De nieuwe Europese bosstrategie onder de loep

In juli 2021 publiceerde de Europese Commissie haar langverwachte Bosstrategie voor 2030. De focus ligt op multifunctionaliteit: het economische, ecologische en sociale belang van bossen, met een sterk accent op het ecologische aspect. Er is ook veel aandacht voor onderzoek en het verzamelen van data. Het actieplan kadert in de Green Deal, waarmee Europa zich engageert om haar economie tegen 2050 duurzaam en klimaatneutraal te maken.

Het is niet de eerste keer dat Europa een bosstrategie uitstippelt. Het vorige plan dateert van 2014. De nieuwe strategie heeft wel meer impact op het nationale bosbeleid van de lidstaten dan haar voorgangers.

Wat staat er in het document?

De Europese bosstrategie is een werkprogramma van en voor de Europese Commissie. De commissie werkt de opgesomde acties de komende maanden en jaren verder uit, met 2030 als absolute deadline voor de uitvoer ervan. In 2025 zal de Europese Commissie de vooruitgang van haar strategie beoordelen en nagaan of bijkomende maatregelen nodig zijn om de doelstellingen te behalen.

De geplande acties vallen onder vier grote blokken:

1. ondersteuning van de sociaaleconomische functies van bossen voor bloeiende plattelandsgebieden en stimulering van de bosgebaseerde bio-economie binnen duurzaamheidsgrenzen

2. bescherming, herstel en uitbreiding van de bossen in de EU om de klimaatverandering tegen te gaan, biodiversiteitsverlies om te buigen en te zorgen voor veerkrachtige en multifunctionele bosecosystemen

3. strategische monitoring, rapportage en gegevensverzameling

4. een sterke onderzoeks- en innovatieagenda om kennis over bossen te verbeteren.

Bovendien voorziet de strategie om tegen 2030 niet minder dan 3 miljard extra bomen aan te planten binnen de Europese Unie.

Gevolgen voor het Vlaamse bosbeleid

De nieuwe strategie legt meer dan ooit de klemtoon op biodiversiteit en klimaat, maar vergeet ook het economische belang van de brede bossector niet. De link naar plattelandsontwikkeling en toerisme biedt bovendien sociale en economische kansen. Opvallend zijn verder de aandacht voor monitoring, onderzoek, innovatie en klimaatadaptief bosbeheer.

In een mededeling kondigde de Europese Commissie een nieuw wetgevend voorstel aan dat de lidstaten zou verplichten om een strategische visie op te stellen voor de bossen en de bossector in hun land en dat voor de komende 10, 30 en 50 jaar. Dit plan zou dan via publieke participatie tot stand moeten komen.

Het bosbeleid in Vlaanderen is in sterke mate verenigbaar met de nieuwe visie van de Europese Commissie. Vlaanderen heeft wel nog werk voor de boeg wat betreft klimaatadaptief bosbeheer en ondersteunend onderzoek, het bijstellen van de beheerpraktijk, vorming en informatieverstrekking.

Bovendien wenst de Europese Commissie dat alle openbare bossen over een beheerplan beschikken, terwijl Vlaanderen deze verplichting in 2014 nuanceerde met de invoering van het concept ”geïntegreerd beheer voor het natuurbehoud” en de natuurbeheerplannen.

Hoewel Europa het bosbeleid van haar lidstaten meer wil sturen, staan daar geen bijkomende, rechtstreekse, stimulerende voordelen tegenover. De belangrijkste financieringsbronnen blijven de middelen uit de Europese programma’s voor plattelandsontwikkeling. In Vlaanderen stromen die hoofdzakelijk door naar de landbouwsector.

De Europese Commissie erkent de rol van privéboseigenaars, maar verschillende Europese organisaties menen dat de nieuwe strategie het bestaande en succesvolle bosbeheer in twijfel trekt en daarmee het werk van generaties van bosbeheerders niet helemaal naar waarde schat. De bosbouwsector hoopt dat Europa voldoende rekening houdt met zijn wensen en hiervoor voldoende financiële middelen uittrekt.