DIADROMES 105

105 ANOIΞΗ 2012 Δωρεάν ηλεκτρονική έκδοση

ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΝΕΟΥΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου – Ιστορίες για παιδιά

KID , Inc. OF A WIMP Y of Wimpy Kid , Inc, DIA RY trademark s © Wimpy Kid ver image are co ey ffl He and Greg

κυκλοφορOYN και σε



Εσύ κρατάς μυστικό;

«Ποια είναι αυτή τώρα»;

Αν α ζ η τ ή σ τ ε π ε ρ ισ σ ότ ε ρ ο υ ς α π ό 3 0 0 τ ίτλο υ ς e - b o o k σ τ ο w w w. p s i c h o g i o s . g r ! Όταν κλείνει ένα βιβλίο, ανοίγει ένας κύκλος επικοινωνίας! Βρείτε μας στο: Γίνετε μέλη δωρεάν στο www.psichogios.gr ή καλώντας χωρίς χρέωση στο 800 11 64 64 64 και κερδίστε προνόμια και δώρα.

Forum

Σ ΤΟ Χ Ω Ρ Ο Τ Η Σ ΛΟ ΓΟΤ Ε Χ Ν Ι Α Σ Γ Ι Α Π Α Ι Δ Ι Α Κ Α Ι Ν Ε ΟΥ Σ Δ Ι Δ Α Κ Τ Ι Κ Η ΛΟ ΓΟΤ Ε Χ Ν Ι Α Σ Κ Α Ι Ε Φ Α Ρ Μ Ο Γ Ε Σ Σ ΤΟ Σ ΧΟ Λ Ε Ι Ο

Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου Στις 2 Απριλίου γιορτάζεται σε όλο τον κόσμο η Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου με αφορμή τα γενέθλια του μεγαλύτερου παραμυθά στον κόσμο, του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν (1805-1875). Το μήνυμα για το 2012 έγραψε ο Mεξικανός συγγραφέας Francisco Hinojosa, με τίτλο «Μια φορά κι έναν καιρό ήταν μια ιστορία που την ήξερε όλος ο κόσμος», όπου τονίζεται η αξία των ιστοριών που ακούει ή αφηγείται ο άνθρωπος στη ζωή του. Αυτές οι ιστορίες δημιουργούν συνεκτικούς δεσμούς μεταξύ των ατόμων μιας κοινότητας, εκφράζοντας τον πολιτισμό της. Αυτές δίνουν ένα βαθύτερο νόημα στη ζωή και συνδέουν όλους τους ανθρώπους, αφού ικανοποιούν κοινές ανάγκες όπως ψυχαγωγία, διδαχή, νίκη του Καλού και τιμωρία του Κακού, αισιοδοξία. Γι’ αυτό οι αφηγητές και οι παραμυθάδες θεωρούνται –με την ευρεία έννοια– παιδαγωγοί του λαού. Οι ιστορίες και τα παραμύθια, από τη στιγμή που θα γεννηθούν, ακολουθούν τον δικό τους δρόμο και τη δική τους ζωή. Ο αφηγητής πεθαίνει, οι ιστορίες του παραμένουν, διατηρούνται και διαδίδονται. Οι ιστορίες αλλάζουν ανάλογα με τις κοινωνικές και πολιτιστικές συνθήκες μιας κοινότητας και ενός λαού. Οι ιστορίες προετοιμάζουν το νέο άτομο να ενταχθεί στην κοινότητα και να μυηθεί στις αξίες και τα όνειρά της. Η προφορική αφήγηση, εξάλλου, οδηγεί τον νέο άνθρωπο στην αγάπη προς τα έντυπα, προς τα βιβλία. Και αυτή η βιβλιοφιλία οδηγεί στη φιλαναγνωσία. Η αφήγηση και η γενικότερη βιβλιοφιλική αγωγή της οικογένειας και του σχολείου προετοιμάζουν τον μελλοντικό αναγνώστη. Η ανάγνωση, άλλωστε, κατά τον Προυστ, είναι εθελούσια δουλεία. Συνοπτικά, θα έλεγα ότι η αφήγηση ως διαδικασία αισθητικής απόλαυσης και πληροφόρησης γίνεται γέφυρα και δρόμος που οδηγούν στη φιλαναγνωσία, η οποία με τη σειρά της οδηγεί το άτομο στη χώρα των βιβλίων, στη χώρα της εγγραμματοσύνης και του πολιτισμού. Οι Διαδρομές δεν κουράζονται να επαναλαμβάνουν πόσο σημαντικό είναι, κυρίως για τα παιδιά, να ακούνε ιστορίες και παραμύθια, να διηγούνται τα ίδια ή να διαβάζουν παιδικά βιβλία. Και, ασφαλώς, αυτή την αλήθεια οφείλουν να κατανοούν και να διαδίδουν πρωτίστως οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί. Ο Διευθυντής

Περίοδος Γ’ : Άνοιξη 2012 Τεύχος 105 Μάρτιος - Απρίλιος - Μάιος 2012 Τριμηνιαία Έκδοση (Περίοδος Β΄: 2001-2005, τεύχη 61-80 Περίοδος Α΄: 1986-2000, τεύχη 1-60)

ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ Κ ΑΙ ΝΕΟΥΣ Δ Ι Δ Α Κ Τ Ι Κ Η ΛΟ ΓΟΤ Ε Χ Ν Ι Α Σ Κ Α Ι Ε Φ Α Ρ Μ Ο Γ Ε Σ Σ ΤΟ Σ ΧΟ Λ Ε Ι Ο

3rd Period: Spring 2012 No 105 March - April - May 2012 Quarterly Publication (2nd Period: 2001-2005, No 61-80 1st Period: 1986-2000, No 1-60)

ISSN 1105-1523 Ιδιοκτησία: Λέσχη Μελέτης και Έρευνας της Παιδικής Λογοτεχνίας ΟΙ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ Σωματείο μη-κερδοσκοπικό Ζαλόγγου 7, 10678 Αθήνα Εκδότης & Διευθυντής: Βασίλης Αναγνωστόπουλος, e-mail: vanagno@ece.uth.gr Yπεύθυνοι Ύλης: Aγγελική Βαρελλά Ελένη Ηλία Τασούλα Τσιλιμένη Συντακτική Επιτροπή: Αγγελική Βαρελλά (Α.Β.), 210.808.06.05 Γαλάτεια Γρηγοριάδου-Σουρέλη (Γ.Γ.-Σ.), 210.808.45.15 Ελένη Ηλία (Ε.Η.), 210.557.42.50 Μαρία Μιράσγεζη (Μ.Μ.), 210.522.68.66 Λίτσα Ψαραύτη (Λ.Ψ.), 210.681.22.81 Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου (Λ.Π.-Α.), 210.822.30.08, e-mail: loty@loty.gr Τασούλα Τσιλιμένη (Τ.Τσ.), 2310.342.856, e-mail: tsilimeni@gmail.com Θέτη Χορτιάτη (Θ.Χ.), 2310.273.514 Ιστοσελίδες σχετικές με το βιβλίο: ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ www.biblionet.gr ΕΚΕΒΙ http://www.ekebi.gr Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ http://www.greekibby.gr Ο ΜΙΚΡΟΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ http://www.mikrosanagnostis.gr ΚΕΙΜΕΝΑ – ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ http://keimena.ece.uth.gr

Εικόνα Εξωφύλλου: Από το βιβλίο: Ο παπουτσωμένος γάτος, Εκδόσεις Πλάτανος, της εικονογράφου Αιμιλίας Κονταίου Marketing, Δημόσιες Σχέσεις και Διαφημίσεις: Πέγκυ Σκουλίδα, 210.2804.842 e-mail: pskoulida@psichogios.gr Επικοινωνία: Εκδ. Ψυχογιός A.E. Tατοΐου 121, 14452 Μεταμόρφωση Τηλ.: 210.2804.800 Eπιμελητής περιοδικού: Πέτρος Γιαρμενίτης DTP: Σπυριδούλα Βονίτση Το περιοδικό ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ εκδίδεται 4 φορές το χρόνο, τους μήνες Μάρτιο, Ιούνιο, Σεπτέμβριο και Δεκέμβριο Απαγορεύεται η μερική ή ολική αντιγραφή ή αναπαραγωγή του περιεχομένου ή της δομής του περιοδικού αυτού χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη ο οποίος διατηρεί όλα τα δικαιώματά του

Owner: DIADROMES Club for Children’s Literature Study and Research, a Greek non-profit union 7, Zalogou str., 10678 Αthens, Greece Publisher & Director: V. D. Anagnostopoulos, e-mail: vanagno@ece.uth.gr Editors: Angeliki Varella Helen Ilia Tasoula Tsilimeni Editorial Committee: Αngeliki Varella (Α.V.), 210.808.06.05 Galatia Soureli (G.S.), 210.808.45.15 Eleni Ilia (Ε.I.), 210.557.42.50 Μaria Μirasgezi (Μ.Μ.), 210.522.68.66 Litsa Psarafti (L.Ps.), 210.681.22.81 Loty Petrovits (L.P.), 210.822.30.08, e-mail: loty@loty.gr Τassoula Τsilimeni (Τ.Τs.), 2310.342.856, e-mail: tsilimeni@gmail.com Theti Hortiati (Th.H.), 2310.273.514 Book web sites: GREEK BOOKS IN PRINT DATABASE www.biblionet.gr NATIONAL BOOK CENTRE OF GREECE http://www.ekebi.gr THE CIRCLE OF THE GREEK CHILDREN’S BOOK http://www.greekibby.gr YOUNG READER http://www.mikrosanagnostis.gr “KIMENA” (TEXTS) – JOURNAL FOR THE STUDY AND RESEARCH OF CHILDREN’S AND YA LITERATURE http://keimena.ece.uth.gr

Cover Illustration: From the book: Puss in Boots Platanos Publications Illustrator: Emilia Konteou Marketing, Public Relations and Advertisments: Peggy Skoulida, 210.2804.842 e-mail: pskoulida@psichogios.gr Communication: Psichogios Publications S.A. 121, Tatoiou str. 14452 Metamorfossi Τel.: 210.2804.800 Copy editor: Petros Yarmenitis DTP: Spyridoula Vonitsi DIADROMES is published four times a year in March, June, September and December The reproduction or copy of the contents or structure of this magazine, in whole or in part, is prohibited without the written authority of the publisher, who retains all rights

ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΝΤΥΠΟΥ 3727

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

CONTENTS

Επισημάνσεις

4

Points

H εικονογράφος του τεύχους: Aιμιλία Κονταίου

5

This Issue’s Illustrator: Emilia Konteou

Η Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου και το Μήνυμα της Διεθνούς Οργάνωσης Βιβλίων για τη Νεότητα

6

International Children’s Book Day and the Annual IBBY Message

Άρθρα και μελετήματα στο περιοδικό «ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ» {1986-2010} των Τασούλας Τσιλιμένη και Θεοδώρας Τσιβούλη

11

Articles and Research in "DIADROMES" {1986-2010}

by Tassoula Tsilimeni and Theodora Tsivouli

Ελληνική Παιδική Λογοτεχνία – Ιστορικό διάγραμμα του Β. Δ. Αναγνωστόπουλου

22

Greek Children’s Literature – A Historical Review

by V. D. Anagnostopoulos

Λόγος – Τέχνη του Λόγου – Ποίηση της Θέτιδος Χορτιάτη

32

Speech – The Art of Speech – Poetry

by Thetis Hortiatis

Βιβλιοπαρουσιάσεις (21 τίτλοι)

37

Book Presentations (21 titles)

Η επιλογή των σύγχρονων ιστοριών για παιδιά ως βιβλιοθεραπευτικών μέσων: Σκεπτικό και εφαρμογές της Αθηνάς Ανδρουτσοπούλου

47

The use of contemporary stories for children as a means of bibliotherapy: Considerations and Practices

by Athena Andrutsopulou

Συνέντευξη της Αναστασίας Ευσταθίου από την Αγγελική Βαρελλά

55

Interview with Anastasia Efstathiou

by Angeliki Varella

Νέα

63

News

Προδιαγραφές υποβολής άρθρων στις Διαδρομές

76

Submission Guidelines

Τα ενυπόγραφα κείμενα εκφράζουν τις προσωπικές απόψεις των συγγραφέων τους.

The undersigned articles express the personal opinions of their authors.

επισημάνσ ε ι ς επισημάνσεις

επισημάνσεις

Η πολύτιμη Ε.Ψ.Υ.Π.Ε.



4

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Σταθερά και υπεύθυνα, εδώ και χρόνια, λειτουργεί με προσφορά εθελοντικής εργασίας η Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου. Στελεχωμένη από διακεκριμένους επιστήμονες και εργατικότατους εθελοντές, παράγει πολυτιμότατο έργο για την κοινωνία μας, που όπως δηλώνει και ο τίτλος της σκοπό έχει την ψυχοκοινωνική υγεία του παιδιού και του εφήβου. Το εύρος του έργου της ούτε περιληπτικά είναι δυνατόν να χωρέσει σε μια επισήμανση. Παραπέμπουμε λοιπόν τους αναγνώστες μας στην ιστοσελίδα www.epsype.gr για να τη γνωρίσουν όπως της αξίζει. Εδώ, περιοριζόμαστε να χαιρετίσουμε με εξαιρετική χαρά το τελευταίο της επίτευγμα στο χώρο των δημοσιεύσεων, το βιβλίο με τον εύγλωττο τίτλο Delete στον ηλεκτρονικό εκφοβισμό, που έγραψε ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος. Πρόκειται για ένα βιβλίο που δεν πρέπει να λείψει από κανένα σύγχρονο σπίτι με παιδιά και εφήβους. Περισσότερα σχετικά στοιχεία θα βρουν οι αναγνώστες μας στις σελίδες των βιβλιοπαρουσιάσεων αυτού του τεύχους. Αξίζει να το αποκτήσουν και να το συστήσουν σε όσους ασχολούνται με παιδιά και εφήβους. Θα βοηθήσουν να αντιμετωπιστεί ένα μεγάλο κοινωνικό πρόβλημα που ατυχώς όλο και μεγαλώνει. Λ.Π.-Α.

η εικονογράφος του τεύχους

ΑΙΜΙΛΙΑ ΚΟΝΤΑΙΟΥ Γεννήθηκα πριν από μερικές πενταετίες. Από την πρώτη στιγμή που έμαθα τις λέξεις ήθελα να τις χρησιμοποιήσω όλες ώστε να πλάσω έναν δικό μου κόσμο. Κάποτε, οι λέξεις μεγάλωσαν και δεν ήταν αρκετές. Τότε έβαλα σχήμα. Όταν δεν ήταν αρκετό ούτε αυτό πρόσθεσα το χρώμα. Κοιτάζοντας το αποτέλεσμα έλειπε κάτι ακόμα, πρόσθεσα όνειρα, μία κουταλιά ελπίδα και όση αγάπη μπορούσα. Από τότε εικονογραφώ ό,τι με εμπνέει, παιδικά παραμύθια, ιστορίες με χαρούμενο –ή και όχι τόσο– τέλος. Αποφοίτησα με έπαινο από το τμήμα κόμιξ-καρτούν της σχολής ΑΚΤΟ και έχω διακριθεί με το 2ο βραβείο νέων ταλέντων του περιοδικού «9» της Ελευθεροτυπίας. Από τότε συνεργάζομαι με εκδοτικούς οίκους και έχω εικονογραφήσει βιβλία για τις εκδόσεις Ψυχογιός, Λιβάνης, Διάπλαση και άλλες, καθώς και στήλες περιοδικών εκπαιδευτικού περιεχομένου.

5



ΤΕΥΧΟΣ 105 / 2012

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ 2 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2011

Η

6

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 2 Απριλίου, την ημέρα που γεννήθηκε ο μεγάλος Δανός παραμυθάς Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Την καθιέρωσε η Διεθνής Οργάνωση Βιβλίων για τη Νεότητα (Ιnternational Board on Books for Young People – ΙΒΒΥ) το 1966. Από τότε, κάθε χρόνο, ένα διαφορετικό εθνικό τμήμα της οργάνωσης αυτής ετοιμάζει ένα μήνυμα και μια αφίσα, που διανέμονται σε όλο τον κόσμο, με σκοπό να τονίσουν την αξία των βιβλίων και της ανάγνωσης, και να ενθαρρύνουν τη διεθνή συνεργασία για την ανάπτυξη και τη διάδοση της Παιδικής Λογοτεχνίας. Το 2012, υπεύθυνο για το υλικό του εορτασμού είναι το Τμήμα του Μεξικού. Το μήνυμα έγραψε ο πολυβραβευμένος Μεξικανός συγγραφέας Francisco Hinojosa, που γεννήθηκε στην Πόλη του Μεξικού το 1954 και είναι ένας από τους πολυγραφότερους και πιο επιτυχημένους συγγραφείς βιβλίων για παιδιά. ΄Εχει γράψει 40 βιβλία (ποιήματα, διηγήματα, ταξιδιωτικά, δοκίμια και βιβλία για παιδιά και νέους) από τα οποία τα πιο γνωστά είναι το ιστορικό μυθιστόρημα A golpe de calcetín (Με τα πόδια), La peor señora del mundo (Η χειρότερη κυρία του κόσμου) και Anibal y Melquiades (Anibal και Melquiades). Στα έργα του επικρατεί το χιούμορ και η φαντασία. Την αφίσα φιλοτέχνησε ο Μεξικανός εικονογράφος Juan Gedovius, που γεννήθηκε στην Πόλη του Μεξικού και δηλώνει ότι είναι επίσης αφηγητής, «αδιόρθωτη κουκουβάγια» και «ψαράς θαλάσσιων δράκων». Έχουν δημοσιευτεί περισσότερα από 60 έργα του, έχει τιμηθεί με δέκα διεθνή βραβεία και έχει συμμετάσχει σε πολλές εθνικές και διεθνείς εκθέσεις. Στα βιβλία του περιλαμβάνονται τα: Trucas (Τρούκας), Ribit (Ρίμπιτ) και Morado al cubo (Ο μωβ κύβος). Σε όλες τις χώρες, τα παιδιά, οι συγγραφείς, οι εικονογράφοι, οι μεταφραστές, οι βιβλιοθηκάριοι, οι εκδότες και οι εκπαιδευτικοί γιορτάζουν την παγκόσμια αυτή ημέρα με διάφορες εκδηλώσεις σε σχολεία, βιβλιοθήκες, βιβλιοπωλεία, πλατείες και άλλους χώρους, δείχνοντας έτσι την αγάπη και το ενδιαφέρον τους για τα βιβλία και το διάβασμα. Στην Ελλάδα, όπως κάθε χρόνο, το Ελληνικό Τμήμα της ΙΒΒΥ/Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου φρόντισε να μεταφραστεί το μήνυμα στα ελληνικά και παρότρυνε τους φορείς που ενδιαφέρονται για τα παιδιά και τα βιβλία τους να συμβάλουν στον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Παιδικού Βιβλίου. H αφίσα με το μήνυμα τυπώθηκε στα ελληνικά με χορηγό τις εκδόσεις Πατάκη και διανέμεται με τη φροντίδα τους.

Η αφίσα της ΙΒΒΥ για την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου, 2012

7



ΤΕΥΧΟΣ 105 / 2012

TO MΗΝΥΜΑ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΒΙΒΛΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΟΤΗΤΑ (ΙΒΒΥ) ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ [2.4.2012]

ΜΙΑ ΦΟΡΑ ΚΙ ΕΝΑΝ ΚΑΙΡΟ ΗΤΑΝ ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΟΥ ΤΗΝ ΗΞΕΡΕ ΟΛΟΣ Ο ΚΟΣΜΟΣ Francisco Hinojosa (Mεξικό)

Μ 

8

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

ια φορά κι έναν καιρό ήταν μια ιστορία που την ήξερε όλος ο κόσμος. Στην πραγματικότητα δεν ήταν μία μόνο ιστορία αλλά πολλές, που άρχισαν να γεμίζουν τον κόσμο με παραμύθια για ανυπάκουα κορίτσια και πονηρούς λύκους, κρυστάλλινα γοβάκια κι ερωτοχτυπημένους πρίγκιπες, έξυπνους γάτους και μολυβένια στρατιωτάκια, φιλικούς γίγαντες και εργοστάσια σοκολάτας. Γέμιζαν τον κόσμο με λέξεις, με ευστροφία, με εικόνες και παράξενους χαρακτήρες. Καλούσαν τον κόσμο να γελάσει, να θαυμάσει, να τις ζήσει. Του έδιναν νόημα. Κι από τότε, οι ιστορίες αυτές συνεχίζουν να πολλαπλασιάζονται και να μας λένε χίλιες και μία φορές: «Μια φορά κι έναν καιρό ήταν μια ιστορία που την ήξερε όλος ο κόσμος…» Όταν διαβάζουμε, λέμε ή ακούμε ιστορίες, ασκούμε το μυαλό μας όπως περίπου θα κάναμε αν έπρεπε να το γυμνάζουμε για να μείνει καλλίγραμμο. Σίγουρα, κάποια μέρα, χωρίς ούτε καν να το καταλάβουμε, μια από τις ιστορίες αυτές θα ξανάρθει στη ζωή μας, προσφέροντάς μας δημιουργικές λύσεις σε εμπόδια που θα συναντούμε στο δρόμο μας. Όταν διαβάζουμε, λέμε ή ακούμε ιστορίες, συνεχίζουμε κι ένα πανάρχαιο τυπικό που διαδραμάτισε θεμελιώδη ρόλο στην ιστορία του πολιτισμού: τη δημιουργία κοινότητας. Οι πολιτισμοί, οι περασμένες εποχές και γενιές, έρχονται μαζί με τις ιστορίες αυτές να μας πουν πως είμαστε όλοι ένα: οι Ιάπωνες, οι Γερμανοί, οι Μεξικανοί∙ εκείνοι που έζησαν τον δέκατο έβδομο αιώνα κι εμείς οι σημερινοί, που διαβάζουμε τις ιστορίες μας στο διαδίκτυο∙ οι παππούδες, οι

Σελ. 56 • 13,50 e

Σελ. 80 • 9,50 e

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ Κ*

ΦΩΤΕΙΝΗ ΦΡΑΓΚΟΥΛΗ

Η πιο παράξενη ιστορία του κόσμου

Κατ-γατ-καραγάτ

ή Πώς μια πριγκίπισσα και ένα αγόρι γύρισαν τη γη σε μια νύχτα

ζωγραφιές: Φωτεινή Στεφανίδη

εικονογράφηση: Ηλένια Δουλαδίρη

9



ΤΕΥΧΟΣ 105 / 2012

EKΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ ΝΕΟΙ ΤΙΤΛΟΙ

Σελ. 56

Σελ. 192

•

•

6,50 e

8,50 e

!

ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΠΟΥΛΩΤΗΣ

ΥΠΟΨΗΦΙΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΑΝΤΕΡΣΕΝ 2012

Το κίτρινο λεωφορείο για την πατρίδα ζωγραφιές: Φωτεινή Στεφανίδη

ΛΙΝΑ ΛΥΧΝΑΡΑ

Το κλεμμένο βιολί

 10

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

γονείς και τα παιδιά. Οι ιστορίες ικανοποιούν όλους τους ανθρώπους με τον ίδιο τρόπο, επειδή, μολονότι έχουμε τεράστιες διαφορές, βαθιά μέσα μας είμαστε όλοι πρωταγωνιστές των ιστοριών. Αντίθετα με τους ζωντανούς οργανισμούς που γεννιούνται, αναπαράγονται και πεθαίνουν, οι ιστορίες, ξεχειλίζοντας από γονιμότητα, μπορούν να γίνουν αθάνατες – ιδιαίτερα οι παραδοσιακές, που έχουν τη δυνατότητα να προσαρμοστούν στις συνθήκες και στον περίγυρο όπου λέγονται ή ξαναγράφονται. Είναι ιστορίες που, όταν αναπαράγονται ή ακούγονται, μας κάνουν συν-δημιουργούς. Μια φορά κι έναν καιρό, ήταν επίσης μια χώρα γεμάτη μύθους, ιστορίες και θρύλους που μεταδίδονταν επί αιώνες από στόμα σε στόμα, φανέρωναν την ιδέα της δημιουργίας τους, αφηγούνταν το ιστορικό τους, μοίραζαν τον πολιτιστικό τους πλούτο, κινούσαν την περιέργεια κι έφερναν χαμόγελα στα πρόσωπα. ΄Ηταν και μια χώρα όπου πολύ λίγοι άνθρωποι μπορούσαν να έχουν βιβλία. Αλλά η ιστορία αυτή έχει αρχίσει ν’ αλλάζει. Σήμερα, οι ιστορίες φτάνουν ακόμα και στις πιο μακρινές γωνιές της πατρίδας μου, του Μεξικού. Και, βρίσκοντας αναγνώστες, οι ιστορίες αυτές εκπληρώνουν το ρόλο τους δημιουργώντας κοινότητες, οικογένειες ή άτομα που έχουν περισσότερες δυνατότητες να βρουν την ευτυχία. Μετάφραση: Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου

ΑΡΘΡΑ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ» 1986-2010 Τασούλα Τσιλιμένη Επίκουρος Καθηγήτρια στο Π.ΤΠ.Ε. του Π.Θ.

Θεοδώρα Τσιβούλη Νηπιαγωγός

Τ

Στους εμπνευστές και δημιουργούς του περιοδικού «ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ», της πρώτης περιόδου κυκλοφορίας του.

Εισαγωγή

ην άνοιξη του 1986 κυκλοφορεί το πρώτο τεύχος του περιοδικού Διαδρομές. Τη συντακτική επιτροπή αποτελούν άτομα που ασχολούνται με το παιδικό βιβλίο, είτε με την ιδιότητα του συγγραφέα είτε με την ιδιότητα εκείνου που μελετά και διδάσκει αντίστοιχα μαθήματα. Συγκεκριμένα πρόκειται για τους/τις: Β. Δ. Αναγνωστόπουλο, Αγγελική Βαρελλά, Γαλάτεια Γρηγοριάδου-Σουρέλη, Αντώνη Δελώνη, Ρένα Καρθαίου, Μάνο Κοντολέων, Μαρία Μιράσγέζη, Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου και Θέτη Χορτιάτη. Το περιοδικό στεγάζεται σε ένα μικρό γραφείο επί της οδού Εμμανουήλ Μπενάκη 67. Το πρώτο εξώφυλλο φιλοτεχνεί ο Τζώρτζης Παρμενίδης. Στην πορεία του περιοδικού η συντακτική επιτροπή θα αναμορφωθεί για πρώτη φορά το 1990 με την αποχώρηση του Αντώνη Δελώνη. Στη συνέχεια τη θέση της Ρένας Καρθαίου και του Μάνου Κοντολέων θα πάρουν οι Ελένη Ηλία, η Μαρία Τζαφεροπούλου, η Τασούλα Τσιλιμένη και η Λίτσα Ψαραύτη. Οι Διαδρομές στην εξέλιξή τους θα διέλθουν τρία στάδια που αφορούν την έκδοσή τους, χωρίς όμως στην ουσία να διαφοροποιηθούν ως προς το στόχο και ως προς τη μορφή του περιεχομένου. Τρεις είναι οι εκδοτικές περίοδοί του. Η πρώτη περίοδος από το 1986 έως το 2000, περιλαμβάνει τα τεύχη 1 έως 60, όταν την ευθύνη της έκδοσης και κυκλοφορίας του περιοδικού έχει η ίδια η συντακτική επιτροπή. Η δεύτερη περίοδος, από το 2001 έως το 2005, περιλαμβάνει τα τεύχη 1 έως 20 (στην ουσία από το 61 έως το 80). Την περίοδο αυτή, την έκδοση του περιοδικού επιμελούνταν οι εκδόσεις Καστανιώτη, και η αρίθμηση των τευχών ξεκινάει πάλι με αύξοντα αριθμό 1. Την τρίτη περίοδο, δηλαδή από το 2006 έως σήμερα, η έκδοση του περιοδικού περνά στις εκδόσεις Ψυχογιός και αρχίζει από το τεύχος με αύξοντα αριθμό 81. Η τεχνολογία και οι αλλαγές που αυτή επέφερε δημιουργεί το πλαίσιο το οποίο θα μεταβάλει την έντυπη μορφή του περιοδικού σε ηλεκτρονική, μέσω του site των εκδόσεων Ψυχογιός και έκτοτε θα διανέμεται δωρεάν.

11



ΤΕΥΧΟΣ 105 / 2012

 12

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Η χρονιά έκδοσης του περιοδικού συμπίπτει με την έναρξη λειτουργίας των Παιδαγωγικών Τμημάτων στα Πανεπιστήμια. Η ένταξη της παιδικής λογοτεχνίας σταδιακά στα ως άνω Τμήματα θα ενισχύσει την αρχική πρόθεση του περιοδικού για δημοσίευση άρθρων και ερευνών για το παιδικό βιβλίο. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η Αγγελική Βαρελλά (Διαδρομές, τ. 100: 10), ως μέλος της Συντακτικής Επιτροπής του περιοδικού, «…η παιδική λογοτεχνία απέκτησε το βήμα της, κινητοποιήθηκαν άνθρωποι του κλάδου ώστε να εκφράσουν τις απόψεις τους, να ασκήσουν κριτική, να σχολιάσουν και να δώσουν βιβλιογραφική βοήθεια στους σπουδαστές. Τονώθηκε η έρευνα, βοηθήθηκε η συστηματική παρουσίαση βιβλίων για παιδιά και καλύφτηκαν, από το 1986 έως σήμερα, οι θεωρητικές ανάγκες αυτού του τομέα, οι τάσεις, οι εξελίξεις και τα πρόσωπα που τις εκπροσωπούν». Οι βασικές αρχές του περιοδικού, οι οποίες τηρούνται μέχρι σήμερα, καταγράφονται στο 1ο τεύχος (σελ. 2) ως εξής: «Ειδικότερα, (το περιοδικό) χαράζει τρεις κατευθύνσεις, προς: α) τη θεωρητική θεμελίωση της Παιδικής Λογοτεχνίας, β) τη βιβλιογραφική ενημέρωση εκπαιδευτικών, γονιών και σπουδαστών, μ’ ένα ένθετο 16σέλιδο, πλούσιο σε βιβλιοπαρουσίαση, και γ) την πληροφόρηση γύρω από την κίνηση του παιδικού βιβλίου και άλλα θέματα σχετικά (τηλεόραση, θέατρο, κ.λπ.), καθώς και την αντιμετώπιση πρακτικών θεμάτων που σχετίζονται με τη διάδοση και την ανάπτυξη της Παιδικής Λογοτεχνίας (βιβλιοθήκες, διδασκαλία, κ.ά.).

Χριστίνα Φραγκεσκάκη Η ΟΡΤΑΝΣΙΑ ΦΥΛΑΕΙ ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ

Εικονογράφηση: Ντανιέλα Σταματιάδη Γιορτινό χειμωνιάτικο βράδυ και η ντροπαλή κυρία Αριάδνη, που κάποτε ήταν δασκάλα κι είχε όλα του κόσμου τα παιδιά αλλά τώρα ζει μόνη με τη γάτα της και τα βιβλία της, συναντά στην αυλή της κοινής τους κατοικίας τη μικρή Φερστέ. Μια ιστορία για τη χαρά της φιλίας και της συνύπαρξης. Για την αλήθεια που ενώνει τις παροιμίες των λαών και τους ορόφους των πολυκατοικιών μας. Μια ιστορία για το ανέλπιστο δώρο της εμπιστοσύνης και της ανταλλαγής… Για τα όνειρα που γίνονται αλήθεια, όπως στα… παραμύθια! Μια ιστορία γεμάτη τρυφερότητα για παιδιά κάθε ηλικίας.

Eλένη Pουφάνη KATΩ TA XEPIA AΠO TA ONEIPA MOY

Εικόνες: Ελένη Ρουφάνη Είναι ο καλύτερος φίλος ή ένα επικίνδυνο πλάσμα της φαντασίας που συντροφεύει την Αλίκη, όσο οι ορμόνες παίζουν παιχνίδια με την εικόνα της στον καθρέφτη; Είναι η σύγκρουση των πλανητών ή το κορίτσι της διπλανής τάξης που θα φέρει το Φοίβο αντιμέτωπο με τη συμμορία της γειτονιάς, προτού καλά καλά φυτρώσουν τρίχες στο μουστάκι του; Από το πατάρι με τα ζωντανά μυστικά, μέχρι το κέντρο της πόλης και την άκρη του σύμπαντος, τα δύο αδέλφια ταξιδεύουν σ’ έναν κόσμο όπου τα πάντα αναποδογυρίζουν. Συνωμοσίες, καβγάδες, κρυφά ραντεβού, επικίνδυνες ενέδρες και φαντασιώσεις ζωντανεύουν σε μια διαρκή σύγκρουση με την ταραγμένη κοινωνική πραγματικότητα και το βαρετό κόσμο των ενηλίκων.

΄



Λένα Kαπνιά-Aραποστάθη TO POMΠOT TΩN BPAXΩN Mπορούν τα ρομπότ να αντιληφθούν τι σημαίνει φιλία, καθήκον, αυταπάρνηση; Nα έχουν αίσθηση του χιούμορ; Nα ερωτεύονται; O Eξερευνητής, ένα ρομπότ που δημιουργήθηκε από την ασυνήθιστη συνεργασία του Aριστείδη Παπαλουκά - διάσημου επιστήμονα και συνεργάτη της NASA - και του χαρισματικού δεκαεξάχρονου Πέτρου, έχει ως αποστολή να αναζητήσει στη θάλασσα του νησιού τους μια βυθισμένη πολιτεία.

Tα σχέδιά τους ανατρέπονται όταν ένα ατύχημα ακινητοποιεί τον Πέτρο, που, απομονωμένος στο δωμάτιό του, συνεχίζει να προγραμματίζει εξ αποστάσεως τον Eξερευνητή. Mια ξεχωριστή σχέση, κάτι σαν φιλία, αναπτύσσεται ανάμεσα στον έφηβο και στο ρομπότ. Ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα για τις δυνατότητες και τα όρια της τεχνητής νοημοσύνης.

ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ

www.kedros.gr

Facebook.com/kedros.gr twitter.com/#!/ekdoseis_kedros

Η προσφορά του περιοδικού Διαδρομές στην προώθηση, εξέλιξη, μελέτη και έρευνα της παιδικής λογοτεχνίας, θα είναι καθοριστική, καθώς το περιοδικό προσφέρει βήμα έκφρασης και δημοσίευσης επιστημονικών ευρημάτων και μελετών που αφορούν τόσο θεωρητικά ζητήματα όσο και προτάσεις διδακτικών εφαρμογών. Στις σελίδες του περιοδικού φιλοξενήθηκαν άρθρα πανεπιστημιακών, διδακτόρων, υπ. Διδακτόρων, μεταπτυχιακών φοιτητών, εκπαιδευτικών, συγγραφέων, εικονογράφων, κ.ά.

Η έρευνα

 14

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Σκοπός της έρευνας είναι η καταγραφή των άρθρων και των μελετημάτων του περιοδικού Διαδρομές, από το 1986 έως το 2010, έτος που πραγματοποιήθηκε η έρευνα αυτή, ώστε να προσδιοριστεί κατά κάποιο τρόπο ο βαθμός και οι κατευθύνσεις της προώθησης και εξέλιξης της παιδικής λογοτεχνίας. Ειδικότερα, θα επισημανθεί ο ακριβής αριθμός των επιστημονικών άρθρων που δημοσιεύτηκαν τη συγκεκριμένη περίοδο στο περιοδικό. Έτσι, από την έρευνα θα προκύψουν επιπλέον στοιχεία που αφορούν ζητήματα που σχετίζονται με τη θεματολογία των άρθρων, το αντικείμενο της έρευνας, την ιδιότητα των αρθρογράφων, το φύλο τους, την εθνικότητα, κ.ά. Ακόμη, θα γίνει εμφανής η συχνότητα δημοσίευσης άρθρων των μελών της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού.

✔ Διατύπωση ερευνητικών ερωτημάτων Με βάση τους σκοπούς της έρευνας, όπως έχουν αναφερθεί, τα ερευνητικά ερωτήματα αφορούν: • Στην ταυτότητα των αρθρογράφων του περιοδικού.

• Στη θεματολογία των άρθρων που έχουν δημοσιευτεί. ✔ Το δείγμα της έρευνας Δείγμα της παρούσας έρευνας αποτελούν τα επιστημονικά άρθρα και μελετήματα που έχουν δημοσιευθεί στα 100 τεύχη του περιοδικού (1986-2010). ✔ Μέθοδος Η καταγραφή των άρθρων έγινε με τη βοήθεια του προγράμματος EndNote1. Πιο συγκεκριμένα, το πρόγραμμα καταγραφής άρθρων EndNote εμπεριέχει μία καρτέλα στην οποία καταγράφονται τα στοιχεία του εκάστοτε άρθρου που δουλεύουμε. Αυτή η καρτέλα αποτελείται από πεδία με συγκεκριμένους τίτλους, που ορίζουν το στοιχείο του άρθρου που θα καταγραφεί στο καθένα από αυτά. Έτσι ορίστηκε από την αρχή ποια στοιχεία από κάθε άρθρο θα καταχωρηθούν στην καρτέλα καθώς και το πεδίο στο οποίο θα εκχωρηθεί.

15 

ΤΕΥΧΟΣ 105 / 2012

✔ Αποτελέσματα/Σχολιασμός Από το 1986 μέχρι και το 2010 έχουν δημοσιευτεί στο περιοδικό Διαδρομές 577 επιστημονικά άρθρα. Ομαδοποιώντας τα άρθρα ανά δεκαετία προκύπτει πως τη δεκαετία του ’80 δημοσιεύθηκαν 118 επιστημονικά άρθρα, δηλαδή το 20% του δείγματος, τη δεκαετία του ’90 δημοσιεύθηκαν 260 άρθρα, δηλαδή το 45% των άρθρων, και τη δεκαετία του 2000 δημοσιεύθηκαν 199 άρθρα, που αντιστοιχούν στο 35% του δείγματος (Πίνακας 1). Παρατηρείται, λοιπόν, μία πτώση του αριθμού των άρθρων που δημοσιεύονται στα τεύχη του περιοδικού. Τη δεκαετία του ’80, που σημαίνει τέσσερα χρόνια (το περιοδικό ξεκινά την κυκλοφορία του 1986), δημοσιεύονται 118 άρθρα, δηλαδή λίγο λιγότερα από τα μισά από αυτά που δημοσιεύονται τη δεκαετία του ’90. Όσο για τη δεκαετία του 2000, παρατηρείται μία πτώση της τάξης του 10% σε σχέση με τη δεκαετία του ’90. Όπως είναι φανερό, τις δύο αυτές πρώτες δεκαετίες, που είναι και οι πιο καθοριστικές για την ελληνική παιδική λογοτεχνία, παρατηρείται μία αύξηση της παραγωγής των μελετών και ερευνών που γίνονται και αφορούν σε αυτή.

16

Πίνακας 1: Ποσοστά που δημοσιεύθηκαν ανά δεκαετία

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Δεκαετίες

Αριθμός Άρθρων

Ποσοστό %

Δεκαετία ’80 Δεκαετία ’90 Δεκαετία ’00

118 260 199

20% 45% 35%

Προκύπτει πως ο αριθμός των ετήσιων άρθρων τη δεκαετία του ’80 έχει μέσο όρο δημοσίευσης 29,5 άρθρα το χρόνο, τη δεκαετία του ’90 μεταβάλλεται και κυμαίνεται στα 26 άρθρα το χρόνο, ενώ τη δεκαετία του 2000 ελαττώνεται στα 18 άρθρα το χρόνο.

Πίνακας 2: Αριθμός άρθρων που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό ανά έτος και εποχή

Έτος

Αριθμός άρθρων

Άνοιξη

Καλοκαίρι

Φθινόπωρο

Χειμώνας

1986 1987 1988

29 32 30

9 5 9

8 9 8

7 8 9

5 10 4

M.O. άρθρων ανά δεκαετία

1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997

27 22 20 22 31 27 33 27 24

7 3 3 5 9 5 7 6 7

6 7 7 7 10 9 6 8 6

7 5 5 5 5 9 8 8 6

7 7 5 5 7 4 12 5 5

1998 1999

29 25

7 4

8 9

7 5

7 7

2000 2001

25 22

6 4

7 6

7 5

5 7

2002 2003

22 11

5 7

7

6 4

4

2004 2005

15 24

5 6

3 6

3 6

4 6

2006 2007

22 13

3 4

7 5

7 3

5 1

2008 2009

21 12

5 4

6 3

5 3

5 2

2010

12

4

4

2

2

29,5

26

17 

ΤΕΥΧΟΣ 105 / 2012

18

Τα άρθρα που έχουν δημοσιευθεί σε όλα τα τεύχη του περιοδικού είναι στην πλειοψηφία τους επιστημονικού χαρακτήρα. Μια επιμέρους επισήμανση αφορά τη δημοσίευση εισηγήσεων που έγιναν σε συνέδρια. Η κατηγορία αυτή συγκεντρώνει το 4% του δείγματος (21 άρθρα). Τα υπόλοιπα ανέρχονται στο ποσοστό του 96% (556 άρθρα). ✔ Αποτελέσματα με βάση τα στοιχεία των αρθρογράφων Από τα στοιχεία της έρευνας, σε ό,τι αφορά το ποσοστό των ανδρών και των γυναικών που αρθρογραφούν στο περιοδικό, διαπιστώνεται ότι το 62% των άρθρων, δηλαδή τα 356, ανήκουν σε γυναίκες αρθρογράφους, και το 37%, δηλαδή τα 214, ανήκουν σε άντρες. Επιπλέον, υπάρχει και ένα 1% που αντιστοιχεί σε 7 άρθρα, που προκύπτει από τη συνεργασία των δύο φύλων πάνω σε θέματα της παιδικής λογοτεχνίας. Παρατηρείται λοιπόν ότι το ποσοστό των γυναικών που ασχολούνται με την παιδική λογοτεχνία είναι σχεδόν διπλάσιο από αυτό των αντρών.

 18

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Εξετάζοντας την εθνικότητα των αρθρογράφων, των οποίων τα άρθρα έχουν δημοσιευθεί, διαπιστώνεται ότι ένα 7% είναι άλλης εθνικότητας, ενώ το 97% είναι Έλληνες. Ποσοστά, που εκπροσωπούν τα 40 και τα 537 άρθρα του δείγματος, αντίστοιχα. Όσον αφορά την ιδιότητα των αρθρογράφων, σημειώνεται πως στο περιοδικό έχουν δημοσιευθεί 174 άρθρα συγγραφέων, 38 άρθρα καθηγητών πανεπιστημίων, 44 άρθρα διδακτόρων, 30 άρθρα νηπιαγωγών, 37 εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας & δευτεροβάθμιας εκπ/σης, 6 βιβλιοθηκάριων, 11 σχολικών συμβούλων, και 3 άρθρα φοιτητών. Διαπιστώνεται ότι το μεγαλύτερο ποσοστό δημοσιεύσεων ανήκει σε συγγραφείς παιδικής λογοτεχνίας. Σχετικά με τις δημοσιεύσεις μελών των συντακτικών επιτροπών του περιοδικού, διαπιστώνεται ότι ο Β. Δ. Αναγνωστόπουλος, διευθυντής του περιοδικού, έχει δημοσιεύσει 35 επιστημονικά άρθρα, η Α. Βαρελλά 10, η Γ. Γρηγοριάδου-Σουρέλη 3, ο Αντ. Δελώνης 5, η Ελ. Ηλία 14, ο Μ. Κοντολέων 12, η Μ. Μιράσγέζη 8, η Λ. Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου 18, η Μ. Τζαφεροπούλου 7, η Τ. Τσιλιμένη 13, η Θ. Χορτιάτη 19 και η Λ. Ψαραύτη 3. Παρατηρείται ότι τουλάχιστον το 25% των άρθρων που έχουν δημοσιευτεί στο περιοδικό ανήκουν στη συντακτική επιτροπή.

Κατηγορίες δημοσιευμάτων ➣ Α΄ κατηγορία: Μια κατηγορία άρθρων αφορά στα λογοτεχνικά είδη. Από τα στοιχεία της έρευνας προκύπτει ότι το 20% αναφέρονται στην παιδική ποίηση, το 58% αναφέρονται στην πεζογραφία και το 22% αναφέρονται στο παιδικό θέατρο. Πιο συγκεκριμένα, από τα 105 άρθρα που αφορούν στην πεζογραφία, στο παραμύθι αναφέρονται τα 46 άρθρα, δηλαδή το 44%, στο διήγημα τα 5, δηλαδή το 5%, στις μικρές ιστορίες τα 10, δηλαδή το 9%, στους μύθους τα 20, δηλαδή το 19%, και στο μυθιστόρημα τα 24, δηλαδή το 23%. ➣ B΄ κατηγορία: Υπάρχουν και άρθρα που αφορούν άλλες περιοχές που αφορούν την εκπαίδευση των παιδιών, όπως το μουσείο, η βιβλιοθήκη, το παιδικό περιοδικό και το ραδιόφωνο. Τα ποσοστά αυτά έχουν ως εξής: 3 άρθρα για το μουσείο, 20 για τη βιβλιοθήκη, 19 για το παιδικό περιοδικό, και 2 για το ραδιόφωνο και τις ραδιοφωνικές εκπομπές που αφορούν τα παιδιά. ➣ Γ΄ κατηγορία: Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν οι δημοσιεύσεις (93 στο σύνολο) που αναφέρονται στο παιδικό τραγούδι, στο παιχνίδι, τα κόμικς, την οικολογία, την τεχνολογία, τη θρησκεία, την ετερότητα, τα παιδιά με ειδικές ανάγκες, το χιούμορ, την παράδοση, τον αθλητισμό, την υγεία. ➣ Δ΄ κατηγορία: Εδώ ανήκουν τα άρθρα που αναφέρονται στην ανάπτυξη γλωσσικών δεξιοτήτων των παιδιών και αφορούν τη γλώσσα, την ανάγνωση, την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας, καθώς και τη στάση των γονέων απέναντι στο παιδικό βιβλίο. Συγκεκριμένα: 22 είναι τα άρθα που αναφέρονται στη γλώσσα, 27 αυτά που αναφέρονται στην ανάγνωση, 4 όσα αφορούν την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας, και 13 όσα αναφέρονται στους γονείς και τους παρέχουν συμβουλές για τη στάση τους απέναντι στο παιδικό βιβλίο. ➣ Ε΄ κατηγορία: Αρκετά άρθρα αφορούν στο ύφος, το περιεχόμενο, τη δομή που πρέπει να

19 

ΤΕΥΧΟΣ 105 / 2012

διέπει τη συγγραφή νέων βιβλίων στο χώρο της παιδικής λογοτεχνίας και αφορά νέους συγγραφείς (9 άρθρα). Έμφαση δίνεται και στην εικονογράφηση των παιδικών βιβλίων (34 άρθρα). Παράλληλα, το περιοδικό κάνει αφιερώματα-διαδρομές στη ζωή και το έργο σημαντικών συγγραφέων που με το έργο τους σφράγισαν το παιδικό βιβλίο (27 άρθρα). ➣ ΣΤ΄ κατηγορία: Εδώ καταγράφηκαν τα άρθρα που αφορούν αποκλειστικά και ξεχωριστά τις διάφορες βαθμίδες εξέλιξης (22 για το νηπιαγωγείο, 33 για το δημοτικό, 2 για την δευτεροβάθμια εκπαίδευση, 5 για τα παιδαγωγικά τμήματα).

Συμπερασματικά

20

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Η ανάλυση και ο σχολιασμός των αποτελεσμάτων της έρευνας φανερώνει το μέγεθος της συμβολής των Διαδρομών στην εξέλιξη της παιδικής λογοτεχνίας, σε όλα τα επίπεδα, ειδικά στη μεθοδολογία και τις εφαρμογές για τη διδακτική της λογοτεχνίας, στη θεματολογία των βιβλίων παιδικής λογοτεχνίας, στην εξέταση των λογοτεχνικών ειδών και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους, στην εικονογράφηση, κ.ά. Καταδεικνύονται σύγχρονα ρεύματα και προβληματισμοί της θεωρίας και κριτικής της παιδικής λογοτεχνίας. Είναι φανερή η πρόσθεση της συντακτικής επιτροπής να προωθήσει γενικά τη μελέτη για θέματα που αφορούν συνολικά την αγωγή του παιδιού και τη σχέση του με το βιβλίο. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Αναγνωστόπουλος, Β. Δ. (1986), «Γιατί “Διαδρομές”;», Διαδρομές στο χώρο της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους, 1, 2. Βαρελλά, Α. (2010), «Αναμνήσεις… Στιγμιότυπα από την πορεία του περιοδικού», Διαδρομές στο χώρο της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους, 100, 6-10. Διαδρομές στο χώρο της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους (1986-2010), τεύχη 1-100.

Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ Βιβλία για ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ!

neo neo

Αν α ζ η τ ή σ τ ε π ε ρ ισ σ ότ ε ρ ο υ ς α π ό 3 0 0 τ ίτλο υ ς e - b o o k σ τ ο w w w. p s i c h o g i o s . g r ! Όταν κλείνει ένα βιβλίο, ανοίγει ένας κύκλος επικοινωνίας! Βρείτε μας στο: Γίνετε μέλη δωρεάν στο www.psichogios.gr ή καλώντας χωρίς χρέωση στο 800 11 64 64 64 και κερδίστε προνόμια και δώρα.

Forum

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΙΔΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Β. Δ. Αναγνωστόπουλος Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Ε 22

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

δώ και αρκετά χρόνια, τουλάχιστον τις δύο τελευταίες δεκαετίες, σε κάθε συνέδριο για την Παιδική Λογοτεχνία γίνεται όλο και μεγαλύτερη συζήτηση για την ανάγκη συγγραφής της Ιστορίας της Παιδικής Λογοτεχνίας. Με ανάλογο θέμα μίλησα παλαιότερα στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, όπου αναδύθηκε η άμεση ανάγκη για ένα συνοπτικό διάγραμμα, όπως εκείνο του Λίνου Πολίτη για τη Νεοελληνική Λογοτεχνία, που μπορεί να αποτελέσει βάση για έναν προβληματισμό και έναν, τρόπο τινά, «μπούσουλα». Με αυτή την εισήγηση θα επιχειρήσω να δώσω ένα ιστορικό διάγραμμα για την πορεία και την εξέλιξη της Παιδικής/Νεανικής Λογοτεχνίας. Κατ’ αρχάς, θα ήθελα να αναφερθώ συνοπτικά σε κάθε μία από τις τέσσερεις Ιστορίες της Παιδικής Λογοτεχνίας που έχουν εκδοθεί έως τώρα και να επισημάνω τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους και το κατά πόσο και πώς καλύπτουν το γνωστικό αυτό αντικείμενο.

1. Η πρώτη Ιστορία της Ελληνικής Παιδικής Λογοτεχνίας από τον ιθ΄ αιώνα έως σήμερα (Αθήνα 1977, σελ. 117) είναι η βραβευμένη από την Ακαδημία Αθηνών μελέτη του Δημήτρη Γιάκου (1914-1999). Ο Δημήτρης Γιάκος, νομικός και συγγραφέας, δίνει με το έργο του πυκνή και ευσύνοπτη ιστορία της Παιδικής Λογοτεχνίας, διαιρώντας το περιεχόμενό της σε τέσσερα κεφάλαια: Α. Ελληνική Παιδική Λογοτεχνία του ιθ΄ αιώνα. Πρωτότυπα έργα και μεταφράσεις. Β. Ελληνική Παιδική Λογοτεχνία του κ΄ αιώνα. Πρωτότυπα έργα και μεταφράσεις. Γ. Ελληνικά Παιδικά Περιοδικά. Δ. Μελοποιήσεις Παιδικών Ποιημάτων. Ακολουθεί τον δικό του τρόπο έρευνας και μελέτης και μας φέρνει στο φως άγνωστα γραμματολογικά στοιχεία, ενώ με την οξεία κρίση του αξιολογεί ανάλογα έργα και συγγραφείς της Παιδικής Λογοτεχνίας. Στην θ΄ έκδοση του 1991 (εκδ. Παπαδήμας) πρόσθεσε και το πέμπτο κεφάλαιο: «Η Παιδική μας Λογοτεχνία στην εικοσαετία 1970-1990». Είναι έργο θεμελιακό και αξιόπιστο.

2. Η δεύτερη μελέτη με τίτλο Νεοελληνική Παιδική Λογοτεχνία είναι της φιλολόγου Νινέττας Κοντράρου και εκδόθηκε από το Βιβλιοπωλείο της Εστίας ένα χρόνο αργότερα, το 1978 (σελ. 219). Τα κριτήρια εδώ για τη διαίρεση σε περιόδους είναι ιστορικά και λογοτεχνικά, μικτά αλλά νόμιμα, ήτοι:

23 

ΤΕΥΧΟΣ 105 / 2012

Α. Πρώτη περίοδος της Νεοελληνικής Παιδικής Λογοτεχνίας (1821-1880). Β. Δεύτερη περίοδος της Νεοελληνικής Παιδικής Λογοτεχνίας (18801917). Γ. Τρίτη περίοδος της Νεοελληνικής Παιδικής Λογοτεχνίας (1917-1940). Δ. Τετάρτη περίοδος της Νεοελληνικής Παιδικής Λογοτεχνίας (1945 ως σήμερα). Είναι όντως τομή στα γράμματα το 1880, δηλαδή η αφετηρία της νέας Αθηναϊκής Σχολής με αρχηγό τον Κωστή Παλαμά, όπως και το 1917 με την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Η περιοδολόγηση που προτείνεται είναι ασφαλώς φιλολογική, αλλά πώς και πόσο εκφράζει την Παιδική Λογοτεχνία; 3. Το 1982 κυκλοφορεί η Ιστορία της Παιδικής Λογοτεχνίας – Ελληνική και Παγκόσμια – Από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας – Με στοιχεία θεωρίας, του παιδαγωγού και συγγραφέα Χάρη Σακελλαρίου (1923-2007) (θ΄ έκδοση, βελτιωμένη και συμπληρωμένη, 1996, εκδ. Νόηση, σελ. 623). Δεν

ακολουθείται αυστηρά ιστορικό διάγραμμα όσον αφορά σε περιόδους, σταθμούς, τομές, κ.λπ. Με βάση την ειδολογική διαίρεση προσεγγίζονται το υλικό και οι εκπρόσωποι όχι μόνο της Παιδικής Λογοτεχνίας αλλά και της ευρύτερης ελληνικής (αρχαίας και νεώτερης) Λογοτεχνίας. Με τα παρένθετα, εξάλλου, θεωρητικά κείμενα και τις 150 και πλέον σελίδες για την παγκόσμια Παιδική Λογοτεχνία, οι ιστορικές αναφορές εξασθενίζουν και δίνεται μάλλον μια ασαφής εικόνα της πορείας της ελληνικής Παιδικής Λογοτεχνίας.

4. Το 1986 κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ηράκλειτος η Ελληνική Παιδική Λογοτεχνία 1835-1985 – Από τις πρώτες ρίζες μέχρι σήμερα (σελ. 215) του εκπαιδευτικού-συγγραφέα Αντώνη Δελώνη. Γίνεται κάποιος συγκερασμός απόψεων των προηγούμενων μελετών σχετικά με την περιοδολόγηση, ακολουθούνται δηλαδή κριτήρια όχι μόνο πολιτικά (όπως δηλώνεται στην Εισαγωγή), αλλά και διάφορα, άλλα ώστε να ακυρώνονται οι αρχικές προτεινόμενες περίοδοι της ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας, ήτοι: Α΄ περίοδος: 1835-1858, Β΄ περίοδος: 1858-1917, Γ΄ περίοδος: 1917-1940, Δ΄ περίοδος: 1940-1974, Ε΄ περίοδος: 1947-σήμερα.

24

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Στην επιμέρους, περαιτέρω, ειδολογική εξέταση προτείνεται άλλη περιοδολόγηση (με διαφορετικά κριτήρια), σε βαθμό που να θολώνεται το τοπίο της πορείας και η εξέλιξη της Παιδικής Λογοτεχνίας. Αναντίρρητα, η προσφορά και των τεσσάρων ιστορικών μελετημάτων για την Παιδική Λογοτεχνία είναι προφανής και χρήσιμη, ύστερα όμως από τριάντα χρόνια που διέρρευσαν από την έκδοσή τους πολλά έχουν αναθεωρηθεί, όχι μόνο ως προς τη μέθοδο της συγγραφής, αλλά και ως προς τις προτάσεις, τις καταγραφές και τις αξιολογικές ανατιμήσεις τους. Και γίνεται φανερό ότι οι διαφορετικές εκδοχές των μελετητών οφείλονται στα διαφορετικά κριτήρια που λαμβάνονται υπόψη προκειμένου να προσδιοριστούν οι περίοδοι ανάπτυξης της Παιδικής Λογοτεχνίας. Το ιστορικό διάγραμμα που προτείνεται εδώ βασίζεται αφενός στα πολιτικά γεγονότα για τον προσδιορισμό των περιόδων και αφετέρου στα λογοτεχνικά γεγονότα για το προσδιορισμό των υποπεριόδων. Η εξέταση (καταγραφή, αξιολόγηση, μελέτη, ερμηνεία, αίτια, κ.λπ.) γίνεται σύμφωνα με το διάγραμμα, μέσα στο πλαίσιο δηλαδή των περιόδων και των υποπεριόδων. Έτσι παρακολουθεί κανείς παράλληλα τη γέννηση και την εξέλιξη όλων των γενών και των ειδών της Παιδικής Λογοτεχνίας (ποίηση, πεζογραφία, μυθιστόρημα, διήγημα, παραμύθι, θέατρο, κ.λπ.) καθώς και την περιρρέουσα πολιτική, εκπαιδευτική και λογοτεχνική πραγματικότητα που την επηρεάζει και τη διαμορφώνει.

Ιστορικό διάγραμμα Περίοδος πρώτη: 18ος αι. Πρώτη υποπερίοδος: Οι πρώτες ρίζες, Ελληνικός Διαφωτισμός Δεύτερη υποπερίοδος: 1800-1821: Πριν από την Επανάσταση τα πρώτα βήματα

Περίοδος δεύτερη: 19ος αι. Πρώτη υποπερίοδος 1821-1858: Από την Επανάσταση στο Γεροστάθη του Λέοντος Μελά Δεύτερη υποπερίοδος 1858-1879: Από το Γεροστάθη του Λέοντος Μελά ως τη Διάπλαση των Παίδων Τρίτη υποπερίοδος 1879-1899: Από τη Διάπλαση των Παίδων ως το Σύλλογο προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων

25 

ΤΕΥΧΟΣ 105 / 2012



Όταν κλείνει ένα βιβλίο, ανοίγει ένας κύκλος επικοινωνίας!



Αναζητήστε περισσότερους από 300 τίτλους e-book στο www.psichogios.gr! Γίνετε μέλη δωρεάν στο www.psichogios.gr ή καλώντας χωρίς χρέωση στο 800 11 64 64 64 και κερδίστε προνόμια και δώρα.

Βρείτε μας στο: Forum

Περίοδος τρίτη: 20ός αι. Πρώτη υποπερίοδος 1900-1920: Η πρώτη εικοσαετία του 20ού αι. Δεύτερη υποπερίοδος 1920-1940: Ο Μεσοπόλεμος, Η πρώτη άνθιση της Παιδικής Λογοτεχνίας Τρίτη υποπερίοδος 1945-2000: Μεταπολεμική εποχή Α. 1945-1958: Από την Απελευθέρωση ως την ίδρυση της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς Β. 1958-1969: Από τη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά ως την ίδρυση του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου Γ. Η δεκαετία του ’70 Δ. Η τελευταία εικοσαετία του 20ού αι.

28 ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Σχόλια και διευκρινίσεις Ασφαλώς, αν ακολουθήσουμε την επίσημη ορολογία, πρέπει να χρησιμοποιούμε τον όρο Νεοελληνική Παιδική/Νεανική Λογοτεχνία, οπότε προκύπτουν και άλλα προβλήματα για την αφετηρία της που προϋποθέτει και την Αρχαία Ελληνική Παιδική/Νεανική Λογοτεχνία. Όμως η λογοτεχνία για παιδιά και νέους είναι φαινόμενο των νεότερων χρόνων, άσχετα αν μπορεί να υπαχθεί στη λογοτεχνία αυτή υλικό που προέρχεται από τη λαϊκή προφορική παράδοση ή τα γραπτά κείμενα των Αρχαίων. Για λόγους όχι μόνο επιστημονικούς, αλλά και πρακτικούς, ο προτεινόμενος όρος είναι «Ελληνική Παιδική Λογοτεχνία». Χρησιμοποιείται η λέξη «περίοδος» για να εκφράσει μεγάλο χρονικό πλαίσιο (λ.χ. αιώνας) και η λέξη «υποπερίοδος» για μικρότερα χρονικά διαστήματα, που συνδέονται με γεγονότα της Παιδικής Λογοτεχνίας. Στις υποπεριόδους, δηλαδή, χρησιμοποιούνται χρονολογίες-σταθμοί για την Παιδική Λογοτεχνία, φανερώνοντας έτσι και την ιδιαιτερότητα του ιστορικού διαγράμματος. Η πρώτη περίοδος, δηλαδή η πρώιμη περίοδος της Παιδικής Λογοτεχνίας, αρχίζει περίπου το 2ο μισό του 18ου αι. και εκτείνεται ως την Επανάσταση του 1821,ταυτιζόμενη χρονολογικά με τον Ελληνικό Διαφωτισμό. Για τον Ελληνικό Διαφωτισμό και την Παιδική Λογοτεχνία έχουν ελάχιστα γραφεί, παρότι στο β΄ μισό του 18ου αι. μπορούμε να αναζητήσουμε τις απαρχές του παιδικού βιβλίου (ιδίως μεταφρασμένου) και τις νέες αντιλήψεις για την παιδεία και τη μόρφωση των παιδιών. Στη δεύτερη περίοδο (19ος αι.) παρατηρούμε βήμα-βήμα την αύξηση της πρωτότυπης παραγωγής παράλληλα προς τις πολλές μεταφράσεις. Στην πρώτη υποπερίοδο έχουμε το πρώτο ελληνικό περιοδικό για παιδιά, την Παιδική Αποθήκη (1836) του Δημήτρη Πανταζή, και το 1858 τον σημα-

ντικό σταθμό στην εξέλιξη της Παιδικής Λογοτεχνίας, δηλαδή το έργο Ο Γεροστάθης, ή αναμνήσεις της παιδικής μου ηλικίας, του Λέοντως Μελά (18121879). Παράλληλα προβάλλεται το παιδικό βιβλίο με έμμετρα και πεζά έργα, πρωτότυπα και μεταφράσεις, με πρωτεργάτες τον Αλέξανδρο Ρίζο Ραγκαβή (1809-1892), τον Ηλία Τανταλίδη (1818-1876), τον Αλέξανδρο Κατακουζηνό (1824-1892), κ.ά. Στη δεύτερη υποπερίοδο εμφανίζεται το περιοδικό Η Διάπλασις των Παίδων (1879) που επηρεάζει για 70 χρόνια περίπου το παιδικό βιβλίο και τη λογοτεχνία των παιδιών, κυρίως υπό τη διεύθυνση του Γρηγόριου Ξενόπουλου (1867-1951). Στην τρίτη υποπερίοδο δημιουργείται μια εύρωστη λογοτεχνική παράδοση με τα πρώτα ονόματα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, όπως ο Γεώργιος Βιζυηνός (1848-1896), ο Δημήτριος Καμπούρογλου (1852-1942), ο Αλέξανδρος Πάλλης (1851-1935), κ.ά. Παράλληλα έχουμε πρωτότυπη παραγωγή και μεταφρασμένη, διηγήματα και θεατρικούς διαλόγους, με κορύφωση τη δημοσίευση στη Διάπλαση των Παίδων του πρώτου γνήσια παιδικού μυθιστορήματος Η αδελφούλα μου, του Γρ. Ξενόπουλου (1891).

29 

ΤΕΥΧΟΣ 105 / 2012

30 ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Γενικά, κατά την τρίτη περίοδο, τον 20ό αι., η Παιδική Λογοτεχνία αναπτύσσεται αλματωδώς, αρχίζοντας από την πρώτη εικοσαετία και κυρίως με την Πηνελόπη Δέλτα (1872-1941), γνωρίζοντας πολλές διακυμάνσεις λόγω των πολέμων και περιπετειών που γνώρισε η Ελλάδα: Βαλκανικοί Πόλεμοι, Καταστροφή της Μ. Ασίας, δικτατορίες, Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, Κατοχή, Αντίσταση, Εμφύλιος, δικτατορία του ’67, μεταπολίτευση ’74, μέλος της Ε.Ε., κ.λπ. Όλα αυτά επηρέασαν σημαντικά την ποσότητα και την ποιότητα της Παιδικής Λογοτεχνίας, τη θεματολογία και τους προσανατολισμούς, τους ποιητές και συγγραφείς, την εκπαίδευση και την πολιτεία, θέτοντας και τα πλέον σοβαρά θεμέλια για μια περαιτέρω αξιόλογη ανάπτυξή της. Στην πρώτη υποπερίοδο, με την ίδρυση του «Εκπαιδευτικού Ομίλου» (1910), την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση (1917) και τους ανθρώπους που την υπηρέτησαν (Ζαχ. Παπαντωνίου, Γληνός, Τριανταφυλλίδης, κ.ά.), πολλά ωφελήθηκε το παιδικό βιβλίο σε αισθητική και γλώσσα Πολλοί, επίσης, συγγραφείς ενίσχυσαν τη διηγηματογραφία, την ποιητική και θεατρική παραγωγή, όπως η Ιουλία Δραγούμη (1885-1937), η Αρσινόη Παπαδοπούλου (1853-1943), ο Δροσίνης, ο Αριστ. Κουρτίδης, ο Ι. Πολέμης, κ.ά. Εξάλλου, το βιβλίο Τα ψηλά βουνά (1918), γραμμένο στη δημοτική, έμελλε να επηρεάσει αισθητικά και ιδεολογικά το παιδικό βιβλίο μακριά από τον αφόρητο διδακτισμό του παρελθόντος. Ο Μεσοπόλεμος (1920-1940), η δεύτερη υποπερίοδος, έφερε την πρώτη άνθιση της λογοτεχνίας για παιδιά, και αυτό οφείλεται εν πολλοίς στην προηγούμενη εικοσαετία. Έτσι έχουμε (α) πλήθος αναγνωστικών βιβλίων για το Δημοτικό σχολείο, (β) συμμετοχή στη συγγραφή όλων των γνωστών ονομάτων της λογοτεχνίας, όπως Γ. Δροσίνης, Π. Πικρός, Τάκης Κλεισιούνης, Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, Στρατής Μυριβήλης, Π. Χάρης, Βασίλης Ρώτας, Στ. Σπεράντσας, Γ. Περγιαλίτης, Μιχ. Δ. Στασινόπουλος, κ.ά., (γ) πύκνωση των γυναικών συγγραφέων, όπως Πηνελόπη Μαξίμου, Γαλ. Καζαντζάκη, Γεωργία Ταρσούλη, Ευφροσύνη Λόντου-Δημητρακοπούλου, Αντιγόνη Μεταξά, Βασ. Αθανασούλα, Μυρτιώτισσα, Ι. Μπουκουβάλα, κ.ά., (δ) νέες αισθητικές και παιδαγωγικές αντιλήψεις, (ε) επικράτηση της δημοτικής γλώσσας σχεδόν στο σύνολο της Παιδικής Λογοτεχνίας, (στ) θεματολογική διεύρυνση, (ζ) εμπέδωση του παιδικού θεάτρου, (η) εντονότερο ενδιαφέρον των εκδοτικών οίκων, και (θ) ανάπτυξη όλων των ειδών της λογοτεχνίας: πραγματογνωστικά αφηγήματα,

διηγήματα, παραμύθια, θεατρικά, μυθιστόρημα, ποίηση, μεταφράσεις, κ.λπ. Κατά την τρίτη υποπερίοδο έχουμε, ήδη με το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, σταδιακή και σταθερή ανάπτυξη του παιδικού βιβλίου κυρίως με την ίδρυση της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς (1958) και, ύστερα από μία ενδεκαετία, του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου (1969). Έτσι θα οδηγηθεί στην άνθιση κατά τη δεκαετία του ’70 και σε κορύφωση την τελευταία εικοσαετία του 20ού αιώνα. Οι κύριοι παράγοντες ανάπτυξης είναι οικονομικοί, κοινωνικοί, πολιτικοί, παιδαγωγικοί. Είναι φυσικό, η οικονομική ανάπτυξη της μεταπολεμικής Ελλάδας, ιδιαίτερα με την είσοδό μας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, να συμβάλει στην αύξηση της παραγωγής και πώλησης του βιβλίου, με την παράλληλη, βέβαια, αλλαγή της κοινωνίας και της οικογένειας στις επιδιώξεις τους, αλλά και στον παιδαγωγικό και εκπαιδευτικό ρόλο του παιδικού βιβλίου. Βασικά γνωρίσματα της μεταπολεμικής Παιδικής Λογοτεχνίας είναι: α) η παραλογοτεχνία, β) η ελληνοποίηση του παιδικού βιβλίου, γ) η στροφή προς τον λαϊκό πολιτισμό, δ) η στροφή προς τα ιστορικά και πολιτικά γεγονότα, ε) η έξαρση των μεταφράσεων, στ) η άνθηση του θρησκευτικού βιβλίου, ζ) η εντυπωσιακή θεατρική παραγωγή, η) η εδραίωση της μυθιστοριογραφίας και της διηγηματογραφίας, θ) η ανάπτυξη όλων των ειδών της λογοτεχνίας, ι) με το παιδικό βιβλίο ασχολείται πλήθος συγγραφέων και εικονογράφων, πλήθος εκδοτικών οίκων, απονέμονται βραβεία, οργανώνονται συνέδρια και σεμινάρια θεωρητικής και πρακτικής φύσης, ιδρύονται παιδικές βιβλιοθήκες, κ.λπ. ια) η ελληνική Παιδική Λογοτεχνία γνωρίζεται με την ευρωπαϊκή και παγκόσμια Παιδική Λογοτεχνία μέσω του Εθνικού Τμήματος της IBBY, του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού βιβλίου, ιβ) εισάγεται η παιδική λογοτεχνία ως αυτόνομο μάθημα στα Παιδαγωγικά Τμήματα των Πανεπιστημίων (ήδη από το 1984) και εκπονούνται σχετικές διατριβές, μελέτες, κ.ά., ιγ) εκδίδονται οι τέσσερεις Ιστορίες της Παιδικής Λογοτεχνίας, στις οποίες έχουμε αναφερθεί πιο πάνω, ιδ) εκδίδονται, επίσης, δύο θεωρητικά περιοδικά: οι Διαδρομές στο χώρο της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους (από το 1986-) και η Επιθεώρηση Παιδικής Λογοτεχνίας (1987-1997). Γενικά, η ελληνική Παιδική Λογοτεχνία δρέπει δάφνες αναμφισβήτητα σε πολλά επίπεδα, γιατί είναι ώριμη και ικανή να υπηρετήσει αισθητικά, κοινωνικά και παιδαγωγικά το Ελληνόπουλο, να ανταποκριθεί στις νέες προκλήσεις των καιρών και να καλλιεργήσει συνειδήσεις, την πίστη στη ζωή, στο Καλό και το Δίκαιο, πανάρχαια ιδανικά του Ελληνικού πολιτισμού. Έτσι η συγγραφή μιας σύγχρονης ιστορίας της Παιδικής Λογοτεχνίας παίρνει τη θέση της εθνικής προσφοράς, και σε αυτό το αίτημα οφείλουμε όλοι να ανταποκριθούμε, όσο και όπως μπορούμε. «Ο καθείς και τα όπλα του».

31 

ΤΕΥΧΟΣ 105 / 2012

ΛΟΓΟΣ – ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ – ΠΟΙΗΣΗ1 Θέτη Χορτιάτη Συγγραφέας, Ποιήτρια

Η 32

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

τέχνη του λόγου είναι η πιο κοντινή τέχνη στον άνθρωπο. Η ποίηση, με το νανούρισμα και το ταχτάρισμα, και ο πεζός λόγος, με το παραμύθι, είναι τα πρώτα πνευματικά αγαθά που δέχεται ο άνθρωπος από την κούνια· αυτή είναι και η πρώτη επαφή με τη μητρική γλώσσα. Τούτο γίνεται μέσα στην αγκαλιά της οικογένειας, σε όλους τους λαούς του κόσμου. Δεν υπάρχει παιδί που να μην αγαπάει το νανούρισμα ή το παραμύθι· και μπορούμε να πούμε ότι ο άνθρωπος αγαπάει, από την πρώτη ανάσα της ζωής, την τέχνη του λόγου, είτε είναι ποίηση είτε πεζός λόγος. Αν όμως καλλιεργηθεί αυτή η αγάπη, και τα παιδιά, όσο μεγαλώνουν, αναζητούν την τέχνη του λόγου και μέσα στα βιβλία, τότε κάθε παιδί θα μπορούσε να κατακτήσει τους θησαυρούς της γλώσσας μας και μέσα από τα βιβλία να νιώσει τις ομορφιές και της καλοσύνες της ζωής, ενώ θα αποκτούσε πνευματικά εφόδια για τη ζωή του και την ικανότητα να προσλαμβάνει και συνθετότερες έννοιες. Τα παιδιά είναι λεκτικές ιδιοφυΐες που έχουν ανάγκη να παίξουν και να πράξουν με το λόγο για να ευρύνουν τη σκέψη τους· έτσι δοκιμάζουν τις τεράστιες λανθάνουσες δυνατότητες που κρύβουν μέσα τους. Ο λογοτεχνικός λόγος είναι λόγος γοητευτικός και δραστικός, πολλές φορές και συγκλονιστικός, που μπορεί να συγκινήσει, να συγκλονίσει την ψυχή του παιδιού-νέου ανθρώπου και να αφυπνίσει τις δημιουργικές του δυνάμεις. Κι ακόμα, ο λογοτεχνικός λόγος έχει το χάρισμα να ζωντανεύει έννοιες με συναισθηματική δύναμη, κι έτσι αποτελεί πολύτιμη πηγή ιδεών και γνώσης. Εμείς οι Έλληνες, συνειδητά ή ασυνείδητα, ανασαίνουμε σ’ ένα πολιτισμικό κλίμα πολλών αιώνων, με πολλές εξάρσεις πολιτισμού, και μιλούμε μια καλλιεργημένη γλώσσα, μια πλούσια γλώσσα της Ευρώπης, οπότε θα ήταν άδικο για τα ελληνόπουλα να μην κατακτήσουν τα πλούτη της γλώσσας μας. Ο Οδυσσέας Ελύτης, στο Λόγο του, όταν τον τιμούσαν με το Νόμπελ στη Στοκχόλμη, είπε: «Εάν η γλώσσα αποτελούσε μόνο μέσον επικοινωνίας, πρόβλημα δε θα υπήρχε, συμβαίνει όμως ν’ αποτελεί και εργαλείο μαγείας και φορέα ηθικών αξιών». Άλλωστε, ο λόγος και ο λόγος, με τη διπλή ελληνική σημασία, είναι το ιδιαίτερο γνώρισμα της ανώτερης φύσης του ανθρώπου και βέβαια η βάση του πολιτισμού. Ο Άγγλος ελληνιστής καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Μπρίστολ Η.

D. F. Kitto γράφει στο βιβλίο του Οι Έλληνες: «Εκείνο που καθορίζει, διατηρεί και πλαταίνει την εμπειρία ενός λαού είναι η Λογοτεχνία. Πριν από τους Έλληνες, οι Εβραίοι είχαν θρησκευτική ποίηση, ερωτική ποίηση και τη ρητορική των Προφητών. Χωρίς να προσπερνούμε το θαυμασμό των Ελλήνων για τον ηθικό κώδικα των Περσών, τη σοφία των Αιγυπτίων και βέβαια το

πνευματικό και καλλιτεχνικό υλικό που πήραν οι Έλληνες από τους λαούς της Ανατολής. Αλλά η λογοτεχνία σ’ όλες τις γνωστές μορφές της (εκτός από το μυθιστόρημα) δημιουργήθηκε και τελειοποιήθηκε απ’ τους Έλληνες (…) Η επική ποίηση, η ιστορία, το δράμα, όλοι οι κλάδοι της φιλοσοφίας απ’ τη μεταφυσική ως την οικονομολογία, τα μαθηματικά και πολλές από τις φυσικές επιστήμες – όλα αυτά αρχίζουν με τους Έλληνες»2. Και μπορούμε να πούμε ότι η δυτική-ευρωπαϊκή παράδοση της Λογοτεχνίας ξεκινάει με την ελληνική Λογοτεχνία. Η Ιλιάδα και η Οδύσσεια (8ος αιώνας π.Χ.) θεωρούνται οι «Γίγαντες των κανόνων», και είναι ελληνική ιδέα-έμπνευση-εφεύρεση το Θέατρο με την Τραγωδία και την Κωμωδία, δηλαδή είναι ελληνική η ιδέα του διαλόγου και η διαντίδραση-αντιθετικότητα των χαρακτήρων. Ο Ελύτης λέει για την Ευρώπη: «…(της Ευρώπης) εκείνης που γαλουχήθηκε, μεγάλωσε κι ανδρώθηκε στη θηλή της Ελληνικής γραμματείας· πλην, την στιγμή που πρέπει να το θυμάται, θέλει να το ξεχνά»3. Στη Λογοτεχνία και ιδιαίτερα στην ποίηση, πολύ συχνά, δεν καταγράφεται ο πραγματικός, ο αντικειμενικός κόσμος, αλλά ένας φανταστικός κόσμος που δημιουργείται από την ανάλυση και την επανασύνθεση πραγματικών και φανταστικών στοιχείων του. Αυτός ο φανταστικός κόσμος προδιαθέτει το παιδίνέο άνθρωπο να φανταστεί όπως θέλει τον κόσμο του, κι ακόμα βοηθάει στην απελευθέρωση του παιδιού-νέου ανθρώπου από την παθητική προσαρμογή του σε κάποιες σταθερές συνθήκες και καταστάσεις, και συντείνει στο να οξύνει την κριτική του ικανότητα και την εφευρετικότητά του. Ακριβώς σ’ αυτό έγκειται και η εκπαιδευτική αξία της ποιητικής φαντασίας, καθώς καλεί το

33 

ΤΕΥΧΟΣ 105 / 2012

παιδί-νέο άνθρωπο σε μια δυναμική συμμετοχή του για το όραμα του αυριανού κόσμου. Ο Τζιάνι Ροντάρι, ένας εμπνευσμένος παιδαγωγός, λέει: «Είναι ανάγκη η φαντασία να αποκτήσει τη θέση της στην εκπαίδευση». Ακόμα μας λέει: «Δε θέλουμε καταναλωτές κουλτούρας και αξιών, αλλά δημιουργούς κουλτούρας και αξιών». Μέσα από τις συμπυκνωμένες αισθήσεις της ποίησης, του μέτρου, της αρμονίας, αλλά κυρίως της ελευθερίας, μπορούν τα παιδιά-νέοι άνθρωποι να νιώσουν πως όλα στον κόσμο είναι δυνατόν να ξεγραφτούν για να ξαναγραφτούν από την αρχή. Κι ακόμα, ότι το έλλογο μπορεί καμιά φορά (ποιητική αδεία) και να μην είναι λογικό. Αλίμονο αν είχαμε μόνο τη λογική… Ο Ελύτης λέει: «Με τις ξόβεργες μπορεί να πιάνεις πουλιά, δεν πιάνεις ποτέ το κελαηδητό τους, χρειάζεται η άλλη βέργα της μαγείας»4. Αυτή η μα-

34 ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

γεία είναι η «μεταφυσική ποιότητα» που έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες. Τα παιδιά-νέοι άνθρωποι έχουν ανάγκη να εκφραστούν, ν’ αποκριθούν όχι μόνο με τη λογική, αλλά να εκστασιαστούν με ψυχή και σώμα σε μια υπέρβαση του εαυτού τους. Η λογοτεχνία, η ποίηση, γεννούν μικρά θαύματα με λέξεις που συλλαμβάνουν εκείνο που μας υπερβαίνει· και τότε τα παιδιά-νέοι άνθρωποι μπορούν να νιώσουν τη μαγεία και την απελευθερωτική δύναμη που μπορεί να έχει η τέχνη του λόγου. Κάθε λέξη παραθύρι…

Παράδειγμα Θα προσπαθήσω να σας δώσω ένα παράδειγμα φράσεων με τις ίδιες βασικές λέξεις, π.χ. ήλιος, μέρα, ομπρέλα: α) στη φυσική μας γλώσσα, β) στη λογοτεχνική γλώσσα, και γ) στην ποιητική γλώσσα. Στη φυσική γλώσσα που μιλούμε οι λέξεις έχουν σαφή σχέση με τις σημασίες τους, η λέξη «μέρα» σημαίνει μέρα, η λέξη «ήλιος» σημαίνει ήλιος, η λέξη «ομπρέλα» σημαίνει ομπρέλα. Π.χ: α) Ο ήλιος βγήκε, η μέρα είναι καλή, δε μου χρειάζεται η ομπρέλα. Με τις ίδιες λέξεις: ήλιος, μέρα, ομπρέλα, στον λογοτεχνικό πεζό λόγο έχουμε μια υπέρβαση και άλλα επίπεδα ερμηνειών των λέξεων, έχουμε σχήματα λόγου. Π.χ.: β) Ο ήλιος γελάει, η μέρα χαίρεται, η ομπρέλα κλείστηκε στον εαυτό της και περιμένει στη γωνιά της. Με τις ίδιες λέξεις: ήλιος, μέρα, ομπρέλα, στη συνέχεια και άλλες λέξεις, στην ποίηση έχουμε την κατασκευή, τη δημιουργία μιας άλλης πραγματικότητας· έχουμε το στίχο, έχουμε τη στροφή, όπου μπορούμε να απομονώσουμε μια λέξη, μια φράση, να επαναλάβουμε μια λέξη, μια φράση, και να αναπροσδιορίσουμε τις σημασίες τους, δηλαδή να δώσουμε κι άλλες σημασίες στις λέξεις. Π.χ.: Διαβάζω το ποίημα με τίτλο:

Καλημέρα5

γ) Τον ήλιο άνοιξε ομπρέλα η μέρα χρυσά μαλλιά και φως κορδέλα η μέρα αχτίδες φόρεμα δαντέλα η μέρα χαρά μου, σαν τον ήλιο γέλα

σαν μέρα!

35 

ΤΕΥΧΟΣ 105 / 2012

«Η ποίηση ποιεί δικό της ουρανό να φτάσει ο νους να φτερουγάει σ’ ουρανοχάιδεμα όπως οι λέξεις ζυγιάζονται και σπαρταρούν στα μάγια». Ο Ελύτης λέει: «Πρέπει να ξέρεις ν’ αρπάξεις τη θάλασσα από τη μυρωδιά για να σου δώσει το καράβι, και το καράβι να σου δώσει τη Γοργόνα, κι η Γοργόνα τον Μεγαλέξανδρο και όλα τα πάθη του Ελληνισμού»6. Ας συμπληρώσω τελειώνοντας: Πρέπει να ξέρεις ν’ αρπάξεις τη γλώσσα από την ποίηση για να σου δώσει το παρθένο μάτι, το παρθένο αυτί, για να συνομιλήσεις και ν’ ακούσεις τον κόσμο με τον ήχο, αλλά και την ηχώ των λέξεων που είναι δυνατόν να προχωρούν και πέρα από την καθιερωμένη σημασία τους. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

36 ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

1. Ομιλία της Θέτης Χορτιάτη στην Εβδομάδα καλλιτεχνικής έκφρασης, 14οι Πανελλήνιοι Μαθητικοί Καλλιτεχνικοί Αγώνες, Θεσσαλονίκη, 6/5/2008, που περιέχει αποσπάσματα από την ομιλία της Φαντασία και Ποίηση, στο τριήμερο πρόγραμμα Παιδική Ποίηση, Κύπρος, 22, 23, 24 Φεβρουαρίου 2010.

2. Η. D. F. Kitto, Οι Έλληνες, σ. 11, εκδ. Η Δαμασκός, Αθήνα 1962.

3. Ο. Ελύτης, Ο κήπος με τις αυταπάτες, σ. 28, εκδ. ύψιλον/βιβλία, Αθήνα 1995.

4. Ο. Ελύτης, Ανοιχτά χαρτιά, σ. 11, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα 1996.

5. Θ. Χορτιάτη, Τα μήλα τα φύλλα, σ. 13, εκδ. Κέδρος, Αθήνα 1978.

6. Ο. Ελύτης, ό.π., σ. 44.

Σ ΤΟ Χ Ω Ρ Ο Τ Η Σ ΛΟ ΓΟΤ Ε Χ Ν Ι Α Σ Γ Ι Α Π Α Ι Δ Ι Α Κ Α Ι Ν Ε ΟΥ Σ Δ Ι Δ Α Κ Τ Ι Κ Η ΛΟ ΓΟΤ Ε Χ Ν Ι Α Σ Κ Α Ι Ε Φ Α Ρ Μ Ο Γ Ε Σ Σ ΤΟ Σ ΧΟ Λ Ε Ι Ο

β ιβλιοπαρουσίαση

105 ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

37/1

για παιδιά νηπιακής και πρώτης σχολικής ηλικίας Ελισάβετ Γεωργιάδη

ΟΝΕΙΡΕΜΕΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ – ΠΑΡΑΜΥΘΕΝΙΕΣ ΜΕΛΩΔΙΕΣ Εικ.: Ζέφη Μιχαηλίδου Κέδρος, Αθήνα 2001, σελ. 32

Ο σκανδιαλιάρης γάτος, η σοφή κουκουβάγια, το μικρό αστέρι και άλλοι ήρωες, μέσα από τις ιστορίες τους και τα τραγούδια τους (το βιβλίο συνοδεύεται από CD με τραγούδια), εκφράζουν συναισθήματα και σκέψεις για τη φιλία, την αγάπη, την υπευθυνότητα. Η εικονογράφηση έγχρωμη, όλο κέφι, συντροφεύει τα κείμενα.

Γ.Γ.-Σ.

Ελένη Γκίκα

Ελένη Γκίκα

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΗΣ ΜΑΓΙΚΗΣ ΤΣΑΓΙΕΡΑΣ Εικ.: Αντώνης Ασπρόμουργος Καλέντης, Αθήνα 2011, χ.α.σ.

Εικονογράφηση

Αντώνης Ασπρόμουργος

Μετά το επιτυχημένο βιβλίο Η Νεφέλη στο Νησί του Παντός, δεκαεφτά μαγικές τσαγιέρες φτάνουν στα χέρια της Νεφέλης από διαφορετικές πόλεις. Αλλά τι παράξενο! Η ηρωίδα του βιβλίου, η Νεφέλη, τις έχει κιόλας ζωγραφίσει προτού φτάσουν στα χέρια της! Έχουν ταξιδέψει για να τη συναντήσουν και διαβάζουν τις σκέψεις και τα όνειρα των ανθρώπων. Υπέροχο βιβλίο για μικρούς και μεγάλους, που μιλάει για το θαύμα της Τέχνης και το μυστήριο του Χρόνου. Λ.Ψ.

ΚΑΛΕΝΤΗΣ

Άννα Δενδρινού ΜΙΑ ΕΥΘΕΙΑ ΚΑΙ ΕΝΑ 0

Εικ.: Θεόδωρος Πιακής Παρρησία, Αθήνα 2012, σελ. 20

Η ιστορία μιας ευθείας γραμμής και ενός 0, που αντάμωσαν μέσα σε ένα τετράδιο σχολικό. Αν είσαι παιδί, προχωράς τις σελίδες με κέφι και, αν είσαι μεγάλος, βρίσκεις το κέφι που σου άρπαξε η καθημερινότητα. Η έγχρωμη εικονογράφηση ζεστή, φιλική, πανέξυπνη.

Γ.Γ.-Σ.

38/2

Αμάντα Μιχαλοπούλου

Τ+Υ = ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ Εικ.: Σοφία Τουλιάτου Πατάκης, Αθήνα 2011, χ.α.σ.

Τι μπορούμε να κάνουμε αντί να βλέπουμε τηλεόραση όλη μέρα; Την απάντηση τη βρίσκουμε στο γράμμα που άφησαν η τηλεόραση και ο υπολογιστής όταν αποφάσισαν να κλεφτούν. Ένα χαριτωμένο βιβλίο, με ωραία εικονογράφηση, που μας βοηθάει να βρούμε καλύτερους τρόπους διασκέδασης, εκτός από τα σίριαλ και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Λ.Ψ.

Ράνια Μπουμπουρή ΣΤΟ ΓΙΟΓΙΟ ΜΕ ΤΗ ΓΙΑΓΙΑ Εικ.: Βαγγέλης Ελευθερίου Ψυχογιός, Αθήνα 2012, σελ. 45

Η μικρή Αρετή πηγαίνει για διακοπές στη γιαγιά της, στο Καρπενήσι. Η γιαγιά Αρετή το έχει βάλει σκοπό να μάθει στην εγγονή της να χρησιμοποιεί το γιογιό. Τη βοηθούν σ’ αυτό τα ωραία παραμύθια, τα γουστόζικα βρακάκια, τα φρεσκοψημένα κουλουράκια και… Μια τρυφερή προσέγγιση στη χρησιμοποίηση του γιογιό, που συνοδεύεται από φανταχτερή, χιουμοριστική εικονογράφηση.

Γ.Γ.-Σ.

Αγγελική Πετρή ΤΟ ΓΟΥΡΙ

Εικ.: Αιμιλία Κονταίου Λιβάνης, Αθήνα 2011, σελ. 34

Η οικονομική κρίση αλλάζει το ρυθμό της ζωής μιας σύγχρονης οικογένειας. Τα δύο παιδιά απαιτούν να πάρουν μέρος στην προσπάθεια για την επιβίωση όλων. Και τότε γίνεται κάτι μαγικό: ΄Ενα κουκλάκι με ανθρώπινη φωνή τούς δείχνει τον τρόπο να δράσουν, για να ξαναγίνει πάλι χαρούμενη η ζωή τους. Συμπαθητική και άκρως επίκαιρη ιστορία, πλούσια εικονογραφημένη.

Λ.Π.-Α.

39/3

Σώτη Τρανταφύλλου

Η ΜΙΛΕΝΑ ΚΑΙ ΤΟ ΦΡΙΚΤΟ ΨΑΡΙ Εικ.: Ντανιέλα Σταματιάδη Πατάκης, Αθήνα 2011, χ.α.σ.

Η συγγραφέας ήδη μας έχει ξαφνιάσει ευχάριστα με το βιβλίο της για μικρά παιδιά, Η Μαριόν στα ασημένια νησιά. Στο καινούργιο της βιβλίο καταπιάνεται με το θέμα των παιδιών που δεν τρώνε ορισμένα φαγητά, όπως το ψάρι. Τα δίδυμα αδέρφια της Μιλένας, αλλά και η μητέρα της, θα βρουν έναν έξυπνο και αποτελεσματικό τρόπο για να τρώει όλα τα φαγητά. Γραμμένο με χιούμορ, το βιβλίο θ’ αρέσει στα παιδιά, αλλά και στις μαμάδες που πολλές φορές αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα. Λ.Ψ.

Νικολέττα Τσιτσανούδη-Μαλλίδη ΤΑ ΤΑΞΙΔΙΑ ΤΗΣ ΟΛΙΒ

Εικ.: Λάζαρος Μαράβας Προπομπός, Αθήνα 2010, σελ. 30

Η συγγραφέας διηγείται με χιούμορ την ιστορία μιας φιλόδοξης ελιάς που βρίσκεται στο παντοπωλείο αλλά θέλει να γίνει δέντρο για να στεφανώνουν με τα κλαδιά της τους Ολυμπιονίκες. Ύστερα από αρκετές περιπέτειες και αγωνίες θα καταλήξει στα χέρια ενός παιδιού που, αφού τη γευτεί, αποφασίζει να φυτέψει το κουκούτσι της. Καλογραμμένο βιβλίο, που ψυχαγωγεί τα παιδιά, και δίνει την ευκαιρία στην τάξη για συζήτηση πάνω σε διάφορα θέματα. Λ.Ψ.

40/4

για παιδιά 7 ετών και πάνω Αργυρώ Αγγελοπούλου

ΡΟΚ-Α-ΜΠΙΛΥ ΣΤΑ ΣΥΝΝΕΦΑ! Μουσική: Τόλης Κετσελίδης Εικ.: Ν. Παγώνης Εμπειρία Εκδοτική, Αθήνα 2011, σελ. 141

Ενα υπέροχο μουσικό παραμύθι με τον γνωστό μας Μπίλυ και την παρέα του, όπου παρελαύνουν σύννεφα, μυρμήγκια τσιγγάνοι, σκουλήκακια που χορεύουν τσιφτετέλι, ένας θιβετιανός χουρμάς που κάνει διαλογισμό. Εξαιρετική γλώσσα, όμορφες σκηνές, γέλιο, τρυφερότητα που θα γοητεύσει μικρούς και μεγάλους. Το βιβλίο συνοδεύεται από ένα CD με 19 τραγούδια στα οποία πρωταγωνιστούν και τραγουδούν σπουδαίοι καλλιτέχνες, όπως: Γρηγόρης Βαλτινός, Γιάννης Ζουγανέλης, Έλντα Πανοπούλου, Παύλος Χαϊκάλης, Κώστας Μακεδόνας, Δημήτρης Μπάσης, κ.ά. Μια καλή πρόταση για σχολεία που ενδιαφέρονται να ανεβάσουν ένα ωραίο μιούζικαλ.

Λ.Ψ.

Αγγελική Βαρελλά

ΜHNAΣ ΜΠΑΙΝΕΙ, ΜΗΝΑΣ ΒΓΑΙΝΕΙ Εικ.: Λιάνα Δενεζάκη Ψυχογιός, Αθήνα 2012, σελ. 102

«Το ΑΛΦΑ του Μάρτη φέρνει άστατο καιρό, Ενώ το ΒΗΤΑ, ευγενέστατο, προσφέρει τη γιορτή τους στη Βαγγελιώ και στον Βαγγέλη. Το ΓΑΜΑ…» Η Αγγελική Βαρελλά διαθέτει το ταλέντο να συνδυάζει τη γνώση με το λογοτεχνικό ύφος με τρόπο μοναδικό και να κάνει τους αναγνώστες να βυθίζονται στις σελίδες τους με ευχαρίστηση. Το νέο της βιβλίο, Μήνας μπαίνει, μήνας βγαίνει, σε αυτή την κατηγορία ανήκει. Η Αγγελική Βαρελλά ξέρει να στήνει παιχνίδια με την «Αλφαβήτα». Οι αναγνώστες της, μικροί και μεγάλοι, το γνωρίζουν καλά. Θα μπορούσε κανείς να χαρακτηρίσει το βιβλίο της ως «Αλφαβήτα των μηνών». Δώδεκα αλφαβητάρια, ένα για κάθε μήνα, και δώδεκα τίτλοι ιστοριών, ένας για κάθε μήνα. Το βιβλίο χρησιμοποιεί στοιχεία από τη λαογραφία, τη δημοτική και τη σύγχρονη ποίηση, για να αποδώσει τα χαρακτηριστικά των μηνών, τις ασχολίες των ανθρώπων, τη φύση, κ.λπ. Χρήσιμο βιβλίο για παιδιά από 7 ετών και άνω, που αγγίζει πολλές γνωστικές περιοχές (γλώσσα, περιβάλλον, λογοτεχνία, πολιτισμός…), ενώ διαθέτει ανάλαφρο αφηγηματικό

41/5

ύφος, που δύσκολα το συναντά κανείς σε τέτοιου είδους βιβλία. Χρήσιμο όμως και για τους γονείς/εκπαιδευτικούς, που δεν έχουν χρόνο να διαβάζουν και να εξηγούν στα παιδιά το άφθονο υλικό που αντιστοιχεί στον κάθε μήνα.

Τ.Τσ.

Χριστίνα Κόλλια

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΗΣ ΑΝΕΜΟΤΡΥΠΑΣ Εικ.: Μαργαρίτα Ράντεβα Φίλντισι, Αθήνα 2012, σελ. 88

Μια τούρτα υγιεινή, από βοτανοζαχαρωτά, θέλει να ετοιμάσει η παραμυθού γιαγιά Χαρά. Τη συνταγή την ξέρει μόνο η καλή μάγισσα Ζαχαρούλα, μα έχει χάσει τη μαγική της κουτάλα. Έτσι, η γιαγιά Χαρά, με συντροφιά το σκύλο και τη γάτα της που έχουν την παραμυθένια ικανότητα να μιλούν και να συνεννοούνται με όλους, αλλά και με τη βοήθεια κάποιων παραμυθένιων πλασμάτων, αποφασίζει να βρει το μαγικό αυτό εργαλείο. Κι όλοι μαζί ξεκινούν για μια περιπέτεια που θα τους φέρει αντιμέτωπους με την κακιά μάγισσα Μέλια. Ταξιδεύουν σε δάση, πηγές και σπηλιές της Ελλάδας, συναντούν πλάσματα της Μυθολογίας, ανιχνεύουν αλήθειες οικολογικές και αξίες διαχρονικές, κινδυνεύουν, αλλά τελικά νικούν. Ένα γοητευτικό βιβλίο γεμάτο αγάπη, χρώματα, μοσχοβολιές κι ευαισθησία. Λ.Π.-Α.

Πηνελόπη Μωραΐτου – Μαρία Μωραΐτου 25η ΜΑΡΤΙΟΥ

Εικ.: Πέγκυ Φούρκα Ακρίτας, Αθήνα 2012, σελ. 38

Ένα τρισχαριτωμένο κείμενο που καλεί τον αναγνώστη να παίξει, να ζωγραφίσει, να φτιάξει τσολιαδάκια, μα και να γνωρίσει τους ήρωες και τις ηρωίδες που πολέμησαν και έδωσαν τη ζωή τους για τη λευτεριά μας, για τους Φιλέλληνες, το Κρυφό Σχολειό, τους αρματολούς και τους κλέφτες. Ερωτήσεις, λύσεις και αυτοκόλλητα κάνουν το βιβλίο ένα αληθινά χαρούμενο πανηγύρι. Γ.Γ.-Σ.

Βασιλική Νευροκοπλή

ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΚΟΡΔΟΝΙ Εικ.: Αθηνά Ρομπιέ Λιβάνης, Αθήνα 2011, σελ. 46

Ένα μακρύ κόκκινο κορδόνι είναι το δώρο μιας γιαγιάς στην εγγονή της την Ηρώ. Είναι δώρο φαινομενικά ασήμαντο, στην κρίσιμη

42/6

στιγμή όμως θ’ αποδειχτεί πόσο πολύτιμο μπορεί να γίνει στα χέρια της μικρής. Στη χώρα όπου ζει η νεαρή ηρωίδα, ο βασιλιάς έχει ένα γιο κακομαθημένο. Που όταν έρχεται η σειρά του να βασιλέψει, φέρεται άκαρδα και σκληρά στους υπηκόους του, ακόμα και στα παιδιά, για να ικανοποιήσει τον εγωισμό του. Και τότε η μικρή Ηρώ με το κορδόνι της θα φέρει την ανατροπή. Όλοι θα ξαναγίνουν ευτυχισμένοι και η Ηρώ καλή βασίλισσα. Πρωτότυπη και καλογραμμένη ιστορία, εξαιρετικά εικονογραφημένη.

Λ.Π.-Α.

Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου

ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΦΤΕΡΩΤΟΥ ΕΡΜΗ Εικ.: Γιώργος Ναζλής Πατάκης, Αθήνα 2011, σελ. 30

Ποιος άλλος εκτός από το θεό Ερμή, που ταξιδεύει σ’ όλο τον κόσμο και βλέπει και ακούει πώς ζουν τα παιδιά, θα μπορούσε να είναι ο αφηγητής του βιβλίου; Λυπάται που χιλιάδες παιδιά σε πολλές χώρες υποφέρουν. Φέρνει όμως και ένα μήνυμα χαράς κι ελπίδας. Όλα τα παιδιά πρέπει να μάθουν ότι έχουν δικαιώματα που οι μεγάλοι οφείλουν να τα τηρούν. Να μην υπάρχουν παιδιά που πεινούν, να μη δουλεύουν σε ανθυγιεινές δουλειές, να προστατεύονται από τους πολέμους, τη βία, το ρατσισμό, να μπορούν να μορφώνονται και να ζουν σε έναν κόσμο κατάλληλο για παιδιά. Η γνωστή και καταξιωμένη συγγραφέας μάς δίνει ένα σημαντικό βιβλίο, που καλό είναι να το διαβάσουν και οι μεγάλοι, κυρίως δε αυτοί που κυβερνούν τον κόσμο κι επιτρέπουν πολλές φορές να παραβιάζονται κατάφωρα τα δικαιώματα των παιδιών. Το βιβλίο διακρίνεται για την καλαισθησία και την ωραία εικονογράφηση και δεν πρέπει να λείπει από καμιά βιβλιοθήκη. Λ.Ψ.

Μπεν Γκλυν-Τζόουνς

ΟΙ ΑΠΙΘΑΝΕΣ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΟΥ ΑΡΚΟΥΔΟΥ ΠΟΥΚ Εικ.: Μάγκαλι Μπύννιολ Μετ.: Δώρα Τσούρη Πατάκης, Αθήνα 2011, σελ. 157

Ένα παραμύθι με ήρωα τον αρκούδο Πουκ και τις περιπέτειες που ζει σ’ ένα φανταστικό ταξίδι. Σ’ αυτό το ταξίδι θα ζήσει και θα καταλάβει πολλά. Θα αντιληφθεί πόσο απαραίτητα είναι η φιλία και οι σύντροφοι που γνωρίζει στο ταξίδι ώστε να τα βγάλει πέρα. Η εικονογράφηση προσφέρει πινελιές ομορφιάς στο βιβλίο. Γ.Γ.-Σ.

43/7

για μεγάλα παιδιά και νέους Βαγγέλης Ηλιόπουλος

DELETE ΣΤΟΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟ Εικ.: Ναταλία Καπατσούλια Δραστηριότητες: Βασιλική Νίκα Ε.Ψ.Υ.Π.Ε., Αθήνα 2011, σελ. 70

Τέσσερεις ιστορίες για τον ηλεκτρονικό εκφοβισμό, βγαλμένες από τη σύγχρονη σχολική πραγματικότητα, περιλαμβάνει αυτό το βιβλίο που δε θα πρέπει να λείψει από κανένα σπίτι με παιδιά και εφήβους. Ο έμπειρος συγγραφέας και εκπαιδευτικός παρουσιάζει με ζωντάνια, πρωτοτυπία και ειλικρίνεια τους κινδύνους που μπορεί να κρύβει κάθε ηλεκτρονική επικοινωνία. Δουλειά εξαιρετική και πολύτιμη, που αποκτά ακόμη μεγαλύτερη αξία με τις κατατοπιστικές σελίδες που ακολουθούν το κείμενο, με χρήσιμες πληροφορίες, επεξηγήσεις και προτάσεις για δραστηριότητες, ετοιμασμένες με γνώση και δεξιότητα από την εκπαιδευτικό Βασιλική Νίκα, ώστε να γίνει καλύτερα κατανοητό το θέμα. Εύγε στην Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου (www.epsype.gr), μία ακόμη απόδειξη του ανεκτίμητου έργου της! Λ.Π.-Α.

Λίνα Λυχναρά ΤΟ ΚΛΕΜΜΕΝΟ ΒΙΟΛΙ

Πατάκης, Αθήνα 2011, σελ. 189

Ο Αλιόσα, παιδί-θαύμα στη μουσική, καταγγέλλει στον αστυνόμο του ελληνικού νησιού όπου παραθερίζει την κλοπή του βιολιού του που είναι ένα πανάκριβο «Στραντιβάριους». Μια σειρά από εγκληματικές πράξεις που ακολουθούν, γίνονται το αντικείμενο των ερευνών του αστυνόμου και μιας ντετέκτιβ από τη Δανία. Καλογραμμένο αστυνομικό μυθιστόρημα, που μιλάει με επιτυχία για τη μουσική, τον πρώτο έρωτα και το θέμα της μετανάστευσης. Γ.Γ.-Σ.

44/8

Βασίλης Παπαθεοδώρου ΙΠΤΑΜΕΝΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ

Εικ.: Π. Μπουλούμπασης Καστανιώτης, Αθήνα 2011, σελ. 152

Ο πολυβραβευμένος και πολλά υποσχόμενος συγγραφέας μάς χαρίζει ένα μυθιστόρημα γοητευτικό. Οι σκισμένες σελίδες ενός βιβλίου που τις παρασύρει ο άνεμος φτάνουν με τρόπο μαγικό σε παιδιά και μεγάλους και καταφέρνουν να τους αποκαλύψουν τη ζωή που θα τους έβγαζε από τη μιζέρια και θα τους οδηγούσε σε μια νέα πραγματικότητα. Δεν ήταν όμως όλοι έτοιμοι να δεχτούν την αλήθεια, γι’ αυτό πολλοί την αρνήθηκαν και άλλοι τόσοι την πολέμησαν. Κι όμως, αρκούσε να διαβάσουν τις σελίδες που τους έφερνε ο αγέρας, να αφεθούν στη γοητεία τους, για να νιώσουν ξανά θαπλωρή και οικειότητα, να μπορούν να χαμογελούν και να κάνουν φίλους χωρίς να φοβούνται. Πρωτότυπο μυθιστόρημα, με δράση και αγωνία. Εξίσου σημαντικό είναι το ότι ο συγγραφέας καταφέρνει να μας πείσει πως το διάβασμα μπορεί να γίνει ένα συναρπαστικό ταξίδι που όλοι πρέπει να ζήσουμε. Λ.Ψ.

Ρούπερτ Άιζακσον

ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΤΟ ΑΛΟΓΟ Μετ.: Μάρα Μοίρα Πατάκης, Αθήνα 2011, σελ. 501

Σπάνια μου έχει τύχει να κλάψω από συγκίνηση διαβάζοντας ένα βιβλίο. Αυτή η ιστορία κουράγιου και ελπίδας ενός πατέρα και του παιδιού του θα μου μείνει αξέχαστη. Το παιδί είναι αυτιστικό. Παρακολουθούμε το πώς κατάφερε τυχαία να επικοινωνήσει με ένα άλογο. Σύντομα ο απόμακρος κι απρόσιτος μικρός άρχισε να μιλάει και να βελτιώνεται εντυπωσιακά. Μαζί με τους γονείς του ταξίδεψαν γύρω από τον μισό κόσμο, ιππεύοντας άλογα, μέχρι να βρουν στη Μογγολία τους παραδοσιακούς θεραπευτές, κληρονόμους αιώνων πειθαρχίας και έμπνευσης. Ήταν ένα εκπληκτικό ταξίδι, γεμάτο προκλήσεις, αναπάντεχα, όμορφα και ασυνήθιστα γεγονότα. Μια αξέχαστη ιστορία που δείχνει πως ακόμα και στις σκοτεινότερες στιγμές μας μπορεί να επιτευχθεί το μαγικό και το γήινο και να μεταμορφώσουν τη ζωή μας.

Λ.Ψ.

45/9

Τζάκλιν Γουέστ

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΑΛΛΟΥ´ Εικ.: Πόλυ Μπερνατένε Μετ.: Χαρά Γιαννακοπούλου Πατάκης, Αθήνα 2011, σελ. 248

Φανταστείτε ένα εντεκάχρονο κορίτσι κι ένα παλιό σπίτι που μετακομίζει με την οικογένειά της και ανακαλύπτει ότι μέσα στους ζωγραφικούς πίνακες βλέπει πρόσωπα και πράγματα να κινούνται! Φανταστείτε την ν’ ανακαλύπτει ένα ζευγάρι γυαλιά και φορώντας τα να μπορεί να μπαινοβγαίνει στους πίνακες και να μιλάει με τους ανθρώπους που απεικονίζουν! Φανταστείτε και πόσο θα καλοπεράσουν οι αναγνώστες ακροβατώντας ανάμεσα στον τρόμο και το γέλιο! Αυτό είναι το πρώτο βιβλίο της συγγραφέα, και ελπίζουμε στο επόμενο βιβλίο της να μην επαναλάβει χιλιοειπωμένα κλισέ! Λ.Ψ.

Τζιν Ντυπρό

ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΚΟΤΑΔΙ Μετ.: Φωτεινή Μεγαλούδη Πατάκης, Αθήνα 2011, σελ. 350

Στη συναρπαστική συνέχεια της Υπόγειας Πολιτείας, η συγγραφέας εξερευνά τη φύση των συγκρούσεων αλλά και τη δύναμη και το κουράγιο που χρειάζονται οι κάτοικοι, όταν φτάνουν στην επιφάνεια της Γης και διαπιστώνουν ότι πρέπει να βρουν τρόπο να επιβιώσουν. Στο χωριό που θα συναντήσουν, οι κάτοικοι θα τους δεχτούν εχθρικά, οι εντάσεις θα κλιμακώνονται και οι δύο ήρωες του βιβλίου, η Λίνα και ο Ντουν, θα πρέπει να αγωνιστούν για να αποφύγουν τη σύγκρουση. Το βιβλίο έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία και διακρίσεις. Λ.Ψ.

Ο Δαίμων του Τυπογραφείου Στο τεύχος 104, στη σελ. 34, το βιβλίο ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΤΟΥ ΧΩΜΑΤΕΝΙΟΥ ΔΡΟΜΟΥ είναι της συγγραφέως Σοφίας Χατζηκοκολάκη και όχι της Τασούλας Τσιλιμένη όπως λανθασμένα αναγράφηκε.

46/10

διαχρονικά*

H ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΙΣΤΟΡΙΩΝ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΩΣ ΒΙΒΛΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ: ΣΚΕΠΤΙΚΟ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ Αθηνά Ανδρουτσοπούλου

Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια

Ο

Bettelheim (1976), ψυχοθεραπευτής παιδιών της ψυχαναλυτικής προσέγγισης, ανέφερε στην εισαγωγή του κλασικού πλέον βιβλίου του The Uses of Enchantment πως αν τα παιδιά ανατρέφονταν έτσι ώστε η ζωή να έχει νόημα για αυτά, τότε δε θα χρειάζονταν ποτέ τη βοήθειά του. Στην ανατροφή των παιδιών πιο σημαντική θεωρούσε την επίδραση των γονέων και δεύτερη σε σημασία την επίδραση της πολιτιστικής κληρονομιάς. Και επεσήμαινε πως, όταν τα παιδιά είναι μικρά, το καλύτερο μέσο μεταβίβασης της κληρονομιάς αυτής είναι η λογοτεχνία. Τα γενικά κριτήρια που έθετε ο Bettelheim για να καθορίσει το ποιες ιστορίες βοηθούν τα παιδιά ήταν στη βάση τους πολύ λογικά και περιεκτικά. Θεωρούσε, για παράδειγμα, ότι οι ιστορίες θα πρέπει να κρατούν το ενδιαφέρον των παιδιών, να τα διασκεδάζουν, να τους ξυπνούν την περιέργεια. Πίστευε πως όταν οι ιστορίες κεντρίζουν την φαντασία τους, τα παιδιά μπορούν ευκολότερα να αναπτύξουν τη νόησή τους, να ξεκαθαρίσουν τα συναισθήματά τους, να αναγνωρίσουν τις δυσκολίες τους * Στις σελίδες αυτές επαναδημοσιεύονται κείμενα με διαχρονική αξία, που είχαν παρουσιαστεί στις Διαδρομές κατά τα πρώτα δεκαπέντε χρόνια της κυκλοφορίας τους. Το κείμενο αυτό είχε δημοσιευτεί στο τεύχος 49, Άνοιξη 1998, σσ. 12-17. Η Αθηνά Ανδρουτσοπούλου, διδάκτωρ ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Bath, ψυχοθεραπεύτρια και οικογενειακή θεραπεύτρια (περισσότερα: www.androutsopoulou.gr), είναι συν-ιδρύτρια και συνυπεύθυνη του «Λόγω Ψυχής»-Ινστιτούτου Εκπαίδευσης και Έρευνας στη Συστημική Ψυχοθεραπεία (www. logopsychis.gr).

47 

ΤΕΥΧΟΣ 105 / 2012

48

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

και να βρουν λύσεις. Όμως τα ειδικότερα κριτήριά του –αναπόσπαστα συνδεδεμένα με την ψυχαναλυτική θεωρία– οδηγούσαν στην αποκλειστική επιλογή των λαϊκών παραμυθιών. Ο λόγος που οι απόψεις του Bettelheim μάς απασχολούν εδώ είναι γιατί επηρέασαν σε πολύ μεγάλο βαθμό –και ακόμα επηρεάζουν– ψυχολόγους και ψυχοθεραπευτές, πολλοί από τους οποίους υποτιμούν (ή και αγνοούν) τη βιβλιοθεραπευτική αξία των σύγχρονων ιστοριών. Η αξιολόγηση των λαϊκών παραμυθιών από τον Bettelheim ως των πλέον ή και των μόνων κατάλληλων για ανάγνωση και βιβλιοθεραπευτική χρήση βασίστηκε στην εκτίμησή του ότι τα σύγχρονα παιδικά βιβλία είναι «ρηχά», μια που, κατά την άποψή του, προσπαθούν μόνο να πληροφορήσουν και να διασκεδάσουν τα παιδιά. Ο Tucker (1984) έχει δημοσιεύσει εκτενή κριτική απέναντι στην άποψη αυτή του Bettelheim, κατηγορώντας τον, πρώτον ότι στήριξε την εκτίμησή του πάνω σε δύο μόνο παραδείγματα –δύο αγγλικά παιδικά βιβλία, του 1946 και του 1954– και δεύτερον ότι είχε γενικότερη άγνοια της ιστορικής μετεξέλιξης των λαϊκών παραμυθιών, τα οποία απαντώνται σε πολλές εκδοχές και παρουσιάζουν διαφορετικές «λύσεις». Ορισμένες από τις εκδοχές αυτές αποτελούν ωραιοποιήσεις από την πλευρά των ανθρώπων που κατέγραψαν τα παραμύθια, γι’ αυτό και η πλοκή τους φαίνεται τελικά πως δεν αντιπροσωπεύει μια πορεία κάθαρσης «ντυμένη» με προαιώνια σύμβολα, όπως ήθελε να πιστεύει ο Bettelheim (βλ. και ΠέτροβιτςΑνδρουτσοπούλου, 1995). Ας μείνουμε όμως μόνο στο πρώτο σκέλος της κριτικής του Tucker που αφορά την άποψη του Bettelheim για τη «ρηχότητα» της σύγχρονης παιδικής λογοτεχνίας. Θα δώσω ένα συγκεκριμένο παράδειγμα, το οποίο ενισχύει την κριτική του Tucker απέναντι στον Bettelheim: ο τελευταίος αναφέρει πως οι σύγχρονες ιστορίες για παιδιά αποφεύγουν υπαρξιακά προβλήματα, δεν αναφέρονται στο θάνατο, στα γηρατειά, κ.λπ. Αυτό όχι μόνο δεν ισχύει στις μέρες μας, αλλά δεν ίσχυε βέβαια ούτε και στα μέσα της δεκαετίας του 1970. Το 1978 η Joan Fassler, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Yale, έγραψε ένα βιβλίο με τίτλο Helping Children Cope: Mastering Stress Through Books and Stories, όπου αναφέρεται σε πλήθος παιδικά λογοτεχνικά βιβλία ακόμα και για πολύ μικρά παιδιά, τα οποία μιλούν για θέματα όπως ο θάνατος, ο αποχωρισμός, το διαζύγιο, η νοσηλεία, η αλλαγή στη σύνθεση της οικογένειας, και όπου αναλύει τρόπους με τους οποίους τα βιβλία αυτά

μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη συμβουλευτική/ψυχοθεραπευτική διαδικασία και στη διευκόλυνση της επικοινωνίας μεταξύ παιδιού και ενηλίκου (γονιού ή επαγγελματία)1. Οι σύγχρονες ιστορίες δεν είναι επομένως καθόλου «ρηχές». Μήπως όμως ισχύει η θέση του Bettelheim, ότι τα λαϊκά παραμύθια είναι πιο κατάλληλα για να βοηθήσουν τα παιδιά να αποδώσουν νόημα στην πολυπλοκότητα του σύγχρονου κόσμου και θα πρέπει να προτιμώνται ως βιβλιοθεραπευτικά μέσα; Η προσωπική μου άποψη είναι πως όχι. Ο Bettelheim παραδεχόταν ότι σε ένα πρώτο επίπεδο τα λαϊκά παραμύθια διδάσκουν ελάχιστα πράγματα για τις σύγχρονες συνθήκες ζωής, πίστευε όμως ότι επιτρέπουν στα παιδιά να οργανώσουν τις εσωτερικές τους δυνάμεις, για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν την εξωτερική πολυπλοκότητα. Κατά τον Bettelheim είναι, για παράδειγμα, θετικό ότι στα λαϊκά παραμύθια οι άνθρωποι είναι ή κουτοί ή έξυπνοι, ή κακοί ή καλοί, διότι η πόλωση αυτή βοηθά, σύμφωνα με την άποψή του, τα παιδιά να κατανοήσουν ευκολότερα τη διαφορά των εννοιών, παρόλο που στην πραγματικότητα οι άνθρωποι είναι σαφέστατα πολύπλοκοι (και «καλοί» και «κακοί»). Το απογοητευτικό, κατά τη γνώμη μου, είναι ότι οι περισσότεροι ενήλικοι δεν ξεπερνούν ποτέ τον πολωτικό τρόπο σκέψης των λαϊκών παραμυθιών, με αποτέλεσμα να οδηγούν συχνά τις διαπροσωπικές τους σχέσεις σε αδιέξοδο. Επίσης, αν και είναι αλήθεια ότι πολλές από τις αξίες και τους τρόπους επικοινωνίας ή σκέψης των ανθρώπων, που παρουσιάζονται στα λαϊκά παραμύθια, είναι στοιχεία διαχρονικά, είναι, πιστεύω, υπερβολικό να υποστηρίζει κανείς πως σε έναν ραγδαία μεταβαλλόμενο κόσμο τίποτα το ουσιαστικό δεν έχει αλλάξει. Κι ενώ αυτά συμβαίνουν στα λαϊκά παραμύθια, νομίζω πως οι περισσότεροι από τους αξιόλογους συγγραφείς σύγχρονων ιστοριών μεταφέρουν στα παιδιά την εικόνα της πολυπλοκότητας του κόσμου, βοηθώντας τα όμως παράλληλα να μάθουν να την επεξεργάζονται και να της αποδίδουν νόημα (βλ. Androutsopoulou, 1995). Η πολυπλοκότητα αποδίδεται με τη λέξη «και». Τα παιδιά είναι δυνατόν και να διακρίνουν το «καλό» από το «κακό» και να σκέφτονται συνθετικά και ολιστικά για τον κόσμο και τους ανθρώπους. Αυτός είναι ο σημαντικότερος λόγος για τον οποίο προσωπικά επιλέγω τις σύγχρονες ιστορίες ως βιβλιοθεραπευτικά μέσα. Γνωρίζω επίσης ότι γενικά τα σύγχρονα παιδικά λογοτεχνικά βιβλία χρησιμοποιούνται από

49 

ΤΕΥΧΟΣ 105 / 2012

50

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

τους συμβούλους/ψυχοθεραπευτές περισσότερο από ό,τι στο παρελθόν ως ένα από τα μέσα που διαθέτουν για να βοηθήσουν τα παιδιά που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Ας δούμε στη συνέχεια ορισμένες εφαρμογές της βιβλιοθεραπείας με βάση τις σύγχρονες ιστορίες για παιδιά. Ο όρος «βιβλιοθεραπεία» χρησιμοποιείται συνήθως για να περιγραφεί η προγραμματισμένη και καθοδηγούμενη από έναν ειδικό (σύμβουλο/ψυχοθεραπευτή) ανάγνωση. Όπως θα εξηγήσω παρακάτω, η βιβλιοθεραπεία μπορεί να έχει πολύ ευρύτερη έννοια και εφαρμογές εκτός συμβουλευτικής ή ψυχοθεραπείας (βλ. Ανδρουτσοπούλου, 1994). Θα επιμείνω μάλιστα στη συνέχεια και θα αναλύσω περισσότερο μια απλή τεχνική που μπορεί να εφαρμοστεί μέσα στην τάξη από έναν ειδικά εκπαιδευμένο δάσκαλο. Στη συμβουλευτική ή ψυχοθεραπεία ο ειδικός μπορεί να προτείνει ή να διαβάσει μαζί με το παιδί ένα βιβλίο που κρίνει κατάλληλο. Οφείλει να αποφεύγει οποιαδήποτε κριτική (αποδοκιμασία ή επιδοκιμασία) για τα σχόλια και τις παρατηρήσεις του παιδιού, ώστε να του γίνει κατανοητό ότι δεν υπάρχουν σωστές ή λάθος ερμηνείες. Αν το θεωρήσει απαραίτητο, μπορεί να κάνει στο παιδί ερωτήσεις, ώστε να βοηθήσει στην κατανόηση και σύνδεση του παιδιού με τον πολύπλευρο και υποκειμενικό χαρακτήρα της πραγματικότητας. Αποφεύγει να πιέσει το παιδί να δώσει απαντήσεις, όταν εκείνο φαίνεται να μη θέλει ή να μην μπορεί (ιδίως στις πολύ μικρές ηλικίες). Στις περιπτώσεις αυτές η χρήση της ζωγραφικής, του παιχνιδιού, των κατασκευών, μπορεί να διευκολύνει την έκφραση σκέψεων και συναισθημάτων. Εκτός από το προγραμματισμένο και καθοδηγούμενο αυτό διάβασμα, το μη προγραμματισμένο και μη καθοδηγούμενο από κάποιον ειδικό δρα επί-

1oς Μαραθώνιος αναγνώςης ΒιΒλιών τών ΕκδοςΕών ΨΥΧογιος!

Διαβάστε βιβλία των Εκδόσεων ΨΥΧΟΓΙΟΣ και κερδίστε βιβλία αξίας 900 € Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε το www.psichogios.gr  Σχολεία-Εκπαιδευτικοί  ΒΙβλιο-τρεχάλα Αν α ζ η τ ή σ τ ε π ε ρ ισ σ ότ ε ρ ο υ ς α π ό 3 0 0 τ ίτλο υ ς e - b o o k σ τ ο w w w. p s i c h o g i o s . g r ! Όταν κλείνει ένα βιβλίο, ανοίγει ένας κύκλος επικοινωνίας! Βρείτε μας στο: Γίνετε μέλη δωρεάν στο www.psichogios.gr ή καλώντας χωρίς χρέωση στο 800 11 64 64 64 και κερδίστε προνόμια και δώρα.

Forum

52

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

σης «θεραπευτικά», όποιο κι αν είναι το θέμα του βιβλίου, όποιος κι αν είναι ο βαθμός σύνδεσης του θέματος με τη δυσκολία ή ανησυχία του παιδιού τη συγκεκριμένη περίοδο. Το διάβασμα ενός βιβλίου μπορεί να αποτελέσει καλή ευκαιρία για συζήτηση μεταξύ παιδιού και ενηλίκου (γονιού, δασκάλου) και να αποκαταστήσει ή να δημιουργήσει διόδους επικοινωνίας. Ως πρώτο βήμα αρκεί να ακούσουμε ένα παιδί να διηγείται ό,τι διάβασε, χωρίς να διορθώσουμε ή να κρίνουμε τον τρόπο κατανόησης μιας ιστορίας. Ως δεύτερο βήμα, μπορούμε να το διευκολύνουμε να εκφράσει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του για τους ήρωες της ιστορίας και ταυτόχρονα να του παράσχουμε την «ψυχολογική άδεια» να εκφράσει τις προσωπικές του απορίες ή ανησυχίες. Ένα λογοτεχνικό βιβλίο όμως δρα και από μόνο του «θεραπευτικά», χωρίς δηλαδή να χρειαστεί το παιδί να μοιραστεί τις σκέψεις του με έναν τρίτο. Το διάβασμα και μόνο της ιστορίας το βοηθά να εισέλθει νοητικά και συγκινησιακά σε ένα ασφαλές περιβάλλον πειραματισμού γύρω από τις διαπροσωπικές σχέσεις. Στον κόσμο του φανταστικού «συναντά» ανθρώπους, καταγράφει αντιδράσεις, μαθαίνει να κάνει προβλέψεις, εξοικειώνεται με την ιδέα ότι οι προβλέψεις του δεν θα επαληθεύονται πάντα, συνειδητοποιεί την πολυπλοκότητα του κόσμου στον οποίο ζει. Όσον αφορά τη χρήση των βιβλίων από τον εκπαιδευτικό ειδικότερα, έχουν περιγραφεί τεχνικές οι οποίες επιτρέπουν στην τάξη να μετατρέπεται κατά διαστήματα σε έναν «ασφαλή κύκλο», μια ομάδα ευαισθητοποίησης, με αφορμή το διάβασμα ενός βιβλίου (βλ. Campion, 1991). Το κλίμα, κατά τη διάρκεια μιας τέτοιας δραστηριότητας, μπορεί να είναι πιο ανεπίσημο από ό,τι συνήθως. Ο ρόλος του δασκάλου είναι κυρίως διευκολυντικός και οι κανόνες της τάξης μπορεί να είναι πιο ελαστικοί (π.χ. ως προς το πότε μπορούν τα παιδιά να πά-

ρουν το λόγο). Επίσης, η αρχή και το τέλος μιας τέτοιας διαδικασίας είναι καλό να συνοδεύεται από αλλαγή στη διάταξη του χώρου, ένα σύνθημα, κ.λπ. Στις πολύ μικρές ηλικίες ο/η δάσκαλος/α διαβάζει κατ’ αρχάς μια ιστορία2. Η ανάγνωση από μόνη της είναι μια πολύπλοκη διαδικασία. Όπως σημειώνει η Fassler (1978), ο τρόπος αφήγησης ή ανάγνωσης μιας ιστορίας αντικατοπτρίζει τη στάση του ενηλίκου προς πρόσωπα και καταστάσεις. Η στάση αυτή επηρεάζει (συνειδητά ή ασυνείδητα) την αντίδραση του παιδιού και τον τρόπο κατανόησής της. Αυτό οδηγεί στη σκέψη ότι η αλληλεπίδραση μεταξύ ιστορίας-ενηλίκου-παιδιού είναι μοναδική και διαφορετική κάθε φορά, ανάλογα με το ποιος είναι ο ενήλικος που διαβάζει την ιστορία, τι θέμα έχει η ιστορία αυτή, ποια είναι η στάση του ενηλίκου προς το θέμα της, ποιες είναι οι εμπειρίες του παιδιού, πώς είναι η διάθεση και των δύο την ώρα της ανάγνωσης. Καμιά ιστορία δεν προκαλεί πανομοιότυπες αντιδράσεις σε όλους, ούτε καν στο ίδιο άτομο, αν διαβαστεί σε διαφορετική στιγμή. Ο/η δάσκαλος/α μπορεί κατόπιν να θέσει ερωτήματα του τύπου: «Τι έκανε ο ήρωας όταν πήρε το τηλεγράφημα από τον παππού του;» «Γιατί ήταν στενοχωρημένος;» «Εσείς έχετε νιώσει ποτέ πολύ στενοχωρημένοι;», κ.λπ. Τέλος, μπορεί να ζητήσει από τα παιδιά να ζωγραφίσουν ή να παίξουν κουκλοθέατρο με ερέθισμα το περιεχόμενο της ιστορίας. Στα μεγαλύτερα παιδιά δίνει οδηγίες: • Να ξαναδιηγηθούν την ιστορία γραπτά ή προφορικά.

• Να συζητήσουν για τα πιθανά συναισθήματα του ήρωα.

• Να ξαναγράψουν ή να αφηγηθούν ξανά τη βασική ιστορία, κάνοντας αλλαγές (π.χ. «Αν ήσουν εσύ ο/η συγγραφέας, πώς θα την έγραφες, τι θα άλλαζες, τι τέλος θα έδινες;»).

• Να κάνουν τις προσωπικές τους προβλέψεις για την πιθανή εξέλιξη του ήρωα (επιλογές, συναισθήματα, γεγονότα ζωής) σε ορισμένο χρονικό διάστημα (π.χ. σε έξι μήνες ή σε ένα χρόνο). Με την τεχνική αυτή, πέραν του ότι τα παιδιά διευκολύνονται να εκφράσουν συναισθήματα και πέραν του ότι πειραματίζονται στο ασφαλές πεδίο του φανταστικού, αντιλαμβάνονται ίσως καλύτερα τη δυνατότητα του να βιώνει κανείς την ίδια πραγματικότητα με διαφορετικό τρόπο. Τη δυνατότητα αυτή την απεικονίζουν τόσο οι επιλογές των ηρώων της ιστορίας όσο και οι επιλογές των άλλων παιδιών κατά την επαναφήγηση/συγγραφή, τις προβλέψεις τους, κ.λπ. Όπως ήδη ειπώθηκε, είναι σημαντικό το περιβάλλον της τάξης να βιώνεται κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας αυτής ως ένας «ασφαλής κύκλος», όπου όλα τα συναισθήματα και οι επιλογές είναι αποδεκτά, ακόμα και η επιλογή ορισμένων παιδιών να μη συμμετάσχουν ενεργά σε ένα ή περισσότερα στάδια. Η παραπάνω τεχνική μπορεί να συγκαταλεγεί στις τεχνικές της αφηγηματικής ψυχολογίας και ψυχοθεραπείας. Η αφηγηματική ψυχολογία διατυπώνει την άποψη πως η απόδοση νοήματος στις εμπειρίες μας –η οποία επιχειρείται εκ των υστέρων, ώστε να

53 

ΤΕΥΧΟΣ 105 / 2012

54

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

συνδεθούν μεταξύ τους τα γεγονότα– επιτυγχάνεται μέσω των ιστοριών που αφηγούμαστε ξανά και ξανά στον εαυτό μας (ξύπνιοι ή κοιμισμένοι), στους φίλους μας, στον ψυχοθεραπευτή μας ή στο κοινό μας – αν είμαστε συγγραφείς ή καλλιτέχνες (βλ. Thomassin, 1993). Όλες αυτές οι αφηγήσεις ακολουθούν πολύ παρόμοιους κανόνες, παραδείγματος χάριν: αιτιολόγηση, χρονολόγηση, ακολουθία γεγονότων, πλοκή, συμπέρασμα (Antaki, 1994). Η αφήγηση αποτελεί επομένως έναν σημαντικότατο μηχανισμό, μέσω του οποίου αποδίδουμε σκοπό και νόημα στη ζωή μας (βλ. Sarbin, 1986). Με κριτήριο τη θεώρηση της αφηγηματικής ψυχολογίας, ένας από τους σημαντικότερους στόχους της τεχνικής που αναφέραμε, ιδίως της επαναφήγησης/συγγραφής της ιστορίας, είναι να δοθεί στα παιδιά η ευκαιρία να επαναδιαπραγματευτούν έμμεσα (να «διορθώσουν», να «ξαναγράψουν») και το σενάριο της δικής τους ζωής. Σύμφωνα με τον Murray (1985), το υλικό από το οποίο αντλούν και στις δύο περιπτώσεις είναι το ίδιο. Αναπλάθοντας τη ζωή του ήρωα, αποδίδουν νόημα στις δικές τους εμπειρίες. Το νόημα που αποδίδουν είναι εκείνο που κάθε φορά τους κάνει να αισθάνονται μεγαλύτερη εσωτερική συνοχή και που τους δίνει τη δυνατότητα καλύτερης αυτο-οργάνωσης. Είμαι σχεδόν βέβαιη ότι και ο Bettelheim θα ήταν σύμφωνος με τους στόχους αυτούς! Άλλωστε και ο ίδιος ανέφερε ότι η μεγαλύτερη πρόκληση για τον άνθρωπο είναι να βρει νόημα στη ζωή του. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Βλ. το άρθρο με τίτλο «Η βιβλιοθεραπευτική προσέγγιση της Joan Fassler: Βοηθώντας τα παιδιά να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα του θανάτου», στο τεύχος 102 (Καλοκαίρι 2011) των Διαδρομών, σσ. 79-85.

2. Για το θεωρητικό υπόβαθρο και τα βήματα της τεχνικής αυτής, βλέπε Ανδρουτσοπούλου, 1997.

BIBΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ανδρουτσοπούλου, Α. (1994), «Παιδί, οικογένεια και βιβλιοθεραπεία», Διαδρομές, 35, 186-194. Ανδρουτσοπούλου, Α. (1997), «Η χρήση αφηγηματικών τεχνικών: Μια εναλλακτική προσέγγιση των παιδιών με δυσκολίες προσαρμογής στο σχολείο», Μ. Πουρκός (επιμ.), Ατομικές διαφορές μαθητών και εναλλακτικές ψυχοπαιδαγωγικές προσεγγίσεις, Αθήνα, Gutenberg.

Androutsopoulou, A. (1995), “O mice and systems”, International Connection, 8, 2, 14-16.

Antaki, D. (1994), Explaining and Arguing: The Social Organisation of Account, London: Sage.

Bettelheim, B. (1976),The Uses of Enchantment: The Meaning and Importance of Fairy Tales, London: Thames and Hudson. (Η γοητεία των παραμυθιών: Μια ψυχαναλυτική προσέγγιση, Αθήνα: Γλάρος, 1995.)

Campion, J. (1991), Counselling Children, London: Writing and Birch.

Crompton, M. (1980), “Of books and bibliotherapy”, στο: Respecting Children: Social Work with Young People, London: Edward Arnold.

Fassler, J. (1978), Helping Children Cope: Mastering Stress through Books and Stories,The Free Press.

Murray, K. (1985), “Life as fiction”, Journal for the Theory of Social Behavior, 15, 172-185. Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, Λ. (1995), «Όπως και στ’ αηδόνια…» - Για την παιδική λογοτεχνία χωρίς ψευδαισθήσεις, Αθήνα: Πατάκης.

Sarbin, T. R. (1986), Narrative Psychology: The Storied Nature of Human Conduct, New York: Preager.

Thomassin, P. (1993), Αναζητώντας τις Ρίζες: Από τον Κοσμογονικό Μύθο στο Προσωπικό Παραμύθι, Αθήνα: Κέδρος.

Tucker, N. (1984), “Dr. Bettelheim and enchantment”, Signal, 43, 33-41.

συνέντευξη Αναστασία Ευσταθίου

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ Η Αναστασία Ευσταθίου γεννήθηκε το 1966 στην Παραλία Πλατάνου Αχαΐας και ζει με την οικογένειά της στην Ακράτα. Είναι διευθύντρια του 2ου Δημοτικού Σχολείου Ακράτας. Έχει μετεκπαιδευτεί στο Διδασκαλείο «Eυάγγελος Παπανούτσος» του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Πατρών (1999-2001). Γνωρίζει Αγγλικά και χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών. Είναι κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος του Π. Τμ. Δημ. Εκπ. Παν. Πατρών στην κατεύθυνση «Αναλυτικά Προγράμματα Διδασκαλίας Γλώσσας και Γραμματισμού (2005)» όπου και απέσπασε υποτροφία από το ΕΠΕΑΕΚ. Είναι επιμορφώτρια στα Π.Ε.Κ., στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, στο Ε.ΚΕ.ΒΙ στις καινοτόμες δράσεις ενίσχυσης της φιλαναγνωσίας των μαθητών, και εισηγήτρια σε πολλά συνέδρια και επιμορφώσεις. Έχει έντονη κοινωνική δράση με πρωτοβουλίες στην εκπαιδευτική κοινότητα που αφορούν το βιβλίο, το θέατρο, τον πολιτισμό. Δράσεις και βιβλία της έχουν βραβευτεί από τη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά, τον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, την ΚΕΑΔΕΑ Κίνηση Ειρήνης, την ΟΜΕΠ και ΕΣΗΕΠΗΝ.

ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ • Μια κάλτσα που τη λέγαν Ευρυδίκη (1999), εκδόσεις Λιβάνη • Η κόρη των Αιγών (2002), εκδόσεις Λιβάνη • Το ατύχημα του Αϊ-Βασίλη (2005), εκδόσεις Λιβάνη. Το βιβλίο προτείνεται από το σχολικό εγχειρίδιο γλώσσας Πετώντας με τις λέξεις της Δ΄ τάξης.

• Μαθαίνω να γράφω κείμενα, για την Δ΄ τάξη (2007), εκδόσεις Μεταίχμιο • Χριστούγεννα στη Γελανδία (2009), εκδόσεις Λιβάνη • Με το Μελάνι της Σουπιάς (Βραβείο εκδ. Ψυχογιός, Γυν. Λογ. Συντροφιά, 2007) (2010), εκδόσεις Λιβάνη

55

ΤΕΥΧΟΣ 105 / 2012

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΒΙΒΛΙΩΝ & ΕΝΤΥΠΩΝ • Αναδρομή στις ρίζες μας (1997), εκδόσεις Λιβάνη • Έργα του Διαδικτυακού Λογοτεχνικού Διαγωνισμού της Βιβλιοπαμφαγονίας, 2000-01, -02, -03, -04, -06 -2007 • Στη χώρα των τρελών μολυβιών (2001), εκδόσεις Λιβάνη • Με ένα «ποντίκι» στη χώρα των εθίμων (2002), εκδ. Σύγχρονη Εκπαίδευση • Τετράδια Ζωγραφικής (2004), εκδόσεις Λιβάνη • Ένα βιβλίο πετάει (2008), έκδοση 1ου Δημοτικού Σχολείου Ακράτας • Τουριστικός οδηγός Δήμου Ακράτας (2003), εκδ. Πρώτη Εκδοτική • Βιβλίο Πρακτικών: Περεσιάδεια 2004 (2007), εκδ. Raster • SOSΖΟΥΜΕ τον πλανήτη, οικολογικό έντυπο, συλλογική έκδοση, 2ο Δημοτικό Σχολείο Ακράτας, Ιούνιος 2011 • Σχολικό Ημερολόγιο 2012, συλλογική έκδοση, 2ο Δημοτικό Σχολείο Ακράτας • «Η Γερακίνα και ο Πρίγκιπας Νερένιος», Εκπαιδευτικό Λογισμικό, Ανάπτυξη: Ν.Ε.Π. Αχαΐας. Υπό έκδοση και το ομώνυμο παραμύθι, εκδ. Κ. Μ. Ζαχαράκης

56

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Διηγήματα, ποιήματα, άρθρα, βιβλιοκριτικές και λογοτεχνικά κείμενά της έχουν δημοσιευτεί σε έντυπα, στα Λογοτεχνικά Ημερολόγια της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς και (ηλεκτρονικά) περιοδικά, καθώς και στον τοπικό Τύπο. Εισηγήσεις της έχουν συμπεριληφθεί σε συλλογικές εκδόσεις και πρακτικά συνεδρίων.

ΥΠΟ ΕΚΔΟΣΗ • Έρωτας Στυγός, μυθιστόρημα για μεγάλους, εκδ. Α. Λιβάνη

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Αρχή-Παιδική ηλικία Μου ζητάτε να μιλήσω για την απαρχή της έμπνευσης. Να φορέσω τα ξεχαρβαλωμένα παπουτσάκια μου και να περπατήσω στα μονοπάτια της μνήμης. Εκεί που λαγοκοιμούνται όλα όσα έχω αγαπήσει, όλα εκείνα που έντυσα με χάδια και αγνά συναισθήματα στο μικρό παραθαλάσσιο χωριό της Αχαΐας που με γέννησε. Σε εκείνα που επένδυσα χρόνο, κόπο, χωρίς να περιμένω αντάλλαγμα κανένα. Που τα στόλισα με μύρια όνειρα και πασχίζω σήμερα να τα κρατήσω αλώβητα από την καθολική αποδόμηση των αξιών. Αυτά τα παπουτσάκια της μνήμης, βλέπετε, περ-

πάτησαν πολύ. Έκαναν διαδρομές στα σχολεία της ζωής: Ατέλειωτο ομαδικό παιχνίδι στις αλάνες της παιδικής μου ηλικίας, ζωή στην επαρχία, εθελοντισμός, σπουδές και επιμορφώσεις, μεταπτυχιακά, κοινωνική συμμετοχή παράλληλα με οικογένεια και δουλειά. Σχεδόν έλιωσαν. Μα κάθε φορά που τα αντικρίζω, ψιθυρίζω μια παλιά ιταλική παροιμία: καλύτερα να λιώνεις παπούτσια παρά σεντόνια. Αυτή η φράση, πιστεύω, με χαρακτηρίζει απόλυτα. Κάποτε με απέτρεπαν να δημιουργώ λέξεις. Η φιλόλογος που με προετοίμαζε στην έκθεση για να εισαχθώ στο πανεπιστήμιο, τη δεκαετία του ’80, μου κοκκίνιζε τα γραπτά, γιατί αποτύπωνα τις σκέψεις μου με λέξεις που δεν υπήρχαν στο ελληνικό λεξιλόγιο, όπως μου έλεγε. Σήμερα θα ήθελα πολύ να της στείλω ένα αντίτυπο από τα βιβλία μου να γευτεί λίγο το πανηγύρι των λέξεων, καθώς οι ήρωές μου, ο Κάλι Καλ ο καλικάντζαρος της Γελανδίας, ο Πιν Πον ο σκούφος της Ρουχοπολιτείας, η Μπουρμπουλήθρα και ο πρίγκιπας Νερένιος παίρνουν ετεροχρονισμένα εκδίκηση. Αγωνία για γράψιμο Ξύνοντας ανελέητα τα μολύβια μου και γράφοντας στο χαρτί επιστρέφω στα πατρώα εδάφη. Στα βράχια της μάνας παραλίας δίπλα στο πατρικό μου ονειρευόμουν. Πάνω τους έκανα μακρινά ταξίδια παρέα με την Πηνελόπη Δέλτα, τον Λουντέμη, τον Καζαντζάκη, τον Ελύτη. Πού να ’ξερα, τρεις δεκαετίες αργότερα, ενήλικη πια, ότι θα αποτύπωνα στο χαρτί την ταξιδιάρα κλειστή κορινθιακή μας θάλασσα και τη φύση που με ανέθρεψε! Εκεί χαρτογράφησα τους δικούς μου πλόες. Από μικρή, ατενίζοντας

57 

ΤΕΥΧΟΣ 105 / 2012

58

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

αυτή την οικεία θάλασσα, έφευγα μαζί με τους πρώτους Αχαιούς αποίκους κατά τη μεριά της Τροίας. Ίσως, τώρα που το σκέφτομαι, τα βιβλία: Κάλτσα Ευρυδίκη, Κόρη των Αιγών και Μελάνι της Σουπιάς να προέκυψαν από αυτά τα νοερά εφηβικά ταξίδια. Η μάχη μου, πάντως, κατά τη συγγραφή του βιβλίου είναι να αποφεύγω τις βαρετές λεωφόρους του διδακτισμού. Το παιδικό βιβλίο δεν είναι επ’ ουδενί σχολικό βιβλίο για να βγάζει ο μαθητής συμπεράσματα, να γράφει περιλήψεις ή να κάνει γραμματική. Ο μικρός αναγνώστης πρέπει να οδηγείται μέσα από τα σκαλοπάτια της αναγνωστικής απόλαυσης κατευθείαν στον πλανήτη Τέρψη. Μεγάλος μου φόβος την ώρα που στήνω το σκηνικό των ηρώων μου είναι να μη βαρεθεί το παιδίαναγνώστης και να μην του προξενήσω, όπως λέει ο Σαββόπουλος, βαθιά χασμουρητά. Είναι, εξάλλου, ένα στοίχημα που θέτει κάθε συγγραφέας παιδικών βιβλίων. Να μη γίνει διδακτικός. Να κρύβει καλά την ανάγκη του παιδαγωγείν. Γι’ αυτό κι εγώ ξημεροβραδιάζομαι στα λημέρια αυτής της ατίθασης πανούργας γυναίκας, της έμπνευσης. Όποτε μου επιτρέπει να τη γραπώσω απ’ τα μαλλιά, θαρρώ ότι γράφω καλά. Πολλαπλοί ρόλοι: μητέρα, σύζυγος, εργαζόμενη σε θέση ευθύνης Σε μια οικογενειακή συγκέντρωση στο σπίτι μου, ρώτησα την Κική Δημουλά, τη μεγάλη μας ποιήτρια: Προσπαθώ να γράψω ενώ σφυρίζει η χύτρα, χτυπά το τηλέφωνο, τα παιδιά μου είναι μικρά και οι υποχρεώσεις πολλές. Τι να κάνω; «Να πατάς ένα κουμπί και να απογειώνεσαι κι ας σφυρίζει η χύτρα». Έτσι λιτά μου απάντησε. Και βέβαια, τότε στα 27 μου χρόνια, μου φαινόταν απίθανο να συλλειτουργήσω με όλες τις μικροδουλειές, τις αγωνίες και τα άγχη ενός σπιτικού. Νόμιζα ότι δεν συμβιβάζεται ο ρόλος της νοικοκυράς, της μάνας, της εργαζόμενης, με το ρόλο της συγγραφέα. Δυο δεκαετίες μετά, τολμώ να πω ότι χωρίς αυτές τις πολλαπλές δραστηριότητες, χωρίς τη ζωή μου σε πρώτο πλάνο, το μολύβι δεν θα είχε πιάσει φωτιά στα χέρια μου και δεν θα δερνόμουν πάνω στις λευκές σελίδες στάζοντας σκέψεις και συναισθήματα. Μελάνι σουπιάς βραβευμένο Πραγματικά, με αυτό το βιβλίο μοιάζω περισσότερο με ναυαγό σε απομακρυσμένο νησί παρά με συγγραφέα. Κρύβω το μήνυμά μου σε σφραγισμένο μπουκάλι σαν το γιο της συγγραφέα, τον Ιπποκράτη, που αφήνει το μολύβι για να γίνει ο πρωταγωνιστής του βιβλίου, για να επικοινωνήσω με τον κόσμο του αναγνώστη. Είμαι ναυαγός αλλά όχι μια απομονωμένη στον ιδανικό μικρό-

κοσμό της συγγραφέας. Θα λογάριαζα τον εαυτό μου ως έναν σκεπτόμενο ενεργό πολίτη του κόσμου που γράφει, δραστηριοποιείται, που ψαχουλεύει τα άρθρα των εφημερίδων και τα διαδικτυακά blogs, ποτίζει την πένα του στην ανεξίτηλη έγνοια του για το παιδί-αναγνώστη αλλά και στα πολύχρωμα μελάνια της ψυχής, της πανανθρώπινης ψυχής που χτυπά στο παιδικό βιβλίο όλου του κόσμου. Προσδοκώ το μήνυμα που έκρυψα πίσω από τις λέξεις να «παίξει» τη μουσική του στις χορδές του αναγνώστη. Ίσως, γιατί ονειρεύομαι μαζί του έναν κόσμο καλύτερο. Έμπνευση-Δασκάλα-Σχολείο-Επιστημονικό έργο Στις περισσότερες εισηγήσεις μου σε συνέδρια και επιμορφώσεις δασκάλων σχετικά με την προσέγγιση της λογοτεχνίας και τις καινοτόμες δράσεις που εφαρμόζονται στο Δημοτικό σχολείο, ξεκινώ με τη φράση: «Είμαι δασκάλα της τάξης και της πράξης», θέλοντας να δείξω ότι κάθε τι νέο μπορεί να βρει πρόσφορο έδαφος μέσα στην τάξη στο δημόσιο Δημοτικό σχολείο. Ο κάθε ένας από εμάς τους δασκάλους μπορεί να λειτουργήσει ως εμπνευστής δράσεων σε ένα σχολείο που σήμερα όσο ποτέ άλλοτε το έχει ανάγκη. Δεν βρίσκω με ποιους άλλους τρόπους θα γεφυρώσουμε τις κοινωνικές ανισότητες, τα συνεχώς διογκούμενα κοινωνικά προβλήματα που ταλανίζουν την ελληνική οικογένεια, τον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα του σημερινού σχολείου. Ο πολιτισμός και η Παιδαγωγική του Ανθρωπισμού σε ένα Σχολείο του Ενδιαφέροντος είναι τα δικά μου «πιστεύω». Δραστηριότητες-Λογοτεχνικοί Διαδικτυκοί Διαγωνισμοί Οι Διαδικτυακοί Λογοτεχνικοί Διαγωνισμοί που έκανα με σχολεία της Ελλάδας και του εξωτερικού, όντας δασκάλα στα Δημοτικά της Ακράτας για 4 σχολικά έτη, ως ιδέα ήταν πρωτοποριακή για την εποχή της. Κι αυτό γιατί έδινα τη δυνατότητα στα παιδιά να γίνουν συγγραφείς, εικονογράφοι και δημιουργοί, αλλά και ενεργοί συμμέτοχοι σε ένα σχολείο της Συμμετοχικότητας. Δεν έβρισκα άλλο τρόπο να απαλλαγώ από

59

ΤΕΥΧΟΣ 105 / 2012

60

την πλήξη και την καθημερινότητα του σχολείου μέχρι που επινόησα τις διαδικτυακές αυτές αποδράσεις, τις οποίες ευτύχησα να μοιραστώ με δεκάδες μαθητές δημιουργούς. Ένιωθα σαν τη γυναίκα του Αιόλου, όπου του βούταγα το ασκί, άφηνα τους ανέμους για να διώξουν τα σύννεφα και να ταξιδέψουν οι ιδέες-πουλιά σε καθάριους ουρανούς. Εκείνες τις ιδέες των παιδιών ύστερα τις έκρυβα σε βιβλία-αναμνηστικά έντυπα, βραβευμένα από τη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά και τον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου. Άσκησή μου στη συγγραφή αποτέλεσε και η συμμετοχή μου ως τακτική αρθρογράφος στο βραχύβιο περιοδικό ΓΕΙΑ ΧΑΡΑ, όπου ως «Αρχιμάγειρας της Βιβλιοπαμφαγονίας» έγραφα συνταγές φιλαναγνωσίας για τους μικρούς αναγνώστες. Πόσο χάρηκα αυτές τις στήλες, δε λέγεται! Έχουν μια αδιαμφισβήτητη αμεσότητα και ανταπόκριση τα όσα γράφεις χωρίς να περιμένεις εκείνο το τεράστιο διάστημα απ’ την ώρα που παραδίδεις το χειρόγραφό σου στον εκδοτικό οίκο έως το σκαρφάλωμα του βιβλίου σου στα ράφια των βιβλιοπωλείων. Το χούι της δημοσιογραφικής συγγραφής δεν μπορώ να το κόψω. Συνεχίζω να αρθρογραφώ σε περιοδικά και στον τοπικό Τύπο, κυρίως πάνω σε θέματα παιδαγωγικής, φιλαναγνωσίας και πολιτισμού, όπως βεβαίως και με βιβλιοκριτικές.

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Πώς από θρύλος η Γερακίνα έγινε διαδραστική; Η μακεδονίτισσα κόρη, η Γερακίνα, εμπλουτισμένη με τοπική ιστορία, έγινε διαδραστική χάρη στη σοδειά των έργων των παιδιών μέσα από τη δράση φιλαναγνωσίας «Μια ιστορία αναζητά εικονογράφους και...» Δημιουργήθηκε εκπαιδευτικό λογισμικό που δόθηκε δωρεάν στους συμμετέχοντες μαθητές των Δημοτικών σχολείων Αχαΐας και Σερρών. Αναμένω με αγωνία την έκδοση του παραμυθιού με τίτλο «Η Γερακίνα και ο Πρίγκιπας Νερένιος» από τις εκδόσεις Κ. Μ. Ζαχαράκης μέσα τη χρονιά. Διαφορετικές βιβλιοπαρουσιάσεις Με βιντεοπροβολές, με διάδραση από τους μικρούς μαθητές των σχολείων, με ενεργητική συμμετοχή. Κάθε βιβλιοπαρουσίαση είναι και μια μοναδική συνάντησή μου με τα παιδιά. Θα έλεγα ότι είναι μια γιορτή και μια αφορμή για να κάνει το παιδί μέρος της ζωής του το βιβλίο. Να συνάψει, δηλαδή, αυτή την

61 

ΤΕΥΧΟΣ 105 / 2012

περιβόητη διά βίου σχέση με την ανάγνωση με διαμεσολαβητή την ίδια τη συγγραφέα. Με αφορμή ένα βιβλίο… Ευτύχησα να δω τα βιβλία μου επί σκηνής. Δεν υπάρχει πιο όμορφο συναίσθημα από το να «συναντάς» τους ήρωες της φαντασίας σου. Μορφές που έπλασες, τις ζύμωσες με το μελάνι, με την πλαστελίνη της φαντασίας, ξαφνικά χορεύουν μπροστά σου, τραγουδούν, αστειεύονται, κλαίνε και σε συμπαρασύρουν στον δικό τους πλέον κόσμο σαν υπάρξεις αυτοτελείς. Στον ξέφρενο χορό τους πιάνονται μαζί με εσένα και οι ακροατές σε ένα συναπάντημα δημιουργού-αποδέκτη μοναδικό. Άλλοτε βλέπω ζωντανεμένους τους πρωταγωνιστές των βιβλίων μου σε κούκλες με ευτελή υλικά, κατασκευές, ζωγραφιές. Άλλοτε αποσπάσματα των βιβλίων μου γίνονται ποιήματα και τραγούδια. Είναι γεγονός! Η φαντασία και η δημιουργικότητα δασκάλων και μαθητών περισσεύει, όταν το βιβλίο χτυπήσει την πόρτα της τάξης. Η ικανοποίηση που παίρνω σαν βλέπω τα βιβλία μου να γίνονται αφορμή για δημιουργικά ταξίδια είναι απερίγραπτη.

Φιλαναγνωσία Η νεοεισαγόμενη «Ώρα της Φιλαναγνωσίας» ελπίζω να μην έχει την τύχη της πολύπαθης «Ευέλικτης Ζώνης» στα σχολειά μας. Οι δάσκαλοι πρέπει να γνωρίζουν ότι συντελούν σε μεγάλο βαθμό στη δημιουργία συνειδητών και ανεξάρτητων αναγνωστών από τα θρανία, καθώς γίνονται συνοδοιπόροι και συναναγνώστες. Γι’ αυτό και πιστεύω στο πρόγραμμα φιλαναγνωσίας του ΕΚΕΒΙ για τις καινοτόμες δράσεις. Αν μη τι άλλο, σε αυτή την άνυδρη εποχή είναι ελπιδοφόρο. Μελλοντικά σχέδια Θα έχω τη χαρά να παρευρεθώ στην εβδομάδα Παιδικής Λογοτεχνίας τον Απρίλιο του 2012, που διοργανώνουν οι Σύλλογοι γονέων των ελληνικών σχολείων του Μονάχου στη Γερμανία. Η δίψα των ελληνοπαίδων εκεί για γνωριμία και επαφή με τους συγγραφείς παιδικών βιβλίων είναι μεγάλη. Την ίδια δίψα και χαρά διαπίστωσα στις συναντήσεις μου με μαθητές/τριες σχολείων

62 ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

της Κύπρου την προηγούμενη άνοιξη. Και βέβαια, οι «ψαγμένοι» δάσκαλοι στις τάξεις των ελληνικών σχολείων είναι αυτοί που κάνουν τη διαφορά, προσπαθώντας να εξοικειώσουν τους μαθητές τους με την «κουλτούρα της ανάγνωσης», με τη δημιουργία ενός κλίματος γραμματισμού, με δράσεις και «αποδράσεις», όπως μου εκμυστηρεύονται οι ίδιοι. Χρειάζονται τη βοήθεια και τη στήριξή μας στο δύσκολο έργο τους. Τέλος Και τι οξύμωρο! Η κατήφεια των καιρών δεν κατορθώνει να διαταράζει τα χαμογελαστά βραδινά μου όνειρα. Γιατί αλλιώς δεν εξηγείται πως θέλω, παρ’ όλη τη δύσκολη συγκυρία, να μοιράζομαι αυτά τα όνειρα με τους αναγνώστες. Επεισόδια από αυτά τα όνειρα, αδημοσίευτες ιστορίες μου, βιβλία υπό έκδοση για μικρούς και μεγάλους. Όσοι θέλουν, μπορούν να παρακολουθήσουν στην προσωπική μου ιστοσελίδα στο διαδίκτυο και στο facebook: www. anastasiaefstathiou.gr

νέα

ΚΡΑΤΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ 2011 Ανακοινώθηκαν από το Υπουργείο Πολιτισμού τα Κρατικά Βραβεία Παιδικού Βιβλίου 2011, που αφορούν στις εκδόσεις έτους 2010. Τα βραβεία έλαβαν: ➣ Βραβείο παιδικού λογοτεχνικού βιβλίου: Απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Χρήστο Μπουλώτη για το έργο Τα πολύτιμα σκουπίδια του κυρίου Νο (Ελληνικά Γράμματα). ➣ Bραβείο εφηβικού-νεανικού λογοτεχνικού βιβλίου: Απονέμεται κατά πλειοψηφία στη Μαρία Παπαγιάννη για το έργο Το δέντρο το μονάχο (Πατάκης). ➣ Βραβείο εικονογραφημένου παιδικού βιβλίου: Απονέμεται κατά πλειοψηφία στην εικονογράφο Μυρτώ Δεληβοριά και στο συγγραφέα Αντώνη Παπαθεοδούλου για το έργο Η πόλη που έδιωξε τον πόλεμο (Πατάκης). ➣ Βραβείο γνώσεων για παιδιά: Απονέμεται κατά πλειοψηφία στην Άλκηστη Χαλικιά για το έργο Στο πάρκο με τα ζώα (Καλειδοσκόπιο). Ο βραχύς κατάλογος υποψηφίων προς βράβευση έργων (δημοσιευμένων το έτος 2010), από τον οποίο επελέγησαν οι ανωτέρω βραβευθέντες, είναι: Α) Υποψήφιοι για το Βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου: 1. Αγγελική Βαρελλά για το έργο της Φιλία σε τέσσερις… ρόδες, εκδόσεις Πατάκη.

2. Αγγελική Δαρλάση για το έργο της Το δέντρο που είχε φτερά, εκδόσεις Παπαδόπουλος.

3. Λιλή Λαμπρέλλη για το έργο της Το κρυμμένο νερό, εκδόσεις Πατάκη.

4. Αλεξάνδρα Μητσιάλη για το έργο της Με λένε Νιλουφέρ, εκδόσεις Πατάκη.

5. Αμάντα Μιχαλοπούλου για το έργο της Διακοπές στο σπίτι με τον Ισίδωρο, εκδόσεις Πατάκη.

6. Χρήστος Μπουλώτης για το έργο του Τα πολύτιμα σκουπίδια του κυρίου Νο, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.

7. Τασούλα Τσιλιμένη για το έργο της Το κυνήγι της πρασινοπασχαλίτσας, εκδόσεις Διάπλαση.

8. Κώστας Χαραλάς για το έργο του Το κουτί του θυμού, εκδόσεις Μεταίχμιο.

63 

ΤΕΥΧΟΣ 105 / 2012

64

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Β) Υποψήφιοι για το Βραβείο Εφηβικού-Νεανικού Λογοτεχνικού Βιβλίου:

1. Τζένη Θεοφανοπούλου για το έργο της Χωρίς τη μαμά μου, εκδόσεις Ψυχογιός.

2. Μάνος Κοντολέων για το έργο του Ανίσχυρος άγγελος, εκδόσεις Πατάκη.

3. Κωστής Μακρής για το έργο του Ο ΠιοζΝάμε και οι πέντε γάτες, εκδόσεις Πατάκη.

4. Φίλιππος Μανδηλαράς για το έργο του Κάπου ν’ ανήκεις, εκδόσεις Πατάκη.

5. Μαρία Παπαγιάννη για το έργο της Το δέντρο το μονάχο, εκδόσεις Πατάκη.

6. Ελένη Πριοβόλου για το έργο της Τσόκο Μπλοκ, εκδόσεις Καστανιώτη.

7. Βασίλης Ραΐσης για το έργο του Μάγος χωρίς βαρύτητα, εκδόσεις Διάπλαση.

8. Κίρα Σίνου & Έρικα Αθανασίου για το έργο τους Στο σταυροδρόμι της ημισελήνου, εκδόσεις Κέδρος.

9. Ελένη Σβορώνου για το έργο της Στον αστερισμό των διδύμων, εκδόσεις Πατάκη.

10. Παντελής Σταματελόπουλος & Μαρία Ηλιοπούλου για το έργο τους Ο κλέφτης του θησαυρού του Αλή Πασά, εκδόσεις Κέδρος.

Γ) Υποψήφιοι για το Βραβείο Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου: 1. Νικόλας Ανδρικόπουλος (εικονογράφος) & Μαρίνα Κούτρα (συγγραφέας) για το έργο Γραμματομαχίες, εκδόσεις Λιβάνης.

2. Απόστολος Βέττας (εικονογράφος) & Σ. Μητακίδου-Ε. Τρέσσου (συγγραφείς) για το έργο Η Μαίρη Πινέζα, εκδόσεις Καλειδοσκόπιο.

3. Κατερίνα Βερούτσου (εικονογράφος) & Χρυσάνθη Καραΐσκου (συγγραφέας) για το έργο Το ταλέντο του ήλιου, εκδόσεις Διάπλαση.

4. Μυρτώ Δεληβοριά (εικονογράφος) & Α. Παπαθεοδούλου (συγγραφέας) για το έργο Η πόλη που έδιωξε τον πόλεμο, εκδόσεις Πατάκη.

5. Ντανιέλα Σταματιάδη (εικονογράφος) & Κυριάκος Χαρίτος (συγγραφέας) για το έργο Το βιβλίο των δικών σου Χριστουγέννων, εκδόσεις Μεταίχμιο.

6. Εύη Τσακνιά (εικονογράφος) & Αθηνά Μπίνιου (συγγραφέας) για το έργο Στο πανηγύρι των πουλιών, εκδόσεις Πατάκη.

7. Κιάρα Φεντέλε (εικονογράφος) & Βαγγέλης Ηλιόπουλος (συγγραφέας) για το έργο Ο θησαυρός του βιβλιοπόντικα, εκδόσεις Πατάκη. Δ) Υποψήφιοι για το Βραβείο Βιβλίου Γνώσεων για παιδιά: 1. Μαρία Αγγελίδου για το έργο της Το βιβλίο των πειρατών, εκδόσεις Λιβάνη.

2. Σοφία Γιαλουράκη για το έργο της Η Αφροδίτη της Μήλου κλαίει, εκδόσεις Ερευνητές.

3. Φίλια Δενδρινού για το έργο της Το καπέλο του καλλιτέχνη Βίνσεντ Βαν Γκογκ, εκδόσεις Λιβάνη.

4. Σοφία Ζαραμπούκα για το έργο της Τα αδέσποτα, εκδόσεις Μεταίχμιο.

5. Εύη Πίνη & Καλλιόπη Κύρδη για το έργο τους Πάμε στο Μουσείο της Ακρόπολης, εκδόσεις Παπαδόπουλος.

6. Άλκηστη Χαλικιά για το έργο της Στο πάρκο με τα ζώα, εκδόσεις Καλειδοσκόπιο. Την επιτροπή Κρατικών Βραβείων Παιδικού Βιβλίου αποτελούν οι: Άντα Κατσίκη, καθηγήτρια Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, ως πρόεδρος, Μένη Κανατσούλη, καθηγήτρια Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ως αντιπρόεδρος, Ανδρέας Καρακίτσιος, κριτικός Παιδικής Λογοτεχνίας-καθηγητής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Βασιλική Νίκα, κριτικός-επιμελήτρια εκδόσεων Παιδικής Λογοτεχνίας, Σούλα Οικονομίδου, επίκουρη καθηγήτρια Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Άρης Δημοκίδης, συγγραφέας, Βασίλης Παπαθεοδώρου, συγγραφέας, Έφη Λαδά, εικονογράφος, Πέτρος Μπουλούμπασης, εικονογράφος.

65

ΤΕΥΧΟΣ 105 / 2012

Η έκθεση της επιτροπής Όλα τα βραβεία παιδικών βιβλίων απονεμήθηκαν κατά πλειοψηφία.

66 ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

➣ Βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου: Το βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου απονέμεται στο Χρήστο Μπουλώτη για το βιβλίο του Τα πολύτιμα σκουπίδια του κυρίου Νο, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2010. Στο βιβλίο αυτό με την αφηγηματική τεχνική του μαγικού ρεαλισμού που συναιρεί το καθημερινό με το θαυμαστό, με γρήγορη αφήγηση πολλές φορές ανατρεπτική, με φαντασία και με χιούμορ, θίγονται καίρια κοινωνικά προβλήματα και καταστάσεις της σύγχρονης ζωής, όπως είναι η οικολογία, ο καταναλωτισμός, η φθορά. Αναδεικνύεται παράλληλα η σημασία του παρελθόντος, της παράδοσης και της τέχνης ενώ προβάλλεται με ποιητικό και παιγνιώδη τρόπο η αναγκαιότητα της συλλογικότητας για την αλλαγή των συνθηκών διαβίωσης. Ένα αφήγημα γοητευτικό, με πολυδύναμο λόγο ώστε να ικανοποιεί αισθητικά κάθε αναγνώστη. Η εικονογράφηση της Φωτεινής Στεφανίδη συνδιαλέγεται δημιουργικά με το κείμενο. Μειοψήφησε η κυρία Κανατσούλη και ψήφισε Το κρυμμένο νερό της Λιλής Λαμπρέλλη, εικονογράφηση Φωτεινής Στεφανίδη, εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2010, με το ακόλουθο σκεπτικό: «Θεωρώ ότι πρόκειται για ένα πραγματικά κλασικό κείμενο. Κινείται στο χώρο του παραμυθιού με στοιχεία λαϊκών παραδόσεων και μύθων, ταυτόχρονα όμως επικεντρώνεται σε ένα επίκαιρο θέμα: την έλλειψη νερού στη γη. Ιδιαίτερο εύρημα η φιλία ανάμεσα σε ένα παιδί και ένα φίδι, για να θυμηθούμε και τη θέση του φιδιού ως προστάτη του οίκου στην Αρχαία Ελλάδα. Πιστεύω ότι πέρα από την ελληνικότητα του περιεχομένου του, υπάρχει μια ανανέωση, ίσως ένα δείγμα αναγέννησης –αλλά από επώνυμο συγγραφέα– του ελληνικού παραδοσιακού παραμυθιού. Η ιστορία είναι πολύ προσεκτικά γραμμένη, με ευαισθησία, τρυφερότητα, ωραίες λεκτικές εικόνες και περιγραφές, με την εξαιρετική εικονογράφηση της Στεφανίδη». ➣ Βραβείο Εφηβικού-Νεανικού Βιβλίου: Το βραβείο Εφηβικού-Νεανικού Βιβλίου απονέμεται στο βιβλίο Το δένδρο το μονάχο της Μαρίας Παπαγιάννη, εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2010. Πρόκειται για ένα κοινωνικό και ταυτόχρονα ψυχολογικό μυθιστόρημα το οποίο αξιοποιεί ένα θέμα γνωστό στο εφηβικό μυθιστόρημα, τον άλλο, τον διαφορετικό, εντάσσοντάς τον όμως σε μια καινούργια, πρωτότυπη οπτική: ο άλλος στο βιβλίο της Παπαγιάννη είναι η περιθωριοποιημένη τρελή του χωριού, η μάγισσα όπως την αποκαλούν. Μόνο που η παράξενη ηρωίδα –για χρόνια απούσα από το χωριό καταγωγής της– κρύβει έναν πολύ ευαίσθητο συναισθηματικό κόσμο, μια φύση καλαίσθητη και ανήσυχη, την οποία αρχίζουν να ανακαλύπτουν τα μικρά παιδιά. Οι ανθρώπινες σχέσεις και η ψυχολογία ενός ανθρώπου που υποτίθεται ότι είχε διαταραγμένη προσωπικότητα αποτελούν τον καμβά του βιβλίου. Μέσα από αυτόν ξεπηδούν ανθρώπινες αδυναμίες και προκαταλήψεις αλλά και βαθιά συναισθήματα, όπως η φιλία, οι αθώοι έρωτες, η ανθρώπινη ζεστασιά, αναπλάθοντας έτσι έναν ολόκληρο κόσμο της ελλη-

67 

ΤΕΥΧΟΣ 105 / 2012

νικής επαρχίας. Η αφήγηση του βιβλίου είναι κλασική και τριτοπρόσωπη. Η δυναμική της πλοκής και η παραστατική απεικόνιση των χαρακτήρων, ενηλίκων και παιδιών, συνθέτουν μια σύγχρονη ηθογραφία που διαποτίζεται από τη στιλιστική λεπτότητα της Μαρίας Παπαγιάννη. Μειοψήφησαν οι κκ. Λαδά και Παπαθεοδώρου. Η κ. Λαδά ψήφισε το βιβλίο Τσόκο Μλοκ της Ελ. Πριοβόλου, εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2010 με το ακόλουθο σκεπτικό: «Το βιβλίο αναφέρεται στην περίοδο 1941-42. Η πείνα, η προσπάθεια για επιβίωση, αλλά και η φιλία και η αισιοδοξία είναι περίτεχνα βαλμένες μέσα σ’ αυτή την ιστορία. Ένα βιβλίο που σε κρατάει μέχρι την τελευταία σελίδα χωρίς να μειωθεί το ενδιαφέρον σου. Βρίσκω υπέροχες τη γραφή και τις περιγραφές». Ο κ. Παπαθεοδώρου ψήφισε το βιβλίο Τσόκο Μπλοκ της Ελ. Πριοβόλου, εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2010 με το ακόλουθο σκεπτικό: «Καταπληκτικό μυθιστόρημα, γύρω από την Κατοχή. Ναι μεν παλαιομοδίτικο θέμα, αλλά δοσμένο με μια απίστευτη γλύκα. Ύμνος στη φιλία και στον αγώνα για επιβίωση. Λογοτεχνικότατο, αριστοτεχνικά δομημένο, το ψηφίζω για βραβείο». ➣ Βραβείο Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου: Το βραβείο Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου απονέμεται στο βιβλίο των Μυρτώς Δεληβοριά (εικονογράφου) και Αντώνη Παπαθεοδούλου (συγγραφέα) Η πόλη που έδιωξε τον πόλεμο. Εξαιρετικό κείμενο και ως προς την ιδέα αλλά και ως προς τον τρόπο ανάπτυξής του, με γραφή άμεση, σημερινή, γεμάτη ιδέες, που έχει ροή, χιούμορ και φαντασία και αποφεύγει «εύκολα» και κοινό-

68

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

τυπα μονοπάτια. Εικονογράφηση με χαρακτήρα και ρυθμό, που εναρμονίζεται ανεπιτήδευτα με το κείμενο, δίνοντας ένα δυνατό και ολοκληρωμένο συνολικό αποτέλεσμα. Ένα αποτέλεσμα συμπαγές, που δίνει την αίσθηση ότι κείμενο και εικόνα δημιουργήθηκαν από το ίδιο πρόσωπο. Μειοψήφησαν οι κκ. Λα– δά, Νίκα και Παπαθεοδώρου. Η κυρία Λαδά και ο κ. Παπαθεοδώρου ψήφισαν το βιβλίο των Ντανιέλας Σταματιάδη (εικονογράφου) και Κυριάκου Χαρίτου (συγγραφέα) Το βιβλίο των δικών σου Χριστουγέννων, εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα 2010. Ο κ. Παπαθεοδώρου μειοψήφησε με το ακόλουθο σκεπτικό: «Εξαιρετικό βιβλίο, λίαν πρωτότυπο, με υπέροχη εικονογράφηση, που αποδίδει όλα αυτά που θα έπρεπε να σημαίνουν οι γιορτές, αλλά στα οποία κανείς δε δίνει σημασία. Μικρό κείμενο, πολύ συμπυκνωμένο, κατόρθωμα πώς με τόσο λίγες λέξεις αποδίδονται αυτά τα νοήματα. Το ψηφίζω για βραβείο». Η κυρία Λαδά μειοψήφησε με το ακόλουθο σκεπτικό: «Κείμενο δοσμένο με απλά λόγια, το οποίο μας μιλάει για τη σημασία των απλών πραγμάτων. Είναι εξαιρετικά τρυφερό, μου δίνει την αίσθηση μιας μουσικής που ξυπνάει συναισθήματα, χωρίς ανάγκη για επεξηγήσεις, και με πείθει πόσο σημαντικές είναι οι στιγμές που δεν κατασκευάζονται αλλά μιλάνε κατευθείαν στην ψυχή. Η απλότητα της εικονογράφησης συμπληρώνει τη δύναμη του κειμένου βάζοντας τον αναγνώστη να ψάξει περισσότερο για τα δικά του ακριβά δώρα...» Η κυρία Νίκα μειοψήφησε και ψήφισε το βιβλίο των Κιάρα Φεντέλε (εικονογράφου) και Βαγγέλη Ηλιόπουλου (συγγραφέα) Ο θησαυρός του βιβλιοπόντικα, εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2010, με το ακόλουθο σκεπτικό: «Θεωρώ ότι το βιβλίο Ο θησαυρός του βιβλιοπόντικα ανταποκρίνεται καλύτερα στις προδιαγραφές του βραβείου για το εικονογραφημένο βιβλίο. Ο βιβλιοπόντικας, ως ήρωας, είναι γνωστός και από άλλα βιβλία του Ηλιόπουλου, αλλά εδώ μοιάζει να παρουσιάζεται ξανά στον αναγνώστη με στόχο να τον οδηγήσει σε μία περιπλάνηση

ανάμεσα στα πιο γνωστά κλασικά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Πέρα από το χιούμορ και την αμεσότητα του συγγραφικού λόγου του Ηλιόπουλου, η περίπτωση αυτού του βιβλίου είναι ξεχωριστή για τον τρόπο με τον οποίο συνομιλεί η εικονογράφηση με το κείμενο. Γίνεται πράξη αυτό που η Susanne Langer έχει γράψει: “στην τέχνη δεν υπάρχουν ευτυχισμένοι γάμοι, μόνο πετυχημένοι βιασμοί”. Οι λέξεις και οι εικόνες είναι ανταγωνιστικές μεταξύ τους και σε αυτό το βιβλίο επικρατεί ακριβώς αυτός ο “ανταγωνισμός”. Έτσι επιτυγχάνεται η ειρωνεία ανάμεσά τους και ο αναγνώστης γνωρίζει κάτι παραπάνω από αυτό που του έχει πει το κείμενο. Παράδειγμα, στις σελίδες όπου ο ήρωας μιλάει για τον Μικρό Πρίγκιπα η εικονογράφηση παραπέμπει τον αναγνώστη στον Εξυπερύ. Αυτή η συνομιλία, που μοιάζει με κρυφτούλι ανάμεσα στο κείμενο και στην εικόνα, είναι το στοιχείο που κάνει το βιβλίο να ξεχωρίζει από όλα τα υπόλοιπα. Οι λέξεις που μιλάνε για ό,τι δείχνουν οι εικόνες, ενώ οι εικόνες δείχνουν αυτό που οι λέξεις δε λένε». ➣ Βραβείο Βιβλίου Γνώσεων: Στην κατηγορία των Βιβλίων Γνώσεων η επιτροπή επέλεξε να απονείμει το βραβείο στο βιβλίο Στο πάρκο με τα ζώα, με κείμενα Άλκηστης Χαλικιά και καλλιτεχνική επιμέλεια των Locus Athens, από τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο. Το βιβλίο στοχεύει στην εξοικείωση των παιδιών-αναγνωστών με έργα Ελλήνων ζωγράφων και γενικότερα Ελλήνων εικαστικών, τα οποία έχουν θέμα τα ζώα. Η επιτροπή συμφώνησε ότι το συγκεκριμένο βιβλίο εκφράζει μία νέα, πρωτότυπη αντίληψη σε σχέση με τα βιβλία γνώσεων που αφορούν τις εικαστικές τέχνες. Η πρωτοτυπία του έγκειται αφενός στη συγκρότηση και παρουσίαση του εικαστικού υλικού του και αφετέρου στην ευφάνταστη χρήση λογοτεχνικών κειμένων διαφορετικού ύφους τα οποία και ελκύουν τα παιδιά στο ίδιο το θέμα του βιβλίου, τα ζώα, αλλά και τα εξοικειώνουν με διαφορετικά είδη λογοτεχνίας. Σημαντικό στοιχείο της επιτυχίας του βιβλίου αποτελεί το συνολικά ανάλαφρο ύφος του, το οποίο δεν βαραίνει τον αναγνώστη αλλά, αντίθετα, σέβεται τις γνωστικές, αναγνωστικές και αισθητικές εμπειρίες του.

69

ΤΕΥΧΟΣ 105 / 2012

ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ 57ου ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΗΣ ΠΑΙΔΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ 2012 ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑΣ Η Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά προκηρύσσει τον 57ο Πανελλήνιο Διαγωνισμό της για τη συγγραφή βιβλίων για παιδιά. Τα έργα πρέπει να είναι λογοτεχνικά, προσεγμένα στη γλώσσα, να εμπνέουν αισιοδοξία και πίστη για τη ζωή και να κινούνται μέσα στην ελληνική πραγματικότητα. Οι κατηγορίες στις οποίες μπορούν να συμμετάσχουν οι υποψήφιοι είναι οι ακόλουθες: 1. Βραβείο Εκδ. Οίκου ΨΥΧΟΓΙΟΣ, 500 Ευρώ. Μυθιστόρημα με ελεύθερο θέμα για παιδιά 9-11 ετών. (10.000 λέξεις)

70

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

2. Βραβείο Εκδ. Οίκου ΚΕΔΡΟΣ, 500 Ευρώ. Μυθιστόρημα για παιδιά 10-12 ετών, με θέμα τη ζωή των προϊστορικών ανθρώπων. Το βραβείο αθλοθετείται στη μνήμη της συγγραφέως Κίρας Σίνου, που ασχολήθηκε συστηματικά με την προϊστορία. (75-80 σελίδες) 3. Βραβείο Ιεράς Μητροπόλεως Νέας Σμύρνης, 500 Ευρώ. Μυθιστόρημα με θέμα «Αλησμόνητες Πατρίδες του Μικρασιατικού Ελληνισμού». (75-80 σελίδες) 4. Βραβεία Ελένης Μαυρουλίδου Δάβαρη και Βίλμας Μαυρουλίδου-Σαλιβέρου, εις μνήμην Λούλας και Ηλία Μαυρουλίδη και Λιλής Γιαννέτσου. α) Ταξιδιωτικό μυθιστόρημα για παιδιά 9-12 ετών, 500 ευρώ. (75-80 σελίδες) β) Μυθιστόρημα για παιδιά από 11 ετών και άνω, με θέμα «Ένας Έλληνας μακριά απ’ την πατρίδα», 500 Ευρώ. (75-80 σελίδες) 5. Βραβεία Λούλας Παπιδάκη-Πιπίνη εις μνήμην Δημητρίου και Αθανασίας Παπιδάκη και Αντωνίου Πιπίνη. α) Ποίηση, 500 Ευρώ. Συλλογή 25 ποιημάτων για παιδιά του Δημοτικού σχολείου. β) Μονογραφία για το έργο Έλληνα συγγραφέα ή ποιητή της Παιδικής Λογοτεχνίας, πλήρως τεκμηριωμένη με στοιχεία, βιογραφικά, θεματικής, ύφους, τεχνοτροπίας, κ.λ.π., 500 Ευρώ.

6. Βραβείο Εκδ. Οίκου ΠΑΤΑΚΗ, 500 Ευρώ. Ιστορία βραχείας φόρμας, όχι παραμύθι, έκτασης 400-900 λέξεων, που να απευθύνεται σε παιδιά 1ης σχολικής ηλικίας (6-8 ετών). Οι πρωταγωνιστές να είναι συνομήλικοι των παιδιών-αναγνωστών. Τα θέματα να είναι σύγχρονα, μέσα από την καθημερινότητά τους και να καθρεφτίζουν τις σκέψεις και τους προβληματισμούς των παιδιών αυτής της ηλικίας.

71



ΤΕΥΧΟΣ 105 / 2012

7. Βραβείο Εκδ. Οίκου ΠΑΤΑΚΗ, 300 Ευρώ σε βιβλία. Απονέμεται σε σχολικό έντυπο, περιοδικό ή εφημερίδα το οποίο εμφανίζει περιοδικότητα στη διάρκεια μιας σχολικής χρονιάς. Παρακαλούνται οι συμμετέχοντες να αποστείλουν από 5 αντίτυπα όλων των τευχών της σχολικής περιόδου 2011-12. Επιπλέον, στο διευρυμένο πλαίσιο των σχολικών εντύπων, γίνονται δεκτά ημερολόγια και έντυπα που αποτυπώνουν σχολικές δραστηριότητες (περιβαλλοντικά προγράμματα, αγωγή υγείας, ευρωπαϊκά προγράμματα, κ.ά.).

8. Βραβείο Τατιάνας Σταύρου, τιμητικό και όχι χρηματικό. Απονέμεται σε συγγραφείς για το σύνολο του έργου τους ή για τη συμβολή τους στην ανάπτυξη και προώθηση της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους. Αθλοθέτες: Νίκος Αδαμαντιάδης και Σμαράγδα Αδαμαντιάδη.

ΟΡΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ

72

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

1. Όλα τα έργα υποβάλλονται με ψευδώνυμο και σε πέντε (5) αντίτυπα. Επίσης, πρέπει να είναι δακτυλογραφημένα με μέγεθος γραμμάτων 12΄. Σε μικρότερο σφραγισμένο φάκελο αναγράφεται το πραγματικό όνομα, το τηλέφωνο, το e-������������������������������������������������������ mail�������������������������������������������������� και η ταχυδρομική διεύθυνση του συγγραφέα. Οι φάκελοι δεν ανοίγονται παρά μόνο σε περίπτωση διάκρισης του διαγωνιζομένου. Οι υπόλοιποι συμμετέχοντες παραμένουν άγνωστοι. Τα έργα που θα σταλούν χωρίς να τηρούν τους παραπάνω όρους της προκήρυξης δεν θα κριθούν. Κάθε διαγωνιζόμενος έχει δικαίωμα συμμετοχής σε δύο διαφορετικές κατηγορίες και μόνο.

2. Στο φάκελο να αναγράφεται οπωσδήποτε σε ποιον διαγωνισμό και κατηγορία συμμετέχει ο/η υποψήφιος/α.

3. Οι βραβευμένοι υποχρεούνται να δώσουν για έκδοση το έργο τους στον εκδοτικό οίκο που αθλοθέτησε το βραβείο.

4. Αποκλείονται από το διαγωνισμό όσοι έχουν ήδη βραβευτεί ή επαινεθεί τρεις φορές από τη Γ.Λ.Σ. καθώς και εκείνοι που διακρίθηκαν για το ίδιο κείμενο σε άλλο διαγωνισμό στην Ελλάδα ή στην Κύπρο.

5. Τρία αντίτυπα των βραβευμένων βιβλίων, όταν εκδοθούν, πρέπει να στέλνονται στη Γ.Λ.Σ. για το αρχείο της.

6. Σε όλες τις κατηγορίες μυθιστορήματος, η έκταση δεν θα πρέπει να είναι μικρότερη από 75-80 σελίδες.

ΠΡΟΘΕΣΜΙΑ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΕΡΓΩΝ: 1η Οκτωβρίου 2012 Τα έργα να στέλνονται με απλό ταχυδρομείο (όχι συστημένα/όχι κούριερ). Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επικοινωνούν τηλεφωνικά ή ηλεκτρονικά με τις κυρίες: Ναννίνα Σακκά-Νικολακοπούλου: 210 6917708, 6939349547 Ελένη Τσιάλτα: 210 7757233, 6937452277, e-mail: tsialtaeleni@gmail.com Ζαχαρούλα Καραβά: 210 2716238, 6972899499, e-mail: karavaxara@yahoo.gr

Απαραίτητος όρος: Τα κείμενα να σταλούν με απλό ταχυδρομείο.

Nα μην σταλούν με ταχυμεταφορές ή συστημένα. ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ: ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑ Μπουμπουλίνας 28, Τ.Κ. 10682 ΑΘΗΝΑ Η απονομή των βραβείων θα πραγματοποιηθεί τον Δεκέμβριο του 2012 στη Στοά του Βιβλίου, στην Αθήνα. ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

73 

ΤΕΥΧΟΣ 105 / 2012

«ΒΙΒΛΙΟ-ΤΡΕΧΑΛΑ» - 1ος ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΜΑΡΑΘΩΝΙΟΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ «ΨΥΧΟΓΙΟΣ» ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ

 74

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Η «Βιβλιο-τρεχάλα» είναι ο 1ος Πανελλήνιος Μαραθώνιος Ανάγνωσης των Βιβλίων των Εκδόσεων ΨΥΧΟΓΙΟΣ, μια κίνηση ενδυνάμωσης της φιλαναγνωσίας στα σχολεία. Πρόκειται για ένα διαγωνισμό που εγκαινιάζουν οι Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ στα σχολεία για το σχολικό έτος 2011-2012, με την ελπίδα μιας στενότερης επαφής των μαθητών με το λογοτεχνικό βιβλίο και τη θετική κινητοποίηση των μαθητών με απώτερο στόχο τη φιλαναγνωσία. Οι μαθητές που θα συμμετάσχουν μπορούν μέσα από την ευχάριστη δραστηριότητα της ανάγνωσης ενός βιβλίου να βοηθήσουν στην ενίσχυση της βιβλιοθήκης του σχολείου τους, καθώς το πρώτο βραβείο αντιστοιχεί σε βιβλία αξίας 900€. Ταυτόχρονα, οι νικητές θα έχουν μια ευκαιρία να απολαύσουν μία εκπαιδευτική εκδρομή, όπου θα ξεναγηθούν σε επαγγελματικούς χώρους σχετικούς με τη δημιουργία και την παραγωγή ενός βιβλίου!

Πώς μπορούν τα σχολεία να λάβουν μέρος στο διαγωνισμό; Για τη δήλωση συμμετοχής πρέπει να επισκεφτούν το site των Εκδόσεων ΨΥΧΟΓΙΟΣ (www.psichogios.gr) και από το μενού στα αριστερά να επιλέξουν Σχολεία-Εκπαιδετυτικοί → Βιβλιο-τρεχάλα. Αφού δηλώσουν συμμετοχή επιλέγουν ένα οποιοδήποτε βιβλίο των Εκδόσεων ΨΥΧΟΓΙΟΣ, το διαβάζουν, και όταν ολοκληρωθεί η ανάγνωση, ο συγγραφέας του βιβλίου ή η εκδοτική ομάδα των Εκδόσεων ΨΥΧΟΓΙΟΣ θα αναλάβει την αξιολόγηση αυτής. Δηλαδή, εάν οι μαθητές που θα έχουν διαβάσει το βιβλίο απαντήσουν σωστά σε 8 από τις 10 ερωτήσεις, τότε η ανάγνωση θεωρείται έγκυρη και η ανάγνωση του συγκεκριμένου βιβλίου έχει προσμετρηθεί. Το σχολείο που θα συγκεντρώσει τις περισσότερες αναγνώσεις κερδίζει! Γι’ αυτό, το σχολείο πρέπει να ενημερώνει τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ για κάθε νέο βιβλίο που θα διαβάζει, συμπληρώνοντας την παρακάτω φόρμα. Για να επιλέξει ένα σχολείο τα βιβλία που θα διαβάσει, μπορεί να επισκεφθεί το βιβλιοπωλείο της γειτονιάς του ή να περιηγηθεί στη βιβλιοθήκη του ή του Δήμου του ή να μπει στο site των Εκδόσεων ΨΥΧΟΓΙΟΣ (www. psichogios.gr). Κάθε σχολείο λαμβάνει αναμνηστικά δώρα για τη συμμετοχή του.

Σε αυτόν το διαγωνισμό...

ΚΑΘΕ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΜΕΤΡΑΕΙ! Κανονισμός 1oυ Μαραθωνίου Ανάγνωσης Βιβλίων των Εκδόσεων ΨΥΧΟΓΙΟΣ!

1. Διάρκεια διαγωνισμού: από 16 Ιανουαρίου 2012 έως 14 Μαΐου 2012.

2. Δικαίωμα συμμετοχής έχουν όλα τα Δημοτικά Σχολεία.

3. Το σχολείο που θα συγκεντρώσει τις περισσότερες αναγνώσεις βιβλίων κερδίζει. Το πρώτο βραβείο είναι βιβλία αξίας 900€ και η διοργάνωση εκπαιδευτικής εκδρομής σε επαγγελματικούς χώρους σχετικούς με τη δημιουργία και την παραγωγή ενός βιβλίου, με πληρωμένα τα έξοδα μετακίνησης εντός Αττικής και Θεσσαλονίκης. Το δεύτερο βραβείο είναι βιβλία αξίας 400€ και το τρίτο βραβείο είναι βιβλία αξίας 200€.

4. Σε περίπτωση μη έγκυρης ανάγνωσης, δίνεται παράταση μίας εβδομάδας στο σχολείο για επανεξέταση.

5. Υπεύθυνος για τις αναγνώσεις κάθε σχολείου μπορεί να οριστεί ένας εκπαιδευτικός ή ένας εκπρόσωπος του Συλλόγου Γονέων & Κηδεμόνων.

6. Κάθε σχολείο μπορεί να δηλώσει συμμετοχή με διαφορετικές ομάδες μαθητών.

7. Η βράβευση των πρώτων σχολείων θα γίνει σε ειδική εκδήλωση στο τέλος της σχολικής χρονιάς.

8. Η συμμετοχή κάθε σχολείου είναι προαιρετική.

9. Διοργανωτής του διαγωνισμού είναι οι Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ.

10. Οι Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ διατηρούν το δικαίωμα αναβολής του διαγωνισμού ή αλλαγής του κανονισμού. Για κάθε αλλαγή όλοι οι συμμετέχοντες θα ενημερωθούν εγκαίρως.

11. Υπεύθυνη επικοινωνίας: Ελένη Βαζούρα, Τμήμα Δημοσίων Σχέσεων, τηλ.: 210 2804852, e-mail: evazoura@psichogios.gr, φαξ: 210 2819550.

75 

ΤΕΥΧΟΣ 105 / 2012

ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΑΡΘΡΩΝ ΣΤΙΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ Το περιοδικό Διαδρομές λειτουργεί με κριτές. Την κριτική επιτροπή αποτελούν μέλη της συντακτικής επιτροπής, πανεπιστημιακοί και άλλοι ειδικοί επιστήμονες, ανάλογα με τη θεματική του κειμένου που υποβάλλεται προς δημοσίευση. Τα κείμενα υποβάλλονται σε ηλεκτρονική μορφή είτε μέσω e-mail είτε σε CD (με τη συνοδεία δύο εκτυπώσεων). Στην πρώτη περίπτωση τα κείμενα υποβάλλονται σε: α) Πέγκυ Σκουλίδα (pskoulida@psichogios.gr), β) Τασούλα Τσιλιμένη (tsilimeni@ gmail.com) και γ) Ελένη Ηλία (eilia@hol.gr). Στη δεύτερη περίπτωση αποστέλλονται ταχυδρομικά στη διεύθυνση: Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ, υπ’ όψιν Π. Σκουλίδα, Τατοΐου 121 & Σπ. Μερκούρη 1, 144 52 Μεταμόρφωση Αττικής. ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Κάθε κείμενο δεν θα πρέπει να ξεπερνά στο σύνολό του τις 3.000 λέξεις.

76

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Στην πρώτη σελίδα υποβολής της πρότασης θα πρέπει να περιέχεται κατά σειρά: • Τίτλος άρθρου: στο κέντρο, με στοιχεία 14΄ έντονα (bold), και από κάτω κενό 2 στίχων (αράδων).

• Ονοματεπώνυμο συγγραφέα ή συγγραφέων (στιλ γραμματοσειράς απλό, μέγεθος 12΄).

• Ιδιότητα, ταχυδρομική διεύθυνση, ηλεκτρονική διεύθυνση, τηλέφωνο. Ακολουθεί μία (1) σελίδα όπου επαναλαμβάνεται ο τίτλος του άρθρου, όπως παραπάνω, και στη συνέχεια το πλήρες κείμενο, το οποίο θα είναι πλήρως στοιχισμένο ως εξής: • Γραμματοσειρά: Times New Roman Greek, σε μέγεθος 12΄ (για το κείμενο).

• Διάστιχο: μονό.

• Εισαγωγικά τύπου: « » για τις παραθέσεις και: ‘’ για όρους, κ.λπ.

• Εφόσον υπάρχουν τίτλοι ενοτήτων εντός του κειμένου, αυτοί θα πρέπει να έχουν στοίχιση αριστερά, με στοιχεία 12΄ bold.

Οδηγίες για τις βιβλιογραφικές αναφορές Σε ό,τι αφορά τις παραπομπές, σας παραθέτουμε στη συνέχεια παραδείγματα σύμφωνα με την American Psychological Association (4η έκδοση). Αναφορά σε άρθρα περιοδικών: Turner, J. C. (1975). Social comparison and social identity: Some prospects for intergroup behaviour. European Journal of Social Psychology, 5, 5-34. Αναφορά σε βιβλίο: Maccoby, E. E., & Jacklin, C. N. (1974). The psychology of sex differences. Stanford, CA: Stanford University Press. Αναφορά σε άρθρα που αποτελούν κεφάλαιο βιβλίου ή συλλογικού τόμου: Pratto, F., Sidanius, J., & Stallworth, L. M. (1993). Sexual selection and Sexual and ethnic basis of social hierarchy. In L. Ellis (Ed.), Social stratificatio αnd socioeconomic inequality (pp. 111-137). Westport, CT: Praeger. Αναφορές σε ηλεκτρονικές πηγές: Άρθρο σε περιοδικό: Kaplan, A., & Krueger, J. (1999). Compliance after threat: Self-affirmation or self-presentation? Current Research in Social Psychology, 4, 178-197. Retrieved November 2, 1999 from the World Wide Web: http://www.uiowa.edu/~grpproc/crisp/crisp.4.7.htm

ΙΩΑΝΝΑ ΜΠΟΥΛΝΤΟΥΜΗ Ο ΟΝΕΙΡΟΣΥΛΛΕΚΤΗΣ

Α. ΓΚ. ΡΟΕΜΕΡΣ Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΝΕΑΡΟΥ ΠΡΙΓΚΙΠΑ

ΤΖΟΝ ΜΠΟΪΝ Ο ΝΟΑ ΤΟ ΕΣΚΑΣΕ



Ήταν φθινόπωρο όταν γνωρίστηκαν η Φωτεινή και ο Ονειροσυλλέκτης. Εκείνη στον ύπνο της έβλεπε εφιάλτες, εκείνος μπροστά του έβλεπε ένα γενναίο κορίτσι. Μαζί έζησαν μια απίστευτη περιπέτεια που θα άλλαζε τη ζωή τους για πάντα. Από τι είναι φτιαγμένα τα όνειρα Ð εκείνα που βλέπουμε στον ύπνο μας, αλλά κι εκείνα που ζούμε με τα μάτια ανοιχτά; Μπορούμε να γίνουμε ο Ονειροσυλλέκτης της δικής μας ζωής; Ένα μυθιστόρημα για τα όνειρα και τους εφιάλτες, για τους φόβους μας και για την εμπιστοσύνη στον εαυτό μας.

Ένας άντρας οδηγεί μόνος του σ’ έναν έρημο αυτοκινητόδρομο της Παταγονίας. Ξαφνικά αντικρίζει μια ανθρώπινη φιγούρα¯ είναι ένας πεινασμένος και αβοήθητος έφηβος. Ο άντρας αποφασίζει να τον πάρει μαζί του στην περιπλάνησή του. Οι δυο ταξιδιώτες αρχίζουν να μιλάνε για τα πιο απλά και τα πιο σημαντικά πράγματα της ζωής. Το ταξίδι τους, με προορισμό το άγνωστο, γίνεται στην πραγματικότητα ένα ταξίδι πνευματικό, που τους οδηγεί από την αθωότητα στην ωριμότητα και από τη λύπη στη δίψα για ζωή.

Τα προβλήματα του Νόα φαντάζουν πιο μικρά όταν δεν τα σκέφτεται. Έτσι, το σκάει από το σπίτι του, ακολουθώντας ένα μονοπάτι μέσα στο δάσος. Κάποια στιγμή συναντά ένα κατάστημα παιχνιδιών, γεμάτο με τα πιο φανταστικά, τα πιο απίθανα, τα πιο μαγικά παιχνίδια. Ο ιδιοκτήτης του είναι ένας περίεργος ηλικιωμένος άντρας, που έχει μια ασυνήθιστη ιστορία να του αφηγηθεί. Και ο Νόα ÇφεύγειÈ μαζί του σ’ ένα ταξίδι που θα αλλάξει για πάντα τη ζωή του. Ίσως και τη δική σας!

Αν α ζ η τ ή σ τ ε π ε ρ ισ σ ότ ε ρ ο υ ς α π ό 3 0 0 τ ίτλο υ ς e - b o o k σ τ ο w w w. p s i c h o g i o s . g r ! Όταν κλείνει ένα βιβλίο, ανοίγει ένας κύκλος επικοινωνίας! Βρείτε μας στο: Γίνετε μέλη δωρεάν στο www.psichogios.gr ή καλώντας χωρίς χρέωση στο 800 11 64 64 64 και κερδίστε προνόμια και δώρα.

Forum

Οι ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ είναι το περιοδικό που ασχολείται με τη θεωρητική θεμελίωση της Παιδικής Λογοτεχνίας, την παρουσίαση παιδικών βιβλίων, την πληροφόρηση γύρω από την κίνηση των παιδικών βιβλίων καθώς και με τη διδακτική της λογοτεχνίας και τις εφαρμογές στο σχολείο.



Ενδιαφέρει: εκπαιδευτικούς γονείς εικονογράφους βιβλιοθηκάριους εκδότες παιδοψυχολόγους ερευνητές σπουδαστές και γενικά όσους ενδιαφέρονται για τα παιδικά βιβλία.

105 ANOIΞΗ 2012