zł www.strojmisie.eu

Sukienka, Museline, 150 zł muselinen.com

80

81

ul. Witolda 6b, 35-302 Rzeszów, www.pro-familia.pl

Oddział Neonatologiczny z Intensywną Opieką Medyczną Oddział Ginekologiczno-Położniczy Oddział Pediatryczny Oddział Ortopedyczny Centrum Medycyny Sportowej Rejestracja Główna Oddział Urologiczny 17 773 57 00/01/02 Oddział Chirurgii Ogólnej Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Chirurgia Plastyczna Ortopedia i Rehabilitacja Chirurgia Piersi 17 773 58 05 Ginekologia Estetyczna Pracownia USG Rezonans Magnetyczny Stomatologia Pracownia Endoskopii 17 773 57 57 Bank Mleka Poradnie Specjalistyczne Medycyna Estetyczna Stomatologia Podkarpackie Centrum Leczenia Otyłości Pracownia Densytometrii | Diagnostyka Osteoporozy Szkoła Rodzenia

WYDAWCA

REDAKTOR NACZELNA

FOTOGRAFIE

OPRACOWANIE GRAFICZNE

Dominika Czapkowska

POGO IMAGES

Artur Krupa | www.agencjamirage.art

dominikaczapkowska@gmail.com

Dariusz Puchała Svitlana Turko

AZYN SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO

FOTOGRAFIA NA OKŁADCE Svitlana Turko, ZAFIR Studio

Szpital Specjalistyczny PRO-FAMILIA ul. Witolda 6 b, 35-302 Rzeszów

©

Copyright by PRO FAMILIA 2022 Opracowanie graficzne i merytoryczne magazynu stanowi własność Wydawcy. Kopiowanie oraz wykorzystywanie w jakikolwiek sposób materiałów bez pisemnej zgody Wydawcy jest zabronione. Wydawca nie odpowiada za treść reklam oraz artykułów sponsorowanych zamieszczonych w katalogu. Ceny prezentowanych produktów są uaktualnione w okresie redagowania pisma (Kwiecień 2021).

Przewodnik Pro Zdrowie ma charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Jest zbiorem wielu przydatnych informacji o medycynie i zdrowym stylu życia, które nie mogą być traktowane jako zalecenia, ale wyłącznie jako pomoc w dbaniu o własny organizm. Zaistniałe problemy czy wątpliwości dotyczące konkretnych przypadków należy bezzwłocznie konsultować ze stosownym specjalistą w danej dziedzinie. PRO FAMILIA nie odpowiada za treść reklam, nie ponosi również żadnych konsekwencji prawnych ani odpowiedzialności za następstwa mogące wyniknąć na skutek zastosowania podanych informacji bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem.

| REKLAMA ENFAMIL