Magazine voor GROOTouders by Publicarto

P 924320 - Afgiftekantoor Gent X - Troonstraat 125 - 1050 Brussel

Magazine voor

GROOTouders

Driemaandelijks > september, oktober, november 2021 > nummer 10

DROMEN Dirk De Wachter: “Onze dromen geven zin aan het leven” 10 vragen over slapen Waar liggen Grandad Dennis & farmor Christina wakker van?

PB- PP

BELGIE(N) - BELGIQUE

Jouw voordeel:

Shop nu de tofste kinderschoenen bij Torfs met 5% spaarkorting op je Gezinsbond-lidkaart.

spaarkorting bij Torfs!

Jouw voordeel:

spaarkorting Shop nu bij JBC de leukste bij JBC! najaarsoutfits voor het hele gezin met korting op je Gezinsbond-lidkaart.

Dirk De Wachter praat vol vertedering over zijn eerste kleinkind

Slaapexpert Johan Verbraecken beantwoordt jullie vragen over slapen, dromen en wakkerliggen

De multiculturele droom van een Britse opa en Zweedse oma

Als je geen bloedband met je kleinkinderen hebt...

Inhoud 8

olumn papy André: C Weer wakker worden

14 Dromerig lied 15

Vertelvoorstellingen Dirk Musschoot

16 GROOT vermaak 22

Toekomstdromen van en voor grootouders

Goed gezegd: zanger Johan Verminnen

Uitsmijter: Dromen van Tomorrowland

Beste GROOTouder, lieve lezer, Meestal weet ik ’s morgens niet meer wat ik gedroomd heb. Jij wel? Wat sowieso vaststaat: grootouders en kleinkinderen hebben veel wensdromen. Tijdens de eerste lockdown hoopten we bijvoorbeeld vurig om onze kleinkinderen nog eens ‘live’ te zien. En misschien nog het belangrijkste: we wensten gezond te blijven. Bij het aanbreken van de herfst zijn dromen belangrijker dan ooit. Weet jij waar je kleinkinderen van dromen en misschien van wakker liggen? Markies de Sade wist het al: “Geluk ligt in de menselijke verbeelding”. Ik wens je dan ook veel geluk toe, en het vermogen om te blijven verbeelden en te blijven dromen, want dat houdt ons jong. Gedroomde groeten! Herwig de Coninck Voorzitter Grootouders- en Seniorenactie Gezinsbond

30 Ledenvoordelen

Foto’s: © Kristof Ghyselinck

“Opa. Dat is de eretitel waarmee Célestje mij zal aanspreken.” Aan het woord: psychiater Dirk De Wachter, sinds een jaar een overduidelijk apetrotse grootvader. Vol vuur en vertedering praat hij over die kersverse rol, over zijn sprookjesachtige bomma én over het belang van dromen. Door Sarah Van Gysegem

“Ik ga me niet forceren om met mijn kleinkind dingen te doen die ik niet graag doe. Ik wil vooral mijzelf zijn” Hebt u herinneringen aan uw eigen grootouders? Dirk De Wachter: “Tja, dat is meteen een bijzondere vraag. De ouders van mijn moeder waren al overleden voor mijn geboorte en aan vaderskant heb ik alleen mijn grootvader gekend, maar ook niet lang. Hij is overleden toen ik vijf jaar oud was. Ondanks het feit dat ik geen enkele biologische grootouder echt heb gekend, had ik toch een heerlijke en bijzondere bomma. Zij was de tweede vrouw van mijn grootvader aan vaderskant, en aan haar heb ik fantastische, prachtige herinneringen. Mijn broer en ik gingen in de vakanties vaak naar haar huis in Mechelen, en echt, je kan je geen betere bomma dromen. Het was er één uit een sprookje. Wij werden thuis heel liefdevol maar streng opgevoed, we werden zeker niet verwend, en bij de bomma ging het er allemaal wat losser en vlotter aan toe. Een beetje karikaturaal misschien, maar zo was het. Wij waren zéér graag bij haar.”

liefdesleven gekend waar op een bepaald moment veel verdriet kwam bij kijken, maar als ik zie hoe dat gedragen en gehanteerd wordt, weet ik dat het goed zit. De kunst van het ongelukkig zijn is iets zeer belangrijks in het leven. Dat je op moeilijke momenten genoeg veerkracht hebt en goed omringd wordt. En bij mijn kinderen blijkt dat gelukkig zo te zijn. Ze hebben een mooi netwerk van vrienden en relaties, en dat doet mij plezier. Dan denk ik: ‘Oké, het is toch nog goed gelopen met de opvoeding die we hebben gegeven.’ (lacht) Ik wil er trouwens zeker aan toevoegen dat die opvoeding veel meer de verdienste is van mijn echtgenote dan van mijzelf. Het is een beetje stereotiep en waarschijnlijk ouwelijk seksistisch, maar wat betreft de concrete aspecten was het vooral zij die aan het stuur zat. Mijn vrouw zegt zelf altijd dat mijn ondersteunende rol best belangrijk was, en dat is heel lief van haar, maar het is toch vooral haar verdienste.”

L.I.E.F.D.E.

Historisch moment

U zegt dat u vrij streng werd opgevoed, hebt u dat ook meegenomen in de opvoeding van uw eigen kinderen? “Fundamenteel mag ik alleen maar dankbaar zijn voor de liefdevolle opvoeding die ik thuis heb gekregen, en door de toevalligheid van het lot komt mijn vrouw uit een nest met dezelfde waarden en normen. Ik hoop dat we erin geslaagd zijn om onze drie kinderen op een even liefdevolle manier groot te brengen als we het zelf mochten ervaren. De tijd was natuurlijk anders, dus er waren wat verschillen in de feitelijkheden. Zo was er op materieel vlak meer mogelijk en hadden we hier ook een vaste kinderoppas. Maar de fond, de sfeer en de manier van kijken naar kinderen bleef analoog met onze eigen opvoeding.”

U bent nu sinds een jaar grootvader… wat deed de aankondiging van die zwangerschap met u? “Dat was heel erg bijzonder, een prachtig moment. Mijn dochter en haar man hadden een appartement gekocht in Antwerpen en nodigden ons daar voor het eerst uit, samen met de andere ouders. En daar in dat appartement, waar zelfs nog geen stroom was en het al een beetje donker werd, gaven ze ons een kaartje. Het was een kaartje om ons te bedanken voor wat we voor hen gedaan hadden… en om aan te kondigen dat wij grootouders zouden worden. (ontroerd) Dat was fantastisch. Echt fantastisch. Het grijpt mij opnieuw aan. Niet dat we het absoluut niet verwacht hadden, maar op dat moment, op dat appartement dat toen nog een ruïne was, met de duisternis die viel en met die lieve mensen erbij… Een historisch moment, iets waaraan ik op mijn sterfbed nog ga terugdenken. Ook in een eventueel dementieel proces hoop ik dat moment nog lang vast te kunnen houden. Het was zó mooi, het ontnam ons de adem. Echt prachtig. Excuseer mij voor mijn onnozel enthousiasme, ik ben een romanticus en beleef dit als iets heel bijzonders.”

Wel handig dat jullie van thuis uit dezelfde fundamenten meekregen… “Klopt! Dat heeft er ongetwijfeld mee voor gezorgd dat we intussen al meer dan dertig jaar samen zijn. Mijn vrouw en ik vonden en vinden veel ‘gelijknormigheid’ bij elkaar. (glimlacht) En verder hangt ook veel af van het toeval.” Wat vond u – buiten liefde – belangrijk om door te geven aan uw kinderen? “Dat waar ik al vaak over geschreven heb: ik hoop gewoon dat mijn kinderen goed in het leven staan. En het lijkt te lukken, het zijn intussen drie volwassenen die hun eigen leven leiden. Het is wel bijzonder om te zien hoe verschillend ze zijn, hoe er vanuit hetzelfde genetisch materiaal en dezelfde opvoeding toch totaal andere trajecten kunnen ontstaan. Maar ik denk dat ze alle drie over voldoende basic trust beschikken om het leven goed te leven. Eén van mijn kinderen heeft een wat bochtig

En het moment van de geboorte, hoe hebt u dat beleefd? “De bevalling heeft voor spannende uren gezorgd. Mijn vrouw en ik waren aan zee toen mijn schoonzoon liet weten dat ze in het ziekenhuis waren om te bevallen. Na dat ene telefoontje zaten we uren te wachten op een nieuw bericht, maar er kwam lange tijd niets en we durfden zelf niet te bellen. Eng was dat. Zeker omdat mijn vrouw en ik allebei dokter zijn en dus maar al te goed weten wat er allemaal fout kan gaan. Uiteindelijk kregen we het bevrijdende telefoontje: Céleste was geboren! En alles was 5

oké, al moest onze dochter nog wat bekomen van de zware bevalling. Het bleek een heuse oorlogsvoering geweest te zijn. We zaten in Oostende op een terras toen we het nieuws vernamen, en ook dat moment ga ik tot het einde van mijn dagen onthouden. Want zo’n eerste kleinkindje, ik verzeker je: dat is héél bijzonder. In se is er niets gewoner of menselijker dan het geboren worden van kinderen, het gebeurt altijd en overal. Maar tegelijk is het toch het meest wonderbaarlijke en ongelooflijke dat er bestaat. Een erg bijzondere paradox, ik mocht het aan den lijve ondervinden. En uiteraard vindt iedereen zo’n schattig boeleke geweldig, maar voor mijzelf kwam daar nog een fundamentele en existentiële connotatie bij. Mijn ouders en schoonouders zijn overleden, alle mensen van de vorige generatie zijn dood. Als er moet gestorven worden, sta ik vooraan in de rij – al hoop ik oprecht dat ik nog lang mag leven. Mijn vrouw en ik hebben de laatste jaren ook heel wat goeie vrienden verloren, mensen die we graag zagen, dus dood en verdriet waren sterk aanwezig in ons leven. En dan is daar ineens dat kleinkind dat een soort van perspectief en toekomst geeft. Het raakt me meer dan ik had kunnen vermoeden, en mijn vrouw ervaart het ook zo. Zij heeft altijd zeer hard gewerkt als huisarts en doet dat nu nog, maar toch maakt ze zich twee halve dagen per week vrij om op Céleste te passen. (glundert) Daardoor komt Célestje hier regelmatig over de vloer. Onlangs waren haar ouders voor het eerst in haar leventje een paar dagen weg, en toen hebben we haar hier twee dagen opgevangen. Dat was voor ons één groot feest.”

Vaders droom Hebt u bepaalde dromen voor uw kleindochter? “Ik wil absoluut geen voorgeschreven toekomst bedenken voor haar, mijn dromen mogen niet bepalend zijn. Je moet weten dat mijn leven eigenlijk het gedroomde leven was van mijn ouders; zij droomden ervan dat ik dokter zou worden. Mijn vader had het zelf niet kunnen doen en ik heb dat voor hem een stuk waargemaakt. Gelukkig was het iets wat ik aankon, anders weet ik niet goed hoe mijn leven er zou uitgezien hebben. Maar ik wil mijn kleinkind dus zeker niet in dat soort dromen vastzetten, ik heb voor Céleste geen concrete ideeën van wat of hoe haar leven moet zijn. Ik hoop gewoon, net als bij mijn kinderen, dat ze zich kan ontplooien en dat ze iets vindt om zinvol te bestaan. Dat ze een geëngageerd mens wordt, liefdevol en verbonden met anderen.” U hebt de droom van uw ouders waargemaakt, zegt u. Had u zelf misschien een andere droom? “Nee, dat is eigenlijk raar. Zelfs toen ik nog een kleuter was en mensen mij vroegen wat ik later wou worden, antwoordde ik: ‘Dokter!’ En op die leeftijd kon ik dat nog niet uit een boek gehaald hebben, dus blijkbaar werd mij dat meegegeven als iets vanzelfsprekends. Pas op, ik vind uw vraag heel relevant, want ik betwijfel of dokter zijn echt mijn ding was. Ik was altijd geboeid door filosofie, kunst, literatuur, maatschappelijke en menselijke aspecten… Dus gelukkig ontdekte ik in mijn tienerjaren dat er binnen de medische wereld zoiets bestond als psychiatrie! Oef! Wat een ontdekking! (lacht) Mocht psychiatrie niet bestaan 6

“Was slapen een olympische discipline, ik zou alles winnen”

hebben, ze hadden het voor mij moeten uitvinden. Want binnen de job van bijvoorbeeld radioloog vind je toch minder links met mijn interesses en mijn belangstelling voor de mens als wezen.” Klopt, als anesthesist zou u dat ook minder makkelijk vinden… “Goh ja, eens de patiënt slaapt, kan je wel een boek lezen over Picasso, natuurlijk! (lacht) Maar ik ben dus echt thuisgekomen in het beroep van psychiater, het past mij nog altijd als een op maat gemaakt pak.” Ik denk niet dat het de eerste keus was van mijn vader, hij zal in mij eerder een cardioloog of chirurg gezien hebben, maar het was voor mij de perfecte oplossing om de droom van mijn ouders waar te maken en er toch mijn eigenheid in te leggen. Dat doe ik ook in alles wat ik schrijf. Ik geef graag mijn maatschappelijke visie op psychiatrie, ik kan bezig zijn met kunst en literatuur en word ook gevraagd om daarover te vertellen… geweldig toch? Het feit dat ik de fundamentele, essentiële menselijkheid kan beoefenen in mijn beroep, er is voor mij niets mooiers dan dat.”

Gewonigheid Vindt u dat ieder mens dromen moet hebben? “Ik ben niet de psychiater van het moeten, maar om een goed en zinvol leven te leiden, denk ik wel dat het nodig is om te kunnen dromen, om uit te kijken en te streven naar iets. Het probleem van onze maatschappij is dat die dromen vaak erg materialistische, egocentrische en hedonistische

als je het kan delen met anderen. Liefdevol leven en mensen rond jou hebben bij wie je terechtkunt, dat is de essentie van wat ik mijn kinderen, kleinkinderen en iedereen toewens. Ik zie maar al te vaak mensen die eenzaam en verlaten zijn en alleen met de psychiater kunnen praten over hun verdriet. Dat is echt schrijnend.”

Slaapkampioen Wat is uw grootste nachtmerrie? “Een heel banaal antwoord: dat er iets ergs zou gebeuren met mijn kinderen of met Célestje. Dat overleef ik niet – ook al zorg ik in mijn praktijk voor mensen die zoiets meemaken. Een kind verliezen is het allerergste wat je kan overkomen, ik mag daar niet te veel aan denken.” Ligt u soms wakker van zulke gedachten? “Nee, daarin moet ik u ontgoochelen. Als ik één talent heb, is het slapen. Mocht het een olympische discipline zijn, ik zou alles winnen. Zowel indoor als outdoor, zowel bij junioren als senioren. Vandaar dat ik zoveel kan werken en zoveel verschillende dingen kan doen: ik slaap bijzonder goed en diep. Het is misschien wat beschamend, maar ik werd vroeger dus ook niet wakker wanneer mijn kinderen ’s nachts begonnen te huilen. En mocht mijn vrouw me daarnet niet gewekt hebben, ik sliep nu nog. Maar kijk, ik moest opstaan om interviews te geven!”

invullingen krijgen. Ik pleit voor dromen die te maken hebben met een engagement en met zorgzaam omgaan met de medemens. Excuseer me als ik een beetje prekerig klink, maar bij een droom vind ik het fundamenteel dat je iets doet voor de wereld. Niet dat iedereen missionaris moet worden, het zit in de kleine dingen die je voor anderen kan doen.” Hoe reageer je als grootouder best op de Grote Dromen van je kleinkinderen? Wat als ze bijvoorbeeld astronaut willen worden? Of psychiater? “Dat laatste komt waarschijnlijk niet zo vaak voor! (lacht) Maar ook daar pleit ik voor ‘gewonigheid’ en voor de essentie van het bestaan. Zorgzaam omgaan met anderen, eerder dan te ambiëren om vijftigduizend volgers te halen op Instagram. Ik vind dat er in onze maatschappij te veel nadruk ligt op individueel succes als doel van het leven. De kans op ongelukkig zijn wordt daardoor zeer groot. Niet iedereen kan een gouden medaille winnen op de zevenkamp. Ik heb grote bewondering voor Nafi Thiam, maar we moeten ons realiseren dat de meeste sporters al fier mogen zijn als ze eens de tiende plaats halen op het provinciaal kampioenschap. Als mijn kleinkind ervan droomt om astronaut te worden, zou ik haar prachtige boeken tonen over het zonnestelsel en over raketten en zou ik meegaan in die droom. Wanneer ze een jaar of twaalf is en ze koestert die droom nog altijd… tja, dan zou ik toch stilaan wat realiteit laten doordringen en haar vertellen dat de kans dat het lukt niet zo groot is. Leren omgaan met ontgoochelingen en lastigheden is ontzettend belangrijk, en dat lukt het best als je goed omringd wordt en

Als ik binnen twintig jaar aan Céleste vraag wat voor grootvader u bent, wat hoopt u dan dat haar antwoord zal zijn? “Oh, gewoon… dat ik een lieve man ben. Enfin, dat hoop ik alleszins. En voor de rest zal ze vertellen dat haar opa altijd in de woonkamer zat te lezen of te schrijven. Dat is namelijk wat mijn kinderen ook over mij vertellen en dat hoop ik nog heel lang te kunnen volhouden. Sporten zal Célestje met mij niet moeten doen, dat is een schandalige hiaat in mijn bestaan, maar ik zal sowieso mijn best doen om een lieve opa te zijn.” En spelletjes spelen, is dat iets wat u ziet zitten? “Ik zal het met haar waarschijnlijk meer doen dan met mijn kinderen, zo gaat dat dan. Ik was nooit zo’n spelletjesmens, maar mijn vrouw en ik delen een passie voor kunst en we hebben onze kinderen op dat vlak een klein beetje mishandeld. We namen hen van jongs af aan mee naar musea. En kijk, die milde vorm van mishandeling heeft zijn doel niet gemist: ze zijn alle drie op hun manier geïnteresseerd in de artistieke wereld. Dus ja, ik zie ons dat ook doen met Céleste. Ik wil met haar gaan wandelen op plekken die ik koester, zoals de stad Parijs. Waarschijnlijk zal ik wel eens een spelletje spelen, maar ik ga me niet forceren om dingen te doen die ik niet graag doe. Ik wil vooral mijzelf zijn.” Ze zal vast veel van u opsteken, net als ikzelf tijdens dit interview. Hartelijk dank en voor vanavond: alvast slaapwel! “Dat zal ongetwijfeld geen probleem zijn! (lacht)”

Column

Weer wakker worden Toen we klein waren, konden we heel wat dingen beter dan nu. Geloof je me niet? Dan heb je nog nooit de concentratie gezien bij een peuter die iets nieuws of moeilijks probeert. Die concentratie hebben we gaandeweg afgeleerd, zozeer wordt onze aandacht telkens afgeleid. Wat we ook beter konden: dromen. Terwijl we toen nog niet goed wisten wat dromen was, want onze fantasiewereld en de échte wereld liepen gewoon door elkaar. Onze speelse geest stond nog zodanig open dat we er geen probleem mee hadden om van alles te zien en te geloven, zaken waar volwassenen geen snars van begrepen.

Sprongetje in de evolutie Natuurlijk, we werden groot. Omdat het moest. De ‘grote mensen’ maakten ons namelijk wijs dat het échte leven pas begon als we min of meer volwassen waren. We moesten dus een streep trekken onder al die fantasie en de werkelijkheid onder ogen zien. Via het alfabet, de tafels van vermenigvuldiging, de aardrijkskunde van België en allerlei andere gewichtige leerstof is dat bij de meesten ook vrij goed gelukt. Zij vergaten de fantasie en verwondering, en herinneren zich nu zelfs niet meer dat ze die ooit hebben gehad. Nee, ze hebben geleerd hoe de wereld – volgens hen – in elkaar zit en staan met beide voeten op de grond. En zo is het goed, denken ze.

Door de manier waarop zo’n kleinkind de wereld ontdekt, raken grootouders zelf ook weer verrast. Vreemd genoeg is daar geen ingewikkeld en duur speelgoed voor nodig. De verbeelding werkt het best met eenvoudige elementen. Geloof mij, als we niet meer aanbieden dan nodig, komen de nodige prikkels vanzelf. Van binnenuit. Helaas ‘winnen’ de met batterijen gevoede poppen en machientjes het in onze moderne wereld al te vaak van simpele stukken speelgoed die eenvoudigweg tot leven worden gewekt in de magische fantasiewereld van kinderen. Hoe dan ook, wat veel belangrijker is dan al die moderne technologie: de onverdeelde aandacht van oma’s en opa’s. Als zij erin slagen om er alle tijd voor te nemen, krijgen ze binnen de kortste keren een droom van een kleinkind.

André Vansteenbrugge

Gelukkig zijn er ook volwassenen die het dromen nooit verleerd zijn. Diep vanbinnen zit nog steeds dat kleine mensje dat zich de wereld helemaal anders – en meestal: beter – had voorgesteld. ‘Het leven zoals het is’ legt het bij hen af tegen ‘het leven zoals ze het gedroomd hebben’. Om zover te komen is er soms een sprongetje in de evolutie nodig. Oma of opa worden, kan bijvoorbeeld helpen. De druk van de arbeid is dan grotendeels verdwenen en er ligt een zee van tijd voor hen. Natuurlijk beseffen ze dat die zee kleiner is dan de watertjes die ze al hebben doorzwommen, maar die nieuwe vrijheid schept toch kansen.

Verhaaltjes & kinderliedjes Met het eerste kleinkind komt zonder moeite heel die droomwereld weer naar boven. Terwijl die kleine peuter volledig opgaat in het spel, wordt bij de grootouders die oude bron weer aangewakkerd. Onbewust gaan ze mee in de ernst van het fantasiespel van hun kleinkind. Verhaaltjes die al jaren begraven lagen onder het werk en het gebrek aan tijd, verrijzen. De klassieke kinderliedjes rollen bijna als vanzelf weer uit het geheugen. Wie vergrijsd is, voelt zich geleidelijk aan weer jonger worden.

“Een kleinkind haalt die he le droomwereld weer naar boven”

NIET ALLE FAMILIE WOONT DICHTBIJ … Familie is méér dan bloedverwanten. Familie, dat zijn mensen aan wie u liefde geeft en van wie u warmte terugkrijgt. Ook al wonen ze aan de andere kant van de wereld. Via uw nalatenschap voor onze stichting schenkt u kansarme kinderen in Latijns-Amerika en Haïti een nieuwe start. Dankzij u verwerken ze hun trauma’s, krijgen ze medische zorg, de nodige gezonde voeding en gaan ze naar school. GEZINSBOND GROOTOUDERS



WELKOM IN ONZE INTERNATIONALE FAMILIE! JA, ik wil vrijblijvend de gratis brochure over nalaten aan Stichting Onze Kleine Weeskinderen ontvangen!

praten met Joëlle. Dat verplicht me tot niets.

• Hoopvolle verhalen van kinderen • Geïnspireerd door christelijke waarden • Met praktische tips voor uw testament

UW GEGEVENS M

JA, ik wil hierover

Joëlle Pollentier Directeur & uw vertrouwenspersoon

Nalate Nala tenn aan

LEG OKW

brochure_NL.indd

LEG OKW brochure_NL.indd

ONZE KLEINE ONZE KLEINE WEESK WEESKIND INDERE ERENN

08/06/2020 08/06/2020 17:28 17:28

Voornaam en naam:

Straat en nr./bus: Postcode:

Gemeente:

Telefoonnummer:

Stuur dit strookje, volledig ingevuld, terug naar: Stichting Onze Kleine Weeskinderen, t.a.v. Joëlle Pollentier Heydenberglaan 45/5, 1200 Brussel

“Wie ouder wordt, droomt minder lang” “Wist je dat we een derde van ons leven slapend doorbrengen? Je hebt nu eenmaal voldoende slaap nodig om je mentaal en fysiek goed in je vel te voelen. Toch ligt iedereen ‘s nachts wel eens naar het plafond te staren. “Droom je van een nacht zonder wakker liggen? Ga dan de afwas doen”, geeft slaapexpert Johan Verbraecken graag mee als tip. We schotelen hem vervolgens niet alleen onze vuile vaat voor, maar ook: de tien meest gestelde vragen van grootouders over hun eigen nachtrust en die van hun logerende kleinkinderen.”

Illustratie: © Stef Rymenants

Door Katrijn Serneels

De Expert Prof. dr. Johan Verbraecken heeft zelf geen kinderen of kleinkinderen, maar stond wel mee aan de wieg van het slaapcentrum in het Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZA). Hij is er momenteel medisch coördinator.

Ik slaap minder nu ik wat ouder ben. Moet ik mij daar zorgen om maken?

Johan Verbraecken: “Hoe ouder we worden, hoe minder slaap we nodig hebben. Een klein kind slaapt tot zestien uur per dag, dat is heel veel. Bij kinderen in de lagere school daalt de slaapbehoefte naar tien tot twaalf uur. De gemiddelde vijftigplusser komt toe met zeven en half uur slaap en als tachtigplusser is zes uur per nacht heel normaal. Als je ouder wordt kan je dus slapeloos en gefrustreerd in bed liggen omdat je slaapgewoonten niet zijn aangepast aan je slaapbehoefte. Je kan dit opvangen door je verwachtingen over hoeveel tijd je in bed doorbrengt te veranderen: door wat later te gaan slapen bijvoorbeeld, of door vroeger op te staan. Al was je het vroeger niet, met de leeftijd kan je dus meer een avondmens of een ochtendmens worden. Niet alleen je slaapbehoefte verandert met de leeftijd, ook hoe je slaapcyclus eruitziet: het aandeel lichte slaap wordt bijvoorbeeld groter. Daardoor kan je nu dus makkelijker wakker worden van nachtelijke geluiden. Je gaat ook minder lang dromen: kinderen brengen een kwart van hun slaap door in de droomfase, bij ouderen is dat amper nog een zesde van hun nachtrust.”

Waarom dromen we eigenlijk?

“Die droomfase is onder andere essentieel voor het opslaan van nieuwe informatie en ervaringen. De hersenen vormen tijdens het dromen namelijk nieuwe verbindingen, die onder meer nodig zijn om ervaringen in herinneringen om te zetten. Nieuwe informatie wordt op die manier opgeslagen in het geheugen. Dromen blijkt dus bijzonder belangrijk voor het leerproces. En omdat kinderen nog zoveel te leren hebben, dromen kleinkinderen bijna dubbel zo lang als hun grootouders. Ook om emoties te verwerken hebben we die droomfase nodig. Ga je door een turbulente, emotionele periode, dan merk je wel eens dat je vaker droomt. Je kunt zelfs nachtmerries hebben waarin de emoties zo hoog oplopen dat je wakker schrikt. Wie aan veel te weinig droomslaap toekomt, kan vatbaarder worden voor depressie omdat negatieve gevoelens minder goed verwerkt worden. Het is trouwens heel normaal dat je ’s morgens niet meer weet wat je gedroomd hebt. We worden normaalgezien namelijk niet wakker uit onze droomslaap. Het belangrijkste is dat we gedroomd hebben, niet dat we onze dromen herinneren.”

Is een middagdut je een goed idee?

“Iedereen heeft na de middag een dipje, een moment waarop je je moe voelt en even wil rusten. Als je thuiswerkt of op pensioen bent, is de verleiding groot om even een dutje te doen. Maak je er een powernap van die niet langer 11

dan twintig minuten duurt, dan kan dat ook echt deugd doen. Langer raad ik niet aan, omdat je na ongeveer twintig minuten in een diepe slaapfase terechtkomt. Wie overdag al diep slaapt, heeft daar ’s nachts minder nood aan. Daardoor ga je ’s nachts dus minder goed slapen en voel je je ’s morgens niet uitgerust. Het kan niet de bedoeling zijn dat een dutje overdag de slaapkwaliteit ’s nachts verlaagt.”

Hoe onschuldig is snurken?

“Van alle kleuters snurkt vijftien procent af en toe. Bij lagereschoolkinderen neemt dit aantal af. Maar naar de middelbare leeftijd toe gaan we met z’n allen meer snurken. Zo snurkt zestig procent van de vijfenveertig- tot vijftigjarigen. We gaan niet alleen meer, maar ook luider snurken naarmate we ouder worden. Dat komt onder meer omdat de spieren in de keel verzwakken en omdat we met de jaren vaak een kilootje meer wegen. Snurken op zich is onschuldig, het is een trilling ter hoogte van de keelspieren. Maar slaapapneu, waarbij de luchtweg blokkeert en de ademhaling stokt, is dat absoluut niet. Het kan tot een tijdelijk zuurstoftekort of in uitzonderlijke gevallen zelfs tot een ademstilstand leiden. Wat is het verschil tussen ‘gewoon’ snurken en apneu? Wie snurkt, schrikt wel eens wakker door het lawaai van zijn of haar eigen gesnurk. Wie apneu heeft, schrikt ook wakker, maar hapt daarbij naar adem. Apneu gaat meestal ook gepaard met andere symptomen, zoals: vermoeidheids- en concentratieklachten overdag, nachtelijk zweten en/of nachtelijke plasdrang. Stap zeker naar de huisarts of een slaapcentrum als jij of je partner dit opmerkt.”

Ik lig vaak wakker omdat ik me zorgen maak, hoe kan ik het gepieker stoppen? “De regel is: lig je na twintig minuten nog wakker in bed, sta dan terug op en probeer te ontspannen voor je terug tussen de lakens kruipt. Anders blijf je waarschijnlijk piekeren en wakker liggen. Voor de ene helpt het dan om een glas water te drinken, de andere leest nog in een boek, doet een yoga- of meditatieoefening. Ook even de tv aanzetten – niet voor een spannende film natuurlijk – helpt bij sommigen om de gedachten af te leiden. Of nog een tip: was een paar spullen af met de hand. Het warme water op je handen zorgt ervoor dat de poriën gaan openstaan, zodat je wat extra lichaamswarmte kwijtraakt, wat het makkelijker maakt om terug in te slapen. Heb je vaak last van piekergedachten? Leg dan misschien een blocnote op je nachtkastje. Zo kan je alles opschrijven wat je niet mag vergeten. Het kan ook helpen om ’s avonds voor het slapengaan in een soort van dagboek te noteren wat er in je hoofd omgaat.”

Helpt een glaasje alcohol voor het slapen gaan? “Alcohol heeft meteen na de inname een kalmerende werking, wat verklaart waarom veel mensen houden van een glaasje voor het slapengaan. Máár… enkele uren later heeft het juist een opwekkende werking, waardoor je minder goed doorslaapt. Alcohol kan misschien een goede inslaaphulp zijn, het is vooral een slechte doorslaaphulp. Daarom mijd je het best. Door alcohol te drinken verplaatst de droomfase van je slaap zich bovendien naar het einde van de nacht, en word je makkelijker wakker uit je dromen. Daardoor zeggen mensen die een glaasje te veel op hadden de volgende ochtend wel eens: ‘Wat heb ik veel gedroomd, zeg.’”

We weten dat een goede slaaphygiëne belangrijk is, maar ziet die er voor ons hetzelfde uit als voor onze kleinkinderen? “De basisprincipes van een goede slaaphygiëne zijn inderdaad dezelfde. Ik geef er alvast enkele mee: niet meer dan twee koffies of cola’s per dag en voldoende beweging en blootstelling aan daglicht overdag. Ook goed voor jong en oud: op een vast tijdstip naar bed gaan, omkaderd door een voorspelbaar slaapritueel. Blijft je kleinkind logeren, baseer je dan op de slaaproutines bij de ouders en geef daar een eigen toets aan door bijvoorbeeld voor te lezen uit een speciaal boek of door een slaapliedje te zingen dat je nog kent van vroeger. Tot slot, wist je dat het bevorderlijk is voor de nachtrust om voor het slapengaan een bad te nemen op lichaamstemperatuur? Zowel voor kinderen als voor volwassenen.”

Vanaf welke leeftijd kan mijn kleinkind een nacht je alleen komen slapen? “Daar bestaat niet echt een ideale leeftijd voor, dat kan je dus best in overleg met de ouders beslissen. Weet wel dat er, sinds je zelf kleine kinderen had, wel wat nieuwe, wetenschappelijke inzichten zijn over het slaapgedrag van kinderen. Zo adviseerde men in de jaren zeventig om kindjes op de buik te laten slapen omdat dat zou helpen tegen reflux. Doe dat alsjeblieft vandaag niet met je kleinkind: we weten nu dat het veel veiliger is om kindjes op de rug te laten slapen. Dat inzicht heeft al vele gevallen van wiegendood helpen voorkomen.”

Hoe reageer ik best als mijn kleinkind slaapwandelt? “Het is een mythe dat je slaapwandelaars niet wakker mag maken, dat kan dus geen kwaad. Je kan je kleinkind best terug naar bed leiden, er op geruststellende wijze tegen praten en vertellen dat het nog nacht is en dat dan iedereen in z’n bedje moet liggen. Zelfs als je kleinkind slaapwandelt, begrijpt hij of zij weldegelijk wat je zegt. Let zeker op de veiligheid: sluit de ramen en zorg dat je kleinkind niet per ongeluk ten val kan komen tijdens die nachtelijke avonturen. Bij de meeste kinderen is slaapwandelen een fase die voorbijgaat, iets waar ze uitgroeien.”

Mijn kleinkind heeft regelmatig nacht merries. Ik weet soms niet goed wat te doen…

“Troosten is dan het allerbelangrijkste. Oké, een nachtmerrie gebeurt niet echt, maar de heftige gevoelens waarmee je kleinkind wakker schrikt zijn wél heel echt. Vaak blijven die negatieve emoties nog een tijd nazinderen, soms kunnen ze zelfs in de loop van de dag nog de kop opsteken. Nachtmerries zijn trouwens niet iets waar alleen kinderen last van hebben. We behandelen in het slaapcentrum ook volwassenen die geplaagd worden door terugkerende, ernstige nachtmerries tijdens de droomfase van hun slaap.”

Weet jes tussen waken en dromen Autogeluiden – Een auto die ’s nachts voorbijrijdt, zit

rond de 35 decibel: dat is al luid genoeg om je slaap te verstoren. Wie aan een drukke weg woont went hieraan en wordt er niet meer wakker van, maar dat neemt niet weg dat je er een licht verhoogde bloeddruk van kan krijgen. Het geluid prikkelt je autonoom zenuwstelsel namelijk, ook al slaap je. Je bloeddruk stijgt bij elke toename van 5 decibel nachtlawaai: het type geluid – hanengekraai of een vrachtwagen die voorbijrijdt – speelt hierbij geen rol. Slaap je in een lawaaierige omgeving en heb je last van je bloeddruk, dan helpen oordopjes om die nachtelijke geluiden te dempen.

Bladgroen – Dat je geen planten in de slaapkamer mag zetten omdat ze ’s nachts te veel CO2 uitstoten, klopt niet. Die uitstoot is verwaarloosbaar en heeft geen negatief effect op het zuurstofniveau in de slaapkamer. Meer zelfs: de aanwezigheid van groen in een kamer werkt rustgevend, weten psychologen. Cortisol – Wie veel stress heeft, slaapt slechter. Dat

komt omdat ons lichaam in stresssituaties meer cortisol aanmaakt, het stresshormoon dat je alert maakt. Tijdens onze slaapcyclus stijgt het cortisolniveau in ons lichaam van nature langzaam tijdens het tweede deel van de nacht. Het zorgt ervoor dat we stilletjes aan alerter worden en onze ogen opendoen eens het ochtend is. Als door stress het cortisolniveau in het lichaam al verhoogd is, dan bereiken we eigenlijk te vroeg die drempel van alertheid waardoor we wakker worden terwijl het buiten nog donker is.

Donker – We krijgen zin om te slapen als het donker wordt omdat de afname van het licht de aanmaak van het slaaphormoon melatonine stimuleert in ons

lichaam. Daarom is het een goed idee om in de living of de slaapkamer te kiezen voor sfeerverlichting en discrete lees- of nachtlampjes en niet voor felle spots of tl-lampen. Als je ’s nachts je bed uit moet, voor een toiletbezoek bijvoorbeeld, is het beter om geen fel licht aan te knippen. Zachte nachtlampjes of verlichting die je kan dimmen in (trap)hal, badkamer of toilet zijn een handig alternatief.

Nuit blanche – Heb je de indruk dat je geen oog hebt

dichtgedaan? Uit slaapobservaties blijkt dat wie zo’n rotnacht achter de rug heeft gelukkig toch zestig tot zeventig procent van de nacht heeft kunnen slapen. Dat verklaart misschien ook waarom je bedpartner ’s morgens tegen jou zegt: ‘Hoezo, niet geslapen? Ik heb je horen snurken!’

Rust – Slapen is geen passieve bezigheid. Het is een fase

van rust en ontspanning voor je geest en je lichaam, maar je blijft wel functioneren tijdens je slaap, zij het in een ander tempo. Je ademhaling wordt tot vijftien procent rustiger, je hartslag gaat tot tien procent trager en je bloeddruk wordt tot tien procent lager.

Schermpjes – Wat je waarschijnlijk al wist: het blauwe

licht van smartphones of tablets is nefast voor ons melatonineniveau en dus onze slaap. Wat je nog niet wist: dat het eigenlijk vooral de emoties zijn die door je heen gaan tijdens het checken van al die mails en het scrollen door sociale media die je brein wakker houden. Naar een tv-scherm kijken heeft een minder negatief effect: je zit verder van het scherm en ondergaat passief het programma. Daarom val je makkelijker voor tv in slaap dan met je gsm in de hand.

Wolken

Kijk eens naar de wolken. Daar zweeft een olifant. Hij stapt met grote passen, gezwind en elegant. Plots drijven er twee zwanen. Ze zwemmen door de lucht. De ene zwaan wordt groter, de andere die vlucht. Ik zie twee dikke strepen. Een vliegtuig vliegt voorbij. Ik hoor het in de verte, toch lijkt het heel dichtbij. Kijk eens naar de wolken. Er komen er steeds meer. De wind die blaast en kijk, alles verandert weer en weer ... alles verandert.

Uit: ‘Concert magiq: liedjes over bijzondere momenten in een kleinemensenleven’ Tekst en muziek: Esmé Bos & Bart Voet - Illustraties: Martijn van der Linden (Uitgeverij Oogappel) 14

In dit prentenboek staan elf nieuwe Nederlandstalige liedjes, waarvan sommige refreinen vertaald zijn naar een andere taal. De muziek van dit dromerige luid is te beluisteren via de QR-code.

VERTELVOORSTELLINGEN

Toen geluk nog heel gewoon was De honderdste verjaardag van de Gezinsbond (1921-2021) is de aanleiding voor deze voorstellingen waarin Dirk Musschoot via persoonlijke verhalen vertelt over de onwaarschijnlijk boeiende geschiedenis van honderd jaar gezinnen in Vlaanderen. Van kroostrijke naar minder kroostrijke gezinnen. Over congé payé, kinderen krijgen, opgroeien, naar school gaan, vrijen en (al of niet) trouwen. Hoe er van vaders nu meer verwacht wordt dan ‘geld binnenbrengen’ en hoe vrouwen mondige mama’s werden. Over de ontwikkeling van de techniek en de wetenschap die huishoudens in de voorbije honderd jaar enorm vooruitgeholpen heeft, maar waardoor het nu misschien complexer is om een gezin te runnen dan vroeger. Gegarandeerd een hoog nostalgiegehalte, maar ook met de blik op de toekomst. Meer info, data en locaties: www.gezinsbond.be/toengeluk of T. 02-507.89.44

De Zorgcentrale.

Zo staat er altijd iemand klaar als het echt nodig is. Met de Zorgcentrale kies je voor professionele hulp wanneer het echt nodig is. Als er iets gebeurt en er is niemand in de buurt, dan komt onze verpleegkundige meteen ter plaatse. Met één druk op de knop van het personenalarm krijg je de zorg die je nodig hebt. Dat brengt rust. Voor iedereen.

Huguette. Bezorgde mama sinds 1963. Kris. Iets minder bezorgde dochter sinds 2019.

Sluit je vandaag nog aan op zorgcentrale.be

Samenstelling door Veroniek de Visser

3 3

4 4

10 10

5 5

Horizontaal: 1 aardbol 5 metaal 8 part 10 grondsoort 12 adellijk persoon 15 lidwoord 16 inktvis 18 graficus 19 bijbelse koning 21 vastenmaand 24 Europese Unie 25 welpenleidster 26 schrijfvloeistof 28 ar 30 hoofddeksel 31 deel v.e. trap.

17 17

26 28

3030

Breng letters uit de puzzel over naar de hokjes met het corresponderende nummer.

Verticaal: 1 oude vakbond 2 lofdicht 3 bemoeiziek persoon 4 water in Friesland 6 schoonmaakmiddel 7 lichte bedwelming 9 Europeaan 11 voederschotel 13 grensbewaker 14 speels 17 symbool voor chroom 19 domina 20 hazenslaapje 21 omlijsting 22 dierlijke uitwerpselen 23 sjaal 27 ontkenning 29 luitenant.

31 31

www.puzzelpro.nl www.puzzelpro.nl ©© ©www.puzzelpro.nl 1313

2525 1 1

20 20 7 7

16 16 22 22 11 1127 27

Zoek de uitspraak van Willem Elsschot (schrijver):

OPLOSSING: 16

WEBINAR

Erfrecht, ook voor jou van belang! In de loop van ons leven nemen we kleine en grote beslissingen die een invloed hebben op onze nalatenschap. Hoe complex het ook lijkt, het is echt zinvol om de basis van ons erfrecht te begrijpen. Zo komen je partner, (klein)kinderen en geliefden die achterblijven niet voor onaangename verrassingen te staan. Met dit laagdrempelige webinar zetten we enkele wegwijzers uit. Een cursus ‘erfrecht voor dummies’ als het ware. Op 21 oktober (20u) organiseert de Gezinsbond dit webinar. Tijdens de online lezing gidst Erika Coene, licentiate Rechten en Notariaat en werkzaam bij de Gezinsbond, je door de beginselen van ons erfrecht. Deelname is gratis, maar vooraf inschrijven is wel nodig. Meer info: www.gezinsbond.be/webinars

VAYAMUNDO HOUFFALIZE 

Promo

3+1 nachten

GRATIS!

3/10 › 29/10/21 7/11 › 17/12/21

KOM IN ALLE RUST NAZOMEREN IN DE ARDENNEN… … OF AAN DE KUST Voor meer info, prijzen en reservatie: bekijk onze website! Profiteer van

-10%

VAYAMUNDO Early Bird tot OOSTENDE bij reservatie 60 dagen  voor aankomst!

Vayamundo Houffalize | Ol Fosse d’Outh 1, 6660 Houff alize Vayamundo Oostende | Zeedijk 290 - 330, 8400 Oostende Vayamundo Quillan | Domaine de l’Espinet, 11500 Quillan

www.vayamundo.eu

Foto’s: © Kristof Ghyselinck

“Dennis is afkomstig uit Groot-Brittannië, Christina is een Zweedse. Meer dan dertig jaar geleden settelden ze zich in Kontich, waar ze een gezin stichtten. Intussen vloog hun dochter uit naar Australië, de liefde achterna. De familie Newport leeft met een open blik op de wereld en droomt van een multiculturele toekomst voor hun drie kleinzonen. “Het is een verrijking om zo’n diverse achtergrond te hebben”, vindt grandad Dennis. Door Eva Van den Eynde

“Kijk met grote ogen naar de wereld!” “Ik werd door het werk uitgestuurd naar België, voor een opdracht van zes maanden”, vertelt Dennis. “Dat is een beetje uitgelopen, want ik leerde er Christina kennen en ging niet meer terug. Dat is inmiddels vierendertig jaar geleden. Aangezien ik van Groot-Brittannië ben en de roots van Christina in Zweden liggen, hebben we ons uiteindelijk in België gesetteld, ongeveer in het midden. Hier konden we een nieuwe thuis creëren. Enkele jaren later kregen we onze zoon Simon en onze dochter Lisa.” Ook dochter Lisa vond de liefde buiten de landsgrenzen. Zij verloor haar hart aan een Australiër toen ze daar na het middelbaar ging werken als au pair. Intussen woont ze al acht jaar in Melbourne. Enkele weken geleden kregen ze een zoontje: Sam, de derde kleinzoon voor Dennis en Christina. “Door de coronacrisis konden we hem nog niet bezoeken. We hebben onze dochter zelfs niet gezien tijdens haar zwangerschap. Dat was moeilijk”, zegt Christina. “We staan dus te poppelen om te vertrekken zodra de grenzen weer opengaan.” Gelukkig wonen kleinzonen Jack (4,5 jaar) en Charlie (11 maanden) wel dichtbij en mag er intussen weer geknuffeld worden met grandad en farmor (Zweeds voor de grootmoeder langs vaderskant, n.v.d.r.).

Van schoot naar schoot Hoe voelde het om voor het eerst grootouders te worden? Dennis: Dat is een onbeschrijflijk gevoel! Ik merk dat het grootouderschap veel doet met mij. Als grootvader ben je zachter met de kleinkinderen dan als vader, denk ik. Christina: Grandad is echt zot van de jongens. Ik ook natuurlijk, maar de band die hij met hen heeft is heel bijzonder. Dennis: Vanaf het moment dat ik de echo te zien kreeg van onze kleine Jack, voelde ik me al grootouder. Dat

was zo’n intense ervaring! Christina en ik waren er sowieso helemaal klaar voor om grootouders te worden. Voor mij voelde dat aan als het begin van een nieuwe generatie. Het moeilijkste: dat we het nieuws nog zeven weken moesten geheimhouden. Ik wou het aan iedereen vertellen, zo blij was ik, maar dat kon dus nog niet, want Laura was toen pas vijf weken zwanger. Christina: Wat ik zo mooi vond aan die tijd: ik heb de zwangerschap van mijn schoondochter echt mogen meebeleven, van heel dichtbij. Een zwangerschap zonder zelf zwanger te zijn? Ideaal! (lacht) Onze dochter Lisa was in die periode ook in België met haar vriend en na de geboorte van Jack zijn we allemaal samen naar het ziekenhuis gegaan. Daar hebben we de baby van schoot naar schoot doorgegeven. Voor mij was dat een moment van intense samenhorigheid, de hele familie daar samen aan het kraambed. Wat maakt de band met de kleinkinderen zo anders dan die met je eigen kinderen? Dennis: We hebben nu meer tijd om intensief met de kleinkinderen bezig te zijn. Zeker nu ik sinds kort met pensioen ben. Ze zijn hier één à twee keer in de week, dus dan krijgen ze mijn volle aandacht en kan ik de hele tijd met hen spelen. Als ouder is dat anders, dan moet je tussendoor ook nog werken en het huishouden doen. Al moet ik toegeven dat het best intens is als grootvader, ik heb duidelijk niet meer zoveel energie als dertig jaar geleden. Jack daarentegen is één brok energie en Charlie staat op het punt om te beginnen stappen, dus die kan je geen seconde uit het oog verliezen. Als ze hier een hele dag zijn ben ik helemaal uitgeput ’s avonds. (lacht)

Verhaaltjes in drie talen Jullie zijn een internationale familie. Op welke manier uit zich dat in het dagelijkse leven? Dennis: Onze kinderen zijn drietalig opgegroeid. Ik sprak Engels met hen, Christina Zweeds en ze gingen naar een Nederlandstalige school. Ook de kleinkinderen worden met die drie talen opgevoed. Op die manier krijgen ze ook die verschillende culturen van kleins af aan mee. Dat vinden we belangrijk, dat hun afkomst niet vergeten wordt. Toen onze kinderen drie en vijf jaar waren, reisden we vijf maanden de wereld rond. Met ons viertjes zijn we onder andere in Australië, NieuwZeeland, Singapore en Hongkong geweest. Want pas als je in contact komt met andere culturen begrijp je dat er zoveel meer bestaat dan wat je kent. We hopen dat ook onze kleinkinderen met die mindset zullen opgroeien. Christina: Onze diverse achtergrond geeft soms nogal een mix aan talen, op een familiefeest bijvoorbeeld. Omdat mijn Nederlands in het begin nog niet zo goed was, hadden we afgesproken om aan tafel telkens Engels of Zweeds te spreken, maar verder wordt er vlot overgeschakeld van de ene taal naar de andere. Na de geboorte van Jack was ik benieuwd welke taal Simon met zijn zoontje zou spreken. Toen bleek dat het Engels zou worden, was ik een beetje teleurgesteld, dat geef ik toe. Ik was bang dat hij zijn Zweedse roots zou vergeten. ‘En Zweeds?’, vroeg ik voorzichtig aan mijn zoon. ‘Daarvoor reken ik op jou’, zei Simon. Dus die verantwoordelijkheid neem ik met veel plezier op mij. Ik praat Zweeds met Jack en hij begrijpt mij zeer goed.

“De band die grandad met de jongens heeft, is echt heel bijzonder” – CHRISTINA 19

Zijn er bepaalde culturele gewoonten of rituelen die jullie volgen? Christina: Op 13 december is er Sint-Lucia, een Zweeds feest om te winterwende te vieren. En we vieren ook midzomernacht. Dan wordt er gedanst rond een midzomerpaal die versierd is. Voor de rest zijn de meeste feesten dezelfde als in Vlaanderen. Dat onze culturen niet zo ver uit elkaar liggen en dat er geen religieuze verschillen zijn, maakt het wel makkelijker natuurlijk. En wat rituelen betreft… We hebben een heel leuk slaapritueel wanneer de kleinkinderen komen slapen. Er worden dan vier verhaaltjes voorgelezen: grandad leest een Engels verhaaltje, hun mama leest er eentje in het Nederlands, hun papa in het Engels en ik in het Zweeds. Dat is dan telkens een mooi momentje samen.

“Pas als je in contact komt met andere culturen begrijp je dat er zoveel meer bestaat dan wat je kent” – DENNIS

Heeft het ook nadelen om met zo’n internationale achtergrond in het leven te staan? Christina: Toen onze kinderen klein waren, konden ze niet meepraten over de Vlaamse tv-programma’s, want wij keken naar de Britse televisie. Daardoor hadden ze soms het gevoel er niet helemaal bij te horen op school. Maar… er zijn vooral véél voordelen aan. Ze groeien op als wereldburgers. Het voelt voor hen bijvoorbeeld heel vertrouwd aan om met iedereen te communiceren en dat is nu een groot voordeel in hun job. We hopen dat ook de Jack, Charlie en Sam die houding overnemen.

Dromen & wakker liggen De kleinkinderen zijn erg jong, hun toekomst ligt nog helemaal open. Welke dromen koesteren jullie voor hen? Dennis: Zoals elke grootouder wil je in de eerste plaats dat je kleinkinderen gelukkig zijn, dat ze zich goed voelen in hun vel en dat ze gezond zijn. Maar daarnaast hoop ik toch dat ze de verrijking van op te groeien in een internationale familie zullen gebruiken om hun leven zo waardevol mogelijk in te vullen. Christina: Absoluut. Ik wil dat ze een open mind behouden, dat ze niet met oogkleppen gaan leven, zonder een nieuwsgierige blik naar andere culturen. Pas op, ik zou het respecteren mocht dat zo zijn, het is tenslotte de derde generatie. Misschien vinden ze die roots van hun grootouders niet zo belangrijk? Maar ik zou het er toch moeilijk mee hebben. Maken jullie je ook zorgen over de wereld waarin jullie kleinkinderen zullen opgroeien? Christina: Waar ik bezorgd om ben: de druk van sociale media op kinderen en jongeren vandaag. Wij kunnen ons dat niet voorstellen omdat wij daar niet mee zijn opgegroeid, maar de rol die sociale media spelen in het leven van kinderen is enorm. Ik sta in het onderwijs dus ik zie dagelijks wat dat met hen doet. Dat het nooit stopt, is volgens mij het moeilijkste. Als er op school een probleem is, kunnen ze dat thuis niet even van zich afzetten want

online blijft het verdergaan. Omgaan met de druk van die voortdurende informatiestroom, dat is iets wat kinderen vandaag moeten leren en dat is niet makkelijk. Volgens mij ervaren kinderen en jongeren vandaag sowieso veel meer stress dan vroeger. En het klimaat, daar lig ik ook van wakker en praat ik vaak over met mensen rondom mij. Want we zien de gevolgen van de klimaatopwarming vandaag al, dat valt niet meer te ontkennen. Ik hou mijn hart vast hoe dat zal evolueren tegen de tijd dat onze kleinkinderen volwassen zijn. Hun toekomst kan er in het worstcasescenario misschien erg somber uitzien. Welke levensles willen jullie je kleinkinderen meegeven? Dennis: Wat ik mijn hen zou willen zeggen, is: ‘Het is een hele grote wereld die klaarligt om te ontdekken. Kijk niet alleen naar je eigen omgeving maar behoud altijd een open blik. Je moet niet per definitie doen wat de maatschappij je oplegt, zoals: school, universiteit en dan een job zoeken. Er bestaan nog zoveel andere manieren om je leven in te vullen. Volg niet de weg van een ander maar kies je eigen levenspad’. Na de middelbare school wist onze dochter nog niet wat ze wou doen. We hebben haar toen een sabbatjaar gegeven om dat grondig uit te zoeken en een studierichting te kiezen die echt bij haar paste. Dat stuitte op weerstand in onze omgeving: ‘Je dochter zomaar een jaar niets laten doen, dat kan toch niet? Je moet zo snel mogelijk een diploma halen en een job zoeken!’ Maar wij hadden er vertrouwen in dat we onze dochter die ruimte moesten geven. Beter even afstand nemen dan snel een richting te kiezen die bepalend is voor de rest van je leven. Christina: Daar sta ik helemaal achter. Verder wil ik mijn kleinkinderen ook zeggen: ‘Geniet van de mooie momenten in het leven, leef niet met negatieve verwachtingen maar blijf steeds positief. Kijk met grote ogen naar de wereld!’

“Onze jongste kleinzoon lijkt soms echt op mijn man. Die twee hebben dezelfde fijne humor en zitten vaak samen te lachen terwijl wij ons afvragen wat er toch zo grappig is”, vertelt oma Ariane*. Toch zijn Lukas (5) en Lio (7) niet hun biologische kleinkinderen, maar die van hun blinde adoptiezoon Mathias. “We zouden hen niet liever kunnen zien. Het zijn zo’n ontzettend leuke, grappige en lieve kinderen. Maar dat zeggen alle grootouders over hun kleinkinderen, niet?” Door Katrijn Serneels

“Je hebt geen bloedband nodig om grootouder te zijn” Zelf komt Ariane (56) uit een warm nest met vijf kinderen. “Ik had fantastische ouders, twee broers en twee zussen. Toch was het nooit mijn droom om zelf ook een groot gezin te hebben. Mijn man had al twee zonen, en onze twee adoptiekinderen zijn gewoon op ons pad gekomen. We hebben hen in ons hart gesloten, net als de kleinkinderen die we dankzij hen hebben.”

Dappere dromer Mathias leerden ze kennen toen hij veertien was, tijdens een reis naar Azië. “We houden sowieso van reizen en gingen toen op bezoek bij een vriendin die er vrijwilligerswerk deed in een weeshuis. Tussen de tachtig kinderen die er woonden, viel er ons eentje meteen op: dat was Mathias. Niet omdat hij zijn zicht verloren had ten gevolge van tuberculose, maar omwille van zijn openheid, nieuwsgierigheid, durf en dromen. Al kon Mathias niet zien, hij wilde heel graag meer van de wereld ontdekken.

Hij kwam zelf naar ons toe en wou weten waar wij vandaan kwamen. Op zijn beurt vertelde hij dat hij het spijtig vond dat hij en de andere kinderen niet buiten het weeshuis mochten om de stad te verkennen. Het was zijn droom om in de hoofdstad te gaan studeren: het nationale blindeninstituut had een programma voor jongeren om met de computer te leren werken.” “In het weeshuis voelde Mathias zich niet op zijn plaats. Hij zei ons dat hij er niet gelukkig was. Ook al

was hij de beste van de klas, hij werd vaak terechtgewezen: hij moest nederiger zijn. Zijn dromen waren niet realistisch, vonden ze daar. Hoe hard ons hart ook bloedde voor hem, we konden hem toen nog niet adopteren. Als je een minderjarige wil adopteren, kan je namelijk niet kiezen wie. Toch wilden wij de jongen helpen die ons hart had gestolen met zijn dappere dromen. Dus hielpen we hem op een andere manier. Toen bleek dat hij het weeshuis moest verlaten voor z’n vijftiende verjaardag, leek het ons geen goed idee dat hij terug zou gaan naar zijn dorp van herkomst. Voor hem waren daar praktisch geen mogelijkheden om zich verder te ontwikkelen. Dus schreven we hem in voor de computercursus in de hoofdstad waar hij zo naar verlangde.” Ariane denkt nog steeds met een grote glimlach terug aan dat moment: “Ik herinner me nog dat de directeur die hem inschreef vroeg of hij blind kon typen, een voorwaarde om de cursus te mogen volgen. Ook al kon hij dat nog niet, Mathias en ik knikten gelijktijdig en snel van ‘ja’. Daarna zijn we meteen op de rommelmarkt een oud toetsenbord gaan kopen om te oefenen. En jawel, toen de cursus startte had hij het onder de knie. Zo is onze Mathias: als hij iets wil, dan zal hij het kunnen.”

Als een broer Elke zomer kwam Mathias drie maanden – het maximum met een toeristenvisum – naar België. “We moesten dan een en ander aanpassen in huis. Zo kregen de melk en de fruitsap bijvoorbeeld een vaste plek in de frigo, zodat Mathias geen fruitsap bij zijn koffie deed. Voor de rest liep dat eigenlijk vlot. De andere kinderen konden het ook goed met hem vinden. Toen hij achttien werd en we officieel besloten om hem te adopteren (zodra een kind meerderjarig is, kan je wel kiezen om hem of haar te adopteren, n.v.d.r.), gingen zij dus helemaal akkoord. Ze zagen Mathias als hun broer. Heel hartverwarmend!”

Mathias’ studies liepen ook van een leien dakje. Met zijn masterdiploma op zak ging hij aan het werk in België. Hij werd verliefd, trouwde en er kwamen twee kindjes. “Onze kleinkinderen Lukas en Lio”, vertelt Ariane. “We waren zo ontzettend fier! Zo fier als een grootouder maar kan zijn.”

Kleinkinderen blijven zien Helaas liep het huwelijk van Mathias niet veel later uit op een (v)echtscheiding. “Er volgden rechtszaken om de omgangsregeling. Dat hij blind is en daardoor zogezegd ‘onmogelijk voor de kinderen kan zorgen’, was maar één van de vooroordelen die hij moest weerleggen. Gelukkig verkreeg hij uiteindelijk een vonnis waarin het gezamenlijk ouderlijk gezag en een gedeeld verblijf van de kinderen is uitgesproken. Anders had Mathias zijn kinderen alleen in een neutrale bezoekruimte mogen zien. Voor ons bestond de kans zelfs dat we geen contact meer konden hebben met de kleinkinderen…” “Hoe jammer een echtscheiding sowieso is, wij kunnen de kinderen van Mathias gelukkig nog altijd zien, zelfs veel meer dan ervoor. Doordat tijdens de rechtszaak vaak het argument gebruikt werd dat de kinderen niet veilig zouden zijn bij een blinde vader, woonde Mathias na de breuk een tijd bij ons in. Nu is hij verhuisd en woont hij zelfstandig, dichter in de buurt van de mama. Als Lukas en Lio bij hem verblijven in het weekend of tijdens de vakantie blijven wij bij hen slapen.”

Lichtmatrozen Ariane en haar man zijn niet alleen oma en opa, maar ook ‘lichtmatrozen’ voor hun kleinkinderen. Dat staat zelfs zo geschreven op een bordje dat in de slaapkamer hangt. Ariane legt het mooie beeld uit: “Op een schip staan de lichtmatrozen in voor de veiligheid. De kinderen, die er voorlopig voor kiezen om in één kamer te slapen, zijn dan de ‘scheepsmaatjes’ en papa Mathias is de ‘kapitein’.

Zo hebben we elk onze rol… We hoorden onze kleindochter Lio laatst aan een klasgenootje uitleggen wat lichtmatrozen zijn en waarom die blijven slapen bij hen thuis. Dat ontroerde me echt.” “Doordat we zoveel tijd met Lukas en Lio doorbrengen, kunnen we veel leuke dingen doen samen. Mijn man en ik zijn allebei nog aan het werk en soms zeggen mensen dat ze ons bewonderen omdat we quasi al onze verlofdagen besteden aan onze kleinkinderen. Het klopt dat we al jaren niet meer met ons tweetjes op vakantie zijn gegaan, maar… we krijgen er zoveel voor terug. Het is fantastisch om hen van zo nabij te zien opgroeien.” “Uiteraard is het de bedoeling om waar mogelijk ook los te laten. Zodat Mathias op termijn zo zelfstandig mogelijk kan wonen met zijn twee kinderen. Dat is ons grote doel, dat we onszelf op een dag overbodig maken. Op dit moment is dat nog een voortdurende evenwichtsoefening. Lukas en Lio zijn nu al vaker alleen met hun papa, iets wat we in het begin niet durfden. Ze gaan met hun drietjes naar het speelplein in de buurt, naar de bakker, op de bus… Het lijken misschien kleine stappen, maar het zijn belangrijke stappen op weg naar een zelfstandig leven met hun gezinnetje. Eerlijk? Makkelijk is dat loslaten niet. Maar dat is uiteindelijk de opdracht voor alle (groot)ouders: hun (klein)kinderen loslaten zodat ze kunnen groeien.”

Oma en opa in Azië Ariane en haar man dromen ervan dat Lukas en Lio op een dag hun biologische grootouders uit Azië leren kennen. “Al zijn ze nog maar vijf en zeven jaar, die twee kleintjes zijn net als wij gek op reizen. We hebben Mathias altijd aangemoedigd om contact te zoeken met zijn geboorteouders. Zij stonden hem destijds af aan een weeshuis met blindenschool omdat ze niet de middelen hadden om voor al hun kinderen te zorgen en 25

“Wij zijn lichtmatrozen voor onze kleinkinderen, we zorgen voor de veiligheid op hun schip”

RAAD VAN ARIANE

Als je kind gaat scheiden… omdat ze dachten dat hij er betere mogelijkheden zou krijgen. Ze hebben nu inderdaad geregeld contact met Mathias en we hopen dat ze ook Lukas en Lio ooit in levenden lijve zullen ontmoeten. Zodat ze zich net zo fier kunnen voelen als wij.” “Of Lukas en Lio op mijn man en op mij gelijken? Al hebben we niet dezelfde genen, we zien toch een aantal gelijkenissen. Ze houden bijvoorbeeld ook van reizen, van uit eten gaan en ze staan open voor andere mensen en de wereld. Als we naar Lukas en Lio kijken voelen we ongetwijfeld dezelfde fierheid als andere grootouders. Eenzelfde fierheid die we ook voelen voor onze andere twee kleinkinderen, de dochtertjes van onze adoptiedochter. Als we de vier kleinkinderen samen bij ons hebben, weten we als geen ander: je hebt geen bloedband nodig om je echt grootouder te voelen.” * De namen in dit verhaal zijn veranderd om privacy redenen.

Steun je kind “Scheiden doet lijden, luidt het gezegde. En als grootouder lijd je niet alleen mee met je kind, je maakt je ook zorgen om je kleinkinderen. We hadden zelfs even schrik dat we de kleinkinderen niet meer zouden kunnen zien. In die moeilijke periode probeerden we er in de eerste plaats zoveel mogelijk te zijn voor onze zoon. Toen de justitieassistente bij ons polste in hoeverre we bereid waren om onze zoon te helpen om de kinderen goed op te vangen bij hem thuis, hebben we ons daarvoor volledig geëngageerd.” Spreek geen kwaad tegen de kleinkinderen “Het is logisch dat je wel eens boos bent op de ex-partner, maar je helpt de kleinkinderen echt niet door die gevoelens met hen te delen. Wij proberen dus heel bewust geen kwaad te spreken over hun mama. Zij heeft immers ook haar gevoelens en haar kant van het verhaal. Al doet je hart nog zo’n pijn en moet je op je tong bijten, probeer dat toch vol te houden. Als je hoort dat je kleinkinderen zelf feitelijke onwaarheden vertellen, vind ik dat een andere situatie. Dan probeer ik die wel zo goed mogelijk te weerleggen en zeg ik bijvoorbeeld: ‘Papa zal er altijd voor jullie zijn en jullie altijd graag zien.’ Zonder daarbij iemand anders zwart te maken. Dat zou alleen maar verwarrend zijn voor de gevoelens van de kinderen. Zij mogen én mama én papa graag zien. Dat zeggen wij hen altijd duidelijk.” Heb vertrouwen “We hebben soms het gevoel dat Mathias zich nog altijd extra hard moet bewijzen als ouder, als blinde vader van buitenlandse afkomst. Terwijl geen enkele ouder perfect is en het bij iedereen eens misloopt. Maar in het geval van Mathias houden sommige mensen – gelukkig een grote minderheid – er een vergrootglas op. Dat zorgt ervoor dat je extra voorzichtig wil zijn. Tot nu toe hebben we nog nooit op de spoed gezeten met Lio en Lukas, hopelijk blijft dat zo: hout vasthouden en vertrouwen hebben…” Meer lezen: op www.goedgezind.be lees je meer verhalen en interviews in het Dossier ‘Kleinkind in twee huizen’.

Goed gezegd “In 2016 is Pauline mama geworden van Boas. Ik werd opa en besefte dat de kringloop van het leven stilaan rond was. En toch leek het nog niet zo lang geleden dat ik tranen met tuiten stond te wenen toen ik mijn dochtertje voor het eerst in de armen hield. Boas betekent ‘sterk’ in het Hebreeuws. Ik hoop dat hij een sterke mens wordt, iemand die zijn droom volgt en nooit opgeeft, dat hij dus toch een klein beetje in de voetsporen treedt van zijn grootvader. Tot het zover is, wandel ik fier als een gieter met hem over de dijk in Oostende.” Johan Verminnen (70), grootvader en zanger Uit: ‘Mooie dagen: een biografie’ (Houtekiet)

Uitsmijter Dromen van Tomorrowland Actrice Bette Davis was ruim voorbij de zeventig toen ze zei: “Oud worden is niet voor watjes.” Natuurlijk dromen we ervan om lang te leven en liefst: top tot de laatste snik. Dat is het ideale scenario. Maar hebben we de regie daarvoor eigenlijk zelf in handen? Door Ronny De Schuyter

Sleutels Als het over Tomorrowland gaat, lichten telkens vier woorden op: Unity, Love, Madness en Magic. Helaas bestaat, behalve vaccinatie, geen magisch middel tegen corona. Dus ging het dansfestival twee zomers op slot. Maar die vier sleutels passen wel op meerdere deuren. Verbonden met de (zorgzame) buurt, liefde van familie en vrienden, een gezonde portie gekte, ook in kleine dingen magie zien… zo wordt het leven de moeite waard om lang te leven.

Rollen Door onze verbeterde leefomstandigheden en gezondheidszorg kregen we, in vergelijking met de vorige eeuw, een bonus van vijfentwintig levensjaren. Dat kan niet alleen tellen, het is tegelijk ook aanpassen. Zo werken we bijvoorbeeld langer, en daarbij hebben we de regie niet volledig in eigen handen. Wordt werkervaring gewaardeerd en ingezet? Wie zorgt voor voldoende werkbare jobs? Is er bijscholing op maat zodat iederéén mee is? Zijn de eindeloopbaanregelingen aangepast aan de behoeften van de oudere werknemer? Behoorlijk wat vragen, en dan zitten we nog maar aan de helft van het verhaal. Wat die oudere werknemer is vaak ook een papa of mama die tegelijk zorgt voor zowel de jongste als de oudste generatie. Een opa of oma die graag geniet van de kleinkinderen, tussendoor vrijwilliger is en op zaterdagvoormiddag naar de zeefdrukklas wil. En vergeet dat concert van Elbow niet en de tête-à-tête met de partner. Alles bij elkaar vormt dat een pittig scenario, en voor je het weet loop je verloren in je eigen film.

ondernemen om zich voor te bereiden op het ouder worden. Samen nadenken over de financiële planning, mogelijke afhankelijkheid, aangepast wonen, het einde van het leven… is luisteren naar elkaars wensen en grenzen. Voor ieder van ons is het emotioneel zwaar om de eigen sterfelijkheid onder ogen te zien. Maar als je erover durft te spreken met je eigen omgeving kunnen zij die je omringen er beter rekening mee houden. Met respect voor je persoonlijke vrijheid en voorkeuren. Met oog voor jouw gewenste levenskwaliteit.

Tot aan de meet Als je zorgbehoevend bent, en zeker als je in een woonzorgcentrum woont, is zelf kiezen wat je eet, wanneer je doucht, hoe laat je opstaat, waar je bed staat… niet voor de hand liggend. Hoe zorgafhankelijker je wordt, hoe kleiner je wereld dreigt te worden. Een stuk regie in handen houden zolang je dat kan is letterlijk van levensbelang. Betutteling is uit den boze. Zich omringd weten door de kinderen en de kleinkinderen – zonder beslag op hen te leggen – is van goudwaarde. In het meeleven met hun dromen en plannen kan je voor jezelf een toekomst scheppen. Zo behoud je magie tot aan de meet.

Praten over later Een deel van het toekomstplan kan je natuurlijk zelf vormgeven. Daarover praten met de partner én met de kinderen is niet makkelijk maar zeker wenselijk. Uit onderzoek in opdracht van de Koning Boudewijnstichting blijkt dat slechts één op vier zestigplussers al concrete acties heeft

“In het meeleven met de dromen en plannen van je kleinkinderen kan je voor jezelf een toekomst scheppen”

Meer weten? Bij de Sociaal-Juridische dienst van de Gezinsbond helpen ze je met vragen over onder meer landingsbaan, tijdskrediet en zorgverlof: sjd@gezinsbond.be of T. 02-507.88.66. 28

Luister jij wel eens naar een podcast? We geven het toe, wij op de redactie hebben sinds de lockdown een nieuwe hobby. Terwijl anderen zich massaal uitleefden in de keuken en in de tuin, gingen wij podcasts luisteren. Tja, op een bepaald moment heb je het echt gehad met dat eindeloze gestaar naar een schermpje en dan is zo’n podcast een erg welkome afwisseling. Wat we er zelf zo fijn aan vinden: de interviews bieden meer diepgang omdat podcastmakers de tijd nemen (en krijgen) om iemand aan het woord te laten. Bovendien maakt zo’n podcast in de oren het nét iets interessanter om een wandelingetje in de buurt te doen. En eerlijk? Soms is het gewoon een handig hulpmiddeltje om in slaap te vallen. Het is op zich vrij gemakkelijk: je installeert op je smartphone een app waarmee je podcasts kunt luisteren en je bent meteen vertrokken. Is het

allemaal nieuw voor jou? Je kinderen of kleinkinderen zetten je zeker op goede weg.

Meer info: www.goedgezind.be/veerkracht of scan de QR-code

Het enige nadeel? Het aanbod aan podcasts is intussen zo groot dat je in het begin waarschijnlijk wat verloren loopt. In de meeste apps kun je gelukkig kiezen tussen verschillende categorieën, zoals: humor, sport, kunst, psychologie en weetjes. Hoor misschien ook eens rond in je omgeving, het is altijd handig om tips te krijgen van gelijkgestemden. Of… begin gewoon met de podcasts van de Gezinsbond. In onze nieuwe reeks focussen we bijvoorbeeld op veerkracht. We gaan in gesprek met enkele experten over het thema. Zo vertelt grootoudercoach Bieke Geenen hoe je ook als grootouder je kleinkinderen kan ondersteunen en hun veerkracht kan versterken. Boeiend!

Krijg je niet genoeg van dit magazine? Surf naar goedgezind.be en ontdek nieuwtjes over gezin en opvoeding, tips van experts en leuke activiteiten. Je vindt er artikels op maat van jouw kleinkind: van baby tot jongvolwassene. En voor jou als grootouder! Abonneer je op de nieuwsbrief voor grootouders en ontvang elke maand de laatste nieuwtjes in jouw mailbox.

GRATIS nieuws brief

Blijf op de hoogte

Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief via www.goedgezind.be/grootouders of scan de QR-code.

Ledenvoordelen

Goedkoper GROOTouder zijn 5% spaarkorting

NIEUW

JBC, mee met elke familie Scoor de leukste najaarsoutfits nu bij JBC met 5 % spaarkorting op je Gezinsbond-lidkaart. Weet je wat leuk is? JBC is een op-en-top Belgisch modebedrijf. De collecties worden eigenhandig ontworpen in het hoofdkantoor in Houthalen. Naast die eigen collecties steunt JBC ook lokale, Belgische designers. Ze brengen voor elk wat wils: van pasgeboren baby’s tot peuters, kleuters, kids, tieners, dames en heren. Rep je snel naar je favoriete JBC-winkel en sla je slag! MEER INFO: www.gezinsbond.be/jbc

Colofon GROOTouders – Magazine voor grootouders die lid zijn van de Gezinsbond vzw

Redactie GROOTouders

redactiegrootouders@gezinsbond.be Troonstraat 125, 1050 Brussel Tel. 02-507 89 22

Abonnementen:

Als lid van de Gezinsbond kan je een abonnement op GROOTouders bestellen via www.goedgezind.be/grootouders of tel. 02-507 88 88. Niet-leden kunnen eenmalig een proefnummer aanvragen.

Redactie:

An Candaele, Ronny De Schuyter, Veroniek de Visser, Sarah Van Gysegem, Geert Van Hecke

Werkten mee aan dit nummer:

Katrijn Serneels, André Vansteenbrugge, Eva Van den Eynde

Coördinatie: Sarah Saelens

Foto’s:

Kristof Ghyselinck, Adobe Stock

NIEUW

5% spaarkorting

Torfs, sterk in je schoenen Een outfit is niet af zonder het perfecte paar schoenen of de ideale tas. Daarom vind je bij de Belgische familieketen Torfs de allernieuwste schoenen, tassen en accessoires voor dames, heren, jongens en meisjes. Shop het hele jaar door met 5 % spaarkorting op je Gezinsbond-lidkaart (enkel in de Vlaamse winkelpunten, niet in de webshop). De spaarkorting is bovendien cumuleerbaar met alle andere acties of kortingen! MEER INFO: www.gezinsbond.be/torfs

Coverfoto:

Kristof Ghyslinck

Dienstchef redactie: Helga Basteleurs

Uitgever:

Anneke Blanckaert

Verantwoordelijke Uitgever: Bart De Cokere

Druk:

die Keure, Graphic Design, Isabelle De Clerck (lay-out)

Publiciteit:

Publicarto – tel. 053-82 60 80 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie of op welke wijze ook zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.

NIEUW

Het Geluidshuis

Vandaag is het Geluidshuis dé referentie voor luisterverhalen voor de hele familie. Op het palmares staan onder andere de populaire hoorspelreeks Heerlijk Hoorspel (voor kinderen van 6 tot 106 jaar) en de zesdelige reeks Kabouter Korsakov (voor avonturiers vanaf 4 jaar). Inspiratie nodig voor een verjaardagscadeau voor de kleinkinderen? Dan is dit alvast een top idee! Als lid van de Gezinsbond krijg je 15 % spaarkorting op je aankopen in de webshop van het Geluidshuis.

5% spaarkorting

MEER INFO: www.gezinsbond.be/geluidshuis

Blijf op de hoogte van al jouw voordelen als lid van de Gezinsbond! Surf naar www.gezinsbond.be/ledenvoordelen en schrijf je in voor de maandelijkse voordelennieuwsbrief. 30

Stap eens in de schoenen van jouw peuter.

GENT RIEK ESKIMOFAB /2021 1 /1 8 26/10/2021 BRUSSEL EKELBERG BASILIEK KO 1/11/2021 2 10/11/2021 -

Kom naar het Reuzenhuis en ontdek hoe je jouw woning kindveiliger maakt. Welkom in deze reuzegrote woning van de Gezinsbond waar we je meevoeren in een unieke belevingsexpo over kindveiligheid. Laat je verbazen door virtual en augmented reality, en volg er onze workshops en infosessies. reuzenhuis.org

Een preventieproject van de Gezinsbond, in samenwerking met:

15%

KORTING OP JE DAGTICKETS In ZOO PLANCKENDAEL hop je van continent naar continent. Klepperende ooievaars? Kenmerkend voor Europa. Welkom op de veranda van de ringstaartmaki’s in Afrika. In Amerika ontmoet je goudkopleeuwaapjes. Australië typeert met koala’s en Tasmaanse duivels. Trek op avontuur! En kom spelen in de speeltuinen!

BON 15% KORTING

WIST JE DIT?

Neem je na je bezoek een abonnement? Dan betalen wij je dagtickets terug!*

Bij aankoop van 1 tot max. 4 dagtickets voor ZOO Antwerpen of ZOO Planckendael aan standaard individueel tarief. Enkel geldig ter plaatse, aan de kassa van ZOO Antwerpen of ZOO Planckendael. Niet inwisselbaar in speciën, niet cumuleerbaar met andere acties, promo’s of voordelen behalve de Gezinsbondspaarkaartkorting van 10%. Niet geldig op reeds aangekochte dagtickets. Niet geldig op de lichtfestivals in ZOO Planckendael en ZOO Antwerpen. Kopieën worden niet aanvaard. Geldig t.e.m. 31/12/2021.

GBGROOTOUDERS

BIJ AANKOOP VAN JE DAGTICKETS!

In ZOO ANTWERPEN kuier je tussen de bedreigde gorilla’s en chimpansees in de Mensapenvallei. Is er hartveroverend jong leven te bespeuren? Kuier door de Buffelsavanne waar buffels en (roof)vogels vreedzaam samenleven. Beleef verderop hoe giraffen en zebra’s galopperen in het zand. En vergeet de koala’s, het rifaquarium en de Vlindertuin niet!

Hou de website in de gaten voor updates rond de coronamaatregelen. Een bezoek moet mogelijk vooraf worden gereserveerd. *info en voorwaarden: www.ZOOantwerpen.be/nl/dagtickets-terugbetaald