Diadromes teuxos no 113

113 ANOIΞΗ 2014 Δωρεάν ηλεκτρονική έκδοση

ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΝΕΟΥΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου Το Μήνυμα της ΙΒΒΥ

Ένα μαγΈυτικό βιβλιό μΈ όλόυς τόυς ήρωΈς των παραμυθιων!

Για παιδιά από 3 ετών

Mια φορά στης Παραμυθοχώρας τον καιρό, προκηρύχθηκε διαγωνισμός για το καλύτερο παραμύθι του κόσμου όλου! Καλεσμένοι όλοι οι ήρωες των παραμυθιών, το έπαθλο όμως ένα, και ποιος θα το κερδίσει; Ποιος ο ρόλος της Σταχτοπούτας, της Κοκκινοσκουφίτσας και του Κάπτεν Χουκ; Tι γυρεύει κοντά τους η Αλίκη από τη Χώρα των Θαυμάτων; Για ποιο λόγο εμφανίζεται ο φοβερός κριτήςέκπληξη; Θα τα καταφέρουν να βρουν τον νικητή; Ένας θα σηκώσει το κύπελλο και ποιος τελικά θα είναι αυτός; Οι απαντήσεις θα δοθούν σε αυτό το μαγευτικό παραμύθι με ένα απίστευτο και αναπάντεχο τέλος!

79 -2 014

ΕΚ Δ

ΕΙ

Σ ΨΥΧ

ΟΣ

Σ ΨΥΧ Ο ΕΚ Δ

ΕΙ

ΓΙ

Κυκλοφορεί και σε e-book. Αναζητήστε περισσότερους από 850 τίτλους στο www.psichogios.gr/ebooks!

79 -2 0 14

Γίνετε μέλη δωρεάν στο www.psichogios.gr ή καλώντας χωρίς χρέωση στο 800-11-64 64 64 και κερδίστε προνόμια και δώρα.

Σ ΤΟ Χ Ω Ρ Ο Τ Η Σ ΛΟ ΓΟΤ Ε Χ Ν Ι Α Σ Γ Ι Α Π Α Ι Δ Ι Α Κ Α Ι Ν Ε ΟΥ Σ Δ Ι Δ Α Κ Τ Ι Κ Η ΛΟ ΓΟΤ Ε Χ Ν Ι Α Σ Κ Α Ι Ε Φ Α Ρ Μ Ο Γ Ε Σ Σ ΤΟ Σ ΧΟ Λ Ε Ι Ο

Συνεχίστε να διαβάζετε! Γνωρίζουμε ότι ο ρόλος του αναγνώστη είναι πολύ σημαντικός, όχι μόνο για το λογοτεχνικό κείμενο, αλλά και για όσους συμμετέχουν στην ίδια ανάγνωση. Ο αναγνώστης ζωντανεύει το νόημα του κειμένου, το επεξεργάζεται, το αναλύει, το μεταφράζει, αλλά και το οικειοποιείται με τον δικό του τρόπο. Η λογοτεχνία γίνεται έτσι τόπος ενασχόλησης, προβληματισμού και κέρδους για κάθε αναγνώστη. Όσα κερδίζει καθένας είναι όσα μπορεί να πάρει, να εισπράξει και να ωφεληθεί. Ο συγγραφέας είναι ο μεγάλος δωρητής και ο «αφέτης» σε ένα αγώνισμα που παίρνουν μέρος εκατοντάδες, χιλιάδες ή εκατομμύρια αναγνώστες. Η φαντασία του συγγραφέα πλάθοντας ιστορίες έρχεται και συναντιέται με τη φαντασία των αναγνωστών μέσω του κειμένου, μέσα από τη γλώσσα, μέσα από τις λέξεις. Συνάντηση που λαμβάνει χώρα στις λέξεις του λογοτεχνικού κειμένου, στις λέξεις που αποτελούν το πνεύμα και το νόημα της ιστορίας, τροφή της φαντασίας και τόπο συνάντησης των αναγνωστών. Στο μήνυμα της ΙΒΒΥ για την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου (2.4.2014) η Ιρλανδή συγγραφέας Siobhán Parkinson σημειώνει σχετικά: «Κάθε αναγνώστης μιας ιστορίας έχει κάτι κοινό με κάθε άλλον αναγνώστη της. Ξεχωριστά ο καθένας, αλλά και μαζί κατά κάποιον τρόπο, ξαναδημιουργούν την ιστορία του συγγραφέα στη δική τους φαντασία – μια πράξη που είναι ταυτόχρονα ιδιωτική και δημόσια, προσωπική και κοινή, ατομική και διεθνής. Κι αυτό ίσως είναι ό,τι καλύτερο μπορούν να κάνουν οι άνθρωποι». Η λογοτεχνία λοιπόν στήνει γέφυρες και ενώνει τους ανθρώπους σε κοινά ιδανικά και στόχους. Γίνεται τόπος συνάντησης διαφορετικών ανθρώπων, λαών και πολιτισμών. Στο ανοιξιάτικο αυτό τεύχος των Διαδρομών οι αναγνώστες θα βρουν ενδιαφέροντα άρθρα, απόψεις και ποιήματα, το μήνυμα της ΙΒΒΥ, τα Νέα του τριμήνου, κ.ά. Ενσωματώσαμε επίσης ένα μικρό αφιέρωμα με αφορμή τα εκατό χρόνια από τη γέννηση του Κύπριου ποιητή Κώστα Μόντη (1914-2004). Ιδού ένα δείγμα της ποιητικής του προσφοράς: ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΟΙΗΤΕΣ Ελάχιστοι μας διαβάζουν, ελάχιστοι ξέρουν τη γλώσσα μας, μένουμε αδικαίωτοι κι αχειροκρότητοι σ’ αυτή τη μακρινή γωνιά, όμως αντισταθμίζει που γράφουμε Ελληνικά.

Ο Διευθυντής

Περίοδος Γ’: Άνοιξη 2014 Τεύχος 113 Mάρτιος - Απρίλιος - Μάιος 2014 Τριμηνιαία Έκδοση (Περίοδος Β΄: 2001-2005, τεύχη 61-80 Περίοδος Α΄: 1986-2000, τεύχη 1-60)

ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ Κ ΑΙ ΝΕΟΥΣ Δ Ι Δ Α Κ Τ Ι Κ Η ΛΟ ΓΟΤ Ε Χ Ν Ι Α Σ Κ Α Ι Ε Φ Α Ρ Μ Ο Γ Ε Σ Σ ΤΟ Σ ΧΟ Λ Ε Ι Ο

3rd Period: Spring 2014 No 113 March - April - May 2014 Quarterly Publication (2nd Period: 2001-2005, No 61-80 1st Period: 1986-2000, No 1-60)

Ιδιοκτησία: Ελληνικό Τμήμα της Διεθνούς Οργάνωσης Βιβλίων για τη Νεότητα / Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου Σωματείο μη-κερδοσκοπικό Μπουμπουλίνας 28, 10682 Αθήνα kyklos@greekibby.gr

Owner: Greek Section of I.B.B.Y. / Circle of the Greek Children's Book, a Greek non-profit union 28, Bouboulinas str., 10682 Αthens kyklos@greekibby.gr

Εκδότης & Διευθυντής: Βασίλης Αναγνωστόπουλος, e-mail: vanagno@ece.uth.gr

Publisher & Director: V. D. Anagnostopoulos, e-mail: vanagno@ece.uth.gr

Yπεύθυνοι Ύλης: Aγγελική Βαρελλά Ελένη Ηλία Τασούλα Τσιλιμένη Συντακτική Επιτροπή: Αγγελική Βαρελλά (Α.Β.), 210.808.06.05, e-mail: angeliki.varella@gmail.com Γαλάτεια Γρηγοριάδου-Σουρέλη (Γ.Γ.-Σ.), 210.808.45.15 Ελένη Ηλία (Ε.Η.), 210.557.42.50, e-mail: eilia@hol.gr Μαρία Μιράσγεζη (Μ.Μ.), 210.522.68.66 Ηρώ Παπαμόσχου (Η.Π.), email: iro_papam@yahoo.gr Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου (Λ.Π.-Α.), 210.822.30.08, e-mail: loty@loty.gr Τασούλα Τσιλιμένη (Τ.Τσ.), 2310.342.856, e-mail: tsilimeni@gmail.com Θέτη Χορτιάτη (Θ.Χ.), 2310.273.514 Λίτσα Ψαραύτη (Λ.Ψ.), 210.681.22.81, e-mail: info@psarafti.gr Ιστοσελίδες σχετικές με το βιβλίο: ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ www.biblionet.gr ΕΚΕΒΙ http://www.ekebi.gr Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ http://www.greekibby.gr Ο ΜΙΚΡΟΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ http://www.mikrosanagnostis.gr ΚΕΙΜΕΝΑ – ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ http://keimena.ece.uth.gr

Εικόνα Εξωφύλλου: Μια μεγάλη αγκαλιά του εικονογράφου Θοδωρή Τιμπιλή, www.tibilis.com Marketing, Δημόσιες Σχέσεις και Διαφημίσεις: Ελένη Βαζούρα, 210.2804.847 e-mail: evazoura@psichogios.gr Επικοινωνία: Εκδ. Ψυχογιός A.E. Tατοΐου 121, 14452 Μεταμόρφωση Τηλ.: 210.2804.800 Eπιμελητής περιοδικού: Πέτρος Γιαρμενίτης DTP: Σπυριδούλα Βονίτση Το περιοδικό ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ εκδίδεται 4 φορές το χρόνο, τους μήνες Μάρτιο, Ιούνιο, Σεπτέμβριο και Δεκέμβριο Απαγορεύεται η μερική ή ολική αντιγραφή ή αναπαραγωγή του περιεχομένου ή της δομής του περιοδικού αυτού χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη ο οποίος διατηρεί όλα τα δικαιώματά του

Editors: Angeliki Varella Helen Ilia Tasoula Tsilimeni Editorial Committee: Αngeliki Varella (Α.V.), 210.808.06.05, e-mail: angeliki.varella@gmail.com Galatia Soureli (G.S.), 210.808.45.15 Eleni Ilia (Ε.I.), 210.557.42.50, e-mail: eilia@hol.gr Μaria Μirasgezi (Μ.Μ.), 210.522.68.66 Iro Papamoschou (Ι.P.), email: iro_papam@yahoo.gr Loty Petrovits (L.P.), 210.822.30.08, e-mail: loty@loty.gr Τassoula Τsilimeni (Τ.Τs.), 2310.342.856, e-mail: tsilimeni@gmail.com Theti Hortiati (Th.H.), 2310.273.514 Litsa Psarafti (L.Ps.), 210.681.22.81, e-mail: info@psarafti.gr Book web sites: GREEK BOOKS IN PRINT DATABASE www.biblionet.gr NATIONAL BOOK CENTRE OF GREECE http://www.ekebi.gr THE CIRCLE OF THE GREEK CHILDREN’S BOOK http://www.greekibby.gr YOUNG READER http://www.mikrosanagnostis.gr “KIMENA” (TEXTS) – JOURNAL FOR THE STUDY AND RESEARCH OF CHILDREN’S AND YA LITERATURE http://keimena.ece.uth.gr

Cover Illustration: A global embrace illustrated by Τhodoris Tibilis, www.tibilis.com Marketing, Public Relations and Advertisments: Εleni Vazoura, 210.2804.847 e-mail: evazoura@psichogios.gr Communication: Psichogios Publications S.A. 121, Tatoiou str. 14452 Metamorfossi Τel.: 210.2804.800 Copy editor: Petros Yarmenitis DTP: Spyridoula Vonitsi DIADROMES is published four times a year in March, June, September and December The reproduction or copy of the contents or structure of this magazine, in whole or in part, is prohibited without the written authority of the publisher, who retains all rights

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

CONTENTS

Επισημάνσεις

Points

Ο εικονογράφος του τεύχους: Θοδωρής Τιμπιλής

This Issue’s Illustrator: Thodoris Tibilis

Μια σφαιρική παρουσίαση των χαρακτήρων και των αφηγηματικών σχημάτων στο μυθιστορηματικό έργο της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου της Έλενας Χ. Στανιού

A comprehensive presentation of the characters and narrative representations in Loty Petrovits-Andrutsopulou’s work by Elena Ch. Staniou

Παραμύθι, λαϊκή παράδοση και διαπολιτισμικότητα του Βασίλη Δ. Αναγνωστόπουλου

Fairy tale, folk tradition and transculturalism by Vassilis D. Anagnostopoulos

Η Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου και το Μήνυμα της Διεθνούς Οργάνωσης Βιβλίων για τη Νεότητα

International Children’s Book Day and the Annual IBBY Message

Βιβλιοπαρουσιάσεις (32 τίτλοι)

Book Presentations (32 titles)

Μικρό αφιέρωμα στη μνήμη του Κώστα Μόντη (1914-2004)

Kostas Montis, in memoriam (1914-2004)

Ποιήματα σχετικά με τα σχολεία και τους μαθητές με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου

Poems regarding schools and students on the occasion of International Children’s Book Day.

Η απουσία της μάνας στη ζωή των παιδιών μέσα από τη Λογοτεχνία για Παιδιά της Γιώτας Κούγιαλη

The absence of the mother in her children’s lives as seen in Children’s Literature by Giota Kougiali

Συνέντευξη της Γιώτας Κ. Αλεξάνδρου από την Αγγελική Βαρελλά

An interview with Giota Κ. Alexandrou by Angeliki Varella

Νέα

News

Προδιαγραφές υποβολής άρθρων στις Διαδρομές

Submission Guidelines

Τα ενυπόγραφα κείμενα εκφράζουν τις προσωπικές απόψεις των συγγραφέων τους. The undersigned articles express the personal opinions of their authors.

ε πισημάνσ ε ι ς

επισημάνσεις

Για την τηλεόραση, το διαδίκτυο, το βιβλίο



ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Μας θέτουν συχνά το ερώτημα: «Υπάρχει λύση απέναντι στο διαδίκτυο και την τηλεόραση, που θεωρούνται εχθροί του βιβλίου;» Η απάντησή μας είναι η εξής: Κάθε λύση προϋποθέτει πρόβλημα. Κι εμείς δεν βλέπουμε κανένα πρόβλημα, όταν γίνεται σωστή χρήση των μέσων που είναι πια μέρος της ζωής μας. Τα προβλήματα δημιουργούνται από την κατάχρηση ή την κακή χρήση του διαδικτύου και από την πολύωρη παρακολούθηση τηλεοπτικών προγραμμάτων, που συχνά είναι και χαμηλότατης ποιότητας. Επομένως, το πρώτο που χρειάζεται είναι: Για μεν το διαδίκτυο, ενημέρωση των παιδιών για τους κινδύνους που ενεδρεύουν. Για δε την τηλεόραση, αυστηρή επιλογή, άρα και όριο στην τηλεθέαση. Αυτά είναι που πρέπει να μάθουμε στα παιδιά μας με νηφάλια συζήτηση και συνεργασία, και όχι με απαγορεύσεις ή φωνές που φέρνουν το αντίθετο αποτέλεσμα. ΄Ετσι, ασφαλώς, θα μένει χρόνος για το ποιοτικό διάβασμα. Από κει και ύστερα, ως προς την τηλεόραση, υπάρχουν κάποια σοβαρά προβλήματα. Αναφέρουμε για παράδειγμα τρία: Πρόβλημα είναι να χρησιμοποιούνται παιδιά σε διαφημίσεις – πράγμα απαράδεκτο. Πρόβλημα είναι να υπάρχουν διαφημίσεις που απευθύνονται σε παιδιά, γεγονός επίσης απαράδεκτο και μάλιστα εν καιρώ οικονομικής κρίσης. Πρόβλημα είναι –και μάλιστα εξοργιστικό– το να χαρακτηρίζονται «κατάλληλες για όλους» εκπομπές και «σειρές» που μόνο κατάλληλες για παιδιά δεν είναι. Για τη λύση τέτοιων προβλημάτων χρειάζονται έντονες και διαρκείς διαμαρτυρίες από τους τηλεθεατές. Λ.Π.-Α.

Έμμετρη επισήμανση με σατιρική διάθεση από τη Θέτη Χορτιάτη Φορολογικά τα μέτρα γιά λογάριασε και μέτρα… Είναι αφόρητοι οι φόροι μας τσουλάει κατηφόρι όλο πιο πάνω φόροι ξεπουλώ το πανωφόρι. Τάχα… φοριούνται οι φόροι κι αν στο μισό οι φόροι θα γίνουν μισοφόρι; Ίσοι μισθοί και φόροι λέγονται μισθοφόροι; Μήπως δρεπανηφόροι; Ο φόρος σε φοράδα ψάχνει φοροφυγάδα τον πιάνει επ’ αυτοφώρω σε μπάνκα πλουτοφόρο τον πάει στο αυτόφωρο το βρίσκει ανυπόφορο… …Ήτανε, λένε, μια φορά μεροδούλι- μεροφάι τώρα… άλλος γδυτός, άλλος φορά πολλοί οι φοροδούλοι, πιότεροι φοροφάγοι…



ΤΕΥΧΟΣ 113 / 2014

ο εικονογράφος του τεύχους

ΘΟΔΩΡΗΣ ΤΙΜΠΙΛΗΣ

6

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Ο Θοδωρής Τιμπιλής είναι εικονογράφος και έχει βραβευθεί τόσο σε ελληνικούς όσο και σε διεθνείς διαγωνισμούς. Δημιουργεί cartoon εικονογραφήσεις για διάφορες εταιρίες όπως: The Coca Cola company, Procter & Gamble, ΦΑΓΕ, NOYNOY, ΔΕΛΤΑ, ΕΒΓΑ, Dannonino, Lacta, Oxford University Press, Fiat, Unilever, Algida, Carrefour, κ.ά. Συνεργάζεται με διαφημιστικές εταιρίες σε όλο τον κόσμο, μεταξύ των οποίων οι DDB New York, BBDO, McCann, JWT, Saatchi & Saatchi, Ogilvy & mather, Publicis, FCB, Leo Burnett, για τις οποίες σχεδιάζει κυρίως cartoon χαρακτήρες και mascot για παιδικά προϊόντα. Περισσότερες εικονογραφήσεις του μπορείτε να δείτε στο: www.tibilis.com ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΑ χ Γιώργος Λεμπέσης, Βυθούγεννα, Εκδόσεις Ψυχογιός, 2013. o Think success, make it happen, Εκδόσεις British Council, 2010. χ Give your child a head start, Εκδόσεις British Council, 2009. o Σωτηρούλα Καλιοντζοπούλου, Τα δίδυμα ζιζάνια αμολάνε χαρταετό, Εκδόσεις Πατάκη, 2006. χ Megan Roderick Michailidis-Tamzin Thompson, Grammar Heroes 2, Εκδόσεις Oxford University Press, 2006. o Ηλίας Γκάρλας, Πού είναι το σύνθημα, οέο;, Απόλλων, 2006. χ Fotini Kouloheri, Rainbow A, Εκδόσεις Oxford University Press, 2005. o Fotini Kouloheri, Rainbow B, Εκδόσεις Oxford University Press, 2005.

ΒΑΓΓΕΛΗΣ

ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ

Τριγωνοψαρούλη, μην εμπιστεύεσαι ΠόΤΕ... αχινό!

ΕικόνΕΣ: ΛΗδΑ ΒΑρΒΑρόύΣΗ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΠΑΤΑΚΗ

Διαβάστε όλες τις περιπέτειες του Τριγωνοψαρούλη! ΝΕΟ



ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

χ Σωτηρούλα Καλιοντζοπούλου, Τα δίδυμα ζιζάνια και οι φίλοι τους τα ζώα, Εκδόσεις Πατάκη, 2005. o Megan Roderick Michailidis-Tamzin Thompson, Grammar Heroes 1, Εκδόσεις Oxford University Press, 2005. χ Σωτηρούλα Καλιοντζοπούλου, Τα δίδυμα ζιζάνια και η παρέα τους, Εκδόσεις Πατάκη, 2005. o Graham Burton, Heroes, Εκδόσεις Oxford University Press, 2005. χ Jayne Wildman-Tamzin Thompson, Heroes 1, Εκδόσεις Oxford University Press, 2005. o Jayne Wildman-Tamzin Thompson, Heroes 2, Εκδόσεις Oxford University Press, 2005. χ Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, Η πριγκίπισσα και το ρεβίθι (Διασκευή: Ρένα Ρώσση-Ζαΐρη), Εκδόσεις Μίνωας, 2004. o Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, Οι έντεκα κύκνοι (Διασκευή: Ρένα Ρώσση-Ζαΐρη), Εκδόσεις Μίνωας, 2004. χ Rebbecca Robb Benne, Grammar Team 3, Εκδόσεις Oxford University Press, 2003. o Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, Το άσχημο παπάκι (Διασκευή: Ρένα ΡώσσηΖαΐρη), Εκδόσεις Μίνωας, 2003. χ Emmanuel Ninos-Rebbecca Robb Benne, Grammar Team 2, Εκδόσεις Oxford University Press, 2003. o Αντίο, καλή μας δραχμή, Εκδόσεις Καμπανάς, 2003. χ Fotini Kouloheri, Grammar Team 1, Εκδόσεις Oxford University Press, 2003. o Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, Η τοσοδούλα (Διασκευή: Ρένα Ρώσση-Ζαΐρη), Εκδόσεις Μίνωας, 2003. χ Θοδωρής Τιμπιλής, Ο μικρός Οδυσσέας, Εκδόσεις Wired Art, 2002. o H. Q. Mitchell-S. Parker, Zoom c, Εκδόσεις MM Publications, 2002. χ Τα τρία γουρουνάκια, Εκδόσεις Καμπανάς, 2002. o E. Moutsou-S. Parker, Plus Elementary, listening, speaking, reading, writing, Εκδόσεις MM Publications, 2002. χ Η χιονάτη και οι εφτά νάνοι, Εκδόσεις Καμπανάς, 2002. o E. Moutsou-S. Parker, Plus Beginners, listening, speaking, reading, writing, Εκδόσεις MM Publications, 2001. χ H. Q. Mitchell-S. Parker, Zoom b, Εκδόσεις MM Publications, 2001. o H. Q. Mitchell-S. Parker, Zoom a, Εκδόσεις MM Publications, 2000. χ H. Q. Mitchell, Back to the Dreamtime, Εκδόσεις MM Publications, 1999.

ΜΙΑ ΣΦΑΙΡΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΩΝ ΣΧΗΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΛΟΤΗΣ ΠΕΤΡΟΒΙΤΣΑΝΔΡΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΥ* Έλενα Χ. Στανιού

Νηπιαγωγός, κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Υπ. Δρ Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

«Η

τέχνη της αφήγησης, άρρηκτα συνυφασμένη με τη μυθοπλασία, συναντά την πλήρωση των δυνατοτήτων της στο πλούσιο έργο της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου», αναφέρει χαρακτηριστικά η Τζίνα Καλογήρου. Και συνεχίζει τονίζοντας πόσο άνετα κινείται, τόσο στο χώρο του παραμυθιού όσο και στο χώρο του μυθιστορήματος, λόγω της μεγάλης της συγγραφικής εμπειρίας. Σε όλα της τα έργα η Πέτροβιτς δημιουργεί με ιδιαίτερη δεξιότητα την πλοκή. Οι ανισοχρονίες, η συνεπαγωγή και η συνέπεια στη διάρθρωση των γεγονότων, το κλίμα του μυστηρίου και της εναγώνιας αναμονής, συντελούν στη σαγήνευση του αναγνώστη και τροφοδοτούν το ενδιαφέρον του από την πρώτη ως την τελευταία σελίδα1. Ο αναγνώστης, σε κάθε έργο της Πέτροβιτς –που αποτελεί μέρος μιας μεγάλης ενιαίας αφήγησης–, αντλεί την

* Η παρούσα εργασία αποτελεί τμήμα της Διδακτορικής Διατριβής

που εκπονεί η συγγραφέας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, με Επιβλέπουσα την κ. Τασούλα Τσιλιμένη, Αν. Καθ. Παν. Θεσσαλίας.



ΤΕΥΧΟΣ 113 / 2014

 10

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

αίσθηση του ενιαίου, αλλά και του δημιουργικού αποσπάσματος, ώστε κάθε φορά να περιμένει το επόμενο σε μια πορεία συμπλήρωσης του όλου. Και αυτό γιατί συναντά ήρωες προηγούμενου μυθιστορήματος, σε επόμενα μυθιστορήματά της. Έτσι, το λογοτεχνικό γεγονός βρίσκεται εν δυνάμει σε αυτό το «ενιαίο μυθιστόρημα», όπου πραγματοποιείται σταδιακά και η μυθιστορηματική ενηλικίωση των ηρώων2. Σύμφωνα με την ίδια τη συγγραφέα, όταν δημιουργήσει τον πυρήνα του μυθιστορήματος, σειρά έχει η πλοκή, μια πλοκή ενδιαφέρουσα και συναρπαστική. Γράφει μία σύντομη περίληψη της ιστορίας ή, ακόμη, τη χωρίζει πρόχειρα σε ενότητες ή κεφάλαια. Αν και το πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα εξαρτάται κυρίως από τους χαρακτήρες που θα πάρουν μέρος στην υπόθεση3. Η Λότη Πέτροβιτς λέει χαρακτηριστικά ότι «όταν ο πυρήνας ενός μυθιστορήματος δημιουργηθεί, τότε χρειάζεται η σάρκα της πλοκής για να τον ντύσει. Ωστόσο, το πώς ακριβώς θα εξελιχθούν τα πράγματα θα το καθορίσουν οι χαρακτήρες, οι οποίοι θα ζήσουν τα γεγονότα και θ’ αποφασίσουν πώς και πότε θα κινηθούν και θα δράσουν»4. Οι χαρακτήρες της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, όπως λέει η ίδια, έχουν γεννηθεί από την πραγματικότητα, αλλά τελικά πλάστηκαν από τη φαντασία της. Τα πρώτα τους κύτταρα τις πιο πολλές φορές είναι πραγματικά, ανήκουν σε μεγάλους ή μικρούς που γνώρισε στο παρελθόν, ανήκουν στο στενό ή ευρύτερο περιβάλλον της. Όμως εξελίσσονται, μεγαλώνουν διαφορετικά και γίνονται άλλα πρόσωπα. Άλλοτε πάλι αποτελούν τμήματα πραγματικών ανθρώπων ή του ίδιου της του εαυτού, και διαμορφώνουν τη δική τους προσωπικότητα, καθορίζουν τη ζωή τους και αρχίζουν να υπάρχουν ως πρόσωπα ολοζώντανα. Στη συνέχεια τους πλάθει με τη φαντασία της τόσο ζωντανά,

ώστε να μπορεί να περιγράψει κάθε τι που τους αφορά. Σκιαγραφεί την προσωπικότητά τους, καταγράφει τις ιδιομορφίες, τις συνήθειες, τα χαρακτηριστικά τους. Μάλιστα, εμφανίζονται τόσο ζωντανοί, που σαν παλιοί γνώριμοι συνεχίζουν τη μυθιστορηματική τους πορεία και στα επόμενα κείμενά της5. Σημαντικό ρόλο παίζει, κατά τη γνώμη της συγγραφέως, ο τρόπος αφήγησης και παρουσίασης των χαρακτήρων, ο τρόπος περιγραφής των γεγονότων και των καταστάσεων, αλλά και ο τρόπος παρουσίασης και δράσης των ηρώων. Έτσι, τις πιο πολλές φορές παρακάμπτει την πρωτοπρόσωπη αφήγηση, όπως και την τριτοπρόσωπη αφήγηση του παντογνώστη αφηγητή, και από την οπτική γωνία ενός παιδιού μόνο, καθώς και την ευθύγραμμη πορεία της ιστορίας, με μερικές απλές αναδρομές στο παρελθόν [Ο μικρός αδερφός (1976), Για την άλλη πατρίδα (1978), Ζητείται μικρός (1982), Στο τσιμεντένιο δάσος (1981), Ιστορίες που ταξιδεύουν (1986)], προχωρά στα εξής: • Στην πρωτοπρόσωπη αφήγηση περισσότερων του ενός ηρώων [Σπίτι για πέντε (1987), Λάθος, κύριε Νόιγκερ! (1989)] ή στην ανάμιξη τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης ή εσωτερικού μονολόγου [Τραγούδι για τρεις (1992), Γιούσουρι στην τσέπη (1994)], ώστε να απεικονίζεται όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένα η πολυπλοκότητα της πραγματικότητας. • Στο συνδυασμό διαφορετικών αφηγηματικών χρόνων και στη μείξη παρόντος και παρελθόντος [Τραγούδι για τρεις (1992), Γιούσουρι στην τσέπη (1994), Λάθος, κύριε Νόιγκερ! (1989)], ώστε να διευρύνεται η έννοια του χρόνου και να συλλαμβάνεται, όσο γίνεται, η διαφορετική για την κάθε ροή βίωση και σημασία του6.

11 

ΤΕΥΧΟΣ 113 / 2014

 12

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Ωστόσο, όπου κρίνεται απαραίτητο από το ύφος και τη μορφή του μυθιστορήματος, επιλέγονται τόσο η πρωτοπρόσωπη όσο και η τριτοπρόσωπη αφήγηση. Έτσι, η πρωτοπρόσωπη αφήγηση που συναντάμε στα μυθιστορήματα Σπίτι για πέντε, Λάθος, κύριε Νόιγκερ!, Τραγούδι για τρεις και Ποιος θα γράψει για το σκύλο μας; είναι η αυτοδιηγητική αφήγηση, η αφήγηση των προσωπικών εμπειριών του αφηγητή. Με τον τρόπο αυτό προβάλλεται η προσωπική αλήθεια καθενός από τους ήρωες, δίνεται έμφαση στην προσωπικότητα και το χαρακτήρα του, ενώ προσδίδεται αμεσότητα και ζωντάνια στο λόγο7. Στο μυθιστόρημα Σπίτι για πέντε, τέσσερα πρόσωπα με τέσσερις διακοπτόμενους και επανερχόμενους μονολόγους, δηλαδή μέσα από πρωτοπρόσωπη αφήγηση, ξετυλίγουν μία ιστορία με κωμικοτραγικά γεγονότα. Δύο παιδιά και δύο ενήλικες αφηγούνται την ιστορία με διαφορετικό κειμενικό λόγο ο καθένας, δηλαδή προφορικό ημερολόγιο, επιστολή και τηλεφωνήματα. Κάθε αφηγητής εστιάζει στα πρόσωπα που απασχολούν και επηρεάζουν τη ζωή του8. Είναι, δηλαδή, αξιοπρόσεχτο το ότι το κείμενο αυτό δουλεύει μία ιστορία από τέσσερις διαφορετικές σκοπιές. Ο εξωτερικός μύθος είναι κοινός για τα τέσσερα πρόσωπα του έργου, όπως κοινό είναι και το σπίτι που θα τα ενώσει, με συνδετικό κρίκο, ωστόσο, το πέμπτο αναμενόμενο πρόσωπο. Μέχρι τότε όμως, το κάθε άτομο κουβαλά μέσα του τη δική του ανάγνωση της ιστορίας, τον δικό του μονόλογο, που θέλει να εγγραφεί κάπου, να γίνει αφήγημα9. Η σαφής διάκριση του σκηνικού ανάμεσα στο καθημερινό υλικό της κοινής ιστορίας των προσώπων και στην έγγραφη προβολή της δεν αποκλείει και τη συχνή αλληλοεμπλοκή τους. Γιατί η κοινή ιστορία λειτουργεί πάντα ως νωπή ανάμνηση στο νου των προσώπων. Υπάρχει, δηλαδή, το καθημερινό σκηνικό ως πρώτη ύλη, αλλά αναδιαμορφώνεται σε κάθε ανάγνωση, ανάλογα με το πρόσωπο που σχολιάζει και καταθέτει τις εμπειρίες του. Οι φωνές που «ακούγονται» στο κείμενο διηγούνται μία εν εξελίξει ιστορία. Οι χρόνοι της αφήγησης δεν είναι μόνο παρελθοντικοί, γιατί δεν αποτυπώνουν μόνο κάτι που συνέβη, αλλά και κάτι που συμβαίνει εκείνη τη στιγμή10. Ο επαναληπτικός τρόπος αφήγησης, ο οποίος αναπαράγει περισσότερο από μία φορά κάτι που συνέβη, συνδέεται με τη γενικό-

www.kedros.gr

σε όλα τα βιβλιοπωλεία ΣΧΕΔΟΝ ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΓΙΑ ΤΑ ΧΜ! Τα μικρά πνεύματα των σελίδων! Κείμενα & Εικονογράφηση

Κατερίνα Κρις Για παιδιά από 6 έως... 106 ετών Τι κάνεις όταν σου κατεβαίνει μια ωραία ιδέα; Λες... «χμ!» Και ξαφνικά αρχίζεις να γράφεις σαν τρελός! Τι είναι αυτή η ακατανίκητη δύναμη; Πώς λέγεται; Από πού έρχεται; Μην πανικοβάλλεσαι! Αυτή η έμπνευση, αυτή η ξαφνική αναλαμπή... είναι τα πανέξυπνα Χμ! Ετοιμάσου λοιπόν να μάθεις σχεδόν τα ΠΑΝΤΑ για τους αόρατους αυτούς συνεργάτες σου: Τα Χμ!

Αγγέλα Μάλμου ΙΓΜΑ, Η ΑΝΑΤΟΛΗ Ένα ταξίδι στην προϊστορία Το βιβλίο Ίγμα, η Ανατολή τιμήθηκε το 2012 από τη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά με το βραβείο που αθλοθέτησαν οι εκδόσεις Κέδρος στη μνήμη της σπουδαίας συγγραφέα Κίρας Σίνου, που ασχολήθηκε συστηματικά στα βιβλία της με την προϊστορία. Μια περιπέτεια που μας ταξιδεύει στα προϊστορικά χρόνια, όπως τα έζησαν οι πρόγονοί μας στον ελλαδικό χώρο. Για παιδιά από 11 ετών

Ουρανία Τουτουντζή Ο ΠΙΟ ΣΟΦΟΣ ΑΠ’ ΟΛΟΥΣ Ένα μυθιστόρημα για τους Επτά Σοφούς Ένα βιβλίο που μας ταξιδεύει από τον καιρό του Τρωικού Πολέμου ως τα χρόνια των Επτά Σοφών και ως τη σημερινή εποχή. Ένα βιβλίο που μας βοηθάει να γνωρίσουμε από κοντά το Θαλή το Μιλήσιο, το Σόλωνα τον Αθηναίο, το Χίλωνα το Λακεδαιμόνιο, κι άλλους ακόμη από τους αρχαίους σοφούς, των οποίων τα λόγια είναι σήμερα κάτι περισσότερο από επίκαιρα. Για παιδιά από 11 ετών

 14

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

τερη τεχνική του επιστολικού μυθιστορήματος και ανάγεται στον 18ο αιώνα. Σύμφωνα με αυτό, σημειώνεται μία μετατόπιση της προοπτικής της γραφής από το μονόλογο του παντογνώστη συγγραφέα προς τη διαλογική περιφέρεια της άποψης των μυθιστορηματικών προσώπων. Οι διαδοχικές αναγνώσεις της πραγματικότητας, μέσα από την οπτική των προσώπων που τη συνιστούν, ξεπερνούν, χωρίς να καταργούν, τον πρωτογενή αντικειμενικό ρεαλισμό, προς μία υποκειμενικότερη πολυφωνία. Πρόκειται, λοιπόν, για ένα αφήγημα εξωτερικής εστίασης, με αφηγητές –που λειτουργούν συγχρόνως ως εξωτερικοί παρατηρητές– τα ίδια τα πρόσωπα του έργου. Έτσι, το προφορικό ημερολόγιο έρχεται να αποτυπώσει στην ταινία του μαγνητοφώνου –που λειτουργεί σαν ένα είδος καταφύγιου εξομολόγησης των μυθιστορηματικών προσώπων που το χρησιμοποιούν– ό,τι θα αποτυπωνόταν άλλοτε στο χαρτί ως επιστολή ή σελίδα ημερολογίου. Μάλιστα, ο Philippe Lejeune θα πει για το μαγνητόφωνο: «Κάθε άνθρωπος κουβαλά μέσα του κάτι σαν πρόχειρο τετράδιο, συνεχώς αναδιαμορφούμενο, της αφήγησης της ζωής του: είναι αυτό που προσπαθεί να αιχμαλωτίσει, με το μαγνητόφωνο, η προφορική ιστορία»11. Ταυτόχρονα, σημειώνονται και τηλεφωνήματα και γράμματα από τους γονείςχαρακτήρες της ιστορίας. Όλα όμως καταγράφουν την πραγματικότητα των ηρώων από την οπτική γωνία του καθενός. Μια πραγματικότητα σύγχρονη και αληθοφανή, όπου ο νεαρός αναγνώστης θα μπορούσε πολύ εύκολα να αναγνωρίσει στα πρόσωπα των ηρώων κάποια πρόσωπα γνωστά του, που το καθένα σηκώνει μέσα του κάποιο φορτίο από μνήμες τις οποίες θέλει να ξεπεράσει για κάτι καινούργιο, για μιαν άλλη, πιο όμορφη ζωή12. Στο κοινωνικό μυθιστόρημα Λάθος, κύριε Νόιγκερ!, οι ήρωες αφηγούνται ταυτόχρονα την ιστορία μέσα από διαφορετικούς κειμενικούς τύπους (αναφορές, επιστολές, ημερολόγιο, αφήγηση) στους οποίους κάθε αφηγητής εστιάζει στους υπόλοιπους μυθιστορηματικούς χαρακτήρες13. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα με άρτια δομή και εσωτερική ισορροπία, με πλούσια και σύνθετη πλοκή, αλλά και ενδιαφέρον θέμα, όπου ζωντανεύουν στη μνήμη και ανακαλούνται ιστορικά πρόσωπα, γεγονότα, αρχαιολογικές μαρτυρίες, βυζαντινές και –ιδιαίτερα– του αιώνα μας. Τα πρόσωπα, ηθικά άρτια και ολοκληρωμένα, ξεκάθαρα τόσο εξωτερικά όσο και εσωτερικά, χρησιμοποιούν με ωριμότητα και τέχνη την ελληνική γλώσσα απευθυνόμενα όχι μόνο σε νεαρούς, αλλά και σε ενήλικες αναγνώστες14. Στο μυθιστόρημα Για την πατρίδα, το οποίο βασίζεται σε πραγματικά περιστατικά, σε αληθινές ιστορίες προσφύγων που μετακινήθηκαν στην πενταετία 1970-1975, μέσα από τα μηνύματα αγάπης, ειρήνης, ανθρωπιάς, πίστης στην ελευθερία και στη ζωή και αγάπης για την πατρίδα, που είναι διάχυτα σε όλο το κείμενο, οι χαρακτήρες του διαγράφονται στέρεα και ολοκληρωμένα.

Διαθέτουν ψυχική δύναμη και αντοχή, δύναμη για αντίσταση στην εμπλοκή των καιρών, ενώ γενικά τους διακρίνει μία εσωτερική αρχοντιά. Σε όλο το έργο οι χαρακτήρες είναι σφικτά δεμένοι με έναν στέρεο κρίκο, το πάθος για γυρισμό στην ελεύθερη πατρική γη, κάτι που θα προσπαθήσουν να πετύχουν ακόμη και με οποιαδήποτε δοκιμασία και θυσία. Το ύφος του μυθιστορήματος είναι απλό, με έναν, ωστόσο, δυνατό ρεαλισμό, που τον προσδίδουν ιδιαίτερα οι ζωντανοί και λιτοί διάλογοι. Η περιπετειώδης πλοκή, αλλά και το συναίσθημα της αισιοδοξίας και απαισιοδοξίας που διαδέχονται το ένα το άλλο, η χαρά, ο πόνος, η ελπίδα και η απογοήτευση, η προσμονή για κάτι καλύτερο, η δραματικότητα και η επικαιρότητα που παρουσιάζει το κείμενο, κάνουν το μυθιστόρημα ιδιαίτερα συναρπαστικό15. Στα μυθιστορήματα Καναρίνι και μέντα και Ο κόκκινος θυμός οι χαρακτήρες παρουσιάζονται ακέραιοι και ψυχολογημένοι, δημιουργώντας στον αναγνώστη ένα αίσθημα πληρότητας, βαθιά ικανοποίηση και υψηλή συγκίνηση, βιώνοντας τις σφοδρές συγκρούσεις και τις περιπέτειες των μυθιστορηματικών προσώπων, καθώς ακολουθούν τα βήματά τους, και ανησυχώντας για την τύχη τους. Ωστόσο, με την ολοκλήρωση του κειμένου επέρχεται ένα αίσθημα ανακούφισης, ασφάλειας και ισορροπίας. Στον Κόκκινο θυμό, όπως και στο Μυστήριο του καλοκαιρινού Αγιοβασίλη, η αφήγηση είναι τριτοπρόσωπη και πρωτοπρόσωπη στους πλούσιους διαλόγους και ενισχύεται με διάφορα μέσα, όπως επιστολές, συνεντεύξεις σε εφημερίδες, το λεξικό ζωγράφων, το διαδίκτυο, CD, κ.ά. Ακόμη, ιδιαίτερης προσοχής χρήζει και η ιδεολογία του κειμένου, κατά την οποία γίνεται αισθητό ένα διάχυτο πνεύμα ανθρωπιάς, αλληλεγγύης, σεβασμού στον άνθρωπο16. Ας μην ξεχνάμε δε, ότι τα λογοτεχνικά κείμενα, ιδιαίτερα αυτά που απευθύνονται στο νεανικό αναγνωστικό κοινό, αποτελούν φορείς κοινωνικών αξιών και συ-

15 

ΤΕΥΧΟΣ 113 / 2014

16 ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

μπεριφορών της απτής πραγματικότητας, αλλά και ουσιαστικά μέσα κοινωνικοποίησης και διαμόρφωσης ιδεολογικών στάσεων του αναγνώστη17. Στον Κόκκινο θυμό η οπτική του αναγνώστη ταυτίζεται με τον νεαρό πρωταγωνιστή Απελλή – έτσι, υπάρχει η δυνατότητα να εισερχόμαστε στον εσωτερικό του κόσμο. Άξονας του μυθιστορήματος Ο κόκκινος θυμός είναι η αγάπη. Και η συγγραφέας δομεί όλο το μυθιστόρημα πάνω σε δύο φαινομενικά αντιθετικά συναισθήματα, την αγάπη και το θυμό, που ίσως, μερικές φορές, να ταυτίζεται με το μίσος. Και τα δύο είναι έντονα, ταράζουν, συγκλονίζουν και σημαδεύουν τον αναγνώστη, βάφουν τη ζωή του με κόκκινο, το χρώμα που ερεθίζει την όραση και επιβάλλεται στη μνήμη, καθώς βλέπει να καταγράφονται στις σελίδες αυτού του βιβλίου σχέσεις αγάπης που προκαλούν θυμό. Η συγγραφέας κυριολεκτικά τις «ζωγραφίζει», αν σκεφτεί κανείς ότι η ζωγραφική είναι η μεγάλη αγάπη που ενώνει τα τέσσερα κεντρικά πρόσωπα αυτού του μυθιστορήματος: Ο Απελλής και η Κλειώ, η μητέρα του, μοιράζονται το ίδιο εργαστήρι. Η Νιόβη θα τραβήξει το ενδιαφέρον του Απελλή στην αυλή του σχολείου, την ώρα που ζωγραφίζει στο μπλοκ της μια μεγάλη σκουριασμένη άγκυρα, ριγμένη στη στεριά. Ο Μάικ Τζίσεν, ο βιολογικός του πατέρας, θα γνωρίσει τον Απελλή μέσα από τους πίνακές του, ενώ, όπως θα αποκαλυφθεί στο τέλος, η γνωριμία του με τη 15χρονη τότε Κλειώ είχε γίνει στη Σχολή Ηλιάδη, όπου παρακολουθούσαν και οι δύο μαθήματα ζωγραφικής. Όλες οι διαπροσωπικές σχέσεις στο κείμενο αυτό υφαίνονται γύρω από τη σχέση μητέρας-γιου, όπως αυτή προβάλλεται στους δύο πίνακες που κυριαρχούν στο λογοτέχνημα: Ο ένας ανήκει στην Κλειώ και απεικονίζει τον Απελλή 11 χρονών, με ένα ψάθινο καπέλο. Ο πίνακας αυτός δεσπόζει στον κεντρικό χώρο του σπιτιού και αποτυπώνει ξεκάθαρα την αγάπη που τρέφει η Κλειώ για το γιο της. Είναι ένα έργο που περιλαμβάνεται σε όλες τις ατομικές εκθέσεις της, αλλά πάντα με την ένδειξη «Δεν πωλείται». Ο άλλος πίνακας είναι έργο του Απελλή. Είναι ο «κόκκινος θυμός», στον οποίο αποτυπώνει, χωρίς ο ίδιος να το έχει συνειδητοποιήσει, τα συναισθήματα που τον προκαλούν. Η Νιόβη είναι εκείνη που θα αποκρυπτογραφήσει πρώτη αυτό το έντονο συναίσθημα18: «–Δεν ξέρω τι έχεις κατά νου, εγώ πάντως βλέπω ήδη ζωγραφισμένο κάποιο έντονο συναίσθημα, καλά κρυμμένο κάτω από μια φαινομενική αταξία, είπε η Νιόβη συλλογισμένη»19. Κλειώ και Απελλής, μάνα και γιος. Πρόκειται για δύο κόσμους με κοινή αρχή. Είναι δύο όντα με αυτόνομη πορεία στη ζωή, άρα και στην τέχνη. Δεν είναι τυχαίο που οι δύο πίνακες διαφοροποιούνται ως προς την τεχνοτροπία: Ο εξπρεσιονισμός της Κλειώς και ο κυβισμός του Απελλή έχουν κοινό πεδίο συνάντησης την τέχνη της ζωγραφικής. Η Κλειώ εκφράζει την αγάπη της και ο Απελλής το θυμό του, έναν θυμό που προκαλείται από τον ασφυκτικό κλοιό της αγάπης. Βέβαια, η αποκάλυψη της ταυτότητας του Μάικ Τζίσεν θα διώξει για πάντα αυτό το

αρνητικό συναίσθημα από την ψυχή του Απελλή, και αυτή η λύτρωση θα αποτυπωθεί στον τελειωμένο πίνακα: «Στο κέντρο δέσποζε τώρα ένα σχήμα πυρίμορφο, κάτι σαν κόκκινη φλόγα. “Πύρινη αγάπη”, έτσι θα τ’ ονομάτιζε. Γιατί τώρα ήταν σίγουρος, αγάπη άχνιζε ο πίνακάς του. Τ’ άλλα σχήματα, τα οργισμένα, έδειχναν να λιώνουν κάτω απ’ τη φλόγα. Ο πορφυρός θυμός είχε σβήσει»20. Στο βιβλίο Τα τέρατα του λόφου παρατηρείται εναλλαγή του ετεροδιηγητικού αφηγητή με ένα από τα βασικά πρόσωπα της ιστορίας, την Ειρήνη, η οποία στέλνοντας στη γιαγιά της στην Αμερική ηλεκτρονικά μηνύματα παρέχει στον αναγνώστη πληροφορίες για όσα συμβαίνουν στη δική της ζωή, καθώς και των άλλων λογοτεχνικών προσώπων. Το αναγνωστικό ενδιαφέρον διατηρείται αμείωτο, καθώς τα κρισιμότερα γεγονότα αποδίδονται μέσα από την οπτική των προσώπων τα οποία αφορούν21. Έτσι, στα Τέρατα του λόφου η συγγραφέας εναλλάσσει, σε ένα προς ένα στα είκοσι κεφάλαια του βιβλίου, την τριτοπρόσωπη αφήγηση με μεταβλητή εστίαση στην πρωτοπρόσωπη επιστολικής μορφής αφήγηση, με αφηγήτρια την Ειρήνη. Με τις αφηγηματικές αυτές τεχνικές ανανεώνεται η μορφή του νεανικού μυθιστορήματος, καθώς η συγγραφέας προσπαθεί με επιτυχία, μέσα από την εναλλαγή των αφηγητών και μέσα από τη μεταβλητή εστίαση σε διάφορους ήρωες, να σηματοδοτήσει την τόσο σύνθετη πραγματικότητα που διέπει τις ανθρώπινες σχέσεις. Μάλιστα, ο έφηβος αναγνώστης με αυτόν τον τρόπο αναγνωρίζει τη συνθετότητα των κοινωνικών καταστάσεων και των ιδεολογικών συγκρούσεων που καθορίζουν τις ανθρώπινες συμπεριφορές22. Στο μυθιστόρημα Ένα αγγελάκι στα Εξάρχεια έχουμε μία πολυσύνθετη λειτουργία του παντοδύναμου αφηγητή. Το αυτοδιηγητικό στοιχείο έργων της συγγραφέως, όπως είναι το Γιούσουρι στην τσέπη και το Λάθος, κύριε Νόιγκερ!,

17 

ΤΕΥΧΟΣ 113 / 2014

 18

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

εδώ μεταλλάσσεται ως προς τη συμμετοχή του αφηγητή στην ιστορία. Η αφήγηση είναι δευτεροπρόσωπη, όπου το δεύτερο πρόσωπο υποκρύπτει το συγγραφικό «εγώ», το οποίο δηλώνεται και από την Πηνελόπη, την αδερφή της Ρούλης και συγγραφέα του μυθιστορήματος. Κρατώντας την απόσταση που επιθυμεί από τα γεγονότα, παρουσιάζεται, από τη μια μεριά, ως ετεροδιηγητικός αφηγητής, αλλά αφού υπάρχει ταυτοπροσωπία μεταξύ αυτού και της αδερφής της κεντρικής ηρωίδας είναι ταυτόχρονα και ομοδιηγητικός23. Ο μυθιστορηματικός κύκλος της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, που είχε ανοίξει με το μυθιστόρημα Ο μικρός αδερφός, κλείνει με το μυθιστόρημα Η προφητεία του κόκκινου κρασιού. Στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα, μέσα από τις ιστορικές μνήμες που ανασύρει για πρόσωπα και γεγονότα, ο αναγνώστης παρακολουθεί τα αφηγηματικά πρόσωπα να εναλλάσσονται στο παρόν και το παρελθόν, κάτι που προσδίδει ποικιλία στο λόγο και κάνει ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα την εξιστόρηση των γεγονότων24. Οι ψυχολογικά άρτιοι, δομημένοι και ακέραιοι χαρακτήρες του μυθιστορήματος ακολουθούν την τριτοπρόσωπη αφήγηση που επιλέγει η συγγραφέας, σκιαγραφώντας την έντονη προσωπικότητα και τη δυναμική παρουσία τους μέσα στο κείμενο, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα στον αναγνώστη να παρακολουθήσει τη ροή και την εξέλιξη των γεγονότων, κερδίζοντας ταυτόχρονα σημαντικές εμπειρίες που αφορούν τόσο στους ήρωες και την ιστορία τους όσο και στον ίδιο τον εαυτό τους25. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Καλογήρου, Τ. (2006), «Το πρίσμα και το κάτοπτρο: Η συγκρότηση της αφήγησης στα παραμύθια της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου Κάθε μέρα παραμύθι, κάθε βράδυ καληνύχτα», στο: Γ. Παπαντωνάκης (επιμ.), Πρόσωπα και προσωπεία του αφηγητή στην ελληνική παιδική και νεανική λογοτεχνία της τελευταίας τριακονταετίας (σσ. 131-146). 2. Παπαδάτος, Γ. (2008), «Ένα αγγελάκι στα Εξάρχεια ή οι δυνατότητες της αφήγησης των άστρων», στο: Β. Δ. Αναγνωστόπουλος (επιμ.), Το υφαντό της Πηνελόπης – Διαχρονικές αναγνώσεις για την προσωπικότητα και το έργο της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου (σσ. 173-178), Βόλος: Εκδόσεις Εργαστηρίου Λόγου και Πολιτισμού. 3. Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, Λ. (2002), Το μικρόβιο της ευεξίας – Γράφοντας βιβλία για παιδιά (σ. 117), Αθήνα: Πατάκης. 4. Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, Λ. (1998), «Ο συγγραφέας βιβλίων για παιδιά μπροστά στη λευκή σελίδα», στο: Ι. Ν. Βασιλαράκης (επιμ.), Σύγχρονες οπτικές και προοπτικές της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους (σσ. 45-57), Αθήνα: Τυπωθήτω-Γιώργος Δαρδανός. 5. Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, Λ. (2002), Το μικρόβιο της ευεξίας – Γράφοντας βιβλία για παιδιά (σσ. 118-119), Αθήνα: Πατάκης. 6. Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, Λ. (1998), «Ο συγγραφέας βιβλίων για παιδιά μπροστά στη λευκή σελίδα», στο: Ι. Ν. Βασιλαράκης (επιμ.), Σύγχρονες οπτικές και προοπτικές της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους (σσ. 45-57), Αθήνα: Τυπωθήτω-Γιώργος Δαρδανός. 7. Γεωργοπούλου, Α. (1999), «Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση στο μυθιστορηματικό έργο της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου», περ. Διαδρομές 56 (Χειμώνας 1999), 302. 8. Παπαντωνάκης, Γ. Δ. (2009), Θεωρίες λογοτεχνίας και ερμηνευτικές προσεγγίσεις κειμένων για παιδιά και για νέους (σσ. 412, 418, 445-446), Αθήνα: Πατάκης. Βλ. σχετικά και Μ. Καρπόζηλου (2002), Το παιδί στην χώρα των βιβλίων (σ. 76), Αθήνα: Καστανιώτης. 9. Βασιλαράκης, Ι. Ν. (2005), Γλώσσα και πράξη της παιδικής λογοτεχνίας – Δοκίμια-Αναγνώσεις κειμένων (σ. 204), Αθήνα: Gutenberg.

10. Βασιλαράκης, Ι. Ν. (2005), Γλώσσα και πράξη της παιδικής λογοτεχνίας – ΔοκίμιαΑναγνώσεις κειμένων (σ. 205), Αθήνα: Gutenberg. 11. Philippe Lejeune, Ρ. (1986), Moi aussi (σ. 32), Paris: Seuil. 12. Βασιλαράκης, Ι. Ν. (2005), Γλώσσα και πράξη της παιδικής λογοτεχνίας – ΔοκίμιαΑναγνώσεις κειμένων (σσ. 205-209), Αθήνα: Gutenberg. 13. Παπαντωνάκης, Γ. Δ. (2009), Θεωρίες λογοτεχνίας και ερμηνευτικές προσεγγίσεις κειμένων για παιδιά και για νέους (σ. 446), Αθήνα: Πατάκης. 14. Αναγνωστόπουλος, Β. Δ. (2008), «Λάθος, κύριε Νόιγκερ!», στο: Β. Δ. Αναγνωστόπουλος (επιμ.), Το υφαντό της Πηνελόπης – Διαχρονικές αναγνώσεις για την προσωπικότητα και το έργο της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου (σσ. 61-63), Βόλος: Εκδόσεις Εργαστηρίου Λόγου και Πολιτισμού. 15. Κολιός, Χ. (2008), «Για την άλλη πατρίδα», στο: Β. Δ. Αναγνωστόπουλος (επιμ.), Το υφαντό της Πηνελόπης – Διαχρονικές αναγνώσεις για την προσωπικότητα και το έργο της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου (σσ. 147-150), Βόλος: Εκδόσεις Εργαστηρίου Λόγου και Πολιτισμού. 16. Αναγνωστόπουλος, Β. Δ. (2008), «Σκέψεις για τη λογοτεχνία με αφορμή τα μυθιστορήματα της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου Καναρίνι και μέντα και Ο κόκκινος θυμός», στο: Β. Δ. Αναγνωστόπουλος (επιμ.), Το υφαντό της Πηνελόπης – Διαχρονικές αναγνώσεις για την προσωπικότητα και το έργο της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου (σσ. 66-71), Βόλος: Εκδόσεις Εργαστηρίου Λόγου και Πολιτισμού. 17. Τσιλιμένη, Τ. (2009), «Έμφυλες αναπαραστάσεις στο Ανθολόγιο λογοτεχνικών κειμένων για το Νηπιαγωγείο του ΥΠΕΠΘ», περ. Διαδρομές 93 (Άνοιξη 2009), 30-53. 18. Τζαφεροπούλου, Μ.-Μ. (2008), «Ο κόκκινος θυμός», στο: Β. Δ. Αναγνωστόπουλος (επιμ.), Το υφαντό της Πηνελόπης – Διαχρονικές αναγνώσεις για την προσωπικότητα και το έργο της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου (σσ. 194-201), Βόλος: Εκδόσεις Εργαστηρίου Λόγου και Πολιτισμού. 19. Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, Λ. (2007), Ο κόκκινος θυμός (σ. 113), Αθήνα: Πατάκης. 20. Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, Λ. (2007), Ο κόκκινος θυμός (σ. 270), Αθήνα: Πατάκης. 21. Ηλία, Ε. (2009), «Η σύγχρονη ελληνική κοινωνία σε πρόσφατα λογοτεχνικά έργα της Αγγελικής Βαρελά και της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου», στο: Τ. Τσιλιμένη (επιμ.), Σύγχρονα κοινωνικά θέματα στην ελληνική παιδική και νεανική λογοτεχνία – Ξεκλειδώνοντας τα μυστικά της σημερινής κοινωνίας (σσ. 149-157), Βόλος: Εκδόσεις Εργαστηρίου Λόγου και Πολιτισμού. 22. Ακριτόπουλος, Α. Ν. (2009), «Βία, ρατσισμός και εγκληματικότητα στο σύγχρονο νεανικό μυθιστόρημα», στο: Τ. Τσιλιμένη (επιμ.), Σύγχρονα κοινωνικά θέματα στην ελληνική παιδική και νεανική λογοτεχνία – Ξεκλειδώνοντας τα μυστικά της σημερινής κοινωνίας (σσ. 77-90), Βόλος: Εκδόσεις Εργαστηρίου Λόγου και Πολιτισμού. 23. Παπαδάτος, Γ. (2008), «Ένα αγγελάκι στα Εξάρχεια ή οι δυνατότητες της αφήγησης των άστρων», στο: Β. Δ. Αναγνωστόπουλος (επιμ.), Το υφαντό της Πηνελόπης – Διαχρονικές αναγνώσεις για την προσωπικότητα και το έργο της Λότης ΠέτροβιτςΑνδρουτσοπούλου (σσ. 173-178), Βόλος: Εκδόσεις Εργαστηρίου Λόγου και Πολιτισμού. 24. Αναγνωστόπουλος, Β. Δ. (2008), «Χυμένο κόκκινο κρασί…», στο: Β. Δ. Αναγνωστόπουλος (επιμ.), Το υφαντό της Πηνελόπης – Διαχρονικές αναγνώσεις για την προσωπικότητα και το έργο της Λότης ΠέτροβιτςΑνδρουτσοπούλου (σσ. 203-205), Βόλος: Εκδόσεις Εργαστηρίου Λόγου και Πολιτισμού. 25. Τσιλιμένη, Τ. & Σταυρουλάκη, Ε. (2008), «Αφήγηση ιστοριών: Ο φυσικός τρόπος μέσα από τον οποίο μαθαίνουμε τον κόσμο μας και τα συναισθήματά μας», περ. Διαδρομές 90 (Καλοκαίρι 2008), 49-53.

19 

ΤΕΥΧΟΣ 113 / 2014

Οικογένεια

Οι ημέρες της εβδομάδας

Απώλεια

Γλώσσα

Νέο

Κοινωνική συμπεριφορά

 Νέο Νέο

Νέο

Καθαριότητα – Υγιεινή

Νέο

79 -2 014

ΕΚ Δ

ΕΙ

Σ ΨΥΧ

ΟΣ

Σ ΨΥΧ

ΕΚ Δ

ΕΙ

ΓΙ

Νέο

79 -2 0 14

Αθλητισμός – Συνεργασία

«Φρέσκα» Φρούτα για μικρούς βιβλιοφάγους!

Κοινωνία – Φιλία

ιασκεδαστικά, πολύχρωμα Φρούτα, μια πρώτη γεύση από το πολύχρωμο περιβόλι της λογοτεχνίας, με ελκυστική εικονογράφηση και αισθητική αρτιότητα, που «μεγαλώνουν» παρέα με το παιδί! Μια πρωτότυπη σειρά βιβλίων, εναρμονισμένη με τον γλωσσικό πλούτο του παιδιού, που το βοηθάει να διαχειρίζεται συναισθήματα και εσωτερικές συγκρούσεις, μα πάνω απ’ όλα να αγαπήσει το διάβασμα. Τα Φρούτα έχουν σκοπό να βοηθήσουν το παιδί να κατανοήσει σταδιακά τον γραπτό λόγο μέσω της ανάγνωσης μαζί με τον γονιό του. Τα Φρούτα αποτελούν, επίσης, πολύτιμα εργαλεία κάθε δασκάλου σε όλες τις τάξεις του σχολείου, αφού μπορούν να χρησιμοποιηθούν στις ώρες της Ευέλικτης Ζώνης – Φιλαναγνωσίας.

Κοινωνία – Φ

ιλία

 Φιλία

Φρούτα επιμελημένα με παιδαγωγικό προσανατολισμό από αγαπημένους Έλληνες και ξένους συγγραφείς και εικονογράφους, που οξύνουν τη φαντασία κι αποτελούν μια πρωτότυπη μαθησιακή εμπειρία για το σπίτι ή το σχολείο.

Κυκλοφορούν και σε e-books. Αναζητήστε περισσότερους από 850 τίτλους στο www.psichogios.gr/ebooks! Γίνετε μέλη δωρεάν στο www.psichogios.gr ή καλώντας χωρίς χρέωση στο 800-11-64 64 64 και κερδίστε προνόμια και δώρα.

ΠΑΡΑΜΥΘΙ, ΛΑΪΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΤΗΤΑ* Β. Δ. Αναγνωστόπουλος Ομ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Τ 22

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

ο ότι η ιστορία της σύγχρονης εποχής, κυρίως κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες, δε γράφεται από εθνικούς ιστορικούς συγγραφείς αλλά υπαγορεύεται από γεγονότα με παγκόσμια εμβέλεια, όπως η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας, η μετανάστευση, η υψηλή τεχνολογία, η δημιουργία μεγάλων πολιτικών και κοινωνικών σχηματισμών και άλλα παρόμοια, είναι αλήθεια και πραγματικότητα μη αναστρέψιμη. Επίσης, το ότι οι λαοί επικοινωνούν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο ουσιαστικότερα και καλλιεργούν σχέσεις ειρηνικότερες, είναι επίσης αλήθεια. Τέλος, το ότι ο πολιτισμός, υλικός και πνευματικός, ενώνει τους ανθρώπους, είναι και αυτό αλήθεια. Όμως, τα δύο θεμελιώδη στοιχεία του ανθρώπινου πολιτισμού, που διαρρέουν, όπως οι ποταμοί μια πεδιάδα, την ψυχή και τη μνήμη όλων, αθόρυβα και δημιουργικά, είναι το παραμύθι και η λαϊκή παράδοση. Γεννήματα καθώς είναι της μακραίωνης ιστορίας των λαών, είναι φυσικό να εκφράζουν και να διατηρούν ακμαία τη λαϊκή ψυχή. Μια ψυχή κατά κανόνα απαλλαγμένη από φανατισμό, ρατσιστικές και εθνικιστικές διαθέσεις, θετική και καταφατική στην ξενότητα, ως ανθρώπινη περιπέτεια. Τόσο το παραμύθι όσο και η λαϊκή παράδοση συνδέονται με το φαινόμενο της διαπολιτισμικότητας, ένα φαινόμενο όχι μόνο σημερινό, αλλά παλαιότατο. Σήμερα ζούμε σε κοινωνίες πολυπολιτισμικές που επιθυμούμε να γίνουν διαπολιτισμικές, θέλουμε να αντιμετωπίσουμε με σεβασμό και αποδοχή τους «άλλους», να επιλύσουμε μαζί τις δυσκολίες και τα προβλήματα συνύπαρξης, θετικά και αισιόδοξα. Όπως γνωρίζουμε, είναι πλούσια η βιβλιογραφία που αναφέρεται στη γένεση και στη διάδοση των παραμυθιών, των φανταστικών δηλαδή ιστοριών που κινούνται έξω από το χρόνο, έξω από τον τόπο, που δεν υπακούουν σε λογικές κατηγορίες και τα πάντα είναι πιθανά και δυνατά. Γεγονός πάντως είναι ότι το λαϊκό παραμύθι –το καθαυτό παραμύθι ή το διηγηματικό, η νουβέλα, το παραμύθι για ζώα ή οι ευτράπελες ιστορίες– αποτελεί για όλους, μικρούς και μεγάλους, γοητευτικό ακρόαμα και ανάγνωσμα. Και παρά τη ραγδαία εξέλιξη των συνθηκών ζωής, εξακολουθεί να ζει στην καρδιά και τα χείλη του σύγχρονου ανθρώπου. Ως κατ’ εξοχήν ανθρωπολογικό αφηγηματικό είδος ικανοποιεί τη βαθύτατη ανάγκη του καθενός, όπου γης, για παρηγοριά και ελάφρυνση της ψυχής από τον καθημερινό βιοτικό μόχθο, αλλά και για διασκέδαση και * �� Ομιλία στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, στις 30/4/08 (υπεύθυνη Συνεδρίου: Άλκηστις Κοντογιάννη).

προειδοποίηση για τους κινδύνους στη ζωή. Πάντοτε ο υπεριστορικός άνθρωπος, παντού στον κόσμο, θα αισθάνεται όπως αισθανόταν κατά την πρώτη εμφάνισή του στον πλανήτη, έντονη την ανάγκη να ονειρεύεται έναν καλύτερο κόσμο, να πολεμάει το κακό και ν’ ανταμείβει το καλό, να πιστεύει στην αίσια έκβαση σε ό,τι επιχειρεί, παρά τις παντοειδείς δοκιμασίες και εμπόδια που συναντά στο δρόμο του. Το παραμύθι από την άποψη αυτή καθίσταται μια διεθνής γλώσσα, υπερτοπική, υπερχρονική και πανανθρώπινη. Ενώνει λαούς και ανθρώπους, γίνεται γέφυρα επικοινωνίας και βαθύτερης γνωριμίας, αφού στην παραμυθιακή ιστορία αποτυπώνονται στοιχεία της ζωής που ισχύουν παντού και πάντα, όπως η πείνα, η ατεκνία, η τεμπελιά, ο έρωτας, η εξουσία, η απληστία, η πονηριά, η ανοησία, το κακό και το καλό, κ.ά. Ανιχνεύοντας πραγματολογικά ένα λαϊκό παραμύθι οδηγούμαστε στην κρυμμένη πλευρά της εθνικής και διεθνικής μας ταυτότητας, στην αποκάλυψη πολιτισμικών και άλλων στοιχείων όπως διαστρωματώσεις, επιδράσεις και αφομοιώσεις ξενικών χαρακτηριστικών. Κάτω από την κρούστα των λέξεων και των απλών ή απλοϊκών νοημάτων ανακαλύπτουμε σε λανθάνουσα κατάσταση τον πολιτισμό μας. Έτσι, με την αναδίφηση αυτή, μια λέξη μπορεί να γίνεται παράθυρο ανοικτό ή μεγάλη πύλη που μας οδηγεί στον κόσμο του μύθου και της μυθολογίας, στο χώρο της ιστορίας και της παράδοσης, στο χθες και στο σήμερα. Θα επαναλάβω εδώ ό,τι εισαγωγικά σημειώνω στο βιβλίο μου Λαϊκή Παράδοση – Επιβίωση και αναζήτηση, προβλήματα και προβληματισμοί: «Μιλώντας για την παράδοση, ουσιαστικά μιλάμε για το “εμπράγματο” παρελθόν: τον βιωμένο άμεσα ή έμμεσα χώρο και χρόνο, τις ιδέες, τις αξίες και τα πρωταρχικά ριζώματα και όνειρα, γλώσσα, θρησκεία, ήθη κι έθιμα, τη μουσική, την αρχιτεκτονική, τη γλυπτική, την πνευματική δημιουργία, τα πολιτισμικά κατορθώματα του λαού. Είναι ό,τι έχει περάσει ως βαθύτερο, υποστασιακό γνώρισμα στο DNA του λαού, ως συνήθεια και δύναμη ζωής. Είναι οι πρόγονοί μας που ξαναζούν στη φωνή μας, στα “σουσούμια” του σώματος, στην ψυχή, στις προοπτικές μας. »Η λαϊκή παράδοση μοιάζει με ένα βαθύρριζο και πολύκλαδο δέντρο. Ο κορμός του με διακριτά διαζώματα και στρώματα συμβολίζει την ιστορία μας:

23

ΤΕΥΧΟΣ 113 / 2014

24

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Τα αρχαία χρόνια, τα βυζαντινά, την Τουρκοκρατία και το ελεύθερο ελληνικό κράτος. Λαοί που δεν φροντίζουν το δέντρο της παράδοσης αργά ή γρήγορα σβήνουν από το προσκήνιο της ιστορίας. »Μην εμπιστεύεστε όσους περιφρονούν την παράδοση. Είναι άνθρωποι αστόχαστοι και επιζήμιοι για το λαό. »Όλοι λοιπόν οι λαοί έχουν παράδοση προφορική και γραπτή, στην οποία περιλαμβάνεται ό,τι παραδίδεται διαδοχικά από την παλαιότερη στη νεότερη γενιά». Επεκτείνοντας την παρομοίωση της λαϊκής παράδοσης με δέντρο, θα πρόσθετα μια παροιμία του λαού μας: «Όταν οι ρίζες σαπίζουν, το δέντρο πέφτει». Κινδυνεύει ή όχι η παράδοση σήμερα, και αν ναι από τι και από ποιον κινδυνεύει; Θα ήταν επιπόλαιη η απάντησή μου με ένα ναι ή ένα όχι. Συνήθως τα περισσότερα πράγματα στη ζωή έχουν διπλή όψη, όπως τα νομίσματα. Είναι γεγονός, κατά τη γνώμη μου, ότι η λαϊκή παράδοση δείχνει κατά τα τελευταία χρόνια να υποχωρεί και να καταλαμβάνουν το χώρο που ελευθερώνεται η παγκοσμιοποίηση και ο μοντερνισμός ή ακόμη και ο μεταμοντερισμός. Και λέω «δείχνει», γιατί από μιαν άλλη οπτική γωνία βλέπουμε κάτι διαφορετικό, όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και σε όλες τις χώρες της Ευρώπης, ιδιαίτερα της Ενωμένης Ευρώπης. Παρατηρείται έντονη στροφή από την απολαυστική θέαση προς τη στοχαστική μελέτη της λαϊκής παράδοσης. Συνειδητοποιείται ότι είναι η κιβωτός με τις αναλλοίωτες παρακαταθήκες της ιστορίας και συνακόλουθα της ταυτότητας του λαού και του έθνους. Όλοι οι λαοί στρέφονται προς το πολιτιστικό παρελθόν και ιδιαίτερα προς τη λαϊκή παράδοση για να ενισχύσουν την εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, να εμβαθύνουν στη γνώση του εαυτού τους, αναγκαίος ηθικός εξοπλισμός όλο αυτό για τη συνέχιση της δημιουργικής παρουσίας στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, αλλά και ηθικός εξοπλισμός εμπρός στη φοβική παγκοσμιοποίηση. Η επιβίωση της λαϊκής παράδοσης ενισχύεται με την ανάλογη γνώση καθώς και με την αναβίωση ξεχασμένων μορφών πολιτισμού. Εδώ όμως ελλοχεύει ο κίνδυνος του φτηνού φολκλόρ, να εκπέσει σε τουριστικό θέαμα για οικονομικούς σκοπούς. Η διαπολιτισμικότητα δεν υπονομεύει αλλά ενισχύει και εμπλουτίζει την εθνική μας παράδοση, όπως η γνωστική και συναισθηματική προσέγγιση του γειτονικού περιβάλλοντος δημιουργεί εχέγγυα ασφάλειας και αγαστής συνύπαρξης μεταξύ των γειτόνων. Διαπολιτισμικότητα σημαίνει διάλογος, συνομιλία μεταξύ των πολιτισμών, αλλά και ταυτόχρονα νέα πολιτισμική εικόνα μιας κοινωνίας.

25

ΤΕΥΧΟΣ 113 / 2014

Είναι φανερό ότι οδηγούμαστε αργά ή γρήγορα σε σύνθεση διάφορων και διαφορετικών στοιχείων μέσω της διαπολιτισμικότητας. Η ανάμειξη, η αφομοίωση και η μίμηση –κυρίως η παραγωγική και όχι η παθητική– πολιτιστικών στοιχείων μεταξύ των λαών παρατηρούνται πάντοτε και παντού. Να θυμίσω την αλληλεπίδραση μεταξύ των λαών της Ανατολής, των Ασσυρίων και των Βαβυλωνίων, και μεταξύ των πολιτισμών της Δύσης, των Ελλήνων και των Ρωμαίων. Ο πολιτισμός της Ευρώπης πολλά οφείλει στον αρχαίο ελληνικό και ρωμαϊκό πολιτισμό, η πρόσληψη του οποίου επιτεύχθηκε μέσω του Ανθρωπισμού και της Αναγέννησης, κατά τον 15ο και 16ο αι. μ.Χ. Ιδιαίτερα ο πολιτισμός των Βαλκανίων έχει επηρεαστεί και από λαούς οι οποίοι κατέκλυσαν τη Βαλκανική ήδη από τον 7ο αι. μ.Χ., όπως οι Σλάβοι, ή την υπέταξαν για αιώνες μετά την πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας το 1453 μ.Χ., όπως οι Τούρκοι. Η σημερινή πραγματικότητα χαρακτηρίζεται από τη νόμιμη και λαθραία μετανάστευση, σε τέτοιο βαθμό ώστε να αντιμετωπίζεται από τον ΟΗΕ αλλά και την Ενωμένη Ευρώπη ως φαινόμενο που εγκυμονεί κινδύνους, αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα. Η Ελλάδα υπήρξε ανέκαθεν το σταυροδρόμι μεταξύ Ανατολής και Δύσης, με αποτέλεσμα να παρατηρείται μια θετική διάδραση μεταξύ των γειτονικών πολιτισμών. Άλλωστε, τον πολιτισμό και την παράδοση επηρεάζουν και μεταβάλλουν όχι μόνο οι μεταναστεύσεις των λαών, αλλά και τα ταξίδια, οι πόλεμοι και οι κλιματολογικές συνθήκες, όπως και η εμφάνιση κατά τις τελευταίες δεκαετίες της παγκοσμιοποίησης, που ξεκίνησε ως οικονομικό φαινόμενο, με την «κόκα-κόλα» και το «τζιν», και πέρασε στη

βιομηχανία του θεάματος και των άλλων μορφών πολιτισμού. Η συνείδηση για την πολυπολιτισμική κοινωνία (multi-culti) είναι γέννημα της εποχής μας και περιλαμβάνει το χρέος να κατανοούμε την κοινή μοίρα των ανθρώπων και να δείχνουμε αλληλεγγύη και ανθρωπιά. «Έγινε ο κόσμος γειτονιά και η οικουμένη σπίτι», θα πει ο ποιητής. Όπως είναι φυσικό, στην αξιοποίηση της διαπολιτισμικότητας εμπλέκεται και η εκπαίδευση, υλοποιώντας τη διαθεματικότητα, την προσέγγιση της γνώσης μέσα από διάφορα και διαφορετικά γνωστικά πεδία. Έτσι, με αφορμή λ.χ. σχολικές ή θρησκευτικές γιορτές, μπορεί να αξιοποιούνται διαφορετικά αλλά ομόλογα πολιτιστικά στοιχεία, και έτσι οι μαθητές να κατανοούν το διαφορετικό και τη διαφορετικότητα. Κάθε αλλοδαπός, όπως κάθε γηγενής, είναι φορέας πολιτισμού. Κουβαλά μνήμες από την ιστορία του τόπου του και των προγόνων του και συμμετέχει στη νέα πατρίδα του με την κληρονομημένη πολιτισμική προίκα. Η ξενότητα, λοιπόν, μπορεί να καταπολεμηθεί μέσα από την αξιοποίηση της διαπολιτισμικότητας, της λαϊκής παράδοσης και του λαϊκού παραμυθιού. Νομίζω πως γίνεται κατανοητό πλέον ότι, σύμφωνα με όσα έχουν αναπτυχθεί ως εδώ, οι χώρες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα αυτό, (Ελλάδα, Τουρκία, Σλοβενία, Εσθονία), συνδέονται πολλαπλώς και κυρίως με πολιτι-

σμικά στοιχεία που παραπέμπουν σε ιστορικές συνάφειες και αλληλεπιδράσεις. Η λαϊκή παράδοση και το λαϊκό παραμύθι συμβάλλουν ουσιαστικά στη σύσφιξη των φιλικών σχέσεων και στην απάμβλυνση των όποιων διαφορών. Προβάλλουν κοινά ανθρωπολογικά στοιχεία και συρρικνώνουν ιδεολογικές και θρησκευτικές διαφορές και διαφοροποιήσεις. Ας μην τρέφουμε αυταπάτες: η έννοια της εθνικής ταυτότητας υπάρχει, και σε καμία περίπτωση δεν μιλάμε για εκπτώσεις πατριωτισμού και μνήμης ιστορικής. Είμαστε όμως υποχρεωμένοι, μέσα σε μια διαπολιτισμική και παγκόσμια κοινωνία, να συνυπάρξουμε όχι μόνο για το καλό το δικό μας αλλά για το καλό όλων, προβάλλοντας και αναδεικνύοντας εκείνα που μας ενώνουν, όπως το όραμα της Ενωμένης Ευρώπης, το όραμα της ειρήνης και η καταδίκη του πολέμου, η τεχνολογία και η κατάκτηση του ηλεκτρονικού αλφαβητισμού, η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, ο αμοιβαίος σεβασμός και άλλα πολλά. Όχημα ασφαλές και τελεσφόρο αποτελούν το λαϊκό παραμύθι και η λαϊκή παράδοση, προκειμένου να εξασφαλίσουμε μια διαπολιτισμική ειρήνη που θα φέρει τη γενικότερη κοινωνική ειρήνη και ευημερία. Θα ήθελα να κλείσω αυτές τις λίγες σκέψεις με το ακόλουθο ποίημα: Τ’ ΑΚΡΟΚΕΡΑΜΑ Ο παππούς, η γιαγιά, η μάνα, ο πατέρας, τ’ αδέρφια, τα ξαδέρφια, οι φίλοι, οι συγγενείς, οι πρόγονοι, όλοι ακροκέραμα της ψυχής. Αυτά τ’ ακροστόλια –με τα παράξενα μεγάλα μάτια κι άγρυπνα βλέμματα, ήρεμα και αγριωπά – κοιτάζουν ανύσταχτα, παρατηρούν και καταγράφουν. Χαίρονται ή μελαγχολούν, μας γνέφουν με τον τρόπο τους. Μετακινούνται, ομορφαίνουν, σπάζουν, σπαράζουν ή γιγαντώνουν κοσμώντας τη στέγη του ναού μέσα μας. Πήλινα, έγχρωμα, εγχάρακτα, περίτεχνα, ανάγλυφα, βαμμένα κόκκινα ορθοκέραμα. Όλα προστάτες και τιμωροί και Εστιάδες κι αντιστύλια ζωής. Τ’ ακροκέραμα της ψυχής.

27 

ΤΕΥΧΟΣ 113 / 2014

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ 2 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2014

H 28 ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 2 Απριλίου, την ημέρα που γεννήθηκε ο μεγάλος Δανός παραμυθάς Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Την καθιέρωσε η Διεθνής Οργάνωση Βιβλίων για τη Νεότητα (Ιnternational Board on Books for Young People – ΙΒΒΥ) το 1966. Από τότε, κάθε χρόνο, ένα διαφορετικό εθνικό τμήμα της οργάνωσης αυτής ετοιμάζει ένα μήνυμα και μία αφίσα, που διανέμονται σε όλο τον κόσμο, με σκοπό να τονίσουν την αξία των βιβλίων και της ανάγνωσης και να ενθαρρύνουν τη διεθνή συνεργασία για την ανάπτυξη και τη διάδοση της παιδικής λογοτεχνίας. Το 2014, υπεύθυνο για το υλικό του εορτασμού είναι το Τμήμα της Ιρλανδίας. Το μήνυμα έγραψε η πολυβραβευμένη Ιρλανδή συγγραφέας Siobhán Parkinson, που κατοικεί στο Δουβλίνο. Έχει γράψει περισσότερα από 25 βιβλία, αρκετά από τα οποία έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Έχει υπηρετήσει στην ΙΒΒΥ ως συνυπεύθυνη της έκδοσης του περιοδικού Bookbird και τώρα ασχολείται με την έκδοση παιδικών βιβλίων, καθώς και με τη διδασκαλία δημιουργικής γραφής. Συνεργάζεται με πολλά σχολεία και φροντίζει ιδιαίτερα τα παιδιά με ειδικές ανάγκες. Την αφίσα φιλοτέχνησε η Niamh Sharkey, πολυβραβευμένη Ιρλανδή εικονογράφος, συγγραφέας και δημιουργός κινουμένων σχεδίων που έχουν προβληθεί στην τηλεόραση. Τα βιβλία της έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από 20 γλώσσες. Κατοικεί στο Δουβλίνο με την οικογένειά της. Σε όλες τις χώρες, τα παιδιά, οι συγγραφείς, οι εικονογράφοι, οι μεταφραστές, οι βιβλιοθηκάριοι, οι εκδότες και οι εκπαιδευτικοί γιορτάζουν την παγκόσμια αυτή ημέρα με διάφορες εκδηλώσεις σε σχολεία, βιβλιοθήκες, βιβλιοπωλεία, πλατείες και άλλους χώρους, δείχνοντας έτσι την αγάπη και το ενδιαφέρον τους για τα βιβλία και το διάβασμα. Στην Ελλάδα, όπως κάθε χρόνο, το Ελληνικό Τμήμα της ΙΒΒΥ/Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου φρόντισε να μεταφραστεί το μήνυμα στα ελληνικά και παρότρυνε τους φορείς που ενδιαφέρονται για τα παιδιά και τα βιβλία τους να συμβάλουν στον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Παιδικού Βιβλίου. Η αφίσα με το μήνυμα τυπώθηκε στα ελληνικά με χορηγό τις εκδόσεις Ψυχογιός και διανέμεται με τη φροντίδα τους. Η αφίσα της ΙΒΒΥ για την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου, 2014

29

ΤΕΥΧΟΣ 113 / 2014

TO MΗΝΥΜΑ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΒΙΒΛΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΟΤΗΤΑ (ΙΒΒΥ) ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ [2.4.2014]

ΓΡΑΜΜΑ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Siobhán Parkinson (Ιρλανδία)

υχνά οι αναγνώστες ρωτούν τους συγγραφείς πώς γίνεται και γράφουν τις ιστορίες τους – από πού έρχονται οι ιδέες; Από τη φαντασία μου, απαντάει ο συγγραφέας. Α, μάλιστα, μπορεί να πουν οι αναγνώστες. Αλλά πού είναι η φαντασία σας, κι από τι είναι φτιαγμένη, κι έχουν όλοι φαντασία; Α, λέει τότε ο συγγραφέας, η φαντασία είναι μέσα στο κεφάλι μου βέβαια, και είναι φτιαγμένη από εικόνες και λέξεις, αναμνήσεις και ίχνη από άλλες ιστορίες και λέξεις, κομμάτια από πράγματα και μελωδίες και σκέψεις και πρόσωπα και τέρατα και σχήματα και λέξεις, κινήσεις και λέξεις, κύματα και αραβουργήματα και τοπία και λέξεις, αρώματα και αισθήματα και χρώματα και ρίμες και μικρούς ήχους και ξαφνικούς θορύβους και γεύσεις κι εκρήξεις ενέργειας και γρίφους και αύρες και λέξεις. Και στροβιλίζονται όλα εκεί μέσα και τραγουδούν κι αλλάζουν διαρκώς σαν να τα βλέπεις από καλειδοσκόπιο κι αιωρούνται και κάθονται και σκέφτονται και τσιγκλούν το κεφάλι. Βέβαια φαντασία έχει ο καθένας, διαφορετικά δε θα μπορούσαμε να ονειρευόμαστε. Η φαντασία του καθενός, ωστόσο, δεν έχει μέσα της το ίδιο υλικό. Στους μάγειρες ίσως περιέχει γεύσεις κυρίως και στους ζωγράφους χρώματα και σχήματα κυρίως. Όμως η φαντασία των συγγραφέων είναι γεμάτη κυρίως από λέξεις. Με λέξεις λειτουργεί επίσης και η φαντασία εκείνων που διαβάζουν ή ακούνε ιστορίες. Η φαντασία του συγγραφέα πλάθει και ανα-

Οι Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ παρουσιάζουν το νέο βιβλίο του Μάνου Κοντολέων!

Για παιδιά από 5 ετών

Υπάρχει ένα νησί που δεν έχει όνομα. Νησί το λένε όλοι, έτσι απλά. Είναι μικρό, αλλά με μια όμορφη ακρογιαλιά. Και στην κορυφή του λόφου βρίσκεται ένα δίπατο λευκό σπίτι. Γύρω του ένας λευκός μαντρότοιχος και πολλές ροδιές. Μέσα στο σπίτι μένουν… τα Σποράκια της Ροδιάς. Ποια είναι αυτά τα Σποράκια; Ποια ήταν η γυναίκα που τη φωνάζανε Ροδιά; Ο μικρός Μάνος μαζί με τον παππού του, τον μεγάλο Μάνο, θα ανακαλύψουν μια ιστορία που ξεκινά από τα παλιά και φτάνει μέχρι τις μέρες μας, και θα ζήσουν έναν αξέχαστο μήνα δίπλα σε ανθρώπους που αφιέρωσαν τη ζωή τους στο να προσφέρουν την αγάπη.

Μέρος των εσόδων της παρούσας έκδοσης θα διατεθούν στα

79 -2 014

ΕΚ Δ

ΕΙ

Σ ΨΥΧ

ΟΣ

Σ ΨΥΧ Ο ΕΚ Δ

ΕΙ

ΓΙ

Κυκλοφορεί και σε e-book. Αναζητήστε περισσότερους από 850 τίτλους στο www.psichogios.gr/ebooks!

79 -2 0 14

Γίνετε μέλη δωρεάν στο www.psichogios.gr ή καλώντας χωρίς χρέωση στο 800-11-64 64 64 και κερδίστε προνόμια και δώρα.

32

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

κατεύει και φτιάχνει ιδέες και ήχους και φωνές και χαρακτήρες και γεγονότα μέσα στην ιστορία∙ και η ιστορία είναι φτιαγμένη από λέξεις και μόνο, στρατιές από κουλουριαστά σημαδάκια που γεμίζουν τις σελίδες. Έρχεται τότε ο αναγνώστης και τα σημαδάκια ζωντανεύουν. Μένουν στη σελίδα, εξακολουθούν να μοιάζουν με στρατιές, αλλά τρεχοβολούν και στη φαντασία του αναγνώστη και ο αναγνώστης τώρα σχηματίζει και συνδέει έτσι τις λέξεις, ώστε η ιστορία να εκτυλίσσεται μέσα στο δικό του ή στο δικό της το κεφάλι, όπως έκανε κάποτε στο κεφάλι του συγγραφέα. Αυτός είναι ο λόγος που ο αναγνώστης είναι εξίσου σημαντικός για την ιστορία με το συγγραφέα. Υπάρχει μόνο ένας συγγραφέας για κάθε ιστορία, υπάρχουν όμως εκατοντάδες ή χιλιάδες ή μπορεί και εκατομμύρια αναγνώστες, που διαβάζουν στη γλώσσα του συγγραφέα, ή σε άλλες γλώσσες στις οποίες μπορεί να έχει μεταφραστεί. Χωρίς το συγγραφέα η ιστορία δε θα είχε γεννηθεί ποτέ. Αλλά χωρίς τις χιλιάδες των αναγνωστών σε όλο τον κόσμο, η ιστορία δεν θα είχε ζήσει όλες τις ζωές που θα μπορούσε να ζήσει. Κάθε αναγνώστης μιας ιστορίας έχει κάτι κοινό με κάθε άλλο αναγνώστη της. Ξεχωριστά ο καθένας, αλλά και μαζί κατά κάποιον τρόπο, ξαναδημιουργούν την ιστορία του συγγραφέα στη δική τους φαντασία – μια πράξη που είναι ταυτόχρονα ιδιωτική και δημόσια, προσωπική και κοινή, ατομική και διεθνής. Κι αυτό ίσως είναι ό,τι καλύτερο μπορούν να κάνουν οι άνθρωποι. Συνεχίστε να διαβάζετε! Μετάφραση: Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου

β ιβλιοπαρουσιάσεις

MAΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ 2014

33/1

για παιδιά νηπιακής και πρώτης σχολικής ηλικίας Φραντζέσκα Αλεξοπούλου-Πετράκη ΜΙΑ «ΠΙΟ» ΩΡΑΙΑ ΠΕΤΑΛΟΥΔΑ Εικ.: Γιώργος Σγουρός Παπαδόπουλος, Αθήνα 2013, χ.α.σ.

Τα μικρά αρρωσταίνουν συχνά. Έτσι κι ο Μάριος, που πάντα ήθελε ν’ αποκτήσει ένα ζωάκι, αποκτά ξαφνικά... αμυγδαλές, και μια μπλε πεταλούδα στο χεράκι. Πώς; Στο νοσοκομείο όπου αναγκάστηκε να πάει για να κάνει εγχείρηση, του είπαν ότι αυτή η πεταλούδα θα τον προσέχει για να γίνει καλά. Καλό παιδί ο Μάριος, υπομονετικό και φρόνιμο, πήρε το «βραβείο» που λαχταρούσε. Στο σπίτι, όταν γύρισε, τον περίμενε ένα σκυλάκι. Αυτό είναι το μυστικό: Όταν δίνεις, παίρνεις! Βιβλίο που εκδόθηκε με τη φροντίδα της «Φροντίδας», του Πανελλήνιου Συλλόγου για άτομα με εγκεφαλική παράλυση και σύνδρομο Ντάουν. Η εικονογράφηση του Γιώργου Σγουρού απλή και ξεκάθαρη. Α.Β.

Ελένη Γκίκα

Η ΖΩΓΡΑΦΙΑ ΠΟΥ ΤΑΞΙΔΕΥΕΙ Εικ.: Έφη Λαδά, Καλέντης, Αθήνα 2013, σελ. 32

«Καρότο» τη φώναζαν τα παιδιά στο Νηπιαγωγείο και η Σοφία έκλαιγε. «Σαν φλόγα στον άνεμο» της έλεγε η γιαγιά της κάθε φορά που χτένιζε τα μαλλιά της εγγονής της. Όταν όμως κάθισε με τον Ορφέα όλα άλλαξαν. Δεν ντρεπόταν πια κι ούτε στεναχωριόταν όταν τα παιδιά επέμεναν να την κοροϊδεύουν. Όταν η κυρία Μάγια έβαλε τα παιδιά να ζωγραφίσουν, ο Ορφέας ζωγράφισε την άνοιξη με τα κόκκινα μαλλιά της Σοφίας. Το κοριτσάκι έφτιαξε ανθισμένα λιβάδια, καράβια, πουλιά και δέντρα, όλα κόκκινα σαν φλόγα, και αυτή η ζωγραφιά άλλαξε τα πάντα με τρόπο μαγικό! Με γραφή ποιητική και ιδιαίτερη μαστοριά, η συγγραφέας χειρίζεται ένα σημαντικό θέμα, τη φραστική παρενόχληση που ξεκινά από το Νηπιαγωγείο. Η εικονογράφηση συμπληρώνει αρμονικά το κείμενο. Λ.Ψ.

34/2

Κική Δημητριάδου

ΕΝΑ ΑΣΤΕΡΙ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΡΙΑ Εικ.: Βαγγέλης Παπαβασιλείου Παρρησία, Αθήνα 2013, σελ. 24

Μικρή ιστορία που στηρίζεται στο νόημα της αγάπης και απογειώνεται με τον τρόπο που την αφηγείται τρυφερά η συγγραφέας. Το αστέρι που πέφτει κατά λάθος από τον ουρανό, η Μαρία που το κρατά στα χέρια της και το κρύβει στην κουβερτούλα της σαν ένα υπέροχο μυστικό, η ανακάλυψή του από τους γονείς της και η απόφασή τους να το στείλουν πίσω στον πλανήτη του για να μην κλαίνε και ανησυχούν οι δικοί του, γίνονται θέματα που γεμίζουν με ευαισθησία τις σελίδες του βιβλίου. Η λύση που προτείνει ο μπαμπάς για την επάνοδο του αστεριού στο «σπίτι» του είναι τέλεια. Ο Βαγγέλης Παπαβασιλείου έχει συμβάλει ιδιαίτερα στην εμφάνιση του βιβλίου με τα χρώματα και κυρίως με τις εκφράσεις των προσώπων που ξεχειλίζουν από αγάπη. Α.Β.

Βαγγέλης Ηλιόπουλος

ΤΡΙΓΩΝΟΨΑΡΟΥΛΗ, ΜΗΝ ΕΜΠΙΣΤΕΥΕΣΑΙ ΠΟΤΕ… ΑΧΙΝΟ! Εικ.: Λήδα Βαρβαρούση Πατάκης, Αθήνα 2013, σελ. 32

Ο πασίγνωστος Τριγωνοψαρούλης, στο πρόσφατο αυτό βιβλίο της σειράς όπου πρωταγωνιστεί, έχει ν’ αντιμετωπίσει τον διπρόσωπο αχινό, που απειλεί τη συνοχή της κοινωνίας των ψαριών. Πρώτα καταφέρνει να κερδίσει την εμπιστοσύνη του Τριγωνοψαρούλη. ΄Υστερα, με ύπουλο τρόπο και αφορμή το ψαρόσφαιρο –ένα παιχνίδι με μπάλα που επινοεί και μοιάζει με το ποδόσφαιρο των ανθρώπων– προσπαθεί να καλλιεργήσει στους κατοίκους του βυθού αισθήματα μίσους για όποιον είναι διαφορετικός. Οι προσπάθειές του όμως θ’ αποτύχουν. Ο Τριγωνοψαρούλης καταλαβαίνει έγκαιρα τα φοβερά σχέδιά του και τον αντιμετωπίζει αποτελεσματικά. Ένα ακόμη βιβλίο με τον αγαπημένο ήρωα των παιδιών, ο οποίος αυτή τη φορά θίγει θέματα που απειλούν τη σύγχρονη κοινωνία και δείχνει τρόπους για την αντιμετώπιση της αδικίας, της διάκρισης, του ρατσισμού και του εκφοβισμού. Λ.Π.-Α.

35/3

Κατερίνα Μουρίκη

ΤΑ ΦΙΔΑΚΙΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ Εικ.: Ναταλία Καπατσούλια Παρρησία, Αθήνα 2013, σελ. 32

Η συγγραφέας καταπιάνεται με μια κεφαλονίτικη παράδοση σχετικά με την Παναγιά τη Φιδούσα. Κάθε χρόνο στις 6 Αυγούστου, ανήμερα του Σωτήρος, τα φιδάκια με το σημείο του Σταυρού πάνω στο κεφάλι τριγυρνούν στο εκκλησάκι της Παναγιάς. Λένε πως κάποτε οι πειρατές λυμαίνονταν τον τόπο, ώσπου μια στρατιά από φίδια κύκλωσε το εκκλησάκι κι οι πειρατές πανικοβλημένοι κουτρουβάλησαν την πλαγιά κι ούτε που ξαναπάτησαν στο νησί. Γραμμένη σε πεζό λόγο και εμπλουτισμένη ενδιάμεσα με έμμετρους διαλόγους, η παράδοση αυτή είναι σίγουρο ότι θα μείνει ζωντανή στις καρδιές των παιδιών συνυφασμένη με το θαύμα της πίστης. Η Ναταλία Καπατσούλια εικονογράφησε το θέμα με ευρηματικότητα. Α.Β.

Ιωάννα Μπαμπέτα Η ΖΩΗ ΠΟΥ ΠΕΡΙΣΣΕΥΕΙ… Εικ.: Σοφία Τουλιάτου Πατάκης, Αθήνα 2013, σελ. 40

Η Ζωή αλλάζει σχολείο και χάνει τις καλύτερες φίλες της. Η καινούργια τάξη έχει δέκα αγόρια και έντεκα κορίτσια. Όλοι κάθονται στα θρανία δυο-δυο, αλλά η Ζωή… περισσεύει. Κάθεται μόνη της. Και η μοναξιά συνεχίζεται στο διάλειμμα, στο παιχνίδι, στ’ αγγλικά, στο μάθημα της πληροφορικής, στο χορό... Ώσπου μια μέρα που η δασκάλα είναι άρρωστη και η τάξη κάνει μάθημα μαζί με το άλλο τμήμα, η Ζωή κάθεται με την Ευτυχία και όλα αλλάζουν! Η καινούργια φίλη θα γίνει η… ευτυχία της και όλα θα είναι καλύτερα στο σχολείο. Καλογραμμένη και έξοχα εικονογραφημένη ιστοριούλα, με πειστική πρωτοπρόσωπη αφήγηση και θέμα που θίγει ένα πρόβλημα πολύ συχνό σε όσα παιδιά υποχρεώνονται ν’ αλλάξουν σχολείο. Λ.Π.-Α.

Αργυρώ Πιπίνη

ΟΛΕΣ ΟΙ ΜΕΡΕΣ ΚΥΡΙΑΚΗ Εικ.: Ελίζα Βαβούρη Πατάκης, Αθήνα 2013, σελ. 40

Όλες τις μέρες της εβδομάδας οι γονείς της υπεραπασχολημένοι, η γιαγιά της μάλλον αδιάφορη, καμιά φορά και βασανιστική όταν μαγειρεύει μπρόκολο, μαθήματα εξωσχολικά, απογεύματα βαρετά με μπόλικη τηλεόραση… Πώς να μην της αρέσει περισσότερο απ’ όλες

36/4

τις ημέρες της εβδομάδας η Κυριακή της μικρής Κυριακής, αφού τότε οι γονείς της ασχολούνται περισσότερο με το μοναχοπαίδι τους; Νιώθει, λέει, σαν να γιορτάζει κάθε Κυριακή. Και τα γράφει όλ’ αυτά σε πρώτο πρόσωπο, με κρυμμένο θυμό, στο ημερολόγιο που της χάρισε η γιαγιά.

Λ.Π.-Α.

Βάσια Τζανακάρη ΕΝΑ ΔΩΡΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΖΕΛΟΖΟ Εικ.: Βασίλης Γρίβας Μεταίχμιο, Αθήνα 2013, σελ. 46

Ο Τζελόζο είναι το πιο τυχερό γατί του κόσμου. Ζει σ’ ένα όμορφο σπίτι με τη Μιράντα και τον Πέτρο που τον υπεραγαπούν. Ώσπου μια μέρα η Μιράντα και ο Πέτρος τού φέρνουν ένα αδελφάκι, ένα γατάκι που βρήκαν στο δρόμο. Ο μικρός Πόβερο καταστρώνει σχέδια για να τον απομακρύνει. Μα όλα θα αλλάξουν όταν η θεία Λόλα θα πει στον πικραμένο Τζελόζο ένα παραμύθι. Βιβλίο που καταπιάνεται με ένα πρόβλημα αληθινό –ποιο παιδί δεν ζηλεύει το αδελφάκι του;–, ζεστό και καλογραμμένο, με έγχρωμη εικονογράφηση-στολίδι.

Γ.Γ.-Σ.

Ευγένιος Τριβιζάς

ΤΟ ΦΤΕΡΩΤΟ ΑΡΙΘΜΗΤΑΡΙ Εικ.: Stephen West Ψυχογιός, Αθήνα 2013, σελ. 88

Όταν οι αριθμοί αποκτήσουν φτερά και ντυθούν άπειρα χρώματα γίνονται πουλιά και πετούν. Τότε κανείς δεν έχει αγωνία, τη γνωστή αγωνία των μαθηματικών. Με τους στίχους με τους οποίους ντύνει συνήθως τη φαντασία του ο συγγραφέας, οι αριθμοί απογειώνονται σ’ ένα δάσος από μαγικές ζωγραφιές, σχεδιασμένες με το ταλέντο του Stephen West. Όμως το αριθμητάρι δεν σταματά το πέταγμά του ως τον αριθμό 12. Προχωρά και παρακάτω, για να παίξει και να διαβάσει τις οδηγίες που δίνει η Ορνιθολογική Εταιρεία που νοιάζεται για τ’ αξιαγάπητα πουλιά. Διότι το 1, το 2, το 12... δεν πρόκειται να εξαφανιστούν ποτέ. Τα πουλιά όμως, όταν κυνηγιούνται ανελέητα, εξαφανίζονται. Η Ορνιθολογική Εταιρεία θέλει να γνωρίζουμε τους αριθμούς, αλλά την ενδιαφέρει και το πλήθος των πουλιών. Παιχνίδια ευχάριστα συνοδεύουν τα πουλιά-αριθμούς, σ’ ένα πανηγύρι χρωμάτων που βοηθά το πέταγμα του νου. Α.Β.

37/5

Χρυσάνθη Τσιαμπαλή-Κελεπούρη

Η ΜΑΓΙΣΣΟΥΛΑ ΠΟΥ ΕΤΡΩΓΕ ΓΡΑΜΜΑΤΑ Εικ.: Μις Μόλυβ Ψυχογιός, Αθήνα 2014, σελ. 56

Ένας διαγωνισμός ανάμεσα σε μάγισσες αναβάλλεται επ’ αόριστον γιατί μια μαγισσούλα παίζοντας τρώει τα γράμματα των λέξεων και... έρχεται το χάος. Ένα παραμύθι που με διασκεδαστικό τρόπο αναδεικνύει την αξία των γραμμάτων και των συλλαβών που επηρεάζουν τη σημασία των λέξεων. Η εικονογράφηση έγινε από την Μις Μόλυβ με τρομερό κέφι, ιδιαιτέρως στη δημιουργία των πορτρέτων των μαγισσών. Α.Β.

Λίτσα Ψαραύτη ΤΟ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ Εικ.: Αιμιλία Κονταίου Ψυχογιός, Αθήνα 2014, σελ. 48

Με αφορμή ένα τριαντάφυλλο που χαρίζει η γιαγιά στην εγγονή της, τη μικρή Μαρκέλλα, από τον ολάνθιστο κήπο της, το κοριτσάκι μαθαίνει πως οι άνθρωποι –η γιαγιά στην προκειμένη περίπτωση– φεύγουν για πάντα κάποτε από κοντά μας, όπως μαραίνεται ένα λουλούδι. Όταν έρχεται η μέρα που η γιαγιά πεθαίνει, τα πέταλα του τριαντάφυλλου που χάρισε στην εγγονή της τα παίρνει ο άνεμος από το ανοιχτό παράθυρο. Η Μαρκέλλα όμως τα μαζεύει ένα ένα πηγαίνοντας με τη μαμά στο Νηπιαγωγείο. Εκεί θέλει να μάθει να μετρά ως το τριάντα, για να είναι βέβαιη ότι τα βρήκε όλα, και θα τα κρατήσει για να θυμάται πάντα τη γιαγιά με αγάπη. Η σκέψη της, όπως εξηγεί η μαμά, θα γλυκαίνει τη λύπη που προκαλεί η απουσία ενός τόσο αγαπημένου προσώπου, αφού η γιαγιά θα ζει πάντα στην καρδιά της Μαρκέλλας. Το δύσκολο αυτό θέμα θίγεται από την πεπειραμένη συγγραφέα με τρυφερότητα και τρόπο που συμφιλιώνει τα μικρά παιδιά με την έννοια της αναπόφευκτης και οριστικής απώλειας, αλλά και του κύκλου της ζωής. Λ.Π.-Α.

Shirin Adl

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΩΝ ΟΝΕΙΡΩΝ Εικ.: Shirin Adl, Μετ.: Ελένη Κατσαμά Παπαδόπουλος, Αθήνα 2013, σελ. 26

38/6

Βιβλίο για μικρά παιδιά που τα εισάγει στα παράξενα σχήματα και «χρώματα» των ονείρων. Κάτι σαν μια... αυτοψία! Όσα περίεργα συμβαίνουν, τις διασκεδαστικές ή και τρομακτικές καταστάσεις, τα ζώα που μιλάνε, τα λιγότερο ή περισσότερα ασυνήθιστα πράγματα που θυμίζουν σινεμά συναρπαστικό, τα βλέπουμε στις σελίδες του βιβλίου χωρίς να πληρώνουμε εισιτήριο! Μια πρώτη επαφή με τα όνειρα, εκεί όπου όλα μπορούν να συμβούν!

Α.Β.

για παιδιά 7 ετών και πάνω Μαρία Αγγελίδου

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΠΟΥ ΤΙΣ ΕΙΠΕ Η ΑΓΟΡΑ Εικ.: Ίρις Σαμαρτζή Μεταίχμιο, Αθήνα 2013, σελ. 76

Συνεχίζοντας τις περιπλανήσεις της, αυτή τη φορά στην Αγορά, η συγγραφέας τις συνδέει με διάφορα αξιόλογα πρόσωπα. Γιατί στην Αγορά; Μα γιατί αυτή τ’ ακούει όλα και τα ξέρει όλα. Ξεχωρίζει λοιπόν στα τέλη του 8ου αιώνα τον Φείδωνα, το βασιλιά του Άργους, που σβέλτος και άξιος καθώς ήταν έβαλε τις βάσεις της ανταλλαγής των εμπορευμάτων με νομίσματα. Το 564 π.Χ. άκουσε να διηγείται στην Αγορά τους μύθους του ο μεγάλος παραμυθάς, ο Αίσωπος, μύθους αθάνατους ως τα σήμερα. Το 469-399 π.Χ. διάλεξε τον Σωκράτη, τον σοφό των σοφών, τον μεγαλύτερο Δάσκαλο, που μεσουρανούσε στην Αγορά, για να μας μιλήσει για την προσωπικότητά του με τρόπο εύληπτο και ουσιαστικό. Τέλος, η συγγραφέας ασχολήθηκε με τον Φίλιππο (382-336 π.Χ), τον πατέρα του Μεγαλέξανδρου, το βασιλιά της Μακεδονίας. Όλοι στις αγορές μιλούσαν γι’ αυτόν, άλλοι με έχθρα κι άλλοι με θαυμασμό. Η σειρά αυτή, όπως αναφέρεται στο οπισθόφυλλο, επιχειρεί να καλύψει μια μεγάλη σε σπουδαιότητα και σε διάρκεια περίοδο της ιστορίας μας, την Αρχαιότητα, και να πείσει μικρούς και μεγάλους, ιδίως τους μικρούς, ότι η Ιστορία δεν είναι απλώς ένα μάθημα. Και τα καταφέρνει! Α.Β.

Γιώτα Κ. Αλεξάνδρου ΧΑΡΗΣ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣ

Εικ.: Κατερίνα Χαδουλού Βιβλιόφωνο, Αθήνα 2013, σελ. 60

Μέσα από κοφτές μικρές φράσεις και πρωτοπρόσωπη γραφή, τη γραφή ενός παιδιού, του Χάρη, μαθαίνουμε για άλλη μια περίπτωση προσφυγιάς. Ο Χάρης συναντιέται με τον Φάρις, άστεγο προσφυγόπουλο, που κοιμάται κάτω από μια γέφυρα. Ο Χάρης συγκλονίζεται. Ως εκείνη τη στιγμή έπαιζε τον ιππότη. Τώρα αισθάνεται την ανάγκη να γίνει ο προστάτης αυτού του παιδιού. Τον γνωρίζει στην οικογένειά του, και παρά την πρώτη αρνητική τους στάση, μέσα από τα μονοπάτια της αγάπης, των παιχνιδιών και της μάθησης, χωρίς να το γνωρίζει εκτελεί το άρθρο 20 της σύμβασης για τα Δικαιώματα του παιδιού, που λέει ότι κάθε παιδί που στερείται προσωρινά ή οριστικά το οικογενειακό του περιβάλλον δικαιούται ειδική προστασία και βοήθεια. Στο παράρτημα του βιβλίου η συγγραφέας

39/7

συνιστά στους εκπαιδευτικούς τρόπους διαχείρισης της ιστορίας, μέσα από δημιουργικές δραστηριότητες. Παράλληλα υπάρχει ένα Επίμετρο από το ελληνικό τμήμα της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες. Η Κατερίνα Χαδουλού έχει εικονογραφήσει τα χαρακτηριστικά των παιδιών με όλη την ευαισθησία που διαθέτει. Α.Β.

Κωνσταντίνα Αρμενιάκου

ΜΙΑ ΑΛΕΠΟΥΔΙΤΣΑ ΠΟΝΗΡΙΑ ΣΤΑΛΙΤΣΑ Εικ.: Βασίλης Γρίβας

Μεταίχμιο, Αθήνα 2013, σελ. 32

Για ένα και μόνο πράγμα στενοχωριέται πολύ μια μαμά-αλεπού: το ότι δεν είναι πονηρό το αλεπουδάκι της. Η μαμά έχει ενοχές. Μήπως δεν το μεγάλωσε σωστά; Θα μπορέσει να τα βγάλει πέρα στη ζωή του χωρίς πονηριά; Κάνει ό,τι μπορεί. Το πάει σε φροντιστήριο, τίποτα! Το γράφει σ’ ένα πονηροκολλέγιο με εντατική διδασκαλία, πάλι τίποτα. Στο τέλος, η μαμά-αλεπού παραδέχεται ότι της αρκεί να είναι γερό κι ευτυχισμένο το αλεπουδάκι της κι ας μην διαθέτει αυτό το... χάρισμα. Έντονες χρωματικά και πολύ ελκυστικές οι εικόνες του Βασίλη Γρίβα. Α.Β.

Νίνα Βαβούρη

Η ΝΥΜΦΗ ΤΗΣ ΜΕΣΟΪΠΠΟΠΟΤΑΜΙΑΣ Εικ.: Ελίζα Βαβούρη Παρρησία, Αθήνα 2013, σελ. 40

Ένα βιβλίο για το… κακάο γραμμένο από τη Νίνα Βαβούρη, που δημιουργεί ένα φανταστικό παραμύθι-θρίλερ, όπου εμπλέκονται ιπποπόταμοι και άλλα πλάσματα που συνυπάρχουν στους τόπους όπου καλλιεργείται το κακαόδεντρο, στα τροπικά δάση των περιοχών των Άνδεων. Η ιστορία εμπλέκεται και μ’ ένα άλλο θαύμα. Εκεί θα ανθίσει ένα υπέροχο υδρόβιο φυτό, η Νυμφαία, που ανθίζει μια φορά κάθε εκατό χρόνια, κι εξαιτίας της αρχίζει ο αμείλικτος πόλεμος των ανταγωνιστών που δεν τους συμφέρει να γίνει αυτό. Το βιβλίο είναι μια τρανή απόδειξη του ότι η πραγματικότητα μπορεί να εξελιχθεί σ’ ένα ευχάριστο παραμύθι, όταν χρησιμοποιεί κανείς τα σωστά υλικά στις σωστές δόσεις, όπως έπραξε η Νίνα Βαβούρη παρέα με την εξαίρετη εικονογράφο Ελίζα Βαβούρη. Α.Β.

40/8

Άννα Ιακώβου

30 ΑΡΓΥΡΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΧΙΟΝΑΤΟ Εικ.: Σπύρος Γούσης Παρρησία, Αθήνα 2013, σελ. 48

Καλογραμμένο βιβλιαράκι με συμπαθητική εικονογράφηση, που περιστρέφεται γύρω από ένα πασχαλινό έθιμο σ’ ένα χωριό της ορεινής Πελοποννήσου. Αναδεικνύει τη σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα σ’ ένα αγόρι και ένα αρνάκι, τον Χιονάτο, που πρόκειται να θυσιαστεί στο βωμό του… εθίμου. Περιγράφει τις ποικίλες αντιδράσεις του αγοριού που αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στο κέρδος μιας πώλησης και την αγάπη που τρέφει για το υποψήφιο θύμα. Και πώς τελικά, ύστερα από μεταπτώσεις και σπαραγμό, το τέλος είναι ευτυχές.

Η.Π.

Βασίλης Κουτσιαρής

ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΙ ΠΟΥ ΜΕΝΕΙ Εικ.: Κατερίνα Βερούτσου Παρρησία, Αθήνα 2014, σελ. 40

Αν μπορούσαμε να ακούσουμε τη «φωνή» των πραγμάτων θα μαθαίναμε χιλιάδες ιστορίες. Στο παραμύθι του Β. Κουτσιαρή τα πράγματα έχουν ψυχή – αισθάνονται, αγαπούν, πονούν, έχουν μνήμη και θυμούνται. Μια κούκλα, ηρωίδα του βιβλίου, ξεκίνησε από ένα κομμάτι τιρκουάζ ύφασμα παραχωμένο τυχαία στην άμμο της παραλίας. Είχε φίλους τη βροχή, τον αέρα και την άμμο, ώσπου το ανακάλυψε η Μαρίνα και το μεταμόρφωσε σε πάνινη κούκλα γεμισμένη με άμμο. Από τη Μαρίνα που τη βαρέθηκε γρήγορα και την κακομεταχειριζόταν, βρέθηκε στην αγκαλιά της Ζωής, που την αγάπησε πραγματικά. Η συμπεριφορά της ήταν τελείως διαφορετική. Την έβαζε στο περβάζι του παραθύρου της για να αποφασίσει μόνη της τι θέλει να κάνει. Άλλοτε η κούκλα βρισκόταν αγκαλιά με τη Ζωή στο κρεβατάκι της, κι άλλοτε, με τον αέρα, τη βροχή και την άμμο, τους φίλους της, πήγαινε βόλτα στην παραλία απ’ όπου ξεκίνησε. Το παραμύθι μιλά για το αναφαίρετο δικαίωμα που έχει ο καθένας μας να επιλέξει τον τρόπο της ζωής του. Οι συνθήκες μπορεί να αλλάζουν, μα υπάρχουν κάτι στιγμές καταδικές μας, που δεν αλλάζουν με τίποτα. Είναι οι στιγμές της αγάπης που έχουμε κρατήσει μέσα μας και μας καθοδηγούν. Μέσα στο πνεύμα του παραμυθιού έχει κινηθεί και η Κατερίνα Βερούτσου με την πολύ ωραία εικονογράφησή της. Α.Β.

41/9

Λίνα Μουσιώνη

Η ΝΕΡΑΪΔΑ ΜΑΓΕΙΡΙΣΣΑ Εικ.: Ζωή Λούρα Μεταίχμιο, Αθήνα 2013, σελ. 32

Ορισμένα χαρακτηριστικά στοιχεία συνθέτουν συνήθως την αναγνωρισιμότητα κάθε είδους όντων. Π.χ., οι νεράιδες πρέπει να είναι όμορφες, αόρατες, αιθέριες και να τριγυρίζουν στα δάση, στις πηγές και τα ποτάμια μαγεύοντας τους ανθρώπους. Τι γίνεται όμως όταν αυτά τα στοιχεία δεν υπερτερούν, και οι νεράιδες κάνουν κάτι άλλο απ’ αυτό που τους όρισε η φύση; Μια νεράιδα θέλει, για παράδειγμα, να γίνει μαγείρισσα και ν’ ασχολείται με μουσακάδες, πίτες και κολοκυθάκια τηγανητά, να ’χει δικό της εστιατόριο στην κεντρική πλατεία του δάσους. Γιατί όχι; Αφού μ’ αυτόν τον τρόπο ευχαριστιέται κι ευχαριστεί και τα αγαπημένα της πρόσωπα, όλα είναι καλά. Οι κανόνες υπάρχουν, υπάρχουν όμως και οι εξαιρέσεις. Η Ζωή Λούρα έχει υφάνει με τα εμπνευσμένα της χρώματα το χαριτωμένο αυτό βιβλίο. Α.Β.

Ιωάννα Μπουλντούμη ΒΑΡΕΜΑΡΕΣΤΑΝ

Εικ.: Αιμιλία Κονταίου Ψυχογιός, Αθήνα 2014, σελ. 68

Ένας συγγραφέας ταξιδιώτης ξεμένει από βενζίνη σ’ έναν τόπο άγνωστο, με παράξενες και ανοίκειες συνήθειες, που τις αντιλαμβάνεται από την πρώτη στιγμή. Οι κάτοικοι δεν διαβάζουν βιβλία με τίποτα, και τα πουλούν σε βιβλιοπαντοπωλεία με το κιλό για να εξυπηρετήσουν διάφορες ανάγκες τους. Ώσπου να ανοίξει το βενζινάδικο, ο συγγραφέας φιλοξενείται στο σπίτι του βιβλιοπαντοπώλη και «μυρίζεται» πράγματα που δεν συμφωνούν με τη γενική εικόνα. Ως άλλος Σέρλοκ Χολμς ενεργοποιεί το αστυνομικό του δαιμόνιο και ψάχνει να βρει την αλήθεια. Βιβλίο γραμμένο με το γνωστό ύφος της Ι. Μπουλντούμη, που μας επισημαίνει ότι το διάβασμα των βιβλίων είναι καθαρά θέμα επιλογής. Το βιβλίο φέρει ως προίκα του τον έπαινο της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς. Α.Β.

42/10

Λούλα Παπιδάκη-Πιπίνη Ο ΜΙΚΡΟΣ ΠΑΝΑΓΗΣ

Εικ.: Κυριάκος Πιπίνης Παρρησία, Αθήνα 2013, σελ. 112

Με απλή γλώσσα η συγγραφέας περιγράφει τη λιτή ζωή του μικρού Παναγή και τις φιλότιμες προσπάθειές του για την εξέλιξή του. Μας μεταφέρει σε μια… παρελθούσα εποχή, όπου οι άνθρωποι ζούσαν απλά χωρίς απαιτήσεις. Ιδιαίτερα στέκεται σε μια παραδοσιακή οικογένεια όπου όλα γίνονται με κόπο, με μεράκι και καθόλου γκρίνια. Ιδανική αγροτική οικογένεια, όπου βασιλεύει η αγάπη και η ομόνοια, όπου όλα, ιδιαίτερα για τον μικρό Παναγή, παιδί ευαίσθητο, εργατικό και με πίστη στον Θεό, έρχονται κατ’ ευχήν. Αναδρομή στο παρελθόν με κάποια λανθάνουσα νοσταλγία. Η.Π.

Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου

ΤΟ ΛΟΥΛΟΥΔΟΠΑΙΔΟ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ Εικ.: Αιμιλία Κονταίου Ψυχογιός, Αθήνα 2013, σελ. 64

Δύσκολο να μιλήσεις για το θάνατο σε μικρά παιδιά, ακόμη δυσκολότερο να γράψεις γι’ αυτόν. Η συγγραφέας το επιχειρεί εδώ με μια μικρή ιστορία που τη διακρίνουν τα στοιχεία εκείνα που ταιριάζουν περισσότερο στις μικρές ηλικίες: αφήγηση απλή, φαντασία, χρώματα, προσφιλείς επαναλήψεις, προσωποποίηση των στοιχείων της φύσης, αλλά και παρουσία προσώπων που ενισχύουν το αίσθημα ασφάλειας μετά την απώλεια του αγαπημένου προσώπου – της γιαγιάς στην προκειμένη περίπτωση. Είναι μια απώλεια που η μικρή Ανθή αρνείται να αποδεχτεί. Προσπαθεί λοιπόν στ’ όνειρό της να βρει ένα τέχνασμα για να φέρει πίσω τη συνονόματη γιαγιά, όμως δεν το κατορθώνει. Ο έμμεσος τρόπος παρηγοριάς είναι πρώτα πρώτα η αίσθηση της ροής του χρόνου, γνωστού «ιατρού» του ψυχικού πόνου από την αρχαιότητα («κοινός ιατρός θεραπεύσει σε, χρόνος»), που βιώνεται συμπυκνωμένη στο όνειρο: Η διαδοχή των εποχών συντελείται με αφορμή τ’ αγαπημένα λουλούδια της γιαγιάς. Ονειρικό και το πέρασμα της ώρας: Το βράδυ με την αστροφεγγιά το διαδέχονται η νύχτα με το φεγγάρι, το ξημέρωμα με τον αυγερινό, η ανατολή με τον ήλιο, και τέλος η ώρα για το σχολείο. Αρχίζει έτσι μια καινούργια μέρα για το κοριτσάκι, που θα καταλάβει τελικά πως η γιαγιά του δε θα ξαναγυρίσει. Εκείνο που θα μείνει για πάντα όμως είναι η ανάμνηση και η αίσθηση της διαρκούς παρουσίας της στη ζωή του. Όσο για τα παραμύθια που άκουγε από κείνη, θα τα λένε τώρα η μαμά κι ο μπαμπάς. Τα δύο πρώτα δείγματα των παραμυθιών αυτών ακολουθούν αμέσως, ενισχύοντας έτσι το αίσθημα ασφάλειας στη μικρή –μαζί και στους μικρούς αναγνώστες– μετά την οδυνηρή απώλεια. Λ.Ψ.

43/11

Μαρία Ρουσάκη Ο ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΤΟΥ ΤΑΫΓΕΤΟΥ Μίνωας, Αθήνα 2013, σελ. 122

Ο Μιχάλης κι ο Βασίλης, τα δίδυμα, μαζί με τον παππού τους λατρεύουν τις εξερευνήσεις, την περιπέτεια, τα αινίγματα. Το καλοκαίρι στην Αλαγονία –το χωριό του παππού– πέφτει στα χέρια τους ένας χάρτης που δείχνει πως στο Σιδεροβάγενο υπάρχει ένας θησαυρός. Άραγε υπάρχει στ’ αλήθεια ο θρυλικός θησαυρός του Σιδεροβάγενου; Έξυπνο και καλογραμμένο μυθιστόρημα, όπου όχι μόνο ο έφηβος αλλά και κάθε ηλικίας αναγνώστης χαίρεται την περιπέτεια που του χαρίζει. Γ.Γ.-Σ.

Μαίρη Σάββα-Ρουμπάτη ΤΑ ΚΡΥΜΜΕΝΑ ΣΕΝΤΟΥΚΙΑ ΤΟΥ ΑΛΗ ΠΑΣΑ Μίνωας, Αθήνα 2013, σελ. 112

Ένα ενδιαφέρον βιβλίο, με θέμα του τα κρυμμένα σεντούκια του Αλή Πασά. Ο Σπύρος, ο Γιάννης και η Εύη παρασύρονται σε μια περιπέτεια και ανακαλύπτουν μυστικά που κρύβονται μέσα στο χώρο και στο χρόνο. Καλογραμμένο μυθιστόρημα, που ξεναγεί στο χτες παρασύροντας τον αναγνώστη, ο οποίος δεν κουράζεται από τα τόσα ενδιαφέροντα που μαθαίνει σ’ αυτή την ξενάγηση. Γ.Γ.-Σ.

Σάκης Σερέφας

ΔΡΟΜΟ ΠΑΙΡΝΩ, ΔΡΟΜΟ ΑΦΗΝΩ Εικ.: Βασίλης Παπατσαρούχας Μεταίχμιο, Αθήνα 2013, σελ. 64

Ένας δρόμος ξεκινά από μια τελεία και γίνεται... μυθιστόρημα. «Όλοι μας ζούμε μέσα σε ένα παραμύθι, στο δικό του παραμύθι ο καθένας. Αυτό που απομένει είναι να βρεθεί κάποιος να το αφηγηθεί στους άλλους». Με ευρηματικό τρόπο ο δρόμος σχεδόν τραγουδά την ιστορία του. Κι αμέσως ξεπροβάλλουν λέξεις και εκφράσεις που προέρχονται απ’ αυτόν, ζει αλλαγές, ανατροπές, μεγαλώνει, τον περπατούν όχι μόνο άνθρωποι αλλά και τροχοφόρα, αυτοκίνητα και τρακτέρ, ποδήλατα και πατίνια, αλλά και πρόσωπα παραμυθιών, όπως η Κοκκινοσκουφίτσα. Και καταλαβαίνει ο δρόμος τα βάσανα και τις χαρές του κοσμάκη. Ένα ευφυέστατο βιβλίο, όπου διαπι-

44/12

στώνεις τελικά ότι όντως ο «δρόμος έχει τη δική του ιστορία», όπως λέει και το τραγούδι. Όταν μάλιστα είναι γραμμένη με τόσο κέφι, χιούμορ και λογοτεχνικότητα, αξίζει να τον περπατάς, κι ας ξέρεις ότι σιγά σιγά θα μικραίνει, θα μικραίνει και θα ξαναγίνει μια τελεία. Ο Βασίλης Παπατσαρούχας με τη σειρά του εικονογράφησε τα παράξενα του δρόμου ακολουθώντας το πνεύμα του συγγραφέα, αλλά και της δικής του εικαστικής ευαισθησίας και ευρηματικότητας. Α.Β.

Ουρανία Τουτουντζή

Ο ΠΙΟ ΣΟΦΟΣ ΑΠ’ ΟΛΟΥΣ – ΕΝΑ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΠΤΑ ΣΟΦΟΥΣ Κέδρος, Αθήνα 2013, σελ. 156

Ένας χρυσός σκαλιστός τρίποδας, που ψάρεψαν κάποιοι ψαράδες ανάμεσα σε σαλάχια και χέλια από το βυθό της θάλασσας στην Κω, είναι η «μαγιά» αυτού του μυθιστορήματος. Ο τρίποδας περιφέρεται σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο, ύστερα από το χρησμό του Μαντείου των Δελφών, ότι πρέπει να τον κρατήσει ο πιο σοφός από τους τότε σοφούς. Με το ταξίδι του αυτό, η συγγραφέας βρίσκει την ευκαιρία να μας γνωρίσει τον Θαλή τον Μιλήσιο, τον Σόλωνα της Πριήνης, τον Σόλωνα της Αθήνας, τον Χίλωνα της Σπάρτης, τον Πιττακό της Μυτιλήνης, τον Κλεόβουλο της Ρόδου, και να μας δώσει μια γεύση για τα «πιστεύω» και τις απόψεις τους που έχουν θέση ακόμη και σήμερα στην ιστορία του πολιτισμού. Α.Β.

Δέκα συγγραφείς γράφουν για το Πάσχα (Μ. Βενιέρης, Αντ. Βιταλιώτου-Σέττα, Ε. Γιαννοπούλου, Γ. Γκρέκου, Α. Κατσούλη-Συμεώνογλου, Χρ. Κόλλια, Α. Μαστρομιχαλάκη, Λ. Παπιδάκη-Πιπίνη, Γ. Ρεμούνδος, Φ. Σταθάτου) ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΑΣΧΑ

Εικ.: Μις Μόλυβ Ψυχογιός, Αθήνα 2012, σελ. 128

Ο κάθε συγγραφέας περιγράφει με το δικό του στυλ προσωπικές εντυπώσεις και αναμνήσεις από το ελληνικό Πάσχα. Δέκα διαφορετικές αφηγήσεις, με στιγμές και στιγμιότυπα αντλημένα από τα έθιμα και τις παραδόσεις του τόπου μας. Χαρούμενο, ανάλαφρο βιβλιαράκι, ιδιαίτερα διασκεδαστικό.

Η.Π.

45/13

για μεγάλα παιδιά και νέους Μαρία Δασκαλάκη

ΜΥΣΤΙΚΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗ – ΣΤΑ ΙΧΝΗ ΤΟΥ ΚΡΥΜΜΕΝΟΥ ΘΥΣΑΥΡΟΥ Μίνωας, Αθήνα 2013, σελ. 170

Η Αριάδνη και η Γοργώ ταξιδεύουν κάθε καλοκαίρι στο νησί του παππού και της γιαγιάς, στην Κέρκυρα. Φέτος όμως, από τα μισόλογα του παππού για κρυμμένους θησαυρούς, ξεκινούν για περιπέτεια, μια μυστική αποστολή. Θα βρουν τελικά τον κρυμμένο θησαυρό ή μήπως στις εξερευνήσεις τους θα ανακαλύψουν κάτι ακόμη πολυτιμότερο; Ένα ενδιαφέρον βιβλίο που έχει τιμηθεί με εύφημο μνεία παιδικού μυθιστορήματος από τη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά. Γ.Γ.-Σ.

Στέλλα Κάσδαγλη

ΗΘΕΛΑ ΜΟΝΟ ΝΑ ΧΩΡΕΣΩ Πατάκης, Αθήνα 2013, σελ. 290

Η Ζωή, μαθήτρια του Λυκείου, βρίσκεται στην ηλικία όπου όλα αλλάζουν στη ζωή της. Θέλοντας να γίνει αποδεκτή από το νέο της περιβάλλον και από το αγόρι της που την αγνοεί, βρίσκει τον χειρότερο τρόπο για να τα καταφέρει. Θα κινδυνεύσει σοβαρά, και λίγο πριν καταρρεύσει οριστικά θα βρει τη δύναμη να συμφιλιωθεί με τον εαυτό της! Θα τον αγαπήσει ξανά και θα ξαναβρεί τη χαρά της ζωής. Το βιβλίο απευθύνεται σε εφήβους και είναι ό,τι πιο τεκμηριωμένο έχω διαβάσει σχετικά με τη νευρική ανορεξία, γραμμένο σε γρήγορους ρυθμούς, γεμάτο ρεαλισμό και αμεσότητα. Η συγγραφέας γνωρίζει βαθιά τη συμπεριφορά, την ψυχολογία, τις ανασφάλειες, τα ερωτηματικά που κατακλύζουν τα κορίτσια όταν θέλουν να γίνουν αυτό που όλοι στην εποχή μας θεωρούν όμορφο. Βιβλίο που πρέπει να διαβαστεί και από τους γονείς! Λ.Ψ.

46/14

Αλεξάνδρα Μητσιάλη

ΘΑ ΣΕ ΣΩΣΩ Ο,ΤΙ ΚΙ ΑΝ ΓΙΝΕΙ Παπαδόπουλος, Αθήνα 2013, σελ. 192

Μυθιστόρημα σύγχρονο, δυνατό και σκληρό. Οι ήρωές του, όλοι φτωχοί και κατατρεγμένοι, άλλοι με εντελώς χαμένη την ανθρωπιά τους κι άλλοι που αντιδρούν και ελπίζουν. Η συγγραφέας θέτει ζητήματα που ταλανίζουν σήμερα ολόκληρο τον πλανήτη μας: Η ανισότητα ανάμεσα στους ανθρώπους απανταχού της γης, η μοίρα των φτωχών και των ανυπεράσπιστων, οι συμμορίες που τους εκμεταλλεύονται, η βία, η αγριότητα, ο ρατσισμός. Σκληρή και η γλώσσα που χρησιμοποιεί, γίνεται τρυφερή μόνο όταν σκοντάφτει στον έρωτα και στην ελπίδα. Παράξενη και η αφήγηση, καθώς μπερδεύονται η πραγματικότητα με τις αναμνήσεις και τη φαντασία. Κι όμως, μέσα από το μπέρδεμα αυτό αναδεικνύονται ακόμη περισσότερο η σκληρή υπαρξιακή υπόσταση των ανθρώπων και ο απεγνωσμένος αγώνας για μια διαφορετική ζωή. Μυθιστόρημα κοινωνικό, που θέτει καυτά ερωτήματα και μας βάζει μπροστά σε οδυνηρές αλήθειες. Η.Π.

Σάλι Γκάρντνερ

ΣΑΠΙΟ ΦΕΓΓΑΡΙ Μετ.: Τατιάνα Σταυρουλάκη Ψυχογιός, Αθήνα 2013, σελ. 240

Η συγγραφέας Σάλι Γκάρντνερ πάσχει από βαριάς μορφής δυσλεξία, που η ίδια τη θεωρεί χάρισμα. Αυτό αποδεικνύεται και από τα εκατομμύρια των πωλήσεων των βιβλίων της στη Μεγάλη Βρετανία, που συνάμα έχουν μεταφραστεί σε 22 γλώσσες. Το Σάπιο φεγγάρι έχει ήδη βραβευτεί δύο φορές και ήταν υποψήφιο για το Βραβείο Guardian �� Children’s Fiction Prize�� 2013. Πρόκειται για βιβλίο ξεχωριστό, μιαν ασυνήθιστη ιστορία, ένα δυνατό λογοτεχνικό αφήγημα. Η υπόθεση, που πρωτίστως στοχεύει στο να μιλήσει για τη δύναμη της φιλίας και της εμπιστοσύνης, έχει περιεχόμενο σκληρό, τολμηρό, εφιαλτικό. Εξελίσσεται σε έναν τόπο που δεν κατονομάζεται, με κατοίκους που ζουν σε κλίμα τρομοκρατίας και ολοκληρωτισμού. Οι ήρωες είναι δύο έφηβοι. Ο Έκτορας είναι ο ένας, προστατευτικός, φίλος αγαπημένος για τον δεύτερο, τον Στάντιτς, που είναι δυσλεκτικός. Ο αναγνώστης δεν μπορεί να καταλάβει αν διαθέτει περιορισμένη αντίληψη ή υποκρίνεται. Προσπαθεί όμως να σε οδηγήσει στον τρόπο που σκέπτεται και αντιμετωπίζει με γενναιότητα τη σκοτεινή ατμόσφαιρα του ολοκληρωτισμού που βιώνει. Σε αντίθεση προς αυτά που συμβαίνουν γύρω τους, οι δύο έφηβοι ονειρεύονται διαστημόπλοια που τους

47/15

μεταφέρουν στον πλανήτη... Λουλουδία, όπου όλα είναι καλά. Τα όνειρά τους όμως ακυρώνονται από το καθεστώς της κόλασης όπου ζουν. Οι Αρχές, στον τόπο όπου βρίσκονται, επιδίδονται σε πλύση εγκεφάλου και προσπαθούν να δημιουργήσουν ένα ψεύτικο, σάπιο φεγγάρι, επινοώντας μια ψεύτικη προσελήνωση. Μιαν απάτη δηλαδή! Η γλώσσα απλή και κοφτή, με σύντομες φράσεις γεμάτες ουσία και λογοτεχνικότητα που σε καθηλώνει. Η γεύση του τέλους είναι πικρή, αλλά συνάμα λυτρωτική. Αισθάνεσαι ότι έχεις διαβάσει ένα βιβλίο παράξενο, συγκλονιστικό, με χαρακτήρες χαραγμένους αδρά, χωρίς ωραιοποιήσεις! Βιβλίο ύμνος στην πραγματική φιλία σε χαλεπούς καιρούς. Α.Β.

Άσλεϊ Έντουαρτ Μίλερ – Ζακ Στεντζ ΚΟΛΙΝ ΦΙΣΕΡ

Μετ.: Ελένη Γκαγκάτσιου Μεταίχμιο, Αθήνα 2013, σελ. 308

Ο Κόλιν Φίσερ είναι ένα δεκατετράχρονο αγόρι με σύνδρομο Άσμπεργκερ, ιδιόρρυθμο, πανέξυπνο και αφάνταστα παρατηρητικό. Καταγράφει συστηματικά σ’ ένα σημειωματάριο τις απόψεις του, τις εκφράσεις των ανθρώπων και τα προβλήματα που αναδύονται και χρειάζονται έρευνα. Το μυθιστόρημα ξετυλίγεται με το «σημειωματάριο», σε πρώτο πρόσωπο, να παρεμβάλλεται στην τριτοπρόσωπη αφήγηση. Μια αφήγηση ήρεμη, χωρίς εξάρσεις, όπου αναδεικνύονται οι ικανότητες του Κόλιν, οι γνώσεις του, η οξυδέρκειά του και ο τρόπος εξιχνίασης μιας μυστηριώδους υπόθεσης σχετικά με έναν πυροβολισμό που χαλάει το πάρτι γενεθλίων μιας φίλης. Ως άλλος Σέρλοκ Χολμς, θα αποδείξει την αθωότητα εκείνου που όλοι θεωρούσαν ως ένοχο. Βιβλίο πυκνό, παράξενο, που θ’ αρέσει σε όσους αγαπούν τα μυστήρια της ανθρώπινης ψυχής και τις αστυνομικές υποθέσεις. Η.Π.

48/16

• Mικρό αφιέρωμα στη μνήμη του Κώστα Μόντη* (1914-2004) • Ο Κώστας Μόντης υπήρξε καταξιωμένος Κύπριος λογοτέχνης που έγραψε εκλεκτά κείμενα για τα παιδιά, εμπλουτίζοντας την Παιδική Λογοτεχνία. Γεννήθηκε στην Αμμόχωστο πριν από 100 χρόνια, το 1914. Πέρασε τα σχολικά του χρόνια στη Λεμεσό, στη Λάρνανα και στη Μόρφου, ενώ ολοκλήρωσε τις γυμνασιακές του σπουδές στο Παγκύπριο Γυμνάσιο Λευκωσίας το 1932. Νομικός, καθηγητής στην ιδιωτική εκπαίδευση, ασχολήθηκε συστηματικά με τη δημοσιογραφία, το θέατρο και τη Λογοτεχνία. Σε μια συνέντευξή του, σε ερώτηση σχετικά με το πότε και πώς ξεκίνησε να γράφει ποίηση για παιδιά, απάντησε: «Καθ’ όλη τη διαδρομή της λογοτεχνικής μου δημιουργίας θα βρείτε διάσπαρτη την ενασχόλησή μου με την Παιδική Λογοτεχνία, τόσο σε ποίηση όσο και σε πεζό λόγο: διηγήματα και παραδοσιακά Κυπριανά παραμύθια διασκευασμένα. Ωστόσο, την πρώτη μου συλλογή παιδικών ποιημάτων εξέδωσα μόλις το 1976 με τίτλο Ποιήματα για μικρά και μεγάλα παιδιά. Ακολούθησαν τρεις ακόμη παιδικές ποιητικές συλλογές με τίτλους: Τώρα που διαβάζω καλύτερα (1986), Του στίχου τα μηνύματα (1991) και Αφήστε τον στίχο να σας πάρει απ’ το χέρι (1993). Θα ήθελα μάλιστα να προσθέσω ότι και πολλά από τα υπόλοιπα ποιήματά μου θα μπορούσαν να απευθυνθούν σε μεγάλα, τουλάχιστον, παιδιά. Έτσι, δεν ήταν έκπληξη για μένα όταν είδα ότι μερικά από αυτά επελέγησαν για παιδικές σχολικές Ανθολογίες, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο». Και συνεχίζει με μια σημαντική επισήμανση: «Θα ήθελα επίσης να επισημάνω την από το 1988 ιδιαίτερη στροφή μου προς την παιδική ποίηση, που ίσως να οφείλεται και στο ότι έβλεπα πως οι περισσότεροι καλοί μας ποιητές δεν καταδέχονταν να ασχοληθούν με αυτήν παραγνωρίζοντας την τεράστια σημασία της». Η κυρία Μαρία Μιχαηλίδου γράφει ότι ο Κώστας Μόντης προβάλλει σε ολόκληρο το έργο του, με τρόπο μοναδικό και ανεπανάληπτο, τα απλά και τα * Τα στοιχεία αντλήθηκαν από τον Β΄ τόμο του βιβλίου Μορφές της Κυπριακής Παιδικής Λο-

γοτεχνίας (Γιώργος Κιτρομηλίδης, Κώστας Κατσώνης, Μαρία Μιχαηλίδου και Φλώρα Τιμοθέου), Λευκωσία 1996, καθώς και από την Επιθεώρηση Κυπριακής Παιδικής Λογοτεχνίας Ανέμη, του 2013.

49

ΤΕΥΧΟΣ 113 / 2014

ταπεινά, τα ασήμαντα και τα καθημερινά, όσα για πολλούς περνούν συνήθως απαρατήρητα. Για παράδειγμα: ΤΟ ΞΩΚΚΛΗΣΑΚΙ Μήνες η πόρτα του να τρίξει δεν ξέρεις αν η μοναξιά του κι η γαλήνη του είν’ ευτυχία του ή πλήξη. Δεν ξέρεις αν προσμένει να τ’ ανοίξει καν το κλειστό το παραθύρι του να μπει του πλήθους η χαρά, το χρόνο μια φορά, το πανηγύρι του.

50

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Βασικό θέμα της ποίησης του Μόντη είναι η μάνα. Στη μητέρα του, που την έχασε πολύ νωρίς, αλλά και στη μητέρα γενικώς, ο ποιητής αφιερώνει πολλούς στίχους του:

ΜΗΤΕΡΑ Έτσι ως σε πήραν οι ουρανοί στην παιδική μου αυγή τη μακρινή τόσο είν’ η θύμησή σου αχνή που τρέμω αν τάχα ξαφνικά στο δρόμο σ’ απαντήσω μήπως, μανούλα μου ακριβή, δεν σε γνωρίσω, μήπως, μανούλα μου ακριβή, -σκέψου- σε προσπεράσω και δυο φορές σε χάσω.

Ο ποιητής έχει αναφερθεί και στα γεγονότα του 1974, που έφεραν στο νησί τον Αττίλα. ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ Την άνοιξη ποιος πρόδωσε, νησί μου περιστέρι, στην άνοιξη ποιος τόλμησε και σήκωσε το χέρι; Την άνοιξη ποιος σταύρωσε, νησί μου κυπαρίσσι, κι έγειρε και σταμάτησε η ανατολή στη δύση; ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ ΕΙΣΒΟΛΕΙΣ Κι αυτή η σελήνη η ματωμένη και μισή που μας την κουβαλήσατε! Αλήθεια πέστε μου μετρήσατε πόσοι άλλοι πέρασαν απ’ το νησί πριν από σας πανίσχυροι κι επιφανείς κι ούτε για δείγμα καν δεν έμεινε κανείς;

51 

ΤΕΥΧΟΣ 113 / 2014

Στη μνήμη του Κώστα Μόντη, που έφυγε από κοντά μας το 2004, διοργανώνεται για τέταρτη φορά από τον Κυπριανό Σύνδεσμο Παιδικού Νεανικού Βιβλίου διαγωνισμός για μαθητές και μαθήτριες των δημόσιων και ιδιωτικών Λυκείων και Τεχνικών Σχολών της Κύπρου. Η συμμετοχή είναι μεγάλη και η θεματική ποικιλία ακόμη μεγαλύτερη. Οι μελλοντικοί ποιητές περιγράφουν με τα ποιήματά τους τα σύγχρονα καθημερινά προβλήματα, την υπαρξιακή αγωνία του σύγχρονου ανθρώπου και τις αγωνίες για το αύριο της Κύπρου. Θα κλείσουμε το μικρό αυτό αφιέρωμα με μια δική του άποψη για την Παιδική Λογοτεχνία: «Η Παιδική Λογοτεχνία, ενώ αφενός πρέπει να ψυχαγωγεί και να ελκύει τα παιδιά, αφ’ ετέρου υποδορίως κι αθέατη πρέπει να τα ευαισθητοποιεί στις μεγάλες αξίες της ζωής, να θέτει τα θεμέλια ενός πραγματικού ανθρώπου. Κι είπα “υποδορίως” γιατί πρέπει να το κάνει αυτό χωρίς ν’ ανεβαίνει στην έδρα του δασκάλου. Θα υπογράμμιζα εν προκειμένω ότι η λογοτεχνία απευθύνεται πρωτίστως στο αίσθημα και γι’ αυτό είναι αποτελεσματική».

ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ Τα σχολειά χτίστε...

52

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Λιτά χτίστε τα, απλόχωρα, μεγάλα, Γερά θεμελιωμένα, μακριά απ’ τα Ανήλιαγα σοκάκια. Τα σχολειά χτίστε… Όπου απλωσιά, όπου ψήλωμα, όπου υγεία, Σχολειά χτίστε. Και τα πορτοπαράθυρα των τοίχων περίσσια Ανοίχτε, να ’ρχεται ο κυρ-Ήλιος Διαφεντευτής, να χύνεται, να φέγγει. Σχολειά χτίστε. Κι ο δάσκαλος, ποιητής. Και τα βιβλία Να είναι σαν τα κρίνα. Σαν τα τραγούδια να ’ναι! Αρχή σοφίας. Χτίστε τα σχολειά. Υψώστε τα παλάτια. Κωστής Παλαμάς

Οι πειρασμοί Ένα παιδί διαβάζει κι απ’ το παραθύρι μια αχτίδα ήλιου μπαίνει και το κρυφοκοιτάζει. «Έλα, μικρούλι μου, έξω να παίξουμε μαζί!» Μα το παιδί τής γνέφει: «Μελέτη έχω πολλή!» Του γλυκοψιθυρίζει κι ένα μικρό πουλάκι: «Έξω ο ουρανός γαλάζιος, το δάσος πρασινίζει». Και το παιδί κοιτάζει μ’ αγάπη το πουλί, μα λέει: «Όταν τελειώσω μελέτη και γραφή». Τα πράσινά της φύλλα να! κι η μηλιά σαλεύει: «Έλα να δοκιμάσεις τα ζουμερά μου μήλα, κοκκίνισαν, τα βλέπεις; Δεν είναι πια στιφά!» «Όταν θα μελετήσω, θα ’ρθω», λέει στη μηλιά. «Ετέλειωσα!» φωνάζει, «τώρα μπορώ να παίξω». Στον κήπο κατεβαίνει, τα μήλα δοκιμάζει, ακούει και το πουλάκι που γλυκοκελαηδεί και χαίρεται τον ήλιο το φρόνιμο παιδί! Μυρτιώτισσα

53

ΤΕΥΧΟΣ 113 / 2014

διαχρονικά*

Η ΑΠΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΜΑΝΑΣ ΣΤΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ Γιώτα Κούγιαλη Νηπιαγωγός-Συγγραφέας

K 54

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

άθε χρόνο τη δεύτερη Κυριακή του Μαΐου γιορτάζεται η «Ημέρα της μάνας». Λουλούδια αλλάζουν χέρια, δίνονται τρυφερά φιλάκια, ακούγονται λόγια άδολης αγάπης, κείμενα και άρθρα δημοσιεύονται στις εφημερίδες και τα έντυπα. Όλα αυτά για τη μάνα! Γιατί όπως λέει και ο λαός «μάνα είναι μόνο μία» ή «η μάνα κρατάει το σπίτι» ή «από μάνα ορφανεύει το παιδί». Είναι ο φύλακας άγγελος της ζωής μας. Μέσα από τη δική της οπτική γωνία, τα δικά της «πιστεύω», θ’ αρχίσει το παιδί να βλέπει τον κόσμο, να οικειοποιείται ένα ολόκληρο σύστημα αξιών και ιδεών, να συμφιλιώνεται με τον εαυτό του, να πιστεύει στις δυνάμεις του και να εντάσσεται ομαλά στην κοινωνία.

* Στις σελίδες αυτές επαναδημοσιεύονται κείμενα με διαχρονική αξία, που είχαν παρουσιαστεί στις Διαδρομές κατά τα πρώτα δεκαπέντε χρόνια της κυκλοφορίας τους. To�� άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε στο τεύχος 30 (Καλοκαίρι 1993).

Η επίδραση των πρώτων οικογενειακών εμπειριών του παιδιού έχει μελετηθεί από πολλούς ερευνητές. Πολλοί παράγοντες μέσα στην οικογένεια, ιδιαίτερα οι σχέσεις με τη μητέρα αλλά και τα άλλα μέλη της οικογένειας σχετίζονται και ευθύνονται για τις αποκλίσεις της συμπεριφοράς1. Ιδιαίτερο ρόλο παίζει η ουσιαστική και όχι η τυπική παρουσία της μάνας δίπλα στο παιδί. Η απουσία της μάνας στερεί το παιδί από ένα σταθερό πρότυπο συμπεριφοράς και από τη φυσική ανάγκη για ασφάλεια και αγάπη. Τα αρνητικά συναισθήματα που γεννιούνται από την απουσία της οδηγούν σε μορφές αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς2. Όταν λέμε απουσία της μάνας από τη ζωή του παιδιού εννοούμε όχι μόνο την απουσία της λόγω φυσικού θανάτου, αλλά κυρίως την ψυχική, καθώς και την ανεπαρκή σχέση, την εκμετάλλευση, τη βία, την εγκατάλειψη. Όλα αυτά πληγώνουν ανεπανόρθωτα τον ψυχικό κόσμο του παιδιού, του επιφέρουν βλάβες που φανερώνονται μετά την ενηλικίωσή του και έχουν τη μορφή της δυσκολίας στις προσωπικές σχέσεις, στον επαγγελματικό χώρο, στη λήψη αποφάσεων, στη δημιουργία μιας σωστής δικής του οικογένειας3. Το διαζύγιο, «η αναχώρηση ενός γονέα από την οικογένεια δημιουργεί μια ιδιαίτερα οδυνηρή στέρηση και ένα εσωτερικό κενό στο παιδί. Θυμηθείτε πως τα παιδιά συμπεραίνουν ότι: όταν κάτι αρνητικό συμβεί μέσα στην οικογένεια, το λάθος είναι δικό τους. Τα παιδιά των χωρισμένων γονιών είναι ιδιαίτερα επιρρεπή σε αυτή την άποψη. Ένας γονέας που εξαφανίζεται από τη ζωή των παιδιών του ενισχύει το αίσθημα της αφάνειας και προκαλεί βλάβη που θα την κουβαλούν στην ενήλικη ζωή τους, όπως κουβαλούν οι βαρυποινίτες τη σιδερένια μπάλα στο πόδι»4. Μια άλλη περίπτωση απουσίας της μάνας είναι όταν αυτή αρνείται να δεχθεί ψυχικά το παιδί της. Γίνεται δηλαδή μητέρα σωματικά και όχι ψυχικά. Κρύβει μέσα της «ένα μίσος ακαθόριστο, που δεν έχει βέβαια ως κύριο στόχο το παιδί της, αλλά που ξεσπά σ’ αυτό σαν να το θεωρεί κατά κάποιον τρόπο συνένοχο για τη δυστυχία της, τη δυστυχία όπου την έριξε ένας αποτυχημένος γάμος. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τον πατέρα για τον οποίο αυτό το παιδί είναι “ξένο” και τον αφήνει αδιάφορο. […] η αρνητική ψυχική στάση των γονέων δημιουργεί γύρω από το παιδί τους ατμόσφαιρα εγκαταλείψεως και ελλείψεως αγάπης και αληθινής στοργής. Ο γιατρός και καθηγητής Rene A. Spitz απέδειξε με τις έρευνές του ότι ο πρώιμος χωρισμός μητέρας και παιδιού μπορεί να οδηγήσει το παιδί σε ψυχικές καταθλίψεις και σε μια απάθεια επικίνδυνη για την ίδια τη ζωή του» (Γιοχάνες Α. Στερ)5. Οι λογοτέχνες που απευθύνονται σήμερα με τα έργα τους στα παιδιά αγγίζουν με ευαισθησία και λεπτούς χειρισμούς την απουσία της μάνας στη ζωή των παιδιών, σε αντίθεση με τους προγενέστερους που έθεταν το πρόβλημα πιο ρεαλιστικά, ωμά θα λέγαμε. Ας θυμηθούμε για παράδειγμα Το κοριτσάκι με τα σπίρτα του Άντερσεν, όπου η μικρή ορφανή πέθανε ξεπαγιασμένη από το κρύο έξω από ένα πλουσιόσπιτο. Στο βιβλίο του Μαρκ Τουαίν Πρίγκιπας και φτωχός διαβάζουμε: «Σε μια από τις παλιές συνοικίες του Λονδίνου, κάποια μέρα του φθινοπώρου στο δεύτερο τέ-

55

ΤΕΥΧΟΣ 111 / 2013

56

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

ταρτο του 16ου αιώνα γεννήθηκε σε μια φτωχή οικογένεια που λεγόταν Κάντι ένα αγόρι, που όμως δεν το είχαν θελήσει. Την ίδια μέρα, στο παλάτι της Αγγλίας γεννήθηκε ένα άλλο αγόρι στη βασιλική οικογένεια των Τυδώρ, που το είχαν επιθυμήσει πάρα πολύ…» Η βασιλική οικογένεια και όλη η Αγγλία υποδέχτηκαν τον μικρό πρίγκιπα με ξεφαντώματα χαράς, ενώ «…κανείς δε μιλούσε για το άλλο μωρό, τον Τομ Κάντι, που ήταν τυλιγμένος στα κουρέλια, εκτός από τη φτωχή οικογένειά του, όπου με την παρουσία του έφερνε μόνο περισσότερα βάσανα…» Η μητέρα του Τομ Κάντι είναι βρόμικη, ντυμένη στα κουρέλια και καλόκαρδη, η παρουσία όμως του νεογέννητου τη γεμίζει με «περισσότερα βάσανα»6. Μια τέτοια προσέγγιση μάνας-παιδιού μπορεί να καθρεφτίζει ένα μέρος της πραγματικότητας, γεμίζει όμως τον μικρό αναγνώστη με ανασφάλεια και άγχος για τη δική του τύχη καθώς φοβάται ενδόμυχα μήπως στερηθεί τη δική του μητέρα και αναγκασθεί να αντιμετωπίσει μόνος του τη ζωή με τις χίλιες μύριες δυσκολίες, όπως συνήθως φαίνεται αυτή μέσα από τις περιγραφές τέτοιων βιβλίων. Η προσωπική μου μαρτυρία είναι ότι τα βιβλία αυτά με συνέπαιρναν. Ο συνεχής αγώνας των ηρώων τους να αντεπεξέλθουν με επιτυχία στις όποιες αντιξοότητες με δίδαξε αυτό που δεν πρόλαβε να μου πει η μάνα μου γιατί χάθηκε νωρίς: Ότι και η ζωή ένας αγώνας είναι, που για να τον κατακτήσουμε πρέπει να πολεμήσουμε με όπλο μας την αισιοδοξία και την πίστη ότι ίσως όλα γίνουν καλύτερα. Η σύγχρονη λογοτεχνία, όπως ήδη αναφέραμε, αναπτύσσει αυτά τα θέματα με ιδιαίτερη προσοχή και ευαισθησία. Οι συγγραφείς κατέχονται από την ανυπόκριτη διάθεση να διαπραγματευτούν την απουσία της μάνας καθώς και άλλα θέματα που μέχρι πρότινος θεωρούνταν ταμπού, με αυξημένο συναίσθημα ευθύνης και έχοντας θεωρητική ή μερικές φορές εμπειρική υποδομή. Δεν κάνουν βαθιά τομή στο θέμα των επιπτώσεων που προκαλεί μια προβληματική κατάσταση στη ζωή και την ψυχοσύνθεση του παιδιού, αλλά στοχεύουν κυρίως στο να εκθέσουν το πρόβλημα και να οδηγήσουν με τέχνη τον ήρωα στην επίλυσή του. Άλλωστε, όποιος απευθύνεται σε παιδιά και εφήβους πρέπει να γνωρίζει

ότι σ’ αυτή την ηλικία δημιουργούν τα πρότυπά τους, ρουφούν σαν σφουγγάρι ό,τι συμβαίνει γύρω τους, προβληματίζονται, μιμούνται και ταυτίζονται με τους ήρωές τους. Η απουσία της μάνας στις ιστορίες και τα μυθιστορήματα αναπτύσσεται κυρίως μέσα από τους θεματικούς κύκλους του διαζυγίου, της υιοθεσίας και του θανάτου7, και λιγότερο ίσως με ανεπαρκείς σχέσεις, όπως αυτές εκδηλώνονται μέσα από λαθεμένη συμπεριφορά της8 λόγω αλκοολισμού, αμάθειας, ανέχειας, ασθένειας, κ.λπ. Η δεκαοκτάχρονη ηρωίδα του βιβλίου Ένα εισιτήριο, παρακαλώ! της Πόλυς Μηλιώρη, η Ελευθερία, φεύγει από το χωριό μαζί με τον αδελφό της για να ζήσουν μόνοι στην Αθήνα. «Κανένα παραμύθι δεν έλεγε για μάνα που εγκατέλειψε παιδιά χάρη της Μουσικής» – και όμως, η δική της αυτό έκανε, αναγκάζοντας έτσι την Ελευθερία να υιοθετήσει τον δικό της ρόλο. Αυτή η αντιστροφή προκαλεί σύγχυση, απειλεί την ανάπτυξη της δικής της ταυτότητας, σε μια τόσο τρυφερή ηλικία την κάνει να αναρωτιέται αν παίζει σωστά το ρόλο που επωμίστηκε: «Ο Θόδωρος μου είπε πως γλίτωσε από μάνα. Και πως εγώ την αντικαθιστώ και τον πιέζω. Να δεις πώς το ’πε…»9 Τα παιδιά βλέπουν με συμπάθεια όσους έχουν χάσει τη μητέρα τους, ακόμη και όταν πρόκειται για ζώα. Η Ήρα στο μυθιστόρημα της Ελένης Πριοβόλου Το κόκκινο πουλί που το λέγαν φλόγα, βλέποντας τη Λάια τη μικρή ροζ αρκούδα να στέκεται πάνω από το κεφάλι της νεκρής μητέρας της, «ένιωθε την ανάγκη να την πλησιάσει. Να τη χαϊδέψει στοργικά και ν’ ανοίξει την αγκαλιά της να τρυπώσει και να κλάψει όσο ήθελε. Ένιωθε έτοιμη να δώσει στο ορφανό ζώο όση στοργή έχασε»10. Η Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου στο βιβλίο της Σπίτι για πέντε παρουσιάζει τον εννιάχρονο Άρη, που έχασε τη δική του μητέρα όταν ήταν μωρό, να διψά για μητρική στοργή. Ζητάει υποκατάστατο της μάνας στη νέα σύζυγο του πατέρα του. Μια μέρα που γυρίζει από το σχολείο τής λέει: «Άννα, μ’ αφήνεις να κάνω μια μικρή μικρούλα εγχείρηση στο όνομά σου;… Θα βγάλω από το όνομά σου το ένα νι, θα του προσθέσω μια μαγκουρίτσα, να γίνει μι, κι ύστερα θα το βάλω μπροστά μπροστά, πριν από το άλφα. Κατάλαβες; Δε θέλεις;» Ευτυχώς εισπράττει τη θετική και ενθαρρυντική απάντηση: «Θέλω και παραθέλω, κουτέ!

57

ΤΕΥΧΟΣ 111 / 2013

58

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

… Και βέβαια θέλω να κάνεις “μάνα” το “Άννα”. Μάνα σου, άλλωστε, δεν είμαι πια;»11 Μια ιδιόμορφη περίπτωση περιγράφεται στο βιβλίο Το κορίτσι με τις δύο μητέρες του Ι. Δ. Ιωαννίδη, όπου η μικρή Ελένη ή Λουλούδι διεκδικείται από δύο μητέρες, τη φυσική της και τη γυναίκα που την έσωσε από βέβαιο χαμό και τη μεγάλωσε. Βάσει του νόμου ανήκει στην πραγματική της μάνα, η Ελένη όμως υποφέρει από την απουσία της θετής, γιατί κι εκείνη μάνα τη λογάριαζε. Όταν βρίσκεται μόνη της μιλάει σ’ ένα ποτιστήρι που συμβολίζει την άλλη μάνα: «Εδώ είμαι πολύ μακριά και μου λείπεις. Σε θυμάμαι και κλαίω στα κρυφά. Δε θέλω να στενοχωρήσω τη μητέρα μου τη Μαρία. Μ’ αγαπά κι αυτή κι είναι τόσο καλή. Μα δεν καταλαβαίνει ότι σ’ αγαπώ κι εσένα τόσο πολύ. Γιατί δεν έρχεσαι, δε μου γράφεις;» Οι πραγματικοί γονείς της ανησυχούν. «Σου το ’λεγα ότι δεν ξέχασε κι εσύ μου έλεγες ότι έπαψε πια να μιλάει για την άλλη, Έπαψε στα φανερά, στα κρυφά όμως, βλέπεις, καθόλου δεν έπαψε…» Το αίσιο τέλος της ιστορίας χαρίζει την κάθαρση στους αναγνώστες καθώς ξαναφέρνει το χαμόγελο στο πρόσωπο της μικρής ηρωίδας: «Άρχισαν να πλέκουν το στεφάνι. Κι οι δυο γυναίκες μαζί. Κι η Ελένη έδινε λουλούδια και στη μια και στην άλλη. Κι ο ήλιος έλαμπε στα πρόσωπα και στις καρδιές…»12 Ακόμη κι όσοι δεν έχουν γνωρίσει ποτέ τη μάνα τους, εκείνη φωνάζουν όταν βρεθούν σε δύσκολη θέση. «Γιατί άραγε φώναξε μανούλα μου την ώρα που νόμιζε πως θα πεθάνει; Μάνα δε γνώρισε ποτέ. Γιατί δε φώναξε πατέρα μου; Δεν ξέρει γιατί» (Τα χέγια, της Ζωρζ Σαρή)13. Ο ποιητής Γ. Ρίτσος απευθύνεται με ξέχειλη ευαισθησία και τρυφερότητα στο μικρό κοριτσάκι που έχασε τη μάνα του. Τα λόγια του είναι βάλσαμο ψυχής και χάδι παρηγοριάς, αφού ο θάνατος δεν είναι οριστικός χαμός, ένας περίπατος στον ουρανό είναι: «Κλαις, κοριτσάκι; / Λείπει η μητέρα; / Έλα, μην κλαις! / Η μητέρα που λείπει / έχει βγει μια στιγμή στον ουρανό / να ποτίσει / τα λουλούδια των άστρων. / Δυο μικρά αγγελούδια / τη συνάντησαν / στο πιο δροσερό / μονοπάτι του παράδεισου. / Τη ρωτήσανε για σένα, κοριτσάκι, / βγάλαν δυο φτερά από τα φτερά τους / και σ’ τα στέλνουν / να τα βρέξεις στην καρδιά μας / και να γράψεις στο Θεό»14. Μάνα λοιπόν είναι μόνο μία, και η θέση της σημαντική στη ζωή και στις καρδιές μας. Μα και ο πατέρας μόνο ένας είναι! Η παρουσία του είναι απαραίτητη τόσο για την εύρυθμη λειτουργία της οικογένειας όσο και για την ομαλή και υγιή ανάπτυξη της προσωπικότητας των παιδιών. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Samuel A. Kirk, Η εκπαίδευσις των αποκλινόντων παιδιών, μτφρ. Κ. Ι. Τσιμπούκη, έκδ. του ιδίου, Αθήνα 1973, σ. 484. 2. Susan Forward, Τοξικοί γονείς, εκδ. Λύχνος, Αθήνα 1989, σ. 11. 3. Ό.π., Εισαγωγή. 4. Ό.π., σ. 71. 5. Ο Γιοχάνες Α. Στερ αναπτύσσει εκτενώς τις επιπτώσεις της απουσίας της μάνας στη ζωή των παιδιών στο κεφάλαιο «Το δράμα των ανεπιθύμητων παιδιών». Βλ. Γιοχάννες Α. Στερ, Σταματήστε πια την άστοχη αγωγή, εκδ. Αφοί Γ. Βλάσση, Αθήνα, σ. 51.

6. Μαρκ Τουαίν, Πρίγκιπας και φτωχός, εκδ. Παπαδόπουλος, Αθήνα 1993, σ. 7. 7. Στο βιβλίο του Τάσεις και εξελίξεις της Παιδικής Λογοτεχνίας κατά τη δεκαπενταετία 19801995, ο καθηγητής Β. Δ. Αναγνωστόπουλος αναφέρει ότι οι κυριότεροι θεματικοί κύκλοι στους οποίους αναφέρονται τα σύγχρονα μυθιστορήματα για νέους, πέρα από τους γνωστούς (ειρήνη-πόλεμος, επιστήμη και τεχνολογία, ενδοσχολική ζωή, Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, Κατοχή, Εμφύλιος, Δικτατορία, αρχαιολογία, κ.ά.), είναι: 1) το οικολογικό πρόβλημα-ρύπανση, 2) τα ναρκωτικά, 3) η βία στα γήπεδα, 4) ο ρατσισμός, 5) η σεξουαλική ενημέρωση, 6) τα παιδιά με ειδικές ανάγκες ή αναπηρίες, 7) το διαζύγιο, 8) η υιοθεσία, 9) η πάλη των τάξεων, 10) η μετανάστευση, 11) ο θάνατος, 12) η Ενωμένη Ευρώπη. Σχετικά με το θέμα του διαζυγίου βλ. Β. Δ. Αναγνωστόπουλος, Τάσεις και εξελίξεις της παιδικής λογοτεχνίας, Οι Εκδόσεις των Φίλων, 10η έκδοση-συμπληρωμένη, σσ. 170, 171, 180, 189, 190, και του ιδίου, Θέματα παιδικής λογοτεχνίας – Α΄ Ανιχνεύσεις, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 1987, σ. 25. Βλ. επίσης Μ. Μ. Τζαφεροπούλου, «Το διαζύγιο στην Ελληνική Παιδική Λογοτεχνία», περ. Διαδρομές, τχ. 28, σ. 256. Επίσης, για την επίδραση του διαζυγίου σε παιδιά και γονείς, βλ. Γιάννης Τσιάντης, Ψυχική υγεία του παιδιού και της οικογένειας, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 1991, τ. Α΄, σσ. 149-159. 8. Ο Γιάννης Τσιάντης τονίζει: «Τα ευρήματα των ερευνών δείχνουν ότι οι προηγούμενες εμπειρίες της μητέρας συμβάλλουν σημαντικά στη διάπλαση του μητρικού της ρόλου. Ο πιο σημαντικός παράγοντας είναι η εμπειρία παροχής μητρικής φροντίδας που έχει η μητέρα από τη δική της μητέρα». Σημειώνει επίσης ότι η απουσία της μητέρας σχετίζεται «με συναισθηματική ρηχότητα» για τα παιδιά των δύο φύλων και «με νεύρωση στις γυναίκες». Βλ. σχετικά Γιάννης Τσιάντης, Ψυχική υγεία του παιδιού και της οικογένειας, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 1991, τ. Α΄, σ. 83. 9. Πόλυ Μηλιώρη, Ένα εισιτήριο, παρακαλώ!, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 1996, σσ. 51, 110. Η Dr. Susan Forward, στο βιβλίο της Τοξικοί γονείς, εκδ. Λύχνος, Αθήνα 1989, σ. 110, αναφέρει: «Όταν το παιδί πιέζεται να υιοθετήσει το ρόλο του γονέα, τότε χάνει τα πρότυπα των ρόλων, με αποτέλεσμα να απειλείται η ανάπτυξη της δικής του ταυτότητας. Αυτή η καταστροφική αντιστροφή των ρόλων είναι συχνή στις αλκοολικές οικογένειες». 10. Ελένη Πριοβόλου, Το κόκκινο πουλί που το λέγαν φλόγα, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 1997, σ. 58. 11. Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, Σπίτι για πέντε, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 1987, σ. 20. 12. Ι. Δ. Ιωαννίδης, Το κορίτσι με τις δυο μητέρες, εκδ. ΑΣΕ, Θεσσαλονίκη, σσ. 28, 30, 48. 13. Ζωρζ Σαρή, Τα χέγια, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 1993, σ. 73. 14. Γιάννης Ρίτσος, Πρωινό άστρο, εκδ. Κέδρος, Αθήνα 1987, σ. 23.

59

ΤΕΥΧΟΣ 113 / 2014

συνέντευξη ΓΙΩΤΑ Κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

60 ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Αποφοίτησε πρώτη, με άριστα, από το Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης. Ως μεταπτυχιακός υπότροφος του Ιδρύματος Λίλιαν Βουδούρη σπούδασε δράμα και θέατρο στο Πανεπιστήμιο του Exeter της Αγγλίας. Στη συνέχεια εργάστηκε ως ηθοποιός και ως υπεύθυνη θεατρικής αγωγής σε δημοτικά σχολεία, καθώς και ως εμψυχώτρια εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Σήμερα υπηρετεί ως νηπιαγωγός στη δημόσια εκπαίδευση. Είναι μέλος του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών (ΣΕΗ) και του Πανελλήνιου Δικτύου για το Θέατρο στην Εκπαίδευση.

ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ • Ο Αστέρης παθαίνει… βλάβη!, μουσική: Ηλίας Λιούγκος, εκδόσεις Ωρίων, 2003. • Παραμυθορουφήχτρα, μουσική: Xαράλαμπος Γωγιός, εκδόσεις Ωρίων, 2004. • Μια μάσκα γελάει και κλαίει, εκδόσεις Νίκας, 2009. • Η χειροβομβίδα που ήθελε να είναι σαν τη βίδα!, εκδόσεις Άγκυρα, 2011. • Οι Νταήδες του Βυθού και ο Ρομπέν των Θαλασσών, εκδόσεις Susaeta, 2011 (Έπαινος Παραμυθιού από την Πανελλήνια Ένωση Λογοτεχνών). • Χάρης και Φάρις, εκδόσεις Βιβλιόφωνο, 2013. • Ο Αλέκος στη Χώρα των Παθημάτων, εκδόσεις Ψυχογιός, 2013 (Α΄ Έπαινος Παραμυθιού από την Εταιρεία Τεχνών, Επιστήμης και Πολιτισμού Κερατσινίου). • Θέλω να γίνω μάγος, εκδόσεις Ψυχογιός, 2014. • Τα κλαδιά της σοφίας (υπό έκδοση), εκδόσεις Παρρησία. • Φένια, η αγαπημένη των ήχων (υπό έκδοση), εκδόσεις Πατάκη (Έπαινος από τη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά στην κατηγορία «Ιστορία βραχείας φόρμας»).

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Αγγελική Βαρελλά: Τι ήταν αυτό που σε έκανε να στραφείς στην παιδική λογοτεχνία; Γιώτα Αλεξάνδρου: Από μικρή με γοήτευαν τα παραμύθια και οι ιστορίες. Ίσως γιατί μιλούσαν για την ανθρώπινη ψυχή. Γιατί μιλούσαν στην ψυχή μου. Γιατί προσφέρουν παραμυθία. Με γαλήνευαν τα παραμύθια, καθησύχαζαν τους φόβους μου, με διαβεβαίωναν για το αίσιο τέλος των δικών μου περιπετειών ως παιδί. Είναι δεδομένο το ευτυχισμένο τέλος στα παραμύθια και στις ιστορίες για μικρά παιδιά. Το καλό θα νικήσει. Την έχει ανάγκη ψυχικά αυτή τη γνώση το παιδί ώστε να νιώσει την απαιτούμενη ασφάλεια για να δοκιμάσει τις δυνάμεις του, να ανακαλύψει και να αναπτύξει τις ικανότητές του και να μεγαλώσει. Έτσι και εγώ, μαζί με τον ήρωα, έψαχνα τον τρόπο να χαράξω τον δικό μου δρόμο. Να βρω τη δική μου ταυτότητα. Ως ανήσυχο πνεύμα έθετα ερωτήματα, αμφέβαλλα και αμφισβητούσα. Άκουγα λοιπόν ιστορίες, έπλαθα ιστορίες, έπαιζα αυτές τις ιστορίες με αυτοσχέδιες κούκλες για τα παιδιά της γειτονιάς. Γινόμουν διαδοχικά όλα τα πρόσωπα της κάθε ιστορίας. Και κάποια στιγμή άρχισα να γράφω. Α.Β.: Ποια νομίζεις ότι είναι η κύρια αιτία που γράφεις για παιδιά; Γ.Α.: Γράφω γιατί, ως άνθρωπος και ως παιδαγωγός, νοιάζομαι και προβληματίζομαι για τον κόσμο μέσα στον οποίο ζω και μεγαλώνουν τα παιδιά. Με την ελπίδα τα έργα μου να αποτελέσουν αφορμή και αφετηρία για τους δικούς τους προβληματισμούς, για το δικό τους προσωπικό, μοναδικό ταξίδι προς την αυτογνωσία και την αυτονομία. Γράφω για να δώσω φωνή στον κόσμο μέσα μου, μιλώντας για τον κόσμο γύρω μου. Είναι ένα ταξίδι αυτογνωσίας η συγγραφή για μένα, όπως η πορεία του ήρωα στο παραμύθι. Υπάρχουν στιγμές που νιώθω ότι συνδιαλέγομαι με τις διάφορες πλευρές του εαυτού μου, κοιτώντας στα μάτια το παιδί μέσα μου και τα παιδιά γύρω μου. Συνομιλώ με τις λέξεις αναζητώντας την ομορφιά. Την αλήθεια. Την ομορφιά της αλήθειας. Της δικής μου αλήθειας. Γράφω, όμως, και γιατί με συναρπάζουν τα δημιουργικά μονοπάτια που εξερευνώ, όταν καλούμαι να απαντήσω στη μαγική ερώτηση «Τι θα συνέβαινε αν…» Όπως συμβαίνει και στο θέατρο, την άλλη μου αγάπη. Αυτό το παιχνίδι της φαντασίας που λατρεύουν όλα τα παιδιά. Που μπορεί να με ταξιδέψει σε κόσμους μαγικούς, όπου όλα είναι δυνατά. Το παιχνίδι με τις εικόνες που με συγκινούν και με αφυπνίζουν και που γεννούν άλλες εικόνες στο μυαλό μου. Για την έκφραση. Το ταξίδι. Τη χαρά της δημιουργίας και του παιχνιδιού.

61 

ΤΕΥΧΟΣ 113 / 2014

Α.Β.: Και πότε γράφεις; Γ.Α.: Γράφω όταν φλέγομαι. Όταν νιώθω ότι δε θα ησυχάσω αν δεν αποτυπώσω στο χαρτί τις ιδέες που γεννιούνται από μένα και χωρίς εμένα, δίνοντας το προσωπικό μου στίγμα. Είναι σαν να λέει μια εσωτερική φωνή: «Είμαι εδώ και θέλω να σας πω μια ιστορία που ίσως σας ενδιαφέρει». Σαν να είναι η ιστορία ένα ανυπόμονο παιδί που δε θα σταματήσει να με σκουντάει αν δεν αρθρώσει λόγο και δεν επικοινωνήσει. Για να σκουντήξει κι άλλους μέσα από μένα, μετά από μένα. Α.Β.: Ποια θέματα σε εξιτάρουν;

62 ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Γ.Α.: Τα θέματα που απολαμβάνω ως αναγνώστρια. Που με συγκινούσαν και με έβαζαν σε μιαν άλλη διαδικασία σκέψης ως παιδί. Που συνεχίζει να με προβληματίζει η προσέγγισή τους ως παιδαγωγό. Που με απασχολούν ως ευαισθητοποιημένο ενήλικα, ενώ διαπιστώνω ότι αγγίζουν και τα παιδιά. Όπως η χαρά του παιχνιδιού και της φαντασίας, η διαχείριση συναισθημάτων, οι σχέσεις με τους άλλους, η σχέση με τη φύση και τα πλάσματά της η οποία μπορεί να χαρακτηρίζεται από την απουσία ενσυναίσθησης, ο σεβασμός της διαφορετικότητας, όπως κι αν αυτή μεταφράζεται (χρώμα δέρματος, εμφάνιση, θρησκεία, απόψεις, ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, αναπηρία), ο εκφοβισμός και η βία, η προσφυγιά, τα δικαιώματα των παιδιών, η προαγωγή της ειρήνης, κ.ά. Όλα αυτά βέβαια μέσα από το βλέμμα και το χιούμορ ενός παιδιού που εξερευνά, ανακαλύπτει και ερμηνεύει τον έξω κόσμο. Έναν κόσμο που δεν είναι στα μέτρα του και που ενίοτε φαντάζει τρομακτικός και δύσκολος. Α.Β.: Σου δίνουν εμπνεύσεις τα ίδια τα παιδιά; Γ.Α.: Εργάζομαι αρκετά χρόνια τώρα με παιδιά ως υπεύθυνη θεατρικής αγωγής και ως νηπιαγωγός πλέον. Τα παιδιά ήταν πάντα πηγή έμπνευσης για μένα. Οι ανησυχίες, οι ανάγκες, τα ενδιαφέροντά τους. Οι υπέροχες απορίες τους. Ο αυθορμητισμός με τον οποίο εκφράζουν τη σκέψη τους, την αγάπη ή την απέχθειά τους για πρόσωπα και πράγματα. Πρόθεση και ευχή μου είναι να απολαύσουν τις ιστορίες που γράφω για αυτά, ως σιωπηλοί και αθέατοι συνδημιουργοί, και μέσα από τις περιπέτειες των ηρώων να αναζητήσουν το νόημα και τη χαρά της δικής τους ζωής. Α.Β.: Πώς σου φαίνεται ο χώρος της παιδικής λογοτεχνίας; Τι σε θλίβει; Τι σε ικανοποιεί; Γ.Α.: Με θλίβει η προχειρότητα, ο εξόφθαλμος διδακτισμός, η διαιώνιση στερεοτύπων, η υποτίμηση του παιδιού ως αναγνώστη, τα κακογραμμένα κείμενα. Ευτυχώς, όμως, κυκλοφορούν αρκετά όμορφα βιβλία, προσεγμένα ως προς την αισθητική και το περιεχόμενο. Βιβλία καλογραμμένα που προτείνουν μια νέα, ενδιαφέρουσα οπτική σε γνωστά ή επίκαιρα θέματα. Που χαρακτηρί-

ζονται από πρωτοτυπία, χιούμορ, ωραία γραφή. Με έναν λόγο που συγκινεί, τέρπει, αφυπνίζει, κάνοντας απολαυστικό το αναγνωστικό ταξίδι. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα είχα την ευκαιρία να γνωρίσω κι από κοντά συγγραφείς που αγάπησα μέσα από τα βιβλία τους. Που διακρίνονται για την ποιότητα και την αισθητική ομορφιά των έργων τους, αλλά και για το ήθος, τη γενναιοδωρία και την ομορφιά της ψυχής τους. Μία από αυτές τις αγαπημένες συγγραφείς μού έκανε τη μεγάλη τιμή αυτής της συνέντευξης. Κυρία Βαρελλά, σας ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου για το ανέλπιστο δώρο. Δεν έχω λόγια. Α.Β.: Πώς ονειρεύεσαι και πώς πραγματοποιείς τις παρουσιάσεις των βιβλίων σου; Γ.Α.: Για μένα το να κοινωνήσω τις ιστορίες μου στα παιδιά είναι μια εξίσου δημιουργική και συναρπαστική διαδικασία με τη συγγραφή τους. Απολαμβάνω τόσο τον σχεδιασμό της παρουσίασής τους όσο και την υλοποίησή της. Χαίρομαι την επαφή με τους μικρούς μου φίλους. Επιστρατεύω την εμπειρία μου και την αγάπη μου για το θέατρο, τις κούκλες και τη μουσική για να επικοινωνήσω με πιο άμεσο τρόπο τις ιστορίες στα παιδιά αλλά και στους ενήλικες, βλέποντας μάλιστα και τις πρώτες τους αντιδράσεις. Γι’ αυτό μου αρέσουν τόσο οι παρουσιάσεις. Το να παίζω για και με παιδιά. Ο αυθορμητισμός τους είναι η καλύτερη ανταμοιβή.

63

ΤΕΥΧΟΣ 113 / 2014

νέα

ΒΡΑΒΕΙΑ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑΣ • Βραβείο μαθητικού εντύπου στο 1ο Δημοτικό Σχολείο Κρεμαστής Ρόδου. • Έπαινος μαθητικού εντύπου στο 10θέσιο Δημοτικό Σχολείο Μήλου. • Εύφημος μνεία μαθητικού εντύπου στο 4ο Δημοτικό Σχολείο Καλυβίων.

64

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

• Βραβείο μαθητικού εντύπου στη Β΄ τάξη του 2ου ΓΕΛ Αγίου Νικολάου Κρήτης. • Έπαινος μαθητικού εντύπου στο 5ο Γυμνάσιο Πτολεμαΐδας. • Εύφημος μνεία μαθητικού εντύπου στο «Νέο Σχολείο» του Εκπαιδευτικού Ομίλου Αργολίδας. • Εύφημος μνεία στην Ειρήνη Βεκρή για το μυθιστόρημα Διπλός άνεμος. • Εύφημος μνεία στην Ελένη Σβορώνου για το μυθιστόρημα Το πάτημα του Έλληνα. • Βραβείο στην Αντωνία Βιταλιώτου-Σέττα για το μυθιστόρημα Το νησί με τη σιδερένια καρδιά. • Βραβείο στην Ιωάννα Μπαμπέτα για τη μικρή ιστορία Εύκολες ερωτήσεις-δύσκολες απαντήσεις. • Έπαινος στη Φρίντα Κριτσωτάκη για το μυθιστόρημα Η λήθη ήρθε να πάρει τις αναμνήσεις της γιαγιάς. • Βραβείο στη Μαριάννα Βερικάκη για τη μικρή ιστορία Ο πρώτος άθλος του Ηρακλή.

• Έπαινος στην Κατερίνα Ζωντανού για τη μικρή ιστορία Ομιλείτε Πλουτωνικά. • Εύφημος μνεία στην Αντιγόνη Θ. Σδρόλια για τη μικρή ιστορία Ο Φίλιππος στην Βρετανία. • Εύφημος μνεία στην Κωνσταντίνα Αρμενιάκου για τη μικρή ιστορία Μα τι έκανα, κυρία; • Βραβείο στην Αλεξάνδρα Κλιάφα για το μυθιστόρημα Το πνεύμα του λιονταριού. • Εύφημος μνεία στον Παναγιώτη Τσερόλα για το μυθιστόρημα Προϊστορικός ζωγράφος. • Βραβείο στον Γιάννη Παναγιώτου για το διήγημα Συρτάκι ηλεκτρονίων. • Βραβείο στην Έφη Νικολούδη για το διήγημα Ντόροθυ. • Έπαινος στη Σοφία Γραμμόζη για το διήγημα Το τίμημα. • Έπαινος στον Γιάννη Μακρόπουλο για το διήγημα Το όνειρο του Αλέξανδρου. • Εύφημος μνεία στη Μαίρη Υπερείδου-Χατζή για το διήγημα Εμάς, δεσποινίς, στην Ελλάδα μου. • Εύφημος μνεία στην Ευτυχία Σαμαρτζοπάνου για το διήγημα Ο παππούς Χρήστος. • Βραβείο Ποίησης στην Πόπη Σπιτά-Μπαλαμώτη για τη συλλογή Καλημέρα ήλιε. • Έπαινος Ποίησης στη Μαρία Καριωτάκη για τη συλλογή Για δυο ματάκια νυσταγμένα, αγουροξυπνημένα. • Εύφημος μνεία Ποίησης στην Παναγιώτα Κατσαμάγκου για τη συλλογή Στιχοσκαρώματα. • Εύφημος μνεία Ποίησης στον Πανίκο Παναγή για τη συλλογή 25 Ανάσες.

65

ΤΕΥΧΟΣ 113 / 2014

ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ 59ου ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΗΣ ΠΑΙΔΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ 2014 Η Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά προκηρύσσει τον 59ο Πανελλήνιο Διαγωνισμό της για τη συγγραφή βιβλίων για παιδιά. Τα έργα πρέπει να είναι λογοτεχνικά, προσεγμένα στη γλώσσα, να εμπνέουν αισιοδοξία και πίστη για τη ζωή και να κινούνται μέσα στην ελληνική πραγματικότητα.   Οι κατηγορίες στις οποίες μπορούν να συμμετάσχουν οι υποψήφιοι είναι οι ακόλουθες:   1. Βραβείο Εκδ. Οίκου ΨΥΧΟΓΙΟΣ, 500 Ευρώ. Μυθιστόρημα με ελεύθερο θέμα για παιδιά 9-11 ετών (Έκταση κειμένου: έως 10.000 λέξεις).

66 ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

2. Βραβείο Εκδ. Οίκου ΚΕΔΡΟΣ, 500 Ευρώ. Μυθιστόρημα για παιδιά 10-12 ετών, με θέμα τη ζωή των προϊστορικών ανθρώπων. Το βραβείο αθλοθετείται στη μνήμη της συγγραφέως Κίρας Σίνου, που ασχολήθηκε συστηματικά με την προϊστορία (Έκταση μυθιστορήματος: τουλάχιστον 20.000 λέξεις). 3. Βραβείο Ιεράς Μητροπόλεως Νέας Σμύρνης, 500 Ευρώ. Μυθιστόρημα με θέμα «Αλησμόνητες Πατρίδες του Μικρασιατικού Ελληνισμού» (Έκταση κειμένου: 75-80 σελίδες). 4. Βραβείο Ελένης Μαυρουλίδου-Δάβαρη, εις μνήμην Λούλας και Ηλία Μαυρουλίδη και Λιλής Γιαννέτσου, 500 Ευρώ. Ποίηση (Συλλογή 25 ποιημάτων για παιδιά του Δημοτικού). 5. Βραβείο Λούλας Παπιδάκη-Πιπίνη και Κυριάκου Πιπίνη, εις μνήμην Δημητρίου και Αθανασίας Παπιδάκη και Αντωνίου Πιπίνη, 300 Ευρώ. Παραμύθι για παιδιά πρωτοσχολικής ηλικίας. 6. Βραβείο Εκδ. Οίκου ΠΑΡΡΗΣΙΑ, 300 Ευρώ. Ιστορία βραχείας φόρμας, όχι παραμύθι, που να απευθύνεται σε παιδιά πρωτοσχολικής ηλικίας (6-8 ετών). Σε περίπτωση που οι πρωταγωνιστές είναι παιδιά, πρέπει να είναι συνομήλικοι των παιδιών-αναγνωστών. Τα θέματα να είναι σύγχρονα, μέσα από την καθημερινότητά τους και να καθρεφτίζουν τις σκέψεις και τους προβληματισμούς των παιδιών αυτής της ηλικίας (Έκταση κειμένου: 400-900 λέξεις). 7. Βραβείο Εκδ. Οίκου ΠΑΤΑΚΗ, 300 Ευρώ σε βιβλία. Απονέμεται σε μαθητικό έντυπο, περιοδικό ή εφημερίδα το οποίο εμφανίζει περιοδικότητα στη διάρκεια μιας σχολικής χρονιάς. Παρακαλούνται

οι συμμετέχοντες να αποστείλουν από 5 αντίτυπα όλων των τευχών της σχολικής περιόδου 2013-14. Επιπλέον, στο διευρυμένο πλαίσιο των σχολικών εντύπων, γίνονται δεκτά ημερολόγια και έντυπα που αποτυπώνουν μαθητικές δραστηριότητες (περιβαλλοντικά προγράμματα, αγωγή υγείας, ευρωπαϊκά προγράμματα, κ.ά.).    8. Βραβείο Εκδ. Οίκου ΠΑΡΡΗΣΙΑ, 300 Ευρώ. «Ένα διήγημα για τη θάλασσα» για έφηβους και για νεαρούς αναγνώστες (Έκταση κειμένου: 5-10 σελίδες).

ΟΡΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ 1. Όλα τα έργα υποβάλλονται με ψευδώνυμο και σε πέντε (5) αντίτυπα. Πρέπει να είναι δακτυλογραφημένα σε μέγεθος γραμμάτων 12΄. Σε μικρότερο σφραγισμένο φάκελο αναγράφεται το πραγματικό όνομα, το τηλέφωνο, το mail και η ταχυδρομική διεύθυνση του συγγραφέα. Οι φάκελοι δεν ανοίγονται παρά μόνο σε περίπτωση διάκρισης του διαγωνιζομένου. Οι υπόλοιποι συμμετέχοντες παραμένουν άγνωστοι. Τα έργα που θα σταλούν χωρίς να τηρούν τους παραπάνω όρους της προκήρυξης δεν θα κριθούν. Κάθε διαγωνιζόμενος έχει δικαίωμα συμμετοχής σε δύο διαφορετικές κατηγορίες, μόνο. 2. Στο φάκελο να αναγράφεται οπωσδήποτε ο διαγωνισμός και η κατηγορία συμμετοχής του/της υποψήφιου/ας. 3. Οι βραβευμένοι υποχρεούνται να δώσουν για έκδοση το έργο τους στον εκδοτικό οίκο που αθλοθέτησε το βραβείο. Σε περίπτωση που για κάποιον λόγο δεν το εκδώσει ο αθλοθέτης σε εύλογο χρονικό διάστημα 2 ετών, ο βραβευμένος αποδεσμεύεται. 4. Αποκλείονται από το διαγωνισμό όσοι έχουν ήδη βραβευτεί ή επαινεθεί τρεις φορές από τη Γ.Λ.Σ. καθώς και εκείνοι που διακρίθηκαν για το ίδιο κείμενο σε άλλο διαγωνισμό στην Ελλάδα ή στην Κύπρο. 5. Τρία (3) αντίτυπα των βραβευμένων βιβλίων, όταν εκδοθούν, πρέπει να στέλνονται στη Γ.Λ.Σ. για το αρχείο της. 6. Σε όλες τις κατηγορίες μυθιστορήματος, η έκταση δεν θα πρέπει να είναι μικρότερη από τις 75-80 σελίδες. 7. Η «Συντροφιά» επιφυλάσσεται να αποσύρει τη διάκριση ενός έργου, αν μετά την έκδοσή του διαπιστωθούν προσθήκες ή τροποποιήσεις που (σύμφωνα με τα κριτήρια της Επιτροπής) δεν θα την είχαν οδηγήσει στη βράβευση αυτή. Συχνά η Γ.Λ.Σ. συνοδεύει τις διακρίσεις της με ορισμένες συμβουλές για μικρές τροποποιήσεις προς όφελος του κειμένου. Αυτονόητο είναι πως δεν αναφερόμαστε στις εν λόγω υποδείξεις. 8. Για να διευκρινιστούν τα όποια σημεία δημιουργούν ερωτηματικά, όσον αφορά τις διαφορές ανάμεσα σε Παραμύθι και Μικρή Ιστορία, θα αναρτηθεί σύντομα στο blog της Συντροφιάς σχετικό σημείωμα.

67

ΤΕΥΧΟΣ 113 / 2014

ΧΡΟΝΟΣ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΕΡΓΩΝ: Από την 1 Σεπτεμβρίου έως και την 1η Οκτωβρίου του 2014. Τα έργα να στέλνονται με απλό ταχυδρομείο (Όχι συστημένα/Όχι κούριερ). Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επικοινωνούν τηλεφωνικά ή ηλεκτρονικά με την Πρόεδρο Ελένη Τσιάλτα, στους αριθμούς: 210 8223338, 6937452277 και 2634028845 και στο e-mail: tsialtaeleni@gmail.com η

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ: ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑ Μπουμπουλίνας 28 106 82 ΑΘΗΝΑ Η απονομή των βραβείων θα πραγματοποιηθεί τον Δεκέμβριο του 2014 στη Στοά του Βιβλίου, στην Αθήνα. ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

68

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ TΩΝ ΕΤΗΣΙΩΝ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΩΝ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΙΒΒΥ «ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ» [2014] Το Ελληνικό Τμήμα ΙΒΒΥ (Διεθνής Οργάνωση Βιβλίων για τη Νεότητα) – Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου προκηρύσσει διαγωνισμούς για τα εξής βραβεία:

Α. Βραβεία για τη συγγραφή και εικονογράφηση λογοτεχνικών βιβλίων για παιδιά. Τα βιβλία πρέπει να έχουν εκδοθεί για πρώτη φορά το 2013 και το κείμενό τους να είναι στην ελληνική γλώσσα: 1. Βραβείο «Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου» σε πρωτοεμφανιζόμενο συγγραφέα βιβλίου για παιδιά ή νέους (ο/η συγγραφέας θα πρέπει να εκδίδει λογοτεχνικό κείμενό του για πρώτη φορά). 2. Βραβείο «Πηνελόπη Μαξίμου» σε συγγραφέα βιβλίου αφήγησης βραχείας φόρμας για παιδιά (σε αυτή την κατηγορία ανήκουν βιβλία με κείμενο μικρής έκτασης, τα οποία απευθύνονται σε παιδιά των πρώτων τάξεων του Δημοτικού). 3. Βραβείο σε εικονογράφο και συγγραφέα βιβλίου με πολύχρωμη εικονογράφηση (picture book ή album) για την εικονογράφηση και για το κείμενο. 4. Βραβείο «Φανή Αποστολίδου» σε συγγραφέα μυθιστορήματος ή εκτενούς παραμυθιού για παιδιά έως 12 ετών. 5. Βραβείο σε συγγραφέα εφηβικού ή νεανικού μυθιστορήματος. 6. Βραβείο «Βίτω Αγγελοπούλου» σε συγγραφέα βιβλίου γνώσεων για παιδιά. 7. Βραβείο σε μεταφραστή για τη μετάφραση ξένου βιβλίου για παιδιά ή νέους. Για την κατηγορία αυτή κάθε εκδοτικός οίκος έχει δικαίωμα να υποβάλει έως τρία (3) μεταφρασμένα βιβλία. Τα βιβλία θα πρέπει να συνοδεύονται από το πρωτότυπο κείμενο σε έντυπη ή ηλεκτρονική μορφή. Κάθε δημιουργός ή εκδότης που θέλει να διαγωνιστεί με κάποιο/α βιβλίο/α του πρέπει να στείλει πέντε (5) αντίτυπα από το καθένα. Παράλληλα πρέπει

69

ΤΕΥΧΟΣ 113 / 2014

70

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

να στείλει με ηλεκτρονικό μήνυμα τον κατάλογο με τους τίτλους των διαγωνιζόμενων βιβλίων σημειώνοντας και την κατηγορία στην οποία θα διαγωνιστεί κάθε βιβλίο. Η επιλογή της κατηγορίας είναι δεσμευτική, και απαραίτητη είναι η έγκριση των δημιουργών για τη συμμετοχή του έργου τους στο διαγωνισμό. Ένα βιβλίο μπορεί να διαγωνιστεί σε μία μόνο κατηγορία, με εξαίρεση την περίπτωση που ο συγγραφέας του είναι πρωτοεμφανιζόμενος. Τότε μπορεί να διαγωνιστεί σε δύο: του πρωτοεμφανιζόμενου και σε εκείνη όπου ανήκει το είδος. Ο ηλεκτρονικός κατάλογος των υποβληθέντων βιβλίων θα πρέπει να αποσταλεί στην ηλεκτρονική διεύθυνση kyklos@greekibby.gr Σημειώνεται ότι δεν υπάρχει κανένας περιορισμός στη συμμετοχή δημιουργών ή βιβλίων του 2013. Αποκλείονται μόνο τα βιβλία μελών του Δ.Σ., οι διασκευές και τα βιβλία χωρίς χρονολογία έκδοσης. Για όλες τις κατηγορίες θα ανακοινωθούν Βραχείες Λίστες. Στις 2 Απριλίου, γιορτή της Παγκόσμιας Ημέρας Παιδικού Βιβλίου, θα ανακοινωθούν τα βραβεία. Η φετινή διαδικασία θα περιλαμβάνει ψηφοφορία όλων των μελών του Κύκλου και ψηφοφορία κοινού. Τα βιβλία μπορούν να κατατεθούν ή να σταλούν με courier ή απλό ταχυδρομείο μέχρι τις 23 Ιανουαρίου του 2014 στα γραφεία μας τις εξής ημέρες και ώρες: Τρίτη 14/1, Πέμπτη 16/1, Τρίτη 21/1 και Πέμπτη 23/1 από τις 12:00 έως τις 18:00 ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ: Κύκλος Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου Μπουμπουλίνας 28 106 82 Αθήνα τηλ.: 210 8222296 Τα διαγωνιζόμενα βιβλία δεν επιστρέφονται (ένα αντίτυπο παραμένει στη βιβλιοθήκη του Κύκλου, τα υπόλοιπα δωρίζονται σε παιδικές και σχολικές βιβλιοθήκες).

Β. Βραβεία σε φυσικά πρόσωπα και φορείς: 1. Βραβείο «Κ. Π. Δεμερτζή – Στον Έλληνα Δάσκαλο» σε εν ενεργεία εκπαιδευτικό πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης που δείχνει έμπρακτα και αποτελεσματικά το ενδιαφέρον του για τη Φιλαναγνωσία και την Παιδική Λογοτεχνία. Έπαθλο: Βιβλία αξίας 300 ευρώ στον εκπαιδευτικό από τις Εκδόσεις ΑΓΚΥΡΑ. 2. Βραβείο «Βασίλης Αναγνωστόπουλος» σε εν ενεργεία εκπαιδευτικό δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που δείχνει έμπρακτα και αποτελεσματικά το

ενδιαφέρον του για τη Φιλαναγνωσία και τη Νεανική Λογοτεχνία. Έπαθλο: Βιβλία αξίας 300 ευρώ στον εκπαιδευτικό από τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ.

3. Βραβείο «Παντελής Αλέφαντος» σε παιδική/νεανική βιβλιοθήκη για τη συνολική της δράση. Έπαθλο: Βιβλία αξίας 500 ευρώ από τις Εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ. 4. Βραβείο σε πρόγραμμα για την προώθηση της Φιλαναγνωσίας σε παιδιά και νέους, το οποίο εκπόνησε και εφάρμοσε σχολείο, βιβλιοθήκη, άλλος φορέας ή φυσικό πρόσωπο. Έπαθλο: Βιβλία αξίας 300 ευρώ από τις Εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ. 5. Βραβείο «Κυριάκος Παπαδόπουλος» σε σχολείο, βιβλιοθήκη ή άλλο φορέα που καλλιεργεί την αγάπη για το παιδικό/νεανικό βιβλίο με τη χρήση των νέων τεχνολογιών και κυρίως μέσω του διαδικτύου. Έπαθλο: Βιβλία αξίας 300 ευρώ από τις Εκδόσεις ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ. 6. Βραβείο σε Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων μαθητών Δημοτικού Σχολείου, Γυμνασίου ή Λυκείου που με τις δραστηριότητές του προωθεί την Παιδική/Νεανική Λογοτεχνία. Έπαθλο: Βιβλία αξίας 300 ευρώ από τις Εκδόσεις ΜΙΝΩΑΣ. 7. Βραβείο σε βιβλιοθηκονόμο που προωθεί συστηματικά και αποτελεσματικά την Παιδική/Νεανική Λογοτεχνία και την καλλιέργεια της Φιλαναγνωσίας. Έπαθλο: Βιβλία αξίας 500 ευρώ από τις Εκδόσεις ΛΙΒΑΝΗ. 8. Βραβείο σε Σχολικό-μαθητικό έντυπο το οποίο καλλιεργεί τη Φιλαναγνωσία και προωθεί την ανάγνωση της Παιδικής Λογοτεχνίας. Έπαθλο: Βιβλία αξίας 300 ευρώ από τις Εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ. Η υποβολή κάθε υποψηφιότητας γίνεται ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ με τη συμπλήρωση της σχετικής φόρμας, είτε από τον ίδιο τον ενδιαφερόμενο ή –αν πρόκειται για φορέα– από τον εκπρόσωπό του, είτε από τρίτον ο οποίος προτείνει πρόσωπο ή φορέα. Την ηλεκτρονική αίτηση και όλες τις οδηγίες υποβολής της θα βρείτε στο www.greekibby.gr (θα είναι ενεργή από 4/1 έως 31/1/14). Τα αποτελέσματα θα ανακοινωθούν στις 2 Απριλίου του 2014, στη γιορτή για την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου. Ευχαριστούμε πολύ τους χορηγούς που στηρίζουν τα Βραβεία μας.

71 

ΤΕΥΧΟΣ 113 / 2014

3η ΒΙΒΛΙΟΤΡΕΧΑΛΑ ΦΙΛΑΝΑΓΝΩΣΙΑΣ

72

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Οι Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ διοργανώνουν εκπαιδευτικό πρόγραμμα φιλαναγνωσίας για τρίτη συνεχόμενη χρονιά στα Δημοτικά Σχολεία με τίτλο «Βιβλιοτρεχάλα Φιλαναγνωσίας». Το πρόγραμμα υλοποιείται με την έγκριση της Διεύθυνσης Σπουδών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης – Τμήμα Γ’ Μαθητικών Θεμάτων του Υπουργείου Παιδείας (αριθμός πρωτοκόλλου Φ. 14/900/1415/Γ1) και αποτελεί διαγωνισμό. Το πρόγραμμα διενεργείται στο πλαίσιο της ευέλικτης ζώνης και των Καινοτόμων Δράσεων Πολιτισμού, Περιβάλλοντος, Αγωγής, Υγείας και Φιλαναγνωσίας και εστιάζει στις εξής θεματικές ενότητες: συναισθήματα, οικογένεια, ζωή, απώλεια, σχολικός εκφοβισμός, οδική ασφάλεια, παιδικές φοβίες, διατροφή, ρατσισμός, οικολογία, πολιτισμός, παράδοση, ανεργία, καθαριότητα, υγιεινή, κοινωνία, φιλία, Ιστορία, πολιτισμός, διαφορετικότητα, μουσική. Το πρόγραμμα απευθύνεται σε μαθητές και μαθήτριες όλων των τάξεων του Δημοτικού και διαρκεί από τις 13 Ιανουαρίου του 2014 έως και τις 12 Μαΐου του 2014. Τι κερδίζουν τα σχολεία που συμμετέχουν στο πρόγραμμα; Η συμμετοχή στο πρόγραμμα γίνεται ανά τμήμα. Για κάθε τάξη, το τμήμα με τον μεγαλύτερο βαθμό θα λάβει το μεγάλο βραβείο. Συγκεκριμένα, οι έξι νικητές θα λάβουν οικονομική βοήθεια αξίας 300 € με τη μορφή δώρου, που θα αφορά προμήθειες του σχολείου, επιλογής του διευθυντή του σχολείου και του υπεύθυνου εκπαιδευτικού του τμήματος. Όλα τα υπόλοιπα τμήματα θα μπουν σε κλήρωση και 30 από αυτά θα κερδίσουν δώρα για τους εκπαιδευτικούς και για όλους τους μαθητές τους. Όλα τα τμήματα που θα δηλώσουν συμμετοχή στο διαγωνισμό θα λάβουν αναμνηστικό δίπλωμα συμμετοχής, θεματικές αφίσες για την τάξη τους και σελιδοδείκτες για όλους τους μαθητές. Επιπλέον, θα δοθούν βεβαιώσεις συμμετοχής στους εκπαιδευτικούς. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τους στόχους, τη διαδικασία του προγράμματος και για τη δήλωση συμμετοχής στο πρόγραμμα μπορείτε να επισκεφθείτε το <www.psichogios.gr/vivliotrexala>. ΠΡΟΣΟΧΗ: Παράταση υποβολής δηλώσεων συμμετοχής έως και την Παρασκευή 7 Μαρτίου.

ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΑΡΘΡΩΝ ΣΤΙΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ Το περιοδικό Διαδρομές λειτουργεί με κριτές. Την κριτική επιτροπή αποτελούν μέλη της συντακτικής επιτροπής, πανεπιστημιακοί και άλλοι ειδικοί επιστήμονες, ανάλογα με τη θεματική του κειμένου που υποβάλλεται προς δημοσίευση. Τα κείμενα υποβάλλονται σε ηλεκτρονική μορφή είτε μέσω e-mail είτε σε CD (με τη συνοδεία δύο εκτυπώσεων). Στην πρώτη περίπτωση τα κείμενα υποβάλλονται σε: α) Eλένη Βαζούρα (evazoura@psichogios.gr), β) Τασούλα Τσιλιμένη (tsilimeni@gmail. com) και γ) Ελένη Ηλία (eilia@hol.gr). Στη δεύτερη περίπτωση αποστέλλονται ταχυδρομικά στη διεύθυνση: Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ, υπ’ όψιν Eλένης Βαζούρα, Τατοΐου 121 & Σπ. Μερκούρη 1, 144 52 Μεταμόρφωση Αττικής. ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Κάθε κείμενο δεν θα πρέπει να ξεπερνά στο σύνολό του τις 3.000 λέξεις. Στην πρώτη σελίδα υποβολής της πρότασης θα πρέπει να περιέχεται κατά σειρά: • Τίτλος άρθρου: στο κέντρο, με στοιχεία 14΄ έντονα (bold), και από κάτω κενό 2 στίχων (αράδων).

73 

ΤΕΥΧΟΣ 113 / 2014

• Ονοματεπώνυμο συγγραφέα ή συγγραφέων (στιλ γραμματοσειράς απλό, μέγεθος 12΄). • Ιδιότητα, ταχυδρομική διεύθυνση, ηλεκτρονική διεύθυνση, τηλέφωνο. Ακολουθεί μία (1) σελίδα όπου επαναλαμβάνεται ο τίτλος του άρθρου, όπως παραπάνω, και στη συνέχεια το πλήρες κείμενο, το οποίο θα είναι πλήρως στοιχισμένο ως εξής: • Γραμματοσειρά: Times New Roman Greek, σε μέγεθος 12΄ (για το κείμενο). • Διάστιχο: μονό. • Εισαγωγικά τύπου: « » για τις παραθέσεις και: ‘’ για όρους, κ.λπ. • Εφόσον υπάρχουν τίτλοι ενοτήτων εντός του κειμένου, αυτοί θα πρέπει να έχουν στοίχιση αριστερά, με στοιχεία 12΄ bold.

Οδηγίες για τις βιβλιογραφικές αναφορές Σε ό,τι αφορά τις παραπομπές, σας παραθέτουμε στη συνέχεια παραδείγματα σύμφωνα με την American Psychological Association (4η έκδοση).

 74

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Αναφορά σε άρθρα περιοδικών: Turner�� , �� J�� . �� C�� . (1975). �� Social comparison and social identity: Some prospects for intergroup behaviour. European Journal of Social Psychology, 5, 5-34. Αναφορά σε βιβλίο: Maccoby, E. E., & Jacklin, C. N. (1974). The psychology of sex differences. Stanford, CA: Stanford University Press. Αναφορά σε άρθρα που αποτελούν κεφάλαιο βιβλίου ή συλλογικού τόμου: Pratto, F., Sidanius, J., & Stallworth, L. M. (1993). Sexual selection and Sexual and ethnic basis of social hierarchy. In L. Ellis (Ed.), Social stratificatio αnd socioeconomic inequality (pp. 111-137). Westport, CT: Praeger. Αναφορές σε ηλεκτρονικές πηγές: Άρθρο σε περιοδικό: Kaplan�� , A�� ., & Krueger�� , J�� . (1999). Compliance �� after threat: Self-affirmation or self-presentation? Current Research in Social Psychology, 4, 178-197. Retrieved November 2, 1999 from the World Wide Web: http://www.uiowa.edu/~grpproc/crisp/crisp.4.7.htm

Νέα βιβλία για νεαρούς αναγνώστες! ΒΑΡΕΜΑΡΕΣΤΑΝ

ΟΤΑΝ ΧΑΣΑΜΕ ΤΗΝ ΝΤΟΛΥ Γιώτα Φώτου

Για παιδιά από 9 ετών

Για παιδιά από 12 ετών

Ιωάννα Μπουλντούμη

Ένας συγγραφέας χωρίς έμπνευση ξεμένει σε μια χώρα γεμάτη από βιβλία, τα οποία όμως –περιέργως– οι κάτοικοί της δε διαβάζουν! Αντίθετα, τα χρησιμοποιούν σαν τούβλα για να χτίζουν τα σπίτια τους, προσάναμμα για να ανάβουν το τζάκι τους, βεντάλιες για να δροσίζονται τις ζεστές μέρες, δίσκους για να σερβίρουν τον καφέ τους... Για διάβασμα, ούτε κουβέντα! Κάτι αλλόκοτο συμβαίνει, κάτι που ο συγγραφέας μας θα βάλει στόχο να ανακαλύψει και μαζί να αναζητήσει τη δική του πηγή έμπνευσης. Ένα βιβλίο αφιερωμένο στην ουσία της φιλαναγνωσίας: δηλαδή στο δικαίωμά μας να διαβάζουμε, αλλά και όχι...

 Ενώ οι μεγάλοι έχουν χάσει τα μυαλά τους με την οικονομική κρίση της χώρας, η Ελίζα και ο Σπύρος αναλαμβάνουν τον ρόλο του ντετέκτιβ και προσπαθούν με τη βοήθεια του μυστηριώδους ΟΔΥΣΣΕΑ να εξιχνιάσουν την εξαφάνιση της Ντόλυ. Ποια είναι όμως η Ντόλυ; Μα… η μοτοσικλέτα του κυρίου Λευτέρη. Ένα ευωδιαστό τριαντάφυλλο, μια καραμελίτσα με μέλι, ένας καλοσυνάτος ψιλικατζής κι ένας γκρινιάρης έμπορος, μια οικογένεια βασιλιάδων που κατοικεί σε υπόγειο και ένα κορίτσι σε αναπηρικό καροτσάκι έρχονται να αποπροσανατολίσουν τις έρευνές τους και να τους κάνουν να αναρωτηθούν τι ρόλο παίζουν οι φίλοι αλλά και ποιος είναι ο πραγματικός πλούτος της Ελλάδας.

ΕΚ Δ

79 -2 014

ΕΙ

Σ ΨΥΧ Ο

ΟΣ

Σ ΨΥΧ Ο ΕΚ Δ

ΕΙ

ΓΙ

Κυκλοφορούν και σε e-books. Αναζητήστε περισσότερους από 850 τίτλους στο www.psichogios.gr/ebooks!

79 -2 0 14

Γίνετε μέλη δωρεάν στο www.psichogios.gr ή καλώντας χωρίς χρέωση στο 800-11-64 64 64 και κερδίστε προνόμια και δώρα. PU

Οι ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ είναι το περιοδικό που ασχολείται με τη θεωρητική θεμελίωση της Παιδικής Λογοτεχνίας, την παρουσίαση παιδικών βιβλίων, την πληροφόρηση γύρω από την κίνηση των παιδικών βιβλίων καθώς και με τη διδακτική της λογοτεχνίας και τις εφαρμογές στο σχολείο.



Ενδιαφέρει: εκπαιδευτικούς γονείς εικονογράφους βιβλιοθηκάριους εκδότες παιδοψυχολόγους ερευνητές σπουδαστές και γενικά όσους ενδιαφέρονται για τα παιδικά βιβλία.