Cultuurmagazine

Cultuurmagazine

Aan de slag!

Talent is goud!

2015

multitalent

“Johanneke is een hele aparte vlinder, die zingt, dicht en fotografeert�

Rob Kramer, Productiehuis Oost-Nederland

Van zolderkamer naar mainstage Begeleiden van toptalent

Onze hersenen hebben honger Ontwikkeling centraal in kunstonderwijs

Drempel laag, lat hoog

Amateurtalenten met ambitie

+ 5 Gouden Tips van schaatser itert Mark Tu

Gedeputeerde Hester Maij op bezoek bij basisschool de Dolfijn in Heino, tijdens de les cultuureducatie.

Fotografie: Margreet Vloon

voorwoord

Niet stilzitten, maar

meebewegen!

Heeft u in uw jeugd ook zo genoten van de musicals Cats en The Phantom of the Opera?

Deze musicals hebben wereldwijd miljoenen mensen vermaakt en ontroerd en zijn nog steeds een enorme inspiratie. Onlangs hoorde ik hoe de choreografe van beide musicals, Gillian Lynne, op jonge leeftijd haar bijzondere danstalent ontdekte.

Gillian kon op school niet goed meekomen. Ze zat nooit stil en men vermoedde dat het meisje een leerstoornis had. Na een ge­ sprek met een arts, wilde hij nog even napraten met haar moeder.

Bij zijn vertrek, deed hij de radio aan. Terwijl ze de kamer uitliepen, zei hij: ‘Kijk, wat er nu gebeurt’. Nauwelijks de kamer uit, begon het meisje te dansen op de muziek. De dokter wendde zich tot de moeder en zei: ‘Gillian mankeert helemaal niets, ze moet dansen! Gillian bleek een enorm talent te zijn: er volgde een indrukwekkende carrière als balletdanseres aan de Koninklijke Ballet School en later werd ze choreografe van wereldberoemde musicals.

Waarom vertel ik u dit verhaal? Het illustreert niet alleen hoe belangrijk het is om talenten de ruimte te geven zich te ontwik­ kelen, maar dat het minstens even belangrijk is dat talent te herkennen.

De provincie Overijssel vindt talentontwikkeling belangrijk, omdat kunst en cultuur voorwaarden zijn voor een bruisende samenleving en de innovatieve vermogens van mensen stimuleren. Daarom steunen we organisaties in Overijssel die talenten herkennen en begeleiden in hun ontwikkeling.

Op ons jaarlijkse cultuurcongres (28 januari 2015) bleek er een mooie dynamiek te zijn tussen de verschillende onderdelen van talentontwikkeling: de verkenning, de verdieping en de professionalisering. Mocht u het congres gemist hebben, blader dan door deze editie van ‘Aan de Slag’ en laat u inspireren door de bijzondere mensen die talent ontdekken en verder proberen te brengen. Talent bezitten is mooi, maar talent ontdekken in anderen nog mooier!

Hester Maij Gedeputeerde Landelijk Gebied en Culturele Infrastructuur

Illustraties: Maarten de Vries

3

inhoud

“Onze hersenen hebben een enorme honger naar ontwikkeling”

24

Mark Mieras

12

“Amateur- Lilian Vos kunst: de “Amateurtalenten, ze houden de stad levend, bloeiend en vitaal. Kunstzinnig bezig zijn geeft geluk, en soms drempel ook troost. Vlak ook het economische belang niet uit.

Hele industrieën draaien op de amateurtalenten. Elke zo laag professional is als amateur begonnen. En amateurs en de lat hebben professionals nodig om een stapje verder te gaan. De één kan dus niet zonder de ander bestaan. zo hoog mogelijk!” Lees meer op pagina 24.

Rob Kramer

“Talenten zijn een eeuwige ver­leiding!”

4

“Ook al hebben we min of meer dezelfde blauwdruk, er is een enorme verscheidenheid onder onze hersenpan. De belangrijkste knooppunten in ons brein blijken bij ieder individu een ander patroon te hebben.

Daar doet onze samenleving, ons onderwijssysteem geen recht aan. Liever willen we dat iedereen ‘veilig’ door hetzelfde straatje loopt. Talentontwikkeling wint echter – en terecht – steeds meer terrein.

Lees meer op pagina 12.

“Iedereen heeft mensen nodig die je een zetje kunnen geven. Die je voorstellen aan invloedrijke personen uit de business. Wij structureren dat zetje en verbinden talenten met een enorm netwerk. Zo kom je van een zolderkamer naar een mainstage. We duwen, houden tegen en knuffelen ook als het een keer tegenzit.”

Lees meer op pagina 40.

40

Colofon Uitgave provincie Overijssel, 2015 Oplage 2.000 exemplaren Bladformule en realisatie Jessica Oosten, redactieoosten.nl en Berber van Oyen, berbercommunicatie.nl Art Direction Meindertsma Creative Company Traffic Redactie Oosten Fotografie Femke Teussink, Niek Doup, Bibi Spaans en stock­fotografie Illustraties Maarten de Vries en Ilse Moelands Drukwerk Platform P, Rotterdam Adres Provincie Overijssel Postbus 10078 8000 GB Zwolle 038 499 88 99 info@jijenoverijssel.nl jijenoverijssel.nl © AAN DE SLAG! is een magazine voor gemeenten, culturele en onderwijsinstellingen en autonome kunstenaars. Het blad heeft tot doel te inspireren en het provinciale cultuurbeleid onder de aandacht te brengen.

Deel deze inhoud met zoveel mogelijk vakgenoten, collega’s, vrienden en bekenden.

We stellen het op prijs als u de uitgever hierover inlicht!

8

22

30

34

en verder…

3 Voorwoord Hester Maij 8 Straatinterviews: Ik & Kunst!

11 Interview met minister Jet Bussemaker Talentontwikkeling aan de basis 16 Studeren: talentontwikkeling onder de loep 18 Inspireren: voorbeelden uit Overijssel 20 Aan de slag: tips voor talentontwikkeling 22 De wetenschap achter talentontwikkeling

Talentontwikkeling amateurkunst 28 Studeren: overvloedige passie, schaarse tijd 30 Inspireren: The Young Ones 32 Aan de slag: schakelen voor versnelling Talentontwikkeling aan de top 34 Kunst is uit, succes is in!

Column Jeroen van Merwijk 36 Fotoreportage jong talent 44 Studeren: opstomend kunsttalent 46 Inspireren: experimenteren onder druk 48 Aan de slag: tips & tools 50 Trendwatcher Farid Tabarki: en nu verder...

5

In een magazine waarvan het thema talentontwikkeling is, kan het niet anders dan dat we nieuwe makers vragen mee te werken. In dit blad vind je dus fotografie en illustraties van beginnende talenten. Niek, Bibi en Ilse gingen onder bege­ leiding van topfotograaf Femke Teussink aan de slag. In haar studio bespraken ze de mogelijkheden, technieken en de stijl waarbinnen ze moesten creÍren.

6

v.l.n.r.: Ilse, Bibi, Femke en Niek

dit is talent!

Fotografietalent Niek Doup: “Talent laat je in de spiegel kijken. Je leert jezelf kennen, maar dat proces kent veel obstakels. De foto gaat over het moment van zelfreflectie waarin je een aspect van jezelf ziet waaraan je iets wilt veranderen.� Zie ook pagina 39.

7

Streettalk Je hebt een talent.

Bram Ruiter (25 jaar) Talent: film maken “Ik leer meer op de filmset dan in de klas!”

Iets wat je leuk vindt om te doen en waar je goed in bent. Sommigen willen naar de top met hun talent, maken er hun beroep van, anderen vinden het een boeiende vrijetijdsbesteding. Wij vroegen vijf wille­keurige mensen op straat: hoe ga jij om met jouw talent? Door wie of wat raak je geïnspireerd?

8

Eugenie Reichenbach (27 jaar) Talent: gitaar spelen “Andere muzikanten houden mij scherp” “Ik was acht en wist niet eens dat ik op gitaarles ging.

Mijn vader had een muziekwinkel en zei op een woens­ dagmiddag: ‘Pak maar een mooie gitaar uit de winkel, de leraar komt zo’. Tot mijn zestiende heb ik les gehad.

Daarna ging ik naar de popschool en richtte ik bandjes op. We mochten wel eens optreden in Hedon, Popfront en De Voorvegther. Ik tref natuurlijk veel muzikanten in de winkel. Daar zitten pareltjes tussen. Zij houden mij scherp. Wat betreft muzikale vorming springt de oprichter van de Zotte Zusjes, Marieke Jongbloed, er voor mij uit. Door haar leerde ik wat stevigere muziek waarderen. Ik luisterde zeg maar naar de Spice Girls en eindigde bij AC/DC. Daar ben ik haar nog steeds dankbaar voor!”

“Deltion in Zwolle was een soort speel­ tuin. Daarna ging ik naar de HKU (Hoge School voor de Kunsten), daar ben ik snel gestopt. Het hield me tegen in mijn crea­ tiviteit. Ik ben meer een autodidact dan een schoolganger. In de filmindustrie zijn diploma’s niet belangrijk. Het gaat om de projecten die je doet. Ik heb meer op de filmset geleerd dan in de klas. Ik maak nu bedrijfsfilms, muziekvideo’s en grote documentaires. Als ik goede voorbeelden zie, dan mail ik de maker ervan meteen.

Zo kwam ik ook in contact met filmmaker Menno Otten. Hij is iemand bij wie ik terecht kan met vragen. Als beginnende maker is het belangrijk dat mensen je kansen willen geven. Mijn filosofie: ‘Gooi alles tegen de muur en kijk wat blijft plakken!’”

“Ik besefte ineens: ik kan fotograaf worden. Pas toen het in mijn hoofd een ‘beroep’ werd, viel alles op z’n plek. Ik maakte van kinds af aan al foto’s, met de oude camera van mijn pa. Na die openbaring ben ik meteen naar een fotografieopleiding gegaan. In de praktijk startte ik in de autosport. Ik werd door een gevorderde fotograaf op sleeptouw genomen door heel Europa. Ik wil mezelf continu uitdagen, risico’s nemen, nieuwe technieken proberen. Het is mijn droom om ooit gevraagd te worden door grote bedrijven. Dat ze bij mij komen om mijn foto’s, om mijn oog. Ik werk als freelancer nu af en toe bij een grote beeldbank. Daar ontwikkel ik mijn ondernemerschap. Het geeft me veel inzicht in de commerciële kant van fotografie. Leren in de praktijk dus, leren van je fouten!”

Lenie Koot-Huisman (60 jaar) Talent: piano spelen “Ik wil het perfect doen, dat geeft te veel druk” “Vanaf mijn vierde zit ik al aan de toetsen. Lessen heb ik -met tussenpozen- altijd gevolgd. Maar op een gegeven moment vind ik de lessen weer wat te veel eenrichtingsverkeer en stop ik een tijdje. Ik ben leergierig en zoek zelf muziek op. Dan hoor ik wat op Spotify en probeer daarna de partituur te vinden. Die ga ik dan naspelen. Goed piano spelen; je moet het in je hebben. Ik heb het wel, maar ik ben niet al te veel bezig met de ontwikkeling van mijn talent. Van­ wege mijn perfectionistische aard kan het snel een soort druk worden. Ik doe het liever ter ontspanning.

Ook samen met anderen. Dan krijg ik echt kippenvel: samen mooie muziek maken!”

Jarno Kraayvanger (29 jaar) Talent: fotograferen “Van talent naar beroep, dat was een openbaring!”

Dorien Bolhuis (26) Talent: mode ontwerpen “We testen ons talent op wedstrijden” Poppetjes tekenen, Barbie-kleren maken, zelf heel vaak verkleden; mode zat altijd al in mij. Dus ging ik ‘Fashion Design’ studeren.

Sommige docenten hebben me een zetje in de goede richting gegeven. Daar had je dan ook een band mee. Mijn vriend heeft op de Kunstacademie gezeten. Samen kunnen we dus goed sparren en elkaar triggeren. Inmiddels werk ik samen met een vriendin aan een eigen modelijn. We testen ons talent bij ontwerpwedstrijden, zoals laatst tijdens een wedstrijd voor het Koninklijk Huis. Helaas niet gewonnen, omdat onze outfits meer ‘draagbaar’ dan ‘kunst’ waren.

Ik wil nu nog heel graag een master sociologie doen, omdat juist het maatschappelijke aspect van mode mij fascineert.”

9

dit is talent!

Illustratietalent Ilse Moelands: “Wanneer ben je goed genoeg?

Wanneer ben je een talent en wie bepaalt dat? Deze vragen houden mij bezig. In onze maatschappij moet alles maar beter, meer en spannender. Ik vind het soms wel gewoon goed genoeg.” Zie ook pagina 37.

10

Fotografietalent Bibi Spaans: “Ik heb een portret gemaakt van een goede vriend van mij.

Ik wilde een beeld maken dat het gevoel van talent opwekt, zonder dat er daadwerkelijk een talent wordt verbeeld.”

Zie ook pagina 36.

interview

In gesprek met minister Jet Bussemaker

“Ik zie interessante verbindingen in Overijssel” Minister Jet Bussemaker investeert in de periode 2014-2016 € 8 miljoen extra in talentontwikkeling binnen de cultuursector. In haar beleid legt ze de nadruk op het (van jongs af aan) stimuleren en begeleiden van toptalent.

Daarnaast zijn ook cultuureducatie (talent aan de basis) en amateurtalent heel belangrijk. Hoe kijkt de minister naar de manier waarop deze drie zich tot elkaar verhouden?

“Het onderwijs is dé voedingsbodem voor talent, naast uiteraard de opvoeding. Via cultuuronderwijs komen kinderen en jongeren in aanraking met verschillende vormen van kunst, en kunnen ze ontdekken wat ze leuk vin­ den en wat hen ligt. Dit kan aanleiding zijn om je in je vrije tijd in een kunstdiscipline verder te bekwamen. Bij een vereniging, bij een centrum voor de kunsten of gewoon thuis. Voor een klein deel van de kinderen en jongeren kan dit een opstap zijn naar een loopbaan in de kun­ sten via een vooropleiding voor dans en muziek of een kunstvakopleiding.”

“Het is dan ook van belang dat de verschillende voorzieningen goed op elkaar aan­sluiten. En dat er docenten zijn die een talent kunnen scouten en doorverwijzen naar de juiste personen of organisaties. Dit betekent voor mij overigens niet dat cultuuronderwijs en amateurkunst uitsluitend in dienst staan van het ontwikkelen van toptalent. Het is net zo waardevol om voor je plezier te zingen of te dansen. Niet iedereen kan en hoeft de top te bereiken.”

Talentontwikkeling krijgt veel aandacht.

In uw beleid en ook in dat van provincies en gemeenten. Hoe ziet u de rol van de provincie?

“De overheid draagt bij aan zo gunstig moge­ lijke omstandigheden voor de ontwikkeling van talent. Rijk, gemeenten en provincies spelen

daarin hun eigen rol. Beginnende kunstenaars oriënteren zich vaak in eerste instantie op hun directe omgeving, zeker als zij in die regio op de academie of het conservatorium hebben gezeten. Hier beginnen zij met het vinden van een atelier of productieruimte, plekken waar zij hun werk kunnen presenteren en het opbou­ wen van een netwerk. Gemeenten en pro­ vincies hebben hierin een spilfunctie door het ondersteunen van podia. Mooi dat provincies steeds vaker samenwerken, zoals Overijssel met Gelderland in productiehuis De Nieuwe Oost, waar talenten vanuit verschillende disciplines kunnen worden begeleid door samenwerking tussen instellingen.”

Wat hebben beginnende en meer ervaren talenten in Overijssel concreet aan het landelijke beleid op het gebied van talentontwikkeling?

“Er is extra geld beschikbaar via de cultuur­ fondsen: in totaal 5 miljoen euro voor talent in de verschillende disciplines: film, podiumkunsten, beeldende kunsten, letteren, creatieve industrie en urban arts. Instellingen in de basisinfrastructuur krijgen vanaf 2015 meer gelegenheid om talent te ondersteunen.

Hiervoor komt meer ruimte via de bestaande prestatieafspraken. En ik heb 3 miljoen euro vrijgemaakt voor laagrentende leningen voor kunstenaars. Zij kunnen hiervoor aankloppen bij Cultuur-Ondernemen.”

Het profiel van het cultuurconvenant voor Landsdeel-Oost is ‘broedplaats voor jong en nieuw talent’. Wat is u opgevallen bij de uitvoering hiervan?

“Goed dat ze hiermee een regionaal profiel uit­ dragen, het laat de uitstekende samenwerking binnen landsdeel Oost zien. Ik zie interessante verbindingen tussen het kunstvakonderwijs en door het Rijk gefinancierde instellingen. Zoals Rijksmuseum Twenthe dat vorig jaar voor het eerst een onderwijsprogramma voor de boven­ bouw in het voortgezet onderwijs organiseerde in samenwerking met de kunstvakopleiding AKI-ArtEZ. Maar ook de verbindingen met niet door het Rijk gefinancierde instellingen zoals Tetem-kunstruimte zijn interessant.”

11

aan de basis

Mark Mieras, wetenschapsjournalist

“Onze hersenen hebben een honger naar ontwikkeling�

12

Moodboard Mark Mieras is gefascineerd door hersenonderzoek. Met deze kennis ondersteunt hij onder meer professionals in het onderwijs. Hij noemt zichzelf een makelaar in kennis en inzicht. “Ook al hebben we min of meer dezelfde blauwdruk, er is een enorme verscheidenheid onder onze

extra kosten zorgt. We bevinden ons op een kantelpunt. We worden ons ervan bewust dat we zorgvuldig moeten omgaan met talent. Dat betekent een enorme omslag want we zijn er­ aan gewend kinderen vanaf groep vier al dingen af te leren, omdat ze zich moeten conformeren aan de groep. Als we kinderen eenmaal op het verkeerde spoor hebben gezet, houden ze daar hun carrière lang last van. Dat geldt ook voor de leerkrachten zelf. Als die niet de ruimte krijgen en hun vakmatige intuïtie mogen volgen, dan gaan ze – ook in hun eigen ogen – wanprestaties leveren. Gevolg is dat ze zich vastgrijpen aan een protocol, zodat ze vinkjes kunnen zetten. Die leerkracht geeft weer les aan onze kinderen en zo is de vicieuze cirkel rond.”

hersenpannen. De belangrijkste knooppunten in ons brein blijken bij ieder individu een ander patroon te volgen. Daar doet onze samenleving, ons onderwijssysteem geen recht aan.

Liever willen we dat iedereen ‘veilig’ door hetzelfde straatje loopt. Talent­ ontwikkeling wint echter – en gelukkig – steeds meer terrein.”

“Hersenen hebben een honger naar ontwik­ keling. Als we ons niet kunnen ontwikkelen, ontdekken waar we goed in zijn, uniek zijn, dan worden we uiteindelijk depressief. En dat is pas een kostenpost: sippe mensen leveren niet hun beste bijdrage aan de maatschappij.­Boven­ dien worden ze vaker ziek wat ook weer voor

Minder schools “Muziek op school is essentieel voor je luiste­ rend vermogen. Kinderen die muzikaal actief zijn, blijken bijvoorbeeld drie jaar voor te liggen op het gebied van luisteren. En dat werkt weer door in leesvaardigheden. Door te tekenen, krij­ gen je hersenen een visuele prikkel. Leer je tot in detail kijken. Door te dansen of te bewegen – synchroon functioneren – worden je hersenen getriggerd om samen te werken, om verbindin­ gen te maken. Zodat je een goede ruimtelijke oriëntatie krijgt. Deze individuele ontwikkeling heeft altijd al centraal gestaan in het kunston­ derwijs. Gelukkig worden de lessen extreem

minder ‘schools’. Er komt meer begrip voor het feit dat talent niet om de top gaat, maar dat het voor ieder kind op elk niveau waardevol is om aan creativiteitsontwikkeling te doen.”

“Wie zich niet ontwikkelt, wordt sip” Voorbij de controledrang “We moeten het loslaten: het streven naar universele eindtermen. Voorbij de angst om controle op te geven. Er is al zoveel onderzoek waaruit blijkt dat het loont. Leerprestaties gaan met sprongen vooruit. We vermoedden dit al langer, maar nu wordt die ‘zachte’ weten­ schap steeds meer ondersteund door ‘harde’ resultaten uit hersenonderzoeken. Zo kunnen we de kloof tussen wat we weten en wat we toepassen steeds dichter bij elkaar brengen.

Dan komen mensen steviger in hun schoenen te staan. Dan zijn ze gelukkig!”

Fotografietalent Niek Doup: “Mark Mieras vertelt dat je door te spelen in de ideale staat komt om je talent te ontwikkelen.

Het is dus belangrijk om ‘in touch’ te komen met een andere kant van jezelf, de kant die als een kind naar de wereld durft te kijken. Dat is wat ik in deze foto naar voren probeer te laten komen.”

13

aan de basis

1. Pianotrap “Spelen is de ultieme uitdaging in de her­ senen om aan ont­ wikkeling te doen. In je hoofd wordt alles in stelling gebracht.

Die gerichte aan­ dacht is nauwelijks te evenaren met een andere activiteit. Dat maakt mensen ook uniek, het streven naar ontwikkeling.

Dieren hebben dat bijvoorbeeld niet.

Deze pianotrap zorgde ervoor dat heel veel meer men­ sen de trap namen.

Geen moeite was ze te veel en simpelweg doorlopen was voor de meesten moeilijk.

Met een brede glimlach vervolgden ze uiteindelijk hun weg.”

2. Houten fluit “Deze fluit is al 40.000 jaar oud.

De drang om ons te willen ontwikkelen is dus universeel.

Het is geen hype: mensen uit de pre­ historie deden het al. Kunst is dus altijd met ons geweest.”

1.

3. Kind met krijttekening “Deze kinderen zijn ‘vrij’ bezig. Op zoek naar het toeval. Toeval zoeken is de basis van creativiteit. We zijn geneigd langs dezelfde paadjes te gaan en blind voorbij de zijweggetjes te lopen. Wie openstaat voor het onverwachte, neemt ook het risico op mislukking.

Juist daar zit ook ontwikkeling. Leren van je fouten. Oog krijgen voor de mooie kant van je fouten.”

14

2.

3.

4. Gillende kindjes “Deze kinderen kijken naar een poppenspel. Het meeleven straalt van de koppies. Het je kunnen verplaatsen in een verhaal, in een ander, is een universeel talent van mensen. Zo kunnen we onszelf betekenis geven. Het is ook het meest veeleisende talent dat we hebben. Eigenlijk zitten al onze talenten besloten in dit ene talent.

Het gaat niet alleen om onze zintuigen, maar juist om het vermogen het verhaal – de bezieling – erachter te kunnen voelen.”

4.

5.

5. Schoolvoorstelling Amsterdam “In het Concertgebouw werkten verschillende schoolklassen met elkaar aan een muzikale voorstelling. Ze waren zo beretrots op de grootsheid die ze zelf tot stand brachten. Die succeservaring is heel sturend voor de drang om groter te willen worden. Het zorgt voor een verregaande fascinatie en dus de trigger voor talentontwikkeling.”

Moodboard van Mark Mieras

6.

6. Verhalentafel “Zo’n 1 miljoen mensen in Nederland zouden eigenlijk wel schrijver willen worden. De verhalentafel in de bibliotheek is een regelrecht succes. Elk verhaal krijgt een plek. De neiging om je eigen verhaal te willen vertellen is bij ieder mens heel erg aanwezig. Een enorme bron waarmee de bibliotheek zijn toekomstige rol kan bestendigen: ontmoetingsplek voor het individuele verhaal.”

15

aan de basis

Leren is meer dan stampen

Schud de hersenen maar los Prestaties van leerlingen worden veel en vaak uitgedrukt in cijfers en toetsuitslagen.

Maar meer en meer dringt het besef door dat leren niet alleen het synoniem is voor stampen.

Kunst- en cultuuronderwijs heeft niet alleen autonoom bestaansrecht, maar moet ook vervlochten worden met andere vakken. Onderzoekers hebben er hun handen aan vol!

1e Tip

Gouden Tuitert van Mark ak l je hart, ma “Volg voora je ie d richting keuzes in de snel kt er m vindt. Je en toch al leuk t ek re sp n je aa genoeg wat n E in bent. waar je goed dezelfde it d jn vaak zi dingen.”

Thuiskunst versus schoolkunst

Veel vormen van talentontwikkeling bij kinderen richten zich op kunst- en cultuuronderwijs in de klas of in een andere les­ situatie. Maar welke rol speelt de vrije ‘thuiskunst’ eigenlijk?

Folkert Haanstra (Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten) en Laurien Vogelaar (freelance onderzoeker) onderzochten de ‘spontane beoefening van beeldende kunst’. Het blijkt dat leerlingen over een breder beeldend repertoire beschikken dan ze op school kunnen of mogen toepassen. Het zou goed zijn als docenten hiervan op de hoogte zijn als ook van “hun informele manieren van leren en hun voorkeuren”, zodat ze in de les relaties met de thuiskunst kunnen leggen. Het binnen- en buitenschoolse kan elkaar zo meer versterken, zonder dat het volume en de eigenheid van beide kunstvormen afneemt.

Interessant? Download het onderzoeksrapport ‘De thuiskunst van scholieren’ op http://bit.ly/thuiskunst

16

Studeren

Literatuurtip Schat aan informatie f publicatiejaar op het 2014 was een productie tie. Twee ‘must reads’: gebied van cultuureduca #1 Titel: Kwaliteitskader ie Kunstzinnige Oriëntat instituut voor nis Ken ijk del Lan er: Afzend urkunst (LKCA) ate Am Cultuureducatie en gen over wat goed Bevat: antwoord op vra cultuuronderwijs inhoudt l Expertisecentrum Verder: het door Nationaa Leerplanontwikkeling W ontwikkelde (SLO) in opdracht van OC nomen ege leerplankader is er in me aliteitskader kw .ly/ /bit p:/ Downloaden: htt

#2 iegel, Titel: Cultuur in de Sp leerlijn de en op orl naar een do ijs rw de ron cultuu eit Afzenders: Rijksuniversit SLO en G) Groningen (RU tuur­ Bevat: informatie over cul f­ lee e beleving in verschillend , den eel orb kvo tijdsfasen, praktij a’s em rth tuu cul de len overkoepe voor en andere handreikingen cultuuronderwijs.

Verder: is het resultaat van elijk onder­ meerjarig wetenschapp e leerlijn end op zoek naar een doorl erking enw sam in s, wij cultuuronder van end Bar n. ole sch met 12 ltuur Heusden, hoogleraar Cu G, RU de en Cognitie van was projectleider.

Downloaden: piegel http://bit.ly/cultuurindes

Handreiking leerplankader Het SLO heeft ook een handreiking bij het leerplankader voor kunst­ zinnige oriëntatie aan kinderen met een speciale onderwijsbehoefte ontwikkeld! Kijk hiervoor (en voor veel meer, zoals de vier fasen van het creatieve proces): http://kunstzinnigeorientatie.slo.nl

Talent in de hersenen?

Of talent aangeboren of aangeleerd is, roept nog altijd veel discussie op.

Neuropsycholoog Erik Matser zit vooral op het eerste spoor. Hij onderzocht topsporters en -muzikanten en ontdekte een belangrijk verschil tussen hen en gewone stervelingen. De toppers (door Matser ‘world class’ genoemd) blijken informatie tweemaal zo snel te verwerken als normaal. Dat geeft hen tijd voor extra handelingen. Daarnaast zien zij een instrument of bal als ver­ lengstuk van hun lichaam. Zoals wij op de automaat onze tandenpoetsen, zo spelen zij piano of slaan ze een bal. Dit zou allemaal komen door de werking van specifieke prefrontale hersenfuncties, die te herkennen en optimaliseren zijn. Matser voorspelt dat binnen nu en tien jaar alle topsporters geselec­ teerd worden op hersenfuncties. Er is ook kritiek op zijn onderzoek. Er zou niet gekeken zijn naar jonge kinderen en bovendien blijkt het brein elke dag weer flexibeler dan gedacht.

Matser vertelde in november 2013 over zijn onderzoek in Pauw & Witteman.

In de uitzending speelden ook twee top-pianotalenten.

Bekijk het fragment uit Pauw & Witteman: http://bit.ly/ErikMatser 17

aan de basis

Kinderen zijn de artiesten

Het concert van Rafiq

“HET Symfonieorkest doet er alles aan om muziek terug in de klas te brengen”, aldus directeur Harm Mannak. “Juist omdat als een paal boven water staat dat musiceren, zingen en naar muziek luisteren de emotionele, sociale, motorische en cognitieve ontwikkeling van kinderen stimuleert.

De interactieve schoolconcerten van HET Symfonieorkest zijn nu al 5 jaar een traditie. Vorig jaar hebben ruim 5.000 leerlingen meegedaan!”

18

Kinderen maken kennis met klassieke muziek, mogen alle muziekinstrumenten uit het orkest uitproberen en meezingen, spelen en dansen met HET Symfonie­ orkest in een grote concertzaal. Een goed voorbeeld is het interactieve meespeel­ concert: ‘Het Concert voor Rafiq’. Tijdens dit concert zijn de kinderen de artiest.

Samen met presentator Eric Robillard en het orkest zullen ze zingen, dansen, actief luisteren, bodypercussie spelen en een regenkoor maken. In vijf lessen in de klas leren ze alle activiteiten die ze tijdens het concert met het orkest zullen uitvoeren.

Maar er wordt in de klas niet alleen aan muzikale talenten gewerkt. Elk kind kan zijn of haar talent ontdekken. Zo zijn er ook creatieve opdrachten (kostuums/hoe­ den maken/tekeningen), taalopdrachten (gedichten maken) en worden er sociale vaardigheden getraind. De tekeningen van de kinderen worden tijdens het con­ cert als animatiefilm getoond.

Het orkest heeft nu een doorlopende leerlijn voor het basisonderwijs, maar wil in de nabije toekomst ook een leerlijn voor het voortgezet onderwijs. Hierin krijgen jongeren dan niet alleen muziekles, maar ook les in multimedia en mediawijsheid.

Beleef de interactieve schoolconcerten van HET Symfonieorkest http://bit.ly/concertvoorrafiq hetsymfonieorkest.nl

Vakwedstrijd voor restauratietalent Skills Netherlands, ROC Twente en RIBO orga­ niseren sinds 2014 een jaarlijkse vakwedstrijd voor restauratietalenten.

Studenten krijgen hier de kans om hun vakmanschap en excellentie te laten zien.

In de eerste finale – in december 2014 – streden acht leerlingen om de eerste plek. De deelnemers werkten allemaal aan verschillende opdrachten, maar moesten samen­ werken om tot een goed eindresultaat te kunnen komen. Het is voor het eerst dat tijdens een beroepenwedstrijd voor een dergelijke aanpak is gekozen. Restauratie is immers improviseren en samenwerken. Mathieu Rossye uit Frankrijk eindigde als eerste.

inspireren

Keten van talent in Oost-Nederland

‘Coming of Age’. voorstelling.

Al het werk van Sonnevanck – krachtig muziektheater maken voor kinderen en jongeren – is verbonden met het ontwikkelen van talent. “Dat er zoiets als theater bestaat, dat kunst je zó kan raken, dat is voor velen in ons publiek nieuw”, weet artistiek leider Flora Verbrugge.

2e Tip

Gouden Tuitert n va Mark zaligheid en el “Durf met zi at je s te gaan. La voor je keuze r oo d en id niet teveel le r itenaf, maa bu n va n ge menin .” ik n open bl houd wel ee

Fotografie: Sanne Peper

“Met voorstellingen ontwikkelen wij het talent van kinderen en jonge­ ren om zich open te stellen en te genieten van meerduidige inhoud, van onverwachte emotie, van humor en zelfrelativering. Sommige kinderen worden zó gegrepen dat zij zelf theater willen maken. Hun bieden we kansen om dat te doen: in onze educatieve programma’s voor de basisschool leer je van alles over theatermaken en acteren.

Een volgende stap kan een ‘Coming of Age’ voorstelling zijn, een pro­ fessionele theaterproductie die Sonnevanck elk jaar met middelbare scholieren maakt. Wie daarna nog verder wil, kan bij onze vrienden van Toneelgroep Oostpool in Arnhem terecht: bij de jaarlijkse voorstel­ ling door 15+ jongeren, of bij de vooropleiding voor de Toneelschool Arnhem. We stemmen onze ‘Coming of Age’ voorstellingen zo af dat ze een deel vormen van de talentontwikkelingsketen in OostNederland. Het effect van onze projecten is niet alleen het leren kennen van het eigen talent en het trainen van theaterskills, maar ook een intensieve ervaring in creatief samenwerken.” sonnevanck.nl

19

aan de basis

Kunst in de klas?

Geen kunst!

vijf tips voor cultuureducatie

1

Go back to school Verschillende instellingen bieden korte cursussen en complete studies aan op het gebied van kunst en cultuur. Zo biedt Saxion een post hbo-leergang ‘Vakspecialist muziek’ aan in Deventer, ArtEZ een tweejarige master Kunsteducatie in Zwolle en Concor­ dia/Culturage de cursus Interne Cultuurcoördinator in Enschede.

Check ook het aanbod van de Volksuniversiteit (Enschede, Hengelo en Steenwijk) en bibliotheek bij u in de buurt.

Daar komen regelmatig workshops en cursussen voorlezen en jeugdliteratuur voorbij en kunt u werken aan uw eigen creatieve vaardigheden!

Gratis cursustip!

Via de Open Universiteit volgt u kosteloos de cursus over erfgoed ‘Van Paleis Soestdijk tot Sinterklaas’. Binnen het gratis aanbod voor bibliotheekleden binnen de Hema Academie zitten de cursus­ sen voorlezen en fotografie.

Surf je rot De online wereld van cultuureducatie is groot. Enkele handige websites: • beleidsinformatie, lesideeën, onderzoek, tools en subsidies: lkca.nl/cultuuronderwijs • workshops, lesmateriaal, schoolvoorstellingen en lezingen op het gebied van film: filmeducatie.nl • inspiratiebron voor lessen over erfgoed: canonvanoverijssel.nl • cultuurmonitor voor de kwaliteit van cultuureducatie: cultuurmonitor.cultuurnetwerk.nl • CultuurKompas en andere achtergronden en tools van nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling SLO: slo.nl 20

aan de slag

2

(Her)ontdek musea De Museumkijk­ wijzer is al even in de lucht. Maar het blijft een bron van kennis en inspiratie, ook in de klas.

U treft er informatie aan over musea in Gelderland en Over­ ijssel, Münsterland, Osnabrücker Land, Grafschaft Bentheim en Emsland. Maar ook informatie over speciale activiteiten voor kinderen in musea! museumwegwijzer.nl

4 3 Lees geen kunst Kent u magazine Geen Kunst al? Dit magazine voor cultuureducatie in Overijssel wordt uitgegeven door de Rijnbrink Groep (gevestigd in Nijverdal en Arnhem). Zij ondersteunt gemeenten en basisscholen bij het ontwikkelen en implementeren van doorgaande leerlijnen op cultuuredu­ catiegebied. http://bit.ly/geenkunstmagazine

Word lid van de community Scholen en cultuuraanbieders vinden elkaar op overijssel.alicemoves.nl. Op deze website kunt u in het kunstaanbod zoeken op onder meer discipline, prijs, locatie, doelgroep (po/ vo), productvorm en aansluiting op vakken.

Maar er is ook een forum voor ontmoeting en kennisuitwisseling!

Zet kunst in als magneet Kunst kan leerlingen aantrekken.

Bij de zogenaamde Kunstmag­ neetscholen wordt veel tijd en (professionele) aandacht besteed aan creatieve vaardigheden en kunstzinnige vakken. Daarvoor wordt samengewerkt met een muziekschool, kunstopleiding en/ of theaterschool. Het profiel wis­ selt per school, maar de bouwste­ nen zijn altijd: leerlijn (hoe komen kinderen van beginniveau tot kerndoel), adoptie (de school en een culturele instelling ‘adopteren’ elkaar) en keten (activiteiten op school buiten schooltijd, passend bij de leerlijn).

5

Weetje isschool Almelo) en Hengelo (Openbare bas In Almelo (Kunstmagneetschool de Randstad! e Kunstmagneetscholen buiten twe ge eni de an sta ) idt hm Sc .

Annie M.G 21

interview

Wetenschappelijk onderzoek naar talentontwikkeling

“Ons denken moet naar een ‘hogere orde’”

“Talent­ ontwikkeling is niet alleen voor wonder­ kinderen” Prof.dr. Juliette Walma van der Molen 22

Talentontwikkeling is een heuse wetenschap. Prof.dr. Juliette Walma van der Molen is de eerste hoogleraar talent­ ontwikkeling van Nederland.

Vanuit de Universiteit Twente werkt ze samen met primair en voortgezet onderwijs om kinderen én docenten naar een ‘hogere orde van denken’ te krijgen. Van een ‘fixed mindset’ naar een ‘growth mindset’.

Van ‘dat kan ik niet’ tot het besef ‘ik kan het zelf leren’.

“En dat is echt niet voorbehouden aan wonderkinderen.

“De definitie van talent? Dat is een goeie. Die is lastig”, weet professor Walma Van der Molen.

“We zien talent vaak als iets wat aangeboren is, iets uitzonderlijks. Dat is niet mijn definitie.

Het is breder: iedereen heeft talenten die eruit kunnen komen in een rijke, diverse leeromge­ ving. Je moet thuis, op school, op je sportclub of op de muziekschool dingen uitproberen, ergens aan proeven. Als je nooit een gitaar hebt vastgehouden, weet je ook niet of er een goede gitarist in je schuilt.”

Welke prikkel werkt?

De hoofdpijlers van het wetenschappelijk onderzoek richten zich op: denkvaardigheid, houding, motivatie en mindset. “Het onder­ wijs richt zich nog teveel op het ‘lagere orde denken’: onthouden, begrijpen en toepassen.

Dat heb je als basis wel nodig, maar we willen graag naar een ‘hogere orde’: analyseren, evalueren en zelf creëren. Houding (nieuws­ gierig, kritisch, enzovoorts) is hierbij belangrijk, evenals je motivatie. Doe je het voor jezelf of doe je het voor een cijfer of je status. Welke prikkel werkt voor jou? Tot slot is het belangrijk hoe je denkt over je eigen ontwikkelmogelijk­ heden. Als je een ‘fixed mindset’ hebt denk je snel: ik kan dat niet. Bij een ‘growth mindset’ heb je het besef dat iets moeilijk kan zijn, maar dat je het in je hebt om het te kunnen leren.

Naar deze vier pijlers doen we onderzoek en hierover publiceren we veel artikelen.”

Wij gaan er vanuit dat iedereen een ontwikkelrange heeft.”

Geen didactisch trucje Als je het onderwijs wilt veranderen, dan zal je de verandering eerst moeten doorvoeren bij leraren zelf. Het is geen didactisch trucje dat je aanleert, het is een hele andere manier van kijken. Je begrijpt: dit betekent een enorme omslag in onze onderwijsstructuren. We heb­ ben de afgelopen vier jaar intensief samenge­ werkt met scholen. Zo’n 17% van de leraren in Overijssel is nageschoold, heeft onze cursussen gevolgd. We zien dat de meest succesvolle

scholen wat betreft talentontwikkeling ’s morgens het standaardprogramma van taal en rekenen hebben en ’s middags vakover­ schrijdend onderwijs. Projecten waarin zowel geschiedenis, biologie, aardrijkskunde en kunst­ geschiedenis aan bod komen. Stel je hebt tij­ dens de rekenles erg veel moeite met breuken.

Als je dan in een project een Romeins amfithe­ ater op schaal moet nabouwen, ben je eigenlijk ook met verhoudingen bezig. En dan kan je het wel! Ook een excursie naar een museum heeft veel meer zin als de leraar het daarna koppelt aan een geschiedenisles. Activiteiten zouden niet meer geïsoleerd moeten zijn.”

Talentontwikkeling als buzz-woord “Talent beweegt zich op het snijvlak van de vier pijlers: denkvaardigheid, houding, motivatie en mindset. Hier zit de ontwikkeling. Maar je hoeft niet uit te zijn op steeds hogere prestaties.

Talentontwikkeling heeft ook te maken met het besef van jezelf in de wereld. Processen kunnen begrijpen. Alles is namelijk aan verandering onderhevig. We zijn er nooit. We gaan enorme ontwikkelingen tegemoet en de omloop­ snelheid van kennis wordt groter en groter.

Talentontwikkeling was een soort ‘buzzwoord’. Het daalt langzaam beter en dieper in.

De aandacht – ook vanuit de politiek – neemt toe. En ook het besef dat het niet alleen om toptalenten gaat. Je kunt er iedereen op aan­ spreken: neem je eigen verantwoordelijkheid, geef sturing aan je eigen ontwikkeling, grijp je kansen!”

“Je moet dingen uitproberen, ergens aan kunnen proeven” 23

wv amateurkunst

Lilian Vos, programmaleider amateurkunst Kunstcircuit Deventer

Drempel laag, lat hoog!

24

Moodboard “Amateurtalenten, ze houden de stad levend, bloeiend en vitaal.

Kunstzinnig bezig zijn geeft geluk, en soms ook troost. Vlak ook het

“Die lampen, het doek dat opengaat, de magie van het theater; je moet het ook durven om voor iemand anders dan je eigen familie op te treden”

economische belang niet uit. Hele industrieën draaien op de amateurtalenten.” Lilian Vos ondersteunt verenigingen en individuele amateur­kunstenaars. “Door de ver­grijzing en het ongure financiële klimaat is de zekerheid onder het verenigingsleven weggevallen.

Je moet je maar weten te hand­ haven in deze tijden. Dat vraagt dus

“Verenigingen hebben vaak het sociale gezel­ ligheidsaspect hoog in het vaandel. Maar ze hebben ook ambities. Er is altijd wel ‘een plukje’ leden dat iets anders wil, buiten het stramien om. Die willen een stapje verder met behulp van een regisseur of dirigent.

Die artistieke vooruitgang kunnen wij facili­ teren, met workshops of een tijdelijke coach.

Maar we sturen ook wel eens een licht­ technicus die samen met een vereniging het lichtplan aanscherpt. Uiteindelijk begeleiden we amateurtalenten naar het podium. Die lampen, het doek dat opengaat, de magie van het theater; je moet het ook durven om voor iemand anders dan je eigen familie op te treden.”

We ontwikkelen samen met de Deventer Schouwburg een podiumplan. Doel is om de grote verengingen te behouden voor de grote zaal. Dat is lastig. Via ons ‘On stage’ project kunnen verenigingen en kunstenaars proeven aan het podium, zonder financiële risico’s. De zalen zitten dan vol. Maar verengingen vinden het lastig om zo’n optreden zelf op te zetten.

Ze schieten dan toch weer snel in de modus: ‘Wie komt er nou naar ons kijken?’ en ‘Krijgen we de zaal wel gevuld?’ Tijdens het Deventer Open Podium laat ik van alle optredens – zo’n 55 – door cultuurjournalisten recensies schrij­ ven. Voor intern gebruik. Haal eruit wat je eruit wilt halen. Dan merk ik altijd de gretigheid, als ik één dag te laat ben stroomt mijn mailbox vol: waar blijft onze recensie! Ze willen dus graag weten wat goed gaat en waar de ontwikkeling nog zit!”

om een andere koers. Je hebt een duidelijke visie nodig waar je met je vereniging naar toe wilt. Dat is het ‘ei’ en als je daar de juiste begeleiding en coaching bij krijgt, kan dat een mooie vogel worden.”

Wij zijn...

Het Servicepunt Amateurkunst Deventer (SAD) binnen Bureau Kunstcircuit houdt zich bezig met deskundigheidsbevordering van amateurtalenten. Op creatief en artistiek vlak, maar ook op het gebied van netwerken, projectontwikkeling en organisatie.

Speerpunten daarbij zijn stimuleren van samenwerking en het creëren van podia voor amateurkunst.

25

amateurkunst

Fotografietalent Bibi: “Met dit beeld probeer ik de vraag over de lat in de amateurkunstwereld, en ook de prestatiegerichtheid van de ‘gewone’ kunstwereld te verbeelden. Het beeld zegt eigenlijk dat iedereen zichzelf zou kunnen uitroepen tot succesvolle kunstenaar, maar de vraag is of het ook waar is!”

1. Hoogspringen “De uitspraak van David van Reybrouck afgelopen jaar in Zomergasten sloeg de spijker op de kop: ‘Als het gaat om kunst moet de drempel zo laag mogelijk en de laat zo hoog mogelijk zijn’. Dat geldt juist voor de amateurkunst. Het moet bereikbaar zijn voor een heel breed publiek, maar we moeten wel ambities hebben en houden. Steeds een stapje verder proberen te komen.”

2. Deventer Open Podium en Etalage Project “Deze twee projecten bieden letterlijk een podium. Het De­ venter Open Podium is inmid­ dels al 30 jaar een beproefd recept. In het project ‘Levende Etalage’ zetten we talenten letterlijk in een winkel. Pro­ motie om te laten zien dat Deventer – naast geweldige grote evenementen – ook kleine pareltjes heeft.”

26

1.

3. Tango “Deze foto komt uit een ‘On stage’ project. Een koor nodigde tango­ dansers uit voor hun optreden.

Het is binnen de amateurkunst de uitdaging om samenwerkingen aan te gaan. Verenigingen spelen vaak voor hun eigen achterban.

Willen ze hun publiek uitbreiden, dan moeten ze nieuw publiek zoeken. Samenwerking tussen ver­ schillende disciplines zie je steeds vaker gebeuren. Ook leuk voor de familie: die zien eens wat anders!”

2.

3.

Moodboard van Lilian Vos

5.

6.

5. Europlus Songfestival “Talent is niet gebonden aan leeftijd. Het is ‘life time learning’. Juist onder de oudere doelgroep blijken echte multitalenten te zitten. Zij komen vaak pas tot bloei na een keerpunt in hun leven: pensioen of kinderen het huis uit. Dan ontdekken ze ineens een ‘tweede carrière’.”

4.

4. Peter Faber “De één kan niet zonder de ander bestaan. Elke professional is als ama­ teur begonnen. En amateurs hebben professionals nodig om een stapje verder te gaan. Dat hoeft niet alleen – zoals op deze foto met Peter Faber – docentschap te zijn. Verenigingen hebben ook behoefte aan pro­ fessionele dirigenten of regisseurs. Versterking van hun eigen kunnen.”

6. New Arts Dance Battle “Dit gaat over talenten ontdekken en aan­ moedigen. Want: je hebt ook talent nodig om talent te kunnen vinden. In Deventer ken­ nen we het TOF (Talent Ontwikkelings Fonds).

Dit fonds haalt financiële drempels weg voor talentvolle jeugdigen die zich vanuit hun gezinssituatie geen kunstbeoefening kunnen veroorloven. Zo kunnen ook zij hun talenten verder ontplooien.”

De foto’s uit dit moodboard zijn ter beschik­ king gesteld door amateurfotografen uit Deventer.

27

amateurkunst

Definities

Overvloedige passie, schaarse tijd Meer dan de helft van de Nederlanders is in z’n vrije tijd als amateur of vrijwilliger bezig met kunstzinnige of erfgoedactiviteiten. Het aantal mensen en de bestede tijd staan echter onder druk. Terwijl het zoveel goeds oplevert! Voor het individu, de maatschappij en de economie.

28

Amateurkunst en cultuurparticipatie worden vaak naast en door elkaar gebruikt. Het Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA) hanteert de volgende definities (zie lkca.nl/amateurkunst): Cultuurparticipatie staat voor alle vormen van het actief beoefenen en artistiek ontwikkelen van, of betrokken zijn bij cultuur in de vrije tijd. Binnen cultuurparticipatie is een onderscheid te maken tussen actieve en receptieve cultuurparticipatie. Actieve cultuurparticipatie is het actief beoefenen en ar­ tistiek ontwikkelen van of betrokken zijn bij cultuur in de vrije tijd. Receptieve cultuurparticipatie betreft het bezoeken, beschouwen van cultuur.

Amateurkunst valt dus onder ‘actieve cultuurparticipatie’. Kortgezegd is de definitie: kunstbeoefening in de vrije tijd, buiten school en werk. Binnen amateurkunst worden traditioneel zes disciplines onderscheiden: beeldende kunst, muziek, dans, theater, creatief schrijven en mediakunst (verzamelterm voor kunstzinnige fotografie, film, video en computerkunst). Er ontstaan steeds meer mengvormen (fusions en cross-overs) tussen de verschillende kunstdisciplines.

Studeren

De waarde van amateurkunst De Raad voor Cultuur heeft in maart 2014 een uitgebreid rapport uitgebracht over de stand van zaken op het gebied van amateurkunst: ‘Meedoen is de kunst’. Hierin wordt gesteld dat er in Nederland ruim 6,5 miljoen amateurkunst¬beoefenaars zijn, naast minimaal 400.000 vrijwilligers en ruim 600.000 deelnemers in de erfgoedsector. Het levert de beoefenaars (en de maatschappij!) veel op: kansen tot ontwikkeling, ontspanning en sociale contacten. De liefhebbers worden bovendien creatiever en bezoeken zelf vaker kunst en cultuur. Samen geven de amateurkunste­ naars jaarlijks 1,35 miljard euro uit aan hun hobby. Denk aan lidmaatschapsen lesgelden, meedoen aan verenigingsactiviteiten, de aanschaf van materialen, abonnementen op vakbladen et cetera. Met jaarlijks ruim 134.000 optredens trek­ ken amateurkunstbeoefenaars 20 miljoen bezoekers aan. In totaal gaat er dankzij amateurkunstenaars 2,75 miljard euro om in de economie.

nstateert ook De Raad voor Cultuur co ctor zich in dat de amateurkunstse dt. De kwaeen overgangsfase bevin het aanbod liteit en continuïteit van wel meer staan onder druk. Er is initiatieven, ruimte voor particuliere ousiast is. waarover de raad enth is de toeganEr zijn ook risico’s. Zo ningen voor kelijkheid van de voorzie ouderen niet (met name) kinderen en vanzelfsprekend. de kunst’: Download ‘Meedoen is ekunst http://bit.ly/meedoenisd t Amateurkunst Bekijk ook de factshee eetak13 2013: http://bit.ly/factsh

Cultuurindex De Cultuurindex (80 indicatoren/cijferreeksen met relevante informatie over de cultuursector) stelt een daling van het aantal amateurkunstenaars vast.

Dit komt door de schaarse vrije tijd en het toenemende aantal mogelijkhe­ den om deze vrije tijd te besteden. Een deel van de verdwijnende amateur­ kunstenaars is gelukkig schijn: veel (vooral jonge) mensen leren musiceren en creëren dankzij YouTube-filmpjes. Daarnaast zijn veel kunstencentra verdwe­ nen en zijn particuliere leerlingen veel lastiger te tellen. cultuurindex.nl

29

amateurkunst

Springplank naar kunstonderwijs

Theater van de honger Fotografie: Isabelle Renate la Poutre

Artistiek leider Jeroen Kriek: “The Young Ones is een cultureel broeinest voor jong (theater)talent. Spelers en makers worden bij ons uitgedaagd en krijgen de ruimte om zichzelf en hun talent te ontwikkelen onder profes­ sionele begeleiding. Jaarlijks bieden we een educatief pro­ gramma voor talentvolle (amateur)spelers en leerlingen en docenten. Theater gebruiken we als communicatiemiddel om de maatschappij waarin we leven te duiden. De beel­ dende voorstellingen gaan allemaal over grote verhalen met actuele thema’s. De blik moet altijd naar buiten. In wat voor een wereld leven we? Wat ben jij daarin? Wat wil je? Een mooi voorbeeld daarvan is ‘Cirque de la Faim – Theater van de Honger’. Een groot locatieproject in en 30

rond onze eigen circustent. Gemaakt op Terschelling voor het Oerol-festival. Een voorstelling over een failliet circus als metafoor voor een culturele samenleving die het niet redt tegenover de macht van het grote geld. In dit project werkten 15 jonge talenten van The Young Ones samen met professionele performers, studenten van diverse toneelscholen en studenten van de clown/circusschool uit Oekraïne.”

Persoonlijke groei “The Young Ones heeft een aanzuigende werking. Per jaar groeien we. Steeds meer jongeren willen deel uit ma­ ken van de projecten. Door de grote doorstroom naar het

inspireren

kunstvakonderwijs bieden we voor de ambitieuzen een goede springplank. En voor degenen die hun talent op een andere manier willen inzetten, leggen we een brede inhoudelijke basis. Een veel gehoorde reactie van ouders is: een project bij The Young Ones is qua persoonlijke groei te vergelijken met een jaar school.”

Hardkoor Mannenkoor “Een ander inspirerend voorbeeld is het Hardkoor Man­ nenkoor. In opdracht van de provincie Overijssel organi­ seerden we een uniek experiment: het oprichten van een mannenkoor met amateurzangers, onder begeleiding van

de Zwolse rapper Typhoon en zanger Tim van Esch. Het resultaat: een koor van 32 enthousiaste mannen van 12 tot 60 jaar die een memorabel optreden gaven in Theater de Spiegel en op het Bevrijdingsfestival. Ook in 2015 komen de heren (aangevuld met nieuw amateurtalent) met een uniek concert: een heuse Passion. Het Hardkoor Mannenkoor gaat hiermee nog dieper op zoek naar de magie die ontstaat wanneer je niet uitsluitend kijkt naar individuele talenten, maar naar de som van al deze ver­ schillende mannen bij elkaar. In 15 repetities gaan ze op weg naar een geweldig eindconcert voor Pasen 2015.”

Subsidietip De provincie Overijs­ sel kent een sub­ sidieregeling voor Cultuurparticipatie.

Rechtspersonen (zoals gemeentes, bedrijven en ver­ enigingen) kunnen subsidie aanvragen voor activiteiten die aantoonbaar bijdra­ gen aan de toename en ontwikkeling van cultuurparticipatie of amateurkunst. Kijk voor meer informa­ tie over de regeling op overijssel.nl

Fotografie: Erik Franssen

31

amateurkunst

02

Schakelen voor versnelling

Check de amateurkunstwijzer De Amateurkunstwijzer zit vol tips en adviezen op het gebied van oprichtingsaktes, (beleids)plannen, verzekeringen, financiering, samen足 werking en marketing. lkca.nl/amateurkunstwijzer

Wie een amateurvereniging/stichting leidt of adviseert en wil bijdragen aan diens professionalisering, kan wellicht wel wat kennis en adviezen gebruiken. Zes suggesties.

03 01 Doe de Quickscan Met een handige quickscan, ontwikkeld door Pieter Crucq, krijgt u zicht op de fase waarin een vereniging zich bevindt. http://bit.ly/ quickscanverenigingen

32

Regel het bestuur Wie het bestuur van en de toezicht op de organisatie goed wil regelen en dit bovendien aan de buiten足 wacht wil tonen, eerbiedigt de Governance Code Cultuur. governancecodecultuur.nl

aan de slag

04 Koppel amateurs en onderwijs Al een tijdje geleden is het ‘Stappen­ plan amateurkunst en onderwijs’ ont­ wikkeld, waarmee amateurkunstenaars en -verenigingen en (brede) scholen toenadering kunnen zoeken. http://bit.ly/stappenplan­ amateuronderwijs

05 Haak aan bij de WAK Voor profilering en samenwerking is meedoen met de Week van de Amateur­ kunst (WAK) een prachtig middel. Verenigin­ gen kunnen zich aanmelden, evenals kunstencentra, muziekscholen, scholen, bibliotheken, musea, buurthuizen en zorginstellingen. De WAK 2015 vindt plaats van 17 tot en met 25 mei. In navol­ ging van 2014 hopen we ook in 2015 op twaalf Overijsselse gemeenten die meedoen aan de WAK. waknederland.nl

06 Laat u inspireren Met een combinatie van professionals en amateurs, of met amateurs alleen, zijn fantastische festivals te vullen. Enkele voorbeelden die inspireren: • Dichters in de Prinsentuin, waarbij 60 prof- en 40 amateurdichters samen een te gek poëziefestival in Groningen maken (dichtersindeprinsentuin.nl).

• Het Leids Amateurkunstfestival (LAF) waarin koren en mu­ ziekverenigingen samen een mix van workshops, masterclasses, lezingen en uitvoeringen brengen (leidsamateurkunstfestival.nl).

• KUUB uit Alkmaar, een amateurkunstfestival waarin alle kunstdisciplines vertegenwoordigd zijn (alkmaarsamateurkunstfestival.nl).

• En misschien krijgt het Zwolse Stadkamer-openthaar-deuren-festival (van Stadkamer, de samen­ voeging van Kunst & Zo, Muzerie en Biblio­ theek Zwolle) wel een vervolg?

3e

ip Gouden T itert u T van Mark me vaak n be eb h “Biografieën zelf . Ook om er geïnspireerd rijd st er d on en: ‘Z ijk een te schrijv rl ning’. Natuu geen overwin e rt a ek van h kan ik dit bo len ;-) ” ve be n aa

33

interview

Column Jeroen van Merwijk

Kunst is uit, succes is in!

“Kunste­naars moeten buiten het potje piesen!”

34

“

“Je kunt er niet tegen zijn dat ze op school talent bij kinderen willen vinden en ontwikkelen. Ook ik dus niet. Kunst en cultuur is belangrijk voor het zelfvertrouwen. Dat je weet dat je goed in iets bent! Dat er daarna nog een plukje naar een kunstacademie gaat, best. Maar daarna is het mooi geweest. Dan moet je het als kunstenaar lekker zelf gaan uitzoeken. Je eigen pad maken. Als het je dan nog niet lukt,

“

moet je gewoon wegwezen. Andere levensinvulling gaan zoeken.”

Toptalentontwikkeling vind ik zo’n onzin. Dat zou je als kunstenaar niet moeten willen. Dan verzand je toch in de lauwe algemeenheid die we al zoveel om ons heen zien? Dan word je door de talentontwikkelaars toch een bepaalde richting in geduwd? Kom je terecht in netwer­ ken waar iedereen lekker hetzelfde vindt. Ik vermoed dat talentontwikkeling wordt verward met ‘succes hebben’. Als kunstenaar moet je juist buiten het potje piesen. Dat ze dertig jaar later pas de essentie van je werk doorkrijgen, omdat het ‘ver voor zijn tijd’ was. Als kun­ stenaar werk je niet gericht, je gebruikt een intuïtie die je zelf eigenlijk ook niet snapt, maar waarvan je weet dat het eruit moet. Dat je iets moet maken. Of het dan gewaardeerd wordt is in eerste instantie aan jezelf.

Ik zie teveel toptalent dat verschrikkelijk beperkt is. Ze hebben succes met een bepaald dingetje – op de kop schilderen ofzo – en gaan dat dan fijn hun hele leven doen, voor fijne bedragen.

Mooi helder. Mogen ze ook bij DWDD aan tafel en gaan er vijf experts kakelen over de kracht van het oeuvre. Maar die vent loopt toch elke dag z’n atelier binnen met de vraag: wat zal ik vandaag eens op de kop schilderen? Als kunstenaar bepaal je toch niet dat je vandaag een topwerk gaat maken, en morgen niet? Toch omhelzen we – als maatschappij – een aantal ‘prutsers’ met z’n allen als toptalent.

Ik weet, ik zal geen vrienden maken met mijn verhaal. Maar ik ben geen cabaretier die even een badinerend stukje typt over het onderwerp.

Het gaat voor mij over leven en dood, over kunst. Mijn doel is dat er eens met de botte bijl gehakt wordt in de manier waarop wij met zijn allen naar talentontwikkeling kijken. Stop allereerst met denken aan topkunst.

Topkunst is een raar woord. Als authentieke kunstenaar lach je je toch kapot?

Dat we massaal gaan kijken naar het bed van een kunstenares dat in een museum is neergezet omdat ze daar met vijf mannen in heeft gelegen. Iedereen trapt erin. En dat heeft dus helemaal niks met talent of kunst te maken. Ja, als je dat hele bed van keramiek had gemaakt, dan wel, maar dan moet je dus wel wat kunnen…

”

Illustratietalent Ilse: “Kunst is uit, succes is in. Wat me vooral boeit aan deze tekst was het feit dat kunstenaars of talent binnen de kunst vooral een trucje laten zien waarmee ze succes hebben. Ze zijn eigenlijk heel beperkt in wat ze goed kunnen. Alles draait om roem. Het maakt dus eigenlijk niet meer uit wat je maakt.”

“Kunst werd toen een uitlaatklep voor mij” “Op de middelbare school werd ik ge­ pest. Ik kon mijn plek niet vinden. Kunst werd toen een uitlaatklep voor mij.

Toen ik op de AKI kwam, was dat een keerpunt in mijn leven. Ik wil met mijn ervaringen anderen helpen, een plat­ form creëren waar je je door creatieve activiteiten zoals theater of muziek kunt openstellen. Ik wil andere jonge­ ren een plek geven waar niet wordt geoordeeld. Waar je je vrij mag uitdrukken. Een toekomstplan heb ik niet echt, ik kijk met de dag. Dat maakt dat ik vrij kan denken over mijn werk. Voordat ik iets maak, moet ik eerst een tijdje spelen.

Voorlopig vertrek ik voor een half jaar naar Amerika voor een uitwisselingsproject. Op de ‘School of the Museum of Fine Arts’ mag je alles volgen en doen wat je wilt. Dat lijkt me geweldig!”

4e

Wie: Bibi Spaans Leeftijd: 20 jaar Studie: Beeldhouwen op AKI/ArtEZ in Enschede Talent: Beeldhouwen en fotografie

ip Gouden T itert u T rk a M van w aan een u bo t en “Droom groo duigen als er een in nieuwe droom r je maakt zoveel maa valt. Pittig, je alleen an wanneer d meer mee iets niet zou kt waarom maar beden dit kader film die ik in lukken. Een ’. Het sh Fi is ‘Big geniaal vind en en m ro d zit vol gekke . n le a rh onware ve 36

“Gevonden zelfvertrouwen” “Ik heb vanaf de basisschool in tweestrijd gestaan: tekenen en schilderen trekt me enorm, maar ik wil ook graag wat bete­ kenen in de zorg. Ik wilde geneeskunde doen. Maar ik twijfelde. Dus ging ik een ‘tussenjaar’ volgen aan de Kunst­a­cademie in Den Haag. Ik werd aangenomen en begon aan een modeopleiding. Maar dat naaien was niks voor mij. Tekenen des te meer. In het derde jaar ben ik geswitcht naar de illustratieopleiding van ArtEZ. Mijn stijl is zwart-wit, ik gebruik liever geen kleur. Met mijn illustraties wil ik verhalen vertellen, sfeer bepalen. De reacties zijn wisselend. Mensen uit de kunstscène -die kunst snappen- zijn enthousiast. Maar er zijn ook mensen die het nog steeds zonde vinden dat ik geen dokter ben geworden.

Die prestatiedruk, faalangst en gevoelens verwerk ik soms in mijn tekeningen.” ilsemoelands.com

Wie: Ilse Moelands Leeftijd: 25 jaar Studeert: Illustration Design op ArtEZ Zwolle Talent: tekenen

37

Wie: Johanneke ter Stege Leeftijd: 24 jaar Beroep: zelfstandig muzikant Talent: fotografie, poëzie en muziek johanneketerstege.com

shaar talentontwikkeling ns de tij e ek nn ha Jo f ee b Kramer Dit gedicht schr Oost-Nederland over Ro is hu tie uc od pr bij ct traje

38

Andermans Bloed ‘Op de een of andere manier smaakt je eigen bloed heel anders dan andermans bloed.’

Je zei het bedachtzaam, net of je niet hier was alsof je een uil of een ander soort dier was Je ogen bekeken het wit van de muur je leek moe te zijn van een oud avontuur We hadden gepraat, mijn woorden verstarden ik wenste je kou toe je lakens in flarden want– zo voelde het toen – jij brak de muur die ik jaren gebouwd had betrad luid mijn wereld waar stilte geheerst had je dwong me te denken in realiteit trok water uit wolken en schema’s uit tijd je schraapte het waas van mijn blik op het leven ik voelde me dwaas of meer nog ontheven ik keek naar je laarzen die diep donkerblauw – als maanlicht door wolken – een klein beetje cowboy naar buiten vertolken een lachje verscheen toen je zag dat ik doorkreeg wat jij aan het doen was ‘Ik ben hier voor jou’ zei je plotseling zacht en de spanning verdween die je storm had gebracht

“Vind je eigen toevoeging aan de wereld!”

“Ik ben een veelvraat als het gaat om inspiratie en invloeden zoeken.

Ik heb niet één idool, maar een heleboel. Toch doe ik niemand na.

Ik vind dat je je eigen toevoeging aan de wereld moet vinden.

Een goede foto is een stilstaand moment maar wel echt. Doordat je de realiteit stilzet en inkadert, til je het naar een hoger niveau.

Dan geef je dat moment meer betekenis. Ik heb geen mooiste foto, want ik zoek altijd naar de perfecte foto en daar kom ik nooit aan. Ik blijf autodidact. Mijn talent ontwikkel ik zelf.”

Wie: Niek Doup Leeftijd: 23 jaar Studeert:grafische vormgeving op Deltion Talent: Fotograferen

39

aan de top

Rob Kramer, artistiek en zakelijk leider productiehuis Oost-Nederland

Talenten zijn een eeuwige verleiding 40

Moodboard “Wij zoeken en vinden jonge talenten die het verschil kunnen maken in de popcultuur. Een talent is moeilijk definieerbaar. Het is een magische mix van authenticiteit, vakmanschap en ondernemerschap. Een talent ontwikkelen is een langdurig traject.

Ik zie onze talenten een beetje als onze kinderen. We voeden ze zo goed mogelijk op, maar als ze puber zijn, moeten ze buiten gaan spelen en

“Talenten zijn een eeuwige verleiding. Ik kom ze vaker tegen dan me lief is. Wij zijn een relatief klein bedrijf. Talentontwikkeling is heel intensief. Als iemand blijft bellen, mailen en zeuren, kan ik dat wel waarderen. Die voelt een urgentie, dat heb je zeker nodig als talent. Het blijven elke keer wonderlijke ont­ moetingen. Dan smelt ik en word ik ‘greedy’.

Met hem of haar moet ik wat, denk ik dan.”

Wat zijn je dromen?

“Geen twee talenttrajecten zijn hetzelfde.

Eerst gaan we praten. Laat maar horen wat je dromen zijn, wat je kan, hoe je in elkaar steekt. Dan volgen er sessies met gevorderde muzikanten, bookers, marketeers, producen­ ten. We trekken het talent uit zijn comfort­ zone, want daar zit de ontwikkeling niet. Zo kwam Martijn of wel Knarstetand van een zolderkamer uit Diepenheim. Nu is hij band­ leider van tien muzikanten.”

“Een talent kan zichzelf niet ontwikkelen.

Kijk, kinderen worden wel ouder, maar ze voeden zichzelf niet op. Iedereen heeft mensen nodig die je een zetje kunnen geven.

Die je voorstellen aan invloedrijke personen uit de sector. Wij structureren dat zetje en verbinden talenten met een enorm netwerk.

Zo kom je van een zolderkamer naar een mainstage. We duwen, houden tegen en knuffelen ook als het een keer tegenzit.”

Op het gebied van talentontwikkeling zit Overijssel ‘in the lead’. Geheel tegen de tijd in, is het belang daarvan in onze provincie altijd overeind gebleven en dus hebben we nu een voorsprong genomen. We zijn een soort ‘witte raaf’ en dat wordt ook landelijk erkend.”

uiteindelijk laten we ze gaan. Kijk, met Colin/Kyteman – een door Rob begeleid talent – hadden we kunnen blijven hangen in het succes, en rijk, beroemd en gelukkig kunnen zijn.

Die fase van een traject is best verslavend. Maar dat is niet onze opdracht.

We moeten steeds weer bij nul beginnen. Een nieuw talent uit zijn comfortzone trekken en bijzondere dingen laten doen.”

Wij zijn....

Productiehuis Oost-Nederland (ON) bedenkt, maakt en verkoopt culturele producties. Binnen deze producties is popcultuur het uitgangspunt en ’ONusual stuff for normal people’ het motto.

ON werkt samen aan talentontwikkeling met de Wintertuin (literair productiehuis) en Generale Oost (theater/dans productiehuis) in ’De Nieuwe Oost’.

Fotografietalent Niek Doup: ”Deze foto symboliseert het feit dat de creatieve industrie een harde wereld is. In de foto probeer ik het moment te vatten waarop je als ’talent’ weet dat je je eigen pad moet volgen, maar nog niet precies weet waar dat pad heen leidt.”

41

aan de top

1,2,3 “Dit zijn de ‘wordt es wakker fo­ to’s’ die ik op de popacademie laat zien. In de popsector wil iedereen verdienen aan elkaar. De muzikant staat zo’n beetje onderaan de pikorde. Je tekent zo al je rechten weg aan een geslepen publisher. Ik wil ze dus wakker hebben. Je kunt fantastische muziek maken, maar als je uit je kamertje komt is daar wel een boze buitenwereld waar­ mee je moet dealen. Dat moet je ook in je hebben.”

4 Colin en Rob “Dit gaat over liefde.

Als je jarenlang zo intensief met elkaar optrekt – highlights en tegenslagen overwint – dan krijg je een bijzondere relatie. Het gaat over liefde voor muziek, vertrouwen in elkaar en de wens om elkaar beter te maken. Colin Benders/ Kyteman is bijzonder in mijn leven.”

1, 2, 3 4.

Fotografie: Isabelle Renate la Poutré

Fotografietalent Bibi: “Ik heb specifiek gekozen voor het idee van in en uit je comfortzone stappen. Als student-kunstenaar heb ik dat al vaak moeten doen. Daardoor wordt mijn werk steeds beter. Soms kan het ook een beetje te gek worden, dus zoek ik in mijn foto’s vaak naar een balans tussen gekkigheid en professionaliteit.”

42

5.

Fotografie: Iris Tempelaar

5 Johanneke “Ik heb Johanneke ontmoet op ArtEZ. We begeleiden haar nu. Ze is een hele aparte vlinder, die buiten alle kaders valt.

Een multitalent in zang, fotografie en poëzie (lees een van haar gedichten op pagina 38).

Het is nog maar een kwestie van tijd voordat zij doorbreekt!”

Moodboard

Fotografie: Hans Jellema

van Rob Kramer

6.

Fotografie: Dio van Maaren

6 Knarsetand over ON: “ON is een soort cocon voor mij. Een beschermende filter die reacties en plannen (goed- en kwaadaardig) weet te remmen of juist door te laten. Binnen het grote netwerk krijg ik de tijd om te leren en te ontwikkelen. De ingrediënten zijn aanwezig, maar samen met ON stroomlijn ik ze tot een waanzinnig lekkere maaltijd. De boel moet niet aanbranden. ON stuurt daarin bij. Ze zijn de poortwachters voordat een ‘gerecht’ de deur uitgaat en adviseren als ik iets nieuws probeer.

Soms hebben we een andere kijk op zaken. Dat is best ingewikkeld als je zelf vindt dat je een tof plan hebt. Daar gaan we dan met elkaar even goed op zitten kauwen!”

7.

7 Krantenknipsels “De financiering is tegenwoordig wel een dingetje. Je moet het ‘uit de markt halen’, crowdfunden. Het is een fan­ tastisch middel, maar wel additioneel. Laatst hebben we 6.000 euro opgehaald voor en totale begroting van 2 ton.

Belangrijker dan die 6.000 euro vind ik de 150 fans die je ermee binnentrekt. Crowdfunding zorgt voor een binding met je publiek. Het levert je vaak goede publiciteit op. Het is een onderdeel van je ondernemerschap. De echte toptalenten kunnen op den duur een systeem om zich heen bouwen, waarin de financiën worden geregeld. Maar voor veruit de meeste muzikanten/artiesten is het onder­nemen gewoon een kwestie van keihard scrabbelen. Het liefst met drie keer woordwaarde. Dat besef moet er nog veel meer ingestampt worden.”

8.

8 Geluid van Ambacht “Ik ben ervan over­ tuigd dat de theaters zoals we ze nu kennen, hun langste tijd hebben gehad.

Mensen zoeken naar een andere totaal­ beleving. Wij zijn gefascineerd door leegstaande panden, liefst industrieel erf­ goed. Het zijn rare, immense gebouwen.

Als je er doorheen wandelt, begint de voorstelling al. Als publiek word je een onderdeel van het verhaal.”

43

aan de top

Opgelet: opstomend kunsttalent!

Ruim 4% van de hbo-studenten volgt een studie op het gebied van kunst, cultuur, ontwerp, de creatieve industrie en media.

Samen zijn dat 20.000 studenten. Hoe zijn ze zover gekomen?

Hoe stromen ze door naar de professionele top? We halen er (recent) onderzoek bij!

Literatuurtip lent.

Ralf Knegtmans – ‘Topta tten ha De 9 niet te ondersc van ia ter universele cri toptalent’ (Boom Uitgevers, 2008)

44

• Professionals

Niveau 4 Excelleren/ professionaliseren

• Studenten hbo-kunstvakonderwijs • Deelnemers festivals, podia etc.

• Semiprofessionele kunstbeoefenaars

Niveau 3 bekwamen/ verdiepen

• Leerlingen vo, deelnemers kunstvakken • Leerlingen kunsten/muziekcentra & particulieren • Studenten creatieve mbo-opleidingen • Amateurkunstenaars

Niveau 2 ontwikkelen/ verkennen

• Leerlingen po, m.b.v. cultuureducatie, mogelijk i.s.m. culturele instellingen • Deelnemers creatieve activiteiten in wijken

Niveau 1 kennismaken/ ontkiemen

Talentpiramide Talentontwikkeling binnen de kunst- en cultuursector kan gezien worden als een keten van de volgende vier schakels: kennismaken, ontwikkelen, bekwamen en excelleren. Omdat er aan de basis meer (potentiële) talenten zijn dan aan de (professionele) top, kan de keten ook als piramide worden gevisualiseerd. Dit betekent geenszins een hiërarchie, want de ene schakel kan niet bestaan zonder de andere!

Voor bovenstaande piramide is de talentontwikkelingspiramide van Bureau ART gecombineerd met de indeling van de provincie Overijssel en de piramide uit ‘Bedrijfsmodellen voor kunsteducatie’ van Berenschot (2010).

k een piramide, die staat voor J. Piirto ontwikkelde in 1999 oo n tegenhanger van modellen de ontwikkeling van kinderen. Ee Bij Piirto is talent: genen + met alleen aandacht voor het IQ. nitieve competenties + persoonlijkheidskenmerken + cog muziek) + omgevingsfactoren. talentdomeinen (zoals dans of : http://bit.ly/piramidepiirto Bekijk de piramide van Piirto op

Studeren

Meer ruimte voor uitblinkers Sander Dekker, staatssecretaris OCW, publiceerde in maart 2014 het ‘Plan van aanpak toptalenten 2014-2018’. Hij stelt daarin vast - op basis van gesprekken en onderzoek - dat veel leerlingen (in primair en voortgezet onder­ wijs) meer uitdaging aan kunnen en zich zelfs vervelen. Dit betreft vooral uit­ blinkers op cognitief, praktisch, technisch, creatief of sociaal gebied. Dekker pre­ senteert maatregelen waardoor leerlingen onderwijs aangebo­ den krijgen dat bij ze past en meer waar­ dering krijgen voor bijzondere prestaties.

Het plan downloaden kan op http://bit.ly/plantop­ talentonderwijs

Lessen uit de sportwereld In Boekman (tijdschrift voor kunst, cultuur en beleid) #100 staat onder meer een bijdrage van Agnes Elling, senior onderzoeker aan het Mulier Instituut (centrum voor sociaalwetenschappelijk sportonderzoek). Zij pleit ervoor dat de lessen geleerd uit het selecteren en trainen van sporttalent, worden gebruikt in de kunst- en cultuursector. Drie van haar aanbevelingen: • Neem in talentontwikkelingsprogramma’s op dat het huidige en toekomstige (lange termijn)welbevinden voorop staat.

• Stimuleer de betrokkenheid en eigen verantwoordelijkheid van talenten, zonder hen daarbij te overvragen of aan de verantwoordelijkheid van trainer/begeleider en ouders voorbij te gaan.

• Begeleid talenten ook bij het (gedwongen) verlaten van talentontwikkelingsprogramma’s.

Begaafde musici De tien Nederlandse symfonie­ orkesten schreven kortgeleden de notitie ‘Orkesten van nu, van waarde voor de toekomst’.

Daarin komt ook talentontwik­ keling aan bod. De verbinding met Nederlandse vakopleidin­ gen wordt versterkt “om de aansluiting voor talentvolle mu­ ziekstudenten op het werkveld van orkesten te verbeteren.”

Dit heeft invloed op de oplei­ dingen (inhoud curriculum en aantal studenten) en de houding van en mogelijkheden bij orkes­ ten (denk aan stages, coaching en instroom junioren in orkesten en koren). Ook de talentontwik­ keling binnen de orkestensec­ tor zelf wordt beschreven. Zo kunnen begaafde musici binnen Nederland doorstromen naar Het Koninklijk Concertgebouw­ orkest (de top van de top) en soms ook – als ‘exportproduct’ – naar buitenlandse orkesten.

Alles lezen? Downloaden kan via: http://bit.ly/orkestenvannu

Literatuurtip , #100 Boekman, 26e jaargang klas. de ‘Kunst in en buiten talent?’ e iek ist art t Wie stimuleert he tellen bes te ,50 17 € or Vo (najaar 2014). el ink op boekman.nl/webw

45

aan de top

Inspiratie toptalenten Fotografie: Rik Engelgeer

Experiment onder tijdsdruk 48 Hour Opera Talentontwikkeling is het fundament van het Kameroperahuis. “Wij zijn ervan overtuigd dat jonge kunstenaars zich niet alleen artistiek moeten kun­ nen ontplooien maar dat ze zich ook als cultureel ondernemer staande moeten kunnen houden”, meent directeur Annemarie Reitsma. “Talent wordt ontwikkeld door het als een ambacht te benaderen: door veel en vaak te werken, onder inspirerende begeleiding. Het Kameroperahuis helpt muziek­ theatermakers om een stevig netwerk op te bouwen en te onderhouden, om samenwerkingen tot stand te brengen die disciplineoverstijgend zijn en om plannen te bedenken met mensen buiten de culturele sector. Een authentiek artistiek product vormt daarbij uiteraard altijd het uitgangspunt.”

De 48 Hour Opera is geïnspireerd op het 48 Hour Film Project van Mark Ruppert en heeft als doel om het interdisciplinaire maakproces van opera in kaart te brengen. Wat gebeurt er als je het proces onder druk zet door de tijd te verkorten? Welke karaktereigenschappen van een maakproces worden zichtbaar? Welke disciplines botsen met elkaar? Dit experiment gaan de Collectiefleden van het Kameroperahuis in februari 2015 met elkaar aan onder leiding van toneelschrijver en onderzoeker Anna Maria Versloot. kameroperahuis.nl

Fotografie: Coco Oltra

Unieke broedplaats artist-in-residence Werkplaats Diepenheim wordt een bruisende artist-in-residence voor professionals. Het biedt (inter)nationale (locatie)theatergezelschappen en kunstenaars de mogelijkheid om als gast in alle rust, in een prachtige en inspirerende omgeving te kunnen wonen en werken in uitstekend geoutilleerde werkateliers.

Kwartiermaker Jan Eijsink: “De opzet is onder meer om jaarlijks een professionele (locatie)­ theaterproductie te ontwikkelen die speelt op de grote festivals. Ook willen we iedere twee 46

jaar een streekproductie maken over belang­ rijke mensen uit Overijssel. Verder krijgt ook het jeugd- en jongerentheater de mogelijk­ heid zich te ontwikkelen en (locatietheater) voorstellingen te maken.” Werkplaats Diepen­ heim biedt kunstenaars en theatermakers binnen- en buitenpodia voor repetities, try outs en voorstellingen. De plek waar professionele kunstenaars en amateurs elkaar ontmoeten en de ruimte krijgen.” werkplaatsdiepenheim.nl

inspireren

Festival voor creativiteit en vindingrijkheid Maker Festival Twente TETEM kunstruimte begeleidt veel jonge kunstenaars binnen de ontwikkeling van hun professionele kunstenaarspraktijk. Directeur Wilja Jurg: “We ondersteunen kunstenaars bij nieuwe stappen. Dat kan gaan om een buiten­ kunstwerk, maar ook om het begeleiden van een groepsproces of ondersteuning bij materiaalon­ derzoek. Zo hebben twee lokale kunstenaars, Jeroen Gras en Elise Leusink, een jongeren ontmoetingsplek ontworpen. Dit kunstbouw­ werk hebben ze samen met die jongeren gerealiseerd. Dit traject heeft veel betekend voor de jongeren en de wijk, maar zeker ook voor de ontwikkeling van Jeroen en Elise, die met dit werk hun eerste permanente werk in de openbare ruimte hebben gerealiseerd.”

“Ook organiseren we in 2015 voor de tweede keer de Maker Festival Twente. Dit is een festival van en voor inventiviteit, creativiteit en vinding­ rijkheid. Het is een plek waar uitvinders, doehet-zelvers, ambachtslieden, wetenschappers, kunstenaars en andere makers laten zien wat ze maken en willen delen. Onderdeel van het Maker Festival Twente is een inspiratie- en makers beurs voor jong talent. TETEM werkt samen met cultuurpartners als techniekmuseum HEIM en museum TwentseWelle, met onderwijsen kennisinstellingen als het Kennispark Twente, Universiteit Twente, Saxion Hogeschool, ROC Twente en met bedrijven uit de technieken maakindustrie.” tetem.nl

Britten Jeugd Strijkorkest Het Britten Jeugd Strijkorkest biedt jonge talentvolle strijkers de kans hun muzikale talenten op niveau te ontwikkelen. “Ons motto daarbij is: kwaliteit, warmte, bezieling en plezier”, vertelt dirigent Loes Visser. “We streven ernaar om, naast de grote stukken uit de orkestliteratuur, muziek uit alle stijlperiodes te spelen: barok, klassiek, romantiek, 20e eeuw en ook muziek van de huidige generatie componisten. We geven jonge talenten de kans om solo te spelen én we werken met inspirerende grote solisten. Jaarlijks gaat het Britten Jeugd Strijkorkest op reis. Het Britten Jeugd Strijkorkest bestaat uit getalenteerde strijkers uit de drie oostelijke provincies, leerlingen uit de jong talentklas/vooropleiding van het Conservatorium en eerste en tweedejaars studenten. De leeftijd van de leden is tussen de 12 en 22 jaar. hetbritten.nl

Fotografie: Marco C. Slot

47

aan de top

5e

ip Gouden T uitert T rk a M n va ie bliek je emot “Laat het pu akt. ra ge worden ze muziek. voelen, dan j bi je e sport, dat zi j bi akje e zi Dat ck: simpele uwe gitaarro ra rl j ea bi P al n or aa Vo Denk veel herrie. ce li A en koorden en en a, Soundgard nds die Jam, Nirvan ba uk voor stuk in Chains. St hart en n hu et en m muziek mak een gelikt niet letten op plaatje.”

se ing art eweg a opw rièreb car iesten art

Tips & tools

voor het omgaan met toptalent 48

0,-

>€3

Mega act

€ 20,- 30,tot €

Big act

50 € 12, 20,tot €

Settled act

0 € 7,5 12,50 tot €

Promising

act ,50

≤€7

t

ac Fresh

Bepaal het prijskaartje Als u talent in huis hebt en/of een podium/presentatieplaats biedt, is het belangrijk te weten welk prijskaartje hier voor het publiek aan­ gehangen mag worden. Binnen de top van de piramide op pagina 44, gaat weer een nieuwe piramide schuil die hiervoor houvast biedt!

Bron: podiumpower.nl Fresh act: (nagenoeg) onbekend, veelbelovend talent Promising act: nationale talenten van de toekomst met redelijke bekendheid & internationale relatief onbekende acts in een duidelijk promootbaar genre Settled act: nationale gevestigde artiesten & coming internationale acts Big act: nationale beroemdheden met lange staat van dienst & middelgrote internationale acts Mega act: act voor breed publiek met internationale erkenning

aan de slag

Kijk over de schutting Het loont als kunst- en cultuur­ genres van elkaar leren en cross-overs maken. Met andere woorden: elkaars kennis en talenten benutten. Boris van der Ham en Cornald Maas (‘Toneel kan best met musical’, NRC, 04-09-’14) hebben het bijvoorbeeld over het afkijken van de kunst van publieks­ binding en marketing door gesubsidieerde bij commerciële gezelschappen. En het inzetten van het ene talent bij het andere genre. Zoals Sanne Wallis de Vries, die vorig seizoen bij de Nederlandse Reisopera speelde in ‘Sweeney Todd’.

Wie talenten opleidt of coacht, leert daar zelf ook weer van. Zo zegt rapper Winston Bergwijn, die lesgeeft aan de Herman Brood Academie, daarover (in NRC, 08-11-’14): “Ik leer van die kids. Van Jos­ bros bijvoorbeeld (…). Als rapper maak ik niet mijn eigen beats, daar heb ik een producer voor. Maar Josbros dacht bij zichzelf: ‘ik kan dat ook leren’, dus hij kocht apparatuur en kan nu zijn eigen tracks ma­ ken. Toen ik dat hoorde, wist ik: ‘Dat wil ik ook!’ “

Benut de subsidies voor talenten Met het nieuwe landelijke beleid voor talent­ ontwikkeling, is er extra geld vrijgekomen voor talentontwikkeling. Zoals de uitbreiding van de regeling Nieuwe Makers van Fonds Podiumkun­ sten, de verruiming van de mogelijkheden binnen de Werkbijdrage Jong Talent van het Mondriaan Fonds en de versterking van het programma New Screen NL van het Filmfonds. Daarnaast kennen het Fonds voor Cultuurparticipatie en het Neder­ lands Letterenfonds nieuwe subsidiemogelijk­ heden. Check de regelingen! Links naar de sites van de fondsen: http://bit.ly/cultuurfondsen

Literatuurtip

subsidie­Voor als u een (betere) Johan Idema & aanvraag wilt schrijven. die kleefde zin Roel van Herpt – ‘De ijzersterke or vo s tip re en 50 ande ).

20 plannen (LAGroup, 09

Kweek talent Het voortgezet onderwijs kan vanuit een centrale en gestructureerde visie invulling geven aan talent­ programma’s. Op de website van Talent SLO staat een quickscan (excel-download) voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs (vo). http://bit.ly/quickscantalentontwikkeling

tijkvoorbeelden kennis, ervaring en prak u nt ku en rk we et tn len tnetwerken regionale ta timuleren.nl/pagina/talen ts len ta Tip: met behulp van de :// tp ht . len de lentontwikkeling rondom onderwijs en ta

49

‘Talentisme isnieuwe het kapitalisme’ Staphorst

nd

Hardenberg

Door collega’s tot ‘trendwatcher van het jaar 2012/2013’ benoemd, zelf heeft hij het liever over ‘tijdgeestonderzoeker’. Farid Tabarki ontrafelt allerlei

Dalfsen

Zwolle

Ommen

ontwikkelingen en ‘kneedt’ daar een aannemelijk toekomstbeeld van. Zijn twee grote speerpunten zijn radicale decentralisatie en radicale transparantie.

Twenterand En binnen die bewegingen wordt het individu met al zijn talenten steeds prominenter.

Tubbergen

Raalte

Hellendoorn

Olst-Wijhe

Dinkelland Wierden

Almelo Borne

50

Rijssen-Holten

Oldenzaal

Losser

Hoe onderzoek je eigenlijk de tijdgeest?

“Ik doe dat op drie manieren: ik lees alles wat los en vast zit. Van lokale sufferdjes tot internationale nieuwssites. Kunst, politiek, economie, natuur; alles boeit me. Daarnaast word ik tegenwoordig vaak gevraagd als dagvoorzitter of panellid. Ik praat dus veel met verschillende mensen. Het leuke is dat veel gesprekken overeenkomen, ook van sec­ toren die dat niet van elkaar weten. Tot slot reis ik veel. Daardoor plaats je alles in een be­ ter perspectief. Door die drie elementen kun je ontdekken wat er speelt in de wereld. Ik schrijf daar columns en artikelen over en daar krijg ik van een breed publiek feedback op.

Dat is eigenlijk mijn vierde informatiebron.”

Wat is het talent van een trendwatcher?

“Ik structureer informatie en trek daar een logische rode lijn uit. Daar verzin ik een pa­ rapluterm voor. Een abstract begrip dat wel geladen is met duidelijke voorbeelden, zodat mensen er zelf een plek aan kunnen geven.

Dat ze denken: ‘hé, waar ik mee zit, lijkt op die en die ontwikkeling’. Zo zien ze op den duur de grotere context.”

Talentontwikkeling was dé trend in 2014. Waarin zag jij dat terug?

“Ik was dit jaar bij een hotemetoten-bijeen­ komst in Davos. Daar hield de oprichter een speech over het feit dat talentisme het nieuwe kapitalisme is. Het beheer en de ondersteuning van talenten komen steeds meer naar voren. Het individu wordt steeds centraler in de samenleving. Hoe gaan we om met dat talent? Talent gedraagt zich anders. Andere waarden worden belangrijk.

In het bedrijfsleven werd voorheen gewoon veel geld gegooid naar toptalenten.

Nu wordt het zaak talenten op een andere manier te enthousiasmeren.

In de industriële revolutie leerden we fabrie­ ken bouwen met een managementlaag, een middenlaag en de werkvloer. Allemaal met duidelijke taken en profielen. Die tijd ligt achter ons, maar toch zijn we nog steeds ‘fabriekerig’ georganiseerd. Dat zie je nu schuiven. De ketens verdwijnen. Ik noem dat radicaal decentraliseren.”

Radicale decentralisatie?

“Individuen kunnen steeds meer zelf, nemen meer verantwoordelijkheid. De bank doet niet meer open, nou, dan gaan we crowd­ funden. Voordeel is ook nog dat ‘gevers’ direct betrokken raken bij initiatieven. Indi­ viduen organiseren zich op netwerkachtige manieren. Dus hun talenten worden steeds belangrijker. Je moet het beste uit jezelf halen om relevante verbindingen met je omgeving te kunnen maken. En dan kom je snel uit bij datgene wat je het beste kunt.”

Wat kan dit betekenen voor de kunst- en cultuursector?

“Juist de kunst- en cultuursector kan bij de radicale decentralisering een belangrijke rol vervullen. Zij zijn altijd al met dit gedachte­ goed aan de gang, hebben voortdurend kritische vragen omtrent de maatschappij en lopen daarin dus voorop. Hoe laat je mensen hun ‘beste zelf’ ervaren? Die vaardigheden heb je als kunstenaar bij uitstek nodig. De kunst- en cultuursector wordt dus essentieel om mensen makkelijker te laten transfor­ meren naar de maatschappij waar we heen gaan. Deze sector kan antwoorden bieden aan andere sectoren die worstelen met de vraag: hoe ontwikkelen we onze talenten?

Hier liggen dus enorme kansen om allerlei interessante allianties aan te gaan met bij­ voorbeeld bedrijfsleven en overheid.”

Jouw andere stokpaardje is radicale transparantie. Hoe kunnen talenten die ontwikkeling inzetten om te groeien?

“We leven een digitaal leven. We beschikken steeds sneller over steeds meer informatie.

Je hebt geen dure rapporten meer nodig om te bepalen hoe je presteert. Je leest het wel op twitter en facebook. We delen informatie ook makkelijk onderling. Al die feedback is een heel rijke bron van informatie. Gratis!

Hieruit kun je je reflectie halen om een steeds completer mens te worden.”

“We glijden in een vloeibaar tijdperk. Er komt veel warmte, beweging en energie in het systeem. Dat zorgt ervoor dat alles wat was vastgeroest, weer los komt. Dat is gewoon een natuurwet. Onvermijdelijk!”

Toekomst cultuur in Overijssel Het Trendbureau Overijssel heeft een toekomstverkenning gedaan naar cultuur in Overijssel. Dit is een analyse van de trends die op de cultuursector afkomen.

Er zijn gesprekken geweest met betrokkenen uit het veld, zowel van instellingen in grote en kleine gemeenten, als jonge creatieven. Je kunt deze toekomstverkenning cultuur inzien op www.trendbureauoverijssel.nl

51

Cultuurmagazine

overijssel.nl/thema’s/cultuur