οικογενειες και συγχωρεση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΧΩΡΕΣΗ Επουλώνοντας της πληγές στη διαγενεϊκή οικογένεια

ΠΕΣΘ ΙΙΙ Πρόδρομος Ταράσης Θεωρία Οικογενειακής Θεραπείας Εκπαιδευτής: Γιώργος Καλαρρύτης 1

Οικογένειες και συγχώρεση (επουλώνοντας τις πληγές στη διαγενεϊκή οικογένεια) Terry D.Hargrave. Σε μια πολύ θετική προσέγγιση που προτιμά να μιλά για τις δυνάμεις των οικογενειών και όχι για τις αδυναμίες τους, ο συγγραφέας, με προσωπικά αλλά και επιστημονικά παραδείγματα, κάνει μια προσπάθεια να εντοπίσει τις δυνάμεις και τις δυναμικές στις οικογένειες, που μας φέρνουν κοντά και μας επανασυνδέουν μετά από μια ρήξη ή μια αδικία. Τολμά να μιλήσει και για το δικό του παρελθόν αλλά και να βάλει τον εαυτό του μέσα στην διαδικασία. Δίνει ένα πλαίσιο και μάλλον έναν οδηγό για το πως οι θεραπευτές αλλά και τα μέλη που ζουν ή προέρχονται από οικογένειες που υπάρχει κάποια σοβαρή αδικία μπορούν να διαπραγματευτούν το δύσκολο μονοπάτι της συγχώρεσης. Έτσι λοιπόν, περιγράφει την δυνατή ενέργεια της αγάπης και της εμπιστοσύνης που μοιράζονται οι άνθρωποι αλλά και τις καταστροφικές τάσεις που μοιράζονται μεταξύ τους και το πόσο εύκολα μπορούν αυτές να περάσουν και στις επόμενες γενιές. Καταλαβαίνουμε το πώς από την μια μεριά ο καθένας από εμάς αλλά και το σύστημα στο οποίο ανήκει ξοδεύει μεγάλη ενέργεια για την επούλωση και την κατανόηση . Συμπερασματικά, μια οποιαδήποτε προσπάθεια για να μιλήσουμε για την συγχώρεση είναι μια προσπάθεια που περιέχει αρκετό ρίσκο, αφού είναι μια ταυτόχρονη αλλαγή του παρόντος και του παρελθόντος. Θα μπορούσε κανείς να παρομοιάσει την οικογένεια και τους κινδύνους της σαν ένα κομήτη που πλησιάζει. Όταν έχει υπάρξει κάποιος κίνδυνος, η απόσταση μοιάζει να είναι ένας τρόπος προστασίας. Γενικά, ανεξάρτητα αν είμαστε κοντά ή μακριά από τις οικογένειές μας είμαστε σε κάποια τροχιά με εκείνες. Βέβαια, όταν βρισκόμαστε κοντά υπάρχει μια διπλή δυνατότητα, αυτή του να βιώσουμε πολύ κοντινά και θετικά συναισθήματα αλλά και ο φόβος να ζήσουμε κάποιας μορφής παραβίαση και κακοποίηση. Μια σημαντική ερώτηση που μπορεί να κάνει κανείς για την οικογένειά του είναι πρώτον αν τον αγαπά και δεύτερον αν μπορεί να την εμπιστευτεί. Αυτά τα δυο είναι σημαντικά στοιχεία για να μπορέσει κάνεις να διαγράψει την δική του τροχιά. Όσον αφορά στη ζημιά που μπορεί να προκληθεί από μια οικογένεια μπορεί να διαχωριστεί στους εξής τομείς: 1. Σωματική κακομεταχείριση 2. Ψυχική κακομεταχείριση 3. Παραμέληση 4. Μακροχρόνιες εξαρτήσεις 5. Σεξουαλική κακοποίηση. Σε τέτοιες περιπτώσεις όλες οι παραπάνω δυναμικές ανατρέπονται, αφού το μέλος φαίνεται να έχει να επιλέξει μεταξύ του να μείνει και να πονά ή να φύγει και να μείνει με τον πόνο του. Η θεραπευτική δουλειά της συγχώρεσης. Σε αυτή την περίπτωση ο συγγραφέας κάνει μια άσκηση ξεκινώντας πρώτα από τον εαυτό του. Αναρωτιέται αν ήταν να κρατήσει ένα κομμάτι από την ζωή του και του εαυτού του για να το διηγηθεί στις επόμενες γενιές, ποιο θα ήταν

2

αυτό. Έτσι η πρώτη ερώτηση έχει να κάνει με το αν σε αυτό θα συμπεριλάμβανε την οικογένειά του. Θα μπορούσε άραγε να τους εμπιστευτεί, θα τον αγαπούσαν αρκετά για να είναι μέρος της ζωής του και τέλος θα μπορούσε να μιλήσει μαζί τους για το παρελθόν χωρίς να το στρέψουν εναντίον του? Έχοντας κάνει αυτές τις ερωτήσεις στο μυαλό του, αναγκαστικά αντέχει στα γεγονότα και τα συναισθήματα που έχουν να κάνουν με το παρελθόν και κρατά ανοιχτά δυο μέτωπα. Πρώτον, τον θυμό για τα λάθη που έγιναν εις βάρος του και δεύτερον την ντροπή που νιώθει για το ότι οι δικοί του άνθρωποι δεν τον θεώρησαν άξιο της αγάπης τους. Μια λύση θα ήταν να ξεκοπεί από τα άτομα που του προκάλεσαν τα αρνητικά συναισθήματα αλλά για να μπορέσει να το κάνει αυτό, πρώτα έπρεπε να κατανοήσει και μετά να συγχωρέσει. Σε όλες τις περιπτώσεις γίνεται ένας διαχωρισμός μεταξύ του να απαλλάξει κανείς από τις κατηγορίες την οικογένειά του αλλά και να απαλλαγεί και εκείνος από τον θυμό και του να ζήσει την πραγματική συγχώρεση. Αυτός ο διαχωρισμός είναι και πρακτικός μια και δεν γίνεται κανείς να συγχωρέσει και να επαναφέρει την εμπιστοσύνη και την ασφάλεια στην σχέση. Στη δουλειά της συγχώρεσης μιλάμε για στάσεις και όχι στάδια καθώς το κάθε βήμα είναι και μια κίνηση που μπορεί να είναι και οριστική. Η δουλειά αυτή περιγράφεται και στον παρακάτω πινάκα. Απαλλαγή Ενόραση

Κατανόηση

Συγχώρεση Να δώσει κανείς Ανοιχτή κίνηση την ευκαιρία για συγχώρεσης αποζημίωση Πρώτη Στάση

Ενόραση. Η ενόραση είναι μια μέθοδος που επιτρέπει στους ανθρώπους να κάνουν τα αρχικά τους βήματα με προορισμό την εμπιστοσύνη. Πατάει πάντα σε προηγούμενες ενοράσεις και κτίζεται σταδιακά. Η γνώση αυτή μπορεί να περιλαμβάνει και τη σύνδεση με την μνήμη των γεγονότων. Σε αυτή την περίπτωση ο θεραπευτής βασίζεται στις δυνάμεις του θεραπευόμενου για να πάει όλο και πιο πίσω. Μια πρώτη κίνηση προς αυτό είναι η ελαχιστοποίηση του ρίσκου για να μας πληγώσουν ή να μας βλάψουν περισσότερο αλλά και το να μιλήσει για το τι έχει συμβεί. Έτσι, μπορούμε να βοηθήσουμε το άτομο να κατανοήσει τους άξονες της συσχέτισής του με το οικογενειακό του περιβάλλον και να δημιουργήσει μια ισορροπία μεταξύ του δίνω και παίρνω. Όταν υπάρχει μια σοβαρή ανισότητα μεταξύ αυτών των δυο, τότε τα μέλη μιας οικογένειας έχουν την αίσθηση ότι έχουν αδικηθεί ή ότι αυτό που τους δίνεται το έχουν κλέψει από τα υπόλοιπα μέλη. Τότε είναι που αισθάνεται το άτομο απειλή ως προς το δικαίωμά του να υπάρχει σε αυτό το σύστημα και μπορεί να καταφύγει σε βία, συναισθήματα μίσους αλλά και σε μια τάση να ενδιαφέρεται περισσότερο για το δικό του καλό εις βάρος όμως της οικογενείας του.

3

Μια από τις σοβαρότερες παρενέργειες των παραπάνω συνθηκών είναι η εσωτερίκευση του τραύματος και η εξήγηση της αδικίας αυτής σαν αποτέλεσμα προσωπικής ανικανότητας που με την σειρά της οδηγεί σε αισθήματα ντροπής. Η υποκειμενική εσωτερίκευση του συναισθήματος ότι κανείς δεν αγαπιέται από την οικογένειά του είναι κάτι αρκετά βαρύ για να γινει μέρος την εικόνας εαυτού πραγματική που μπορεί να μεταφερθεί και στις επόμενες γενιές. Όλοι μας πιάνουμε τον εαυτό μας να επαναλαμβάνουμε πολλά από τα λόγια ή τις πράξεις που έλεγαν ή έκαναν οι δικοί μας και μας προκαλούσαν πόνο. Η πορεία προς την ενόραση έχει δυο κατευθύνσεις: η πρώτη έχει να κάνει με το να βρούμε τους λόγους της αδικίας και ποιος είναι υπεύθυνος για αυτήν και η δεύτερη να μπορέσει να θύμα να καταλάβει με ποιους τρόπους επαναλαμβάνεται η αρχική αδικία και να τους σταματήσει. Με τους παραπάνω τρόπους μπορεί το θύμα να ταιριάξει τα συναισθήματα με το άτομο που είναι υπεύθυνο και όχι με όλους τους ανθρώπους γύρω του. Βεβαίως μέρος του να γνωρίσει κανείς τον εαυτό του είναι να γνωρίσει και ποιοι παράγοντες του οικογενειακού του περιβάλλοντος ήταν υπεύθυνοι για την ζημιά και πως αν μείνουν οι ίδιες ισορροπίες, τότε η κακομεταχείριση ίσως επαναληφθεί, αυτό επιτυγχάνεται με το να κατανοήσουμε τις δυνάμεις που διαμορφώνουν τις σχέσεις καθώς κομμάτι της προσωπικότητας είναι οι εξωτερικευμένες σχέσεις που έχουμε βιώσει. Μερικές φορές είναι το μονό που μπορούμε να κάνουμε και αυτό το καθιστά πολύ σημαντικό. Στάση δεύτερη. Κατανόηση. Ενώ μιλώντας για την ενόραση ψάχνουμε να βρούμε το πώς έγιναν τα γεγονότα, στην κατανόηση ψάχνουμε να βρούμε το γιατί. Σε αυτή την στάση ο θεραπευτής διερευνά τι προσδοκίες υπάρχουν. Τις περισσότερες φόρες ακόμα και αν για το άτομο που εμπλέκεται δεν είναι κατανοητό, η συναισθηματική ζημιά έχει από πίσω της λόγους και συνθήκες που λαμβάνει χώρα. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, όταν κατανοούμε αυτούς τους παράγοντες, τότε επανασυνδεόμαστε με τις πηγές δύναμης και επούλωσης της οικογένειας. Ενοχή και απαλλαγή Τα θύματα συχνά εσωτερικεύουν την πράξη που τους έκανε να νιώσουν άσχημα και θεωρούν τους θύτες τους υπεύθυνους όχι μόνο για τις πράξεις τους αλλά και για το πώς τους έκαναν να νιώσουν. Έτσι είναι σαν να κρατάμε τους φταίχτες υπεύθυνους και για την ενοχή τους, αλλά και για την ντροπή που αισθανόμαστε για αυτό που μας συνέβη. Τα συναισθήματα που νιώθουμε ποικίλλουν ανάλογα με το πόσο μας έχουν πληγώσει και μπορεί να κυμαίνονται από μεγάλο θυμό μέχρι και ασυγκράτητο μένος. Πολλές φορές τέτοια συναισθήματα μετατρέπουν τον άτομο που μας έβλαψε σε ένα τέρας και έτσι δεν το αισθανόμαστε πια σαν απλό άνθρωπο που έχει λόγο για τις πράξεις του. Με αυτόν τον τρόπο χάνουμε την ευκαιρία να μάθουμε το γιατί και μοναδικός στόχος μας είναι να σκοτώσουμε το τέρας. Το να κατανοήσουμε το θύτη δεν έχει να κάνει με το να τον συγχωρέσουμε αλλά να μπορέσουμε με κάποιον τρόπο να έρθουμε στην θέση του και να

4

ταυτιστούμε με μια παρόμοια συνθήκη που ζούσε ο ίδιος όταν μας έβλαψε. Με αλλά λόγια τον απαλλάσσουμε από την καταδίκη και όχι από την ενοχή του. Το να κατανοήσουμε όλα αυτά βοηθά στο να σταματησει ο πόνος που έχει προκληθεί από παλιές αδικίες. Όσο κατανοώ, τόσο λιγότερο κατηγορώ και όσο λιγότερο κατηγορώ, τόσο λιγότερο αμύνεται ο θύτης. Μέσα από την διαγενεϊκη εξέλιξη μπορεί κανείς να καταλάβει περισσότερα πράγματα για το πώς αισθάνεται ο θύτης, το πώς έχει το δικαίωμα να φέρεται άσχημα στους άλλους, ακόμα κι αν δεν του αρέσει που το κάνει στους δικούς του. Παρατηρώντας όλα αυτά από την σκοπιά της ατομικής ψυχολογίας, θα λέγαμε πως ο καθένας από εμάς είναι πιστός στην οικογένεια μια και είναι το μέρος στο οποίο υπάρχουμε συναισθηματικά και μαθαίνουμε για τον εαυτό μας. Όταν λοιπόν υπάρχει κάποια αδικία, τότε η τάση είναι να κατηγορήσουμε τον εαυτό μας ή να πιστέψουμε ότι μας άξιζε αυτό που συνέβη ή ακόμα ότι το προκαλέσαμε. Τότε το άτομο μπαίνει σε ένα φαύλο κύκλο προκειμένου να βεβαιώσει στον εαυτό του και τους άλλους ότι έφταιγε. Τα συναισθήματα θυμού κάνουν το άτομο να αισθάνεται ντροπή και αναξιότητα. Έτσι ο θεραπευτής μπορεί μέσω της κατανόησης να έχει την δυνατότητα να σταματήσει τον θεραπευόμενο από το να κατηγορεί τον εαυτό του, να αλλάξει την εσωτερίκευση της ντροπής με την εξωτερίκευσή της αλλά και να βοηθήσει το μέλος να μετακινηθεί από την αίσθηση ότι είναι άχρηστο στο ότι είναι θύμα. Από την σκοπιά της παρατήρησης των γεγονότων μπορούμε να βοηθήσουμε το θύμα να χαρτογραφήσει τους στρεσογόνους παράγοντες που μπορεί να συνέβαλαν στο να διαπραχθεί η βλάβη. Φυσικά, τα γεγονότα και οι συνθήκες δεν είναι υπεύθυνα για τις πράξεις παρά μόνο οι άνθρωποι. Γενικά βήματα προς την κατανόηση. Η κατανόηση δεν απαιτεί και την επαναφορά της σχέσης, ούτε καν την επαφή με τον θύτη και αυτό είναι ένα βήμα που μπορεί να κάνει κάποιος από μόνος του. Συνοψίζοντας αυτά τα τρία βήματα θα λέγαμε ότι: Πρώτον, αφήνουμε πίσω τον έντονο θυμό μας με το να μπαίνουμε στη θέση του θύτη με το να έχουμε πληροφόρηση για τις αδικίες που έζησε ο θύτης στο παρελθόν. Δεύτερον, μας δίνεται η ευκαιρία να καταλάβουμε το ποιος έχει την ευθύνη και να δούμε τους άλλους στην ανθρώπινή τους διάσταση. Τρίτον, να απαλλάξουμε εκείνους και τον εαυτό μας από αισθήματα απαξίας και ενοχής. Στο δρόμο προς την κατανόηση αυξάνεται και η συναίσθηση, γεγονός που μας φέρνει πιο κοντά στην δική μας πραγματικότητα αλλά και σε αυτή των άλλων. Τρίτη στάση Δίνοντας την ευκαιρία για αποζημίωση. Ανοίγοντας την πόρτα σε αυτή την στάση θα λέγαμε πως ανοίγουμε την πόρτα σε ένα ρίσκο να μας ξαναβλάψουν. Μάλιστα αυτό είναι και η κυριότερη διαφορά μεταξύ του να απαλλάξουμε και του να δώσουμε την ευκαιρία για αποζημίωση.

5

Σε αυτήν την κίνηση δεν έχουμε την ευκαιρία να κάνουμε πίσω πριν ξανασυμβεί κάτι αρνητικό. Το να συγχωρέσει κάνεις ανοίγει όμως και μια δυναμική για να λάβουμε κάποιου είδους αποζημίωση. Αυτό δεν μπορεί να γίνει σε όλες τις περιπτώσεις, μια και η απόκτηση κάποιας απόστασης ασφαλείας και προστασίας είναι μερικές φόρες απαραίτητη. Γιατί όμως να είναι απαραίτητο κάτι τέτοιο? Διότι η οικογένεια είναι το μόνο αρμόδιο σύστημα που μπορεί να διαχειριστεί τα συναισθήματα της παραβίασης, αλλά και της ευθύνης για αυτήν. Δεν μιλάμε πια για την ανακούφιση του πόνου, αλλά για την ίασή του. Δίνοντας την ευκαιρία για αποζημίωση, το άτομο που μας έχει κακομεταχειριστεί παίρνει και εκείνο το ρίσκο να μπει σε μια σχέση μαζί μας, όπου έχει την ευκαιρία να αποδείξει ότι μπορεί να είναι έμπιστο και να παρέχει αγάπη επιτρέποντας την εμπλοκή του σε μια σχέση που είναι κοντινή. Στη διαδικασία αυτή και οι δυο πλευρές είναι τρωτές. Σε πολλές περιπτώσεις μπορεί το ίδιο το θέμα που πλήγωσε το μέλος της οικογένειας να μη συζητηθεί ανοιχτά, αλλά μέσω της σχέσης να δοθεί η ευκαιρία να ανακτηθεί η σχέση με μια κοινή δέσμευση. Έτσι λοιπόν ο θεραπευόμενος καλείται: Α) να κρίνει αν είναι πρόθυμος να απευθυνθεί για να διορθώσει αυτήν την αδικία. Τα κριτήρια έχουν να κάνουν με την ποιότητα ζωής. Β) να κρίνει αν η συνέχιση και η ίαση της σχέσης είναι σημαντική για εμάς. Γ) να κάνει μια αξιολόγηση της ετοιμότητας του ατόμου που θα απευθυνθεί. Οι προϋποθέσεις για να συμβεί η συγχώρεση είναι: • Να έχει κατακτηθεί η ενόραση • Να έχει σταματήσει η συνέχιση της αδικίας.

• Να έχουν ελαφρυνθεί τα συναισθήματα της πράξης • Να αποδεχτεί το θύμα ότι έχουν γίνει πράγματα και όχι να θέλει ο θύτης να αλλάξει το παρελθόν • Να είναι πρόθυμος/η να μπει κανείς να αποκαταστήσει την σχέση και όχι μόνο να κατηγορήσει.

• Να κρατήσει μια ρεαλιστική στάση σε σχέση με το μέλλον της σχέσης • Να σιγουρευτεί ότι χρειάζεται κάτι τέτοιο για να είναι καλά.

• Να έχει την αίσθηση ότι είναι μια σταση που θέλει χρόνο και δεν γίνεται μέσα σε λίγα λεπτά. Γενικά δίνουμε πίστωση στο θύτη ώστε να δούμε αν έχει πραγματικά την διάθεση να επανορθώσει. Είναι κάτι που πηγαίνει αντίθετα με το αρχικό συναίσθημα, αλλά όσο λαμβάνουμε πίσω, τόσο αυτό αλλάζει την αίσθηση του. Το να δώσει κανείς την ευκαιρία για να λάβει την αποζημίωση δεν σημαίνει πάντα ότι ξεχρεώνει τους άλλους για τις παρελθοντικές τους πράξεις. Παρόλα αυτά αλλάζοντας οι συναλλαγές μεταξύ των δυο μερών δημιουργούνται περαιτέρω θετικές συμπεριφορές που καλύπτουν ένα μέρος των αναγκών του θύματος. Συχνά ο θεραπευτής έχει να αντιμετωπίσει την απελπισία του μέλους της οικογένειας που πιστεύει ότι δεν υπάρχει ελπίδα για τη σχέση, αλλά και να του εξηγήσει το πώς αλλάζοντας το εδώ και τώρα αλλάζει και μέρος του συναισθήματος για το παρελθόν. Είναι μια δουλειά που έχει σαν στόχο να κλείσει το κενό της σχέσης και να δομηθεί μια νέα πραγματικότητα.

6

Ένα παράδειγμα που αναφέρει ο συγγραφέας έχει να κάνει με την σχέση που κάνει ένας παππούς με τα εγγόνια του σαν μια αποζημίωση για το ότι δεν πρόσφερε αγάπη στα παιδιά του. Στάση τέταρτη Η ανοιχτή πράξη της συγχώρεσης Πιο απότομη και δραματική από τις προηγούμενες. Ακόμα και αν γίνεται με καλή θέληση και από τις δυο πλευρές, οι παλιές αποσκευές κάνουν περισσότερο περίπλοκη τη διαδικασία. Δεν είναι μια ευκαιρία για να ακουστούν τα παραπόνα των δυο πλευρών. Κάποιες φορές δουλεύει σαν μια επικύρωση και ποτέ σαν την αρχή της συμφωνίας για μια νέα σχέση. Μια συμφωνία όπου ο θύτης και το θύμα βρίσκουν μια νέα συνταγή συσχέτισης, αλλά και μια κοινή αναγνώριση ότι έχει συμβεί μια σημαντική παραβίαση που είχε νόημα και επιρροή στην σχέση. Μια τέτοια αναγνώριση βεβαιώνει το θύμα ότι θα αποδοθεί δικαιοσύνη. Στην απολογία, δίνεται η διαβεβαίωση ότι υπάρχει η επιθυμία να σβηστεί ο πόνος από το άτομο που τον προκάλεσε αλλά και μια υπόσχεση ότι έχει μετανιώσει για ό,τι έχει γίνει και δεν θα το επαναλάβει. Η απολογία ενεργοποιείται στη σχέση, μόνο αν εκείνος που την λαμβάνει τη δέχεται. Παρόλα αυτά η ανοιχτή πράξη της συγχώρεσης δεν αλλάζει το καθεστώς της σχέσης ανάμεσα στα εμπλεκόμενα άτομα, αλλά δημιουργεί μια δυναμική για το ξεκίνημα μιας δίκαιης σχέσης. Για να συνεχίσει αυτή η σχέση πρέπει οι συνδιαλλαγές να υποστηρίζουν την απολογία. Ο θεραπευτής έχει την ευθύνη να διατηρηθούν όλες αυτές οι διαδικασίες παραγωγικές και να μην θυματοποιηθεί κανένας. Στο επίπεδο της ατομικής ψυχολογίας το θύμα φοβάται πως δεν έχει την σωστή αίσθηση για το λάθος που έγινε εις βάρος του, έτσι όταν το θέμα ανοίγεται λαμβάνει μια επικύρωση ότι όλα αυτά ισχύουν. Αυτό μειώνει την ενοχή. Επίσης είναι να αισθανθεί ο θεραπευόμενος πως το ρίσκο που θα πάρει δεν θα κάνει την ζωή του χειρότερη. Τελετουργικά συγχώρεσης Πολλές φορές η δέσμευση για μια κίνηση προς την κατεύθυνση της συγχώρεσης μπορεί να επισφραγιστεί με κάποιες συμβολικές τελετουργίες. Συμβολίζεται έτσι η αίσθηση πως ο θύτης έχει καταλάβει τον πόνο που προκάλεσε και είναι πρόθυμος/η να μπει στην ίδια θέση ευαλωτότητας προκειμένου να επανορθώσει. Παραδείγματα που αναφέρει ο συγγραφέας είναι το να πέσει κανείς στα γόνατα ή να ξυρίσει το κεφάλι του ή να θάψουν μαζί ένα νόμισμα που συμβολίζει την υπόσχεση ότι δεν θα ξανασυμβεί και πως όταν είναι έτοιμοι να μιλήσουν αναλυτικότερα για το τι έχει συμβεί στο παρελθόν το ξεθάβουν. Πάντα πρέπει να υπάρχει η αίσθηση για το αν και οι δυο πλευρές είναι έτοιμες για μια τέτοια κίνηση, γιατί είναι επικίνδυνο να είναι μια ευκαιρία για να επιτεθούν ο ένας στον άλλον και να είναι η αφορμή να γίνει η σχέση ακόμα χειρότερη.

7

Είναι πολλοί βεβαία που θεωρούν το ρίσκο μεγαλύτερο από το υποσχόμενο όφελος και δεν προσχωρούν σε μια τέτοια κίνηση. Δουλεύοντας με τις οικογένειες σε μια πορεία να συγχωρέσουν ο ένας τον άλλον. Η οικογένεια είναι μια βάση για το πως αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα. Οι σχέσεις που έχουμε κάνει με τα μέλη της επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό και το πως κατασκευάζουμε την πραγματικότητά μας, αλλά και το πως σχετιζόμαστε στο μέλλον και με άλλους ανθρώπους. Το παρελθόν των σχέσεών μας διαμορφώνει το εδώ και τώρα μας. Αυτό το εδώ και τώρα είναι αυτό που μπορεί να δει ο θεραπευτής και μέσα από αυτό το τώρα να δουλέψει το πως βιώνεται το παρελθόν, αλλά και να επιδράσει και στο μέλλον. Ο στόχος της θεραπείας με τα θύματα είναι να μην ταλαντεύονται από το μακριά και να διατηρούν μια αποκομμένη σχέση που με την σειρά της δημιουργεί μια αποκομμένη αίσθηση του εαυτού στην περίπλοκη και την δημιουργία μιας ψευδοοικειοτητας που οδηγεί στην συγχώνευση. Αυτή η ισορροπία είναι στην πραγματικότητα η διαφοροποίηση όπου υπάρχει μια ισορροπία στις ανάγκες. Δουλεύοντας προς την κατεύθυνση της βελτίωσης των σχέσεων της οικογένειας, η οικογένεια αναλαμβάνει με την σειρά της τον ρολό της επούλωσης του θεραπευόμενου όπως το κάνει και εκείνος αρχικά. Ο ρυθμός είναι αργός και ακόμα και αν κανείς κατακτήσει την γνώση για το πως έγιναν τα πράγματα είναι πιθανό να παρεμβαίνουν αναμνήσεις και κύματα συναισθημάτων που να αναγκάζουν την διαδικασία να πηγαίνει δυο βήματα εμπρός και ένα πίσω. Ανάλογα με τις δυνάμεις της οικογένειας μπορούμε να μιλάμε για σωτηρία ή για αναστήλωση των οικογενειακών σχέσεων. Αυτό δεν έχει να κάνει πάντα με την σοβαρότητα της παραβίασης αλλά με το αν υπάρχει η ελπίδα για την πλήρη επαναφορά. Ο εκτιμητής είναι πάντα ο πελάτης μια και είναι ματαιωτικό για εκείνον να σπρωχτεί να συγχωρέσει, αλλά και να κρατηθεί από το να ρισκάρει. Οι τεχνικές που μπορεί ο θεραπευτής να χρησιμοποιήσει είναι η κατανόηση, η πολύπλευρη μεροληψία, το μοντελισμό αλλά και η καθοδηγούμενη φαντασίωση που βοηθά στην επαναφορά της εικόνας του τραύματος αλλά και των αναμνήσεων όταν η οικογένεια ήταν αγαπημένη. Πολλοί θεραπευτές συντάσσουν ένα ρεαλιστικό θεραπευτικό συμβόλαιο μεταξύ του θύτη και του θύματος που περιέχει τις απαιτήσεις του θύματος. Κάποιες άλλες συμβολικές κινήσεις είναι για παράδειγμα ο θύτης και το θύμα να δημιουργήσουν μαζί μια διορθωτική εμπειρία στην οποία να επισκεφτούν μαζί ένα μέρος στο όποιο είχε προκληθεί πόνος στον δεύτερο και να κουβεντιάσουν για το πως ένιωθε. Σε αυτό μπορούν να βοηθήσουν και κάποιες τελετουργίες συγχώρεσης, όπως είπαμε και προηγουμένως, τελετές που πρέπει να έχουν σχεδιαστεί πολύ προσεκτικά από έναν θεραπευτή που γνωρίζει καλά την ιστορία παραβίασης αλλά και της οικογένειας. Επειδή υπάρχει μεγάλο ρίσκο στην αντιμετώπιση κατά πρόσωπο του θύτη, είναι εφικτό να δοκιμάσει κανείς σε παιχνίδι ρολών με τον θεραπευτή του πριν προβεί στην κίνηση. Γενικά προχωρώντας στο μονοπάτι της συγχώρεσης θα λέγαμε πως τα πράγματα δεν θα είναι πάντα προγραμματισμένα να συμβούν όπως τα θέλουμε. Είναι πιθανό οι ίδιες οι συνθήκες να δημιουργήσουν παραλλαγές.

8

Γεγονότα που μπορεί να αλλάξουν την πορεία αυτή είναι ένας θάνατος του άτομου που θέλουμε να συγχωρήσουμε, η άρνησή του να απολογηθεί αλλά και όταν ο θύτης θέλει να συγχωρεθεί και το θύμα δεν το επιθυμεί. Αλλά εμπόδια μπορεί να είναι η διατάραξη των οικογενειακών ισορροπιών με την αποκάλυψη ενός μυστικού που αφορά παραπάνω από ένα άτομο σε μια οικογένεια. Επίλογος Ο συγγραφέας πιστεύει πως το να δουλεύει κάνεις στην κατεύθυνση της συγχώρεσης είναι μάλλον μια δύσκολη και βρώμικη δουλειά. Μια τέτοια δουλειά διασφαλίζει σε πολλά επίπεδα μια συνέχεια, άλλοτε μια ατομική συνέχεια, άλλοτε μια οικογενειακή και κοινωνική συνέχεια. Πιστεύει στις οικογένειες και στις απίστευτες δυνάμεις που έχουν, ακόμα και αν μερικές στιγμές δεν τις χρησιμοποιούν για το καλό των μελών τους. Κλείνει λέγοντας πως είμαστε όλοι εδώ γιατί έστω και για λίγο κάποιος μας έδωσε πίστη και φροντίδα.

Βιβλίο Hargrave, Terry D. (1994). Families and Forgiveness: Healing the wounds in the intergenerational family. Routledge Taylor and Francis Group LLC

9