Raport o rynku jabłek A.D. 2022

Raport o rynku jabłek

A.D. 2022

Według ocen WAPA (World Apple and Pear Association) światowa produkcja jabłek w 2022 r. była mniejsza niż w roku poprzednim. Zadecydował o tym przede wszystkim spadek zbiorów w Chinach. Produkcja w tym kraju została oszacowana na 36,09 mln ton, tj. o 22% mniej niż w 2021 r. (wg źródeł chińskich spadek produkcji mógł sięgać nawet 30%). Turcja po raz pierwszy uplasowała się na drugim miejscu w globalnych zbiorach jabłek, zwiększając produkcję z 4,44 do 4,66 mln ton. Trzecią pozycję zajmowały Stany Zjednoczone, odnotowując spadek zbiorów z 4,72 do 4,51 mln ton i minimalnie wyprzedzając Polskę. Zgodnie z danymi WAPA produkcja w Polsce w 2022 r. wyniosła 4,50 mln ton, wobec 4,30 mln ton w 2021 r. Kolejne miejsca zajmowały Indie i Włochy, ze zbiorami odpowiednio 2,65 i 2,15 mln ton, tj. o odpowiednio 23 i 5% więcej niż w roku poprzednim.

Łączne zbiory jabłek w krajach UE wyniosły, podobnie jak w 2021 r., ok. 11,8 mln ton. Zmniejszyły się zbiory jabłek w Ameryce Południowej. Mniejsza była również produkcja jabłek w większości krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Najbardziej w relacji do roku poprzedniego obniżyły się zbiory na Węgrzech (o 33%) i w Mołdawii (o 29%). Według ocen WAPA w Ukrainie i Rosji zmniejszenie produkcji wahało się w granicach 7-8%, ale trudności ze znalezieniem pracowników do zbioru w obu tych krajach,

Anna Bugała

IERiGŻ PIB

Tabela 1.

Zbiory jabłek w wybranych krajach (mln ton) * Prognoza Źródło: World Apple and Pear Association (WAPA) Według wstępnych ocen w bieżącym sezonie 2022/23 udział przetwórstwa w zagospodarowaniu krajowych zbiorów jabłek przekroczy 80%, a produkcja koncentratu soku jabłkowego sięgać może 400 tys. ton.

Wykres 1.

Zbiory jabłek w wybranych krajach Europy ŚrodkowoWschodniej (mln ton)

*Prognoza Źródło: WAPA

mogły przyczynić się do znacznie większego spadku rzeczywistych zbiorów jabłek.

Zbiory jabłek w Polsce w 2022 r. według prognoz GUS z września były mniejsze niż w ocenach WAPA i wyniosły 4,20 mln ton, wobec 4,07 mln ton w roku poprzednim. Warunki pogodowe dla produkcji sadowniczej w br. można uznać za korzystne.

Łagodny przebieg zimy zadecydował o braku uszkodzeń mrozowych w sadach jabłoniowych. Ze względu na opóźnienie wegetacji roślin z powodu suszy i niskich temperatur, kwitnienie i zawiązywanie owoców nastąpiło po wiosennych przymrozkach. Brak dostatecznej ilości opadów, przy utrzymujących się wysokich temperaturach powietrza, spowodował jednak drobnienie owoców i spadek ich jakości. Występujące gradobicia oraz ulewne deszcze miały przede wszystkim charakter lokalny i w skali kraju nie spowodowały znacznych zniszczeń.

Wykres 2.

Zbiory jabłek w Polsce (tys. ton) Źródło: GUS, WAPA

Największy udział w rozdysponowaniu krajowych zbiorów jabłek ma sektor przetwórczy (zwłaszcza w sezonach wysokich zbiorów). Najważniejszym

Wykres 3.

Produkcja zagęszczonego soku jabłkowego w Polsce (w tys. ton)

Źródło: Na podstawie danych KUPS (Krajowa Unia Producentów Soków) produktem pozostają soki jabłkowe: zagęszczony sok jabłkowy (ZSJ) oraz sok nieskoncentrowany bezpośrednio tłoczony z surowca (NFC – Not From Concentrate). Udział pozostałych produktów (suszy, jabłek obieranych, moszczy, przecierów i cydru) jest niewielki i nie wykazuje tendencji wzrostowej.

W sezonie 2021/22 do przetwórstwa trafiło 3,2 mln ton jabłek (blisko 80% zbiorów), a w sezonie poprzednim 1,8 mln ton (53%). Zwiększenie ilości jabłek kierowanych do przetwórstwa wynikało nie tylko ze wzrostu zbiorów, ale również z utrudnień w handlu związanych przede wszystkim z wojną w Ukrainie. Od 1 styczniu 2022 r. Białoruś wprowadziła embargo na przywóz wielu produktów, w tym większości owoców i warzyw z krajów zachodnich (w odniesieniu do niektórych produktów, w tym jabłek, ograniczenia okresowo zawieszono w kwietniu br.). Dla producentów jabłek deserowych II klasy, którzy nie sprzedali ich z powodu ograniczonych możliwości eksportowych, został uruchomiony mechanizm wsparcia tzw. „Nadzwyczajna pomoc dostosowawcza”. W ramach pomocy w okresie od 2 maja 2022 r. do 30 czerwca 2022 r. producenci mogli składać wnioski o przyznanie wsparcia i dostarczać jabłka do zakładów przetwórczych, które zgłosiły się do udziału w tym mechanizmie. Według informacji ARiMR, po weryfikacji złożonych dokumentów, przyznana pomoc (56,35 mln zł) została przekazana dla 2,35 tys. sadowników i dotyczyła ok. 198 tys. ton jabłek. Skupione w ramach mechanizmu jabłka zostały skierowane przede wszystkim do produkcji soków, głównie koncentratu. Łączna produkcja ZSJ w sezonie 2021/22 (razem z sokiem mieszanym z importowanym koncentratem sprowadzanym głównie z Mołdawii i Ukrainy) wyniosła ok. 370 tys. ton, tj. 68% więcej niż w sezonie poprzednim.

Wykres 4.

Przetwórstwo, eksport i spożycie i jabłek w Polsce (tys. ton)

Źródło: Na podstawie danych GUS i KRUPS

Według wstępnych ocen w bieżącym sezonie 2022/23 udział przetwórstwa w zagospodarowaniu krajowych zbiorów jabłek przekroczy 80%, a produkcja koncentratu soku jabłkowego sięgać może 400 tys. ton.

Wykres 5.

Spożycie jabłek w Polsce w sezonach 2014/15-2021/22 (w kg/osobę)

Źródło: Na podstawie danych GUS

Zgodnie z ostatnim raportem Komisji Europejskiej SHORT-TERM OUTLOOK for EU Agricultural Markets in 2022, udział jabłek kierowanych do przetwórstwa w sezonie 2022/23 w skali całej UE zwiększy się w porównaniu ze średnią z ostatnich 5 lat o ok. 18% do 5,4 mln ton, głównie w rezultacie wzrostu produkcji w Polsce i spadku jakości owoców. Zwiększy się też unijny eksport przetworzonych jabłek (o ok. 3%). Spożycie jabłek w UE obniży się natomiast z 12,2 do ok. 12,0 kg na mieszkańca. O zmniejszeniu

konsumpcji jabłek zadecyduje przede wszystkim przewidywany wzrost inflacji i cen detalicznych, ale także widoczny ogólny spadek spożycia świeżych owoców w UE. Na wysokim poziomie (11 kg na mieszkańca) utrzymać się może spożycie jabłek przetworzonych.

W Polsce spożycie jabłek w przeliczeniu na 1 mieszkańca w sezonie 2022/23 może pozostać na poziomie sezonu poprzedniego, tj. ok. 11,3 kg i będzie to ponad 20% mniej niż w sezonie 2014/15 – pierwszym sezonie po wprowadzeniu embarga przez Rosję.

Wykres 6.

Polski eksport jabłek na wybrane rynki (tys. ton)

Źródło: Na podstawie danych MF W eksporcie soków jabłkowych w ostatnich latach zmieniła się istotnie struktura sprzedaży. W sezonie 2014/15 w wolumenie eksportu dominował wyraźnie zagęszczony sok z udziałem 84%. W kolejnych latach jego znaczenie systematycznie się zmniejszało i w sezonie 2020/21 po raz pierwszy było niższe niż nieskoncentrowanego jabłkowego soku NFC, wynosząc 42%.

Spożycie jabłek wykazuje w ostatnich latach tendencję spadkową. Liczne kampanie zachęcające Polaków do zwiększenia konsumpcji jabłek nie przyniosły jeszcze oczekiwanych efektów.

Eksport jabłek zarówno w sezonie 2021/22, jak i w sezonie poprzednim stanowił 21% łącznej produkcji jabłek. W sezonie 2013/14 przed wprowadzeniem przez Rosję embarga wynosił ponad 36%. W sezonie bieżącym, przy stabilnym spożyciu jabłek i dużym popycie na zagęszczony sok jabłkowy na rynkach światowych, udział eksportu w rozdysponowaniu krajowych zbiorów nie będzie przekraczał 20%.

Zgodnie ze wstępnymi danymi Ministerstwa Finansów zagraniczna sprzedaż jabłek w sezonie 2021/22 była o 10% większa niż w poprzednim sezonie i wyniosła 842,1 tys. ton. Wartość

Wykres 7.

USA – Import zagęszczonego soku jabłkowego (tys. l)

Źródło: Dane IHS Markit

sprzedaży wzrosła o 3% do 323,9 mln EUR, co stanowiło 44% łącznej wartości polskiego eksportu świeżych owoców w sezonie 2021/22.

Największym odbiorcą jabłek pozostał Egipt. W drugiej połowie 2021 r. eksport do tego kraju był niemal 2-krotnie wyższy niż w analogicznym okresie 2020 r. i przekraczał 99 tys. ton. W drugiej części sezonu (I półrocze 2022 r.) eksport był nieznacznie niższy niż rok wcześniej i wynosił 54,5 tys. ton. Utrudnienia w handlu z Egiptem (przede wszystkim nowe zasady dotyczące transakcji importowych wprowadzone przez Bank Centralny Egiptu) nie umożliwiły wzrostu sprzedaży na ten rynek. – Wielkość eksportu jabłek do Białorusi w relacji do sezonu 2020/2021 obniżyła się o ponad 45% do 63,2 tys. ton. Łączny udział krajów WNP w wolumenie eksportu jabłek spadł z 23 do 17% (w tym Białorusi z 15 do 8%). Zmniejszył się eksport do Ukrainy i Mołdawii, a wzrósł do Kazachstanu (z 47,2 do 57,8 tys. ton) i Rosji (z 0,8 do 10,4 tys. ton). Łączny udział krajów UE zwiększył się z 54 do 55% wielkości eksportu. Najważniejszymi odbiorcami były: Niemcy, Rumunia, Francja i Holandia.

W I kwartale nowego sezonu (VII-IX 2022 r.) eksport jabłek zmniejszył się o 45% w relacji do analogicznego okresu w 2021 r. i wynosił 80,9 tys. ton. Spadła sprzedaż na wszystkie podstawowe rynki, a najbardziej do Egiptu (o 80% do 34 tys. ton) i do Białorusi (o 66% do 8,7 tys. ton).

Import jabłek w sezonie 2021/22 wyniósł zaledwie 2,5 tys. ton, wobec 15,4 tys. ton w poprzednim sezonie. Jabłka pochodziły głównie z Niemiec, Włoch i Francji. W okresie VII-IX 2022 r. sprowadzono do Polski 582 tony jabłek, w tym 230 ton z Włoch.

Wartość eksportu soków jabłkowych z Polski w sezonie 2021/22 wyniosła 404,2 mln EUR, wobec 310,4 mln EUR w sezonie poprzednim, co stanowiło odpowiednio 23 i 22% łącznej wartości polskiego eksportu przetworzonych owoców.

Zdecydowanie zwiększyła się zagraniczna sprzedaż ZSJ – o ponad 50% do 286,4 tys. ton. Średnie ceny koncentratu spadły z 1,22 do 1,14 EUR/kg, a wartość sprzedaży była o 41% wyższa i wyniosła 326,4 mln EUR.

Najwięcej ZSJ trafiło do krajów UE, ale ich udział zmniejszył się z 81 do 75% łącznego wolumenu eksportu. Głównym rynkiem zbytu pozostały Niemcy, których udział obniżył się z 47 do 35%. Zmniejszyło się też znaczenie

Holandii (z 14 do 13%), a wzrosło Austrii (z 5 do 10%). Zdecydowanie – z 2,3 do 23,5 tys. ton, zwiększył się eksport ZSJ do USA i właśnie ten rynek, przy spadku zbiorów jabłek i produkcji koncentratu w Chinach, wydaje się najbardziej chłonnym w sezonie 2022/23. Duże nadzieje związane ze wzrostem eksportu na rynek amerykański ma nie tylko Polska, ale także Turcja, Ukraina, Mołdawia czy Gruzja.

Według najnowszych danych IHS Markit największym dostawcą ZSJ do USA były w ostatnich miesiącach, mimo

Wykres 8.

Źródło: Na podstawie danych MF

W sezonie 2021/22 do przetwórstwa trafiło 3,2 mln ton jabłek (blisko 80% zbiorów), a w sezonie poprzednim 1,8 mln ton (53%). Zwiększenie ilości jabłek kierowanych do przetwórstwa wynikało nie tylko ze wzrostu zbiorów, ale również z utrudnień w handlu związanych przede wszystkim z wojną w Ukrainie

widocznego już spadku dostaw, Chiny oraz Turcja, Ukraina i Polska.

Import koncentratu soku jabłkowego do Polski w sezonie 2021/22 wyniósł 32,4 tys. ton, tj. o 19% mniej niż w sezonie poprzednim. ZSJ sprowadzany był przede wszystkim z Ukrainy (wzrost z 2,9 do 11,4 tys. ton) i Mołdawii (spadek z 21,8 do 11,0 tys. ton). W miesiącach VII-IX 2022 import koncentratu był ponad 3-krotnie wyższy niż w tym samym okresie poprzedniego roku i wynosił 14,3 tys. ton. Przywóz z Ukrainy zwiększył się z 0,2 do 9,4 tys. ton, a z Mołdawii z 3 do 3,7 tys. ton.

Eksport nieskoncentrowanego soku jabłkowego w sezonie 2021/22 wzrósł o 8% do 278,0 tys. ton, a wartość pozostała na poziomie 78 mln EUR. Największymi odbiorcami jabłkowego soku NFC były Niemcy i Holandia, których udział, podobnie jak w poprzednim sezonie, wynosił odpowiednio 36 i 25% łącznego wolumenu eksportu. Zwiększyło się natomiast znaczenie Wlk. Brytanii (z 17 do 21%).

W eksporcie soków jabłkowych w ostatnich latach zmieniła się istotnie struktura sprzedaży. W sezonie 2014/15 w wolumenie eksportu dominował wyraźnie zagęszczony sok z udziałem 84%. W kolejnych latach jego znaczenie systematycznie się zmniejszało i w sezonie 2020/21 po raz pierwszy było niższe niż nieskoncentrowanego jabłkowego soku NFC, wynosząc 42%. Według wstępnych ocen udział ZSJ w eksporcie soków jabłkowych w 2022/23 może przekraczać 55%.

Import jabłkowego soku NFC w sezonie 2021/22 zwiększył się w relacji do sezonu poprzedniego o 17% do 8,2 tys. ton. a wartość przywozu wzrosła o 25% do 6,1 mln EUR. Największymi dostawcami były Niemcy, Czechy i Włochy. Łączny udział tych krajów stanowił 95% polskiego importu nieskoncentrowanego soku jabłkowego. Warto zapamiętać

Polska znajduje się w gronie największych światowych producentów i eksporterów jabłek oraz soków jabłkowych. W ostatnim czasie możliwości eksportu tych produktów uzależnione są nie tylko od poziomu krajowych zbiorów, ale przede wszystkim od sytuacji na rynku światowym. Względna stabilizacja na rynku europejskim osiągnięta po kilku latach od wprowadzenia rosyjskiego embarga na przywóz wielu produktów ogrodniczych, w tym jabłek, została ponownie zachwiana przez pandemię Covid-19, a następnie wojnę w Ukrainie.

Na sytuację producentów i przetwórców w sezonie 2022/23 ogromny wpływ wywierać będzie inflacja, wzrost kosztów energii i transportu, a także spodziewane dalsze problemy ze znalezieniem pracowników. Sezon 2022/23, przy spadku zbiorów jabłek w Chinach i USA oraz wzroście zapotrzebowania na sok jabłkowy na światowych rynkach (zwłaszcza na rynku amerykańskim), zwiększa jednak możliwości eksportowe Polski, przede wszystkim w odniesieniu do zagęszczonego soku jabłkowego.

Źródła

[1] Główny Urząd Statystyczny (GUS)

[2] European Commission: SHORT-TERM

OUTLOOK for EU Agricultural Markets in 2022, Autumn 2022, No 34

[3] IHS Markit, S&P Global

[4] Ministerstwo Finansów (MF)

[5] Rynek owoców i warzyw. Stan i perspektywy. [2014-2022], IERiGŻ PIB,

Warszawa

[6] World Apple and Pear Association (WAPA)

[7] www.eastfruit.com.au

[8] www.freshplaza.com

[9] www.fresh-market.pl