Zajawka farmer 11 2015

2015 LISTOPAD NR 11

UKAZUJE SIĘ OD 1931 R. • CENA 10 ZŁ (W TYM 8% VAT)

TEMAT NUMERU

www.farmer.pl NR INDEKSU 365394

AGROTECHNIKA

FERMA

TECHNIKA ROLNICZA

Zboża jare siane jesienią

Kondycja polskiej wołowiny

13 rozrzutników 10-tonowych – rozwiązania i ceny

edytorial farmera

Wojciech Denisiuk

redaktor naczelny „Farmera"

Spotkajmy się na Narodowym Szybkimi krokami zbliża się już III edycja organizowanej przez nas konferencji „Narodowe Wyzwania w Rolnictwie na Narodowym”, na którą serdecznie zapraszamy wszystkich naszych czytelników (przypominamy o konieczności rejestracji).

To szczególne wydarzenie na mapie rolniczych imprez, na którym po prostu warto być. Tym razem spotkamy się w jeszcze większym gronie niż ostatnio, wzmocnieni przez portal sadyogrody.pl, który dla osób zainteresowanych branżą ogrodniczą i sadowniczą przygotował własne prelekcje i debaty.

Jak co roku wspólnie z ekspertami w dziedzinie rolnictwa, politykami i przedstawicielami biznesu związanego z branżą rolną zastanowimy się nad sytuacją polskiego rolnictwa, jego miejscem w świecie, a także nad perspektywami rozwoju. Oczywiście, będzie

to również okazja do poszerzenia wiedzy dotyczącej m.in. uprawy roślin czy wyboru nowoczesnych maszyn. Postaramy się m.in. przybliżyć zagadnienia związane z aktualnym PROW 2014-2020, któremu również poświęcamy dużo miejsca w bieżącym numerze. Nie bez powodu.

Ruszyły pierwsze nabory na mocno wyczekiwaną „Modernizację”. Niestety, już wiemy, że nowy PROW stawia rolnikom wiele ograniczeń zarówno co do tego, kto i w jakiej wysokości może uzyskać dofinansowanie, jak i w kwestii, dla jakich inwestycji może być ono wsparciem.

Mam nadzieję, że w chwili lektury tego wydania „Farmera” znane będą już wyniki wyborów. Nie wiem, czy spowodują one zmiany na stanowisku ministra rolnictwa, jednak bez względu na to, kto by nim nie był, życzę mu dużo energii do rozwiązywania problemów polskiego rolnictwa, których ciągle nie brakuje.

l i s t o p a d

2 0 1 5

f a r m e r

3

adres redakcji: al. Jana Pawła II 27, 00-867 Warszawa; tel. 22 550 69 03, fax 22 550 69 01; www.farmer.pl redaktor naczelny: Wojciech Denisiuk: wojciech.denisiuk@farmer.pl ZASTĘPCY redaktorA naczelnego: Wojciech Konieczny: wojciech.konieczny@farmer.pl Agnieszka Królak: agnieszka.krolak@farmer.pl zespół redakcyjny: Karol Hołownia: karol.holownia@farmer.pl Małgorzata Tyszka: malgorzata.tyszka@farmer.pl Marzena Pokora-Kalinowska: marzena.kalinowska@farmer.pl Iwona Dyba: iwona.dyba@farmer.pl Łukasz Chmielewski: lukasz.chmielewski@farmer.pl Anna Kobus: anna.kobus@farmer.pl Katarzyna Szulc: katarzyna.szulc@farmer.pl Bartosz Wojtaszczyk: bartosz.wojtaszczyk@farmer.pl Kamil Karkowski: kamil.karkowski@farmer.pl Jacek Kościański: jacek.koscianski@ptwp.pl Karol Wieteska: karol.wieteska@farmer.pl stała współpraca: Tomasz Roszkowski Henryk Wątroba: henryk.watroba@farmer.pl Tomasz Piotrowski: tomasz.piotrowski@farmer.pl Łukasz Głuchowski: lukasz.gluchowski@farmer.pl dział marketingu i reklamy: Tomasz Ruszkowski – dyrektor Aleksandra Janik-Janus; aleksandra.janik@ptwp.pl, tel. 32 356 76 32 Urszula Tarasiuk: urszula.tarasiuk@farmer.pl, tel. 22 550 69 09 menedżer tytułu: Magdalena Twardokęs: tel. 32 356-76-58; tel. kom. 608 291 412; magdalena.twardokes@ptwp.pl kolportaż i prenumerata: Michał Wybraniec – kierownik Działu Kolportażu: tel. 32 209 13 03 w. 135; michal.wybraniec@ptwp.pl Violetta Bilińska: tel. 22 550 69 05; tel. kom. 696 402 991; violetta.bilinska@farmer.pl Na poczcie i u listonosza można

28

Trwają nabory wniosków

na modernizację

temat numeru 28

Warto jeszcze zawalczyć o dofinansowanie

32

Ryczałt czy VAT – oto jest pytanie

36

Uproszczona rachunkowość jest prosta

stałe działy farmera 6 Wiadomości 22 Farmer Poleca 24 Farmer.pl

zamówić prenumeratę na kwartał: – do 30 listopada na I kwartał, – do 28 lutego na II kwartał, – do 31 maja na III kwartał, – do 31 sierpnia na IV kwartał. „Ruch” przyjmuje wpłaty na okresy kwartalne: – do 5 grudnia na I kwartał, – do 5 marca na II kwartał, – do 5 czerwca na III kwartał, – do 5 września na IV kwartał. prenumerata zagraniczna: Oddział Krajowej Dystrybucji Prasy w Warszawie, „RUCH SA” ul. Jana Kazimierza 31/33, 00-958 Warszawa, skr. pocztowa 12, tel. 22 532 88 16 lub 22 532 87 31 wydawca: Polskie Towarzystwo Wspierania Przedsiębiorczości SA KATOWICE BUSINESS POINT Prezes: Wojciech Kuśpik ul. P. Ściegiennego 3, 40-114 Katowice, tel. 32 209 13 03, fax 32 253 06 77

26 Sonda 27 O tym się mówi 40 Kontrakty 44 AgronowoścI 46 Agrowydarzenia 66 Technika nowości 68 Technika wydarzenia 105 Gadżety 107 FERMA 141 CO MI LEŻY NA WĄTROBIE 142 KUCHNIA

studio graficzne: Jakub Tabor – Dyrektor kuba@ptwp.pl; tel: 32 209 13 03 Skład: Karina Chrapka, Marcelina Luks, Katarzyna Świerczek KOREKTA: Jolanta Goryczka, Anna Kamińska, Justyna Wojdała okładka: Studio PTWP druk: ORTIS Sp. z o.o., Wrocław Nakład: 17 000 egz.

Oddano do druku: 22.10.2015 r. ogłoszenia drobne bezpłatne Tylko dla rolników: tel. 22 550 69 03 zdjęcia: PTWP SA, Żelazna studio, FARMER Redakcja prosi Autorów o nieprzesyłanie materiałów już publikowanych lub wysłanych do innych czasopism. Zastrzega się prawo skracania, adiustacji tekstów, zmiany tytułów oraz innych poprawek w nadesłanych artykułach. Przedruk, kopiowanie całości lub części bez pisemnej zgody PTWP SA są zabronione.

Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam i ogłoszeń.

144 RELAKS Z FARMEREM 145 KĄCIK MAŁEGO FARMERA 43 ceny 146 OGŁOSZENIA DROBNE

spis treści 10 Perspektywy rynku cukrowniczego

8 Dopłaty bezpośrednie za 2015 r.

14 Pozarządowa pomoc przez ćwierć wieku

– 25 lat EFRWP 16 Można i warto jeszcze ubezpieczyć uprawy AGROTECHNIKA

48 Przewódki alternatywą dla siewów wiosną 52 Choroby nie próżnują zimą 60 Późnojesienne wapnowanie 62 Przędziorek chmielowiec

– nowy problem w kukurydzy?

Technika Rolnicza

Kiedy umowa jest nieważna?

Nawozy naturalne późną jesienią

18

70 Moc nowości z Bednar – Agro Show 2015

56

88 Nowości w uproszczeniach – Great Plains

76 Czyżby kolejny przebój Valtry? – N4 80 Hardworker – prosty i mocny Zetor Crystal 90 Długa historia i kolejne nowości – Kramer 92 Wąskie skrzynie górą

– rozrzutniki obornika 10 t 100 Solidna i kompaktowa – brona telerzowa

Astat 250

107 Ferma

134

Chów świń z żytem i na ściółce

82 Innowacje z praktyki

temat numeru

Warto jeszcze zawalczyć

o dofinansowanie Nabór wniosków na modernizację gospodarstw rolnych w obszarach związanych z produkcją żywca i prosiąt rozpoczął się 19 października i potrwa do 17 listopada 2015 r.

Dla tych, którzy chcą rozwijać produkcję prosiąt, mleka lub żywca wołowego, zostało więc już niewiele czasu na kompletację dokumentów i złożenie wniosku.

Te k s t : A l b e r t K a t a n a Zdjęcia: Shutterstock, To m a s z P i o t r o w s k i

28

f a r m e r

O

tym, kto i w jakim zakresie może liczyć na pomoc finansową z aktualnego naboru, pisaliśmy już wielokrotnie. Mimo to na początek przypomnimy jeszcze raz ogólne kryteria przyznawania dofinansowania w ramach operacji „Modernizacja gospodarstw rolnych”, na którą trwa obecnie nabór wniosków. Podstawowym dokumentem określającym te kryteria jest Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej na operacje typu „Modernizacja gospodarstw rolnych” w ramach poddziałania „Wsparcie inwestycji w gospodarstwach rolnych” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020.

l i s t o p a d

2 0 1 5

Dofinansowanie w ramach „Modernizacji” przyznawane jest na inwestycje zapewniające poprawę ogólnych wyników gospodarstwa w ramach jednego z obszarów: • rozwój produkcji prosiąt („obszar A”, maksymalne dofinansowanie wynosi 900 tys. zł); • rozwój produkcji mleka krowiego („obszar B”, maksymalne dofinansowanie wynosi 500 tys. zł); • rozwój produkcji bydła mięsnego, („obszar C”, maksymalne dofinansowanie wynosi 500 tys. zł).

Muszą to być inwestycje związane z produkcją zwierzęcą, jak np.: budowa, modernizacja budynków, budowli i zakup ich wyposażenia. Poprawa wyników gospodarstwa musi być wymierna, na przykład wzrost liczby sztuk loch do co najmniej 50 (w obszarze „rozwój produkcji prosią”), albo liczby krów mlecznych (których

c o d z i e n n e

w i a d o m o ś c i

n a :

w w w . f a r m e r. p l

kontrakty

Pszenica Matif

Pszenica CBOT

Kukurydza Matif

16 X 2015 16 X 2014

16 X 2014

746 zł/t

16 X 2015

16 X 2015 16 X 2014

674 zł/t

682 zł/t

Poprawa sytuacji W ostatnim miesiącu na światowych giełdach była kontynuowana przecena jedynie kukurydzy.

Te k s t : To m a s z Ro s z kow s k i

40

f a r m e r

pszenicy i oleistych

P

owstrzymanie spadków cen zbóż i oleistych na przełomie sierpnia i września wykształtowało nową – przynajmniej krótkoterminową – falę wzrostową. Podobnie jak to miało miejsce w latach ubiegłych, można się spodziewać większych lub mniejszych, ale wzrostów cen w IV kwartale br. Na bieżące notowania przestały już tak bardzo oddziaływać publikowane prognozy zbiorów, które w wielu przypadkach wnoszą zmiany dość kosmetyczne. Od kilku tygodni sytuacja jest dość klarowna – drugi z rzędu rekordowy rok produkcji pszenicy na świecie oraz niższe zbiory kukurydzy (głównie zasługa Unii Europejskiej – spadek zbiorów o 18 mln t, tj. o blisko 25 proc.).

W kontekście tak drastycznego spadku produkcji kukurydzy w UE może dziwić fakt, że w ostatnim miesiącu najsłabiej wśród prezentowanych kontraktów wypadły notowania właśnie kukurydzy na giełdzie w Paryżu – spadek ceny o blisko 4 proc. (przed miesiącem spadek o ponad 6 proc.). Natomiast w Chicago cena spadła o niespełna 1 proc. Wytłumaczyć to

l i s t o p a d

2 0 1 5

można w jeden sposób. Podobnie jak latem podczas żniw spadały ceny pszenicy i rzepaku, tak teraz podczas żniw spadają ceny kukurydzy. Jednak już niedługo można spodziewać się poprawy notowań tego zboża (podobnie było w przypadku pszenicy i rzepaku). Pozostałe kontrakty na zboża i oleiste w okresie ostatnich czterech tygodni zyskały na wartości (dane do 16 października – patrz załączone tabele).

Od dołków notowań na początku września pszenica na Matif w Paryżu podrożała o 20 proc., a na CBoT w Chicago o 8 proc. Również 8 proc. podrożały kontrakty na amerykańską kukurydzę, natomiast kukurydza na giełdzie w Paryżu w tym czasie minimalnie potaniała (o 0,2 proc.). Należy jednak zwrócić uwagę, że nadal (w przeliczeniu na złotówki) cena europejskiej kukurydzy jest o 130 zł/t wyższa od amerykańskiej.

Wśród oleistych liderem wzrostów cen jest rzepak notowany na Matif. Jego cena od dołka pod koniec sierpnia wzrosła o 8 proc. Cena soi i canoli podniosła się po 4 proc.

c o d z i e n n e

w i a d o m o ś c i

n a :

w w w . f a r m e r. p l

agrotechnika zboża

Przewódki alternatywą dla siewów wiosną Przewódki siane w późnojesiennych terminach plonują wyżej niż typowe odmiany jare wysiewane wiosną. Ich uprawa bywa jednak ryzykowna. Aby przetrwały przerwę wegetacyjną, muszą być w odpowiedniej fazie rozwojowej.

Te k s t : M a ł g o r z a t a Ty s z k a Z d j ę c i a : m a t e r i a ł y p r a s owe

1 Odmiana Monsun wysiana w terminie 23 listopada 2006 r.

– termin wykonania zdjęcia: 4 marca 2007 r.

2 Przy siewie przewódek należy pamiętać o zwiększeniu normy wysiewu o około 10 proc. z powodu strat pozimowych 3 Ta sama odmiana Monsun, zdjęcie wykonano 14 kwietnia, obok z prawej strony siew wiosenny

48

f a r m e r

S

iew tzw. odmian przewódkowych, czyli zbóż jarych z genem mrozoodporności – wysiewanych późną jesienią, a nawet zimą, stał się w ostatnich latach nieco bardziej popularny.

W zależności od województwa, stanowią 5 do 10 proc. zbóż jarych. Rolnicy traktują je bardziej jako ciekawostkę niż stały element agrotechniki uprawy zbóż jarych.

Figurujące w Krajowym Rejestrze odmiany jare zbóż nie mają w opisach określenia „przewódka”, mimo że badania w tym kierunku są prowadzone.

Czyżby swoista asekuracja przed roszczeniami rolników w sytuacji, gdy plantacja przepadnie? Występuje ono natomiast w charakterystykach opracowywanych przez firmy hodowlano-nasienne. Dodają taką informację, ponieważ zarówno w toku hodowli twórczej, jak i zachowawczej, prowadzą badania nad przydatnością swoich odmian do uprawy z siewu późnojesiennego.

Więcej i bardziej powtarzalnie

Jakie zalety niesie ze sobą wysiew odmian przewódkowych? Sprowadza się on do stworzenia odmianom jarym bardziej sprzyjających warunków do wzrostu i rozwoju. Wysiane jesienią wytwarzają głębiej sięgający i bardziej rozbudowany system korzeniowy (mają na to czas), a bezpośrednio po wznowieniu wegetacji korzystają z zapasów wody pozimowej. Kolejna zaleta związana jest z ich rozwojem generatywnym. Nie wchodzą w tę fazę pod presją silnie wydłużającego się dnia świetlnego, lecz w sposób bardzo naturalny, po zakończeniu rozwoju wegetatywnego. Tym samym silniej się krzewią (pozwala na to dostatek wody i składników mineralnych dostarczanych przez silny system korzeniowy), a w efekcie wytwarzają więcej kłosów, które są przy tym dłuższe. Dzięki silnie rozbudowanej części podziemnej są bardziej odporne na główny czynnik ograniczający plenność zbóż jarych, jakim są susze w maju i czerwcu. Wykonane doświadczenia potwierdzają ich wcześniejsze kłoszenie, kwitnienie i dojrzewanie w porównaniu do zbóż jarych wysia-

l i s t o p a d

2 0 1 5

nych w kwietniu. Umożliwia to wcześniejszy ich zbiór i łatwiejsze przygotowanie pola np. pod rzepak ozimy.

Siew przewódek jest jednak ryzykowany. Z oczywistych względów są bardziej podatne na wymarznięcie niż odmiany ozime. Powodzenie ich przezimowania uzależnione jest od fazy rozwojowej, w której wchodzą w okres przerwy wegetacyjnej. Przy siewie na początku listopada i w warunkach, gdy zima nadchodzi z początkiem stycznia, jest szansa, że osiągną fazę 4. liścia.

Jest to bardzo ważny moment fizjologiczny. Powstaje wówczas węzeł krzewienia, w którym gromadzone są cukry. To one warunkują roślinom przetrwanie. Jeżeli zima przychodzi wcześniej, zastając przewódki w fazie 2-3 liści, ubytki w obsadzie są zazwyczaj tak wysokie, że wiosną plantację trzeba zaorać. Istnieje jednak rozwiązanie, które uważam za bardziej bezpieczne. Polega ono na opóźnieniu siewu do I dekady grudnia. Jeśli zimy nie widać, a prognozy nie przewidują jej nadejścia w ciągu najbliższych 10-12 dni, warto siać przewódki. Nasiona skiełkują i zależy nam teraz, aby tylko wyszpilkowały. Jeżeli teraz przyjdzie mróz (oby także i śnieg), to możemy być spokojni, że nasza plantacja w dobrej kondycji dotrwa do wiosny. Dlaczego? Ponieważ w tej fazie rozwoju rośliny dysponują ogromną ilością cukrów prostych powstałych z rozkładu materiałów zapasowych zgromadzonych w ziarniakach. Spadek temperatury poniżej zera przerywa mało zaawansowane procesy fizjologiczne, lecz nie jest groźny dla roślin. Plantację tak późno posianą też można stracić. Dzieje się tak, gdy ziarniaki pobiorą wodę, spęcznieją i nadejdzie mróz. Proces kiełkowania jest już wówczas zapoczątkowany, ale okrywa ziarna pozostaje nienaruszona. Cukrów prostych jest jeszcze mało. Brakuje więc fizjologicznej ochrony przed zimnem. Niemniej nawet tych zasiewów, które nie szpilkowały przed okresem spoczynku zimowego, nie należy skreślać od razu, ponieważ po aplikacji nawozów azotowych potrafią się one zregenerować i rozwinąć bardziej niż te z wiosennych siewów.

Jak plonują przewódki? Według badań zebranych przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin

c o d z i e n n e

w i a d o m o ś c i

n a :

w w w . f a r m e r. p l

TECHNIKA ROLNICZA Rozrzutniki obornika 10 t

Wąskie skrzynie górą Ze Te k s t : G r z e g o r z B o r k o w s k i

Z d j ę c i a : G r z e g o r z B o r kow s k i , m a t . p r a s owe

względu na ciężkie warunki pracy maszyny do nawożenia organicznego powinny być przede wszystkim solidnie wykonane. Bardzo ważne są również parametry wydajnościowe i jakościowe pracy, takie jak szerokość i równomierność rozrzutu. Przyjrzeliśmy się 13 modelom rozrzutników do obornika o ładowności 10 ton z oferty 9 firm: A-Limy-Bis, Brocharda, Joskina, Metal-Fachu, Metaltechu, Pronaru, Sipmy, Unii Group i Ursusa.

samonośne kojarzą się również z obniżoną masą, jednak porównując masy własne różnych modeli, można odnieść wręcz odwrotne wrażenie.

Skrzynie samonośne spotkamy m.in. w modelu Metal-Fach N-274, Metaltech RO10, Joskin Siroko, Brochard Junior oraz Unia Group Tytan premium.

10-tonowe rozrzutniki do obornika cieszą się Duże koła lub tandem bardzo dużą popularnością Producenci w maszynach 10-tonowych w kilkudziesięciohektarowych stosują dwa rodzaje układów jezdnych: typu tandem oraz z pojedynczą osią wypogospodarstwach prowadzących sażoną w duże koła. Bardziej tradycyjny, pierwszy rodzaj spotkamy w rozrzutniku produkcję zwierzęcą. Wybór Rama? niekoniecznie…

Kluczowe znaczenie dla trwałości więkN162/2 w barwach Pronaru, w modelu tych maszyn jest niezwykle szości maszyn ma rama. W rozrzutnikach N280/2 z Metal-Fachu, N-265 z fabryki Urjest ona zwykle wykonana z prosusa oraz Tytan premium 13 z Unii Group. szeroki – sporo jest różnic obornika fili prostokątnych. Co ciekawe, nie wszystZaletą tego rozwiązania jest stosunkokie maszyny są jednak wyposażone w ten wo niewielka średnica kół, dzięki czemu nie tylko w wyposażeniu wydawałoby się kluczowy element. Coraz mieszczą się pod skrzynią ładunkową pojazdów, lecz także w samej powszechniejsze stają się skrzynie samo- i nie ograniczają jej szerokości, co z kolei do których mocuje się elementy pozwala na bardziej uniwersalne zastoich konstrukcji. Przyglądamy nośne, układu jezdnego i zaczepowego. Pozwala sowanie rozrzutnika. Modele tandemowe to obniżyć dno skrzyni ładunkowej, ale są w amortyzację kół, co nie się 13 modelom od polskich w przyszłości może znacznie utrudnić wyposażone jest spotykane w przypadku osi pojedyni zagranicznych producentów. ewentualny remont maszyny. Konstrukcje czej. Wadą układu tandem jest przede 92

f a r m e r

l i s t o p a d

2 0 1 5

c o d z i e n n e

w i a d o m o ś c i

n a :

w w w . f a r m e r. p l

f e r m a

bydło

Świnie

108 Nowości 109 Wydarzenia

126 Nowości 127 Wydarzenia

Otwarcie obory

Reportaż z otwarcia chlewni

110 Kolejne roboty doją polskie krowy

128 Z nastawieniem na tucz

Kondycja krów

Stado podstawowe

112 Kondycja krowy oceną poprawności żywienia Żywienie krów

132 Wzmocnienie paszy dla loch Reportaż z gospodarstwa

116 Dodatki paszowe w okresie przejściowym

134 Z żytem i na ściółce

Wołowina

Żywienie świń

120 Jak poprawić sytuację w sektorze wołowym?

138 Czy słonecznik i orzech ziemny zastąpią soję?

Rozród bydła

124 Krzyżowanie bydła

– szansa na wyższą efektywność

ferma

kondycja krów

Krowy o prawidłowej kondycji można oglądać na wystawach zwierząt hodowlanych

Kondycja krowy oceną poprawności żywienia

Istnieje wiele narzędzi umożliwiających sprawdzenie prawidłowości żywienia krów mlecznych. Najprostszym z nich, z którego może korzystać każdy hodowca, jest ocena kondycji ciała zwierząt.

Te k s t i z d j ę c i a : Ł u k a s z C h m i e l e w s k i

112

f a r m e r

l i s t o p a d

2 0 1 5

c o d z i e n n e

w i a d o m o ś c i

n a :

w w w . f a r m e r. p l