NADWARCIAŃSKI PARK KRAJOBRAZOWY

Wydawca/Publisher:

Prof-Art Agencja Reklamowo-Wydawnicza ul Polna 6, 98-200 Sieradz www.profart.com.pl

Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Wielkopolskiego

Partnerzy projektu: Gmina Rzgów, Kopalnia Węgla Brunatnego "Konin" w Kleczewie S.A., Nadleśnictwo Grodziec, Nadleśnictwo Konin, Powiat Koniński, Zespół Elektrowni Pątnów - Adamów - Konin SA

Fotografie/Photo: Marek Chwistek (e-mail: chwistek@onet.pl) Projekt okładki i kompozycja albumu/Cover design and composition: Marek Chwistek Tekst/Text: Piotr Basiński Tłumaczenie/Translation AGIT Agnieszka Rydz DTP: Prof-Art Druk/Printing: Drukarnia READ-Me w Łodzi © Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Wielkopolskiego

ISBN 978-83-89954-44-2 Prof-Art Sieradz 2011

MAREK CHWISTEK

NADWARCIAŃSKI PARK KRAJOBRAZOWY WARTA LANDSCAPE PARK

POZNAŃ 2011

Legenda • Legend

Fragment Mapy Taktycznej Polski Wojskowego Instytutu GeograďŹ cznego (1935 r.)

A fragment of the Tactical Map of Poland of the Military Institute of Geography (1935)

6

Z LOTU PTAKA BIRD’S EYE VIEW

7

e wschodniej części Wielkopolski, pomiędzy Koninem a Pyzdrami rozciąga się rozległa Dolina Konińska. Widziana z lotu ptaka przypomina mozaikę łąk, szuwarów, zarośli i niewielkich lasów, wśród których wyróżnia się granatowa wstęga Warty – największej rzeki regionu oraz „wstążeczki” jej dopływów: Czarnej Strugi, Meszny, Wrześnicy i Prosny. Krajobraz urozmaicają liczne starorzecza, często o fantazyjnych, powyginanych kształtach. Gdzieniegdzie w oczy rzucają się błyszczące w słońcu, piaszczyste pagórki wydm. Z oddali łatwo dostrzec granicę między podmokłym dnem doliny pokrytym soczystą zielenią łąk, a położoną wyżej szachownicą pól uprawnych. Większość osad ludzkich rozciąga się wzdłuż krawędzi doliny, w strefie wolnej od zalewów. Płaska powierzchnia dna jest właściwie bezludna, a pojedyncze zabudowania usytuowane są zazwyczaj na wyniesionych pagórkach wydmowych.

Najbardziej widocznym przykładem wpływu człowieka na tutejszy krajobraz jest niewątpliwie przecinająca dolinę autostrada oraz ciągnące się kilometrami wały przeciwpowodziowe.

Dolina środkowej Warty powstała jako efekt aktywności lądolodu skandynawskiego. W czasie jego ostatniej „wizyty” na ziemiach polskich, która zakończyła się około 10 tysięcy lat temu, czoło lądolodu zatrzymało się na linii Konin – Pyzdry.

Strumienie wody wypływające z topniejącego lądolodu łącząc się z wodami Prawarty utworzyły potężną rzekę o szerokości kilku kilometrów płynącą na zachód, zgodnie z kierunkiem spadku terenu. W wyniku żłobienia powierzchni ziemi przez wodę i lód uformowana została rozległa, płaska pradolina. Jej wyraźnie widoczne krawędzie (szczególnie od strony północnej) tworzą naturalne punkty widokowe. Obecnie pradolina wykorzystywana jest przez meandrującą Wartę w jej środkowym biegu.

Zmiany biegu rzeki na przestrzeni lat zaowocowały powstaniem starorzeczy i mniejszych smug.

Ponad płaskie dno pradoliny w wielu miejscach wznoszą się wydmowe wyniesienia, lokalnie zwane tu „górami”. Wydmy powstały w surowym, zimnym klimacie, usypane przez wiatr z drobinek piasku, niesionych przez rzekę i osadzonych na przedpolu lądolodu. Obecnie większość piaszczystych wzniesień porastają drzewostany sosnowe. Najbardziej efektowne wydmy zobaczyć dziś można w rejonie Lądkowskiego Borku (między innymi Piaskowa Góra – wznosząca się na wysokość ponad 15 metrów powyżej dna doliny), koło Wrąbczynka oraz na południe od Pietrzykowa (tzw. Białe Góry).

Od wieków kluczowe znaczenie dla krajobrazu doliny środkowej Warty miały regularne wezbrania rzeczne. W wyniku wczesnowiosennych roztopów, a niekiedy także później w efekcie obfitych opadów letnich (wezbranie w ostatniej dekadzie czerwca – tzw. „świętojanka”) wody Warty występowały z koryta, rozlewając się szeroko w dolinie. Regularne zalewy rzeźbiły podłoże, uzupełniały zasoby wody w starorzeczach, nawadniały łąki. Naturalny rytm przepływów rzeki został zakłócony przez budowę wałów przeciwpowodziowych, które odcięły część doliny od życiodajnych zalewów, a także w związku z powstaniem i funkcjonowaniem zbiornika retencyjnego Jeziorsko. Kapryśnej Warty nie da się jednak całkowicie okiełznać, co pokazała powódź stulecia z roku 1997 oraz powódź z maja zeszłego roku, uwieczniona na kartach tego albumu.

Przed laty dno pradoliny pokrywały lasy łęgowe, tworzone przez wierzby i topole. W wyniku wielowiekowej gospodarki człowieka, miejsce łęgów w większości

W

8

zajęły łąki. W okresie zaborów dolina Warty na wschód od ujścia Prosny przez długie lata stanowiła zachodni kraniec Cesarstwa Rosyjskiego. Trwałą pozostałością tego okresu są różnice w układzie pól widoczne na wschód i zachód od Prosny. Na terenie dawnego zaboru rosyjskiego podziały gruntów były dozwolone, czego efektem są liczne długie i wąskie pola uprawne. Zupełnie odmienną politykę prowadziły władze pruskie, co w efekcie sprzyjało zachowaniu dużych, zwartych połaci gruntów w rękach jednego właściciela. Peryferyjne położenie i specyficzne warunki środowiska sprzyjały utrwaleniu się w dolinie Warty gospodarki pastersko-łąkarskiej. Charakterystyczna dla tych stron była zwłaszcza hodowla gęsi, których wielotysięczne stada pasły się swobodnie na nadwarciańskich „gęsich pastwiskach”. Tradycyjna gospodarka przyczyniała się do utrwalenia mozaikowatego krajobrazu dna doliny z przewagą rozległych, zróżnicowanych łąk.

Początki szerszego zainteresowania przyrodników Doliną Konińską sięgają lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku. Wtedy to rozpoczęto realizację projektu utworzenia w dolinie środkowej Warty wielkoobszarowego gospodarstwa rolnego, co wiązałoby się między innymi z prostowaniem rzeki, budową wałów przeciwpowodziowych po obu stronach koryta, a także osuszeniem terenów leżących na tzw. zawalu i wprowadzeniem tam wielkotowarowej gospodarki rolnej. Ostatecznie gospodarstwo nie powstało, a planowane inwestycje zrealizowano jedynie częściowo. Warta pozostała nieobwałowana na odcinku od miejscowości Dolany aż po Białobrzeg i Pyzdry. W kolejnej dekadzie dolina została przecięta trasą autostrady, a w górnym biegu rzeki powstał zbiornik retencyjny Jeziorsko. W związku z realizacją wyżej wymienionych inwestycji, negatywnie wpływających na środowisko, podjęto szeroko zakrojone prace w celu rozpoznania walorów przyrodniczych doliny środkowej Warty. Uzyskane wyniki badań, zwłaszcza w dziedzinie botaniki i ornitologii, w pełni uzasadniały konieczność objęcia tego terenu ochroną prawną. Z uwagi na wybitne walory przyrodnicze, kulturowe i krajobrazowe w 1986 roku powstał Pyzdrski Obszar Chronionego Krajobrazu, w skład którego wchodzi fragment doliny Warty wraz z leżącymi na południe od niej obszarami leśnymi, łąkowymi i bagiennymi w obrębie dawnego województwa konińskiego. Dostrzegając potrzebę wzmocnienia ochrony środowiska przyrodniczego pradoliny Warty, wojewoda koniński Stanisław Tamm na mocy rozporządzenia z 19 października 1995 roku powołał Nadwarciański Park Krajobrazowy. Nowoutworzony park powstał z inicjatywy przyrodników skupionych wokół Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków przy silnym wsparciu samorządów lokalnych.

Ochroną objęto 13 428 hektarów leżących na obszarze gmin: Lądek, Pyzdry, Rzgów i Zagórów. W herbie znalazła się czajka oraz charakterystyczna sylwetka pocysterskiego opactwa w Lądzie. Celem istnienia parku jest zachowanie swoistych cech krajobrazu pradoliny Warty oraz miejsc lęgowych ptactwa wodno-błotnego, ochrona ptaków przelotnych, a także zabezpieczenie wartości historycznych i kulturowych. Po akcesji Polski do Unii Europejskiej, system ochrony przyrody Doliny Konińskiej został uzupełniony poprzez włączenie tego terenu do sieci Natura 2000 w postaci Obszaru specjalnej ochrony ptaków Dolina Środkowej Warty oraz projektowanego Specjalnego obszaru ochrony siedlisk Ostoja Nadwarciańska. Tym samym przyroda doliny środkowej Warty formalnie zyskała europejską rangę, a dbałość o jej walory stała się obowiązkiem każdego z nas.

n the eastern part of Wielkopolska, between Konin and Pyzdry, stretches the vast Konin Valley. A bird’s eye view of the valley looks like a mosaic of meadows, rushes, bushes and small forests, catching the eye with the blue ribbon of the Warta – the largest river in the region – and the tiny threads of its tributaries, the Czarna Struga, Meszna, Wrześnica and Prosna Rivers. Numerous oxbow lakes add interest to the landscape, with their twisting and fanciful forms. Here and there the sandy slopes of dunes gleam in the sun. From afar it is easy to see the boundary between the marshy floor of the valley wearing the succulent green of the meadows and the checked farmland lying above. Most settlements are located along the valley’s edge, outside the flooding area. e flat surface of the valley floor is practically uninhabited, and some lone houses are situated on the sand hills. e most immediate example of human influence here is without doubt the motorway cutting through the valley and the levees that stretch for kilometres. e Central Warta Valley was formed in the wake of the Scandinavian continental ice sheet. During its last “visit” to Polish lands, which ended about 10 thousand years ago, the head of the glacier stopped along the Konin-Pyzdry line. e streams of water that flowed out of the melting ice sheet, feeding the waters of the primeval Warta, formed a tremendous westbound river that stretched for several kilometres. e flow of water and ice formed a vast, flat, ice-margin valley. Its prominent edges (particularly the northern ones) are perfect natural vantage points. Today, the valley is affected by the meandering waters of the Warta in its central course. Over the years, changes to the course of the river have resulted in the formation of oxbows and minor pools. ere are plenty of spots where sandy hills rise above the flat surface of the valley – these are the local “mountains.” e dunes were formed by the wind in a harsh, cool climate, of grains of sand carried here by the river and deposited on the foreland. e most spectacular dunes may be seen in the area of Borek Lądkowski (including Piaskowa Góra – which rises over 15 metres above the valley floor), near Wrąbczynek and south of Pietrzyków (the so-called White Mountains).

Over the ages, the regular swellings of the river have played a vital role in shaping the landscape of the Central Warta Valley. Early spring thaws, and sometimes also heavy summer rains (the water level increases in the last week of June, around the summer solstice, hence the Polish name “świętojanka”) would oen cause the waters of the Warta to burst its banks, flooding the valley. Regular floods shaped the terrain, filled up the oxbows and irrigated the meadows. e natural rhythm of the river was disturbed by the erection of levees, which cut off part of the valley from the lifegiving floods, and also by the Jeziorsko storage reservoir. e unbridled Warta, however, cannot be tamed so easily, as shown by the 1997 flood of the century, and also last year’s flood, which is depicted in the album.

In bygone times, the floor of the ice-marginal valley was covered by riparian forests, composed of willows and poplars. Aer centuries of human activity, riparian areas mostly gave way to grasslands. During the partitions the Warta Valley, east of the mouth of the Prosna, was the western limit of the Russian Empire. Lasting vestiges of that period are the differences in the layout of the fields east and west of the Prosna. In the area of the former Russian partition, land division was allowed, resulting in long and narrow fields. e policy of the Prussian authorities was radically diffe-

I

rent, favouring large, undivided tracts of land belonging to one owner. e valley’s remote location and peculiar environment were conducive to maintaining pasture economy and meadow cultivation. A particular characteristic of this land was the breeding of geese, gaggles of which fed freely on the “goose pastures” by the Warta. e traditional economy preserved the mosaic-like landscape of the valley floor, dominated by vast, varied grasslands.

A broader interest among naturalists in the Konin Valley dates back to the 1970s. is was when the project of creating a large-area farm in the Central Warta Valley was launched. is would entail straightening up the river, the construction of levees on both sides of the riverbed, the draining of the areas behind the levee and changing the profile of the land to large-scale farming. Eventually, the farm was not created and the planned investments were only partially carried out. e Warta remained unembanked between Dolany, Białobrzeg and Pyzdry. In the following decade, a motorway cut through the valley and a storage reservoir was created in the upper course of the river. In relation to these investments, which had an adverse effect on the environment, far-flung works were started to identify the natural assets of the Central Warta Valley. e study results achieved, particularly in the fields of botany and ornithology, fully justified the need to extend legal protection over this region.

To safeguard its outstanding natural, cultural and scenic values the Pyzdry Protected Landscape Area was created in 1986, encompassing a fragment of the Warta Valley, along with the forests, meadows and marshes lying south of it, within the area of the former Konin Province. Recognising the need for better protection of the natural environment in the ice-marginal valley of the Warta, the Governor of the Konin Province, Stanisław Tamm, by the Resolution of 19 October 1995, established the Warta Landscape Park. e newly-created park was an initiative of naturalists from the Adam Mickiewicz University of Poznań and the Polish Society For the Protection of Birds, and earned strong support from Local-Government units. e protection covered 13 428 hectares of area, located in the Communes of Lądek, Pyzdry, Rzgów and Zagórów. e park’s logo features a peewit and the characteristic silhouette of the Post-Cistercian abbey in Ląd. e park was established to preserve the defining features of the valley’s landscape and the breeding areas of water and marsh birds, and to protect migratory birds, as well as the historical and cultural values.

Aer Poland’s accession to the European Union, the system of nature protection in the Konin Valley was strengthened, thanks to the inclusion of this area into the Natura 2000 network, by way of establishing the Special Protection Area Central Warta Valley and the projected Special Area of Conservation. us, the nature of the Central Warta Valley has formally acquired European significance and the care for its values has become our joint responsibility.

9

10

Ujście Prosny do Warty pod Modlicą • Estuary of the Prosna to the Warta near Modlica 11

12

Pyzdry 13

Wał nadrzeczny pod Zagórowem • Riverside embankment near Zagórów

14

Białe Góry – wydmy w rejonie Pietrzykowa • Białe Góry – dunes in the area of Pietrzyków

Warta pod Walgą • e Warta near Walga

15

16

Warta i zalane łąki pod Pietrzykowem • e Warta and flooded meadows near Pietrzyków

17

Pola zagonowych gospodarstw rolnych na terenie byłego zaboru rosyjskiego, okolice Pyzdr Fields of small farms in the area of the former Russian partition, the area around Pyzdry

18

Pola duşych gospodarstw rolnych na terenie byłego zaboru pruskiego, Borzykowo Fields of large farms in the area of the former Prussian partition, Borzykowo

19

20

Ciążeń, Ciążeńskie Holendry

21

Pocysterski zespół klasztorny w Lądzie • Post-Cistercian monastery complex in Ląd

22

Rydlowa G贸ra

23

24

Łęgi wierzbowotopolowe pod Zagórowem Willow and poplar riparian forest near Zagórów

25

26

Zag贸r贸w

27

34

35

WARTA. WIOSENNE ROZLEWISKA WARTA. SPRING FLOOD WATERS

Zalane łąki • Flooded meadows

52

Socznia (widok na klasztor w Lądzie) • Socznia (a view of the monastery in Ląd)

53

54

Sławsk. Dwór nad brzegiem Warty Sławsk. Manor on the riverbank of Warta

Warta pod Sławskiem e Warta near Sławsk

Przeprawa promowa w Sławsku • Ferry crossing in Sławsk

55

Fragment wałów pod Dąbrowicą • A fragment of an embankment near Dąbrowica

Rozlewiska pod Białobrzegiem • Flood waters near Białobrzeg

56

Most na Czarnej Strudze pod Oleśnicą • A bridge over the Czarna Struga near Oleśnica

57

Zeszłoroczne szuwary • Last year’s rushes

58

Pień wierzby • A willow stump

59

Para łabędzi niemych pod Małym Lasem • A pair of mute swans near Mały Las

Łyski • Coots

60

Czajka – symbol Nadwarciańskiego Parku Krajobrazowego • A peewit – the symbol of the Warta Landscape Park

61

Śmieszki • Black-headed gulls

62

Gęsi białoczelne • Greater white-fronted geese

Gęsi zbożowe • Bean geese

63

Mglisty poranek • A foggy morning

64

Wschód słońca nad Wartą • Sunrise over the Warta

Błotniak stawowy • A western marsh-harrier

65

Para łabędzi niemych • A pair of mute swans

74

Żurawie i gęsi zbożowe na polach Zapowiedni • Cranes and bean geese in the fields of Zapowiednia

75

Kania ruda • A red kite

Samica pustułki • A female kestrel

76

Powietrzny taniec • Dancing in the air

77

78

Łęczak • A wood sandpiper

Para sieweczek rzecznych • A pair of little ringed plovers

Batalion • A ruff

Czajka z upolowaną dżdżownicą • A peewit with its prey – an earthworm

Kwiczoł • A fieldfare

79

ZajÄ…c A hare

80

Spotkanie na rozlewisku • A meeting on flood waters

81

Kulik wielki • A Eurasian curlew

82

Wydra • An otter

Rzęsorek rzeczek • Eurasian water shrew

Wydra • An otter

Myszkujący lis • A fox poking around

Zgryzy bobrowe • Beaver-felled tree stumps

Bóbr • A beaver

83

Świergotek łąkowy • A meadow pipit

Skowronek • A lark

84

Białorzytka • A wheatear

Pokląskwa • A whinchat

85

Fiołek leśny • A common-dog violet

86

Pierwiosnka lekarska na skarpie w Kopojnie Cowslip on a slope in Kopojno

87

Jaskier wodny • A white water-crowfoot

Kaczeńce (knieć błotna)• Kingcups (marsh marigold)

88

Skrzyp polny • A field horsetail

89

Turzyca zaostrzona • Acute sedge

90

Kosaciec żółty i ważka czteroplama • A yellow iris and a four-spotted chaser

Kwitnący krwiściąg lekarski • A blossoming great burnet

91

Mieniak tęczowiec • A purple emperor

94

Czerwończyk dukacik A scarce copper

Modraszek ikar A common blue

Rusałka ceik A comma

95

Perłowiec większy • A dark green fritillary

96

Paź królowej • A common yellow swallowtail

97

W PTASIM RAJU IN A BIRD PARADISE

Rożeńce • Pintails

Głowienki, w trzcinie płaskonosy • Common pochards, shovelers in the reed

Para świstunów • A pair of widgeons

103

Para rożeńców A pair of pintails

104

Świstuny w locie • Widgeons in flight

Samiec cyranki • A male garganey

105

106

Mewa pospolita • A common gull

Cyraneczki • Garganeys

Rycyk w locie godowym • A black-tailed godwit during mating flight

Kormoran • A cormorant

Czapla siwa • A grey heron

Para traczy nurogęsi • Para nurogęsi

Czaple białe • Great egrets

107

Głowienka • A common pochard

Czernica • A taed duck

108

Płaskonosy i perkozki • Shovelers and dabchicks

109

110

Ĺšmieszki na Ĺźerowisku Black-headed gulls on a feeding ground

111

Rybitwa białoskrzydła • A white-winged tern

Szczygieł • A goldfinch

112

Piegża • A lesser whitethroat

113

Remiz na gnieździe • A remiz on its nest

114

Potrzos • A reed bunting

Pleszka • A redstart

Dudek • A hoopoe

115

Bocianie gniazdo w Białobrzegu • A stork’s nest in Białobrzeg

116

Bocian biały • A white stork

117

ŁĄKI MEADOWS

Wrąbczyn

128

Wilgotna łąka pod Oleśnicą • Wet meadow near Oleśnica

129

130

Bezmiar łąk, Pietrzyków Vast meadows, Pietrzyków

131

W objęciach chmielu • Embraced by hops

Dzwonek rozpierzchły • Spreading bellflower

Zawciąg nadmorski • Sea pink

Gajowiec żółty • Yellow archangel

132

Psianka słodkogórz • Bittersweet nightshade

133

Łopian pajęczynowaty • Wooly burdock

134

Żywokost lekarski • Comfrey

Niecierpek pospolity • Touch-me-not balsam

135

Firletki poszarpane • Ragged Robins

Stoplamek szerokolistny • Marsh orchid

Modraszek na stuliszu • Common blue on hedge mustard

136

Dziewanna Mullein

137

Czapla siwa • Grey heron

138

Szablak czarny (szkocki) • Black darter

Szablak pospolity • Vagrant darter

Szablak pospolity na krwawnicy pospolitej Vagrant darter on purple loosestrife

139

Bielinek na łączeniu baldaszkowatym • Cabbage butterfly on butomus

140

Rutewka mniejsza • Meadow rue

141

Padalec • Slow worm

Zaskroniec • Grass snake 142

Jaszczurka zwinka • Sand lizard

Jaszczurka zwinka • Sand lizard 143

Gęsi hodowlane • Domesticated geese

144

Tradycyjny wypas gęsi • Traditional goose pasture

145

Bociany białe • White storks

Rzadki widok: stado bocianów czarnych • A rare sight: a muster of black storks

146

Czaple siwe w locie • Flying grey herons

147

Skoszona łąka, Policko • Scythed meadow, Policko

Zwózka siana, Lądek • Hay carting, Lądek

148

Tradycyjne sianokosy, Modlica • Traditional haymaking. Modlica

str.150-151 Widok ze skarpy we Wrąbczynie • View from the slope in Wrąbczyn

149

WYDMY DUNES

Zaskakujące kontrasty • Striking contrasts

162

Zachód słońca na wydmach pod Pietrzykowem • Sunset over the dunes near Pietrzykowo

163

STARORZECZA OXBOWS

Starorzecze pod Oleśnicą • Oxbow near Oleśnica

164

Grzybienie białe • White Lotuses

Grążel żółty • Yellow Water-lily

165

Pióronogi pospolite • White-legged damselflies 166

Żaba trawna • Common frog

167

Nad starorzeczem • By an oxbow

168

Urokliwy zakątek • A charming corner

W poszukiwaniu zdobyczy • In search of prey

169

Na „platformie” • On a “platform”

Kokoszka • Common moorhen

170

Łabędź niemy • Mute swan 171

Pływacz zwyczajny • Common bladderwort

172

Rdest ziemnowodny • Water knotweed

173

210

Samica nurogęsi • A female goosander

Para nurogęsi • A couple of goosanders 211

Krzyżówki na zamarzniętej Warcie • A mallard on the frozen Warta River

212

Krzyżówki na Czarnej Strudze • Mallards on the Czarna Struga

213

Zimowe podtopienia • Winter inundations

214

Stado gęsi zbożowych na 20-stopniowym mrozie • A flock of bean geese in 20-degree frost

Gawrony • Rooks

215

Droga nad Wartą • A road by the Warta River 216

217

Zimowy krajobraz pradoliny • Winter landscape in an ice-marginal valley

Nadwarciańskie wierzby • Willows of the Warta land

218

Na łąkach • In meadows

219

Mgły zimowe • Winter mists

220

Oszroniona wierzba A frosted willow

221

Zamarznięty rów • A frozen ditch

222

Lis • A fox

Lisie tropy na śniegu • A fox’s tracks in the snow

223

224

Stadko kuropatw • A covey of partridges

225

PYZDRY

Kościół pofranciszkański pw. Ścięcia Głowy Św. Jana Chrzciciela • Post-Franciscan Church of the Beheading of St John the Baptist

234

Wnętrze kościoła pofranciszkańskiego • e interior of the post-Franciscan church

235

236

Gotycki kościół farny pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny (poł. XIV w.) e Gothic Parish Church of the Nativity of the Holy Virgin (mid-14th Century)

237

CIĄŻEŃ

Rokokowy pałac z połowy XVIII w., dawna rezydencja biskupów poznańskich.

Obecnie Dom Pracy Twórczej oraz biblioteka literatury masońskiej, filia Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu A rococo palace dating back to mid-18th Century – the former residence of Poznań Bishops.

Today – an Artists Retreat and a Library of Masonic literature, a branch of the University of Poznań Library

246

Pałac w Ciążeniu, widok od strony rzeki • e palace in Ciążeń - a view from the river

Fragmenty rzeźbiarskie fasady pałacu • Fragments of the sculpture of the palace facade

247

Zbiory masońskie • e Masonic collection

Park pałacowy • e palace park

248

Kwiatostan sosny smołowej • Inflorescence of a pitch pine

Kwitnące rododendrony w pałacowym parku • Blooming rhododendrons in the palace park

249

Festiwal Kultury Słowiańskiej i Cysterskiej w Lądzie e Festival of Slavonic and Cistercian Culture in Ląd

Obozowisko • A campsite

254

Kowal • A blacksmith

I Ty zostaniesz rycerzem • You too will be a knight

Prace tkackie • e weaver's cra

255

256

Bitwa • Battle

257

258

Widok na klasztor od strony doliny Warty A view of the monastery from the Warta Valley

Pocysterski zespół klasztorny • Post-Cisterian monastery complex 259