Plani i Zhvillimit te Komunes Bicaj by qizhdk

PLANI I ZHVILLIMIT I KOMUNES BICAJ

KOMUNA BICAJ

PLANI I ZHVILLIMIT I KOMUNES BICAJ (QARKU I KUKESIT)

Tetor 2012

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

PLANI STRATEGJIK I ZHVILLIMIT TE KOMUNES BICAJ ''Në Strategji, gjithçka duket e thjeshte, por kjo nuk do te thote se eshte po kaq e lehte per tu zbatuar ''-Karl Van Klauseviç

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

PARATHËNIE Plani i Veprimit dhe Zhvillimit të Komunës Bicaj eshte realizuar ne kuader te projektit “Fuqizimi i Rolit të Komunitetit në Planifikimin Strategjik për Zhvillimin Lokal” i financuar nga Balkan Trust for Democracy dhe implementuar nga RASP (Program i Mbeshtetjes se Shoqatave Rurale), dhe eshte realizuar ne bashkepunim me Qendrën “Integrim dhe Zhvillim Demokratik, dhe Komunën Bicaj. Balkan Trust for Democracy (BTD) eshte nje iniciative me nje histori veprimtarie 10 vjecare, qe mbeshtet demokracine, qeverisjen e mire dhe integrimin Euroatlantik ne Europen Juglindore. Ky partneritet publiko privat, qe ka fituar mjaft çmime eshte krijuar fillimisht ne vitin 2003 nga German Marshall Fund i SH.B.A, Agjensia e Shteteve te Bashkuara per Zhvillim Kombetar (USAID) dhe Fondacioni Stewart Mott. RASP (Programi i Mbeshtetjes te Shoqatave Rurale) eshte nje organizate me qender ne Tirane, misioni i së cilës mbështetet në stimulimin e mundesive per banoret e zonave rurale per te permiresuar jetesen dhe reduktuar varferine, nepermjet shfrytezimit me te mire te burimeve natyrore, kulturore dhe njerezore per te arritur nje zhvillim te qendrueshem. RASP ka një eksperiencë të gjatë në zhvillimin e projekteve me pjesemarrje të gjerë të komunitetit dhe ne fokus te ketyre projekteve eshte zhvillimi i zonave rurale, forcimi i democracise dhe rolit te shoqerise civile ne planifikim, hartim dhe implementim te dokumentave strategjike, planeve te zhvillimit, veprimit te zonave ku ata jetojne. Qendra “Integrim e Zhvillim Demokratik” eshte nje organizate me baze ne Kukes e cila ka si mision “Sfidojme te sotmen duke ndertuar te ardhmen” dhe si qellim te saj ka kontributin e perbashket me mbeshtetjen e ndryshimeve te jetes shoqerore e publike te zhvillimit e progresit demokratik te jetes se komunitetit ne Qarkun Kukes, rrethet Kukes, Has, Tropoje si dhe ne te gjithe territorin e vendit. Synimi i këtij dokumenti është ti ofrojë Pushtetit vendor, Qeverisë shqiptare, donatorëve bilateral dhe multilateral, organizatave Qeveritare dhe jo Qeveritare nje program zhvillimi për promovimin e mbeshtetjes dhe investimeve të shërbejë si një mekanizem planifikues, i cili kombinon prioritetet sipas sektoreve dhe fshatrave, prioritete të cilat janë artikuluar nga drejtues të organeve vendore. 3

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Komuna Bicaj ka nje potencial te madh zhvillimi, me bukuri te vecante natyrore dhe ne kete kuader Plan i Zhvillimit dhe Veprimit i Komunës Bicaj synon të përmbledhë të gjitha prioritet e zones në një “dokument” të vetëm që do shërbejë si një guidë në zhvillimin e komunes ne te ardhmen. Me mbështetjen e pushtetit lokal është realizuar një proces pozitiv për hartimin e këtij plani me nje pjesemarrje te gjere te komunitetit duke zbatuar Kodin e praktikes se mire ne te gjitha hallkat e tij si Percaktimi i axhendes, Draftimi, dhe miratimi, dhe ky process do te vazhdoje edhe me fazat e Implementimit, Monitorimit dhe Riformulimit.

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

PERMBAJTJA PLANI STRATEGJIK I ZHVILLIMIT TE KOMUNES BICAJ ................................................ 2 PARATHËNIE ............................................................................................................. 3 PERMBAJTJA ............................................................................................................. 5 HYRJE ....................................................................................................................... 7 HAPAT PËR FORMULIMIN E STRATEGJISË

PSE ËSHTË E NEVOJSHME NJË STRATEGJI PËR ZHVILLIMIN E KOMUNËS.

ROLI DHE OBJEKTIVAT E STRATEGJISË SË ZHVILLIMIT TË KOMUNËS BICAJ.

STRATEGJIA E KOMUNËS BICAJ DHE LIDHJA ME OBJEKTIVAT E MIJËVJECARIT.

PENGESAT PËR ZHVILLIM

BAZAT PER ZHVILLIM NE TE ARDHMEN

VIZIONI I KOMUNES BICAJ ....................................................................................... 15 SITUATA E PERGJITHSHME ...................................................................................... 16 PRAPAVIJA SOCILOGJIKE DHE FIZIKE

GJENDJA SOCIAL EKONOMIKE

PAPUNESIA DHE PUNESIMI

ARSIMI

SHENDETESIA

INFRASTRUKTURA

SISTEMI ENERGJITIK

TELEKOMUNIKACIONI:

TRANSPORTI

QEVERISJA LOKALE DHE ADMINISTRIMI

URBANISTIKA

NDERTIMTARIA

RENDI DHE SIGURIA

BUJQESIA

FRUTIKULTURA

BLEGTORIA

PYJET DHE KULLOTAT

Plani i zhvillimit komuna Bicaj TURIZMI

RINIA, KULTURA DHE SPORTET

BURIME NATYRORE, RERA E BARDHE

MJEDISI DHE AMBIENTI JETESOR:

ÇESHTJET GJINORE:

LISTA E KOMITETIT KONSULTATIV TE ZHVILLIMIT KOMUNES

VENDIMI I KESHILLIT KOMUNES PER MIRATIMIN E PLANIT ZHVILLIMIT

BURIMET E INFORMACIONIT

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

HYRJE Hartimi i një strategjie të drejtë per zhvillimin e Komunës Bicaj në vitet e ardhshme, natyrisht, që përbën hapin e parë në rrugën e vështirë drejt progresit. Në këtë kontekst, qoftë në hartimin apo zbatimin praktik të kësaj strategjie, roli i specialistëve dhe intelektualëve të të gjithë sektorëve është i padiskutueshëm. Në strategjinë e prezantuar jepet një ekspoze e gjendjes së Komunës Bicaj, analizohet situata, parashtrohen vështirësite që po kalon komuniteti në këtë periudhë si dhe sfidat me të cilat duhet të përballet në vitet e ardhshme. Një vemëndje e veçantë i kushtohet alternativave strategjike për arritjen e qellimeve të veçanta si dhe zgjidhjet e mundshme sipas një plani veprimesh të paracaktuara. Synimi i këtij dokumenti është të ofrojë referencë të shpejtë hyrëse në pasqyrat e gjëra sektoriale dhe në nevojat parësore,ti ofrojë Qeverisë shqiptare,donatorëve bilateral dhe multilateral, organizatave Qeveritare dhe jo Qeveritare një program strategjik për promovimin e investimeve për zhvillim; të sherbejë si një vegël planifikuese pasi kombinon prioritetet sipas sektorëve dhe fshatrave, prioritete të cilat janë artikuluar nga një spektër i gjërë i drejtuesve të organeve vendore. Theksim i veçantë i është dhënë lidhjeve potenciale strategjike në mes sektorëve. Është parë si e rëndësishme që të zgjidhen projektet që përputhen ,në mënyrë që të formohet një kornizë e integruar për përparime graduale,si në sferat ekonomike ashtu edhe në ato sociale, që të rrisë bashkëpunimin dhe të maksimalizojë përdorimin e rezervave që disponon vetë komuna. Në strategji, jemi përpjekur të jemi të vemëndshëm, duke parë kushtet dhe mundesitë reale të zhvillimit të zonës, pra jemi përpjekur ''të ecim me këmbë në tokë''. Strategjia e Komunës Bicaj është një platformë zhvillimi që nxit një pjesmarrje aktive të grupeve të interesuara në zbatimin e saj. Parimet në të cilat mbështetet hartimi i strategjisë janë mbajtja parasysh e synymeve afatgjata të kësaj komune, gjetja e rrugëve dhe alternativave që ndikojnë në zhvillimin e komunitetit, dhe më së fundi, arritja e synymit për 7

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

përmirësimin e gjendjes social-ekonomike të popullatës së kësaj zone. Kam besim që, kjo strategji do ti vijë në ndihmë të gjithë aktorëve lokal, rajonal, kombëtar dhe të huaj për tu bërë pjesë e rrugëtimit tonë të përbashkët në zhvillimin e komunitetit tonë. Kryetari Komunës Bicaj Arben Korbi

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

HAPAT PËR FORMULIMIN E STRATEGJISË Grupi i punës për strategjinë e komunës Bicaj ka ndjekur këto hapa në formulimin e strategjisë :  Situata e përgjithshme:  Analiza e situatës,problemeve dhe mundësive  Alternativat strategjike për arritjen e qellimeve afat shkurtëra, afat mesme dhe afatgjata.  Zgjedhja e alternativave të nevojshme dhe argumentimi për to.  Roli i administratës dhe Këshillit te Komunës si dhe institucioneve të tjera shtetërore.  Nevojat për burime: Natyrisht që fushat prioritare të cilat kërkojnë vemendje të veçantë janë: Infrastruktura, Bujqësia, Shëndetësia, Arsimi, rritja ekonomike etj. Kjo strategji vjen në përshtatje dhe përputhje njëkohësisht me Strategjinë Kombëtare të Zhvillimit Ekonomiko- Social sepse, fokusohet në reduktimin e varfërise nëpërmjet një rritje ekonomike të qëndrueshme e gjithë-perfshirese. Procesi i pjesmarrjes në hartimin e strategjisë është marrë përsiper nga RASP ne kuadër të Projekti: “Rritje e kapaciteteve të pushtetit vendor dhe OJF-ve për pjesëmarrjen në vendimarrje”. Nga një Komitet Koordinativ, në përbërje të të cilit, morën pjesë përfaqësuesit e komunitetit të 10 fshatrave, drejtues të kryesive të fshatrave si dhe intelektuale me pervojë në fusha të ndryshme, te cilët e njohin mirë Komunen. Struktura e mësiperme ka përballuar një punë voluminoze në drejtim të mbledhjes së të dhënave, analizës së situatës, përcaktimit të objektivave, si dhe përzgjedhjes së masave prioritare dhe vleresimit të efekteve financiare të tyre. Janë realizuar nje sërë konsultimesh me pushtetin vendor,dhe është menduar të lidhen shumë çështje të caktuara edhe me reformën e decentralizimit. Në pregatitjen e këtij materiali, janë përdorur një sërë të dhënash dhe dokumentash. Strategjia është bazuar kryesisht mbi Data Base –Të dhënat Baze’’ të bëra nga stafi i Departamentit të Zhvillimit i atashuar pranë Komunës Bicaj.

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Por një sërë materialesh të tjera kanë sherbyer si pika referimi dhe analize të kesaj situate. Strategjitë e zhvillimit si : Strategjia e Zhvillimit Rajonal të Qarkut Kukës, Strategjia e Gjelbert, Strategjia e Pyjeve, Strategjia për Sektorin e Shëndetësisë, Regjistrimi i INSTAT për njësite ekonomike Bujqësore për Qarkun Kukës; Vjetaret statistikor të institucioneve kryesore në rreth; Evidencat vjetore te Gjendjes Civile, Arkivi i Komunës Bicaj; Vendimet e Keshillit Komunës Bicaj në 10 vitet e fundit, mendimet e autoriteteve vendore të Komunës Bicaj dhe administratës saj; mendimet e specialistëve me pervojë të zonës, inxhinierëve, arsimtarëve dhe agronomëve; të dhënat dhe mendimet e ofruara nga drejtuesit e institucioneve që zhvillojnë aktivitetin në komunë, si dhe përvoja dhe eksperienca e disa sektoreve dhe institucioneve të rëndësishme të rrethit kanë qënë burime të cilat na mundësuan për realizimin e kësaj analize. Strategjia e Komunës Bicaj është një plan veprimi që synon në arritjen e një kontributi optimal të vetë partenerëve lokal në radhë të parë dhe donatorëve në radhë të dytë, me qellim për të siguruar një rritje të përgjithshme ekonomike dhe zhvillim të qëndrueshëm të Komunitetit të kësaj komune. Kjo ka rëndësi sepse siguron një orientim bazë për zhvillimin e fshatrave. Nxit strukturat vendore në mënyrë që ato të bëhen pjesë e përpjekjeve dhe nismave për zhvillimin e Komunës. Lehtëson mbështetjen e donatorëve për komunën Bicaj ,duke lejuar partnerët e interesuar për zhvillim,të shikojnë se si burimet e tyre mund të shfrytëzohen sa më mirë. Nxjerr në pah resurset natyrore dhe njerëzore që disponon komuna. Evidenton problemet dhe vë në dukje vështirësitë. Përcakton rrugët e zhvillimit dhe i orienton saktë ato në ato sektorë që kanë më tepër prioritet. Tregon se çfarë mund të bëhet, si mund të arrihet dhe deri ku mund të shkohet. Jep zgjidhjet afatshkurtëra, afat mesme dhe afat gjata. Jep një platformë dinamike, të hapur për këdo që interesohet dhe deshiron të kontribuojë në interes të ketij komuniteti.

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

PSE ËSHTË E NEVOJSHME

NJË STRATEGJI PËR ZHVILLIMIN E KOMUNËS.

Sepse ka munguar, dhe kjo mungesë platforme veprimesh, i ka munguar Komunës që nga formimi i saj si organ vendor apo si njësi administrative. Është e nevojshme që të kemi një strategji,sepse do të jetë e aftë ti japë zgjidhje problemeve ekzistuese dhe do të ndertojë një politikë zhvillimi që i shkon për shtat rajonit. Përpunimi i strategjisë i përgjigjet synimeve që ka çdo pushtet vendor i cili duhet të interesohet për Komunietin e vet. Për të koordinuar në mënyrën më racionale dhe duke prodhuar efektet maksimale të projekteve apo asistencës teknike që Qeveria shqipater dhe Komuniteti nderkombetar vendos në dispozicion të kësaj zone. ROLI DHE OBJEKTIVAT E STRATEGJISË BICAJ.

SË ZHVILLIMIT TË KOMUNËS

Sigurimi i një niveli të kënaqshëm jetese për mbarë popullatën e zonës. Përmirësimi i infrastrukturës së zonës Përmiresimi i sherbimeve kryesore ndaj popullatës Përmiresimi i qeverisjes vendore dhe rregullimi administrimit. Një platformë e gatshme për të gjithë donatorët. Reduktimi i varferisë dhe rritja e mireqenies ekonomike. Shfrytëzimi i resurseve që ka zona. STRATEGJIA E KOMUNËS BICAJ DHE LIDHJA ME OBJEKTIVAT E MIJËVJECARIT. Mbikqyrja e perparimit të çdo vendi në lidhje me këto objektiva shihet si një proçes i rendësishem.Me mbështetjen e RASP, në Komunën Bicaj janë përpjekjet e para për të analizuar përparimin dhe vleresuar mundesitë e përmbushjes së këtyre zotimeve. Hartimi i strategjisë së zhvillimit të komunës në harmoni me objektivat afatmesëm të zhvillimit të vendit, quhet një masë parësore për të përballuar pabarazitë e theksuara të zhvillimit të kësaj zone në raport me disa zona të tjera të vendit. Raporti i zhvillimit njerëzor për Shqiperinë, e percakton rrethin e Kukësit si një nga rrethet me indeksin me të ulët të zhvillimit njerezor (HDI – matës i përgjithshëm që shpreh arritjet e një vendi në bazë të tre komponenteve kryesore të zhvillimit njerëzor: jetëgjatesi, arsimim, standart jetese). Pra, sipas ketij vlerësimi, që rajoni ynë në përgjithësi dhe Komuna Bicaj në veçanti, të përmbushë objektivat e mijëvjeçarit i nevojitet një politikë 11

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

më e mirë zhvillimi në nivel lokal, institucione më të fuqishme dhe burime financiare shtesë. Duke u bazuar në objektivat e mijëvjeçarit, kjo strategji do të synojë të arrijë te trajtojë problematikën e hasur. Të japë zgjidhje bindëse të bazuara në mundësi reale. Të skicojë të ardhmen duke u shoqëruar me objektiva të matshëm.Një strategji të kordinuar me institucionet e tjera (shtetërore) dhe organet e tjera vendore (Këshillin e Qarkut). Do të synojë të ofrojë mundësi për progres dhe harmoni me disa objektiva afatgjatë me objektivat afatmesëm. Ne objektivin e parë: (ZHDUKJA E VARFËRISË EKSTREME DHE URISË) Do të synohet që brenda periudhës 2012-2017 numri i familjeve me varfëri ekstreme te jetë zero. Së dyti, do te synohet qe numri I familjeve shume te varfera (me ndihme te plote ekonomike nga shteti) te zvogelohet me 2/3. Në objektivin e dytë ;(KRYERJA UNIVERSALE E ARSIMIT FILLOR) Brenda viteve 2012-2017, të gjithë fëmijët në 10 fshatrat e Komunës Bicaj të kryejnë 100% arsimin fillor. Në objektivin e tretë, (NXITJA E BARAZISË GJINORE DHE FUQIZIMI I ROLIT TË GRUAS) Do të synohet që 90 % e vajzave që mbarojnë shkollën 9-vjecare të vazhdojnë arsimin e mesëm.Gjithashtu brenda 10 viteve numri i të punësuarave femra në institucionet shtetërore, dhe perfaqësimit ne organet vendore të dyfishohet. Në objektivin FOSHNJORE)

katërt

(ZVOGËLIMI

VDEKSHMËRISE

Do të synohet që në 10 fshatrat e komunës Bicaj të ngrihen sherbime shendetesore në standartet e BE-së. Do të synohet gjithashtu që norma e vdekshmërisë foshnjore të fëmijëve deri në 5 vjec të jetë zero. Në objektivin e pestë: PËRMIRËSIMI I SHËNDETIT TË NËNËS Do të synohet që në 10 fshatra të ngrihen objektet për konsultoret e nënave.

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Do të rritet kujdesi shëndetësor për nënat shtatëzena, me qëllim që vdekshmëria amtare të jetë zero. Në objektivin e gjashtë (TË LUFTOHET VIRUSI HIV/SIDA, MALARIA DHE SEMUNDJET E TJERA). Do të synohet që sëmundje të tilla, të mos depërtojnë në territorin e komunës Bicaj. Brenda 5 viteve, do të synohet të ngrihet një qender testimi në Komunën Bicaj. Do të synohet gjithashtu që në 5 fshatrat kryesore të Komunës të ndërtohet sistemi i kanalizimit të ujrave të zeza. Në objektivin e 7-të (MJEDISI DHE ZHVILLIMI I QËNDRUESHËM) Do të synohet që 100 % e popullsisë të marrin furnizim të vazhdueshem me uje te pijshem dhe te sigurte. Do te synohet qe permiresimi i kushteve te banesave dhe ndertimi i 30 % te popullsisë në banesa të reja. Do të synohet mbrojtja e integritetit te pyjeve duke i kaluar ato në pronësi dhe në vemendje te vete Komunitetit. Do të pyllëzohen 50 ha me fidanë pyjore ne malin e Gjalices dhe malin e Kolosjanit. PENGESAT PËR ZHVILLIM Një sërë faktorësh, në Komunën e Bicajve, krijojnë pengesa jo të lehta të cilat ndikojnë në zhvillimin normal të zonës. Së pari; disponohet një infrastrukturë e parehabilituar. (Fshatit Tërshenë dhe disa familjeve në Mholaj u mungon lidhja e rrugës me qendrën e komunës.Në 6 fshatra mungon sistemi i kanalizimit të ujrave të zeza. Së dyti: Të ardhurat e zonës, sigurohen nga Bujqësia dhe Blegtoria. Theksojmë se nga vitit 1990, mbi 70 % e tokës bujqësore nuk vaditet, për shkak të dëmtimit total të sistemit të rrjetit vaditës. Së treti: Dy fshatra (Kolosjan dhe Domaj), me studim gjeologjik janë shpallur të pabanueshëm, ndërsa mundësitë e Qevërisë dhe të vetë familjevë, për të lëvizur nga këto venbanime janë mjaft të pakta. Së katërti: Papunësia është në nivëlet mjaft të larta, (50 % e familjeve trajtohen me ndihmë ekonomike) çfarë krijon pengesa në përparimin e zonës.

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Së pesti: Investimet nga buxheti i shtetit dhe donatorët e huaj, në vitet e fundit janë të pamjaftueshme. Së gjashti: Mungesë e kredive për familjet fshatare ose dhënia në ndonjë rast e tyre me interes mjaft të lartë. Së shtati: Mungesa e tregut të garantuar dhe pasiguria e shitjes së produkteve bujqësore dhe blegtorale. Së teti: Mungesa e qendrave të përpunimit të produkteve blegtorale. Së nënti: Gjëndja e rëndë e pyjeve e shkaktuar nga dëmtimi pa kriter i tyre. Së dhjeti: Mungesa e Bisnesit (mikrondërmarrjeve) në zonë dhe shfrytëzimi pa kriter i pasurive që ka zona. BAZAT PER ZHVILLIM NE TE ARDHMEN Pavarsisht nga faktorët që u përmendën mësipër, Komuna Bicaj, disponon mjaft potenciale njerëzore, ekonomike dhe sociale, të cilët krijojnë një bazë solide për një zhvillim të qëndrueshëm -Në krahasim me Komunat e tjera, kjo komunë i ka të gjitha shanset për një zhvillim të shpejtë. -Teritori i saj është mjaft afër qendrës së rrethit (qytetit të Kukësit ), pra krijon mundësi te zgjerimit të tregut në shumë sektorë. -Disponon pasuri të mëdha (në mijëra tonelata) të materialeve të ndërtimit (rërës së bardhë) -Niveli i arsimit të popullsisë është më i larti në shkallë rrethi e qarku,krahasuar me Komunat e tjera . -Ekziston një moshë relativisht e re e popullsisë. -Pjesa më e madhe e tokës bujqësore është tokë e frytshme dhe kushte mjaft të përshtatshme kultivimi. -Diaponon pasuri ujore të pallogaritshme.( Burimi i ujit të pijshëm të Kolosjanit furnizon rreth 50 mijë banorë me ujë të pijshëm ).Ujërat e përroit të Shejës , vaditin një pjesë të konsiderueshme të tokës bujqësore , gjatë gjithë vitit . Ujërat e Rrepniqes mund të shfrytëzohen në të ardhmen. Ujërat e liqenit të Fierzës, perveç shfrytëzimit të tyre për peshkim, do të krijojnë mundësit të mëdha të vaditjes së tokave për fshatin Nangë dhe Bushat. 14

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

-Ekzistenca e një teritori të konsiderueshëm me pyje, padyshim që krijon mundësi të mëdha të shfrytezimit të kësaj hapësire për nevoja bazë të jetes së këtyre familjeve. -Kullotat alpine , krijojnë mundësi të mëdha për zhvillimin e blegtorisë së imët {dhe janë një burim të ardhurash nga bimët medicionale të shumëllojshme për banorët e komunës.} -Vendet turistike që disponon zona, (Laku i dardhës, Kroi I I Kuq, maja e Gjalicës, Sasati ,Shkalla e keqe , Mali i kolesjanit, Shpatza etj ) janë një ogur i mirë për eksplorimin e ketyre zonave nga turistët. -Shumellojshmeria e kushteve klimatike dhe tokesore, ka krijuar nje mundesi te kultivimit te nje game te madhe te kulturave bujqesore dhe pemeve frutore (Niveli mbi nivelin e detit ne kete komune varion nga 320 m deri ne 2486 metra). Mali i Gjalices 2486 metra (ku shtrihet nje pjese e pyjeve dhe kullotave te komunes Bicaj Mali i Kolesjanit eshte pasuri natyrore me pyje dhe kullota -Ndertimi ne teritorin e kesaj Komune, te Aeroportit te Kukesit, perben nje mundesi reale te zhvillimit te ardhshem te zones. -Mjaft intelektuale te kesaj zone, jane drejtues institucioneve ne rreth, ne shkalle qarku si dhe drejtojne disa dikastere qendrore. Ky fakt krijon nje shans qe, kerkesat per zhvillim te kesaj komune te gjejne perhere mbeshtetje. -Popullsia e madhe e kesaj zone mbi 7500 banore, motivon çdo donator, per te dhene investime qe sigurojne nje akses ne nivel te gjere te kesaj popullsie.

VIZIONI I KOMUNES BICAJ Nje komune me standarte bashke kohore ne sherbimet baze ndaj komunitetit te vet dhe qe ofron potenciale per zhvillim ekonomik te qendrueshem

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

SITUATA E PERGJITHSHME PRAPAVIJA SOCILOGJIKE DHE FIZIKE Komuna Bicaj shtrihet ne Jug te qytetit te Kukesit dhe kufizohet me komunat Shtiqen, Surroj, Ujmisht, Topojan, Gryke Caje dhe Bashkine Kukes. Qendra e komunes lidhet me qytetin e Kukesit permes ruges nacionale Kukes â&#x20AC;&#x201C;Peshkopi. Largesia nga qyteti e kesaj qendre eshte 11 km. Kjo komune perbehet nga 10 fshatra te vendosura ne nje terren me reliev te thyer, qe fillon nga ai fushor e vazhdon me ate kodrinor dhe malor, me 7100 banore (sipas studimit te vitit 2001 te INSTAT) eshte komuna me popullsine me te madhe ne shkalle rrethi dhe e dyta (pas Golajve te Hasit) ne nivel Qarku Te dhena mbi popullsine: Komuna Bicaj1 Shtrirja e teritorit te kesaj komune kap nje siperfaqe prej 5821 ha prej te cilave 1065 ha eshte toke bujqesore, 3188 ha jane siperfaqe pyjore, 723 ha kullota dhe 138 ha troje. Bicaj njihen historikisht si kryeqendra e krahines se Lumes. Deshmohet FSHATI

POPULLSIA

BUSHAT

661

OSMANAJ

659

BICAJ

1357

MUHOLE

161

MUSTAFAJ

488

KOLESIAN

908

NANGE

1557

DOMAJ

GABRICE

324

TERSHENE

347

KOMUNA BICAJ 1

6531

Zyra e Gjendjes Civile Bicaj. 2012

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

si vendbanim mesjetar me emrin “Shale”. Para çlirimit ka qene qender nen Prefekture, rrethi, Lokaliteti dhe me vone, Kooperative e bashkuar. Me emrin e Bicajve lidhen shume evinimente historike e kulturore te rrethit Kukesit. Keshtu: Komiteti I lidhjes shqiptare te Prizerenit per Lumen, nga me aktivet e ka patur qendren ne Bicaj. Ne vitin 1884 eshte lidhur me linje telefonike me Prizerenin. Ne vitin 1903 ketu eshte hartuar dokumenti I njohur i ‘’Masbates ‘’se Lumes me ane te ciles kjo krahine nuk njihte asnje autoritet pos perfaqesuesve te saj. Ne vitin 1911, ne fshatin Kolosjan u hap shkolla e pare shqipe, e para per gjithe rrethin dhe Qarkun e Kukesit. Ne vitin 1912 ne kete teritor eshte bere lufta dhe qendresa me e madhe e popullit shqiptar ndaj pushtuesve Serb, lufte e cila pati mijera te humbur. Ne vitin 1914 ne fshatin Bicaj u hap shkolla shqipe, pas asaj te Kolosjanit. Ne vitin 1943 u krijua çeta e pare partizane e Lumes Ne vitin 1944, ne Bicaj u krijua Brigada 24 sulmuese me 556 partizane. Ne vitin 1956 u krijua Kooperativa e pare bujqesore ne fshatin Nange. Gjate historikut te saj nga kjo zone kane mbaruar shkollen e larte mbi 600 intelektuale, nje pjese te cileve kane dhene dhe japin kontribut te çmuar ne sektore te rendesishem te vendit. Nga kjo zone kane dale mjaft profesore dhe doktorre shkencash,te cilet kane qene dhe jane pedagoge ne Universitetin e Tiranes por dhe ne Universitetet e huaja si ate te Torinos ne Itali dhe ne dy universitete amerikane (M.Spahiu ). Aktualisht njihet si zone me kushte te pershtatshme per zhvillimin e bujqesise, blegtorise, vreshtarise, Turizmit malor dhe perpunimit industrial te gelqeroreve. Lartesia mbi nivelin e detit varion nga 351 metra deri ne 2486 metra (Mali I Gjalices) Ka nje klime mesdhetare malore, ku temperatura mesatare vjetore shkon ne 10.8 grade celcius.

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Ujrat qe lagin teritorin e kesaj komune jane liqeni i Fierzes (Lumi Drin), Perroi i Shejes, gurra e Kolosjanit dhe Rropniqja. Nga Gurra e Kolosjanit eshte bere furnizimi me uje te pijshem te ujesjellesit te qytetit Kukesit i cili furnizon bashkine Kukes dhe komunat Bicaj dhe shtiqen (rreth 40 mije banore). Perroi i Rrepniqes (qe del poshte fshatit Bushat dhe derdhet ne liqenin e Fierzes ) eshte nje pasuri kolosale e rezervave ujore te ujit te pijshem e cila deri tani nuk eshte shfrytezuar per mungese projektesh dhe fondesh. Nje studim i kesaj rezerve ujore per ta shfrytezuar ate, gjykojme se duhet te jete objekt i nje perspektive per ato donatore qe do ta eskplorojne kete zone.

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

GJENDJA SOCIAL EKONOMIKE Ndonese ka kushte te pershtatsshme zhvillimi, aktualisht popullata e kesaj komune ndeshet me mjaft probleme dhe veshtiresi ekonomike. Statistikat tregojne se nga 1514 famijle qe jane gjithsej, 849 prej tyre trajtohen me ndihme ekonomike, ose 53 % e totalit te tyre.

Nr.

Fshati

Familjet

Pjestare te nje familje

Familje me ndihme ekonomike

Totali buxhetit

Totali I buxhetit nga pushteti lokal

Totali I buxhetit nga pushteti. qendror

Te dhena per familjet qe trajtohen me ndihme ekonomike. 2

BICAJ

367

440022

2 Osmanaj 130

159234

3 Kolesjan

233

169

330114

4 Bushat

153

210404

5 Gabrice

136217

6 Domaj

111

38191

Nange

285

203

438619

8 Muhole

62423

9 Tershene

177987

10 Mustafe

166531

849

Total

Zyra e Ndihmes Ekonomike.Komuna Bicaj 2012

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

400 350 300 Familjet ne Total

250 200

Familje me ndihme ekonomike

150 100 50

Te rs he ne

aj om D

BI O CAJ sm a Ko naj le sj a Bu n sh at

Grafiku i ndihmes ekonomike sipas fshatrave Gjate 1 viti shteti akordon per ndihmen ekonomike te ketyre familjeve rreth 24 milion leke te reja. Ne vitin 1992 kjo komune ka patur nje popullsi prej 9200 banoresh. Gjate 20 viteve te fundit kane migruar rreth 2500 banore te kesaj zone (kryesisht ne rrethet e Tiranes dhe te Durresit). Levizja me e madhe e popullsise verehet nga fshatrat Domaj, Kolosjan, Tershene etj. Kjo levizje e madhe demografike mendojme se duhet te obligoje organet e larta shteterore dhe ato vendore, per te krijuar nje paltforme, te orientuar, drejt krijimit te nje sigurie njerezore me kapacitetet e nevojshme te zhvillimit, per komunitetin qe banon aktualisht ne keto zona,e me qellim krijimin e shanseve me te mira per mireqenie ne Veriun e vendit. Shtesa e popullsise nga 2.7% qe ka qene ne vitin 1990, aktualisht eshte ne nivelin e 1.5 %. Ky tregues, qe I bashkangjitet pozitivisht zhvillimit, duhet te jete ne objektin e Organizatave jo fitim prurese qe kane lidhje me planifikimin familjar dhe zhvillimin e gruas. Kjo, sepse perseri, ka nje pjese te konsiderueshme familjesh te reja qe kane shume femije dhe kane nevoje per ndihme dhe nje orientim te ri.

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

PAPUNESIA DHE PUNESIMI Pas viteve â&#x20AC;&#x2122;90, me privatizimin e ekonomise dhe mbylljen e fabrikave, Uzines dhe Minierave te rrethit, si kudo edhe ne kete komune eshte krijuar nje mase e madhe te papunesh. Sipas te dhenave qe disponon vete Komuna, te papune ne komunen Bicaj rezultojne 1918 persona. Per arsye te humbjes se shpreses per nje punesim te ri, keto persona nuk e kane te regjistruar emrin e tyre si te papune, prane Zyres se Punes ne rreth. Bujqesia mbetet sektori kryesor i vetepunesimit dhe i sigurimit te ardhurave. Rreth 1013 persona rezultojne te vetepunesuar ne bujqesi e blegtori gjate gjithe vitit. Ndersa ne disa familje tjera, per arsye te tokes se pakte, kemi nje vetepunesim sezonal prej 300 personash. Regjistrimi I pergjithshem i Njesive ekonomike bujqesore ne kete komune ka nxjerre 1542 njesi tilla. Ne sektore te tjere, punesimi eshte I pakte. Keshtu ne arsim jane punesuar 100 punonjes, ne shendetesi 24 punonjes, ne ndertim 36 punonjes, ne transport 47 persona, ne sektore te tjere si ushtri, polici e administrate shteterore jane te punesuar edhe 55 persona. Te marre ne total numri i personave te punesuar ne sektoret e tjere (perjashtuar vetepunesimin ne bujqesi) eshte 275 veta. Sipas sondazheve, rezulton se rreth 200 persona, kryesisht djem te rinj, ne shkalle komune jane ne emigracion jashte vendit, kryesisht ne Greqi, Angli dhe Itali por vetem nje pjese te vogel prej tyre, u eshte ligjeruar qendrimi ne ato vende. Nga Insituti I Sigurimeve shoqerore trajtohen me pension pleqerie 814 persona prej te cileve 500 persona me pension shteteror qe varion 100013000 leke pensioni ne muaj dhe 314 persona me pension koperative me vlere mesatare 8500 leke ne muaj. Plani i veprimeve strategjike: Afat-shkurter 20012-2014 Nga ana e qeverisjes qendrore duhet te krijohet hapesira ligjore qe keto fonde te perdoren per kryerjen e shume puneve publike, per te cilat ka nevoje zona. Pra, nje ndryshim i metodes se levrimit te fondeve do te krijonte kushte te pershtatshme per hapjen e vendeve te reja te punes dhe ndertimin e shume objekteve apo veprave te veĂ§anta , ne interes te komunitetit 21

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Verifikimi I sakte dhe trajtimi me ndihme ekonomike ,vetem i atyre familjeve te cilat jane vertete te varfera. Afat-Mesme 2012-2015 Rivitalizimi i bujqesise eshte potenciali me i madh drej permiresimit te situates se punesimit. Nje plan i ri ujitje, gjate ketyre viteve do te mundesonte qe rreth 250 fermere, te punesoheshin plotesisht dhe te krijonin te ardhura. Ngritja e qendrave per perpunimin e reres se bardhe, dhe krijimi i pikave per pregatitjen e materialeve te ndertimit. Aplikimi i Fondeve te Puneve publike do te krijoje rreth 300 vende pune sezonale ne vit. Ngritja e konsultoreve te nenave dhe qendrave te planifikimit familjar, prane qendrave shendetesore, ne te gjitha fshatrat. Realizmi i nje projekti te ri ne fshatra,do te rrite mundesite e punesimit te ketyre banoreve. Krijimi i Komitetit te Koordinimit mes donatoreve , do te siguroje nje plan veprimi me te efektshem ne lidhje me punesimin. ARSIMI Ne komune funksionojne gjithsej 6 kopeshte te cilat jane te perbera nga grupe te para, te dyta dhe te treta sipas grupmoshave. Ne komunen tone funksionon dhe grupi pergatitor konkretisht ne Canaj e cila ben te mundur pergatitjen e femijeve per arsimin fillor.

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Te dhena per Sistemin Arsimor3 Nga cila Femije ne Qershor EMRI I shkolle varet 2012 QYTETIT/FSHATIT Gjithsej Femra OSMANAJ OSMANE VEBI SHEHU 35 18 MHOLAJ MHOLE VEBI SHEHU 12 6 CANAJ CANAJ VEBI SHEHU 74 34 GANI NANGE NANGE SADIKU 31 12 NUREDIN BUSHAT BUSHAT BRAHA 20 10 LIDHJA E KOLESJAN KOLESJAN PRIZERENIT 20 11 KOPSHTI

Drejtoria Rajonale Arsimore Kukes 2012

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Ne nivel komune jane te ngritura dhe funksionojne 7 shkolla 9- vjeçare publike dhe 1 shkolle e mesme ,me profil te pergjithshem, ne qender te komunes. Shkolle 9-vjecare ka ne fshatrat Bicaj, Nange, Kolesjan, Gabrice, Bushat, Domaj e Tershene. Te dhena per nxenesit4

9VJ

Vartese

XHEMAL I BILERI NUREDI N BRAHA LIDHJA E PRIZERE NIT DOMAJ

221

9VJ

433 LIDHJA E PRIZERENIT 40 Jo Vartese 308

147

TERSHEN E BUSHAT

9VJ

Vartese

9VJ

Jo Vartese 102

KOLESJA N

9VJ

Jo Vartese 1

Vartese

131 LIDHJA E PRIZERENIT 11

KOLESJA N

QYTETI

Femra

Jo Vartese

Gjithsej

9VJ

Femra

VEHBI BICAJ SHEHU IBISH GABRICE MILAIMI GANI NANGE SADIKU

Nxenes ne Braktisur Qershor shkollen 2012 Gjithsej

VARESIA

VARTESIA SHKOLLA

LLOJI

SHKOLLA

TEK

Fshatrat Mustafe, Muhole, e Osmanaj, nuk kane objekte shkollore ne fshatrat e tyre por dhe nuk kane patur edhe me pare asnjehere, pasi nxenesit e ketyre fshatrave , frekuentojne procesin mesimor ne shkollen 9 vjecare te Bicajve, shkolle e cila ndodhet jo me larg se 1-2 km nga keto fshatra.

VEHBI SHEHU

Disa nga shkollat dhe konkretisht shkollat “Xhemali Bileri”, “Ibish Milaimi” dhe Domaj per arsye te uljes ndjeshem te numrit te nxenesve 4

Drejtoria Rajonale Arsimore Kukes 2012

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

kane kaluar si shkolla vartese te shkollave respective â&#x20AC;&#x153;Vehbi Shehuâ&#x20AC;?dhe Kolesjan. Ne shkollen e mesme, frekuentojne shkollen ne nje vit arsimor 336 nxenes, prej te cilave 154 femra. Ne vitin shkollor 2012-2013, ne shkalle komune, per here te pare ne bankat e shkolles te klases se pare futen 89 femije. Perfunduan ne Qershor 2012 klasen e 9-te rreth 123 nxenes nga keto 52 femra ,ndersa fillojne arsimin e mesem ne vitin shkollor 2012-2013 gjithsej 103 nxenes prej te cileve vetem 41 femra. Frekuentimi I shkolles se mesme nga fshati Tershene eshte mjaft I veshtire per arsye te mungeses se transportit dhe te rruges se gjate .Veshtiresi per frekuentimin e shkolles se mesme ,sidomos per vajzat paraqesin fshatrat Bushat, Gabrice e deri diku edhe Kolsojan . Per arsye te ketyre veshtiresive ,nuk mund te vazhdojne shkollen e mesme dhjetra nxenes te talentuar te ketyre zonave Shkolla e mesme ne Bicaj ka filluar aktivitetin e vet ne fillimet e saj si shkolle Bujqesore, profil te cilin e ka mbajtur qe nga viti 1972 deri ne vitin 1992. Pas ketij viti kjo shkolle ka ndryshuar profilin e vet duke kaluar ne shkolle te mesme te pergjitheshme. Nga ana e zhvillimit te procesit arsimor ,kjo shkolle ka fituar pervojen e vet dhe personeli mesimdhenes i saj perbehet nga arsimtare me pervoje dhe te kualifikuar.

Shkolla Bicaj

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Objektet shkollore jane pergjithesisht te rikonstruktuara, por se u mungon baza e nevojshme didaktike si dhe Laboratoret. Ne shkollat Tershene dhe Gabrice dhe Domaj procesi arsimor behet ne klasa te bashkuara.Po keshtu dhe ne shkollen Bushat 2 klasa jane te kombinuara.Kjo vjen si rezultat i renies se numrit te nxenesve pothuajse ne cdo shkolle. Numuri aktual i nxenesve ne shkalle komune qe frekuentojne shkollen 9 vjecare eshte 1040 nxenes, prej te cileve 449 nxenese femra. Arsimi parashkollor eshte i organizuar ne kopshte publike , ne nivel komune, te cilat kane nje numur te konsiderueshme femijesh por qe nuk terheqin te gjithe masen e parashkolloreve. Nuk ka shkolle private. BICAJ

An a l fa b e te M

An a l fa b e te F

Pa r a sh k o o l r e M

Pa r a sh k o o l r e F

Ka l sa 1 - 4 M

Ka l sa 1 - 4 F

Ka l sa 4 - 8 M

Ka l sa 4 - 8 F

Ka l sa 8 - 1 2M

Ka l sa 8 - 1 2F

Grafiku sipas klasave dhe gjinise ne Bicaj5.

Te dhena nga DAR Kukes

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

180 160

BICAJ

140

Osmanaj

120

Kolesjan

100

Bushat

Gabricë

Domaj

Nangë

Muholë

Tershen M

AnalfabeteParashkollore Klasa 1-4

Mustafe

Klasa 4-8 Klasa 8-12

Grafiku i arsimit sipas fshatrave dhe gjinise. Plani Veprimeve Strategjike per arsimin Afat-shkuter 2012-2015 Muzeu i shkolles se pare shqipe (Kolosjan ), ka mbetur deri tani jashte vemendjes se rikonstruksionit, gje e cila duhet te shikohet si domosdoshmeri per periudhen ne vazhdim. Pajisja me laboratore e shkolles 9-vjeçare Nange eshte I nevojshem te realizohet brenda vitit 2012 –2014. Reabilitim i shkolles mesme Bicaj Reabilitim i shkolles 9-vjecare Kolesjan Reabilitim i shkolles 9-vjecare Bushat Reabilitim i shkolles Domaj (emergjente) Pare ne kete kendveshtrim, del e nevojshme qe me nje plan te studiuar te planifikohet vijimi i procesit arsimor te disa nxeneseve nga fshatrat e largeta ,nga Konvikti I shkolles se mesme te Kukesit. Pajisja me laboratore bashkohore e shkolles se mesme ne Bicaj dhe shkollave te tjera. Funksionimi i qendres se internetit ne te gjitha shkollat. Ligjerimi i kurseve te gjuhes se huaj ne shkolla me mesues speciliste.

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Afat-Gjate 2012-2017 Kohet e fundit jane verejtur kerkesat e banoreve te fshatit Muhole per nje shkolle fillore ,kerkese e cila duket e drejte dhe duhet te kihet parasysh per arsye te largesise se madhe te shtepive nga objekti aktual i shkolles .. Hapja e nje shkolle profesionale ne qender te Komunes. Ngritja e nje laboratori per mesimin e gjuhes se huaj.

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

SHENDETESIA Gjate ketyre viteve, kujdesi shendetesor ndaj popullates ka ardhur ne rritje. Per gjithe komune sherbejne 3 mjek te pergjithshem dhe 21 infermiere.Pra personeli shendetsor rezulton i kompletuar .Ne qender te komune ka nje Qender te re shendetesore dhe 1 Farmaci private. Ne 7 fshatra ( Osmanaj ,Mustafe,Muhole,Kolosjan, Tershene, Bushat e Domaj ) jane ngritur objektet e Ambulancave, per rrjedhoje sherbimi shendetesor ne fshatra eshte permiresuar. Numuri i personave te prekur nga semundjet ( sidomos kroniket) eshte I konsiderueshem.. Rreth 402 veta vuajne nga zemra , 72 persona jane handikape dhe 6 jane te verber.Rreth 30 veta jane invalide pune. Ne shkalle komune rezultojne 13 veta te paralizuar si dhe 133 te tjere me semundje te ndryshme sidomos ato profesionale.6 Eshte ky numer i madh semundjesh qe shtron si emergjente plotesimin me specialist profesioniste te ambulancave ne fshatra..E ne kete drejtim, donatoret qe kane piksynyme ne sektorin e shendetesise duhet te shikojne mundesine e implementimit te kontributeve te tyre ne kete komune. Vdekshmeria ametare gjate vitit 2011 ka rezultuar zero,ndonese ka patur 165 lindje.Kjo shpjegohet nga lehtesirat qe ka krijuar transporti si dhe nga ngritja e nivelit ndihmes te personelit te shendetit paresor . Per te ardhmen eshte e domosdoshme qe รงdo fshat te kete objektin e vet shendetesor.

Qendra shendetesore Bicaj

Te dhena nga Qendra Shendetesore Bicaj

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Plani veprimeve Strategjike per shendetsine Afat-Shkurter 2012-2014 Eshte e domosdoshme nderhyrja e shpejte ne keto fshatra per ndertimin e ketyre objekteve. Investimet sugjerohet qe fillimisht te nisin me: Funksionimi dhe plotesimi me pajisje i konsultores Kolosjan Funksionimi dhe plotesimi i konsultores Bushat Plotesimi me inferimere e ndihmes mjeke i Ambulances Tershene Afat-Mesem dhe Afat gjate 2012-2017 Ndertimi i nje Qendre tjeter shendetesore ne lagjen Brataj Ngritja e nje laboratori ne Bicaj per analizat e te semureve. INFRASTRUKTURA Sistemi rrugor Fshatrat Nange, Bicaj, Osmanaj, Kolosjan lidhen ndermjet tyre me ane te rruges nacionale Kukes-Peshkopi, rruge e cila administrohet nga Drejtoria Rajonale e Mirembajtjes rrugeve. Nevoja paresore: Ruga (Kukes-Peshkopi) po perfundon shume shpejt. Fshatrat Gabrice dhe Mustafaj lidhen me qendren e Komunes permes rrugeve lokale, te cilat aktualisht funksionojne normalisht. Jane pregatitur projekt-preventivat per sistemim-asfaltimin e tyre dhe po kerkohen donator per financim. Fshati Tershene ka aktualisht vetem mjaft veshtiresi transporti pasi rruga nga laku i dardhes, dimrit qendron e bllokuar nga bora. Do kerkohet lidhja e ketij fshati me qendren e komunes me rruge automobilistike nga shkalla e keqe. Sistemim-asfaltim i Rruges nga Osmanaj deri ne Muholaj (lagjia Kajme). Sistemim-asfaltim i rruges Laku I dardhes (Kolosjan) - Tershene. Sistemim-asfaltim i rruges se fshatit Mustafaj. Sistemim asfaltim i rruges lagja Brate Sistemim-asfaltimm i rruges fshatit Gabrrice. Perveรง rrugeve qe lidhin fshatrat me qendren e Komunes , jane evidentuar kerkesat e komunitetit per kryerjen e rikonstruksioneve ne rruget e brendeshme te fshtatrave, shume te nevojshme per popullaten e tyre. Keshtu eshte e nevojshme te nderhyhet ne: Rruget e brendeshme te fshatit Nange, Mustafaj, Gabrice, Kolosjan, Mholaj etj.

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Plani i Veprimeve Strategjike per infrastrukturen 2012-2017 Prioritetet per fshatrat e komunes Bicaj Fshati Kolesian. Sistemimi asfaltimi i rruges se lakut te dardhes. Perfundimi i rruges lagjes spahie. Rikonstruksion i shkolles 9-vjecare Fshati Osmanaj. Sistemimi asfaltimi i rrugeve te brendeshme te fshatit. Fshati Bushat. Sistemimi asfaltimi i rrugeve te brendeshme te fshatit. Rikonstruksion i shkolles 9-vjecare. Rikonstruksion i kanalit vadites. Ndertim i kanalizimeve te ujrave te zeza. Fshati Nange. Sistemimi asfaltimi i rrugeve te brendeshme te fshatit. Rehabilitim i ujesjellesit nga fabrika e tullave deri tek lagjia e shehlerve. Rrethimi sistemimi i shkolles 9-vjecare. Fshati Gabrice. Asfaltim i rruges komunale gabrice. Rikonstruksion i ujesjellsit. Fshati Tershene. Sistemim asfaltim i rruges rurale kolesian-laku i dardhes Ndertimi i ujesjellesit. Fshati Bicaj. Sistemim asfaltim i rruges lagjes brate. Rikonstruksion i shkolles mesme Bicaj. Sistemim dhe asfaltim i rruges qe perfshin dhe fshatin Bicaj aeroportdomaj. Fshati Mustafaj. Asfaltim i rruges komunale Mustafaj. Fshati Muholaj. Asfaltim i rruges komunale Mholaj. Sistemi i Ujesjellesit dhe kanalizimeve: Siรง e kemi theksuar me siper, fshati Kolosjan i kesaj komune eshte furnizuesi kryesor me uje te pijshem i ujesjellesit te qytetit dhe fshatrave perreth. 31

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Fshati Kolosjan, ku ndodhen burimet e ujit te pijshem qe furnizojne rreth 50 mije banore te rajonit. Vitet e fundit ,nga KFE Gjermane , jane ndertuar skemat e furnizimit me uje per รงdo shpi ne disa fshatra (Kane ujesjelles fshatrat Bicaj, Mustafaj,Gabrrice, Kolosjan, Mhole, Bushat, Osmane, Dome dhe Nange ). Nuk ka ujesjelles ne รงdo familje ne fshatin Tershene. Por kerkohet investim per te zgjidhur perfundimisht kerkesat dhe plotesimin e nevojave per uje te pijshem te banoreve te komunes

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Plani i Veprimeve Strategjike per furnizimin me uje Afat Shkurter 2012 - 2015 Ndertimi i ujesjellesit te fshatit Tershene. Brenda qershorit te vitit 2013 te perfundoj rikonstruksioni i ujsjellesit te fshatit Gabrrice ( linja kryesore Kolesjan-Gabrrice Afat Mesme dhe Afat Gjate 2013-2017 Per te stabilizuar edhe furnizmin me uje te qytetit te Kukesit ,por dhe per dhenien e nje zgjidhje perfundimtare te furnizimit te fshatrave , duhet te realizohet projekti i hartuar nga Drejtoria e Ujesjellesit per nje skeme te re furnizimi direkt per fshatrat. Sistemi Kanalizimit te Ujrave te Zeza. Sistemi i kanalizimit te ujrave te zeza mungon ne shumicen e fshatrave. Futja e ujit te pijshem ne çdo shtepi ka bere te detyrueshme kerkesen per ndertimin e sistemit te kanalizimit te ujrave te zeza ne çdo fshat. Vete komuna,dhe fshatrat me ndihmen e specialisteve kane hartuar projekt idete ne kete drejtim .Patjeter edhe ky sektor ka nevoje per nderhyrje ne çdo fshat, sidomos ne menyre prioritare , ne fshatrat me popullsi te madhe .Mosnderhyrja e shpejte ne kete drejtim ,do te krijoje porbleme te medha shenetesore ne jeten e banoreve te Komunes. Keshtu fillimisht kerkohet investim ne keto drejtime: Ndertim KUZ fshatit Bushat Ndertim KUZ fshatit Kolesjan Mirembajtja e KUZ Fshatit Nange Mirembajtja e KUZ Fshatit Bicaj Mirembajtja e KUZ Fshatit Osmanaj Mirembajtja e KUZ Fshatit Mustafaj. SISTEMI ENERGJITIK Te gjithe fshatrat e kesaj komune aktualisht furnizohen nga rrjeti kombetar. Ne fshatin Bicaj, ndodhet nje Hidrocentral i vogel i cili ka furnizuar me energji elektrike deri ne vitin ‘90, fshatrat Bicaj dhe Osmanaj. Ky hidrocentral privat aktualisht eshte ne pune po kapaciteti i tij eshte shume i vogel Po keshtu, afer tij mund te ndertohet edhe nje H/C tjeter. Theksojme se kjo komune ka pasuri te medha ujore , e per rrjedhoje mund te shtrohen mundesite e ngritjes se H/C lokale .Keshtu , 33

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

prurjet e ujrave te Shejes mund te shfrytezohen per ndertimin e H/C te vogla gjate gjatesise se ketij perroi. Rrjeti Lokal I furnizimit me enegji elektrike nuk eshte ne gjendje te mire.Ne keto vite jane bere vetem riparime te vogla ( difekte te çastit ). Pra, rrjeti Lokal i sistemit elektrik ka nevoje per riparim te pergjithshem ( tela , shtylla, transformatore, izolatore etj. ). Nevoja per ndertimin e kabinave elektrike ka çdo fshat, por sidomos eshte e domosdoshme qe çdo fshati ti instalohet nje tranformator . Shkalla e pageses se energjise elektrike eshte e vogel.Varion nga 30-35 %. Nje nder arsyet e mospageses eshte niveli i ulet ekonomik ( 53 % e familjeve trajtohen me ndihme ekonomike ; Disa fshatrave si Bushat, Bicaj, Nange e Mustafe u eshte cenuar prona nga permbytja e tokave prej ndertimit te H/C te Fierzes dhe nga ana e shtetit deri tani nuk u eshte dhene ndonje ndihme apo kompensim per token e permbytur. Nje pjese e ketyre familjeve, duke pretenduar kompensimin nuk paguajne energjine elektrike. Ky problem mbare kombetar, gjykojme se duhet te shyrtohen ne driten e nje platforme te re zgjidhjeje. Plani Veprimeve Strategjike per energjine Afat Shkurter 2012-2015 Marrja e masave per dyfishimin e shkalles se pageses se energjise elektrike nga banoret e zones. Rikontruksioni i plote i rrjetit elektrike dhe vendosja e nje transformatori shtese ne fshatin Gabrice. Vendosja e dy Kabinave elektrike me tranformatore shtese ne fshatin Nange. Vendosja e nje Kabine elektrike me transformatore shtese ne fshatin Osmanaj. Vendosja e nje kabine elektrike me tranformatore shtese ne fshatin Bushat Afat –Mesme 2015-2017 Vendosja e nje tranformatori shtese ne fshatin Tershene. Vendosja e nje tranformatori shtese ne fshatin Muhole 34

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Vendosja e dy tranformatoreve shtese ne fshatin Canaj. Zgjidhja e kerkesa te familjeve qe u jane permbytur tokat dhe shperblimi i plote i tyre nga shteti TELEKOMUNIKACIONI: Komuna Bicaj, njihet si qendra qe ka patur lidhje telefonike qe ne vitin 1884. Aktualisht disponohet vetem nje Radio Rele me 4 kanale dhe vetem 2 abonente. Zyra e Postes qe ndodhet ne Bicaj, perveรง leterkembimit mundeson edhe shperndarjen e pensioneve per gjithe komunen.

Zyra e PTT-se ne Bicaj Sistemi i njoftimit ne fshatra eshte i ngritur nga vete fshati mbi baza vullnetare .( Nje person merr persiper gjate gjithe vitit te beje njoftimet e familjeve ,per รงdo lloj rast nevoje. Plani Veprimeve Strategjike per telekomunikacionin Afat Shkurter 2011-2013 Futja ne perdorim I internetit ne te gjitha objektet e shkollave dhe prane postes. Afat Mesme 2012-2017 Si qender e rendesishme e rrethit, kjo komune ka nevoje te lidhet me sa me shume numura telefonike. (Filiali I telekomit Kukes duhet te shikoje mundesine e instalimit te numrave telefonike per familjet e 5 fshatrave, pasi eshte jo vetem ne interes te zones por edhe ne interes te vete Telekoomit.

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

TRANSPORTI Ne shkalle komune numerohen rreth 23 kamione dhe 189 vetura e 20 mikrobuza. Levizja e popullates nga fshatrat deri ne qender te qytetit eshte zgjidhur ,dhe aktualisht behet me mikrobuze. Veshtiresi per levizje kane fshati Tershene dhe deri diku edhe fshati Mhole, per arsye te mungeses se rruges. Jane 45 vete te cilet jane te vetepunesuar ne sherbimin e taksise. Qendrat e Sherbimit Publik Ne rang komune ,jane krijuar 6 shoqata jofitim prurese, 5 prej tyre jane shoqata te menaxhimit te mikrokredise, te cilat jane ngritur ne funksion te shperndarjes se kredise se dhene nga FZHSH-ja e me vone nga Fondi I Financimit Rural te zonave malore. (Shoqata te tilla eksistojne ne fshatrat Osmanaj, Kolosjan, Bushat, Muhole dhe Mustafe). Keto shoqata jane regjistruar ne Gjykate. Ne fshatin Nange eshte ngritur edhe nje shoqate e perdorimit te ujit. Ne rang komune eshte e regjistruar dhe shoqata e pyjeve . Prane komunes kemi sherbim veterinal qe mbulon te gjitha problemet e kesaj fushe. Plani I veprimeve strategjike: Afat Shkurter 2012-2015 Ngritja e nje qendre veterinare (farmacie) duhet te jete objektiv per zhvillimin ne te ardhmen. Ngritja e Organizatave me baze komunitare ne รงdo fshat dhe organizimi I tyre Afat Mesme dhe afat gjate 2012-2015 Ngritja e nje shoqate per mbrojtjen e interesave te fermereve. Krijimi e nje tregu me qender ne Bicaj, per tregtimin e produkteve te zones.

QEVERISJA LOKALE DHE ADMINISTRIMI Komuna Bicaj eshte formuar si organ vendor, ne vitin 1992. Para shume viteve, Bicajt, siรง edhe e kemi theksuar me siper, ka qene qender e rendesishme administrative e rrethit dhe nenprektures. Administrata e Komunes, funksionon mbi bazen e disa seksioneve.7 Zyra Finances Pergjegjes Zyre Insp.Buxheti

e Zyra e Menaxhimit ZyraNdihmes Tokes & veterineri Ekonomike Pergjegjes Zyre /agronom Inspektor Veterinar

Agjent tatimesh

Struktura organike e Komunes Bicaj ,viti 2012

Pergjegjes Zyre Administrator Administrator

Zyra Gjendjes Civile Pergjegjes Zyre

e Zyra e Policia sherbimeve Komunale Pergj.Zyre

Polic

Inspektor Ndertimi

Polic

Objekti i Komunes Bicaj ku zhvillon aktivitetin e saj Administrata. Keshilli Komunal perbehet nga 15 anetare, te cilet sipas ligjit,kane te drejte te marrin vednimet perkatese. Ligji baze me te cilein operon Komuna eshte ligji nr.8652, date 31.07.2000'' PER ORGANIZIMIN DHE FUNKSIONIMIN E QEVERISJES VENDORE''. Ky ligj, parashikon qe nje sere kopetencash te qeverisjes qendrore, permes procesit te decentralizimit ti kalojne Qeverisjes Lokale. Aktualisht, vete Komunat disponojne pak kopetenca, gje e cila krijon edhe probleme ne realizimin e kerkesave qe ka komuniteti. Buxheti vjen I percaktuar nga lart, dhe detajohet me pas nga Keshilli I Komunes, mbi bazen e propozimit qe ben Administrata e Komunes. Gjate 20 viteve,Komuna nuk ka mundur te siguroje te ardhura ,permes tatimeve ,per shkak te mungeses se legjislacionit,apo dhe varferise se banoreve te Komunitetit. Pritet qe gjate vitit 2012 e ne vazhdim ,te rritet niveli i te ardhurave. Kerkohet doemos nje sensibilizim ne kete drejtim per mbare Komunitetin. Sigurimi i te ardhurave nga vete Komuna, krijon premisa per nje zhvillim te qendrueshem. Jane 19 Punonjes qe ka aktualisht komuna,por me shtimin ekopetencave patjeter qe ky numr duhet te rritet me punonjes te rinj.

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Plani i veprimeve strategjike per administrimin lokal: Afat shkurter: 20012-2015 Trajnimi i plote i stafit te komunes sipas sektoreve qe ato drejtojne. Pajisja e zyrave te Komunes me regjistrin online te te dhenave, data-base Rikompozimi i struktures se Komunes, ne pershtatje me procesin e decentralizimit. Inventarizimi I pronave qe disponon Komuna ne teritorin e saj. Afat mesme dhe afat gjate 2012-20015 Perfshirja ne administraten e Komunes e specialisteve me shkolle te larte. Rritja 50 % e te ardhurave te vete Komunes nga vjelja e taksave lokale. Sistemi i Debise nga Bankat dhe Institucionet Financiare. Gjate viteve 1992-2012, nje pjese e konsiderueshme e familjeve kane marre kredi, sidomos nga Banka Agrare dhe ajo tregtare. Keto kredi jane marre me destinacion ndertim, sherbime dhe Bujqesi. Nje pjese prej ketyre kredive (rreth 162 persona) akoma nuk e kane shlyer kredine e marre. Arsyet e krijimit te ketij problemi kane qene ne radhe te pare mungesa e nje platforme nga ana e vete bankave, mosndjekja e shlyerjes se interesave nga administrata e saj, ndryshimi i destinacionit nga kredimarresit, duke I perdorur ato per ndertim shtepish apo blerje makinash, pra per drejtime qe nuk gjenerojne te ardhura. Nje element tjeter i arsyes se mos kthimit kane qene interesat e larta te perdorura nga sistemi bankar si dhe levizja e nje pjese te konsiderueshme te ketyre personave ne rrethet e Shqipersise se mesme e qe per fat te keq Agjensia e trajtimit te kredive nuk u din asnje lloj adrese. Nga te dhenat rezulton se vetem interesat e kredise i kane kaluar disa here vleren fillestare te fondeve te dhena. Me te sukseshem ne dhenien e terheqjen e e kredise ka rezultuar MAF ( Fondi I Financimit Rural ) i cili ka mjaft pak kredi te pavjelura. Kjo spejgohet edhe ne mekanizmat qe zbaton ky Fondacion ne kete drejtim. Por duhet theksuar se edhe interesat qe aplikon ky fondacion, jane mjaft te larta ( 15 % ) e cila krijon mjaft veshtiresi qofte ne marrje ashtu dhe ne gjenerimin e te ardhurave. Plani Veprimeve Strategjike Zgjidhjet Afat shkurter 2012-2013: Nderhyrja e donatoreve (MADA, MAF, PNUD) ne dhenien e mikrokredive per fshatrat me qellim nxitjen e vetezhvillimit .

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Zgjidhjet afat mesme dhe afat gjata 2012-2017 Ngritja e filialeve te reja te sistemit bankar ne nivel komune nga donatoret gjykojme se krijon premisa per zhvillim te suksesshem. Shtrirja e mikrokredive ne te gjithe fshatrat. Mbeshtetja me kredi e Bisnezit me aktivitet ne Komune. URBANISTIKA Komuna aktualisht nuk disponon nje harte te plote te planimetrise ndertimore per te gjithe fshatrat ne nivel komune, pasi ish-Zyra e Urbanistikes ne rreth, nuk u ka ofruar nje material te tille,teper te nevojshem. Pra eshte e rendesishme qe harta te tilla ti afrohen komunes sa me pare nga Institucionet qe i disponojne ato ( Zyra Pasurise Paluajteshme dhe Zyra e Urbanistikes ne Qark ). Nje vemendje te veรงante per zonen, ndertimi i Aeroportit te Kukesit. Ky Aeroport shtrihet ne teritorin e Komunave Bicaj dhe Shtiqen ne vendin e quajtur Fusha e Aeroplanave.

Jane 57 ha toke bujqesore te cilat do te krijojne Aeroportin e ri te Kukesit. Ideja per ndertimin e ketij Aeroporti, lindi ne vitin 1999, ne periudhe e shpernguljes me force te vllezerve tane Kosovare prej trojeve te veta. Shteti i Emirateve te Bashkuara Arabe, shfaqi deshiren qe kete projekt ta realizoje me ane te fondeve qe do ti dhuroje per ndertimin e Aeroportit. U hartua projekti ne vitin 2001 dhe ne vitin 2003 filloi ndertimi i tij dhe 40

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

perfundoi ne vitin 2007. Vlera e punimeve per ndertimin e ketij Aeroporti shkoi rreth 17 miljon dollare.8 Teritori i Aeroportit shtrihet mbi ish fushen qe ka ekzistuar si fushe e avicionit qe nga viti 1933. Qe ne ate kohe, shteti italian , e ka perdorur kete fushe per uljen dhe ngritjen e avionave. Edhe pas vitit 1944, ky teritor ka sherbuyer si fushe aviacioni. Ndertimi i kesaj vepre, eshte nje moment I rendesishem zhvillimi per mbare zonen. Mbi 25 ha i perkasin teritorit te komunes se Bicajve. Eshte e rendesishme qe te lobohet per venien ne pune te ketij objekti, pasi marrja me koncesion e aeroportit te Rinasit ka krijuar veshtiresi ne venien ne pune te ketij NDERTIMTARIA Fshati Mustafaj Rreth 209 shtepi te reja ,jane ndertuar ne 20 vitet e fundit( vetem ne fshatin Nange jane ndertuar 70 shtepi te reja ). Per arsye te mungeses se planimetrive, privatizimit te tokes ,boshlleqeve ne legjislacion dhe mungeses se autoritetit te vete Organit vendor ,keto shtepi te reja jane ndertuar pa nje plan studimi dhe pa leje ndertimi, ne toka te frutshme bujqesore. Ne fakt, politika e ndjekur deri ne 90, ne kete drejtim,beri qe shtepite ne fshat te ndertoheshin te ngjeshura , dhe pa hapesirat e nevojshem qe i nevojiten nje familje fshatare.

Drejtoria e Aeroportit â&#x20AC;&#x153;Sayed Bin Sulltanâ&#x20AC;? Kukes

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Gjithsesi,ka ardhur momenti ,te mendohet me seriozisht, per kete drejtim dhe te behet sa me pare rishikimi i vijave te verdha te fshatrave si dhe plani i studimit per sheshet ndertimore. Objekte te reja ne fshat Ne pergjithesi, ne kete zone mbizoterojne banesat dykateshe dhe te mbuluara me tjegulla.Shtepite me mbulesa druri verehen vetem ne fshatin malor te Tershenes (40 ) dhe disa shtepi ne fshatin Kolosojan (13) Numri i familjeve te pastreha ,sipas sondazheve rezulton i konsiderueshem.Jane rreth 253 familje te reja ,te cilat kane nevoje per zgjerim, pasi aktualisht bashkejetojne ne te njejten banese me nje kurore tjeter ( me familjen e vellait ). Shperdarja gjeografike e katasrofave pas vitit â&#x20AC;&#x2DC;90 ka keto karakteristika :20 familjeve u jane demtuar banesat nga permbytjet ( kryesisht per shkak te shirave te rrembyeshem dhe dhe rrenimeve te shkaktuara nga erozioni) ; 21 familjeve te tjera u jane demtuar pjeserisht banesat nga termeti i 1 tetorit te viti 1998 ; 20 familje jane demtuar nga zjarret ( demtuar Ă§atite, ngrehinat e bagetive , ose pajisjet e tyre ).Shkaqet e zjarreve kryesisht jane nga elektriku. Nje situate e tille, gjykojme se duhet te kete vemendjen e Qeverisjes Qendrore. Duhet theksuar se vete K.Ministrave ka nxjerre nje vendim (206 ) per dhenien e ndihmes per fatekeqesite ,por per arsye te mungeses buxhetit, ndonese jane respektuar procedurat deri ne fund ,nuk u eshte akorduar ndihma ketyre familjeve. Gjykojme se Drejtoria e Emergjences prane M.Pushtetit Lokal duhet ti vleresoje me seriozisht keto probleme dhe vete Qeveria duhet ti jape nje vleresim te ri ketyre problemeve. Dy fshatra, Kolosjan dhe Domaj kane studim gjeologjik te fizibilitetit te rreshqitjes se tokes. Sipas ketyre studimeve keto fshatra rezultojne te pabanueshem. Kjo eshte arsyeja qe nje pjese e konsiderueshme e familjeve te ketyre dy fshatrave kane levizur nga vendbanimi I tyre. Nga Qeveria, jane trajtuar me kredi rreth 27 familje te Domajve ,te cilat kane levizuar nga venbanimi I tyre si dhe u eshte dhene ndihme finaciare 137 familjeve nga fshati Kolosjan ( prej te cilave vetem pak familje kane levizur). Prandaj per te dy fshatrat, mendojme se duhet tu jepet nje zgjidhje perfundimtare ne lidhje problemin e dale nga studimi gjeologjik. 42

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Plani Veprimeve Strategjike per urbanistiken Afat Shkurter 2012-2017 Pajisja me Harten Urbanistike te Komunes Bicaj. Hartimi I planit te ri te studimit per sheshet e ndertimit dhe rishikimi I vijave te verdha. Dhenia zgjidhje e kerkesave te percaktuara nga studimet gjeologjike per fshatin Domaj dhe Kolosjan. Mbeshtetja me ndihme financiare e familjeve qe kane nevoje per banese te re. RENDI DHE SIGURIA Komuna Bicaj, njihet si zone e qete dhe e sigurte. Nga te dhenat e Drejtorise Policise Kukes rezulton se per 10 vite radhazi (2002-2012) nuk kemi asnje vrasje ne gjithe teritorin e kesaj komune. Trazirat e vitit 1997, krijuan edhe per kete zone probleme te armatimit te populates. Por megjithate, gjate atij viti e me pas nuk pati vrasje. Duhet vleresuar interesimi i popullates per รงarmatimin, pasi ne menyre vullnetare kryesite e fshatrave kane dorezuar here pas here nje pjese te konsiderueshme armesh e municioni qe ndodhet ne keto fshatra. Ne asnje moment ,gjate gjithe historise se jetes se ketij komuniteti , nuk njihen raste te kercenimit te te huajve apo te te ardhurve. Eshte i jashtezakonshem dhe mjaft i njohur ne keto ane, fenomeni i beses dhe i mikrpitjes. Plani i veprime ve Strategjike per rendin : Afat shkurter 2012-2013 Paisja me mjete motorike e policies komunale qe ti sherbejne ne kohe sa me te shpejte komunitetit. Afat mesme: 2013-2017 Ndertimi i nje Objekti i cili te sherbeje per Policine Komunale dhe Policine e shtetit. BUJQESIA Sektori i Bujqesise dhe Blegtorise jane sektoret kryesore te sigurimit te te ardhurave dhe te punesimit. Sipas sondazheve, rezulton se ne รงdo familje ne kete zone, te pakten 1 person eshte i vetepunesuar ne 43

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

ekonomine e tij bujqesore. Nga analiza e prodhimeve bujqesore rezulton se kjo zone 62 % te te ardhurave i siguron nga Blegtoria dhe 38 % nga Bujqesia. Sipas kadastres, Komuna Bicaj disponon 1067 ha toke bujqesore te kadastruar. Nga kjo siperfaqe vetem 358 ha jane ndare me dokument pronesie per familjet bujqesore ,ndersa 707 ha kane mbetur toke e pandare. Kjo toke ka mbetur pa u ndare per disa arsye : Se pari nga ky kontigjent toke, 273 ha toke bujqesore jane vertet toke inproduktive, e eroduar dhe me taban te cekte, jo pjellore. Ndersa 434 ha te tjere toke bujqesore jane refuzuar te merren ne pronesi nga familjet, per arsye te mosvaditjes ose te largesise nga venbanimet.9. (theksojme se nje pjese e kesaj toke punohet, ndonese e padokumentuar, ndersa shumica eshte abondonuar duke u kthyer ne kullota ). Bimet e Arave /ha

BICAJ Osman aj Kolesja n Bushat Gabricë Domaj

Grafiku I Bimeve te arave. Grafiku per sip. Token bujqesore gjithsej dhe token bujqesore te ndare. 400 350 300 250 200 150 100 50 0

Toke bujqesore gjithsejt Sip. Bujqesore e Ndare/ha

j n t ë ja ë ë n a a a c l e n j h ir m g o h a s s b o n h s a u r m le u a s o B G D N M e T K O Zyra e Menaxhimit Tokes ,Keshilli Qarkut Kukes J A C I B

ë f a t s u M

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Nga studimi I bere nga INSTAT rezulton se 11 familje jane pa toke,423 familje kane siperfaqe deri ne 100 meter katror, 425 tjera kane siperfaqe nga 1000- 2000 meter katror, 530 familje kane toke ne pronesi 20005000 meter katror, 122 familje kane pronesi 5000 â&#x20AC;&#x201C; 10 000 meter katror, vetem 21 familje kane 10-15 mije meter katror dhe vetem 3 familje kane me shume se 30 mije meter katror toke ne pronesi.10 Siperfaqja e tokes ne pronesi, per nje pronar eshte e copetuar ne disa ngastra, pra nuk eshte bllok, duke krijuar keshtu mjaft veshtiresi mekanizimi. Ne kete drejtim duhet te synohet: krijimi I shoqatave te fermereve, te cilet te bejne organizimin e tokave dhe kooperimin e familjeve qe kane pronesi ne nje parcele.. Kulturat kryesore jane gruri dhe misri qe ne total shkojne mbi 250 ha, rreth 12 ha mbillen me patate dhe 20 ha me perime, ndersa pjesa tjeter ,mbi 100 ha mbillet me foragjere ( kryesisht jonxhe ). Prodhimi mesatar varion 30 kv/ha grure dhe 40 kv/ha miser (ne tokat qe vaditet). Rendimenti I patates shkon nga 120 â&#x20AC;&#x201C; 150 kv per ha (ne Tershene). Nga te dhenat rezulton se 765 familje ( Nange ,Bushat ,Nje pjese e fshatit Bicaj ) kane tokat e tyre te shtrira kryesisht ne fushe, 597 familje te tjera ( Kolosjan, Gabrice, Domaj, Muhole, e Mustafaj ) kane tokat e tyre ne terren kodrinor. Ndersa 223 familje (Tershene, Kolosjan, Gabrice) kane tokat e shtrira ne terren malor.11 Pozicioni i ketyre tokave ka bere qe te perdoren disa menyra punimi , si me traktore ne zonen fushore dhe ate kodrinore, ndersa ne zonen malore me kafshe pune dhe me krah. Ne pergjithesi ,familjet fshatare kane hezituar te plotesojne dokumentacionin e pronesise per shkak te frikes nga tatimi per token. Por duhet theksuar se nga ana tjeter , shteti perdori nje politike bujqesore te gabuar , pasi me pronesine e tokes lidhi ndihmen ekonomike ,kompensimin e bukes e deri dhe asistencen sociale (Kush ka toke, nuk perfiton asistence sociale ?! ). Ne gjykojme se kesaj pjese te kosiderueshme te tokes bujqesore duhet tu jepet nje zgjidhje. Po keshtu : Jane 1577 njesi ekonomike bujqesore ,ku pronesia eshte ne emer te kryefamiljareve burra dhe vetem 30 njesi ekonomike bujqesore 10 11

Zyra e INSTAT Kukes, 2012 Drejtoria Bujqesise Kukes

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

ku pronesia eshte ne emer te kryefamiljareve gra.. Kjo diference e madhe , arsyetohet ne faktin se ligji “ Per token ‘’ ka parashikuar qe tapite te nenshkruhen vetem ne emer te kryefamiljarit,qe zakonisht ne Shqiperi jane burrat ( Duhej patjeter te nenshkruhej si bashkepronar edhe nga grate ). Per te permiresuar gjendjen duhet nje nderhyrje aktive ne disa drejtime: Plani Veprimeve Strategjike per bujqesine Afat Shkurter: 2012-2015 -Se pari ,funksionimi me aktiv i komisioneve te tokave do te krijonte mundesi te reja ne saktesimin e dokumentacionit te pronave te cilat gezohen realisht nga pronaret. -Se dyti, kryerja e nje studimi te ri ne nivel komune per dhenien e destinacionit te ketyre tokave ,apo percaktimit te nje strategjie te qarte per rritjen e produktivitetit te tyre, do te jete nje drejtim i çmuar ne rritjen e te ardhurave ne kete sektor . Krijimi i vreshtave dhe pemtoreve te reja duhet te jete nje objektiv per te gjithe komunitetin. ( Te gjithe tokat e pa ndara me ligj i perkasin dhe jane ne administrim te komunes ). Futja e farerave te zgjedhura dhe hibrite te cilat japin prodhimtari te larte. Afat mesme dhe afat gjate 2015-2017 Mbeshtetja me agregate bujqesore dhe traktore ne zonen fushore, ndersa ne zonen malore mbeshtetja me makineri shirese . Meshtetja financiare me mikrokredi per fermeret ne periudhen e mbjelljeve nga Deget e Bankave shteterore apo edhe donatoret e tjere . Kreditimi i familjeve qe kane ne pronesi mbi 1 ha. Dhenia e mikrokredive apo inputeve te tjera buqesore per familjet bujqesore ku kryefamiljare jane grate. Subvecionimi i farave ,pesticideve dhe sherbimeve mekanike per fermeret e zones. Planifikimi dhe mbjellja e kulturave bujqesore rentabile, qe kane te garantuar tregun e shitjes. Lidhja e kontratave per shitjen e produkteve bujqesore.

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Infrastruktura e vaditjes Gjendja: Nje problem madhor qe ka krijuar probleme te medha ne keto vite eshte infrastruktura e vaditjes .Aktualisht shumica e tokave bujqesore nuk vaditet ose vaditet veรง nje here. Deri ne vitin 1990 Koop Bujqesore e Bicaj ka qene vendi rekord I prodhimeve bujqesore ne gjithe veriun e Shqiperise. Fshati Nange dhe tokat e mbetura djerre per mungese te vaditjes. Ndonese tokat bujqesore jane nen uje , ne pikun e vaditjes KorrikGusht nuk plotesohen kerkesat per uje.Vepra kryesore e rrethit (kanali I Uzines qe kalon neper komunen Shtiqen) e qe ka mbuluar me vaditje tokat buqesore te fshatit Nange dhe Bushat ( gjithsejt 600 ha ) prej 20 vitesh nuk ka funksionuar ne territorin e e Komunes Bicaj duke shkaterruar teresisht prodhimin e pritshem te kulturave bujqesore. Kjo per arsye te keqadministrimit te procesit vaditjes nga D.Ujrave dhe nderhyrjeve te paligjeshme ne fshatin Shtiqen. Kanali vadites i Uzines qe ka vaditur rreth 600 ha (Ne fushen e Nangeve dhe te Bushatit).Ky Lapidar eshte ngritur per nder te djerse dhe gjakut qe u derdh ne ndertimin e kesaj vepre vadites. Nga IFAD-3 dhe FZHSH-ja gjate ketyre dy viteve te fundit, jane rikonstruktuar dy vepra lokale vaditese per fshatin Nange dhe Bushat ,porse sasia e ujit qe disponojne keto vepra ,nuk eshte e mjaftueshme, e keshtu qe vaditet vetem 30 ha. Fshati Gabrice i ka teresisht tokat bujqesore mbi uje. Fshatrat Muhole, Osmane e Bicaj nuk plotesojne kerkesat e tyre per vaditje ne pikun e kerkesave te kulturave bujqesore. Plani i veprimeve strategjike afatshkurter: 2012-2014 Ngritja urgjente ne baze te ligjit e Konfederates se ujitjes ( mes 2 shoqatave Bicaj dhe Shtiqen ). Lidhja e kontrates paraprake per รงdo vit me Drejtorine e Ujrave. 47

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Percaktimi dhe hartimi I nje grafiku vaditje dhe miratimi nga Keshilli I Komunes per te gjitha veprat vaditese qe kalojne ne dy fshatra ( Mhole, Bicaj, Osmanaj, Brataj ). Venia ne eficence e kanalit vadites te Uzines Rikonstruksioni i kanalit vadites Mhole- Osmane Marrja ne analiza te vazhdueshme e problemeve qe kane fshatrat per ujitjen ,nga Keshilli I Komunes dhe percaktimi I detyrave konkrete ne kete drejtim. Afat mesme 2015-2017 Studimi per hartimin e projekteve te reja per vaditjen duke shfrytezuar ujerat e liqenit. Rikonstruksioni i kanalit vadites Canaj Rikonstruksioni i kanalit vadites Kolosjan. Ngritja e shoqatave te perdorimit te ujit ne รงdo fshat. Ndertimi i kanalit vadites (Ura e Stejes-fabrika e tullave ) Afat Gjate 2015-2020. Ngritja e tre stacioneve te pompimit ne fshatrat Nange dhe Bushat per shfrytezimin e ujrave te Liqenit per vaditje. Dhenia zgjidhje perfundimtare e problemeve te fshatit Kolosjan,te cilit i eshte marre uji i vaditjes nga Ujesjellesi i qytetit.. Hartimi i projekt- idese per Rezervuarin e Tejes dhe shperndarja e ketij projekti donatoreve per shqyrtim. Realizimi i Projekt ideve per shfrytezimin e ujrave te rrepniqes ne Bushat,. Realzimi i projekt idese per krijimin e nje Ujembledhesi ne fshatin Nange ,per vaditjen e fushes se poshtme. FRUTIKULTURA Frutikultura eshte e organizuar jo ne forme pemetoresh. Ne shkalle komune jane rreth 15 000 peme frutore te llojeve kumbull, molle ,dardhe dhe ftua, prodhimi i te cilave perdoret kryesisht per konsum vetjak. Verehet nje interesim pozitiv ne drejtim te vreshtarise.Kjo zone ka tradite kultivimin e vreshtave ( sidomos fshati Gabrice ).Shumica e familjeve i ka te organizuar vreshtat ne formen e pjergullave. Nje orientim i ri me plan mbeshtetje kreditimi do te krijonte nje burim te sigurte te ardhurash per familjet bujqesore. Deri ne vitin 1990 kane

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

ekzistuar dhjetra hektare masive me Vreshta dhe pemtore te cilat kane dhene prodhime te kenaqeshme. Plani i veprimeve strategjike per frutikulturen : Afat shkurter: 2012-2015 Mbjellja e 0.5 dyn vresht nga çdo familje. Mbjellja çdo vit e 5 pemeve frutore nga çdo familje Dhenia falas e asistences teknike per mbrojtjen e pemeve dhe vreshatve nga semundjet dhe demtuesit. Afat mesme: 2015-2017 Lidhja me donatoret e huaj, per te financuar kete sektor. Rritja e siperfaqes se vreshtave te reja ne 30 ha ( 5 ha ne Gabrice 15 ha ne fshatin Nange , 5 ha ne Bushat + Bicaj ,5 ha ne fshatin osmanaj. Mbjellja e brezareve te fshatit nange me Peme frutore 10 ha. Dhenia e mikrokredive familjeve me destinacion vreshtarine dhe frutikultura. Afat Gjate :2015-2020 Krijimi I blloqeve me Peme frutore ne ish Blloqet ekzistuese( 30 ha ) Krijimi I 20 ha blloqeve me vreshta, ne tokat disponibel. BLEGTORIA Eshte sektori i vetem i cili ne keto 20 vitet e fundit ka njohur vetem ngjitje. Eshte rritur dyfish numri I gjedheve dhe eshte trefishuar numri i te imtave. Jane rreth 2330 gjedhe ne shkalle komune dhe rreth 3900 krere te imta. Struktura racore e gjethit mbizoteron ajo e races se vendit, por edhe e races ‘’Gjersej ‘’. Me gjithe qendrueshmerine qe ka raca e vendit, verehet se, per shkak te prodhimtarise se ulet, nuk po justifikohet mbajtja e saj e papermiresuar si race. Po keshtu verehet se nuk jane bere hapa pozitiv ne drejtim te permiresimit racor, per rrjedhoje rendimentet ne blegtori nuk jane te larte . Tek te imtat mbizoteron raca ‘’Rude “ te delet , tipike per zonen e lumes, e cila per nga qendrueshmeria dhe cilesia e qumeshtit, leshit e mishit eshte quajtur si ‘’ Maja e piramides se Blegtorise shqiptare”. Eshte nje burim I pashtershem gjenetik por dhe i pashfrytezuar. Mendojme se duhet te kryhet nje plan studimi mbi racat dhe permiresimin racor si dhe orientimi i familjeve per futjen e racave te reja me prodhimtari te larte. 49

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Ekziston nje qender inseminimi artificial vetem ne qender te komunes ,ndersa ne fshatrat e tjere inseminimi kryhet ne rruge natyrale me dema te pakontrolluar. Sherbimi veterinar mbulohet nga Drejtoria e Bujqesise ne rreth, ndersa vete komuna nuk ka ne administraten e vet nje veteriner. Kryerja e gjurmimeve dhe vaksinimeve e mbuluar me donacionet e shtetit dhe IFAD-it ka bere qe vatrat e semundjeve ne blegtori te jene te vogla ( Nange e Bushat ). Ne shkalle komune prodhohen reth 240 â&#x20AC;&#x201C; 250 ton qumesht ne vit, rreth 11 ton djathe, rreth 4.2 lesh dhe 63 ton mish. (Blektoria)12 I gjithe ky prodhim, me perjashtime te pakta perdoret vetem per nevojat e vete familjeve. Vetem 5 % e familjeve shesin produktet blegtorale ( qumesht + djadhte,lesh veze ),ndersa 50 % e familjeve dalin ne treg te pakten 1 here ne vit per shitjen e nje ose me shume bagetive me destinacion mishin.

Nr.

Fshati

Totali Familjeve Lope

Dele

Dhi

Pula

BICAJ

367

325

141

540

Osmanaj

130

200

140

500

Kolesjan

233

295

181

200

520

Bushat

153

238

570

5 6 7

Gabrice Domaj Nange

87 27 285

137 20 525

141 30 472

684 30 90

500 50 850

8 9

Muhole Tershene

89 79

125 145

160 452

100 210

400 530

Mustafe

120

221

150

430

Drejtoria Bujqesise Kukes

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Tabela me Neproduktet blegtorale sipas fshatrave.13

Nr.

Fshati

Nenprodukte te blektorale Djath Lesh Qumesht Mish(ton) (ton) (ton)

BICAJ

0,3

Osmanaj

0,5

0,2

5,2

3 4

Kolesjan Bushat

35 31

1 1

0,2 0,4

9 6

Gabrice

0,6

3,4

Domaj

0,3

Nange

0,2

Muhole

0,5

0,8

3,5

Tershen

0,5

Mustafaj

0,5

0,7

2,5

242

10,5

4,2

62.6

Ne te gjithe komunen nuk ka qender perpunimi te produkteve blegtorale, รงfare e shtron te nevojshme ngritjen e nje qendre te tille, fillimisht te pakten ne nje fshat.

DBU Kukes

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

60 50

Nenprodukte te blektorale Qumesht

Nenprodukte te blektorale Djath (ton)

30 20

Nenprodukte te blektorale Lesh (ton)

Nenprodukte te blektorale Mish(ton)

Te rs h M en us ta fa j

aj om D

BI O CA sm J a Ko naj le sj a Bu n sh at

Grafiku I produkteve blegtorale sipas fshatrave Per te permiresuar punen kerkohet nje vleresim I ri duke filluar nga vete komuna. Per kete hartohet kjo zgjidhje: Plani i veprimeve strategjike per blegtorine Afat shkurter: 2012-2013 Punesimi I nje veterineri brenda administrates se Komunes. Hapja e nje qendre veterinare (farmaci) ne qender te komunes Ngitja e nje qendre vaksinimi dhe kontrolli per bagetite ne qender te Komunes. Orientimi per nje permiresim urgjent dhe rrenjesor te rraces se gjedhit. Futja e 300 lopeve te racave me prodhimtari te larte qumeshti Afat Mesme: 2013-2015 -Mbeshtetja me mikrokredi e familjeve fshatare me destinacion blegtorine. -Futja e 50 % e lopeve, race e zgjedhur, me produktivitet te larte. Ngritja e nje qendre te perpunimit te produkteve blegtorale ne nje nga fshatrat e Komunes

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Afat gjate: 2015-2020 Kreditimi I familjeve qe kane mbi 10 krere lope dhe 100 krere te imtash. Ndertimi I nje tregu te shitjes se bulmetrave ne qender te komunes PYJET DHE KULLOTAT Ne shkalle komune jane 3188 ha pyje dhe 723 ha kullota .Siperfaqja e pyjeve perfshin pyjet kryesisht ne malin e Kolosjanit ( 2050 m ) dhe afro Â˝ e siperfaqes se malit te Gjalices ( 2486 metra).14 Aktualisht jane pyje publik,ne pronesi te shtetit dhe ne administrim te Drejtorise Sherbimit Pyjor Kukes. Eshte kryer nje studim ne ekonomine Pyjore Kolosjan dhe po punohet per kalimin e siperfaqeve te tyre ne administrim te komunes. Gjendja e pyjeve paraqitet mjaft e rende.Politika e zbatuar deri ne vitin 1990 (Pyjet si burim fitimi), po dhe pas saj, ka bere qe pyjet e ketyre aneve , mjaft te mrekullueshem , te demtohen masivisht. Pyjet e larta si ahu dhe pisha jane shkaterruar keq. Kane mbetur pyje te larte vetem ne ato zona me lartesi te medha dhe ku nuk ka rruge makine ( Gjalice dhe Tershene ).

Pyjet ne Komunen Bicaj Megjithate, tashme ndihet nje kthese pozitive e vete fshatrave ne mbrotjen e pyjeve qe kane mbetur. Verehet gjithashtu nje shtim i filezerise se pyjeve sidomos ne zonen e Kolsojanit.

Drejoria Sherbimit Pyjor Kukes

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Gjate 10 viteve te fundit perveรง shfrytezimit pa kriter te pyjeve per lende drusore , eshte ndier fuqishem edhe djegia e pyjeve nga zjarret. Vetem ne vitin 2000 u pershkruan nga zjarri rreth 200 ha pyje te larte. Dhe rreziku i zjarit vazhdimisht eshte prezent. Per te permiresuar gjendjen sugjerohet qe: Plani i veprimeve strategjike per pyjet dhe kullotat: Afat shkurter 2013-2015 -Brenda dy viteve te behet transferimi I pyjeve shteteror ne administrim te Komunes . -DSHPyjor te bashkepunoje me Komunen Bicaj dhe Kryesite e fshatrave per caktimin e personelit te pergjegjshem ne mbrojtjen e pyjeve. -Te sensibilizohen fshatrat per mbrojtjen e pyjeve te tyre. Te synohet ulja e numrit te krereve te dhive). -Te ngrihet nja skuader MNZ-je ne nivel Komune bashke me strukturat e saj ne fshatra dhe te mbeshtetet ajo me bazen materiale te nevojshme Afat mesme 2015-2017 -Te zbatohet projekti per permiresimin e Pyjeve, siper fshatit Kolosjan. -Te ndertohen prita malore ne zonat ku reshjet shkaktojne deme (Mhole, Kolosjan, Nange, Domaj). -Te bashkepunohet me OJQ-te per implementimin e projekteve ne mbrojtjen e integritetit te pyjeve. Afat gjate: 2015-2020 -Te filloje pyllezimi ne shpatin e Gjalices, ne malin e Kolosjanit dhe ne Bokat e Bushatit.

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Kullotat Komuna Bicaj disponon 723 ha kullota (Sipas kadastres dhe DSH PYjor) Teritori i tyre shtrihet ne lartesine 1500-2000 metra mbi nivelin e detit. Pjesa me e madhe e kullotave shtrihet ne zonen alpine, e per rrjedhoje keto kulloha shfrytezohen vetem gjate veres. Ato shtrihen nga Laku i Tejes – Lera e Sorrave - Kroi Kuq. Nje pjese kullotash ndodhet edhe ne Sasat te malit Gjalices. Kullotat aktualisht shfrytezohen te perbashketa dhe qe nga viti 1990 nuk eshte bere ndonje permiresim i tyre .Ne shkalle komune rreth 100 familje qendrojne ne keto bjeshke me stane per 4 muaj me radhe. Ne keto kullota ka me shumice bime medicionale sidomos Boronica( ne bjeshket e Kolosjanit dhe Bicajve ),Lule Basani , Sherebela (Dome ,Kolosjan,Gabrice ) , Shkemi (Gabrice Nange ,Mustafaj Per te shkuar ne keto bjeshke sherben rruga automobilistike qe fillon nga fshati kolosjan – Laku i Dardhes – Kroi i Kuq me gjatesi 18 km nga kolosjani. Rruga eshte ne administrim te D.Rurale te rrugeve Kukes dhe deri tani eshte punuar thjesht per mirembajtjen e saj. Plani i veprimeve startegjike: Afat shkurter 2012-2015 Ndarja e kullotave sipas fshatrave Percaktimi i rregullave nga komuna per shfrytezimin dhe administrimin e kullotave. Hartimi i nje plan veprimi per pastrimin kullotave dhe mirembajtjen e tyre. Afat mesme 2015-2017 Permirsimi i kullotave, dhe pastrimi i tyre . Ngritja e pritave malore per mbrotjen e tyre nga erozioni. Ne keto bjeshke gjenden edhe mjaft specie te rralla ,te cilat duhet te jene objekt i eksplorimit te studiuesve te batanikes dhe Kimise farmaceutike.

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

TURIZMI Gjendja: Situata dhe analiza, Natyra perveรง veshtiresive, i ka dhene kesaj zone teritore te paimagjinueshme per nga pamja qe ato afrojne. Studiues te shumte te huaj dhe te vendit, duke filluar nga Edit Durhan jane mahnitur per nga veรงorite dhe bukurite e zonave te veรงanta te kesaj zone. E gjithe pjesa e bjeshkes ( duke filluar nga Laku I dardhes e deri tek kroi i kuq ) eshte nje vend I mrekullueshem per vizitoret dhe turistet qe jane te interesuar per te klimen e fresket malore. Para disa vitesh ne kete zone kalonin pushimet verore mjaft Vendas dhe te huaj. Veshtiresi ,aktualish paraqet gjendja jo e mire e rruges qe lidh rrugen nacilonale nga fshati Kolosjan deri ne vendin e quajtur ''Krua I kuq''.ne pllajat e bjeshkeve te Bicajve dhe ne Pyjet e larta qe shtrihen mbi fshatin e Tershenes, njeriu mrekullohet me pamjet mahnitese te natyres. Natyrisht , ne se rikonstruktohet mire rruga nga Kolosjani ne Krua te Kuq , udhetimi nga qyteti i Kukesit deri ne keto pika turistike behet me pak se 1 ore e gjysem. Ne majen e malit te Gjalices, shtrihet nje teritor piktoresk, i quajtur ''Sasat'', i cili eshte mjaft terheqes per vizitoret qe shkojne atje. Maja e larte e Gjalices, natyrisht qe ngjall nje kureshtje dhe deshire njekohesisht, per ta vizituar ate ate maje. Ndertimi i nje objekti, ne maje te malit, do te shtynte mjaft njerez per ta vizituar ate. Ne kete zone ndodhet nje nga Kanionet me madheshtore, e krijuar nga qarja e malit te Gjalices, e paeksploruar ndonjehere dhe nga me te bukurat ne Ballkan .

Kanioni i Shkalles keqe (Gjalice ).2000 m I thelle 56

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Teritori I Komunes Bicaj, gjithashtu laget nga ujerat e Liqenit te Fierzes. Gjate periudhes se veres ujerat e liqenit shfryetzohen nga banoret e zonaes per te te bere Plazh. Ekzistojne te gjitha mundesite, qe ne ne fshatin Bushat dhe nange,te ngrihen buze liqenit pika te thjeshta shlodhjeje apo edhe plazhe te thjeshta, per te kaluar pushimet e tyre qindra banore gjate veres. Plani i veprimeve strategjike: Afat shkurter 2013-2015 Rikonstruksioni i plote i rruges Kolosjan-Laku I dardhes –kroi i Kuq qe do te bente te mundur shfrytezimin e ketyre zonave per qellime turistike. Afat Mesme – Afat gjate 2013-2017 Ndertimi i godinave te pushimit ne keto zona, (Kroi i Kuq, Sasat Laku i Dardhes) patjeter qe do te jete nje objektiv i se ardhmes se shpejte. Ndertimi i nje objekti ne piken me te larte te malit te Gjalices. Ndertimi i nje teleferiku qe lidh majen e Gjalices me Teritorin e Komunes, patjeter qe duhet te jete ne vemendje te synymeve per te ardhmen. Ndertimi i nje rruge automobilistike qe lidhe fshatin Mustafe – me Tershenen do krijonte mundesite e ardhjes se mjaft studiuesve vendas e te huaj si dhe turisteve per te vizituar kete mrekulli te natyres. Krijimi i dy teritoreve, prane Liqenit te Fierzes, per pushimet verore te banoreve te zoanave perrreth. RINIA, KULTURA DHE SPORTET Gjendja dhe Analiza e situates Deri ne vitin 1990 kane funskionuar shtepite e kultures ne fshatrat Bicaj, Nange e Kolosjan. Pas ketij viti, asnje nga keto qendra nuk funksionon, perfshire edhe qendren e Kultures ne Bicaj. Ndertesa e Qendres Kultures, tashme eshte ndertuar porse duhet te vihet ne funksionim me stafin e saj dhe me planet vjetore te aktiviteteve. Nuk mund te pretendohet per zhvillim te kultures nese nuk i ngrihen kultet asaj.

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Qendra e Kultures Bicaj Teritori ne Qendren e Komunes Bicaj, sot ndodhet ne nje gjendje jo te mire. Germadhat e ngrehinave te vjetra kane krijuar nje pamje jo terheqese per nje qender te tille te rendesishme. Ne keto kushte sugjerohet qe: Komuna ,ne bashkepunim me Donatoret te pregatitin nje projekt rehabiltimi te kesaj qendre,duke e kthyer ate ne nje Park te kompletuar me rruge te shtruara dhe gjelberim. Kjo komune, ka perfaqesuar ekipin e volebollit te rrethit Kukesit per 10 vite me radhe. Eshte pra e rendesishme, qe fushat sportive te rikthehen ne gjendjen normale.Nje kontribut me te madh ne kete drejtim duhet ta jape Shkolla e mesme e Pergjithshme Bicaj. Vleresimi i pasurive kulturore: Komuna Bicaj, njihet si kryeqendra e rajonit prej shume dekadash.Kjo eshte arsyeja qe nje sere ngjarjesh te rendesishme lidhen me emrin e Bicajve. Duke filluar qe nga viti 1911 , me hapjen e shkolles se pare shqipe ne Kolosjan e me pas ne vitn 1912 ne luften per pavaresi,e me pas ne luften nacional รงlirimtare e me tejne vitet e pas รงlirimit,Komuna Bicaj mbart nje thesar te madh te vlerave Kulturore. Kjo eshte arsyeja qe del e domosdoshme ngritja e nje muzeu ne qender te Komunes, per te kujtuar keto ngjarje si dhe restaurimi I objekteve te rendesishme ,lapidareve etj,te cilet perkujtojne ngjarje te rendesishme te kesaj zone, 58

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Plani i veprimeve strategjike Afat shkurter 2012-2015 Pregatitja e Projektit per rehabiltimin e Teritorit ne qendren e Komunes. Ndertimi i Muzeut te Bicajve i demtuar ne vitin 1997. Afat mesme dhe afat gjate 2015-2020 Sigurimi ne do fshat i nje objekti, ku rinia te zhvilloje aktivitetet e veta. Rehabiltimi i plote i Teritorit ne qendren e Komunes Bicaj. Krijimi i ekipit te Volejbollit dhe Federimi i tij. Ndertimi i nje fushe Sportive ne qender te Komunes. Krijimi i terreneve te vogla sportive ne Ă§do fshat. Punimet Artizanale 1-Ne komunen Bicaj , para vitit 1990, ka qene ne funksionim te plote edhe Artizanati ( Ndermarrja e prodhimit te Sixhadave dhe Qilimave ) me rreth 80 gra.. Sixhadet dhe Qilimat e prodhuara nga kjo ndermarrje jane tregtuar dhe bere te njohura edhe jashte vendit. Mjaft gra punonjese, te specializuara ne profesionin e berjes se qilimave jane te gatshme te fillojne pune menjehere ne se krijohen mundesite e krijimit te nje ndermarrje te tille . Ne planin e veprimeve strategjike Ne periudhen afat mesme â&#x20AC;&#x201C;afat gjate 2012-2015, duhet te synohet: Ngritja e nje punishteje te tille do te mundesonte jo vetem punesimin e grave te kesaj zone por edhe percjelljen e tradites dhe sigurimin e te ardhurave nga ato subjekte qe jane te interesuara ne kete fushe. BURIME NATYRORE, RERA E BARDHE 2- Qendra e Komunes Bicaj (fshatrat Bicaj, Osmanaj, Mustafaj) njihet ne Kukes si qendra kryesore e burimeve per sigurimit te lendes e pare te ndertimit (reres se bardhe). Me nje masiv prej disa qinda mijera meter 59

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

kubesh rere, qe fillon direkt nga siperfaqja e deri ne lartesi te thella te tokes, kjo qender perben nje nga pasurite me te medha natyrore te kesaj zone. I gjithe rrethi Kukes, perfshire edhe rrethin e Hasit,e marrin reren e bardhe (ne gjendjen e vet natyrore por dhe te perpunuar) nga zona e Bicajve.

Fshati Osmanaj ku shtrihet pjesa tjeter e masivit te reres se bardhe. Kjo pasuri , perben nje shans te madh per mbare komunitetin,per ngritjen e linjave te perpunimit industrial por dhe per sigurimin e te ardhurave te vete komunes. Gjykojme se eshte mjaft e domosdoshme qe Komuna te vendose rregullat e veta me administrimin e kesaj pasurie

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Plani i veprimeve strategjike : Afat shkurter: 2012-2013 Ngritja e nje grupi pune nga Komuna per vleresimin e gjithe pasurise se reres se bardhe. Vendosja e Tarifave (takses komunale), per kontigjentin e reres qe Del jashte teritorit te Komunes. Afat-mesme â&#x20AC;&#x201C;afat gjate 2015-2017 Ngritja e 5 linjave te perpunimit industrial te reres Mbeshtetja financiare e subjekteve qe veprojne ne kete drejtim, me qellim blerje makinerish. Kjo ishte ne teresi nje analize e situates se Komunes Bicaj.Ne kete analize situate, siĂ§ verehet me siper dalin nje sere konkluzionesh sipas sektoresh dhe fshatrash konkrete. Sugjerimet e ofruara dhe objektivat e percaktuara per te ardhmen , mendojme se shkojne ne interes te zones dhe percaktojne prioritetet e zhvillimit per periudhen ne vazhdim.

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

MJEDISI

DHE AMBIENTI JETESOR:

Gjendja e mjedisit ne teritori e Komunes Bicaj nuk paraqitet e mire. Vitet e tranzicionit, jane shoqeruar me deme te konsiderueshme te sistemit ekologjik. Me dhjetra hektare me pyje jane prere nga dora e vete njerezve. Me dhjetra hektare te tjere jane djegur, gjate viteve te fundit. Pyjet e njohur te Gjalices dhe Kolosjanit, e kane humbur shume integritetin e tyre. Resurset e tjera natyrore si, shfrytezimi pa kriter dhe pa nje plan menaxhimi I reres se bardhe, ka demtuar keq pamjen e qendres se Komunes Bicaj, e njohur me pare per karakteristikat e saj si qender administrative. Si rezultat I demtimit te pyjeve eshte shtuar ne nje shkalle te larte, problemi I erozioneve. Nje pjese e konsiderueshme e tokave bujqesore ne fshatin Nange, Kolesjan e Brataj, jane demtuar si rezultat I erozionit. Ky erozion po rrezikon seriozisht edhe nje pjese te banesave te ndertuara ne rreze te malit te Gjalices. Asnje nga fshatrat nuk disponon nje vend te grumbullimit te mbeturinave,dhe deri tani nuk eshte marre nje vendim I tille.Per rrjedhoje,ne รงdo fshat shikon mbeturina te hedhura ne ane te rruges ,deri edhe ne qender te fshatit. Me tej,keqesohet problemi,per shkak te mos levizjes se menjehereshme te plehut te bagetive,ku nje pjese e konsiderueshme e familjeve e depozitojne per nje periudhe kohe afre banesave te tyre ose ne oborret qe ato kane. Siรง kemi theksuar me siper ,asnje nga fshatrat nuk disponon nje sistem kanalizimi te ujrave te zeza, gje e cila ka filluar te krijoje problemet e veta ne kete drejtim. Jane te gjithe keto faktore, te cilet te krijojne bindjen se gjendja e mjedisit ne kete zone nuk eshte ne nivelet e kerkuara. Plani i veprimeve strategjike Afat shkurter 2013-2015 Mbrojtja e integritetit te pyjeve nga prerjet e paligjeshme, ne nivel fshatrash, duke percaktuar zonat e sigurimit te lendes drusore. Percaktimi me vendim te Keshillit te komunes dhe Kryesive te fshatrave te vendit te grumbullimit te mbeturinave.

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Pastrimi i teritoreve te fshatrave me ane te procesit te vullnetarizmit,duke percaktuar me vendim Komune ditet e ndermarrjes se ketyre inisiativave. Afat mesme dhe afatgjate 2016-2020 Pyllezimi i shpateve te cilat ku erozioni rrezikon seriozisht banesat e fshatrave. Ngritja e pritave malore ne Brataj, Kolosjan, Tershene dhe Nange. Ngritja e pritave malore ne zonat qe shkakton me teper deme erozioni. Mbjellja e tokave djerre ,me bimesi shumevjecare,me qellim parandalimin e demtimit te tokave bujqesore. Ndertimi i pikave te grumbullimit te plehrave ne รงdo fshat. Ndertimi i sistemit te kanalizimit te ujrave te zeza. Rehabilitimi i qendres se Komunes Bicaj. Rehabilitimi i qendres se Fshatit Nange, duke krijuar nje park gjelberimi ne qender te fshatit. ร ESHTJET GJINORE: Gjendja dhe analiza e situates: Statusi i femres ,si kudo ne Shqiperi,ashtu edhe ne Komunen e Bicaj nuk eshte ne nivelin e duhur.Kjo per arsye te mungeses se infrastruktures dhe gjendjes se varfer social ekonomike. Vetem 56 femra jane te punesuara ne arsim (56 % e arsimtareve) dhe 18 femra te tjera jane te punesuara ne sektorin e shendetesise. Rreth 623 femra jane te vetepunesuara ne bujqesi, ne kryerjen e sherbimeve bujqesore dhe sherbimeve ne blegtori. 1600 femra jane te regjistruara ne Komune si te papuna. Ne arsimin e mesem vijojne shkollen vetem 30 % e femrave qe mbarojne shkollen 8-vjeรงare. Nuk asnje femer anetare te keshillit Komunes dhe as drejtuese e ndonje institucioni ne nivel Komune. Ne administraten e Komunes jane te punesuara vetem dy femra. Per dhjete vite me radhe,pas vitit 92 , nuk eshte marre ndonje inisiative ne lidhje me nxitjen e barazise gjindore dhe fuqizimin e rolit te gruas. Mungesa e qendrave shendetesore ne fshatra, ka krijuar veshtiresi serioze ne mbrotjen e shendetit te nenave. Shtimi i popullsise eshte ne nivelet me te larta ne shkalle Republike. Informacioni per planifikimin familjar eshte i vogel dhe kushtet per njohjen me te mire te ketij informacioni mungojne. 63

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Grate vazhdojen te perballojne punet me te renda ne bujqesi dhe blegtori. Ne ndonje rast, shikohet perseri femra qe mbartin vete dru nga mali . Organizatat jo qeveritare nuk e kane patur kete zone ne qender te vemendjes. Gjykojme se eshte e nevojshme trajnimi profesional si dhe disa kurse speciale per fuqizimin ejetes se femres, sidomos per vajzat e reja. Eshte normale qe te kryhen kurse rrobaqepsie,kompjuteri etj ,me qellim qe te inkurajohen ato ne aktivitete te bisnesit te vogel. Plani i veprimeve strategjike Afat shkurter 2013-2015 1-Dhenia e mikorkredive 60 grave ne fshatrat Nange dhe Gabrice ,me qellim gjenerimin e te ardhurave dhe krijimin e nje bisnesi te vogel. 2-Ndertimi i nje konsultore per nenat ne fshatin osmanaj 3-Ndertimi i nje konsultore per nenat ne fshatin Tershene. Afat mesme â&#x20AC;&#x201C;afat gjate 2013-2015 Ndertimi i nje Konsultore per nenat ne fshatin Bushat. Ngritja e nje qendre te planifikimit familjar ne komunen Bicaj. Zhvillimi i kurseve 1 mujore per rrobaqepsi ne fshatin Bicaj. Zhvillimi i tre kurseve falas te mesimit te kompjuterit me Organizatat me baze Komunitare te fshatrave et Komunes Bicaj. Rritja me 20 % e numrit te punesuarve gra ne administraten e Komunes, dhe ne sektore te tjere te sherbimeve shoqerore.

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Investimet ne Komunen Bicaj gjate viteve 2007 – 2010 VITI 2007 Ndertim I Komunes Bicaj 15.855.000 leke K U Z Fshati Canaj 4.620.000 leke Rruga Lagjia Gurve 300.000 leke

VITI 2008 K U Z Fshati Nange 7.300.000 leke K U Z Fshati Osmanaj 5.000.000 leke Nd, ambjente te brendshme, te jashtme te komunes 2.000.000 leke Shkolla 9-vjeçare Fshati Nange 10.000.000 leke Sistemim rruge te brendshme Fshati canaj 3.000.000 leke VITI 2009 Rikonstruksion rruga Bushat K U Z Fshati Osmanaj Shkolla 9-vjeçare Fshati Nange K U Z Fshati Canaj K U Z Lagja Brate Sistemim rruge te brendshme Fshati canaj

15.000.000 leke 8.370.000 leke 28.506.000 leke 2.199.000 leke 4.936.000 leke 12.000.000 leke

VITI 2010 K U Z Fshati Nange 10.663.000 leke Ne vitin 2012 investimet e parashikuara jane : 1. Ndertim rruge Fshati Kolesjan 2.452.000 leke 2. Ndertim rruge fshati Kolesjan 1.406.000 leke 3. Rrethim i Shkolles Nange 1.780.000 leke

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Matrica e Projekteve Nr Projekti

Afati

Fondi i Partneret nevojshem Potencial 000/ leke

Pergjegjesia

Prioritetet per fshatrat e komunes Bicaj. ( 2011‐2015)

Fshati Kolesian. Sistemimi asfaltimi i rruges se lakut te dardhes. Perfundimi i rruges lagjes spahie. Rikonstruksion i shkolles 9‐ vjecare Fshati Osmanaj. Sistemimi asfaltimi i rrugeve te brendeshme te fshatit. Fshati Bushat. Sistemimi asfaltimi i rrugeve te brendeshme te fshatit.

2015

220 000

FZHSH

2013

6 000

M.Transportit

Zyra Urbanistikes Komuna

2014

21 000

M.Arsimit

2014

10 000

FZHSH. M.Transp

2013

15 000

FZHSH

Komuna Komuna

Komuna

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

5 6

Rikonstruksion i shkolles 9‐ vjecare. Rikonstruksion i kanalit vadites. Ndertim i kanalizimeve te ujrave te zeza. Fshati Nange. Sistemimi asfaltimi i rrugeve te brendeshme te fshatit. Rehabilitim i ujesjellesit nga fabrika e tullave deri tek lagjia e shehlerve. Rrethimi sistemimi i shkolles 9‐vjecare. Fshati Gabrice. Asfaltim i rruges komunale gabrice. Rikonstruksion Ujesjellsit. Fshati Tershene. Ndertimi ujesjellesit Fshatit Sistemim asfaltim i rruges rurale kolesian‐Laku i

2014

7 000

M.Arsimit

Komuna

2016

24 000

MADA

Komuna

2015

11 000

M.Shendetesise

2014

16 000

FZHSH

Qendra Shendetesore Komuna

2015

6 000

B.Boterore

Komuna

2016

2 000

Komuna

2013 2015

8 000 2 0.000

DAR, MASH MADA

2014 2014 2015

2 000 25 000 124 000

Komuna MADA FZHSH, M.Transp.

Komuna Qendra Shendetesore Komuna Komuna Komuna

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

8 9

Dardhes Fshati Bicaj. Sistemim asfaltim i rruges lagjes brate. Rikonstruksion i shkolles mesme Bicaj. Sistemim dhe asfaltim i rruges qe perfshin dhe fshatin bicaj aeroport‐domaj. Ndertimi Vend‐depozitimit te mbetjeve per Komunen Fshati Mustafaj. Asfaltim i rruges komunale mustafaj. Fshati Mholaj. Asfaltim i rruges komunale Mholaj.

2016

2 000

Komuna

2013

8 000

DAR, MASH

Komuna

2013

32 000

Banka Boterore

Komuna

2014

20 000 25 000 13000

Donatoret MADA

Komuna Komuna

Komuna

2016 2016

LISTA E KOMITETIT KONSULTATIV TE ZHVILLIMIT KOMUNES

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

VENDIMI I KESHILLIT KOMUNES PER MIRATIMIN E PLANIT ZHVILLIMIT

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

Lista e eksperteve qe punoi ne hartimin e Planit te zhvillimit te Komunes Bicaj

Grupi i pregatitjes Strategjise Zhvillimit Komunes Bicaj Komuna Bicaj: Arben Korbi Kryetar Komune Arben Shehu Nen/kryetar Komune Izet Spahiu Inxhinier Ndertimi Lirie Gjana Pergjegjese e Zyres Gjendjes Civile Grupi i Ekspertëve të hartimit Strategjise Zhvillimit te Komunes Bicaj Bukurosh Onuzi Ekspert i zhvillimit Rajonal dhe Planeve te zhvillimit. Ylber Çejku Ekspert i zhvillimit Rajonal dhe Planeve te zhvillimit.

Plani i zhvillimit komuna Bicaj

BURIMET E INFORMACIONIT Per burimet e te dhenave u kerkua dhe u dha mbeshtjetja nga institucionet dhe zyrat e meposhtme, te cilat gjejme rastin ti falenderojme ato. 1-Zyra e Gjendjes Civile, Komuna Bicaj 2- Drejtoria Rajonale e Arsimit Kukes 3- Drejtoria e Bujqesise Kukes 4- Keshilli Qarkut Kukes 5- INSTAT Kukes 6- Drejtoria e Sherbimit Pyjor Kukes 7-Prefektura Kukes 8- Zyra e Menaxhimit Tokes prane Komunes Bicaj 9- Qendra Shendetesore Bicaj 10-UNDP, Zyra Rajonale Kukes 11-Zyra e Arkivit te Komunes Bicaj 12- Shkolla e mesme Bicaj. 13-Kryesite e Fshatrave te Komunes 14-Anketimet me komunitetin. 15- Te dhena nga OJFT-te dhe Bankat.