Het Zoet december 2017 by Qrnemagazines

ing laten stralen

me nlev sa

de c ad

en ens eaum agazine over m

die

100% nummer 1 jaargang 3

December 2017

VOORUITGANG EN VERNIEUWING

Nelson Mandela: ‘It always seems impossible, untill it’s done’

Pippi Langkous: ‘Ik heb het nog nooit gedaan, dus ik denk wel dat ik het kan’

het zoet december

2017 Inhoudsopgave

03 EDITORIAL 04 BIJZONDERE TIJDEN 07 DIY: ACTS OP KINDNESS, HAPPINESS AND PROGESS 15 RUIM BAAN VOOR DE BURGER!

het zoet december

Colofon

2017

HOOFD- EN EINDREDACTIE: Eelco Visser TEKSTEN: René Turk, Klaske Rehorst, Rienk Wopereis, Wilco Kruijswijk, Henriëtte Neuijen, Boukje Keijzer, Brigitte Theeuwen, Michael Polman, Maarten Loeffen, Eelco Visser BEELD: Hanne van der Woude, Maikel van der Beek, HenkJan Winkeldermaat, Suzanne Valkenburg, Frederik Pot, Niek Voort, Marjon Reus, Birgit Oelkers, Eelco Visser ONTWERP: Coert de Boe, William van Giessen ILLUSTRATIES: Coert de Boe, William van Giessen, Sylvia Vlaardingerbroek, Hanna Visser DRUKWERK: Drukkerij Kempers BV, Aalten

43 DUURZAME TOEKOMST 61 ZORGEN VOOR ELKAAR 83 DOE MEE AAN HET ZOET 2018!

Speciale dank gaat uit naar alle geïnterviewden en mensen die de hoofdrol spelen in alle krachtige verhalen in dit Zoet. Zij laten de samenleving stralen!

DEZE PRACHTEDITIE VAN HET ZOET IS MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR DE ZOETE INHOUDGEVERS: Spectrum partner met Elan, 7 Zebra’s, Rochdale woningstichting, gemeenten Zevenaar en Diemen, Zorgbelang Gelderland-Utrecht, Onze Huisartsen BV en welzijnsorganisaties Rastergroep in Deventer en Rijnstad in Arnhem.

OOK ZOETE INHOUDGEVER WORDEN EN JOUW MOOISTE PRONKSTUKJE ALS ARTIKEL TERUG LEZEN IN HET VOLGENDE ZOET? Kijk snel op pagina 83 of mail of bel Eelco Visser: hetzoet@gmail.com of 06-51666998.

het zoet december

Editorial

2017

DIY DIY. Do It Yourself. Herinneringen aan punk, gestencilde ‘fanzines’, posters plakken, vier-sporenrecorders en cassettebandjes. Deze editie van het Zoet is 100% DIY en een ode aan professionals en bewoners die hun schouders zetten onder een leukere, aantrekkelijkere en duurzamere samenleving. In onze ‘inhoudsopgave-fanzine’ (van pagina 7 tot en met 14) vind je acties om zelf aan de slag te gaan. Acties waarmee je voor jezelf en anderen het verschil maakt! DIY is natuurlijk van alle tijden en kiest van tijd tot al zeven jaar lang met haar 7Zebra’s zoekt naar ruimte in tijd hooguit een bij de tijdsgeest passende gedaante. Bij de regels bij overheden. Je leest hoe huisartsen Lenna overheden zorgt DIY van oudsher voor wat onbehagen. Aden en Agaath Vreeling werk maken van ‘slimmere’ en Anno 2017 zien we dat onbehagen steeds vaker terrein betere huisartsenzorg, hoe welzijnsorganisaties Raster en verliezen aan ontvankelijkheid. Rijnstad levens ervaring als instru Geluk kig maar! Burgers die ver ment inzetten om mensen de regie antwoordelijkheid nemen of krijgen, “DE TAART OP DE over hun leven terug te geven en hoe voegen namelijk waarde toe. In hun bewoners aan de Rode Kruislaan in OMSLAG IS VOOR ALLE straat, buurt, wijk of dorp en aan hun Diemen van hun buurt weer een écht eigen leven en dat van anderen. thuis maakten. En je ziet hoe VERANDERAARS ‘Eigenaarschap’ is dé brandstof voor ambtenaren, samen met burgers, dag IN DIT ZOET!” burgers die ruimte wensen om eigen in dag uit werken aan een duurzamere initiatief vorm te geven en samenleving. De ondernemers en verantwoordelijkheid voor hun leefomgeving willen ruimtegevers. De vernieuwdenkers- en doeners. De dragen. goeddoeners en betermakers.

HET NIEUWE ‘MEEDENKEN EN -DOEN’

DOEN!

Steeds vaker bieden overheden deze ruimte, terwijl professionals en burgers zich meer en meer bekwamen in het ‘ritselen’. Lees dit Zoet maar! Daarin stuit je op Moniek van Daal en haar Club Goud, Marjon Reus die ruimte van een schooldirecteur kreeg en de school van haar kind een Geluksjaar bezorgde en Boukje Keijzer die

De taart op de omslag is voor hen! Samen laten ze de samenleving stralen. En zolang ze dat blijven doen, zal het Zoet verschijnen. Gedrukt met bio-inkt en op papier dat is gemaakt van landbouwafval. Door Drukkerij Kempers uit Aalten, milieupioniers in de drukwereld sinds 1989. 100% DIY. Veel leesplezier. Eelco Visser

het zoet december

2017 Bijzondere tijden

VERBINDEND ZOET VOOR VOLWASSENEN BIJZONDER VRIJWILLIGERSWERK: CUDDLE GRANDPA In het ziekenhuis van Atlanta, Georgia, werkt een wel heel bijzondere vrijwilliger. David Deutchman is daar al twaalf jaar actief als Baby Buddy. ‘Cuddle grandpa’ wiegt en knuffelt te vroeg geboren baby’s van wie de ouders er niet altijd kunnen zijn. Zoals de moeder van baby Logan (foto). Zij rijdt iedere avond naar huis om tijd door te brengen met de grote zus van Logan. Andere ouders wonen te ver van het ziekenhuis af om er continu te zijn. De baby’s voelen zich geliefd en veilig in de armen van ‘Cuddle grandpa’. Zijn zoet ge vooisde stemgeluid, en zijn slaap liedje ‘You are my sunshine’, doet de rest. Ouders lopen met hem weg, zelf vindt hij het vooral mooi iets betekenisvols te kunnen doen.

Wijn is niet alleen hip, maar ook een belangrijk element in het bij elkaar brengen van mensen. Kunstenaar Mireille Reuling noemt het dan ook ‘een verbinder’. Door het kopen van een fles wijn, verbind je je aan iemand en sta je open voor een gesprek. Dat is mooi en waardevol. Zeker in deze wereld van I-phones en Me-time. VINOOS by AMS wil weer WE-time en ont wikkelde eetbare wijn in de vorm van the real WINE gums. Het is allereerst een artistiek cadeautje, daarna een gesprek en uiteindelijk natuurlijk ook gewoon lekker. Het assortiment bestaat uit de Rode Merlot WINE gum en de Witte Chardonnay WINE gum. Het zijn geen snoepjes voor kinderen, maar een ’adult luxury happiness’ gericht op contact maken. En ook nog eens geschikt voor vegetariërs, gluten-, vet-, noten-, gelatine- en lactosevrij en zonder kunstmatige kleurstoffen. Kortom: natuurlijk lekker en in alle opzichten ‘Zoet’.

MEER WETEN? Of de WINE gums bestellen voor warme feestdagen? Surf dan alcoholvrij naar: www.vinoosbyams.com/nl/realwine-gum.

‘Keep me in the loop!’ Daar zijn ze weer! Terug van even niet gehoord: de geraniums. Als symbool voor eenzame ouderen, die langzaamaan steeds vaker de luie stoel (inderdaad: achter de geraniums) verkiezen boven het erop uit gaan. Soms gedwongen door fysieke ongemakken, vaak ook omdat hun sociaal netwerk krimpt. Dan biedt de moderne techniek uitkomst. Bijvoorbeeld met de app FamilyLOOPED. Het verandert een tablet in een interactieve, digitale fotolijst. En daarop kunnen senioren die fysiek niet meer in staat zijn er met de familie op uit te trekken, toch nagenoeg ‘realtime’ mee ge nieten van familiegebeurtenissen en -uitjes. Zo blijven ze niet alleen ‘in the loop’, maar gaan ze die geraniums ook weer waarderen voor wat ze zijn: prachtige planten! Ook op de hoogte raken van wat FamilyLOOPED allemaal kan? Ga naar: www.familylooped.com.

Duurzame feestinkopen bij LoopedGoods Dat we onze wegwerpeconomie liever vandaag dan morgen moeten inruilen voor een meer duurzame economie, daarvan zijn veel mensen inmiddels wel doordrongen. We zijn toe aan ‘rond’ en aan een nieuw economisch systeem: de circulaire economie. Daarin wordt de her bruikbaarheid van producten en grondstoffen gemaximaliseerd en waardevernietiging geminimaliseerd. Duurzame ondernemers zijn er inmiddels volop. Ze zijn gedreven, geloven in een duurzame toekomst én werken aan innovatieve pro ducten die de kringloop rond maken. Dus: shop voor deze feestdagen eens niet recht, maar rond! Stichting Maatschappij en Onderneming (SMO), Ver draaidGoed en Het Groene Brein bundelden hun krachten in LoopedGoods, een webwinkel die de spotlights richt op circulaire producten. LoopedGoods biedt een podium aan 30 circulaire start-ups en scale-ups uit Nederland. Dit is hun podium. Op LoopedGoods zijn al hun 169 producten op één plaats verzameld. Zo kan jij gemakkelijk duurzaam shoppen. Dus als de wiedeweerga naar www.loopedgoods.nl. Bijvoorbeeld voor de soepen van Kromkommer (zie foto). Op de site lees je ook over hun duurzame transportsysteem en de inzet van mensen met een beperking in de logistiek.

CITYMARKETING OP Z’N ITALIAANS! La dolce vita in Italië? Dat is het Italië waar we graag van dromen, zeker als de zomervakantie nog ver weg is. Mooie, levendige dorpjes waar niet alleen van alles te doen is, maar vooral: waar het leven zoet en goed is! De realiteit is anders. Ook Italië kent een aantal stevige krimpgebieden, zeker in afgelegen gebieden. Het leidt tot overlast, verval en leegstand. Jonge Italiaanse dorpelingen verschillen weinig van die in pak em beet onze Achterhoek: voor vertier, studie en werk trekken ze naar de stad. En dus krijgen marketeers vrij spel om hun dorp te blijven opstuwen in de vaart der volkeren. Het dorp Caldari di Ortona in de Abruzzen pakt uit met een 24-uurs gratis wijnfontein. Iedereen mag erbij, op herrie schoppers en dronkaards na. Ludiek, maar in voetbaltermen voelt het ook een beetje als ‘niet geschoten is altijd mis’.

MEER WETEN? Type op je zoekmachine winefountain en de naam van het dorp in!

Start een actiecomité: waarom niet? Waar vakbonden jarenlang niet in slaagden, lijkt het actiecomité PO in actie stukje bij beetje voor elkaar te krijgen een betere waardering voor leerkrachten in het basisonderwijs. En dat gaat verder dan waardering in de vorm van meer salaris en middelen om de werkdruk te verminderen; het comité is er met alle media-aandacht die het heeft weten te genereren, ook in geslaagd iedereen weer bewust te maken van het belang van goed basisonderwijs. Het laat het ook zien dat ouderwetsche actie soms gewoon het beste middel is om resultaten te boeken. Zeker als eindeloos praten, overleggen, meestribbelen en tegenwerken tot niets leidt. En dat een actiecomité dat echt grassroots is, geleid door leerkrachten zelf, zoveel meer impact heeft dan geïnstitutionaliseerd verzet vanuit beroepskrachten van vakbonden. Zelf halen ze graag Nelson Mandela aan: “It always seems impossible, untill it’s done”. En zo is het maar net! Volg leerkrachten Jan van de Ven, Thijs Roovers en al hun medestanders via www.poinactie.nl. Daar kun je de actie ook financieel ondersteunen.

AWESOME KLEDINGRUIL WERKT MET #’S In editie 2 van 2015 maakten we het katern ‘De parels van Gerrie’, waarin Gerrie Vermeulen afscheid nam van haar werk. Niet door haar grootste successen op te sommen; de waarde van haar loopbaan zat in de mensen die ze onderweg had ontmoet. Na haar pensionering werd er flink aan Gerrie (die volgens haar vrienden ‘alles kan’) getrokken. Ze besloot een dierbare vriendin, Talitha Koffeman, te helpen een stichting te maken van haar burger initiatief Awesome Kleding ruil in Eindhoven. Het initiatief is er voor mensen met een kleine beurs. Mensen die echt niks te besteden hebben, kunnen door een hulp verlenende instantie zelfs aangemeld worden voor gratis kleding. Het werkt met gekregen kleding die wordt verkocht, gepimpt of ge recycled door vrijwilligers. Door ‘schone en hele’ kleding in te leveren, verdien je hashtags (#), het ruil middel van de winkel, waarmee je andere kleding kunt uitzoeken. De prijzen variëren daarbij van 1 tot en met 3 #’s per kledingstuk. Veel meer informatie vind je op w w w. f a c e b o o k . c o m / awe s o m e kledingruil.

AUTITALENT: WERK ALS BESTE MEDICIJN AutiTalent is een sociale onderneming met een missie: zoveel mogelijk mensen met autisme aan volwaardig, betaald werk helpen. In de Nederlandse beroepsbevolking zijn circa 95.000 mensen met autisme met een normaal of hoog IQ. Slechts een kwart van hen heeft inkomen uit arbeid als belangrijkste inkomensbron, tegen 93% voor de totale beroepsbevolking. Mensen met autisme hebben moeite met het vinden en behouden van werk. Dat komt door de kenmerken die horen bij autisme en de veeleisende samenleving en banen. Werkgevers zijn onbekend met de bijzondere talenten en eventuele beperkingen, werknemers met autisme voelen zich niet begrepen of raken overprikkeld. Een grote groep wordt daarom aangemerkt als ‘arbeidsgehandicapt’ en ontvangt een uitkering van de overheid. AutiTalent beschouwt werk juist als het beste ‘medicijn’ voor normaal tot hoogbegaafde mensen met autisme. Het fungeert daarom niet alleen zelf als werkgever, maar faciliteert ook andere bedrijven bij de inzet van medewerkers met autisme. Dat doet het met bewezen maatschappelijke impact. In 2012 ontving AutiTalent de ‘MOVISIE Eervolle vermelding’ uit handen van staatssecretaris Jetta Klijnsma. En nu staat het in het Zoet.

MEER WETEN? www.autitalent.nl.

random acts of kindness, progress and happiness

DIY

DIY:

RANDOM ACTS OF KINDNESS, PROGRESS AND HAPPINESS

Do it yourself, in jouw eigen buurt? Start een burgerinitia tief! Net als alle deelnemers aan de Waarmaak-markt OP PAGINA 21. n eren! E d n a t t me haal of talen Lees het ver e i s s a ens! uw p rt… Deel jo r dan gebeu INA 18 maar e e t PAG kijk wa jon Reus op Op naar r a de goede over M ou ee

 

de platen n plaat. zaak! En Bijvoorb koop een Gorki. W eeld van aarom? K s de Belg ische ba ijk maar nd op PAGIN

A 25.

k in in je leven, maar oo angst. Niet alleen n ve en? bo eld op be or ho vo es t Ki je zoek ijkend te zijn! Ehm, ! 26 A je werk. Durf afw GIN PA n Boukje Keijzer op Lees het artikel va

I LIKE TO

DRESS-

U P!

18 PAGINA’S

Vraag een vriend of vriendin eens wat hij of zij écht leuk vindt om te doen. Zien waartoe dat kan leiden? Lees het artikel over Club Goud op PAGINA 30.

22 PAGINA’S 28

PA GIN

A’S

8 1

QUOOKER

N: COLUM

TU RENÉ

In gedachten had ik deze column al geschreven. Het zou gaan over doorzetten. Over vallen en opstaan. Diep zitten en weer bovenkomen. Om knallend af te sluiten met een grote lauwerkrans om mijn schouders. Het loopt allemaal anders. De dag van de deadline voor dit schrijven wordt tevens de dag van de bittere waarheid. Overmand door emoties zegt iemand die me zeer dierbaar is: 'Schrijf het gewoon toch!' Dus, bij deze. Als je een droom hebt, is het belangrijk dat er iemand is die in je droom gelooft. Ik heb het geluk gehad een paar van deze mensen op mijn weg te mogen ontmoeten. Eén van hen vertelde mij het verhaal van de Quooker, de vinding waarbij er meteen kokend water uit de kraan komt. Het blijkt vijf jaar te hebben geduurd voordat de bedenker zijn product eindelijk kan lanceren. Een ongelooflijk verhaal? Nu weet ik beter. In maart 2013 bedenk ik De Holle Bolle Kikker. Ik leg mijn idee in de jaren die volgen voor aan honderden mensen. Iedereen is altijd weer laaiend enthousiast. Toch loop ik vaak tegen muren op, rijd soms te lang op rotondes om vervolgens met oogkleppen op doodlopende straten in te rijden. De TomTom moet regelmatig herberekenen, maar leerzaam is het zeker. Dit jaar ga ik met de Kikker een meer lokale koers varen. Ik spreek met directeur Chris van de Ven van Horsterpark in Duiven die ook wel een bedankende prullenbak voor zich ziet. Het Holle Bolle Konijn is geboren. Via hem kom ik in contact met een heuse beeldhouwer, Maarten van der Geest. Hij wil beide dieren graag fabriceren.Van de gemeente mag het echter nog steeds niet veel geld kosten. En dan valt mijn oog op burgerinitiatievenzevenaar.nl. Ideeën die bijdragen aan meer sociale cohesie kunnen gehonoreerd worden met 10.000 euro. Met heel mijn hebben en houwen pak ik deze strohalm vast. Na uitsluitend positieve reacties ben ik ervan overtuigd dat Maarten en ik bij de uitverkorenen horen. Evenals de Quooker zal de Kikker na vijf jaar het levenslicht zien. Totdat ik een mailtje ontvang met slechts een paar regels. Dat ik meteen in de telefoon klim, de vloer met ze aanveeg en vervolgens een mail stuur waar de honden geen brood van lusten, verdient misschien niet helemaal de schoonheidsprijs, het lucht gelukkig wel op. Ik ga door. Want alleen al het werken eraan heeft me onderweg zoveel opgeleverd. Dat hebben de mensen achter Quooker vast ook ervaren in ‘hun vijf jaar’. Net als dat het belangrijk is dat, als je een droom hebt, er iemand is die in die droom gelooft.

je buurman of -vrouw die Bel eens aan bij die ene op aan knoop een praatje niet zo goed kent. Of de Rode Kruislaan in aan ook ze den straat. De en maar, op PAGINA 33. Lez Diemen. Het resultaat?

JIJ

TS BEN

UPE

Doe ko mend w eek iemand een taar end eens t cadeau zeg waa rom hij of zij die en verdient taart . Deden wij ook leuk was en het! OP P AGIN

A 36.

s Waarom zou je het niet doen? Lee t op PAGINA 38 waarom je wel of nie een stichting zou moeten oprichten voor jouw initiatief, idee of clubje.

HIEPERDEPIEP HOERA!

Koop voor je volgende verja ardagsbezoek plaats van iets eens een twee nieuws. Werk dehands cade je mee aan de gemeente Rot au in circulaire econ terdam, op PA omie! Net als GINA 45. de

en nietduurzaam zeggen r ee m et ni we niet! Praat Laten j van het Zoet ook wi n oe D ! en do m duurza je kwalitatief s Kempers, voor al er ni io up ilie m et eens m Lees hun zaam drukwerk. ur du en d an beeld! hoogsta 46 en volg ons voor NA GI PA op l aa rh ve pracht

Stel een collega, vriend of bekende voor een keer de fiets te pakken. Fietssnelpaden en slimme verkeerslichten maken het steeds leuker. In Utrecht hebben ze de FLO. Kijk snel op PAGINA 49.

al. ook t e h en is ond andeling n z e .G ee w mers oor een nd met te m e r a s v s stres din uit ten iem rde link 0. e t s n e k u grij vrie INA 5 min de d belan riend of oor 15 chts en lt op PAG é d van g een v beeld d erste re ijk verte één di or w s ee i en ! No n. Bijvo lf uur d o Kruijs g r e a a w e a c l m l i h Be a n erdw dele f een ver W Wan ens te v lgen. O s waaro p e vo durf e trui te uik de ap r n groe . Of geb en nem 10

Haal eens een deel van de st enen uit die ‘o terug. Op PAGI nderhoudsvrije NA 52 lees je hoe ’ stenen tuin en verrassend wei plant er groen nig transpiratie voor het kost. En w aarom het zo go ed is!

Gaat de grasmaaier van de buurman stuk, of overwegen zowel jij als de buurvrouw een telescopische heggenschaar aan te schaffen? Doe het samen en deel het ding! Ook auto’s staan 90% van de tijd stil. Toch delen we die (nog) niet massaal. Op PAGINA 56 legt Rienk Wopereis uit wanneer hij een auto zou gaan delen.

jkse dag zonder erk van die wekeli w ht ec ns ee k aa M al media met ze gerecht op soci slo ee vl je st po En ee vooruit vlees. t klimaat er fiks m he t lp he Je . 17 20 hagen #hetzoet ker maal. In Kopen lek n ee n aa rs ze -le en alle Zoet e klimaatambities. k van de torenhog maken ze ook wer zijn ogen uit en keek er drie dagen n fe ef Lo en rt aa M GINA 58. vertelt erover op PA

dat al het water n a v n e g n a bouwde er aan het opv meente Tiel e Meehelpen g e D ? n ie PAGINA hoosbu ijk maar, op K r. o vrijkomt bij o v in elen. ef waterple riool afkopp t e h n a een innovati v p ij je de regenp Doen! 59. Zelf kun tuin zetten. e d in n o rt Of een wate

r één keer in Doe eens, al is het maa ! Olga en je leven, vrijwilligerswerk el gelukkig Jan Elfrink worden er he Google de van, op PAGINA 63. Dus combinatie naam van je gemeente in voila’! met vrijwilligerswerk ‘et Start vandaag met één nieuw e, gezonde en een half jaar vo goede gewoont l en kijk eens ho e. Houd deze e het bevalt! Jo met goede rede nie Mack deed nen, en niet vo het ook, or ‘maar’ een Zoet verhaal le half jaar. Een zen? Dat kan, wonderlijk en wel op PAGI NA 64.

SILLY niet omdenken m a ar omdoen



t eens me vriendin l f a o a d m n jij hele en vrie enteer e t en wat et e m H o li d t. p d ij m z in o C of der v s wat hij el bijzon INA 66. iets klein r juist he a , op PAG a p e m , ro n o rg o te w s e a atie is, g R is t nie sorgan ok met o n ij t e lz h e t w e re Zoet do bijzonde . het een zijn te ’ n Omdat o o oor ‘gew vooral d

Huisa rt werkr s Lenna A den w goep erd di Spoed eisend e het sam vanwege haar k engaa probe e Hul p n ri er vaker de er met van zieken van de H tische blik huis R g moete open ijnsta uisartsenp evraagd bi n doe vizier j de te in A ost V n...). i n t e e Het r esulta stappen ( rnhem ond lp en de d at? Le e es ma at zouden rzocht. Ze ar, va w e all naf PA GINA 6 emaal 9.

Wist je dat je met ervaringen uit de slechtst periodes in jouw e leven andere m en kunt helpen? sen écht verder Marc Mulde r bewijst he beroepskracht t als voor Rijnstad in het project Vro Eropaf. Een 24 eg -karaat krachtve rhaal, op PAGINA 73.

R H A A L!

KRACHTVE

Ga met één of meerdere be een uurtje zitten broede kenden eens n op een go idee. En houd ed het simpel! H et is niet alle heel leuk, m en aar kan je leven voorgo veranderen. ed Zeker als je Donny Zwen heet. Kijk m nes aar op PAGINA 76

of ijkagent w n e e t, erkrach ij of zij schoolle dt wat h is in s v a t b e n h e t we je l, e oet! Wan e eweldig fessiona d g o r e r e o p n h g o r s o z ho ew en rtel een es maar ewoon e d of een buurtb e e g V L r e l. k ie r z e !’ sw hart en amilieli SSE een welzijn kende, f kers met r e . e b w n ‘K L A n e e ij z , PAGINA 78 p O . voor jou t altijd, maar het lt te ‘GOED B over ver nie EZIG HO pman er zien het o OR!’ o K e li a th a vurig N .

Het initiatief (zelfst.naamw.) Uitspraak: [ini(t) aâ&#x20AC;&#x2122;tif]

Verbuigingen: initia|tieven (meerv.) voorstel of handeling waarmee je iets in gang zet Achter een initiatief staan (het eens zijn met een initiatief, een initiatief steunen)

ruim baan voor de burger

Verhalen over ondernemers en ruimtegevers

ruim baan voor de burger

Inhoudsopgave

VERHALEN OVER ONDERNEMERS EN RUIMTEGEVERS

MICHA GILTAY BIEDT BURGERS VERTROUWEN

MARJON REUS BRENGT GELUK IN HET ONDERWIJS

RENÉ TURK WAS OP FESTIVAL ‘KLEIN VERZET, GROOT GELUK’

25 ZOET FOR THOUGHT: LUC DE VOS ROEPT OP TOT ACTIE (EN HET ZOET OOK!) 26

BOUKJE KEIJZER VERKENT EEN WERELD WAARIN ALLES MAG

MONIEK VAN DAAL RICHT DE ZEER BIJZONDERE CLUB GOUD OP

32 BEWONERS IN DIEMEN ZETTEN SUCCESVOL DE SCHOUDERS ONDER HUN BUURT 36 7ZEBRA’S VIEREN HUN ZEVENJARIG BESTAAN (WIJ WAREN ERBIJ!) 38 VAN PRIVEPERSOON NAAR RECHTSPERSOON IN HET KRACHTLOKAAL 40 WARME WOORDEN VAN KLASKE REHORST

micha Giltay gemeente nieuwegein

Gedreven professionals bij gemeenten geven de burger ruim baan! Het gaat met vallen en opstaan, en dat was in Nieuwegein niet anders, maar ze proberen steeds meer aan te sluiten bij de energie die er bij bewoners is. Te denken in mogelijkheden en in het delen van verantwoordelijkheden. Zoals in de wijk Batau Noord in Nieuwegein waar Micha Giltay, accountmanager Openbaar Domein van de gemeente, en buurtbewoners de realisatie van een speeltuin vormgaven. Ontstaan als bewoners initiatief en geheel in eigen beheer ontworpen, neergezet én onder houden. Jeffrey Smoorenburg is één van de initiatief nemers. Jarenlang is hij bezig geweest, maar in het begin liet de gemeente het wat afweten; financieel was er niets mogelijk. Hij bleef zoeken naar mogelijkheden en met succes. Doordat bewoners zelf ver antwoorde lijkheid voor hun leef omgeving wilden nemen en de ge meente deze verantwoordelijkheid durfde delen. 17

ruim baan voor de burger

Reportage

tekst: brigitte theeuwen beeld: marjon reus

GELUKSKOFFER De Gelukskoffer is opgericht door Clara den Boer, met als droom dat in 2020 alle kinderen lessen geluk krijgen. Onder het motto “elke kind in zijn kracht” en vanuit de wetenschap dat gelukkig zijn te leren is, heeft ze met haar team voor alle groepen in het basisonderwijs lessen ontworpen voor persoonlijke ontwikkeling en de eigen invloed op geluk. Resultaten zijn een positiever zelfbeeld en sterk verbeterde sociale omgang. Inmiddels hebben ruim 300 scholen les gegeven aan 20.000 kinderen in Nederland en Vlaanderen.

De Gelukskoffer-methodiek traint leerkrachten tot gelukscoach

ELINE EN MARJON REUS ONTKETENEN EEN GELUKKIGE SCHOOL Het is voorjaar 2016, met de zomervakantie in het verschiet, als Gerard de Ronde, hoofd van basisschool De Schalm in Vught op zijn toetsenbord een briefje vindt. “Kun je naar mijn spreekbeurt komen om 2 uur, over geluk? Eline. Gerard was direct onder de indruk van wat hij hoorde: daar wilde hij meer mee doen. Dat kon! Hij ging in gesprek met de moeder van Eline, Marjon Ouwens-Reus. Dat deed ik ook, voor het Zoet.

Marjon Ouwens-Reus heeft de masterclass over geluk en twee vervolgleergangen gevolgd aan de Erasmusuniversiteit in Rotterdam. Ze kent de theorie en vertaalt die dagelijks naar de praktijk voor het Parktheater in Eindhoven. Op haar visitekaartje staat ‘virusverspreider geluk’ en virussen hebben geen 9-tot-5-mentaliteit, dus ze besmet iedereen in haar omgeving met geluk, op elk uur van de dag. Niet gek dat haar dochter Eline op het idee kwam er een spreekbeurt over te houden.

LIEFDE EN TALENT NIET TE KOOP

 LEO BORMANS Leo Bormans is als Vlaamse geluksprofessor bekend van zijn lezingen en publicaties over geluk. Speciaal voor kinderen maakte hij verschillende publicaties over geluksvogels: Het Schatkistje (met 52 opdrachten, een voor elke week van het jaar) Geluk voor kinderen (met verhalen over de 10 vaardig heden waarmee we ontwikkelen invloed op ons geluks gevoel hebben) Geluk voor kinderen: het spel (voor de hele familie) Geluk voor kinderen 2, (over vriendschap)

Met wat hulp van Marjon werd het een spetterende spreekbeurt, waarin Eline vertelde dat gelukkig zijn het doel van het leven is. Dat je wel geld nodig hebt om van te leven en dat je er veel dingen mee kunt doen, maar dat mensen die veel geld hebben bang worden het kwijt te raken en dat je gelukkiger bent als je geld weggeeft dan wanneer je teveel verdient. En ook dat liefde en talent niet te koop zijn. Ze vertelde bovendien dat we elkaar nodig hebben om gelukkig te zijn: voor liefde, troost, waardering hulp en aanmoediging. Heel realistisch vertelde ze daarbij dat we ons soms ongelukkig voelen omdat we niet alles in de hand hebben en soms bang zijn voor de toekomst, dat dromen mooier zijn dan de werkelijkheid en dat we de wereld niet in ons eentje kunnen verbeteren. Begrijpelijk dat schoolhoofd Gerard even onder de indruk is. Na het gesprek tussen Gerard en Marjon hield Marjon nog voor de zomervakantie eerst voor alle leerkrachten en daarna voor de ouderraad een vergelijkbare presentatie. Door ieders enthousiasme werd geluk gekozen als rode draad voor het nieuwe schooljaar. En zo werd schooljaar 2016-2017, het jaar waarin de school haar 90-jarige bestaan vierde, een geluksjaar met een ’Gelukkige’ viering. Om geluk didactisch goed in te bedden, volgden de leerkrachten een training tot gelukscoach, op basis

van ‘de Gelukskoffer-methodiek’. Een cadeautje voor het team, waarbij ook hun verbinding en onderlinge vertrouwen groeide. In het najaar werd die methodiek, toegespitst op het eigen groepsniveau, aan alle leerlingen ge geven. Zeven lessen, met filmpjes en een eigen geluksboek met opdrachten om te knutselen, tekenen, sporten en bewegen, filosoferen of een quiz te spelen. De focus ligt op de innerlijke kracht en in de hogere groepen op het leren hoe je verantwoordelijkheid kunt nemen voor je eigen geluk en dat van anderen. Op haar beurt deelde Marjon elke week één of twee artikelen over geluk en kinderen met de leerkrachten.

VRAGEN NAAR GELUKSMOMENTEN Marjon blikt terug. “Er ging al snel een vibe door de hele school, heel verbindend om allemaal met hetzelfde thema bezig te zijn. In de hal van de school was aan de muur een levensgrote boom geplakt waar in de loop van het jaar steeds meer blaadjes met geluksmomenten in kwamen te hangen, zoals: “Geluk is als ik in het weekeinde bij papa en mama in bed mag kruipen” of “Geluk is samen een ijsje eten”. Er was voortdurend aandacht voor het thema, waarbij niet alleen Marjon, ouders en leerkrachten een inbreng hadden, maar de leerlingen zelf ook. De nieuwsbrief kreeg bijvoorbeeld elke week een quote of motto over geluk, in elke groep werd wekelijks een kaartje met een opdracht getrokken uit het ‘Geluksschatkistje’ van Leo Bormans en elke maand werd een ander thema aan geluk gekoppeld. Oktober was bijvoor beeld de maand van ‘Natuur en geluk’, met leuke opdrachten in het bos, en in november werden peper noten aan bejaarden aangeboden. Er zijn in de loop van het jaar dromen geschilderd en geluks tekeningen gemaakt. Een deel daarvan werd vereeuwigd in een prachtige mozaïek-bank: een cadeau van groep 8 voor de school. De leerlingen verdienden met heitje-voor-een-karweitje zelf het geld om de mozaïeksteentjes te kopen. Op Wereldgeluksdag, maandag 20 maart, opende de burgemeester van Vught niet alleen de dag, maar een hele week vol geluksactiviteiten in de Schalm. Zo werd een gelukslied gemaakt en gezongen en in elke klas een geluksmuseum ingericht. Ze gingen bij de lokale omroep op bezoek en de kinderen maakten hun eigen geluksjournaal. Zelf haalden ze de lokale kranten omdat ze hartjes en klavertjes vier beschreven met goede wensen, aan het winkelende publiek in Vught uitdeelden en

dAiGINyA 8? P

daarbij in gesprek gingen met mensen om hen naar hun geluksmoment te vragen. Op woensdagen barstte de school uit haar voegen van de activiteiten. Het inzetten van een eigen passie en talent is een geluksvaardigheid die vele ouders in praktijk brachten door een geluksworkshop te verzorgen. En de kinderen van alle klassen mochten er aan drie deelnemen.

ELKAAR HELPEN

 MEER GELUK Wetenschappelijke kennis over geluk: tweedaagse Masterclass ‘Grondslagen voor geluk’ van het EHEROinstituut van de Erasmusuniversiteit: www.eur.nl/esaa/ masterclasses/masterclass_grondslagen_van_geluk/. Worlddatabase of happiness, een initiatief van Professor Ruut Veenhoven: www.worlddatabaseofhappiness.eur.nl. Geluksdoctorandus Akshaya de Groot: www.geluksdoctorandus.nl/category/opvoedingonderwijs-en-kinderen/onderwijs

Marjon: “We waren al weken met de voorbereiding bezig, voerden heel veel gesprekjes op het schoolplein om te achterhalen wie wat kan bijdragen. En soms ook om ouders te helpen hun passie in een workshopvorm aan te bieden die voor kinderen van verschillende leeftijden geschikt is. Tal van ouders hielpen mee, als taartenbakkers of om de dag zelf in goede banen te leiden. Het resultaat waren 28 verschillende workshops waar kinderen in kleine groepjes aan konden deelnemen. Bijvoorbeeld aan een workshop over de Brand weer, de Cliniclowns, Mandala’s leggen, de Wijkagent, uitleg over een Buurtapp, een Sportworkshop, werken met Klankschalen, Dansen, een Zen- workshop, een workshop over het winnen van een Gouden Medaille en een Dierenquiz. Het werd een onvergetelijk feest. En ja, het was wat werk, maar ik zou het zo weer doen.” Het effect van een jaar lang geluk als rode draad is niet te missen. Kinderen stellen hun ouders een ander soort vragen, vragen die tot nadenken stemmen. Marjon: “Er heerst een andere sfeer in de school. Vriendelijker, vrolijker, meer hulp vaardig en betrokken op elkaar. Ook is er meer vertrouwen en zelfvertrouwen. Dat viel ook de schoolinspectie op: zij interviewden Eline en vroegen naar de beleving van de kinderen. Marjon citeert Eline: “We hebben meer voor elkaar over: als jij een probleem hebt, hebben we dat eigenlijk allemaal en moeten we elkaar helpen.” Vanzelfsprekend. Eline is inmiddels naar de Middelbare school en van de Schalm af, en Marjon is er niet meer als ouder betrokken, maar ze geeft wel inleidingen op andere basisscholen en vertelt er in de Dutch Happiness-week in Eindhoven over. De Schalm tenslotte gaat gelukkig verder, komende periode ook in verbinding met duurzaamheid, groene energie en sociaal ondernemen.

ruim baan voor de burger

Reportage

tekst en beeld: rené turk

rené turk bezocht het festival ‘klein verzet, groot geluk’

“Geluk zit in ervaringen, niet in bezit”

Op mijn telefoon lees ik een bericht van Eelco van het Zoet. Of ik zin heb vanmiddag met hem een stand van het Zoet te bemannen op de waarmaak-markt op het festival ‘Klein verzet, groot geluk’ in de Honigfabriek in Nijmegen? Daar neemt Brigitte Theeuwen, collegaschrijver in het Zoet, afscheid als directeurbestuurder van Spectrum partner met elan. Een paar uur later zit ik naast Eelco in de auto.

In de Honigfabriek krijgen we een plek naast de deur toegewezen. We plaatsen een banner van het Zoet bij ons tafeltje. Met felgekleurd tape plakken we markante portretten uit eerdere Zoet edities op het tafelblad. We zien vragende blikken van omstanders die veilig op afstand blijven. Op de tafel zetten we een bakje zoete snoepjes neer, in een oude viskar stallen we alle uitgaven van ons magazine. Steeds wanneer we even niet kijken, worden de zoete snoepjes uit ons schaaltje gegrist. Eelco heeft nog een verrassing: ik krijg een fototoestel, een pen en papier in de hand gedrukt. En mag dit artikel gaan maken.

ODE AAN DE WEERBARSTIGE MENS Gerrit Kapteijns, één van de twee nieuwe bestuurders van Spectrum, opent het congres. Vandaag zien we hoe een participatiemaatschappij precies werkt. Naast ons zijn ruim twintig tafeltjes bemand door gedreven vertegenwoordigers van Gelderse initiatieven. Je mag mee op een rondleiding door de fabriek, er zijn workshops en er is een heuse speeddate. Interessante sprekers zijn er ook. Zoals de Belgische Journaliste Tine Hens. Ze vertelt enthousiast over haar reis door Europa. Daar ging ze op zoek naar mensen die geloven dat een maatschappij op andere pijlers dan geld en succes kan rusten. Ze schreef haar bevindingen van zich af in haar boek 'Het klein verzet'; een ode aan de weerbarstige mens. De mens die veerkrachtig is, zich niet bij situaties neerlegt en zaken in twijfel durft te trekken. Een verhaal over de helden van nu met hun dromen, daden, pogingen en mislukkingen. Tine noemt het Future Perfect Project,

een online verzameling van burgerinitiatieven. In Nederland en België staat de teller al op bijna 2000 projecten. In al deze plannen gaat het om de drie speer punten: voedsel, mobiliteit en energie.

SPENCERIAANSE VERWARRING 'Het klein verzet' is een aanklacht tegen het mensbeeld van Hubert Spencer. Niet Charles Darwin, wiens ‘claim to fame’ volgens Hens is dat mensen niet kunnen overleven zonder samen te werken, maar Spencer is verantwoordelijk voor ‘survival of the fittest’. Tine noemt het de Spenceriaanse verwarring. Ze gelooft niet in het recht van de sterkste, maar in samenwerken om te kunnen overleven als soort. Vanwege een groeiende ongelijkheid ontstaat een burgerbeweging van 'Gewoon Doen! En soms keihard op je bek gaan!' Hoera voor de zelfplukboerderij waarbij de boer in het begin al zijn salaris ontvangt om een gezonde bodem te creëren voor meer variëteit, met een grotere oogst als belangrijkste winst. Hoera voor repaircafés. We moeten af van een economie die draait omdat we spullen weggooien en we dit normaal zijn gaan vinden. Tine stelt het publiek vragen. 'Hoe lang wordt een boormachine gemiddeld gebruikt?' 'Dertien minuten per maand'. 'Hoe lang staat een auto gemiddeld stil?' '90 procent van de tijd'.Toegang moet belangrijker worden dan bezit. Ze haalt er wereldsteden bij. De Londense wijk Crystal Palace, met een grote, onbestemde, gemeenschappelijke vlakte, als ademruimte van een dichtbevolkte wijk. Een Chinees wil er een 'Shopping

Mall' bouwen. Het mobiliseert verzet in de wijk. De buurtbewoners willen terug naar de basis, naar het aardse voedsel van de boeren. 'De mens heeft een beeld nodig van de wereld waarin hij wil leven,' aldus Tine. In Barcelona zijn geefwinkels heel normaal, net als ‘skill sharing’, mensen die elkaar vrijblijvend lessen en cursussen geven. In Gent is een oud “DE MENS HEEFT EEN fabrieksterrein om gebouwd tot stads BEELD NODIG VAN DE akker. Er is een lokaal restaurant WERELD WAARIN HIJ en een eigen ge WIL LEVEN” meenschapsmunt, de 'Torekes'. Wan neer je werkt op de akker of energie be spa rende maat regelen treft, kun je deze verdienen. Met 150 Torekes koop je je eigen perceel.

'OPTIMISME IS HOOP MET OPGESTROOPTE MOUWEN!' Ik struin rond langs tafels en zie overal vrolijke gezichten. Bij onze stand is het druk. Conclusie is dat er op veel plaatsen gelijksoortige initiatieven te vinden zijn. Participatie verspreidt zich als een olievlek. Twee vrouwen uit de omgeving Zutphen vertellen over hun project Begeleid Wonen. Ze lieten twee gezinnen met dezelfde beperking samen barbecueën, voor het eerst van hun leven. Ze kwamen uit hetzelfde dorp en wisten niet van elkaars bestaan af. De vrouwen stralen. In Ede is een heerlijke beweging ontstaan. 'Heb je een tuin die je niet kunt onderhouden, dan halen we iemand die graag

wil tuinieren uit onze databank. De zaden worden gesponsord door Welkoop Barneveld en de groenten worden verdeeld,' zegt de man tegenover me. Ik word abrupt onderbroken door een medewerkster van Spectrum. In de zaal gaat weer iets beginnen. Op dit soort dagen glipt de tijd als zand door je vingers. Ik schud het stel uit Ede snel de hand. Er staat een wervelwind op het podium. De ene na de andere oneliner wordt op ons afgevuurd.

IJGEN, TE VERWARREN MET ZW ET NI , JN ZI IL ST N ME ILIGHEID’ ‘SA ZORGT WEER VOOR VE T DI EN EN UW RO RT GEEFT VE

‘DO WORRY, BE HAPPY’

‘ER IS NOG NOOIT EEN STAND BEELD OPGERICHT VOOR EEN PESSI MIST’ Aan het woord is Leo Bormans, al jaren onderzoeker van geluk en schrijver van tal van boeken. Hij kan zich meten met de beste cabaretiers. Leo heeft de hand van vele wereldleiders geschud, zo zien we op foto’s die hij laat zien. Bhutan heeft maar liefst tien ministers van geluk. Het motto daar is: 'Als we er niet gelukkig van worden, gaan we het niet doen'. We kijken naar een

palmboom met een hangmat. Het symbool van geluk. Leo vraagt ons of we beseffen dat Nederland in de top-5 staat van meest gelukkige landen van de wereld. Met de Scandinavische landen boven ons. 'Zie je daar palmbomen?' Mensen zijn er gelukkig omdat ze in elkaar en instituties vertrouwen. Vertrouwen en eigenaarschap zijn de belangrijkste pijlers. De opdracht is om woede om te zetten in moed. Hoe je in het leven staat is voor vijftig procent genetisch bepaald, voor tien procent te wijten aan omstandigheden en maar liefst veertig procent bepaalt je mindset. Hoop is de motor voor ons handelen. Eelco stoot me aan: 'Hij vertelt ons eigenlijk waarom wij het Zoet maken'. Ik denk aan onze slogan 'Wij nemen hoop bloedserieus'. Wat maakt ons nu echt gelukkig? Ervaringen en niet bezit. Het gaat om andere mensen. Leo droomt van een satisfaction economy. Doen maakt gelukkig. We willen aangenaam, betrokken en zinvol leven met behulp van ons morele kompas. Geluk is een innerlijke houding. En verbeelding is onze grootste kracht. 'Optimisme is hoop met opgestroopte mouwen,’ aldus Leo Bormans. Eelco en ik lachen en houden onze ontblote onderarmen tegen elkaar. We hebben het begrepen.

BRIGITTE IN DE BLOEMEN Dan verschijnt Brigitte Theeuwen op het podium. Ze stelt dat niet alleen klein verzet maar ook groot verzet tot groot geluk kan leiden. Ze kijkt terug op bevlogen jaren, vol passie in enorme diversiteit. Het is nu tijd om een beetje toekomst door te geven. Het Zoet wordt even flink in het zonnetje gezet door gedeputeerde Bea Schouten,

die Brigitte bloemen geeft. Driehonderd mensen in de zaal weten nu in ieder geval dat het Zoet bestaat. Brigitte sluit af met pakkende woorden: “Heb de moed om op ongebaande paden te gaan. Te falen. Iets ook niet te laten lukken. Bij ongemak, het toch te doen. Al die jaren werken aan een prettigere, meer diverse samenleving: het was mij een waar genoegen!' Wanneer Eelco en ik ons tafeltje opruimen, komt Leo Bormans aangelopen. Ik geef hem het Zoet en Eelco zet ons samen op de “HEB DE MOED OM OP foto. De ober ONGEBAANDE PADEN brengt ons een biertje. De volgende TE GAAN. TE FALEN. IETS ochtend ontvang ik OOK NIET TE LATEN de foto met een paar regels van LUKKEN. BIJ ONGEMAK, Eelco: ‘Gisteren HET TOCH TE DOEN” stond het Zoet op de Waarmaakmarkt tijdens het festival 'Klein verzet, groot geluk'. Het leverde tal van nieuwe contacten op. Gedeputeerde Bea Schouten lichtte Het Zoet eruit tijdens haar eindpraatje en het absolute hoogtepunt was het contact tussen 'onze' René Turk en Leo Bormans, de schrijver van The World Book of Happiness. De hand waarin het Zoet hier zit, schudde eerder die van onder andere Barack Obama, Kofi Annan en Bill Gates... Daar kunnen we mee het weekend in! Geluk zit in ervaringen in niet in bezit. Zo is het maar net.

ruim baan voor de burger

Zoet for thought tekst: eelco visser illustratie: hanna visser

WACHT NIET TE LANG

 GORKI - WACHT NIET TE LANG

Een klein actiemonumentje in het Zoet voor wijlen Luc de Vos en zijn band Gorki. De Vos was niet alleen een begenadigd muzikant, maar ook een levenspoëet. De Vos ving in woorden, wat in vele hoofden dwaalde. Hoogtepunten te over in een omvangrijk oeuvre. Zijn bekendste frase? ‘Sterren komen, sterren gaan, alleen Elvis blijft bestaan’ uit Mia. In ‘Wacht niet te lang’ moedigt hij aan tot ‘doen’. En dat doen wij ook! Dus op naar je lokale platenzaak om het beste van Gorki te halen. Ongetwijfeld voor een habbekrats, want de band bereikte hier nooit de status die het in België wel had. Onterecht. Luister maar naar ‘Gorki-Anja, Ninja: 35 singles en één B-kant’.

Op z’n neus staat een witte bril en hij lijkt wel simpel maar daar vraagt hij om Z’n laatste glas dat is nooit leeg, z’n versterker staat altijd op tien De honden lopen door de straat, ze ruiken vlees en ze drinken bloed Hij houdt van Betty op de radio, onbereikbaar in z’n natte droom En hij is een vriend van mij, ik zeg jongen waar wacht je op? Wacht niet te lang, wacht niet te lang (2x) En de poolnacht die is ingetreden, we zijn de voorraad drank vergeten De haring die is bijna op, er is alleen nog zeehond Maar Eddy die ziet geen zorgen, hij zingt een lied, hij luistert niet Hij houdt van Betty op de radio, onbereikbaar in z’n natte droom En hij is een vriend van mij, ik zeg jongen waar wacht je op? Wacht niet te lang, wacht niet te lang (2x) Wat heb jij voor het land gedaan, je wist dat alles fout zou gaan Maar Eddy, jongens toch, ga terug naar je oude dorp Kruip op de tank, spreek tot het volk, zwaai met de vlag, bundel de strijd Grijp dan je kans, grijp naar de macht, maak een steen van je hart en regeer als een man Maar wacht niet te lang Jij bent een vriend van mij, jongen waar wacht je op, wacht niet te lang

ruim baan voor de burger

Opinie

tekst: boukje keijzer beeld: niek voort

WAT ALS ALLES MAG? Boukje keijzer over een hoopvolle wereld

• Ouders die gezamenlijk een crèche oprichten om voor hun eigen en elkaars kinderen te zorgen. • Een vader die niet alleen voor zijn eigen gehandicapte kind zwemles regelt, maar organiseert dat de zwemleraar meerdere gehandicapte kinderen begeleidt. • Een vrouw met borderline die drie keer per week kookt voor een grote groep eenzame mensen in de wijk en zo zelf van zorgconsument aan de zijlijn weer een zinvolle bijdrage levert aan de samenleving. • Bewoners die een lelijke kale plek in de wijk omtoveren tot een florerende wijkmoestuin. En vervolgens ook dagbesteding bieden voor kwetsbare bewoners die samen de tuin mooier maken. • Jongeren die een eigen crossbaan maken aan de rand van de wijk zodat ze wat te doen hebben en minder rondhangen op plekken waar anderen last van ze hebben.

WE WILLEN WEL, MAAR WE MOGEN NIET De voorbeelden zijn eindeloos en laten zien dat mensen echt niet te beroerd zijn om de handen uit de mouwen te steken en zich in te zetten voor hun omgeving. Maar negen van de tien keer sneuvelt een initiatief in het oerwoud van regels dat we met elkaar opgesteld hebben. Regels waar op zich niets mis mee is, maar die het in de praktijk heel vaak moeilijk maken om te realiseren wat we WILLEN.

WE ZIEN DAT HET INITIATIEVEN ZIJN MET ENORME MAATSCHAPPELIJKE WAARDE. Voor directbetrokkenen in de vorm van persoonlijke zingeving (ik ben niet alleen zorgconsument meer) en concrete oplossingen voor problemen (mijn gehandicapte zoon leert zwemmen). Maar ook voor anderen, in de vorm van een mooiere leefomgeving en verbindingen tus sen mensen. Die maatschappelijke meerwaarde staat dan ook niet ter discussie. Wat echter keer op keer pijnlijk duidelijk wordt is dat, on danks die meerwaarde en ondanks de goede intenties van de initia tiefnemers, het toch niet MAG.

WAT ALS HET MISGAAT? De regels waar we tegenaan lopen zijn vaak met de beste intenties opgesteld. Ze zijn bedoeld om de boel in goede banen te leiden, om willekeur of overlast te voorkomen, om fraude en andere uitwassen te bestrijden. Maar vaak zijn ze ge baseerd op de angst dat het misgaat. Wat als een kind uit het klimrek valt en de ouders de gemeente aan klagen? Wat als er iemand misbruik maakt van ons belastinggeld? Wat als elke wijk straks zo’n buurtcentrum wil? Wat als de buren gaan klagen?

We trekken continu een heel scala aan ‘wat-als’ scenario’s uit de kast. En vertalen ze naar regels om alle mogelijke negatieve consequenties te voorkomen. Zonder ons daad werkelijk af te vragen hoe groot de kans is dat het ‘wat-als’ scenario werkelijkheid wordt, of hoe erg het nou eigenlijk is als die werkelijkheid zich aandient. We focussen ons op de misschien 5% van situaties waarin het mis kan gaan. Met een steeds beperktere bewegingsruimte voor die andere 95% als gevolg. Zo is er een heel systeem ontstaan rondom regels. We hebben beleids afdelingen die regels maken, uit voeringsorganisaties die ze opleg gen, handhavers en controllers die checken of iedereen zich er wel aan houdt. En zo stoppen we met z’n allen heel veel tijd, geld en energie in het regelen van alles rondom regels. Waardoor er minder tijd, geld en energie over is om dingen te rea liseren die de wereld mooier en leuker maken.

“EN ZO STOPPEN WE MET Z’N ALLEN HEEL VEEL TIJD, GELD EN ENERGIE IN HET REGELEN VAN ALLES RONDOM REGELS. WAARDOOR ER MINDER TIJD, GELD EN ENERGIE OVER IS OM DINGEN TE REALISEREN DIE DE WERELD MOOIER EN LEUKER MAKEN"

ALLES WAT JE AANDACHT GEEFT, WORDT GROTER Alles wat je aandacht geeft wordt groter. We zijn goed geworden in het aandacht geven aan de angst. En daarmee aan het groot maken van de systeemwereld. Laten we het eens omdraaien en onze aandacht richten op het vertrouwen dat het goed kan gaan. En uitgaan van die 95% kans dat het goed gaat, in plaats van de 5% kans dat het misgaat.

UITGAAN VAN GEDEELDE BELANGEN

Mensen vinden elkaar omdat ze samen iets moois willen realiseren. Mensen die initiatief nemen zijn er niet op uit om het alleen voor zichzelf of de eigen groep beter te regelen. Voor ouders die een speel plek voor hun kinderen willen cre ëren staat veiligheid voorop. Voor natuurliefhebbers die een stuk groen gaan ontwikkelen is continuïteit net zo belangrijk als voor de overheid. Dat hoef je niet af te dwingen.

diy PAGIN ? A8

“HET LEVEN IS ZOVEEL LEUKER ALS WE DOEN WAAR WE GOED IN ZIJN EN GELUKKIG VAN WORDEN. NIET ALLEEN VOOR ONSZELF MAAR OOK VOOR DE MENSEN VOOR WIE WE ONS INZETTEN"

UITGAAN VAN POSITIEVE EFFECTEN De maatschappelijke meerwaarde van initiatieven is vaak enorm. Niet alleen voor de groep direct betrok kenen. Dus laten we ons focussen op de talloze mensen die profiteren van een initiatief en oplossingen be denken voor de paar mensen die er mogelijk last van ondervinden.

UITGAAN VAN KRACHT

Mensen zetten zich voor elkaar en de wereld in vanuit persoonlijke gedrevenheid en talent. In plaats van een focus op iemands beperkingen, benutten we hun talent. Het leven is zoveel leuker als we doen waar we goed in zijn en gelukkig van worden. Niet alleen voor onszelf maar ook voor de mensen voor wie we ons inzetten.

UITGAAN VAN SAMENWERKING

Mensen weten vaak heel goed wat ze níet kunnen en zoeken daarvoor de samenwerking met anderen op. Concurrentie zit niet in ons bloed. Samen komen we een stuk verder.

UITGAAN VAN FLEXIBILITEIT

Boukje Keijzer richtte in 2010 creatief adviesnetwerk 7Zebra’s op. Met haar Zebra’s laat ze zien dat inhoud sterker wordt door vorm. Om opdrachtgevers te laten ervaren dat er pas echt resultaat geboekt wordt als de samenleving er iets van merkt. Volgens anderen is Boukje “Een durfal, van alle markten thuis”, “Creativiteitskanon” en “Verbinder met respect voor ieders positie, maar zonder ontzag”. De rol van dominante merrie die de kudde in beweging houdt en de samenwerking met andere diersoorten zoekt is haar op het lijf geschreven.

Het is een illusie om te denken dat we alles kunnen voorzien. Regels zijn vaak al achterhaald voordat ze vastgesteld zijn. Laten we ervan uitgaan dat de wereld nooit af is en vooral onze flexibiliteit koesteren. Zodat we kunnen inspelen op wat zich voordoet in plaats van pro beren vast te leggen wat misschien nooit gebeurt.

UITGAAN VAN GOEDE INTENTIES

Er zijn maar weinig mensen die er echt op uit zijn om misbruik van situaties en middelen te maken. De rest van de mensheid wil zich juist inzetten voor kwetsbare mensen en

gemeenschapsgeld ten goede be nutten. Spreek hen aan op hun goede intenties. En benut al het geld dat gemoeid is met het aanvragen, beoordelen, verstrekken, en moni toren van middelen om samen mooie dingen te realiseren.

UITGAAN VAN EEN GOEDE AFLOOP

Een mens lijdt het meest door het lijden dat hij vreest. We zijn soms zo bang om risico’s te lopen dat we vergeten dat het 9 van de 10 keer wél goed gaat. Risico’s blijken zelfs met talloze regels niet uit te bannen te zijn. Laten we erop vertrouwen dat het goed gaat en snel en adequaat handelen als het on ver hoopt toch een keer misgaat.

WAT ALS ALLES MAG? Als we nu eens niet uitgaan van de angst dat dingen misgaan, maar van de hoop dat het goed gaat? Hoe ziet de wereld er dan uit? Wat als we alles zouden toestaan? Overal ja op zouden zeggen? Wat als we al die initiatieven volop zouden omarmen? De energie en passie van be trok kenen alle ruimte zouden geven? Hoeveel mooier en groener zouden onze wijken dan kunnen zijn? Hoeveel veiliger en prettiger zouden we ons voelen in onze omgeving? Hoeveel persoonlijker zou de zorg zijn? Hoeveel meer zouden we van onze omgeving genieten? Hoeveel meer interactie zou er zijn tussen mensen? Hoeveel soepeler zouden de dingen in Nederland lopen? En hoeveel geld zouden we besparen als we dat niet aan het regelsysteem uit zouden hoeven geven? Als ik mag kiezen, dan kies ik altijd voor hoop boven de angst. Voor vertrouwen in plaats van controle. Gewoon omdat ik denk dat de wereld daar mooier van wordt. En het leven leuker. En als het dan toch mis blijkt te gaan dan vinden we daar samen wel oplossingen voor. Want ik heb alle vertrouwen in jou.

ruim baan voor de burger

Interview

tekst: henriëtte neuijen beeld: hanne van der woude

“MENSEN ONTMOETEN, GENERATIES SAMEN BRENGEN, IETS LIEFS DOEN VOOR EEN ANDER. DAAR GAAT HET OM.” Club Goud brengt generaties samen

Ouder worden komt niet alleen met fysieke gebreken, ook sociaal betekent het vaak inleveren. Je wordt minder mobiel en onderneemt minder gemakkelijk iets in je eentje. Bovendien zijn allerlei leuke evenementen vaak niet op ouderen ingericht. Voor Moniek van Daal van Stichting In samenwerking met aanleiding voor een unieke club, ‘Club Goud’. Waar generaties samenkomen rondom bijzondere activiteiten.

? 8 dPAiGy A IN

 WORD TESTER Vind jij het leuk om tot de eerste groep testers van de website van Club Goud te horen? Kijk dan rond op www. clubgoud.com en mail je feedback. En al is de website nog in een testfase, je kunt er natuurlijk wel de nodige informatie vinden!

ACHTERGROND Club Goud is een initiatief van Stichting In samenwerking met. Het wordt ontwikkeld in samenwerking met Terrein 7, Stichting De Waalboog - zorg, welzijn en wonen, de Vrijwilligerscentrale Nijmegen, Sterker sociaal werk en Spectrum – partner met elan. Club Goud wordt ondersteund door de provincie Gelderland, Stichting DOEN, het Oranje Fonds en het VSBfonds.

Vergeet koersbal, sjoelen en klaverjassen. Club Goud werkt samen met filmhuizen, festivals en lokale organisaties en past bestaande culturele evenementen uit de stad aan, zodat ze ook geschikt zijn voor wie net wat slechter hoort of niet meer twee uur achter elkaar kan staan. Leuke dingen doen dus, maar de activiteiten zijn maar een middel. Het belangrijkste is om mensen van alle leeftijden samen te brengen. Nieuwe vriendschappen beginnen immers altijd met een eerste ontmoeting, dat heeft niks met leeftijd te maken. Club Goud betrekt zoveel mogelijk (jonge) vrijwilligers bij alle activiteiten en brengt zo de leukste mensen uit verschillende generaties vaker bij elkaar. “Als ik bij Wim wegfiets ben ik altijd blij. Hij is inmiddels 99 jaar en als vrijwilliger bezoek ik hem al jaren elke week. We kletsen wat, drinken koffie, kijken naar oude shows van Toon Hermans of gaan een keertje naar de Intratuin.” Moniek van Daal vertelt over haar vrijwilligerswerk. Dat werk is op zich niet zo op merkelijk, haar leeftijd wel. Er zijn heel weinig vrijwilligers jonger dan 35 jaar die ‘iets’ doen met ouderen. Moniek: “Dat is zo jammer, want het is dubbel plezier en er is veel behoefte aan. De oudere die graag wat vaker bezoek ontvangt, vindt het heel gezellig en als vrijwilliger haal je er voldoening en plezier uit. Het gaat over zingeving. Voor mij was het de

start van een proces. Hoe kan ik, als sociaal ondernemer, jonge mensen enthousiast maken iets te doen met ouderen die het leuk vinden om hun sociale kring uit te breiden?”

LA LA LAND “Toen ik dit vrijwilligerswerk vond, tussen vele andere vacatures, viel het me op dat dat organisaties vooral heel veel vragen en vanuit hun eigen perspectief denken. Het zijn echte vacatures, met functieeisen, een sollicitatiegesprek, een VOG (verklaring omtrent gedrag) en de ‘eis’ dat je het werk minstens een jaar blijft doen. Ik denk dat veel organisaties een switch in hun denken moeten maken. Ik zie het zo: een vrijwilliger is een klant die jouw product koopt en dat betaalt met tijd.

“IK DENK DAT JE DE STAP VOOR JONGEREN VEEL KLEINER MOET MAKEN. EERST EEN ACTIVITEIT OP EEN PLEK DIE JONGEREN KENNEN, WAAR ZE IETS DOEN WAT ZE AL KUNNEN” Op zekere leeftijd raken mensen makkelijk geïsoleerd. Ze zijn niet meer zo mobiel, ondernemen minder en hun vriendenkring dunt uit. En leuke activiteiten zijn helemaal

START-UP “Club Goud is georganiseerd als een social start-up. Met een goed plan is daar geld voor te vinden bij fondsen en subsidiegevers. Dat is gelukt; onder andere bij het Oranje Fonds en de provincie Gelderland. Het geeft me de tijd om te kijken of mijn aannames kloppen en een businessmodel te bedenken om er een duurzame sociale onderneming van te maken. Welke mix van inkomsten is levensvatbaar? Dat ik mee mag doen aan het Groei programma van het Oranje Fonds vergroot de slaagkans van Club Goud. Dat programma ondersteunt sociaal ondernemers met ambities om het maatschappelijk effect van hun onderneming te vergroten.

“HET BELANGRIJKSTE IS DAT JE WEET WAT JE DOEL IS EN WELK PROBLEEM JE WILT OPLOSSEN. HOE JE DAT DOET, IS FLEXIBEL"

niet op hen afgestemd. Met Club Goud doen we dit wel! We hebben het uitgeprobeerd met de film La La Land in LUX. Jonge vrijwil-ligers begeleidden de bezoekers en na afloop maakten ze bij een drankje een praatje. Iedereen was enthou siast. Nu gaan we 16 december de ontvangsthal van zorg centrum De Waalboog omtoveren in een balzaal. Een dj draait rock & roll en andere klassiekers. Dansen en kijken naar dansers. Bij de Vierdaagse is er gedanst op de Waalkade en dat was zo leuk. Op onze site staat een filmpje dat Brandpunt ervan maakte. Bij Club Goud draait het om

ontmoeting en nieuwe mensen leren kennen. Ik denk dat je de stap voor jongeren veel kleiner moet maken. Eerst een activiteit op een plek die jongeren kennen, waar ze iets doen wat ze al kunnen. Eenmalig, zodat ze weten wat het inhoudt. Vervolgens nog een keer hetzelfde, maar dan op een vreemde plek, zoals het dansfeest in de Waalboog. Door voorafgaand aan een evenement een pre-drankje te organiseren voor de vrijwilligers kunnen ze elkaar alvast wat leren kennen. Ik denk dat het de drempel verlaagt, het leuker maakt en de samenwerking bij de activiteit soepeler maakt.”

Advies krijg ik ook via de Leefbaarheidsalliantie van de pro vincie Gelderland. Dat betekent concreet dat twee adviseurs van Spectrum kritisch meedenken over wat wel en niet handig is om te doen. Zij beschikken bovendien over kennis over zorg en welzijn en hebben de netwerken die Club Goud nodig heeft. Het belangrijkste is dat je weet wat je doel is en welk probleem je wilt oplossen. Hoe je dat doet is flexibel. Ik pin mezelf niet vast op een bepaalde aanpak. Kleinschalig testen en vervolgens aanpassen op grond van de ervaringen. Ik zoek bijvoorbeeld jonge vrijwilligers, maar er meldt zich ook een tachtigjarige die graag iets met jongeren wil doen. En waarom niet?”

bewoners zetten schouders onder hun eigen buurt

ruim baan voor de burger

“het gaat om de eerste stap”

Reportage

tekst: eelco visser beeld: birgit oelkers

Het is half tien ’s avonds. Ongeveer 20 buurtbewoners en professionals luisteren naar hun burgemeester, Erik Boog. “Jullie maken dat ik zo trots ben burgemeester van Diemen te zijn. Alle organisaties, communitybuilders Birgit en Irma, maar vooral jullie, als bewoners. Wat jullie samen voor elkaar hebben gekregen, heeft me geïnspireerd tot een totale visie voor Diemen: ‘Diemen doen we samen’. En bovenaan het stuk, als het mooiste goede voorbeeld, staan jullie, bewoners van de Rode Kruislaan. Bedankt!”



Burgemeester Boog is niet alleen trots, maar ook zichtbaar ontroerd. En met reden: de bewoners van de flats aan de Rode Kruislaan hebben hun buurt in bijna tien maanden getransformeerd van onprettige plek naar een buurt waarin ze zichzelf weer thuis voelen.

PAPIEREN GEVAARTE COMMUNITY BUILDERS WERKEN VOLGENS DEZE NEGEN PRINCIPES: - Focus op passie en talenten, niet op tekortkomingen - Maak het onzichtbare zichtbaar - Alles is er al, je hoeft het alleen nog te verbinden - Doe nooit iets wat de gemeenschap zelf kan doen - Bewoners en hun gemeenschappen zijn altijd leidend - Iedereen kan en heeft iets - Een gemeenschap bouw je met het vertellen van verhalen - Iedereen is welkom - Why do you have a meeting when you can have a party? (maak het leuk en gezellig!)

MEER INFORMATIE? Kijk op www.wijzijnabcd.nl en www.youtube.com/watch?v=a5xR4QB1ADw

Deze avond presenteren ze wat ze allemaal hebben bereikt. Naast de burgemeester zijn ook community builders Birgit Oelkers en Irma Vroegop, coördinator straatcoaches Djordje Djuricic, jongerenwerker Ibrahim Aarab, ambtenaar Ben Schroevers, Brede Hoed coördinator Sylvia Tettero, sociaal beheerder Sandra Kuijpers en voorzitter van de Raad van bestuur van woningstichting Rochdale, Hester van Buren, van de partij. De echte sterren van de avond zijn echter de bewoners zelf, de ‘flatmakers’. Zij hebben dit verhaal vooral mogelijk gemaakt. Zoals Anja Stakenburg, die ons door de avond leidt. Dat doet ze aan de hand van een ‘brown paper’,

een papieren gevaarte van tien bij anderhalve meter waarop alle re sultaten die de laatste tien maanden zijn geboekt, staan verzameld.

VERBINDEN In mei was ik hier ook al.Toen om de eerste resultaten op te tekenen. Het weerzien is hartelijk. Eén van de jongste aanwezigen vanavond, Esra, zet een kussentje in mijn rug. Het is hier kleurrijk en het sprankelt. Dat was tien maanden geleden wel anders. Toen was een incident aan leiding voor de gemeente, woning corporatie Rochdale en de huur dersvereniging HvD om Birgit en Irma in te schakelen. Zij gingen direct met de bewoners aan de slag. Of beter gezegd, ze gaven de be woners hele kleine zetjes in de rug, zodat ze al hun energie, talenten en passies gingen inzetten voor een leukere buurt. Hoe? Eigenlijk vooral door er te zijn. Op parkeerplaatsen, bij de liften in de flats, op plekken waar buurtbewoners hun leven leiden. Door te praten, vragen te stellen, aan te moedigen en te

verbinden. Want dat is community building volgens de ABCD-methode (zie kader) vooral: het verbinden van alles wat er al is in een buurt! Anja start op de ‘Brown Paper’. We zien een kaal stuk papier. Zo was het aan de Rode Kruislaan bij de start: kaal. Met de komst van Birgit en Irma ontstond er reuring. Niemand wist wat ze precies kwamen doen. Eerst lieten ze de bewoners zien wie er allemaal in de buurt woonden. Ze gingen hele gewone gesprekken aan. Niet over wat er mis was in de buurt of wat er moest veranderen, maar gewoon, over wat mensen graag deden. Ze vroegen Patricia Niemel wat de sticker “Word Buddy” op haar fietstas betekende. Een half uur later had Patricia Irma verteld dat ze graag iets voor kinderen en jongeren zou doen. Waarom deed ze dat dan niet? Nu leidt Patricia jongeren activiteiten en start ze binnenkort een spelletjesavond voor volwassen. Met flatgenoot Chantall Sallons heeft ze een uitleenpunt voor buitenspeelgoed. Chantall is er vanavond niet, maar zij werd de grote animator achter de Hutten bouwdagen. En zo gingen langzaam de gezichten in de buurt ‘open’ en werden de mouwen opgestroopt.

PASSIE VOOR DE BUURT Veel meer buurtbewoners bleken een passie te hebben waarmee ze iets voor de buurt wilden doen. Zoals Mirja. Ze had van ‘Happen en Stappen’ gehoord: eten bij elkaar thuis, koken voor elkaar. Dat was in eerste instantie een stap te ver, dus

organiseerde ze een picknick op een grasveld bij één van de flats. Na een aarzelend begin, werd het heel gezellig. Het was lekker weer, er speelden kinderen om de etende bewoners heen en het kreeg een vervolg in de Burendag. Buurt bewoner Ina heeft met een aantal anderen de Welkomstgroep nieuw leven ingeblazen. Anja startte zelf de Opkikkergroep, een groep voor eenzame ouderen en mensen die bijvoorbeeld uit het ziekenhuis komen en niets meer kunnen. Per

NA EEN BRAND IN DE STUDENTENFLAT, DRAAIDE DE GROEPSAPP VAN DE BEWONERS OVERUREN, MET ALS RESULTAAT DAT ZE DE 50 GETROFFEN STUDENTEN ’S AVONDS EEN MAALTIJD KONDEN AANBIEDEN

 QUOTES VAN ENKELE HOOFDROLSPELERS Anja Stakenburg (buurtbewoner): “We mochten Birgit en Irma misbruiken om voor ons lijntjes te leggen naar andere organisaties. Zij krijgen dat voor elkaar en daardoor voelen wij ons gesterkt. Nu onderhouden we die lijntjes zelf, ik heb zelfs het 06-nummer van Hester, de voorzitter van de Raad van Bestuur van Rochdale, maar het gaat om die eerste stap.” Birgit Oelkers (community builder): “Community building gaat uit van het creëren van kleine vonkjes, de kracht van mensen zelf en sociale inclusie. Ieder mens, hoe kwetsbaar of hulpbehoevend ook, heeft wat te bieden! Punt is dat die kwetsbaarheid vaak erg bepalend is voor hoe ze benaderd worden. Wij doen er alles aan om juist die andere kant te verkennen om te kijken hoe mensen dat wat ze in zich hebben en elkaar te bieden hebben, in de buurt met elkaar kunnen delen.” Ben Schroevers (gemeente Diemen): “We willen meer de energie opzoeken en werken vanuit de betrokkenheid van inwoners. Op een meer gelijkwaardige manier samen

deel van een flat zijn er drie a vier mensen die dit in de gaten houden en de oren en ogen van hun flatdeel zijn. Syriër Mohammad startte helemaal alleen in de buurt. En voelde zich eenzaam. Hij vertelt het in het Arabisch, buurvrouw Fatima doet vertaalwerk. Hij heeft veel te danken aan de vrouw van burge meester Boog. Ze stimuleerde hem, als zijn taalcoach, om door te zetten.

Hij vond aansluiting en voelt zich nu onderdeel van de buurt. Dat maakt het leven voor hem duizend keer mooier. Hij wil wat terug doen en is nu actief voor het nieuwe Klussen team, dat kleine klusjes oppakt. Lampen indraaien, schilderijtjes ophangen, wat klein schilderwerk, die dingen. Hij krijgt een klaterend applaus, ook al omdat het laatste deel in prima te verstaan Nederlands

ontdekken wat er kan, in plaats van vertellen hoe het moet. Die werkwijze ligt de één beter dan de ander. Bij mij past het, ook omdat ik ervan overtuigd ben dat zo’n houding andere gesprekken oplevert. In het begin was het heel spannend om een aantal maanden niets te hoeven doen, want je wilt iets betekenen. Toen wij, na een aantal maanden, de buurt inkwamen, hadden we direct andere gesprekken met bewoners dan over wat er mis was in de buurt. Birgit en Irma en de bewoners hebben samen voor veel positieve energie gezorgd en zo de weg geplaveid voor fijn en constructief contact.”

oplossingen voor vraagstukken komen. Die zijn dan leidend en niet geldende regels en procedures. Dat maakt me blij. De resultaten zijn misschien niet zo gemakkelijk meetbaar, maar wel altijd merkbaar. Het verschil met januari is echt enorm. De Rode Kruislaan voelt iedere keer weer een beetje als thuiskomen, ik rijd hier altijd met een glimlach naartoe.”

Sandra Kuijpers (sociaal beheerder, Rochdale): “Ik ben een echte ambassadeur van community building. Collega’s plaatsen wel eens vraagtekens, maar ik ben allergisch voor ‘ja maar’. Het kán in het begin inderdaad meer tijd kosten, je gáat eens in gesprek met mensen in plaats van ze een briefje te sturen en je zóekt weleens een onorthodoxe oplossing als alternatief voor een simpel ‘nee’. Dat doe ik, omdat ik heb ervaren hoeveel het oplevert. Ik heb er ook echt een andere manier van professioneel denken door leren ontdekken. De kern daarvan is dat mensen zelf tot slimme en acceptabele

Chantall Sallons (buurtbewoner): “Ik raakte met Birgit en Irma aan de praat en belandde zo bij een middag voor moeders en kinderen in de Toversteen. Ik vertelde iets voor kinderen te willen doen, maar had niet het idee dat ik daar zelf iets in kon betekenen. De dames moedigden me aan, waardoor ik me gesterkt voelde. In de speeltuin, waar ik met mijn kinderen vaak kom, besloot ik andere kinderen eens te vragen waar ze graag mee zouden willen spelen. Hun antwoord: in een boomhut! En of ik die kon regelen. Toen ben ik gaan nadenken. Zou de groenvoorziening niet kunnen helpen? Het contact werd gelegd en nu zijn er twee Huttenbouwdagen geweest en staan er volgend jaar ook weer twee gepland. Het heeft me laten zien dat als je iets wilt, je ook écht iets kunt betekenen. En dat het dan groter kan worden dan je zelf van tevoren had bedacht.”

ging. Zo is er van alles veranderd. De bewoners ‘ritselden’ een grote buurtbarbecue bij elkaar. En na de brand in de studentenflat, draaide de groepsapp van de bewoners over uren, met als resultaat dat ze de 50 getroffen studenten ’s avonds een maaltijd konden aanbieden. Het leverde, na jarenlange vruchteloze pogingen, eindelijk echt contact op met de studenten. Ambtenaar Ben Schroevers en sociaal beheerder Sandra Kuijpers van Rochdale komen beiden uit Haarlem en fungeerden bij alle bewoners initiatieven als ‘Haarlemmerolie’. Ze maakten het mogelijk dat de bewoners het beste uit zichzelf hebben kunnen halen. Eerst door afstand te houden. Daarna door te doen wat nodig was. Wat handgeld, materialen, contacten of enthousiasme. En een lenige be nadering van regels en procedures.

HET GAAT VERDER In al haar enthousiasme vergeet Anja bijna bestuurder Hester van Buren van Rochdale naar haar ervaringen te vragen. Hester is onder de indruk van wat er in krap tien maanden is gerealiseerd. Ze is zelf heel erg ‘into community building’ sinds ze meemaakte wat het in een ander wooncomplex van Rochdale in Amsterdam, de Koorn horst, opleverde. In Diemen werkt Rochdale goed samen met de gemeente. Hester en burgemeester

Boog waren gedurende het traject steeds in gesprek en werden steeds enthousiaster. Hester belooft dat Rochdale ervoor blijft gaan. Dat doen de bewoners ook. Ze zijn in beweging gekomen en blijven bewegen. Er raken steeds meer bewoners bij betrokken. Anja sluit dan ook trots af: “Er zijn al mensen uit Amsterdam Noord die in Diemen willen langskomen om te horen hoe het kan. Een mooier compliment is niet mogelijk!”

“ER ZIJN AL MENSEN UIT AMSTERDAM NOORD DIE IN DIEMEN WILLEN LANGSKOMEN OM TE HOREN HOE HET KAN. EEN MOOIER COMPLIMENT IS NIET MOGELIJK!"

MEER WETEN OVER DE AANPAK AAN DE RODE KRUISLAAN? Neem dan contact op met Nelly Bosman (huurdersvereniging): secretariaathvd@hotmail.nl, Sandra Kuijpers (Rochdale): skuijpers@rochdale.nl of Ben Schroevers (gemeente Diemen): ben.schroevers@diemen.nl.

ruim baan voor de burger

Reportage

tekst: eelco visser beeld: niek voort

“Het is zoveel mooier geworden dan ik ooit had kunnen dromen” Feestelijk terugblikken op zeven jaren 7zebra’s in de Pionier in utrecht

 Op pagina 26 vraagt Boukje Keijzer zich af hoe de wereld eruit zou zien wanneer alles mag.

MEER LEZEN OVER ALLE 7ZEBRA’S? Op pagina 42 stellen ze zichzelf verder voor.

Op 7 november 2017 vierden de zeven dames van creatief adviesnetwerk 7Zebra’s hun zevenjarig bestaan. Samen met elf keer zeven mensen die allen een zeer persoonlijke uitnodiging voor de dag ontvingen.

Boukje Keijzer, Anke van Beckhoven, Margot Gerritsen, Marte Kappert, Jessica van Koert en Anita van de Looij zijn vandaag lijfelijk aanwezig, de zevende Zebra, Marleen Laverman, via een Skype verbinding vanuit Belgrado. Ze ging met haar vriend Roderick haar droom achterna. Twee jaar lang trekken ze in een busje al de wereld rond, op zoek naar aansprekende vormen van samenleven. Tijdens het Zebrafeest gingen we met z’n allen op zoek naar onze dromen. En werden we meegenomen door zeven jaren 7Zebra’s.

‘ZEBRATAAL’ Zeven jaar geleden besloot Boukje Keijzer, na een reis door Afrika met haar gezin, dat het roer om moest. Meer inspirerende klussen, met meer leuke mensen, met meer impact. De leuke mensen werden zeven dames met elkaar aanvullende kwaliteiten; de inspirerende klus sen regen zich sindsdien aaneen. Boukje blikt er in haar openingswoord kort op terug en constateert dat de zeven jaren zoveel mooier zijn geworden dat ze had durven dromen. We zijn er vandaag getuige van, bijvoorbeeld in het Zebramuseum. Conservator Margot leidt ons er rondt. Wat opvalt: de eindproducten zijn geen dorre rapporten, maar levendige, kleurrijke uitingen. Posters, routekaarten, boekjes; altijd is er beweging. En er is de ‘Zebrataal’. Ze werken aan ‘routes naar resultaat’, ‘brengen de eindbestemming in woord en beeld’, geloven in ‘al doende leren’ en ‘bouwen zo aan een nieuwe werkpraktijk’ waarin ‘jij het verschil maakt’.

AANDACHT VOOR IK, HET EN WIJ Mooi is dat alle feestgangers samenwerkten of-werken met één van de Zebra’s. En dus gaat het over gezamenlijke ervaringen. Conclusie? Werken met 7Zebra’s is leuk! Ze werken ‘3D’: met aandacht voor ‘ik’ (persoonlijk), ‘het’ (methodiek) en ‘wij’ (samen). Andere termen die het werken met de 7Zebra’s kenmerken? Sporen, kompassen, verbinding, versterken en pionieren zonder blauwdrukken. Zeven jaren zijn voorbij gevlogen, maar er blijft genoeg werk aan de winkel volgens dit bonte gezelschap pro fessionals. ‘Doe meer met jeugd, vooral met kinderen in armoede’, is het advies aan de kudde. En ‘geef ervaringsdeskundigen een stem’. ‘Kom naar Maastricht!, klinkt het. Daar lijken ze al helemaal klaar te staan voor samenwerking met de Zebra’s. Waarmee de volgende zeven jaren zijn ingeluid.

ruim baan voor de burger

Reportage

tekst en beeld: eelco visser

In een avond van burgerinitiatief naar rechtsvorm

Juridische en financiële zaken, daar draait het vanavond in De Zaak in Zevenaar om. Vijftien mensen krijgen van notaris Mark Hofman en jurist Joost Kelderman te horen hoe ze van natuurlijk persoon met een burgerinitiatief een rechtspersoon kunnen worden.

“DE GOUDEN TIP? BEKIJK WAT JE PAST EN DENK NIET TE SNEL: ZO MOET HET.” Deze avond is een idee van ambtenaar Maikel van der Beek, sinds de start van het Krachtlokaal de grote animator achter het project. Het Krachtlokaal helpt mensen met een mooi idee voor de Zevenaarse wijken of dorpen op weg. Niet met geld, maar met informatie en contacten. Met meedenk en meedoekracht. Maikel signaleerde dat uit een aantal van deze ideeën inmiddels echte burgerinitiatieven waren ontstaan. Waarbij de initiatiefnemers worstelden met de vraag of ze er een rechtsvorm van moesten maken. Hij klopte aan bij Sylvia Verhaar van de Liemerse Uitdaging; zij regelde Mark Hofman en Joost Kelderman.

RISICO’S AANGAAN

 MEER WETEN OF DOEN? www.hetkrachtlokaal.nl

Mark is notaris en trapt af. “Als je met een groepje mensen iets doet, bind je alleen elkaar. Dan ben je een clubje mensen of een informele vereniging. Wil je dat bij notariële akte omzetten in een formele vereniging, dan ben je een rechtspersoon. Die gaat rechten en plichten aan en is niet persoonlijk meer aansprakelijk. Een vereniging kent leden en een bestuur, een stichting alleen een bestuur. In een vereniging beslissen de leden, in een stichting het bestuur. Zowel verenigingen als stichtingen moeten zich aan wettelijke regels houden en aan de statuten, dat zijn de regels van de vereniging of stichting

zelf. Daarin staan doel, basis, de procedures voor benoeming en het nemen van geldige besluiten en nog veel meer. Tenzij er sprake is van verwijtbaar handelen, zijn bestuursleden van verenigingen en stichtingen voor hun handelen niet hoofdelijk aansprakelijk. Voor een burgerinitiatief is het verstandig een rechtsvorm te kiezen wanneer je risico’s aangaat, zoals een huurcontract voor langere tijd. Een andere reden is om subsidies of sponsorgeld te kunnen verwerven. Voor een vereniging heb je minimaal twee mensen nodig, voor een stichting maar één. Die kan in theorie voorzitter, secretaris en penningmeester in één zijn.”

NIET ZELF KNUTSELEN! De kosten komen aan bod. Mark begint lachen. “Eén tip: ga niet zelf statuten in elkaar knutselen! Dan moet ik namelijk regel voor regel bekijken of ze niet in strijd zijn met de wet of met elkaar.” De ANBI-status (Algemeen Nut Beogende Instelling) dan. Wanneer is deze handig? Joost: “Als je schenkingen boven de belastingvrijstelling van 2.000 euro gaat ontvangen, kan het interessant zijn. Maar een ANBI-status krijg je niet zomaar en aan schenkingen zijn voorwaarden verbonden. Joost valt Mark bij: “Je mag nu eenmaal niet zomaar geld weggeven in Nederland. Een klein beetje wel, maar niet teveel. Als ontvanger maakt het hoe dan ook niets uit: boven de 2.000 euro moet je schenkbelasting betalen. Als je met regelmaat eens 200, 800 of 1.000 euro krijgt, is zo’n ANBI-status helemaal niet interessant.” Zijn er redenen om überhaupt niet voor een rechtsvorm te kiezen? Joost: “De ver plichtingen. Zo moet je een jaarverslag maken over wat je met gelden doet, al is dit vaak vormvrij. Je moet statuten opstellen en ernaar handelen. Om die rompslomp te beperken, kan het interessant zijn jouw initiatief onder te brengen bij een bestaande stichting. Dan is er één groot stichtingsbestuur dat ‘ontzorgt’, zodat je als klein initiatief vooral uitvoerend bezig kunt zijn. Ik vind dat een prachtige constructie, maar helaas willen veel kleine initiatieven het graag allemaal zelf doen.” Er komen vragen over uittreding van bestuursleden. “Als er handtekeningen staan op de notariële oprichtingsakte en bestuurders willen stoppen, moeten zij zichzelf uitschrijven bij de KvK, waar nieuwe bestuurders dan hun handtekening zetten. Daar hoef je niet voor naar een notaris.”

BELASTINGEN Joost ruimt een groot misverstand uit de weg. “Ook verenigingen en stichtingen betalen, als daar een reden toe is, belasting. Of je wel of niet BTW-plichtig bent, hangt af van of je meedoet aan het economisch verkeer. BTWplichtig zijn is geen ramp. Je krijgt BTW over gemaakte kosten namelijk terug. En dat kan soms gunstig zijn. Bijvoorbeeld als je als vereniging kaartjes verkoopt tegen het lage en materialen aanschaft tegen het hoge BTWtarief. Over vrijwilligersvergoedingen tot 1.500 euro per

jaar hoeft geen loonbelasting te worden betaald. De vrijwilligers hoeven het ook niet als inkomsten uit arbeid op te geven.” Joost en Mark denken even na als ze gevraagd wordt naar de drie Gouden Tips bij het oprichten van een vereniging of stichting. Joost: “Vaak is het binnenkrijgen van geld lastig. Denk daarom goed na over iets als een ‘Vrienden van’ of een ‘Club van 100’ om structureel geld binnen te krijgen. Dan heb je direct ook een financieel fundament.” Mark: “Denk aan weder kerigheid. Als je iets aan andere mensen of bedrijven vraagt, probeer eens te bedenken wat je kunt teruggeven.” Joost: “En weet dat je altijd keuzes kunt maken. Bekijk welke vorm bij jouw initiatief past, maak een goede afweging! En denk vooral niet te snel: zo moet het.”

NIET ZO INGEWIKKELD Nadat Mark en Joost via een welgemeend applaus zijn bedankt, vertelt Antonie van Dam dat ze veel aan de avond heeft gehad. Ze biedt kinderfeestjes aan gezinnen aan die bij de Voedselbank komen en geen geld hebben hun kinderen een feestje te bieden. “Als het doorgroeit, gaat het toch in de papieren lopen. Dan is het handig een Stichting te zijn, bijvoorbeeld om subsidie aan te vragen. Vanavond heb ik geleerd dat je zelf, als één persoon, een stichting kunt starten. Ik had verwacht dat het ingewikkelder zou zijn.” Nan Hoesté maakt zich voor allerlei culturele initiatieven in de stad hard. “Ik kwam hier voor mijn theatercollectief en de Beeldenroute Zevenaar. Het idee om het bij een andere partij aan te haken, zodat je zelf vooral uit voerend bezig kunt blijven, spreekt me wel aan!” Sjors Kersten en Miranda Blomsa van het initiatief Uniek zijn vanuit het nabijgelegen Duiven gekomen. Sjors: “Het is heel fijn van ervaren mensen te horen hoe je moet begin nen, en ook mooi om bevestigd te zien dat we al op de goede weg zijn.” Miranda: “Ik voel op een avond als deze dat het goed is de stap te gaan zetten. Ik heb nu nog scherper waar we naartoe moeten werken.” Sascha Wolkenfelt is van de Bewonersacademie Wester voort. “Die parapluconstructie leek me op voorhand al aantrekkelijk. Ik kom in mijn werk zoveel mensen met initiatieven tegen, nu weet ik veel beter wat ik ze kan adviseren.”

ruim baan voor de burger

Warme woorden tekst: klaske rehorst

DIT IS ALLES Het viel mij op dat ik een beetje klagerig aan het worden was. Ik hoorde het aan mijn slappe mond hoeken en voelde het aan mijn zuchtende woorden.

Soms betrapte ik mijzelf erop dat ik mijn hoofd even op het aanrecht legde en dacht: “Is dit alles?” Daarna strooide ik lusteloos de hagelslag over de aardappels of kookte ik de preischotel ongeïnteresseerd in de vaatwasser.

E-BIKE MET MAND Mijn lief vroeg zich af of ik misschien een motor wilde; hij dacht dat het een midlifecrisis was. Want ja, al bijna 45 enzo. Maar dat leek mij weer zo’n gedoe, die motor. Moet je jezelf weer in zo’n pak persen en met die helm zit je haar nooit goed. De e-bike met mand kan ook best hard en daar kun je nog een bloemetje in meenemen. Ik besprak het met mijn vriendin. Zij kent mij door en door en blijft toch bij mij. Wat moet ik met zo’n midlifecrisis? Moet ik dan een affaire met een vegetarisch wasbordje met tatoeage en hipsterbaard? Moet mijn haar kort en pittig? Moet ik erover Facebooken of een bijpassende coach zoeken? Sigaretten gaan halen en nooit meer terugkomen? Waar zou ik heen moeten? Interessant in het niets verdwijnen, net als in de film? En dan? Zit ik daar in een aftands hotel, gezellig met mijn midlifecrisis maar mooi zonder mijn lekkere vent, toffe kinderen en Netflix. Bovendien, ik vind mijn werk veel te leuk.

GROOTSE KLEINHEID

Klaske Rehorst is een bezield inspirator en motivator. Ze zoekt de verwondering, laat ontroeren en zet graag aan tot andere en wellicht nieuwe gedachten en gedragingen. Dat doet ze onder andere in haar columnreeks Klaske’s Kolommen en als Chef Warme Woorden van het Zoet.

Het voelt toch allemaal een beetje als het mentaal-emotionele equivalent van die vreselijk teruggekeerde heupbroek; die staat echt nooit iemand, zelfs niet als je twintig bent! Je denkt misschien even: ‘Weer eens wat anders, zo’n midlifecrisis. Ik trek m toch even aan, met die leuke zelfgebreide trui van tante Evelien staat het vast super-retro!’ Maar het doet je lijf tekort en laat je eruit zien als een reuzenkabouter in een post-apocalyptisch tijdperk zonder hoop. En dat is wat wij ervan maken. Want eigenlijk is het helemaal niet zo gek dat ik na 45 jaar eens mijn hoofd op het aanrecht leg en denk: ‘Is dit alles?’ Het werd ook wel eens tijd dat ik ging nadenken over alles wat er is. Mijn eigen Punica Oase van baksteen en cement, van dromen en liefde. Van brood met pindakaas en een gezinsabonnement. Van klein leed en reusachtige stiltes, van altijd samen en toch twee zijn. Van kapotte knieën en diploma’s, van weggaan maar niet verlaten, van loslaten om dichtbij te zijn.Van de was doen, elke dag en van vriendschap en feest en dan maar geen andere auto. Van ruzie en geborgenheid en chaos en toch hetzelfde. Van een grootse kleinheid en van je hoofd op het aanrecht leggen en niet bang zijn. Nooit bang zijn. Want alles, is dit.



PARTNER podium Onze Zoete inhoudgevers stellen zichzelf voor

Spectrum werkt aan een samenleving waarin mensen aandacht hebben voor elkaar en initiatieven nemen om hun leefomgeving te verbeteren. Spectrum ondersteunt die initiatieven als marktgerichte organisatie en als partner in de Leefbaarheidsalliantie Gelderland. We zijn partners met elan. Altijd op zoek naar de mogelijkheden. Verbinders van mensen en systemen, waarbij voor ons de mensen voorop staan. Met oog voor anders denken. Vol energie en voortdurend in beweging. We zijn erin getraind om de stem van de minderheid te horen en mee te laten wegen bij besluitvorming. Betrokken, met zorg voor elkaar en de omgeving. Zo willen we bij Spectrum zijn. Echt voor iedereen.

WE ADVISEREN, TRAINEN, COACHEN EN BEGELEIDEN GROEPEN, Zeelandsingel 40 6845 BH Arnhem (026) 352 34 20 info@spectrumelan.nl www.spectrumelan.nl www.linkedin.com/company/spectrumelan/ www.facebook.com/spectrumelan twitter.com/spectrumelan

agenderen, bloggen en experimenteren met beloftevolle methodieken, ondersteunen bewonersinitiatieven, delen onze kennis en ons netwerk, evalueren beleid en maken het effect van een aanpak inzichtelijk. • leefbaarheid • diversiteit • burgerkracht • mobiliteit • jongeren • • duurzaamheid • mantelzorg • right to challenge • • armoede • accommodatiebeleid • deep democracy • wijkeconomie • • vluchtelingen • gendergelijkheid • • dementievriendelijke leefomgeving • design thinking •

EEN LEEFBARE SAMENLEVING VOOR EN DOOR IEDEREEN “DOOR DE VERHALEN IN HET ZOET RAKEN WE NOG MEER GEÏNSPIREERD”

www.rastergroep.nl

Rastergroep is een organisatie voor welzijnswerk en kinderopvang in Deventer. We werken bevlogen, betrokken en met open vizier samen met collega-organisaties aan een samenleving waarin inclusie centraal staat. Dat doen we dichtbij en samen met mensen. Onze werkwijze rust op vijf pijlers: • Raster werkt met plezier, dichtbij en samen op plekken waar mensen hun leven leiden. • Raster werkt gepassioneerd aan een inclusieve samenleving, waarbinnen iedereen gezien wordt, er mag zijn en meetelt. • Raster doet haar werk in samenhang door leefwerelden te verbinden en de kracht van collega-organisaties in Deventer te benutten om onze eigen dienstverlening te versterken. • Raster wil met haar werk waarde toevoegen door te doen waar we goed in zijn. • Raster laat haar toegevoegde waarde actief aan de samenleving zien.



PARTNER podium Onze Zoete inhoudgevers stellen zichzelf voor

CREATIEF ADVIES- EN REALISATIENETWERK VOOR MAATSCHAPPELIJKE UITDAGINGEN

Dit zijn wij van links naar rechts als (ongeveer) 7-jarigen: Anita van de Looij, Anke van Beckhoven, Boukje Keijzer, Jessica van Koert, Margot Gerritsen, Marleen Laverman en Marte Kappert. Met 7 jaar is al zo duidelijk wie je bent. Je voelt je groot, wilt onafhankelijk zijn en snakt naar meer verantwoor delijkheden. Je hebt het druk met de wereld om je heen. De essentie van je karakter is al gevormd. En is zichtbaar voor anderen. Zo heeft ook 7Zebra’s smoel gekregen in 7 jaar. Boukje is het boegbeeld. Zij richtte 7Zebra’s 7 jaar geleden op. De naam ontstond tijdens een lange reis met haar gezin door Afrika. Ze wist wat ze wilde: een netwerk van kundige, eigenzinnige men sen met een maatschappelijke drive. Zoals een kud de met zebra’s die hetzelfde vertrouwde streepjes patroon hebben, maar ook erg van elkaar verschillen.

ROB DEKAY ZINGT: “7 MENSEN NAAST ELKAAR ZIJN STERKER DAN DE GROOTSTE MUUR.” Anke maakt in de realisatie van praktijken het verschil en verbindt ruimte met sociaal. Margot doet

www.7zebras.nl

onderzoek om inhoud en proces te versterken. Marte stimuleert het democratische samenspel en geeft dit als initiatiefnemer ook vorm in Marconia. Jessica (f)luistert ideeën om dromen waar te maken. Anita ontwerpt rake ervaringen. Boukje laat zien dat als je durft er veel meer kan dan je ooit voor mogelijk had gehouden. Marleen reist de wereld over om te onderzoeken hoe we de samenleving organiseren. Het getal 7 is bijzonder. Het spectrum heeft 7 kleuren, de toonladder 7 noten, de week 7 dagen. We bevaren 7 wereldzeeën, onderscheiden 7 deug den en lopen soms in 7 sloten tegelijk. Al in een ver verleden dichtte men de 7 mystieke krachten toe. 7 staat voor: het is klaar, het is voltooid. Het is een getal van de zelfbespiegeling, de filosofie, het geluk. Wie wil er niet in de 7e hemel zijn?! Wij hebben net ons verjaarspartijtje achter de rug: 7Zebra’s is 7 jaar geworden. We vierden het op 7 november 2017 met mensen die ons dierbaar zijn. Opdrachtgevers, relaties met wie we een band opbouwden, omdat we samen iets willen betekenen voor de wereld om ons heen. We willen met onze energie en inzet iets teweeg brengen dat maatschap pelijke waarde heeft en doorwerkt als de zebra’s al lang zijn vertrokken. Het zebrahoefje staat symbool voor onze ‘footprint’. Het is vaak feest in onze hoofden. Dat zet crea tiviteit in gang zet, waardoor bijzondere processen en producten ontstaan. Dat feestgevoel heeft alles te maken met een vrij gevoel.

duurzame toekomst

Verhalen over vernieuwdenkers en -doeners

duurzame toekomst

Inhoudsopgave

VERHALEN OVER VERNIEUWDENKERS EN -DOENERS

4 INGEBORG BERGER WERKT AAN EEN CIRCULAIR ROTTERDAM 46 CHRIS, JACQUELINE EN BAS KEMPERS: MILIEUPIONIERS SINDS 1989 49 MIRIAM WEBER PLAVEIT DE WEG NAAR EEN ‘SLIMMERE’ GEMEENTE UTRECHT 50 WILCO KRUIJSWIJK ONDERZOEKT HOE JE MET ZITTEN KUNT STOPPEN 52 CARIN HOLTSLAG ZWEERT BIJ EEN GROENE TUIN (EN MOEDIGT IEDEREEN AAN DE STENEN UIT ACHTERTUINEN TE HALEN) 55 MICHAEL POLMAN LEERT ARTIFICIAL INTELLIGENCE EEN BELANGRIJKE LES 56 RIENK WOPEREIS VERKENT DE MOGELIJKHEDEN VAN DEELAUTO’S: WANNEER PAKKEN WE DAT STUUR? 58 MAARTEN LOEFFEN VERTELT HOE KOPENHAGEN SUCCESVOL WERK MAAKT VAN TORENHOGE KLIMAATAMBITIES 59 MARCO BARENDSE WERKT IN DE GEMEENTE TIEL AAN KLIMAATADAPTATIE

Ingeborg Berger gemeente rotterdam

Gedreven professionals maken bij gemeenten werk van een duur zame toekomst. In de gemeente Rotterdam is Ingeborg Berger pro grammamanager Rotterdam Circu lair. Hier staat ze voor het ‘Drijvend paviljoen’, een duurzaam pand en een blikvanger in de Rijnhaven. In 2030 is circulair de maatstaf in Rotterdam. Dat betekent: ver minderen, hergebruiken en recyclen! Met elkaar betere producten ge bruiken, met een langere levensduur, producten hergebruiken waar dat kan en nieuwe producten maken van ‘afval’. De gemeente Rotterdam wil dat afval op den duur niet meer bestaat! Dat doen ze ‘op z’n Rotterdams’: met lef én met elkaar. Door uit te proberen, van elkaar te leren en elkaar te stimuleren en het verder te brengen. MEER INFORMATIE? Alle informatie over hoe Rotterdam werk maakt van circulair staat op www.rotterdamcirculair.nl. Daar vind je ook 60 initiatieven zoals het Dobberend bos, Buurman en Beat the Bag. Want in Rotterdam kun je de circulaire economie bezoeken en eraan meedoen! 45

Chris, Ineke en Bas kempers: milieupioniers in drukwerk sinds 1989

duurzame toekomst

Interview

tekst en beeld: eelco visser

“Wij gebruiken hier alleen nog water voor de koffie en het toilet!”

diy ? 1

PAGIN A

 EEN BETERE WERELD

Chris en Ineke Kempers uit Aalten runnen sinds 1969 Drukkerij Kempers. In 1989 gaat het bedrijf een vierkleurendrukpers aanschaffen. Dat betekent dat het ongezonde isopropylalcohol (IPA) in het drukproces gebruikt moet gaan worden. Dat wil het echtpaar niet. De drukkerij wil zich onderscheiden op kwaliteit en goede arbeidsomstandigheden. Chris gaat op onderzoek uit en vind een alternatief: waterloos drukken. Met die beslissing start, zonder dat ze het direct beogen, een intrigerende carrière als milieupioniers in drukwerk.

Wij helpen de drukkerij graag een handje. Ga voor je volgende drukopdracht eens het gesprek aan met de familie Kempers. Dat alleen is al een feest! Verbaas je vervolgens over de kwaliteit, plaats die opdracht en draag bij aan een betere wereld! Of bekijk op www.kempers.nl en klik op ‘milieucertificaat’. Daar lees je in begrijpelijke taal waarom en hoe milieuvriendelijk het bedrijf is.

Inmiddels is zoon Bas hét gezicht van drukkerij Kempers. Net als Chris zoekt hij steeds naar nieuwe middelen om schoner te produceren. Bas: “De vorige editie van het Zoet werd gedrukt met experimentele Bioinkt. Na het testen van zes varianten, waarbij we steeds de verbeterpunten doorgaven aan de producent, hebben we nu perfecte, duurzame bio-inkt voor de fullcolour bedrukking van alle papiersoorten. Fabrikanten van innovatieve, duurzame producten weten ons steeds beter te vinden. Ze weten ook dat wij wel uren willen steken in het testen van nieuwe, milieuvriendelijke materialen.”

HARD NODIG Volgens Chris is het ook hard nodig. “We weten dat iedere druppel IPA die in het drukproces wordt gebruikt, volledig de atmosfeer in gaat. IPA wordt gebruikt om de droging van de inkt op het papier te bevorderen. De familie Kempers wil niet dat het een negatief verhaal wordt. Over collega’s die wel FSC-papier gebruiken, maar daar milieuonvriendelijk op drukken. Of over organisaties, drukwerkmakelaars en bedrijven die aan een duurzame wereld zeggen te werken, maar hun drukwerk uitbesteden in lage lonen landen. Of over de eigen brancheorganisatie die in 2009, terwijl het ministerie positief tegenover waterloos drukken staat, die positieve ontwikkeling blokkeert.

REVOLUTIE IN DE DRUKWERELD Liever heeft de familie het over de kwaliteit van haar eigen werk. Zo bescheiden als Chris, Ineke en Bas er vanmiddag over praten, zo opgewonden reageerde de vakpers in de jaren ‘90. Het waterloze offset was een revolutie waar de drukwereld 30 jaar op had zitten wachten. Ontketend in Aalten! Uiteindelijk gingen maar weinig drukkers overstag. Ineke: “Sommige collega’s begonnen er wel mee, maar ze “HET HIELP DAT haakten af. Wij zijn IEDEREEN OP ook tegen de nodige obstakels opge DE WERKVLOER lopen. We moesten ENTHOUSIAST WAS bijvoorbeeld de inkt en de drukplaten OVER DE KWALITEIT handmatig klaar VAN HET PRODUCT DAT maken voor pro ductie. En voor het WE MAAKTEN.”" ‘tonen’ van de inkt, moesten we koelen. Dan begonnen we, als het buiten 30 graden zou worden, ’s morgens vroeg, zodat we, als het echt warm werd, ‘s middags eerder konden stoppen. Het hielp dat iedereen op de werkvloer enthousiast was over de kwaliteit van het product dat we maak ten.” De exposure leverde Kempers wel veel extra werk op, vooral

voor overheidsorganisaties. Kempers maakte enkele jaren het jaarverslag voor Interpay en het CBS in ‘raster 120’, destijds drukwerk van een ongekend hoge kwaliteit. Totdat er Europees moest worden aanbesteed. Chris: “Kempers mocht niet meer meedoen, omdat het te klein was voor een aanbestedingsprocedure. We draaiden te weinig omzet en hadden te weinig personeel in dienst. Terwijl de kwaliteit ongekend hoog was en het milieuvraagstuk politiek steeds meer op de agenda kwam te staan.” Bas somt op wat waterloos drukken allemaal oplevert. “We gebruiken geen IPA Onze machines stoten ruim vijf keer minder CO2 uit. Daarnaast hebben we maar twee keer per jaar nieuwe rubberdoeken nodig in plaats van iedere vier weken en is het gebruik van het aantal poetsdoeken met de helft afgenomen. De inktrollen vervangen we maar eens in de 10 jaar omdat ze niet verglazen door het kalk in het water. En we gebruiken natuurlijk geen water in de machines. We zeggen hier wel eens gekscherend: het enige water dat we gebruiken is voor de koffie en het toilet.” Het ‘groene’ drukken ging echt leven bij de familie Kempers. Chris: “We kregen in 2009 een Amerikaanse milieu-award, in Chicago. Toen besloten we ons helemaal op duurzaam en groen drukken te gaan richten. En dan verkoop je een Groningse opdrachtgever ‘nee’ wanneer hij wil dat we op milieu-onvriendelijk PVC drukken. Zelfs als hij vertelt dat geld geen probleem is.”

PAPIER VAN LOKAAL LANDBOUWAFVAL De vergroeningsambities van de familie blijven groot. Bas: “We zochten contact met Toray, onze platen leverancier uit Japan, waar we inmiddels geen klant meer waren omdat ze geen chemievrije platen konden leveren. We hebben ze gevraagd daarmee te komen. Prima, als wij de platen voor hen wilden testen. Zo gezegd, zo gedaan. En wat blijkt: die plaat is stabieler dan die we gebruikten van de andere leverancier. Zo worden we door meer leveranciers benaderd. Een Nederlandse gepensioneerde chemicus heeft een bio-drukinkt ontwikkeld. Deze hebben wij in zes periodes getest. Toen waren we tevreden. Deze bio-inkt is ‘Cradle2Cradle’ gecertificeerd met GOLD. De combinatie waterloze offset met deze bio-inkt is momenteel het schoonste druksysteem ter wereld. We drukken nu ook op papier “WIJ ZIJN ALS ACHTER gemaakt van land HOEKERS VAN NATURE bouwafval van de rijstplant en suiker WAT TE BESCHEIDEN. riet uit Colombia ONZE KLANTEN VINDEN en India. Daarvan maken we voor DAT WE HET VAN DE Uitgeverij Zintenz DAKEN MOETEN uit Haarlem, leve rancier van onder SCHREEUWEN. DAT andere EkoPlaza, VINDEN WE LASTIG, OOK volledig compos teerbare wenskaar AL OMDAT HET VOOR ONS ten, schriften en ZO VANZELFSPREKEND schrijfblokken. Het liefst zouden we dit IS. WE DOEN HET NU ook van lokaal AL ACHTENTWINTIG Achterhoeks land bouwafval doen. JAAR ZO.” We gaan onder zoeken of het kan.” Als ‘groene’ drukker is Kempers in een nichemarkt belandt. Bas: “Dat is zo, terwijl ik eigenlijk vind dat wat wij doen, de norm zou moeten zijn. Wel merken we dat er steeds meer ondernemers en instanties zijn die iets meer willen betalen voor hun idealen. We kunnen ook steeds concurrerender drukken, omdat we geen kostbare afvoer van chemische afval hebben en meer fabrikanten ‘schone’ materialen leveren.” De familie probeert beetje bij beetje de bescheidenheid wat van zich af te werpen. Want ze zijn trots op de kwaliteit van hun werk, maar vinden dat ook vanzelfsprekend. “Wij zijn als Achterhoekers van nature wat te bescheiden. Onze klanten vinden dat we het van de daken moeten schreeuwen. Dat vinden we lastig, ook al omdat het voor ons zo vanzelfsprekend is. We doen het nu al achtentwintig jaar zo.”

miriam weber gemeente utrecht

Gedreven professionals maken bij gemeenten werk van een duur zame toekomst. In de gemeente Utrecht is Miriam Weber senior onderzoeker volksgezondheid. Miriam en haar collega’s zijn druk doende de meest gezonde keuzes ook de meest aantrekkelijke te maken. Zoals fietsen! Onderzoek onder fietsers in Utrecht wees het wachten voor verkeerslichten als grootste fietsfrustratie aan. En dus moest fietsen leuker en aantrekke lijker worden. Hoe? Door verkeers licht Flo. Flo meet jouw fietssnelheid en geeft je daarop een advies, in de vorm van een plaatje. Je ziet een haas als je sneller moet fietsen en een schildpad als temporiseren handiger is. De Universiteit Utrecht onder zocht de werking van Flo. Fietsers weten beter waar ze aan toe zijn, ervaren minder een gevoel van drukte, vinden de symbolen leuk en krijgen vaker groen licht. En zo vergroot een grotere kans op groen licht de kans dat je vaker de fiets pakt! MEER INFORMATIE? Ervaar Flo zelf, fysiek in Utrecht, of bekijk alles wat je over dit bijzondere verkeerslicht wilt weten op www.fietsflo.nl. 49

duurzame toekomst

Reportage tekst: wilco kruijswijk

bewegen is goed, meer bewegen beter

VERDWALEN VOOR HET GOEDE DOEL

Afgelopen zomer presenteerde de Gezondheidsraad nieuwe ‘beweegrichtlijnen’. Treffend vat de raad deze richtlijn samen als “bewegen is goed, meer bewegen is beter”. Het advies is om 150 minuten per week – dus zo’n 2,5 uur - te wandelen en fietsen, liefst verspreid over verschillende dagen. Mocht het lukken dat nog aan te vullen met twee keer in de week wat spier- en botversterkende oefeningen, dan is dat helemaal fantastisch. En er is ook iets wat je moet voorkomen: veel stilzitten. Mooi advies. En dan de praktijk. De auto staat voor de deur en het regent. Een lange dag op kantoor en ’s avonds is het gewoon even op. Wandelen of nog een rondje Netflix? Een lekker glaasje wijn of sportkleren aan en naar de sportschool? Kortom: we hebben veel goede redenen om juist wel stil te zitten en niet te bewegen. En daarom is het Ministerie van Geluk, Welbevinden en Plezier het project “Als zitten het nieuwe roken is, hoe stop ik dan met zitten?” gestart. Om grappige, leuke en handige tips te verzamelen om van de bank af te komen en op stap te gaan.

 Dit artikel is geschreven binnen het project “Als zitten het nieuwe roken is, hoe stop ik dan met zitten?” Een initiatief van het Ministerie van Geluk, Welbevinden en Plezier (www.mingwp.nl). De apps Dérive, Charity Miles en Actify zijn te vinden in de App Store en de Play Store.

thuis te zijn. Prima, maar ook een beetje saai. Ik fleur zo’n saai rondje op met psychogeography. Deze stroming combineert de psychologie en de geografie door je te laten associëren met de omgeving waar je in wandelt. Welk verhaal kun je ver

“IK HEB DEZE APP NU ZO’N 3 MAANDEN EN HEB BIJNA €100 EURO BIJ ELKAAR GEWANDELD VOOR SCHOON DRINKWATER"

VERDWALEN Laten we dicht bij huis beginnen. Letterlijk. Wat kun je doen als je de voordeur uitgaat? Vaak wandel ik hetzelfde rondje. Vanuit huis loop ik naar het park. Het park gaat zo’n beetje rond de stad en 3km later sta ik praktisch weer voor de deur. Ik heb wat ‘lusjes’ om de route langer te maken en sluiproutes om eerder

tellen aan de hand van een aantal peuken en een McDonalds frietbakje bij een bankje in het park? Welke sfeer roept dat kronkelige steegje op? Welke dieren zie je allemaal onder weg (en welke niet)? Leuk wordt het als je de tijd neemt om bij elke wandeling een vraag te stellen en er

verslag van te doen met een collage, verhaal of film. Dan zul je zien hoeveel verschillende verhalen er in hetzelfde rondje te vinden zijn.

AVONTUUR Wil je een stapje verder gaan, gebruik dan de Dérive app. Deze app is gratis te downloaden en stuurt je direct op avontuur. Telkens krijg je nieuwe, grappige, kleine opdrachten: “Zoek iemand met een groen shirt en volg hem of haar 5 minuten”; “Zwaai en glimlach naar een be wakings camera”; “Zoek een inte ressante schaduw” of “Ga grofweg naar het Zuiden en zoek bewijs van een ontmoeting”. Vind je een op dracht niet leuk, dan sla je hem gewoon over. Er is een zekere kans op verdwalen, omdat de opdrachten je overal en nergens heen kunnen brengen. Geheid kom je op plekken waar je niet eerder geweest was. En in een onbekende stad is het gegarandeerd een speelse manier om spannende en onverwachte plekken te ontdekken.

VOOR HET GOEDE DOEL Wat nou zo leuk is: tijdens het ‘verdwalen’ kun je automatisch mee doen aan een sponsorloop. Maar dan zonder eerst bij familie en vrienden te moeten leuren om een bijdrage. Twee apps zijn interessant om tijdens het wandelen aan te zetten: Charity Miles en Actify. De eerste doet precies wat de titel zegt: bij elke mijl (ca 1,6km) die je wandelt wordt een klein bedrag (omgerekend ongeveer 0,22 cent) gedoneerd aan een goed doel naar keuze. Ik heb deze app nu zo’n 3 maanden en heb bijna €100 euro bij elkaar gewandeld voor schoon drink water. Gewoon door de app aan te zetten bij het boodschappen doen, naar het sta tion te wandelen en… een beetje te verdwalen zo nu en dan.

KLEINE CHALLENGES Onlangs stuitte ik op een tweede app: Actify, een initiatief van Zilveren Kruis. Leuk aan deze app zijn de verschillende challenges. Met de “Van de bank naar 7k”-challenge

ga je bijvoorbeeld in 10 sessies van 2500 stappen naar 7000 stappen, elke dag 500 meer. Als zo’n challenge lukt, krijg je een kortingsbon voor bijvoorbeeld de bioscoop. Je kunt ook voor Kika lopen, dan ga je van 4500 naar 8000 stappen. Iets pittiger dus. Maar, niet getreurd, als het niet lukt begin je gewoon opnieuw. Met deze apps kun je op een grappige, laagdrempelige manier voldoende bewegen, leer je jouw omgeving beter kennen, draag je bij aan het goede doel én kan je met korting naar de bios. Wandelend, natuurlijk.

Heb je zelf een leuke manier om ‘hetzelfde rondje anders’ te lopen? Weet je een app die ik vooral eens moet uitproberen of wil je een ervaring delen met één van deze apps? Mail me: wilco@gelukkigerwijspad.nl

duurzame toekomst

Interview & tips tekst: eelco visser beeld: maikel van der beek

â&#x20AC;&#x153;Waar kun je beter beginnen met vergroenen dan in je eigen tuin?â&#x20AC;?

Carin holtslag enthousiasmeert mensen voor de natuur

Carin Holtslag woont werkelijk schitterend. Niet alleen de plek, op het Gelders Eiland in hartje Aerdt, is fantastisch, ook haar eigen huis is een lust voor het oog. Niet in de laatste plaats vanwege haar frivole en diverse tuin.

Dat Carin van de natuur houdt, is een understatment. Ze is al jarenlang actief voor Natuur en Milieu Educatie (NME) en het IVN. Naar eigen schatting spendeert ze zo’n 20 a 30 uur per week aan activiteiten voor beide verenigingen. Ze geeft onder andere rondleidingen, schrijft artikelen en columns en presenteert themaavonden.

GROEN DENKEN Ze ontvangt ons hartelijk en vertelt over haar tuin. “De tuin is aangelegd om zoveel mogelijk dieren een natuurlijke haven te bieden. Er zijn hier dan ook egels, kikkers, libellen, salamanders en natuurlijk bijen en vlinders. Ik noem het een klein reservaatje; heel belangrijk in een tijd waarin veel mensen hun tuin verstenen. In het buitengebied oogt het heel groen, maar er is weinig diversiteit, het zijn vooral landbouwgronden. Het is tijd om daar wat aan te doen en waar kun je dan beter beginnen dan in je eigen tuin?” Carin ervaart dat het groene denken steeds meer terrein wint. “Zoals in de gemeentelijke bermen, daar ben ik goed over te spreken. Het is waar ik me bij NME en IVN ook mee bezig houd; met de bewustwording van de natuur in de eigen omgeving van mensen en de waarde ervan. Ook in cursussen moedigen we mensen aan, bijvoorbeeld door ze uit te leggen hoe je een natuurvriendelijke tuin aanlegt. Bij IVN merken we dat het in de buitengebieden minder leeft dan in stedelijk gebied. In de buitengebieden is veel groen, er zijn veel natuurgebieden… De urgentie wordt in het stedelijk gebied veel meer gevoeld.”

EXCURSIES EN LEZINGEN De liefde voor de natuur kent zijn oorsprong in haar jeugd. “Mijn ouders waren heel geïnteresseerd in de natuur. In de puberteit was ik er niet meer mee bezig, maar daarna pik je het weer op. Ik zag een aanplakbiljetje van een natuurcursus van IVN, deed theorielessen met excursies, was weer in de ban van groen, ging een gidscursus volgen en merkte dat ik er heel enthousiast over kon vertellen. Het ging gelijk hartstikke goed en zo rolde ik van de ene in de andere vrijwillige functie. We

organiseren thema-avonden en lezingen die ook door ouderen worden bezocht die niet gemakkelijk meer zelf de natuur in kunnen. Kinderen bereiken we via excursies van IVN in de natuur. Net als meer IVN-gidsen werkt Carin ook als vrijwilliger bij NME dat verbonden is aan het basisonderwijs. NME geeft lessen op school maar ook in de natuur. “Dan krijgen de kinderen een tas met opdrachtjes. Bijvoorbeeld: ga met een verrekijker de grote grazers bekijken. En daar moeten ze dan vragen over invullen. Of ze moeten aan plantjes ruiken en krijgen “BIJ DE NATUUR ZIT vervolgens uitge MIJN BEVLOGENHEID, legd wat ze hebben geroken. Negen DAT PROBEER IK IN ALLE van de tien keer RONDLEIDINGEN UIT willen de kin deren niet weg als de les is TE STRALEN" afgelopen. Jammer is wel dat NME in sommige ge meenten wordt wegbezuinigd. Dan neemt IVN het over, maar dat zijn allemaal vrij wil li gers, daar kun je niet dezelfde mate van conti nuï teit en expertise van verwachten.”

BEVLOGENHEID Carin ervaart de natuurwereld soms als gecompliceerd. “Het is lastig dat er zoveel losse initiatieven zijn. Ze worden met de beste bedoelingen gestart, maar het zou goed zijn als het wat meer wordt gestroomlijnd. Partijen zien elkaar soms als concurrent, doordat aan iedere activiteit geldstromen zijn gekoppeld. Dat vind ik zelf echt jammer, maar ik ben heel erg idealistisch. De natuur gaat voor mij altijd voor geldstromen. Bij de natuur zit mijn bevlogenheid, dat probeer ik in alle rondleidingen uit te stralen. Alles wat je doet, heeft invloed op jouw omgeving en hoe de wereld eruit ziet. Ik probeer dat wel luchtig te houden hoor, anders wordt het gedram en dan gaat de lol er voor de deelnemers ook vanaf.”

JA!

Doe mij een groene tuin! Niet de groene vingers van Carin, maar stiekem wel een beetje uitgekeken op de fantasieloze tegelverzameling achter het huis? Dan hebben we zes tips voor een groene en toch onderhoudsluwe tuin! Begin er gewoon eens mee. Met een kop thee en een tuinboek bijvoorbeeld… En is het gelukt? Post het eindresultaat op onze Facebookpagina @hetzoet!

GEMAKKELIJK GRAS MAAIEN:

WIE, WAT, WAAR:

De juiste plant op de juiste plek Kies voor planten en een thema die bij jouw tuin passen. Wat gaat het worden? Een vochtige zonnige bloemenrijke tuin, zandige prairietuin, vochtige moerastuin of een schaduwrijke bostuin? Lees eens een tuinboek of bezoek een tuincentrum. Kijk wat het bij de buren goed doet. Dat zal het waarschijnlijk ook in jouw tuin goed doen. Iedere niet goed gekozen plant kost extra tijd, van water geven en bemesten tot extra snoeien en het vervangen als hij het niet redt.

AFWEGINGEN:

Gras versus bloemenweide Een verzorgd gazon moet je twee keer per jaar bemesten en in het groeiseizoen wekelijks maaien. Je moet mos verwijderen en kale plekken inzaaien. Vind je een wilde bloemenweide mooi? Deze hoef je maar twee keer per jaar te maaien; wel met een speciale maaier.

Makkelijke opbouw Plant aan de binnenkant van je borders lage planten, naar buiten toe middelhoge en tenslotte hoge planten. Dan kun je er makkelijk bij en oogt je tuin groter. De hoge planten zorgen voor een natuurlijke tuinafscheiding. Plant als het kan achter in je tuin een boom, dat rondt je tuin mooi af. Kies voor hagen en heesters die niet groter worden dan je wenst, anders moet je vaker snoeien.

MINDER ONDERHOUD:

Kies voor vaste planten Dan hoef je niet ieder jaar weer opnieuw te planten. Vaste planten hebben minder onderhoud nodig. Ze hoeven maar één keer per jaar of eens in de twee jaar gesnoeid te worden.

GEEN ONKRUID:

Kies voor bodembedekkers Kies bodembedekkers die bij jouw grond, waterstand en hoeveelheid zon passen. Een goede bodembedekker houdt je tuin onkruidvrij. Zo hoef je niet meer zo vaak onkruid te wieden. Vrouwenmantel is een mooie bodembedekkende plant door zijn breedgevormde bladeren. Een bodembedekker voor een schaduwrijk plekje in de tuin is Hondsdraf. Tussen de bodembedekkers kun je wat bollen poten, voor extra kleur in je tuin.

Op www.huisjeboompjebeter.nl vind je ook tips voor een levende tuin, een kindvriendelijke tuin en een stadstuin!

HIERARCHIE:

Zorg voor begrenzingen Kies voor duidelijke lijnen en begrenzingen van borders en gazon. Dit kan met een rij klinkers, cortenstaal of hout. Grasmaaien kost veel minder tijd als je een duidelijke begrenzing hebt en niet ook nog de graskant moet verzorgen. Dan kun je ook een spannende robotmaaier gebruiken! In het hoogseizoen betekent dit hooguit eens per week maaien. Dit is niet meer werk dan het onkruid verwijderen en schoonhouden van een tegeltuin. Een gazon houdt je tuin in de zomer wel koeler dan een tegeltuin en laat het regenwater infiltreren.

diy PAGIN ? A1

duurzame toekomst

Column

tekst: michael polman beeld: willeke kieft

KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE EN NIRVANA De toekomst komt steeds rapper naderbij. De openbare Bibliotheken verspreiden deze maand gratis het boek van Isaac Asimov uit 1950 ‘Ik, Robot’. In een negental verhalen, gepubliceerd sinds 1940, wordt de lezer geconfronteerd met de ontwikkeling en toenemende rol van robots.

Wat toen ‘science fiction’ was, neigt nu al non-fiction te worden. Beroemde geleerden, waaronder Stephen Hawking en zelfs Tesla-ondernemer Elon Musk, waar schuwen voor kunstmatige intelligentie (AI) die de mensheid zou kunnen bedreigen. Killer-robots, zelf rijdende auto’s en andere zelfdenkende machines mogen steeds meer beslissen en kunnen sneller leren door AI.

WEES DEVIANT Dat robots en AI snel belangrijker worden, lijkt evident. Maar de mens leert en beslist niet alleen op grond van logica, regels en feiten. Het Nirvana – de wolk van niet weten – die zo veel mensen hopen te bereiken, is er ook nog. En dat moet het niet laten afweten tegen een naderend Walhalla van algoritmes, blockchains en Big Data die ons leven en doen nog meer analyseren en nog meer mogen gaan sturen. Digitale rechtbanken, AIoncologen en kennisgestuurde managers gaan beslissen welke straffen, medicijnen en taken ons zullen worden voorgeschoteld. Dat lijkt eerlijker, efficiënter en effectiever. Want: is de mens nog wel een efficiënt wezen? Of neemt deze te veel risico’s voor een duurzaam voortbestaan van onze kwetsbare planeet Aarde? Het is te hopen dat AI zich op tijd realiseert dat de Wet van Murphy niet in AI is op te nemen, dat spontane klunzige fouten, afwijkend gedrag en tegendraadse meningen de feitelijke voedingsbodem zijn van verandering. Immers uit orde komt geen verandering. Wees dus deviant, onaangepast, maak fouten en leer ervan. Zodat AI leert dat wij mensen nodig zijn om van elkaar te kunnen leren. Zo werkt vooruitgang.

Michael Polman is linkshandig, bespeelt één instrument heel goed, is vegetariër en een Early Nerd. Al sinds midden jaren ’70 werkt hij ‘for progress, not for profit’. Met zijn stichting Antenna levert hij ICT-diensten aan nagenoeg alle grote NGO’s in Nederland. Voor het Zoet scout hij vanaf de top van de voorste golf naar de digitale zin van het leven.

duurzame toekomst

Onderzoek tekst: rienk wopereis

Gedeelde mobiliteit

handig, nodig en hartverwarmend

We doen het volop. Sharen. En dan niet meer zozeer bij de moeder van de uitleen de bieb - maar via diensten als: Spotify, Airbnb, Netflix, Thuisafgehaald en de OVfiets. Ook de auto wordt stilaan over gedragen aan de deeleconomie. Met auto bedoelen we dan: Heilige Koe. Is van ons. Brengt ons van deur naar deur, wanneer we maar willen. Laat zien wat je bent. Vermogend. Sportief. Of je van spoilers houdt, van metallic lak, of open dak. Een auto staat voor comfort, status en identiteit - al zo lang er wielen onder zitten. Dat auto's ook zorgen voor eindeloos filegemopper, parkeerdruk in binnensteden en woon wijken en - ondanks een behoorlijke groei van het aantal stekkerauto's de afgelopen jaren - een riante CO2uitstoot, nemen we al decennia lang voor lief. De onge makken wegen kennelijk niet zwaar genoeg. Of, zoals de autobezitter graag tegenwerpt: alternatief vervoer is te duur, oncomfortabel, teveel gedoe.

TRANSITIE IN MOBILITEIT Dus rijden we ongekend veel in onze auto's. In 2016 waren Nederlandse personenauto's goed voor 118,5 miljard kilometer. Een record. Op onze wegen rijden nu 1 miljoen auto's meer dan 10 jaar geleden (bron: CBS). Hier kan op den duur geen asfalt tegenop. Het woord dat al even staat te popelen: transitie. Gebruiksgemak en prijs zó aantrekkelijk maken dat autobezit lachwekkend wordt. De tijd lijkt er rijp voor. Niet alleen is het sharen van bepaalde diensten en producten ongekend populair, ook steeds meer mensen ruilen autobezit om voor het gemak van bijvoorbeeld privé lease. De privé lease markt groeide in 2016 naar 64.000 privé leasecontracten – een stijging van maar liefst 78% ten opzichte van het jaar ervoor (bron: VNA).

MOBILITY AS A SERVICE (MAAS) Maar toch, ook een privé lease auto rolt weer vier extra wielen die dichtgeslibde snelweg op. Wielen die een groot deel van de tijd stilstaan en veel ruimte in beslag nemen in ons toch al krappe landje. Een transitie in mobiliteit vraagt dus veel meer. Om een omslag. Bezitters worden gebruikers, verkopers, bemiddelaars. Dat is in het kort het idee achter Mobility as a Service (MaaS). Een concept dat verschillende mobiliteitsaanbieders bij elkaar brengt - deelauto, lease auto, OV, taxi, fiets. De gebruiker kiest de optie die het best past bij zijn reis.

Eenvoudig reserveren of bestellen via een app of website. En maandelijks afrekenen. Want uiteraard zijn er kosten verbonden aan deze service. De deeleconomie is geen uitdeeleconomie. Het Finse bedrijf ITS Finland bedacht het concept en experimenteert ermee op verschillende plekken in Europa. De Zweedse MaaS-aftakking UbiGo deed in 2014 een proef onder 70 huishoudens in Gotenburg. De resultaten waren bemoedigend. Door het gemak en de service pasten deelnemers hun reis gedrag aan. En ze waren tevreden (bron: UbiGo.se). In 2018 krijgt de proef een vervolg in Stockholm. Ook in Nederland gaat MaaS binnenkort van start. Dit gebeurt onder de naam Whim. Amsterdam krijgt de primeur. Wie daar niet op kan wachten, vindt in Nederland inmiddels genoeg alternatieven voor autobezit. Er zijn verschillende partijen die gaan voor minder auto’s op de weg; traditionele verhuurders als Greenwheels, Connect Car, of peer-to-peer platforms die bemiddelen bij de verhuur van privéauto's, zoals SnappCar, WeGo en de bedenker van de OV-fiets: MyWheels. Er is zelfs een vereniging voor gedeeld autogebruik: www.deelauto.nl.

PARAPLUUTJE De seinen staan dus op groen voor andere manieren van mobiliteit. Slimmer reizen, minder vervuilen en minder betalen. En dat zonder in te leveren op ge bruiksgemak. Deel auto’s geven ook nog eens een sociale DEELAUTO’S GEVEN OOK impuls. Zo ziet NOG EENS EEN SOCIALE SnappCar over het afgelopen jaar een IMPULS. ZO ZIET stijging van 55% in SNAPPCAR OVER HET het aantal 60-plus sers dat hun auto AFGELOPEN JAAR EEN deelt via het plat STIJGING VAN 55% IN HET form. Ouderen wil len niet alleen een AANTAL 60-PLUSSERS centje verdienen DAT HUN AUTO DEELT VIA aan de verhuur van hun auto, ze HET PLATFORM zien het ook als een manier om so ciaal betrokken te blijven. Of zoals Wim uit Amsterdam-Zuid vertelt in zijn blog op snappcar.nl: “Ik steek er veel tijd in om de auto netjes en goed verzorgd te houden voor de huurders. Ik leg bijvoorbeeld ook vaak een parapluutje in de auto, voor als het opeens gaat regenen tijdens een uitje.” En dan is gedeelde mobiliteit niet alleen handig en nodig, maar ook hartverwarmend.

duurzame toekomst

Column

tekst: maarten loeffen beeld: hanne van der woude

DANISH DESIGN In april 2016 leverde een telefonisch interview met Morten Kabell, de klimaat burgemeester van Kopenhagen, een over tuigend verhaal voor Stadswerkmagazine op. De Deense hoofdstad werkt met een 12-jaren visie waarvoor breed politiek en maatschappelijk draagvlak is, en kan zo grootste dingen doen! Half september bezochten we met een Stadswerkdelegatie dit klimaat-Shangrila.

En eerlijk is eerlijk. Waar we ook kwamen, welke projecten we ook zagen, de 12-jaren visie was steeds de basis. Die visie is uitgewerkt in duidelijke plannen die daadwerkelijk worden uitgevoerd onder directe over heidsregie of door samen werkingsverbanden met een non-profit doelstelling. Nu is polderen ons als Neder landers ook niet vreemd, maar de cultuurverschillen met de Denen vielen op.

DE OVERHEID ALS GEWAARDEERDE PARTIJ Zo wordt de overheid gekoesterd als vertrouwen wekkende partij die het langetermijnperspectief be waakt. Alle Denen voelen zich aandeelhouder van hun land, gaan voor duurzame kwaliteit en betalen daar een stevige belasting voor. Deze overheidsbemoeienis wordt ge combineerd met het ‘Short arm lenghts principle’ waarbij bedrijven dichtbij worden gehaald. Voor sneller contact en meer betrokkenheid. Een opmerkelijk verschil met Nederland, waar overheden juist afstand tot ‘de markt’ willen creëren. Denen zijn samen trots op hun stad en weten die trots te vertalen in uitstekende ‘branding’. Dat ‘verkoopt’ niet alleen goed aan de buitenwereld, het motiveert ook de eigen mensen en houdt ze in beweging.

FOCUSSEN EN STUG DOORFIETSEN

Maarten Loeffen is directeur van Vereniging Stadswerk Nederland, de vereniging waar ruim 3.000 professionals in en rondom de openbare ruimte kennis delen en elkaar ontmoeten.

Voor het creëren van draagvlak nemen de Denen tijd. En daarna wordt er stevig doorgezet. Een beetje zoals de Denen ook fietsen in de stad: stug doortrappen, niet fietsen voor de gezelligheid, maar gefocust op het snel bereiken van de eindbestemming. Dat fietsen zien ze in Kopenhagen als belangrijke pijler voor het bereiken van de C02-neutrale status. Ze leggen er fraaie fietsbruggen voor aan. Daarnaast worden straten vergroend om regenwater meer ruimte te geven. Daarbij wordt gekozen voor een robuuste kwaliteit Danish design, zodat het beter én mooier wordt. Is het Danish design beter dan wat we in Nederland om ons heen zien? Niet per definitie. Misschien is onze uitdaging wel dat we de trots op onze eigen staaltjes vakmanschap beter etaleren en de overheid meer erkenning geven in haar rol als bewaker van het langetermijnperspectief. Om vervolgens, net als de Denen, wat stugger door te fietsen om het einddoel te bereiken.

marco Barendse gemeente tiel

Gedreven professionals maken bij gemeenten werk van een duur zame toekomst. In de gemeente Tiel is Marco Barendse beleidsuitvoerder civiel. Hij is één van de drijvende krachten achter het Waterplein in de Vogelbuurt in Tiel Oost. Het is een ontmoetingsplek, speelplek en wateropvang inéén; tussen de huizen en naast een school. Uniek in Gelderland en vooral nuttig bij fikse hoosbuien, die steeds vaker voor komen. MEER WETEN? Bekijk de Video: https://youtu.be/nabyry7oMuk. Zelf regenwater een plek geven? Kijk eens op www. huisjeboompjebeter.nl wat je allemaal kunt doen! En waarom je het zou doen. 59



PARTNER podium Onze Zoete inhoudgevers stellen zichzelf voor

MILIEUVRIENDELIJK DRUKWERK. IT’S IN OUR NATURE.

www.kempers.nl

“RIJNSTAD GAAT VOOR EEN DUURZAME AANPAK, EEN AANPAK WAARIN MENSEN GROEIEN. EEN MISSIE DIE AANSLUIT BIJ DE DOEL STELLINGEN VAN HET ZOET. REDEN TE MEER WAAROM WIJ GRAAG ONS VERHAAL DELEN MET DE LEZERS VAN HET ZOET.”

Steeds meer mensen kiezen voor bedrijven die duurzaam en milieuvriendelijk produceren. Drukkerij Kempers vindt dat een positieve ontwikkeling. We helpen u graag bij het maken van een duurzame of bewuste keuze in milieuvriendelijk geproduceerd drukwerk. Wij drukken met een waterloos offset systeem. Daarmee besparen we niet alleen grote hoeveelheden drinkwater, maar ook papier en inkt. Wij gebruiken geen chemicaliën, produceren hierdoor veel minder afvalstoffen en werken met volledig gifvrije full colour inkten die zelfs Cradle to Cradle GOLD gecertificeerd zijn. Gewoon omdat we, waarschijnlijk net als u, niet willen dat er bijvoorbeeld giftige stoffen in voedselverpakkingen komen. Groen is een kwestie van doen. Doet u mee?

Rijnstad is een maatschappelijke organisatie voor welzijn en maatschappelijke dienstverlening in Arnhem en omgeving. Onze kerntaak is het verbinden van mensen met elkaar en met hun leefomgeving. Vanuit dertig locaties, maar ook op straat en andere vindplaatsen, werken honderdvijftig beroepskrachten samen met ongeveer achthonderd vrijwilligers, om zoveel mogelijk mensen te stimuleren een actieve rol te spelen in hun eigen wijk, dorp of stad. We doen dit door mensen te versterken in hun kwaliteiten, te ondersteunen bij hun problemen en ontwikkeling en ze aan te spreken op eigen mogelijkheden en verantwoordelijkheden. Dit gebeurt op diverse terreinen en in verschillende vormen, bijvoorbeeld: activiteiten in een wijkcentrum of in een jongerencentrum als Willemeen, begeleiding voor mensen die problemen hebben in hun relaties, op school of met financiële zaken, koppelen van vraag en antwoord via de Vrijwilligerscentrale of de Arnhemse Uitdaging. Welke vorm we ook kiezen, we doen het samen met partners, opdrachtgevers en wijkteams en vooral met de mensen zelf.

www.rijnstad.nl

zorgen voor elkaar

Verhalen over goeddoeners en betermakers

zorgen voor elkaar

Inhoudsopgave

VERHALEN OVER GOEDDOENERS EN BETERMAKERS

63 JAN EN OLGA ELFRING BRENGEN, MET EEN HEEL TEAM, SENIOREN SAMEN 64 HOE EEN NEGATIEVE ERVARING WERD OMGEZET IN ONDERÂNEMERSCHAP; HET WONDERLIJKE VERHAAL VAN CROTON LIFE 66 RASTERGROEP: HEEL BIJZONDER IS EIGENLIJK HEEL GEWOON 69 HUISARTSEN LENNA ADEN EN AGAATH VREELING VERNIEUWEN HET HUISARTSENVAK 72 MARC MULDER VOEGT WAARDE TOE MET ZIJN EIGEN ERVARINGEN BIJ PROJECT VROEG EROPAF VAN RIJNSTAD 76 DONNY ZWENNES LEIDT EEN BIJZONDER VERHUISBEDRIJF VOOR MENSEN MET DEMENTIE 78 NATHALIE KOOPMAN IS NAMENS ZORGBELANG DE SPIRITUS VOOR GEZOND VELUWE

olga en jan elfrink krachtbron ‘samen eten’

Olga en Jan maken deel uit van een team van zes vrijwilligers dat het project ‘Samen eten’ in het Gelderse Babberich draait. Senioren kunnen er samen eten, maar vooral praten. Olga noemt het ‘de lippentherapie’. Gezelligheid is het belang rijkste, koken kunnen de mensen zelf wel. De deur uit komen is zó belangrijk. Jan en Olga hebben er veel plezier in en dat slaat over op de groep. 63

zorgen voor elkaar

Croton life helpt anderen verder vanuit eigen ervaringen

Interview

tekst: eelco visser beeld: hanne van der woude

“Mensen weten dat wij ze begrijpen”

Arnoud de Boer en Jonie Mack uit Nijmegen delen een bijzonder verhaal. Jonie werkte als verpleegkundige, Arnoud als fysiotherapeut en mindfullnesstrainer binnen de revalidatiegeneeskunde GGZ. Ze leidden een relatief normaal leven, totdat een situatie in hun persoonlijke leven maakte dat ze ondernemers in zorg en welzijn werden. Of eigenlijk ‘moesten worden’. Met hun eigen ervaringen als belangrijkste meerwaarde. Jonie en Arnoud ontmoetten elkaar tijdens een seminar ‘Levenskunst’. Jonie was daar voor zichzelf, Arnoud beroepsmatig. De twee raakten al snel aan de praat, besloten na het weekend met elkaar af te spreken en werden een stel.

POTS Tijdens een stedentrip in Praag werd Jonie ’s morgens wakker met een onverklaarbaar hoge hartslag. Die situatie hield weken aan, waarna ze besloten naar het ziekenhuis te gaan. Een tocht door de medische molen verder, werd de diagnose Posturale Orthostatische Tachycardie Syndroom (Pots) gesteld. Bij Pots stijgt de hartfrequentie buitensporig als je gaat staan. Soms met wel veertig slagen per minuut. De oorzaak is waar schijnlijk een ontregeling van het autonome zenuwstelsel. Het is een zeldzame aandoening, maar wel één met serieuze gevolgen voor de kwaliteit van leven. Pots leidt tot duizeligheid, neiging tot flauwvallen, moeheid en

hartkloppingen. De klachten treden meestal op of verergeren als je rechtop staat. Een echte behandeling is er niet; Jonie en Arnoud werden naar huis gestuurd met het advies matig te sporten, veel water te drinken en zout te gebruiken. Het bracht Jonie niet verder. Binnen een paar maanden kon ze niet meer werken, niet praten en uiteindelijk bijna niet meer eten. Ze belandde in een rolstoel en wisten niet hoe het verder moest. Arnoud: “Ik kende Jonie net en we deden alles wat verliefde stellen doen die elkaar nog maar kort kennen. We hadden een vol en gezellig sociaal leven, gingen samen op pad… Ineens was dat allemaal weg. Natuurlijk wist ik direct hoe zwaar de situatie voor haar moest zijn, maar eerlijk gezegd wist ik mezelf er ook geen raad mee. De mentale kracht van Jonie heeft ons de kracht gegeven door te gaan.” Jonie valt Arnoud bij. “Uiteindelijk is de keuze simpel: geven we het op óf kijken we wat er nog wél kan? We hebben de laatste keuze gemaakt.”

BETERE KWALITEIT VAN LEVEN

 MEER WETEN OF DOEN? www.crotonlife.nl

Daarbij kwam de ervaring van Arnoud binnen de complexe revalidatiezorg en zijn fascinatie voor de mythische Griekse worstelaar Milo de Croton van pas. Het verhaal wil dat hij zichzelf het dragen van een kalf op zijn schouder, dat met hem meegroeide, als dagelijkse routine had eigen gemaakt. Zo bouwde hij een enorme spierkracht op. De moraal van dit verhaal inspireerde Jonie en Arnoud: het inbouwen van goede, gezonde en dagelijkse gewoontes kan je als mens mentaal en fysiek sterker maken. Arnoud: “In mijn werkveld kwam ik

erachter dat veel mensen met chronische klachten ook na lange revalidatietrajecten niet verder kwamen. Ondanks het werk van gepassioneerde professionals die voor andere patiënten wel mooie resultaten boeken. Ook wij liepen vast. We zijn ons in Pots gaan verdiepen en besloten, net als Milo de Croton, zelf een herstelproces in te richten gebaseerd op de kracht van goede gewoontes. Dus heel gedisciplineerd omgaan met activiteit en rust, voeding en beweging. Gebaseerd op yoga en mindfullness. Ik heb me echt verbaasd over waar Jonie toe in staat bleek.” Jonie: “Stukje bij beetje ging ik vooruit. Je herstelt niet van Pots, ons doel was de kwaliteit van leven verbeteren. Dat lukte. Ik kreeg plezier in het gezonde koken. Dat kon ik vanuit mijn rolstoel doen. Ik besloot meer mensen daarvan te laten genieten en ging koken voor thuisafgehaald.nl. Eigenlijk ook omdat ik het idee had nooit meer te kunnen werken als ver pleegkundige.”

HANTEERBAAR MAKEN Uiteindelijk stopte Jonie met het koken, omdat de belasting te groot werd. Toch bleven de resultaten van het zelf ontworpen heel tastbaar. Jonie: “Ik ging gemakke lijker eten, begon weer te praten en kon uiteindelijk zelfs de rolstoel weer uit. En, nog veel belangrijker, ik leerde hoe ik de symptomen van Pots hanteerbaar kon maken. Eigenlijk door ze te omarmen in plaats van ze te vrezen. Doordat ik de pijn en het ongemak opzocht, leerde ik ermee om te gaan. Ik ervaar nu een bescheiden gevoel van controle.” Het proces waar Jonie doorheen ging,

maakte Arnoud niet alleen heel trots op zijn vriendin, maar bevestigde voor hem ook de waarde van de combinatie van yoga en mindfullness voor de kwaliteit van leven. Het zette hem aan het denken. “Als Jonie baat heeft bij de kracht van goede gewoontes, waarom zou dat niet zo zijn bij meer mensen met chronische problemen? We hebben een paar maanden met dat idee rondgelopen en kwamen tot de conclusie dat we onze inzichten graag aan anderen wilden aanreiken. Zo ontstond ons bedrijf Croton Life. We brengen de per soonlijke situatie “WE WILLEN HEEL GRAAG van mensen in ANDERE MENSEN OP beeld en helpen ze op basis hiervan WEG HELPEN" hun kracht te vinden, mentaal en fysiek. En leren ze deze te versterken en vast te houden. Met kleine stapjes, maar wel iedere dag opnieuw. Zoals De Croton deed en zoals Jonie het nog steeds doet!” Jonie merkt zelf regelmatig wat haar verhaal losmaakt. Voor het Zoet vertelde ze haar verhaal tijdens een radio-uitzending op een lokale zender. Ze kreeg er diezelfde avond nog reacties op van vrouwen in dezelfde situatie. “We willen heel graag andere mensen op weg helpen. Als mijn situatie iets duidelijk maakt, is dat je vanuit eigen mentale kracht heel veel voor elkaar kunt krijgen. En daar is niets zweverigs aan.”

zorgen voor elkaar

Reportage

tekst: eelco visser beeld: hanne van der woude

Bij raster is gewoon eigenlijk heel bijzonder

Boven dit artikel had ook kunnen staan: Raster gelooft heilig in inclusie en werkt hieraan vanuit de presentiebenadering. Maar: te lang en teveel jargon. Want als Raster iets laat zien is dat het, door ogenschijnlijk ‘gewone’ keuzes te maken in beleid en dienstverlening, eigenlijk heel bijzonder is.

“IK WIL HET NIET BIJ VOORNEMENS LATEN, MAAR ÉCHT IN ACTIE KOMEN!” Jolanda Knorren is dit jaar aangetreden als nieuwe directeur/bestuurder van Raster. Ik ken haar nog vanuit haar vorige baan, bij Mikado in Duiven. Ze is geen kat uit de boom-kijker en ging direct en vol elan aan de slag.

GROTE IMPACT

Harry is als niet de enige Coach van het Alledaagse in Deventer. “We doen dit werk met veel collega-coaches; de groep groeit maar door. Een medewerker van een sociaal team koppelt de coaches aan iemand die een MEEDOEN EN ‘ER ZIJN’ steuntje in de rug kunnen gebruiken. Na twee ge Haar hart klopt krachtig en warm voor de sprekken, er moet immers wel een klik zijn, spreken we samenleving. Ieder mens heeft talenten en passies, kan zonder deze medewerker af. De steun kan voor van alles iets voor een ander betekenen en hoort erbij. De sociaal zijn. Ik heb contact met een mijnheer die af en toe zijn werkers en pedagogische medewerkers bij Raster werken hart moet luchten en moet praten over dingen die hem eraan door er ‘te zijn’; de presentiebenadering in twee bezig houden of beroeren. Daarmee ga ik dan op een woorden. Dan word je langzaam onderdeel van een terrasje zitten. Ik heb, samen met een collega-coach, een gemeenschap in een straat, buurt of wijk, kun je snel vrouw geholpen met leren fietsen. De bedoeling was dat verbindingen leggen en weten bewoners je te vinden. Zo ze zo mobieler werd en meer mogelijkheden had om werken de opbouwwerkers in de sociale teams. Ze zien bijvoorbeeld zelf aan een taalcursus te gaan meedoen, talenten en passies bij bewoners en te solliciteren, boodschappen te verbinden deze met mensen die, “DE STEUN KAN VOOR VAN doen of mensen op te zoeken. Twee al dan niet tijdelijk, een steuntje in collega-coaches hebben een kook ALLES ZIJN. IK HEB CONTACT de rug kunnen gebruiken. Harry groepje gestart voor mannen, waar Slinkman werd op deze manier MET EEN MIJNHEER DIE AF EN ik bij ben aangehaakt. De mannen benaderd om Coach van het Alle gezond koken, met verse TOE ZIJN HART MOET LUCHTEN leren daagse (vrijwillige coach) te worden. ingrediënten, en kunnen elkaar Met zijn 40 jaar horeca-ervaring en helpen en ontmoeten. Het zijn kleine EN MOET PRATEN OVER de skills die hij daardoor ontwikkeld dingen, die voor mensen een grote DINGEN DIE HEM BEZIG heeft, maakt hij het verschil voor impact hebben. Ze vinden be andere bewoners. “Ik heb altijd vestiging van wat ze zelf kunnen, HOUDEN OF BEROEREN” wat gehad met het sociaal-maat leren dingen of krijgen dingen aan schappelijke. In Rotterdam werkte ik in een horecabedrijf gereikt waardoor ze meer regie over hun leven krijgen. waar vier-sterren comfort onder één dak zat met En coaches kunnen hun ervaring en passies delen. Ik wil maatschappelijke opvang. We werkten er met stagiaires het niet bij voornemens laten, maar écht in actie komen. van een hotel-pension voor daken thuislozen. Daar Dat doe ik maximaal eens per week. Ik ervaar een zekere merkte ik dat je echt iets voor die mensen kan betekenen, waardering voor wat ik doe en dat is fijn.” Harry laat als als opstapje. Al lukt het maar bij één van de tien, dan is Coach van het Alledaagse zien dat heel gewoon, soms het al pure winst.” heel bijzonder is. Hetzelfde geldt voor het aanbieden van

? 3 1 dPAiGIy NA

kinderopvang en welzijn vanuit één brede welzijnsorganisatie. Logisch, zeker vanuit het perspectief van wijkgericht werken en Raster heeft er altijd bewust voor gekozen, maar het is eerder uitzondering dan regel. Gewoon, maar toch bijzonder. Net als het ‘groene’ kinderdagverblijf Zaza (voluit Sam&zaza).

voorzichtig op blaadjes en hebben we het er samen over. Maar ook het drinken en zelfs slapen doen we zoveel mogelijk buiten. De buitenslaapruimte voor kleine kindjes is heel gezond. Ze slapen er dieper en beter, we zorgen voor extra dikke gewatteerde slaapzakjes. Maar als ouders het niet willen, is dat ook prima. Er kan hier van alles, niets hoeft.” Elisabeth merkt dat sommige VIES WORDEN ouders speciaal voor het ‘groene’ Zaza kiezen. Elisabeth: Elisabeth Voortman is er pedagogisch medewerker. “Maar het is lang niet altijd de doorslaggevende factor. “Zaza speelt met haar aanbod in op een aantal We hebben ook maar één groep en één ruimte en dat maatschappelijke ontwikkelingen. We zien allemaal dat kleinschalige spreekt ouders ook aan.” Ouders bij Zaza kinderen minder buiten spelen, ongezonder leven en denken groen mee. “Als er een Minimoestuin-actie is bij veel achter schermpjes zitten. Daarom spelen we op al Albert Heijn, nemen ouders ze mee. En de ouder onze dagverblijven veel buiten, hebben we op het terrein commissie deed ons laatst twee boeken cadeau: Horen, van voetbalclub Helios een Sport BSO en voeren we hier zien, ruiken en proeven en Moestuinen voor Dummies. bij Zaza het Groene keurmerk. Dat Die staan nu in de boekenkast in de betekent dat we veel buiten spelen, gang, zodat andere ouders ze er water en zand is, we een grote kunnen inkijken.” Zaza zit op een buitenruimte hebben en onze “ALS IK DAT ZIE, mooie plek in de buurt. Elisabeth: thema’s en activiteiten op de natuur “Hier wonen veel oudere mensen. DAN DENK IK: DAAR baseren. De kinderen spelen met Daarnaast is het Huis van Salland wat de natuur ze biedt en minder hier dichtbij. Ik ga er wel eens DOE JE HET TOCH met kant-en-klaar speelmateriaal. Ze naartoe met de oudere kinderen. ALLEMAAL VOOR!” willen ontdekken en mogen dat hier! Andersom zetten we wel eens Buiten spelen, op onderzoek mensen in een rolstoel hier op ons uitgaan, door plassen en modder speelplein neer. Ze kunnen dan lopen op hun blote voeten en onder kijken naar de spelende kinderen en bladeren gaan liggen. Bij ons mogen ze vies worden!” genieten daar intens van. En wij genieten weer van hen. Als ik dat zie, dan denk ik: daar doe je het toch allemaal Voor Elisabeth draait het Groene keurmerk om voor!” Ze doet haar werk sowieso met plezier. “We laten bewustwording. “We laten de kinderen ervaren hoe de kinderen hier ontdekken, waarbij wij ervoor zorgen planten groeien. Ze hebben zelf tomaatjes en aardbeien dat het veilig blijft. Zoals het bij ons is, dat zou heel gezaaid, geplant en geplukt. Daarbij hebben we het hele normaal moeten zijn. Een kind moet gewoon kind groeiproces gevolgd. Als we beestjes zien, zetten we ze kunnen zijn!”

zorgen voor elkaar

Interview

tekst: eelco visser beeld: suzanne valkenburg

“IK WAS HEEL KRITISCH, MAAR VOLGENS MIJ GAAT DIT SLAGEN” lenna aden over het samengaan van de huisartsenpost velp en de Spoedeisende hulp van ziekenhuis rijnstate arnhem

Onze Huisartsen en ziekenhuis Rijnstate in Arnhem bedachten in 2014 een wenselijk model voor de Huisartsenpost Velp en Spoedeisende hulp. Daarin wordt de Huisartsenpost direct voor de Spoedeisende hulp gerealiseerd. Huisarts Lenna Aden zat in de werkgroep die het traject van visie naar uiteindelijk plan heeft onderzocht. Ze vertelt hoe de aanvankelijke aarzeling plaatsmaakte voor enthousiasme. Lenna zat op het Vwo en wilde eigenlijk verpleegkundige worden. Tot ze met haar zus sprak. Lenna: “Ze zei dat anderen dan bepalen wat jij doet, terwijl een dokter zelf bepaalt. Dat sprak me toch meer aan. Die mentaliteit ervaar ik ook bij veel collega’s; huisartsen willen graag zelf bepalen. Daarom is het zo mooi dat we in dit traject zelf het initiatief hebben genomen en in vulling hebben gegeven aan het samengaan met de Spoedeisende hulp. Zonder dat ons iets is op gelegd.”

 MEER VERNIEUWING: ‘WELZIJN OP RECEPT’ In diverse gemeenten is ‘Welzijn op recept’ een nieuw product dat helpt eerder de juiste ondersteuning te bieden. Mensen die te maken krijgen met ingrijpende gebeurtenissen komen vaak bij hun huisarts terecht. Ze hebben voor hun klachten lang niet altijd medicijnen of verwijzing naar psychologische hulp nodig, maar vaak iets in de sfeer van welzijn. Contact met anderen, samen eten, vrijwilligerswerk, sport en bewegen, mee kunnen doen aan creatieve activiteiten of een combinatie hiervan. Meedoen helpt bij het verwerken of omgaan met de gebeurtenis en kan een duurzaam effect hebben op de kwaliteit van leven. Welzijnsorganisatie Caleidoz heeft in Zevenaar een boekje ‘Welzijn op recept’ ontwikkeld voor huisartsen. Zij kunnen hierin heel gemakkelijk zien wat Caleidoz te bieden heeft en patiënten direct doorverwijzen. De patiënt maakt vervolgens zelf een afspraak en bespreekt in een persoonlijk gesprek met de welzijnsadviseur wensen, behoeften en verlangens.

DRUK In Nederland loopt het, vooral door de vergrijzing, vast op de Spoedeisende hulp. Lenna: “Oudere mensen hebben complexere pro blemen, die veel tijd vragen en de doorstroming belemmeren. Het was duidelijk dat er iets moest gebeuren.” Aanvankelijk was Lenna niet ent housiast. “Ik werd in 2016 bij de werkgroep gevraagd vanwege mijn kritische blik en zag vooral dat het samengaan meer werk zou op leveren. Alle mensen die zonder bellen naar de Spoedeisende hulp komen, worden onderzocht en een fiks aantal van hen heeft eigenlijk klachten die niet voor de Spoed eisende hulp zijn. Die komen dan bij de Huisartsenpost uit. We hebben zelf onderzocht dat dit om ongeveer 6.000 extra gevallen per jaar zou gaan. Daarnaast hebben we momen teel moeite om voldoende waar nemers te vinden voor de diensten en wordt de dagpraktijk steeds drukker. Allemaal zaken die erop

wezen dat het ons meer werk zou gaan opleveren. En dat wilden we niet.”

‘ HELP ME EVENTJES TIEN MINUTEN’ In de werkgroep leefde meer scepsis. Lenna: “We vergeten alleen wel eens dat het om de patiënt gaat! Die is leidend, die moet op de goede plek zijn en geholpen worden. Het is een maatschappij van ‘vandaag be steld, morgen in huis’. Dat willen mensen in de zorg ook. Dan kun je daar tegen zijn, maar je kunt het samengaan met de Spoedeisende hulp ook zien als iets wat bij deze tijd hoort en als kans om patiënten betere zorg te kunnen bieden. Daarnaast kan er meer worden samengewerkt, zodat we van elkaar kunnen leren. Er komt nu bij voorbeeld een gezamenlijke Wondenkamer, waar we samen een wond kunnen bekijken. Daardoor hoeven we niet meer ingewikkeld over te dragen, maar werken we veel meer vanuit het idee van ‘help me eventjes tien minuten’. Daar heeft de patiënt baat bij, die wil gewoon geholpen worden.” De werkgroep ging op zoek naar antwoorden op de belangrijkste bezwaarpunten die nog leefden. Lenna: “Dat deden we vanuit het plan ‘Van Rood naar Groen’. De belangrijkste ‘rode’ punten waren: we willen niet meer diensten doen en ook geen drukkere diensten. Onze opdracht was die punten ‘van rood naar groen’ te krijgen. We hebben in het hele land gezocht naar voorbeelden. Waar liep het goed, waar niet? Uiteindelijk kwamen we uit op taakherschikking.”

SPANNEND “In het ziekenhuis doen ver pleegkundigen al werk dat voorheen door specialisten werd gedaan. Dat zou bij ons ook kunnen. Maar wie dan? We kozen ervoor ‘physician assistents’ naast huisartsen in te gaan zetten. Die zijn BIG-ge registreerd, zodat huisartsen niet al hun werk hoeven te controleren. Ze worden, met financiële onder steuning van Menzis, in twee en een half jaar opgeleid tot een soort van ‘minidokters’. Omdat het idee hier in de regio nieuw is, zijn mensen wat huiverig. Komt het wel goed, gaat het opleveren wat we verwachten? Het is natuurlijk spannend, maar we hebben in het land goed ons licht opgestoken en gezien dat dit werkt. Daarnaast blijkt dit ook uit een aantal onderzoeken.” Momenteel staat in de planning dat de nieuwe combinatie Huisartsenpost en Spoed eisende hulp in september 2018 operationeel moet zijn. Lenna ziet het met vertrouwen tegemoet. “Met het ziekenhuis zijn hele goede afspraken gemaakt waarbij de insteek echt is dat we er samen voor gaan zorgen dat we de extra stroom aan patiënten aan kunnen. De lokale waarnemers hebben ook al toegezegd ons zoveel mogelijk bij dit plan te ondersteunen. We gaan in 2018 starten met de ‘physician assistents’ die er al zijn, bijvoorbeeld bij de ambulancedienst.” Inmiddels is ook iedereen in de werkgroep enthousiast over het plan. Lenna constateert wel dat er in de regio nog steeds huisartsen zijn die dit enthousiasme niet delen. “We proberen constant met hen in gesprek te gaan en blijven. Het is belangrijk alle argumenten en zorgen te horen. We zullen nooit iedereen meekrijgen, maar als het gaat lopen, hoop ik dat zij ook de meerwaarde gaan zien. Zelf was ik in het begin ook echt heel kritisch, en natuurlijk is het spannend, maar volgens mij gaat dit echt slagen.”

MODULES OUDERENZORG:

op het goede moment de zorg aanpassen

Agaath Vreeling is Kaderarts Ouderenzorg. Ze leerde dat hulp vraaggestuurde zorg bij ouderen niet werkt. “Vaak ligt hun probleem niet op medisch gebied, maar heeft het te maken met welzijn en zingeving. De illusie dat je met medisch handelen alle problemen kunt oplossen, is in de ouderengeneeskunde een probleem.” “Door te focussen op dingen die wel goed gaan, kun je andere doelen stellen en leer je anders denken. De vraag is: hoe kom je tot een zo zinvol mogelijke invul ling van de laatste jaren? Dan moet je proberen het hele plaatje te overzien: lichamelijk, functio neel, maatschappelijk, psychisch en communicatief. Met ‘case-fin ding’ probeer je het moment te vinden dat iemand kwetsbaarder wordt. Het gaat om ongeveer een kwart van de 75-plussers. Heeft niemand net iets ingrijpends meegemaakt? Signaleren familie leden iets?”

ZACHTE LANDING In 2016 zijn 25 huisartsen op zeven praktijken met deze manier van screenen gestart. “Samen met de praktijkondersteuner kijk ik hoever ze zijn. Ook helpen we ze op weg met dossieropzet en screening. En met vroegtijdige zorgplanning: welke consequenties verbind je aan wat je hebt gevonden?” Hierna volgt een plan van aanpak. Agaath: “We kijken of er lichamelijke problemen zijn, brengen medicatie op orde, bekijken de omgeving en proberen een overleg te plannen waar alle hulpverleners bij zijn. Zo willen we komen tot één plan met één eigenaar. De essentie is dat je op het goede moment de zorg aanpast en richt in een richting die voor de patiënt een beter leven garandeert. Daarnaast proberen we te leren anticiperen op een crisis, zodat je iemand met een zachte landing op de goede plek krijgt.”

VERLICHTEN Deze verandering in werken is er geen uit luxe. Agaath: “Anders lopen we uiteindelijk vast en krijgen we als huisartsen steeds crisissituaties. Door mensen beter in kaart te hebben en andere zorg in te zetten, kun je een crisis beter managen en laten we ons minder meesleuren in de waan van de dag. Dit nieuwe werken komt er niet bij, maar komt in plaats van. Het levert betere zorg voor de oudere patiënt op en verlicht de huisartsenzorg.”

zorgen voor elkaar

Interview

tekst: eelco visser beeld: hanne van der woude

“Ik kan echt zeggen: ‘Ik snap wat je bedoelt’. Want ik heb het meegemaakt”

marc mulder (rijnstad) steunt mensen in het project vroeg eropaf met zijn eigen ervaringen

Marc Mulder is beroepskracht bij Rijnstad in Arnhem. In het project Vroeg eropaf begeleidt en adviseert hij mensen die meerdere betalingsachterstanden hebben opgelopen, bijvoorbeeld bij de gemeente, woningstichtingen of nuts bedrijven. Hij neemt veel persoonlijke bagage mee in zijn werk. Openhartig vertelt hij over een negatieve periode in zijn leven. En hoe hij deze ervaringen nu inzet om anderen te helpen. “Ik merk dat ik iets extra’s te bieden heb ten opzichte van collega’s die dit niet hebben meegemaakt.” Marc speelde altijd al graag kaart- en bordspelletjes met een groep vrienden. Toen twee van hen hem vroegen of hij met hen een spelletjeswinkel wilde starten, hoefde hij niet lang na te denken. Ook al omdat hij in zijn studie filosofie wat vastliep. De vrienden schreven een bedrijfsplan, kregen tot hun eigen verbazing een krediet van de bank en zo opende drie maanden later ‘Spelkwartier’.

FRITUURTJE, SPELKWARTIER

? 3 1 dPAiGIy A N

Die naam ontstond in de snackbar Frituurtje. Marc: “Ik zat daar te wachten en speelde wat met de naam. Friet-uurtje, Speel-kwar tiertje, ‘Spelkwartier’: een plek om te spelen en tijd om te spelen.” Na vier jaar stopten zijn medeoprichters en ging Marc de winkel alleen runnen. “De financiële consequenties heb ik opgelost. Dat kostte me niet alleen veel bloed zweet en tranen, maar ook mijn financiële reserves. Tegelijker tijd startte de gemeente het nieuw bouwproject het Musiskwartier, waar door mijn omzet binnen een half jaar met 50% kelderde. Ik werd daar maar in zeer beperkte mate voor gecompenseerd. Toen had ik personeel moeten ontslaan, maar die mensen werkten al zo lang voor mij, dat kwam niet in me op. Geestelijk zat ik er door alle problemen wat doorheen. Daarnaast was ik net vader van een tweeling geworden. Ik

ben met de winkel naar de Steen straat verhuisd, zonder geld. Ik heb met vrienden het pand opgeknapt van ’s morgens vroeg tot diep in de nacht. Maar het bleef balanceren, balanceren. De energie die je nodig hebt om alles vlot te trekken, had ik niet meer. Uiteindelijk was het op. Ik belde de Belastingdienst en vroeg ze beslag te komen leggen. Ik vond nieuwe huurders en stopte als eige naar. Met een schuld van 140.000 euro.” De nieuwe eigenaren besloten Marc, als gezicht van de winkel, voor twee dagen per week in dienst te nemen. Marc wilde met zijn schulden aan de slag. “Er viel geen last van me af, maar de druk van het balanceren viel wel wat weg. Ik ging naar het Budget Advies Centrum (BAC). Met maar één wens: ik wil van mijn schulden af. Omdat ik inmiddels in scheiding lag, ging dat niet zo gemakkelijk. Je moet dan een gezamenlijke boekhouding over leggen. Dat duurde bijna een jaar. Bij het BAC liep het ook niet lekker. Ik had daar contact met een jonge medewerker die voor mijn gevoel niet zo goed aanvoelde waar ik het over had. Toen ik alle cijfers rond had, besloot het BAC, waar ik inmiddels met een nieuwe mede werker had te maken, dat er een nihil-stelling van de alimentatie moest komen. Daar moest ik voor naar de rechter, maar ik had geen geld. Dus moest ik weer naar de

gemeente. Ik had er op een gegeven moment genoeg van en nam een advocaat in de arm om de cre diteuren zelf af te gaan kopen. Daar kon ik van mijn familie geld voor lenen. Het ging niet door, omdat twee crediteuren niet mee wilden werken. Als er toen iemand van Vroeg eropaf bij mij aan de deur had gestaan, weet ik zeker dat dit traject niet zo lang had hoeven duren.”

DUIDELIJKHEID Maar dat project draaide toen nog niet en dus was Marc terug bij af. Hij ging weer naar het BAC. “Ik wilde aangemeld worden voor de Wettelijke Schuldsanering Natuur lijke Personen. Dan dwingt de rechter schuldeisers mee te werken.” Dat gebeurde en Marc kreeg een bewindvoerder. “Je post gaat dan naar hem. Hij maakt alles open, ook de verjaardagskaarten voor mijn kinderen. Daarnaast blokkeerde de bank direct mijn rekening. Dat stond niet in de papieren die ik had gekregen. En dus sta je met bood schappen aan de kassa en krijg je te horen dat je rekening is ge blokkeerd… Ik moest proberen zo veel mogelijk geld te verdienen en vond een extra baan, bij het magazijn van Kruidvat in Heteren. Het bleek lastig om op mijn leeftijd een goede baan te vinden, die meer verdiende en vastigheid bood.” Ondanks dat, merkte Marc wel dat de stress

afnam. “Door de schuldsanering was er duidelijkheid. Je weet hoeveel, of hoe weinig, geld je hebt en er zijn geen problemen meer met incasso bureaus. Daarnaast weet je dat als je eruit komt, je met een schone lei kunt beginnen. Het was een kwestie van volhouden. Al het geld dat ik in die jaren had, heb ik in mijn kinderen geïnvesteerd.” Al met al kostte het Marc vier jaar voordat hij met het wegwerken van zijn schulden kon starten. “In die vier jaar ben ik een ander persoon geworden. Het waren jaren vol stress en tegenslagen, met momenten dat je wegzinkt en huilend thuis op de bank zit. Ik

“HET WAS EEN KWESTIE VAN VOLHOUDEN. AL HET GELD DAT IK IN DIE JAREN HAD, HEB IK IN MIJN KINDEREN GEÏNVESTEERD”

hield het vol, soms met geld van de kerk en ook door de Voedselbank. Ik wilde krachtig blijven, maar je ontsnapt er uiteindelijk niet aan dat je jezelf een loser gaat vinden. Daarom melden mensen met schulden zich ook zo laat; het is de schaamte. Ik raakte ook steeds ge ïsoleerder, je kunt niet meer mee doen. Vrienden hielpen me en zeiden vaak ‘het maakt niet uit’. Maar ik begon me bezwaard te voelen. En als vrienden het hebben over hoe ze hun vakantie moeten regelen, terwijl jij bang bent dat je op de 20e van die maand geen eten hebt voor je kinderen, verlies je uit eindelijk de aansluiting. Dat lag aan mezelf, ik heb me afgesloten.” Sinds juni 2017 is Marc uit de schuld sanering. De schone lei is een feit, al merkt Marc wel dat hij echt op nul begint. “Ik heb al die jaren niets in mijn leven kunnen in vesteren. Toen ik bij Rijnstad begon als

beroepskracht, heb ik bij Otto twee bloesjes besteld, omdat ik daar binnen 30 dagen mocht betalen en wist dat mijn eerste salaris dan zou zijn gestort.”

ERVARINGSKRACHT INZETTEN Rijnstad mobiliseert regelmatig ervaringskracht om extra waarde volle ondersteuning te kunnen bieden. Marc is een mooi voorbeeld. “Het werken bij Spelkwartier werd voor mij steeds moeizamer. De nieuwe eigenaren zaten niet op mijn ideeën te wachten. Ik wilde er iets anders naast doen, iets waarvan ik energie zou krijgen. Iets doen met wat ik had meegemaakt.” Marc werd vrijwilliger bij Rijnstad, onder andere als Budgetcoach. “Dan help je mensen omgaan met geld en de schuldhulpverleners om het finan ciële plaatje van de mensen compleet te krijgen. Bij dat vrijwilligerswerk hoorde een evaluatiegesprek. Rijn

stad was blij met me en vroeg of het iets voor me kon doen. Ik wilde graag weg bij Spelkwartier, maar had dan wel ander betaald werk nodig. Ik vroeg Rijnstad of die mogelijkheid er was. Het maakte me niet uit wat ik moest doen. Ik had er

“IN DE WINKEL MOCHT IK PER DIRECT WEG EN BIJ KRUIDVAT HAD IK EEN NULUREN CONTRACT. EN ZO WAS IK OPEENS BEROEPS KRACHT BIJ RIJNSTAD” geen hoge verwachting van, maar ik werd, mede op basis van mijn ervaringsdeskundigheid, gevraagd voor het project Vroeg eropaf. En toen ging het opeens heel snel. Of ik drie dagen later kon beginnen? In de

van hen krijg. Ik merk dat ik daardoor heel veel kan toevoegen. Ik vertel ook steeds wat mij is gebeurd, dat geeft de mensen veel ver trouwen.” Marc is sinds 1 september bezig en ervaart dagelijks de op brengsten van zijn werk. “Ik ben bij een familie thuis geweest met meer lasten dan inkomsten. Wat bleek? Ze kregen geen zorgtoeslag, terwijl ze daar wel recht op hadden. En geen huurtoeslag, vanwege twee in wonende zoons met een uitkering. We hebben inzichtelijk gemaakt wat ze aan huurtoeslag zouden ont vangen als de zoons niet meer in huis zouden wonen. Daarop zijn de zoons 250 per maand gaan bij dragen. En wij regelden de zorg toeslag, die ze met terugwerkende kracht kregen uitbetaald. Van dat bedrag konden ze opgebouwde schulden aflossen. Deze situatie was in twee gesprekken opgelost. Terwijl die mensen zelf geen manier hadden gevonden om eruit te komen.” Marc is ruim een uur bijzonder openhartig

winkel mocht ik per direct weg en bij Kruidvat had ik een nul-uren con tract. En zo was ik opeens beroepskracht bij Rijnstad.”

STRUCTURELE OPLOSSING BIEDEN Het project Vroeg eropaf is rede lijk uniek in Nederland en wordt uitgevoerd door medewerkers van Rijnstad in opdracht van de ge meente Arnhem. Marc: “Diverse samenwerkende crediteuren melden betaalachterstanden in een speciaal register. Als er twee zijn, bijvoorbeeld bij de gemeente én NUON, dan krijgen wij dit signaal vanuit het systeem. Wij gaan er dan op af om te vragen wat er speelt. Soms zijn mensen om persoonlijke redenen vergeten te betalen, vaak zijn er serieuze problemen die wij dan met ze proberen op te lossen.We bekijken of beslagen terecht zijn en maken plannen om schulden af te lossen. Vaak zijn ze zo op de huid gezeten

door incassobureaus dat ze veel te hoge aflossingen hebben afge sproken. Daar gaan we dan mee aan de slag. Als de schulden te hoog zijn opgelopen, starten we een traject schuldhulpverlening. Grootste winst van Vroeg eropaf is dat we mensen bereiken wanneer de problemen nog niet te groot zijn. We bieden ze een structurele oplossing, waar ze zelf mee verder kunnen. Onze interventie scheelt veel stress en zorgt ervoor dat mensen normaal kunnen door leven. Het bespaart intensievere hulpverlening die nodig is wanneer de schulden verder oplopen en voor crediteuren is het prettig dat mensen weer ‘gewoon’ kunnen betalen. Ik doe dit werk samen met maatschappelijk werkers van Rijnstad die speciaal hiervoor zijn opgeleid. De inzet van mijn ervaringsdeskundigheid heeft als toegevoegde waarde dat ik de mensen beter aanvoel en vertrouwen

“MET VROEG EROPAF BEREIKEN WE MENSEN WANNEER DE PROBLEMEN NOG NIET TE GROOT ZIJN”

geweest. “Ik ben er nog lang niet hoor. Ik heb nog steeds niks en ben echt nog aan het opstarten. Wel merk ik dat ik het sociale weer wat meer op zoek. Zoals bij het sporten. Daar maak ik langs de lijn weer contact met andere ouders. Het is voor mij een hele negatieve periode geweest, die nu overgaat in iets wat positief voelt. Ik kan mijn ervaringen inzetten en er anderen mee helpen. Als slagroom op die taart heb ik daarmee nu een beter inkomen dan ik ervoor had. Ik merk dat ik een soort ‘extra iets’ te bieden heb ten opzichte van collega’s die dit niet hebben meegemaakt. Ik kan echt zeggen: ‘Ik snap wat je bedoelt’. Want ik heb het meegemaakt.”

zorgen voor elkaar

Reportage

tekst: rené turk beeld: frederik pot

Donny zwennes verhuist mensen met dementie met hart en ziel

“DUPLICEREN IS EEN SIMPEL CONCEPT, DAT MAAKT HET ZO LEUK!”

Voor Het Zoet schreef ik al eens een stuk over De Laakse Lente. Over Leo en Netty Olffers en hun prachtige huis kamerproject. Het stel dat zich geen moment bedacht toen wijkcentrum Lipa de deuren moest sluiten. Ouderen in de kou laten staan? Dat nooit. 76

In de huiskamer van Leo en Netty is iedereen welkom! Inmiddels mag ik Leo en Netty tot mijn vrienden rekenen. Ze kwamen al twee keer van Den Haag naar Arnhem, een maatje van me regelt inmiddels het groen voor de kerst stukjes op de jaarlijkse brunch en Leo mailt me continu over het wel en wee van de ouderen. Op één van de kerstbrunches ontmoet ik Donny Zwennes. Hij vertelt me over een bejaarde die zes jaar in haar stoel heeft geslapen. Ze had niet eens een bed. Ik raakte nieuwsgierig.

EERSTE ALZHEIMERCAFÉ VAN NEDERLAND Als jonge jongen gaat Donny al mee met zijn vader, John Zwennes. Samen in de muziek. De ontwikkeling van stapels kratten met singletjes naar moderne apparatuur. Samen geraakt worden door de ouderen die opleven bij het horen van de liedjes uit hun jeugd. Samen achter de knoppen in het eerste Alzheimercafé van Neder land. Samen, met hart en ziel. Trots vertelt Donny over de uitvinding van zijn vader, de sensor tegen het dwalen van de demente bejaarde. Een simpel foefje waardoor de mens op leeftijd niet meer midden in de nacht naar buiten gaat. Een quote die inmiddels iedereen in De Laak kent: 'Ik durfde niet meer de straat op want die man was weer in de gang, ik ben maar weer naar bed gegaan!' Om meteen daarna van wal te steken over zijn eigen vinding. Twee mannen met gouden ideeën. Zo vader, zo zoon. Donny werkt een jaar of acht bij de Kamer van Koophandel. Hij geeft er voor lichting over weten regelgeving aan startende ondernemers. Steeds groter wordt het besef dat zijn hart ergens anders ligt, bij de ouderen in de inmiddels zeven Alzheimercafés. In de 18 jaar dat hij met zijn vader het geluid doet, hoort hij veel, erg veel. Hij praat met demen te renden en hun familieleden. Donny wordt als vanzelf ervarings des kundige. Hoort de pijnlijke verhalen over de noodzakelijke verhuizing

“STEL JE VOOR JE WORDT MORGENOCHTEND WAKKER IN EEN KAMER WAAR JE NIET BENT GAAN SLAPEN’” naar ver zorgingstehuizen. Het dwalen, de agressie tegen verpleging en het niet kunnen wennen. Donny besluit voor zichzelf te gaan be ginnen. Hij gaat in verhuizingen. In samenspraak met een maatje ont staat een idee dat op een bierviltje past, geniaal door zijn eenvoud: Foto's maken in het oude huis om de kamer in het verpleegtehuis identiek na te gaan maken. Hij noemt het dupliceren. 'Een simpel concept. En dat maakt het nou juist zo leuk' lacht Donny.

van dementie een cliënt zit. Soms heb je maanden tot een half jaar de tijd en in een ander geval moet het binnen een dag gebeuren. Het is dat je op een dienst geen octrooi kunt aanvragen, dupliceren wordt dus al nagedaan'. Donny zit er niet echt mee: 'Ik kan toch niet alle ouderen helpen'. Het bedrijf van Donny Zwennes bestaat inmiddels drie jaar. Door aandacht van de media heeft het dupliceren een vlucht genomen. Hij heeft inmiddels vijf fulltimers in dienst en ze opereren al landelijk. 'Het praat zich rond'. Donny begint op te sommen: 'Artikel in de Post hoorn, TV West, het AD, met Ruth Jacott aan tafel bij Omroep Max, Reformatorisch Dagblad, op kerst avond bij 538 en laatst drie pagina's in Denkbeeld onder hoofdredactie van Frans Hoogeveen, de man die het weet'. En toch is het hem hier niet om te doen. Het ware geluk zit hem in de begeleiding. Donny

HET PRAAT ZICH ROND Dupliceren houdt in dat de demente bejaarde niet beseft ver huisd te zijn. 'Stel je eens voor dat je morgenochtend wakker wordt in een kamer waar je niet bent gaan slapen. Je kleedt je aan, loopt de gang op en je komt iemand tegen die zegt: 'Ga je mee douchen?' Hoe zou jij reageren?' Naast wat steekproeven om de mate van dwalen, agressie en onrust te onderzoeken, komt Donny met de meest onmogelijke vragen om echt het ijs te breken. Hij wil er hoe dan ook achter komen welke spulletjes in huis de meest emotionele waarde hebben voor degene die verhuist. Donny gaat zorgvuldig te werk en spreekt met alle betrokkenen. Meestal is dat familie, soms ook de wijk, een case manager, mentor of bewindvoerder, maar soms in een schrijnend geval een opgetrommelde psycholoog om dat de oudere niemand meer heeft. 'Ik sta soms met lood in mijn schoenen. Soms is het levens gevaarlijk. Is iemand een gevaar voor zichzelf. Het is een vak apart, maar het geeft heel veel voldoening,' zegt Donny stralend. 'Belangrijk is ook om in te schatten in welk stadium

“BELANGRIJK IS OOK OM IN TE SCHATTEN IN WELK STADIUM VAN DEMENTIE EEN CLIËNT ZIT. SOMS HEB JE MAANDEN TOT EEN HALF JAAR DE TIJD EN IN EEN ANDER GEVAL MOET HET BINNEN EEN DAG GEBEUREN” schroomt niet om ook de kinderen van een betrokkene te waarschuwen dat ze zichzelf voorbij lopen. 'Soms kunnen ze niet meer,' vult hij aan. Als ik Donny naar de toekomst vraag, schetst hij een somber beeld. 'De eerste tien jaar komen er 250.000 zieken bij. Nederland is er van zijn leven niet klaar voor. Rutte's 'handen aan het bed' hadden al vertienvoudigd moeten zijn. Pret tige wedstrijd'. Als ik doorvraag hoe het volgens hem wel zou moeten, haalt hij meteen De Laakse Lente aan. De cirkel is weer rond.

zorgen voor elkaar

Interview

tekst: eelco visser beeld: hanne van der woude

“GEZOND VELUWE IS EEN VLIEGWIEL VOOR IEDEREEN DIE ONDER DIE VLAG WERKT!”

nathalie koopman (zorgbelang Gelderland- utrecht) vertelt over netwerkorganisatie Gezond veluwe

Nathalie Koopman woonde en werkte jarenlang in NieuwZeeland en Oost-Duitsland. Daar speelde ze met haar gezin de hoofdrol in een echt ‘Ik vertrek’-verhaal: alle zekerheden opgeven en gaan. Het gezin kwam terug en Nathalie, die altijd al op projectbasis in de gezondheidszorg had gewerkt, startte als senior adviseur gezondheidszorg bij Zorgbelang Gelderland-Utrecht. Ze vertelt ruim anderhalf uur, vol vuur, over het project Gezond Veluwe, een succesvol samenwerkingsverband tussen aanbieders van zorg en welzijn op de Veluwe. Haar grote passie is het beter maken van de zorg. “In onze projecten tekenen we ervaringen van mensen op, zodat deze een plaats krijgen in structuren en beleids- en inkooptrajecten. We willen het gevoel achter de naam die op papier staat, erbij leveren. Wensen en verlangens, geen klachten. De beleving van de kwaliteit van leven ervaar je als mens dichtbij huis, in de eigen straat, en niet in lokaal of landelijk beleid. Ziek zijn is niet meer dan een onderdeel van het dagelijks leven. Als je dat onderdeel centraal stelt, belandt de rest op de achtergrond. Terwijl mensen heel gelukkig kunnen zijn met wat er wél is.”

GEZAMENLIJK WOORDENBOEK VULLEN Gezond Veluwe kwam heel natuurlijk van de grond. “Het startte als passieproject van een aantal zorgprofessionals die in hun werkpraktijk ondervonden dat de zorg voor ouderen tekort schoot. Hoe kon dat beter? Door samen te werken! Zij vonden al snel een breed gehoor voor hun idee. De partijen kenden elkaar allemaal al en wilden samen gas gaan geven, vanuit een gedeeld belang. Want het project levert winst op voor zowel de inwoners, als de organisaties en gemeenten. Gezond Veluwe is een netwerkorganisatie met zeer gepassioneerde professionals van zorgen welzijns organisaties die er samen voor zorgen dat de ouder wordende inwoners in hun stad of dorp het leven kunnen leiden dat ze past. Het zegt de inwoners niks, maar wat de professionals samen voor elkaar krijgen, heeft wél impact op hun dagelijks leven.” Nathalie wekt de netwerkorganisatie tot leven met een voorbeeld. “Een heel mooi voorbeeld is de huisartsenzorg, waar gewerkt wordt met een zogenaamd team van betrokkenheid. Daarin kunnen huisartsen, wijkverpleegkundigen, de ouderenadviseur en een specialist ouderengeneeskunde

snel samen schakelen om de beste ondersteuning te kunnen bieden. En voor kwetsbare ouderen is in de informatievoorziening ‘OZO-verbindzorg’ ingezet. Dat levert rust in systemen op, omdat iedereen in dat ene communicatiesysteem samenwerkt rondom de patiënt. Waarbij deze zélf eigenaar blijft van de gegevens in het systeem. Zo kun je elkaar snel vinden, is er rust, en tuimelt niet iedereen over elkaar heen om zorg te geven. Het geeft expertiseversnelling in het netwerk. Er wordt veel meer samen opgetrokken, waardoor dubbele afspraken, dubbele kosten en materiaalverspilling worden voorkomen. En er ontstaat een gezamenlijk woordenboek. Zo is Gezond Veluwe prettig voor de oudere, de mantelzorger, de professionals én de samenleving.”

VERTROUWEN EN RUIMTE Beter samenwerken, het klinkt zo eenvoudig. Nathalie legt uit wat erbij komt kijken. “Het vraagt vooral om onderling vertrouwen. Partners moeten elkaar pro fessioneel de ruimte durven geven. Nu er zoveel organisaties meedoen, is de bijvangst enorm. Organisaties krijgen inzicht in elkaars systemen en handelen en weten elkaar veel sneller te vinden bij een calamiteit of crisis. Professionals doen mee vanuit passie en het gedeelde belang van het sluitende netwerk. Er komt veel energie vrij en, heel belangrijk, het mág. De kracht is dat steeds betere medewerkers van de juiste organisaties worden ingezet met mandaat om beslissingen te nemen. Het mooie van Gezond Veluwe is dat de samenwerking, vanuit deze gedeelde uitgangspunten, een naam heeft gekregen. Het heeft statuur en er worden gezamenlijke investeringen gedaan. Het is een vliegwiel geworden voor iedereen die onder die vlag werkt. Gericht op wat

gewenst en nodig is. En als zorg thuis niet meer kan, is het netwerk van Gezond Veluwe met man en macht actief om mensen op een passende plek te krijgen. Eén partij pakt de zorg op en schakelt andere organisaties in als ze niet verder komen. Wij voeden het netwerk actief én gewenst met ervaringsinformatie, behoeften en verlangens. We zijn een kritische spiegel. Er hangt ook een hele datamonitoring aan. Want als we aan de voorkant beter in kaart brengen wat iemand nodig heeft, moeten we bijvoorbeeld ook het aantal doorverwijzingen en opnames kunnen terugdringen en kunnen aantonen dat de ervaren kwaliteit van zorg verbeterd is. Gezond

“DE KUNST IS IEDERE DAG HET GOUDEN RANDJE TE VINDEN. WE ZIJN MET ELKAAR DE BASIS VAN HET LEVEN EEN BEETJE VERGETEN: ADEMEN, ETEN EN ERTOE DOEN” Veluwe is nu een label waar kennis en kunde onder worden gehangen, zoals de Ketenzorg Dementie. Zo wordt het bestaansrecht steeds verder vergroot. Gezond oud worden is nu ook voor het eerst een speerpunt in het beleid van de deelnemende gemeenten Putten, Ermelo, Nunspeet, Harderwijk en Zeewolde.”

HET GOUDEN RANDJE VINDEN Nathalie werkt binnen Gezond Veluwe als spiritus. “Ik gooi wat op, stimuleer, confronteer, complimenteer en dat doe ik net zo lang tot een gewenste of beoogde werkwijze normaal is geworden. Om de ervaringen en

diy? PAGINA 13

verlangens van inwoners te achterhalen voor Gezond Veluwe, brengen we mensen via dialoogbijeenkomsten bij elkaar. We vragen wat ze nodig hebben om leuk oud te worden. Deze verhalen bundelen we en geven we terug aan gemeenten en organisaties. Met als devies: ga ermee aan de slag! Ouderen willen gehoord en gezien worden, dat is de rode draad in alle gesprekken. Dichtbij huis mensen ontmoeten en ertoe doen.”Volgens Nathalie is er nog veel winst te boeken. “Bij fysieke zorg, bijvoorbeeld als iemand een been breekt, is alles goed geregeld. Maar speelt er iets rondom eenzaamheid of zingeving, dan wordt het lastiger. Met Gezond Veluwe proberen we niet in te vullen wat mensen nodig hebben, maar ze dat zelf te vragen. Daarbij is het belangrijk mensen niet op één hoop te gooien, maar te kijken wie er voor je zit. Betuttel niet. Mensen hebben hun eigen verhaal, passies en dingen waar ze energie van krijgen. Een mevrouw van 93 vatte het mooi samen: “De kunst is iedere dag het gouden randje te vinden.” We zijn met elkaar de basis van het leven een beetje vergeten: ademen, eten en ertoe doen. En het is normaal dat je naar een ander omkijkt en er iets voor doet. Dat weer voorleren begint bij de jongste generaties.”

zorgen voor elkaar

Column

tekst: mariëtte klein kranenberg beeld: henk-jan winkeldermaat

ALS MANTEL ZORGERS HULP VRAGEN IS DAT KRACHT Als mantelzorgers hulp vragen, is dat kracht. Al wordt dat door veel mantel zorgers zelf niet zo ervaren. In mijn werk heb ik veel mantelzorgers gevraagd naar hun draagkracht en draaglast.

Mariette Klein Kranenberg is een leven lang actief in de informele zorg, was ruim anderhalf jaar directeur a.i. van Stichting Welzijn Putten en is eigenaar van haar eigen bureau Mariëtte Maakt.

Ze waren trots dat ze iets konden betekenen voor een naaste die ziek was of ondersteuning nodig had. Wat ik van ze leerde was het belang van goede informatie.

LIEFDEVOL ZORGEN Maar informatie alleen is niet voldoende, zeker niet voor mantelzorgers die langdurig en intensief zorg bieden. Ze gaven aan dat ze eerder om hulp en onder steuning hadden moeten vragen. Dat het erg veel en zwaar was geworden en ze niet meer toekwamen aan het liefdevol zorgen, zoals een kopje koffie drinken en een wandeling maken; juist de dingen die ze wilden doen. Zij gaven me dan ook mee: ‘laat andere mantelzorgers eerder aan de bel trekken, want er is hulp en onder steuning’. Het zijn deze opmerkingen die mij pro fessioneel bezighouden. Hoe kunnen we er met elkaar voor zorgen dat mantelzorgers kunnen blijven doen wat ze willen en eerder passen de hulp en ondersteuning krijgen? Hoe kunnen we overbelasting voorkomen?

DURF VRAGEN Mijn ervaring is dat mantelzorgers dreigende over belasting ‘te laat’ signaleren; de zorg is heel langzaam steeds intensiever geworden en de wens om te zorgen, is blijven bestaan. Terwijl po tentiële hulpbieders de overbelasting wel zien aankomen; de zorg duurt al lang en wordt steeds intensiever. De sleutel ligt bij ‘het durven vragen’. Voor de mantelzorger is het geen teken van zwakte. Het gaat niet over dat je iets niet kan of het niet redt, maar over regie houden, weten waar je grenzen liggen en sterk blijven in soms moeilijke omstandigheden. Zie als hulpbieder de mantelzorger staan en vraag gewoon hoe het gaat! Vraag naar wat hij graag zelf wil blijven doen, werk samen naar een oplossing en laat deze over aan de mantelzorger zelf. Investeer in elkaar, heb aandacht en kom niet te snel met een oplossing. En soms, maar dan ook echt heel soms, neem je het tijdelijk over. Maar dan is het eigenlijk al veel te ver gegaan.



PARTNER podium Onze Zoete inhoudgevers stellen zichzelf voor

SAMENWERKEN AAN DUURZAME OPLOSSINGEN Zorgbelang Gelderland/Utrecht komt op voor iedereen die te maken heeft met zorg, welzijn en leefbaarheid. Wij zijn een koepel van cliëntenen consumentenorganisaties en adviseren over zorg en welzijn vanuit de behoefte van de gebruiker. Want duurzame oplossingen bereiken we alleen samen met de mensen om wie het gaat.

www.zorgbelanggelderland.nl

“HET IS MOOI OM ALS ONZE HUISARTSEN EEN BIJDRAGE TE LEVEREN AAN ZO'N LEUK EN CREATIEF INITIATIEF ALS HET ZOET EN TEGELIJKERTIJD TE LATEN ZIEN WAAR DE HUISARTSEN UIT DE REGIO MEE BEZIG ZIJN”

Zorgbelang Gelderland/Utrecht is één van de twaalf leden van Zorgbelang Nederland. In dit landelijk verband wordt nauw samengewerkt in projecten met onderwerpen als kwaliteitsverbetering van ziekenhuiszorg, samenwerking met zorgverzekeraars, het ondersteunen van initiatieven op het gebied van leefbaarheid. landelijke samenwerking met andere patiënten-/consumentenorganisaties, meldacties, E-panels of landelijke programma’s zoals ‘Aandacht Voor Iedereen’ en ‘Zorg verandert’.

Onze Huisartsen is een faciliterende en ondersteunende organisatie van, voor en door aangesloten huisartsen in de regio Arnhem. Onze Huisartsen maakt toegankelijke en goede huisartsgeneeskundige zorg mogelijk voor patiënten in de regio, waarbij de organisatie onder andere het centrale gezicht en aanspreekpunt voor de eerstelijnszorg is.We ondersteunen en versterken de positie van de huisarts. Daardoor blijft het beroep van huisarts altijd uitvoerbaar, aantrekkelijk, actueel en toekomstbestendig. Bovendien blijft de huisartspraktijk herkenbaar en toegankelijk voor de patiënt en overige stakeholders. Onze Huisartsen vormt één krachtige en efficiënte organisatie, die door de huisartsen wordt gedragen. Daarmee is Onze Huisartsen het centrale aanspreekpunt voor de (eerstelijns)zorg in Arnhem en omgeving.

ONZE HUISARTSEN HEEFT ALS DOEL:

www.onzehuisartsen.nl

• Versterken en ondersteunen van de huisartsen; • Zorgen voor transparantie, goede communicatie, betrokkenheid, vernieuwing, initiatief, betrouwbaarheid en verbinding in de organisatie; • Een efficiënte en effectieve structuur; • Eén herkenbaar gezicht naar binnen en naar buiten voor de eerstelijnszorg in de regio.

het zoet december

2017 Slotakkoord

DOE MEE MET HET ZOET EDITIE 2018!

zorg dat je er in 2018 (weer) in staat!

Wie wil er geen samenleving waarin het leuker samenleven is? Veel mensen maken samen werk van vernieuwing en vooruitgang. Vanuit de spannende zijstraatjes van het leven geven zij een aantrekkelijkere, meer sociale en duurzamere samenleving vorm. Met hun inzet laten ze de samenleving stralen! Het Zoet is het platform waar hun verhalen samenkomen. Het inspi reert lezers, zet aan tot actie en is voor organisaties hét podium om op te stralen als partner in vooruitgang.

Ook in 2018 verschijnt er weer een nieuwe editie van het Zoet. Grijp de kans om er met jouw meest inspirerende, spannende en tot de verbeelding sprekende verhaal in te staan. Wij maken er een echt ‘pronkstukje’ van dat je graag cadeau doet aan medewerkers, vrijwilligers, opdrachtgevers en andere stakeholders. Of gewoon aan familie of vrienden! Voor €1.250,00 staat jouw verhaal in het Zoet editie 2018. Daarvoor krijg je terug: • Het artikel als PDF-bestand, zodat je het ook digitaal kunt gebruiken en verspreiden. • Een halve pagina ruimte (‘partnerpodium’) om jezelf, los van het verhaal, te presenteren. • 100 cadeausets van het Zoet en de mogelijkheid extra sets voor slechts €4,95 per set bij te bestellen. • Gratis toegang tot het lancerings feest van het nieuwe Zoet, voor maximaal 10 personen. • Toetreding tot een netwerk van vernieuwers. Je ontmoet ze tijdens het lanceringsfeestje. • Een plek op de website en speci fieke aandacht op social media.

EEN UNIEKE LEZERSGROEP Onze Zoete lezers vormen niet zomaar een lezersgroep. Ze bouwen in hun leven en werk aan een samenleving die vooruit gaat! En zijn echt geïnteresseerd in de verhalen die we optekenen en bundelen in het Zoet. Het magazine wordt avontuurlijk vormgegeven en door Drukkerij Kempers uit Aalten maximaal milieuvriendelijk gedrukt.

EEN BIJZONDER NETWERK Alle deelnemende partijen zijn van harte welkom om samen de lancering van het volgende Zoet te vieren! Op een bijzondere locatie, met een drankje, een hapje, leuke activiteiten én jouw nieuwe partners in vooruitgang, die samen het Zoete netwerk maken! Daar ontvang je als ‘Zoete inhoudgever’ ook direct jouw 100 cadeausets van het Zoet.

haak ook aan!

Bel Eelco Visser, 06-51666998 of mail hetzoet@gmail.com voor meer informatie of een leuk gesprek.