Heel de nacht tel ik de sterren gedichten van Ă‚ref-e Qazvini
Moderne Perzische poĂŤzie
Onder redactie van Asghar Seyed-Gohrab De redactieraad van de reeks Moderne Perzische poëzie wordt gevormd door Gabrielle van den Berg, Hans de Bruijn, Koushyar Parsi en Asghar Seyed-Gohrab In deze reeks zijn ook verschenen: 1. De klank van de voetstappen van het water: Sohrab Sepehri 2. Ik voel deernis met de tuin: gedichten van Forugh Farrokhzâd 3. Aïda in de spiegel en andere gedichten: Ahmad Shâmlu 4. In de stilte van de maan, Vermeerreeks en andere gedichten:
Roshanak Bigonâh
5. Een schipper van was, kleiner dan God: gedichten van
Nader Naderpur
6. Raana bij de vijver: Sohrab Sepehri 7. Een wit veulen: Abbas Kiarostami 8. Iemand die op niemand lijkt: gedichten van Forugh
Farrokhzâd
9. O God, heb je ooit gehuild: Nosrat Rahmâni 10. Zorgzaam als een nomade: gedichten van Manuchehr Âtashi 11. Spiegel voor geluid: Mohammad-Rezâ Shafii Kadkani 12. Wees Mooi: gedichten van Nasim Khâksâr 13. Mijn rijkdom van vis tot maan: gedichten van Abo
'l-qâsem Lâhuti
14. Schaduw: gedichten van Hushang Ebtehâdj
Heel de nacht tel ik de sterren gedichten van Ă‚ref-e Qazvini
Moderne Perzische poĂŤzie Vertaald en ingeleid door Amin Ghodratzadeh
Uitgegeven door: Uitgeverij Quist, Leidschendam Omslagontwerp en opmaak: Uitgeverij Quist Proefcorrectie: Eisso van der Leest Copyright © 2012 Uitgeverij Quist 2e druk ISBN 978-90-77983-80-5 NUR 306, 373 Trefw. Perzisch, poëzie Voor meer informatie en bestellingen: Uitgeverij Quist Postbus 1061 2260 BB Leidschendam Tel. 070 - 327 00 68 info@quist.nl www.quist.nl
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt, in enige vorm, of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Inhoud Ik zag een afgod…
16
Constitutie
18
Ik weet niet wat jij in de wijnbeker geschonken hebt… 20 Heel de nacht tel ik de sterren...
26
De kroon van de koningen
30
Het hart verlangt…
34
Shuster
46
Uit het bloed van de jongeren des vaderlands…
58
Liefde en waanzin
70
Inleiding Abo’l-Qâsem Âref Qazvini is in 1880 geboren in Qazvin. Zijn vader, Mollâ Hâdi Wakil Qazvini, was wetgeleerde. Âref genoot onderwijs in de kalligrafie, Koranrecitatie, zang en muziek. Zijn vader merkte al snel op dat zijn zoon een bijzondere gave had voor muziek en zang en wilde dan ook dat hij rowze-khân, zanger van religieuze tragedies, zou worden. Omdat Âref van nature een vrije persoonlijkheid had, kon hij niet tegen de bijna despotische structuur van de opleidding. Tijdens zijn opleiding componeerde hij liederen en teksten die hij voor of na zijn beroepsmatige optreddens voordroeg en zo begon zijn literaire carrière. Na het overlijden van zijn vader staakte hij, tot zijn grote opluchting, zijn leven als rowze-khân. Hij trouwt in het geheim met zijn eerste geliefde, geheel tegen de wil van de familie van zijn vrouw. Wannneer dat huwelijk aan het licht komt, wordt hij gedwonggen zijn stad en geliefde te verlaten. Tegen het einde van de lente van 1899 vestigt hij zich in Teheran. Hij wordt om zijn prachtige stem veel op feestjes van vrienden en bekenden uitgenodigd. Op dergelijke feestjes ontmoet hij veel hoogwaardigheidsbekleders en zo komt hij in aanraking met het hof van de Qadjaren (1785-1925).
Maar hij wil zich niet in dienst stellen van de koning, omdat zijn persoonlijkheid despotisme en hiërarchie moeilijk kan accepteren. Door zijn vrijgevochten natuur krijgt hij affiniteit met de hervormingsgezinden. Wanneer de Constitutioonele Revolutie (1905-1911) begint, neemt Ârefs verwwantschap toe en voelt hij zich steeds meer verbonden met de constitutionalisten. Âref is klaarblijkelijk meer patriot dan revolutionair. Hij ondersteunt de revoluttie van harte maar begrijpt er toch niet al te veel van, politiek gezien. Hij houdt van de gewone man en de boeren, die door de aristocraten als tweederangsburgers gezien werden. Maar hij houdt meer van het land en wil dat ook uitdragen. Zijn motieven zijn dan ook niet soccialistisch maar vaderlandslievend. Hij wil Iran redden en sympathiseert met elke groepering of partij waarvan hij denkt dat zij Iran kan redden van een mogelijke onddergang. Tijdens de Constitutionele Revolutie schrijft hij vele ghazals (lyrische gedichten) en tasnifs (strofische ballades). Zijn tasnifs worden geweldig populair en omddat hij ze zelf zo mooi kan zingen, krijgt hij de titel ‘minstreel van de revolutie’. Na de Constitutionele Revvolutie blijft Âref populair. In 1915 sluit hij zich aan bij de emigranten die naar Istanboel uitweken en daarmee
begint hij zijn politieke leven. In Istanboel komt hij erachter dat de Ottomanen Perzisch Azerbeidzjan van Iran wilden scheiden. Zijn patriottische gevoelens spellen op en hij verzet zich hevig tegen een mogelijke sepparatie. Deze kwestie maakt hem nog vijandiger tegen Turkse en Arabische invloeden in Iran en de Perzische taal. Na vier jaar keert hij weer terug naar Teheran en ontmoet Malek al-sho’arâ Bahâr (1886-1951), een invvloedrijk en uitgesproken dichter. Hun vriendschap zal later leiden tot intellectuele samenwerking. Midden in de jaren twintig van de vorige eeuw componeert Âref nog vele gedichten en wordt zijn verzameld werk uitgegeven. Maar hij wordt depressief en bijna gek. Inmiddels is hij ook zijn prachtige stem kwijtgeraakt door alcoholgebruik en zingt hij niet meer. Hij overlijdt op 54-jarige leeftijd op 22 januari 1934, na een tien dagen durend ziekbed. Zijn vrienden bessluiten hem in Hamedân bij de rustplaats van de grote Perzische geleerde Ibn-Sinâ (Avicenna) neer te leggen en er een mausoleum te laten bouwen, dat echter nooit werd gerealiseerd. Deze bundel Hoewel Âref veel gedichten geschreven heeft en ook bedreven was in verschillende dichtvormen, is ervoor
gekozen om zijn tasnifs aandacht te geven. Deze verttegenwoordigden de gevoelens van vele Iraniërs die graag hervormingen in hun land doorgevoerd wilden zien. Ook functioneerden deze tasnifs als een vehikel om mensen te mobiliseren, in opstand te komen. De Constitutionele Revolutie moest zorgen voor een omwwenteling van de machtsstructuur in Iran. Door middel van een constitutie zouden de bevolkingsgroepen funddamentele rechten kunnen verwerven. Uiteraard ging dit gepaard met tegenslagen en moeilijkheden. Wellicht kan gesteld worden dat de tasnifs naast hun functie als mobilisatiemiddel ook een andere praktische functie hadden, namelijk het verwerken van de vele tegenslagen die de hervormers en constitutionalisten ondervonden. De grootste verandering in de poëzie was de themmatische omslag. Het taboe op ‘niet-poëtische’ themma’s werd doorbroken. De dichter was vrij om welk onderwerp dan ook te kiezen voor zijn gedicht en dat was in het voordeel van de Constitutionele Revolutie, omdat door nieuwe thema’s kritiek kon worden geuit op de politieke en sociale inefficiëntie. Het taalgebruik werd gemakkelijker, maar het getuigde nog steeds van meesterschap omdat er veel symboliek in was verwwerkt. Hierdoor werd het op verschillende niveaus intterpretabel en dus toegankelijk. In de constitutionele
10
poëzie werd de denkbeeldige geliefde vervangen door ‘het vaderland’ (watan). De kwellingen die het vaderlland moest doorstaan, riepen nationalistische gevoellens op bij het volk. Er werd ook volop in dialecten en dagelijks taalgebruik geschreven om zo meer mensen te kunnen bereiken. Ondanks dit alles werden er nog wel retorische figuren uit de klassieke tijd gebruikt. Ook de vergelijkingen die voor sociale en politieke doeleinden gebruikt werden, kwamen uit de oude poëzie. Omdat muziek een belangrijke rol speelde in de volkspoëzie, was de tasnif een uitermate geschikte vorm om de mensen te bereiken. Vandaar de grote bellangstelling voor en populariteit van deze vorm. De tasnif werd in langzaam tempo op muziek gezongen, waarbij de refreinen met hun repeterend karakter een zeer aangrijpende werking konden hebben. De tasnif wordt ook wel de ‘strijdhymne’ van de Constitutionnele Revolutie genoemd. In deze bundel worden de tasnifs niet als liederen maar als gedichten vertaald. Aan deze keuze liggen twee redenen ten grondslag. Ten eerste was het de beddoeling om deze tasnifs vanuit de poëzie te benaderen, teneinde een beeld te krijgen van de politieke en socialle structuur tijdens de Constitutionele Revolutie en de rol van de dichter gedurende deze periode. De tweede
11
reden betreft de taaltechnische kant. Het vertalen van poëzie vergt een bepaalde mate van terughoudendhheid. Daarom is ervoor gekozen in de vertaling zo min mogelijk te spelen met interpretaties en de tekst van deze tasnifs zo letterlijk mogelijk naar het Nederlands te vertalen, waardoor de lezer op zijn of haar beurt de mogelijkheid heeft om deze gedichten te interpreterren. Om een tweetal voorbeelden te geven hoe deze tasnifs als liederen kunnen worden vertaald, zijn hieroonder twee prachtige vertalingen van de hand van J.T.P. de Bruijn opgenomen. Omdat het Perzische taal geen woordgeslacht kent en omdat Âref een dichter was die precies in de periode leefde waarin er een omslag plaats vond in de poëzie, namelijk van klassiek naar modern, zou men de teksten ook op een vrijere manier kunnen interpreteren. Zo heeft De Bruijn in de eerste tasnif het onderwerp als vrouw vertaald, terwijl in de klassieke traditie het onderwerp veelal een man was. Dit zou gerrechtvaardigd kunnen worden omdat dichters tijdens deze periode bepaalde klassiek thematische conventies terzijde schoven. De tweede tasnif, ‘mashrute’ (Constittutie / Vrijheid en recht), geeft goed weer hoe teksten kunnen worden geïnterpreteerd. Letterlijk betekent het woord ‘mashrute’ constitutie, maar in de context van
12
de Constitutionele Revolutie wilden mensen natuurlijk vrijheden en rechten verwerven, daarom zou het ook op deze wijze kunnen worden vertaald. Ik zag een afgod… Ik zag een afgod, rank als een cipres, stralend als de maan God is mijn getuige, mijn toevlucht! Een zwarte lok viel over deze maan. God is mijn getuige, mijn toevlucht! Een ‘cipres’ noem ik haar, maar niet zo’n boom die zich pronkerig beweegt. Dit vluchtige lot is als een statige patrijs. En als ik ‘roos’ zeg, wordt de echte roos onkruid voor je. God is mijn getuige, mijn toevlucht! Dit is niets anders dan de weerschijn van Gods genade. God is mijn getuige, mijn toevlucht! Bij haar gaan bedelen is mij vele malen liever dan een koning te zijn. God is mijn getuige, mijn toevlucht!
13
Vrijheid en recht Behoed mij van de scheiding van jou, behoed mij, geef mij rust! Ik sterf van verlangen naar jou, behoed mij! Aan wie moet ik vragen: waar ben je? Behoed mij..! Goed nieuws, mijn hart, de geliefde is er, Jozef kwam uit de put naar Kanaän terug. De tijd brak aan voor hen die naar vrijheid en recht verlangen. Behoed ons..! Âref zit aan met het volk om wijn te drinken. Zij hebben zich hecht verbonden met de wijnschenker, En de belofte van soberheid verbroken. Behoed ons..! In deze bundel zijn negen van Ârefs tasnifs opgenomen die tussen 1898 en 1912 zijn gecomponeerd, waarondder een gedicht voor de Amerikaanse adviseur Morgan Shuster, ‘Shuster’, en een gedicht voor de strijders die gestorven waren in Azerbeidzjan, ‘Uit het bloed van de jongeren des vaderlands / Az khun-e djawânân-e watan’.1 Dit laatste gedicht werd ook tijdens de Islamitische Revvolutie (1979) gebruikt om mensen te emotioneren en te mobiliseren. Zo is Ârefs werk tijdens twee revoluties in de Iraanse geschiedenis van groot belang geweest.
14
Ik zag een afgod‌ Ik zag een afgod met een cipressengestalte en een gezicht als de maan God, jij bent getuige, oh God, jij bent het toevluchtsoord Hij gooide op zijn gezicht, zo mooi als de maan, zwarte lokken God, jij bent getuige, oh God, jij bent het toevluchtsoord Als ik hem cipres noem, zal hij geen cipressenboom zijn die pronkerig beweegt Dit haastige lot is als een gracieuze patrijs Dit haastige lot is als een gracieuze patrijs En als ik roos zeg, is in jouw bijzijn de roos als onkruid God, jij bent getuige, oh God, jij bent het toevluchtsoord Dit is niets anders dan de weerspiegeling van Gods gratie God, jij bent getuige, oh God, jij bent het toevluchtsoord Om hem smeken als een bedelaar is honderd malen beter dan het koningschap God, jij bent getuige, oh God, jij bent het toevluchtsoord
16
دیدم صنمی… دیدم صنمی سرو قد و روی چو ماهی الهی تو گواهی ،خدایا تو پناهی افکند به رخسار چو مه زلف سیاهی الهی تو گواهی ،خدایا تو پناهی گر گویم سر َوش ،نبود سرو خرامان این قسم شتابان ،چون کبک خرامان این قسم شتابان ،چون کبک خرامان ور گویم گل ،پیش تو گل همچو گیاهی الهی تو گواهی ،خدایا تو پناهی این نیست مگر آین ٔه لطف الهی الهی تو گواهی ،خدایا تو پناهی صد بار گدائیش به از منصب شاهی الهی تو گواهی ،خدایا تو پناهی
17
Constitutie Door de scheiding met jou zoek ik bescherming, geef me rust Ik sterf van hunkering naar jou, bescherm me Aan wie moet ik vragen waar jij je ophoudt, heb genade, genade, genade, genade, genade Goed nieuws, oh hart, want de geliefde komt Jozef is uit de put naar Kana채n teruggegaan De periode van de constitutiegezinden breekt aan, vrede, vrede, vrede, vrede Zowel wijzen als proleten zaten vooraan om wijn te drinken Zij sloten een sterk verbond met de wijnschenker Zij braken met het berouw, vrede, vrede, vrede, vrede
18
مشروطه ای امان از فراقت ،امان مردم از اشتیاقت ،امان از که گیرم سراغت ،امان (امان امان امان امانمژده ای( دل که جانان آمد یوسف از چه به کنعان آمد دور مشروطه خواهان آمد (امان امان امان امانعارف و( ی نشستند ی سر م عام عهد محکم به ساقی بستند پای توبه را بشکستند (امان امان امان امان(
19
Ik weet niet wat jij in de wijnbeker geschonkken hebt… Ik weet niet wat jij in de wijnbeker geschonken hebt, mijn geliefde Op gelijke wijze als Leyli2, heb jij mij gek gemaakt Mijn geliefde, jij hebt mij gek gemaakt, mijn geliefde, jij hebt mij gek gemaakt, God, jij hebt mij gek gemaakt Hoe kwam het dat jij een plek kreeg in mijn hart, mijn geliefde Dat jij een verblijfplaats vond in een vervallen huis Mijn geliefde, jij hebt mij geruïneerd, mijn geliefde, jij hebt mij geruïneerd, God, God, jij hebt mij geruïneerd Oh, jij bent mijn wens, mijn mooie geliefde, jij bent mijn Leyli Jij hebt mij zoals Madjnoen gek gemaakt Mijn geliefde, jij hebt mij gek gemaakt, mijn geliefde, jij hebt mij gek gemaakt, God, mijn hart, jij hebt mij gek gemaakt
20
نمی دانم چه در پیمانه کردی… نمیدانم چه در پیمانه کردی (جانم( تو لیلی وش مرا دیوانه کردی )جانم ،دیوانه کردی ،جانم ،دیوانه کردی ،خدا ،دیوانه کردی( چه شد اندر دل من جا گرفتی (جانم( مکان در خان ٔه ویرانه کردی (جانم ،ویرانه کردی ،جانم ،ویرانه کردی ،خدا ،خدا، ویرانه کردی) ای تو تمنای من ،یار زیبای من ،تویی لیالی من مرا مجنون صفت دیوانه کردی (جانم دیوانه کردی ،جانم ،دیوانه کردی ،خدا ،دلم، دیوانه کردی(
21
2 Jij hebt mij van alle kanten aangestoken als een kaars Jij maakte mij zo radeloos als een nachtvlinder De wereld werd verdrietig vanaf die dag waarop jij de verwarde lokken kamde Oh, mijn geliefde met een hart van steen, mijn schoonheid, van top tot teen mijn hart Jij hebt de armen een koninklijke blik waardig gegund Mijn geliefde, jij hebt mij geru誰neerd, mijn geliefde, jij hebt mij geru誰neerd, God, God, jij hebt mij geru誰neerd Oh, jij bent mijn wens, mijn mooie geliefde, jij bent mijn Leyli Jij hebt mij zoals Madjnoen gek gemaakt Mijn geliefde, jij hebt mij gek gemaakt, mijn geliefde, jij hebt mij gek gemaakt, God, mijn hart, jij hebt mij gek gemaakt
22
۲ زدی از هر طرف آتش چو شمعم مرا بیچاره چون پروانه کردی پریشان روز عالم شد از آن روز که بر زلف پریشان شان ه کردی ای یار سنگین دلم ،لعبت خوشگلم ،سراپا دلم به فقیران نظر شاهانه کردی (جانم ،ویرانه کردی ،جانم ،ویرانه کردی ،خدا ،خدا، ویرانه کردی) ای تو تمنای من ،یار زیبای من ،تویی لیالی من مرا مجنون صفت دیوانه کردی (جانم دیوانه کردی ،جانم ،دیوانه کردی ،خدا ،دلم، دیوانه کردی)
23
3 Vanaf die dag waarop jij mij leerde kennen heb jij mij van mijzelf ontvreemd Oh vrome man, wat heeft de oude wijnschenker tegen jou gezegd Dat jij afstand deed van de honderdkralige rozenkrans Oh, jij bent mijn wens, mijn mooie geliefde, jij bent mijn Leyli Jij hebt mij zoals Madjnoen gek gemaakt Mijn geliefde, jij hebt mij gek gemaakt, mijn geliefde, jij hebt mij gek gemaakt, God, mijn hart, jij hebt mij gek gemaakt Oh, Ă‚ref! Je staat overal bekend als vagebond Omdat jij gelijk vagebonden afstand hebt gedaan van het geloof en het hart
24
۳ شدی تا آشنای من از آن روز مرا از خویشتن بیگانه کردی چه گفتت زاهدا پیر خرابات که ترک سبح ٔه صد دانه کردی ای تو تمنای من ،یار زیبای من ،تویی لیالی من مرا مجنون صفت دیوانه کردی (جانم دیوانه کردی ،جانم ،دیوانه کردی ،خدا ،دلم، دیوانه کردی) به رندی شهره شد نام تو عارف که ترک دین و دل رندانه کردی
25
Heel de nacht tel ik de sterren... Als ik geen remedie vind voor jouw altijd weer verliefde hart Kan ik en zal ik de schande geen gestalte kunnen geven Mijn liefdesverdriet om jou verdwijnt niet uit mijn hoofd Zelfs niet als jij mijn hoofd vol liefdesverdriet onderdrukt Heel de nacht tel ik de sterren, hopend op de ochtend Oh mijn maan, wat weet jij van het verdriet van eenzaamheid? Hoe zalig is het als het oog het gezicht van de geliefde ziet Behalve dit heeft het gezichtsvermogen geen enkel nut Wat voor tumult is het dat jij in je gestalte draagt Kijk wat voor rumoer er achter je speelt Manifesteer je schoonheid op het gras zodat de cipres iets kan leren van jouw gestalte, oh wandelende cipressenboom, schoonheid en reinheid Noch heeft de wereld een minnaar zoals mij gezien
26
همه شب من اختر شمرم… نکنم اگر چاره دل هرجایی را نتوانم و تن ندهم رسوایی را نرود مرا از سر سودایت بیرون اگرش بکوبی تو سر سودایی را همه شب من اختر شمرم ،کی گردد صبح مه من چه دانی ،تو غم تنهایی را؟ چه خوش است اگر دیده رخ دلبر بیند نبود جز این فایده ای بینایی را چه قیامت است این که تو در قامت داری بنگر به دنبالت عجب غوغایی را به چمن بکن جلوه که تا سرو آموزد ز قد تو ای سرو روان رعنایی را نه چو وامقی همچون من گیتی دیده ست
27
Noch zal het Rad een beminde zoals jij kunnen aanwijzen Het liefdesverdriet om jou ging overal heen maar kwam altijd weer terug Want het vond nergens zo’n warm thuis als in mijn hart Jij hebt de wereld verzadigd met woorden zo zoet als honing, Âref Van jou heeft de papegaai geleerd hoe hij zo zoet moet zingen
28
نه نشان دهد چرخ چو تو عذرایی را همه جا غم عشق تو رفت و باز آمد چو ندید خوش تر ز دلم مأوایی را تو جهان پر از شهد سخن کردی عارف ز تو طوطی آموخته شکرخائی را
29
De kroon van de koningen Oh jij, de kroon, jij bent de kroon van de koningen De wereld heeft zich verloren in jouw dronken ogen Waarom zou jij naar de toestand van de ontredderden vragen? Wat weet jij van de toestand van het hart van de lijdenden? In Godsnaam, werp een blik naar ons, werp een blik naar ons in Godsnaam, laat jezelf zien aan Âref Genees tweehonderd van mijn kwalen door één enkele blik Jij bent mijn geliefde, mijn arts, mijn dierbare, jij bent de remedie tegen mijn pijn, ik zal mij niet terugtrekken uit jouw buurt Ik laat mij niet van jou scheiden en zal mij voor jou opofferen
30
تاج سر خسروان تو ای تاج ،تاج سر خسروانی شد از چشم مست تو بی پا جهانی تو از حالت مستمندان چه پرسی تو حال دل دردمندان چه دانی خدا را نگاهی به ما کن ،نگاهی برای خدا کن ،به عارف خودی آشنا کن دو صد درد من ،از نگاهی دوا کن حبیبم طبیبم ،عزیزم ،تویی درمان دردم ،ز کویت برنگردم به هجرت در نبردم ،به قربان تو گردم
31
2 Jouw wimpers zien tweehonderd harten als schietschijven Jij hebt een hart van steen in een ivoren borst Jij verlangt naar oproer en wil niets liever dan plunderen Ik weet niet wat jij, oh kroon, van plan bent In jouw straat heeft een menigte commotie veroorzaakt Hoe kun jij Ă‚ref herkennen te midden van deze menigte? Jouw wijn staat constant voor je klaar in de maatbeker Alles is voor mij verboden behalve het aanschouwen van jouw gezicht Jij bent de koning, jij bent de maan, oh God, U bent het bewijs Jij bent uniek op aarde, jij bent zoals de ziel en de geest Van top tot teen ben jij de ziel, zo ben jij de god van de minnaars!
32
۲ ز مژگان دو صد سینه آماج داری دل سنگ در سین ٔه عاج داری سر فتنه و عزم تاراج داری ندانم چه بر سر تو ای تاج داری؟ به کوی تو غوغای عام است چه دانی که عارف کدام است؟ می ات در صراحی مدام است نظر جز به روی تو بر من حرام است تو شاهی ،تو ماهی ،الهی گواهی تو یکتا در جهانی ،تو چون روح و روانی ز سر تا پا تو جانی ،خدای عاشقانی!
33
Het hart verlangt‌ Het hart verlangt niet, niet naar weilanden en woestijnen Heeft geen zin, geen zin om naar de rozentuin te gaan, naar het spektakel Het hart heeft geen zin, geen zin om ons te vergezellen Moge dit hart bloeden omdat het geen geduld kent, geen geduld kent Oh achteloos hart, jouw rol is uitgespeeld, moge je bloeden, oh hart, moge je bloeden, oh hart! Wij hebben een krankzinnig hart, dat van ons vervreemd is Voor niemand, oh ziel, oh God, zijn wij bang Wat voor wrede slagen hebben wij al niet van het draaiend firmament ervaren! Wij zagen, behalve een bende rovers, geen metgezellen die met deze karavaan mee wilden Te midden van de kudde zagen we niets anders dan een wolf die de herder was Aan de voet van de roos zagen we niets anders dan het zwoegen van de tuinman In de steeg van de geliefde zagen we niemand anders dan de wachter
34
دل هوس… دل هوس سبزه و صحرا ندارد (ندارد) میل به گلگشت و تماشا ندارد (ندارد) دل سر همراهی با ما ندارد (ندارد) خون شود این دل که شکیبا ندارد (ندارد) ای دل غافل ،نقش تو باطل ،خون شوی ای دل ،خون شوی ای دل! دلی دیوانه داریم ،ز خود بیگانه داریم ز کس پروا (جانم پروا ،خدا پروا) نداریم چه ظلم ها که از گردش آسمان ندیدیم به غير مشت دزد ،همره كاروان ندیدیم در این رمه به جز گرگ دگر شبان ندیدیم به پای گل به جز زحمت باغبان ندیدیم به کوی یار جز حاجب پاسبان ندیدیم
35
2 Het huis – huishouden, is niet veilig voor een slechte buur Vaderlandsliefde zit niet in het hart van degenen die slecht van zin zijn Een hond is niet zonder reden op iemand gesteld Ga niet af op de val die iets lekkers voorschotelt Oh achteloos hart, jouw rol is uitgespeeld, moge je bloeden, oh hart, moge je bloeden, oh hart! Wij hebben een krankzinnig hart, dat van ons vervreemd is Wat voor wrede slagen hebben wij al niet van het draaiend firmament ervaren!
36
۲ خانه ز همسای ٔه بد در امان نیست حب وطن در دل بد فطرتان نیست سگ ب ه کسی بی سببی مهربان نیست رم کن از آن دام که آن دانه دارد ای دل غافل ،نقش تو باطل ،خون شوی ای دل ،خون شوی ای دل! دلی دیوانه داریم ،ز خود بیگانه داریم چه ظلم ها که از گردش آسمان ندیدیم
37
3 Waarom hebben we de constitutie zoals Jozef uit de put gehaald? Ach en wee, want wij hebben hem als wolven verscheurd Het hemd van Jakob hebben wij van zijn lijf gescheurd Niemand van de broeders ontkent dit dan ook Oh achteloos hart, jouw rol is uitgespeeld, moge je bloeden, oh hart, moge je bloeden, oh hart! Wij hebben een krankzinnig hart, dat van ons vervreemd is Wat voor wrede slagen hebben wij al niet van het draaiend firmament ervaren!
38
۳ یوسف مشروطه ز چه برکشیدیم آه که چون گرگ خود او را دریدیم پیرهنی در بر یعقوب دریدیم هیچ ز اخوان کسی حاشا ندارد ای دل غافل ،نقش تو باطل ،خون شوی ای دل ،خون شوی ای دل! دلی دیوانه داریم ،ز خود بیگانه داریم چه ظلم ها که از گردش آسمان ندیدیم
39
4 Hoelang willen jullie op de politiek van het buitenland slapen? Hoelang moeten jullie lijden onder het juk van de vijand? Sla de handen ineen want jullie kunnen de tegenstanders wel aan Een man moet de dood trotseren en nergens anders naar verlangen Oh achteloos hart, jouw rol is uitgespeeld, moge je bloeden, oh hart, moge je bloeden, oh hart! Wij hebben een krankzinnig hart, dat van ons vervreemd is Wat voor wrede slagen hebben wij al niet van het draaiend firmament ervaren!
40
۴ چند ز پلتیک اجانب به خوابید؟ تا به کی از دست عدو در عذابید؟ دست برآرید که مالک رقابید مرد به جز مرگ تمنا ندارد ای دل غافل ،نقش تو باطل ،خون شوی ای دل ،خون شوی ای دل! دلی دیوانه داریم ،ز خود بیگانه داریم چه ظلم ها که از گردش آسمان ندیدیم
41
5 Toon ambitie, oh natie, als jullie Iran aanbidden Hoezo zitten jullie dan in deze veilige fase! Wachten jullie op een dag nog slechter dan deze? Het geduld is meer dan genoeg op de proef gesteld Oh achteloos hart, jouw rol is uitgespeeld, moge je bloeden, oh hart, moge je bloeden, oh hart! Wij hebben een krankzinnig hart, dat van ons vervreemd is Wat voor wrede slagen hebben wij al niet van het draaiend firmament ervaren!
42
۵ همتی ای خلق گر ایران پرستید از چه در این مرحله ایمن نشستید منتظر روزی ازین بدترستید؟ صبر ازین بیش دگر جا ندارد ای دل غافل ،نقش تو باطل ،خون شوی ای دل ،خون شوی ای دل! دلی دیوانه داریم ،ز خود بیگانه داریم چه ظلم ها که از گردش آسمان ندیدیم
43
6 Zonder pijn en leed lacht het fortuin je niet toe Dit is het pad van de liefde, oh hart, wijk niet af van dit pad Brand als een kaars totdat je doodgaat Ă‚ref, die zijn hart heeft verloren, is nergens meer bang voor Oh achteloos hart, jouw rol is uitgespeeld, moge je bloeden, oh hart, moge je bloeden, oh hart! Wij hebben een krankzinnig hart, dat van ons vervreemd is Wat voor wrede slagen hebben wij al niet van het draaiend firmament ervaren!
44
۶ گر نبری رنج توانگر نگردی این ره عشق است دال برنگردی شمع صفت سوز که تا کشته گردی عارف بی دل سر پروا ندارد ای دل غافل ،نقش تو باطل ،خون شوی ای دل ،خون شوی ای دل! دلی دیوانه داریم ،ز خود بیگانه داریم چه ظلم ها که از گردش آسمان ندیدیم
45
Shuster Schande aan het huis waar de gast het feestmaal moet verlaten, mijn vriend Geef je leven voor hem en zorg ervoor dat de gast niet vertrekt, niet vertrekt Als Shuster Iran verlaat, zal Iran naar de verdoemenis gaan, mijn vriend Oh jongelingen, laat Iran niet gaan, niet gaan Het levenloze lichaam geef jij een ziel, jij bent de ziel van de hele wereld Jij bent de schat van de koningen, jij bent het eeuwig leven Ik wens bij God dat je zult blijven, ik wens bij God dat je zult blijven!
46
شوستر ننگ آن خانه که مهمان ز سر خوان برود (حبیبم) جان نثارش کن و مگذار که مهمان برود (برود) گر رود شوستر از ایران رود ایران بر باد (حبیبم) ای جوانان مگذارید که ایران برود (برود) به جسم مرده جانی ،تو جان یک جهانی تو گنج شایگانی ،تو عمر جاودانی خدا کند بمانی ،خدا کند بمانی!
47
2 Onze islam werd onder de ministers verdeeld En elk van die ministers gaf zijn deel de vijand ten geschenke Vertrouw hen niet in je zoektocht naar je stemkeuze Ketters zullen we zijn als we ons geloof laten varen Het levenloze lichaam geef jij een ziel, jij bent de ziel van de hele wereld Jij bent de schat van de koningen, jij bent het eeuwig leven Ik wens bij God dat je zult blijven, ik wens bij God dat je zult blijven!
48
۲ شد مسلمانی ما ،بین وزیران تقسیم هرکه تقسیمی خود کرد به دشمن تقدیم حزبی اندر طلبت بر سر این رأی مقیم کافریم ار بگذاریم که ایمان برود به جسم مرده جانی ،تو جان یک جهانی تو گنج شایگانی ،تو عمر جاودانی خدا کند بمانی ،خدا کند بمانی!
49
3 Een handvol boeven is op dit moment minister in dit land Jij hebt voor dit land op dit moment de kennis en het inzicht Een handvol hulpbehoevenden heeft zijn handen aan jouw zoom vastgeklampt Dit fenomeen zal ook verdwijnen als jij weggaat Het levenloze lichaam geef jij een ziel, jij bent de ziel van de hele wereld Jij bent de schat van de koningen, jij bent het eeuwig leven Ik wens bij God dat je zult blijven, ik wens bij God dat je zult blijven!
50
۳ مشت دزدی شده امروز در این ملک وزیر تو در این مملکت امروز خبیری و بصیر دست بر دامنت آويخته یک مشت فقیر تو اگر رفتی از این مملکت عنوان برود به جسم مرده جانی ،تو جان یک جهانی تو گنج شایگانی ،تو عمر جاودانی خدا کند بمانی ،خدا کند بمانی!
51
4 Onze maatbeker van geduld is tot aan de rand toe gevuld De boeven willen ons huis openlijk bestelen Onze roem zal een historische schande voor de wereld worden als wij Shuster laten vertrekken uit Iran Het levenloze lichaam geef jij een ziel, jij bent de ziel van de hele wereld Jij bent de schat van de koningen, jij bent het eeuwig leven Ik wens bij God dat je zult blijven, ik wens bij God dat je zult blijven!
52
۴ شد لبالب دگر از حوصله پیمان ٔه ما دزد خواهد به زمختی ببرد خان ٔه ما ننگ تاریخی عالم شود افسان ٔه ما بگذاریم اگر شوستر از ایران برود به جسم مرده جانی ،تو جان یک جهانی تو گنج شایگانی ،تو عمر جاودانی خدا کند بمانی ،خدا کند بمانی!
53
5 De herdershond en de wolf zijn zoals Leyli en Madjnoen geworden De hoeder van de kudde is heden een lafaard Met onze eigen handen is deze Ka채ba3 van het hart verwoest Oh vriend, laat hem niet vertrekken uit dit verwoeste huis Het levenloze lichaam geef jij een ziel, jij bent de ziel van de hele wereld Jij bent de schat van de koningen, jij bent het eeuwig leven Ik wens bij God dat je zult blijven, ik wens bij God dat je zult blijven!
54
۵ سگ چوپان شده با گرگ چو لیلی مجنون پاسبان گله امروز شبانی ست جبون شد به دست خودی این کعب ٔه دل کن فیکون یار مگذار کز این خان ٔه ویران برود به جسم مرده جانی ،تو جان یک جهانی تو گنج شایگانی ،تو عمر جاودانی خدا کند بمانی ،خدا کند بمانی!
55
6 Ga niet, zelfs als ons lichaam, onze ziel en ons bestaan zullen verdwijnen Mogen de ogen van de kwaadwillenden blind worden van onze samenwerking Onze scheiding zal onze dronkenschap veranderen in een blijvende kater Het geklaag van Ă‚ref zal tot aan Saturnus weerklinken Het levenloze lichaam geef jij een ziel, jij bent de ziel van de hele wereld Jij bent de schat van de koningen, jij bent het eeuwig leven Ik wens bij God dat je zult blijven, ik wens bij God dat je zult blijven!
56
۶ تو مرو گر برود جان و تن و هستی ما کور شود دید ٔه بدخواه ز همدستی ما در فراقت به خماری بکشد مستی ما نال ٔه عارف از این درد به کیوان برود به جسم مرده جانی ،تو جان یک جهانی تو گنج شایگانی ،تو عمر جاودانی خدا کند بمانی ،خدا کند بمانی!
57
Uit het bloed van de jongeren des vaderlands‌ De tijd voor wijn, het seizoen van de rozen en de bloeiende weide is aangebroken Het hof van de lente raakte leeg van de kraaien en roeken De vrijgevige wolk heeft Khotan jaloers gemaakt op het gebied van Rey4 Net als ik is de vogel in zijn kooi verdrietig om het lot van het vaderland Wat ben jij scheef, oh Rad, wat ben jij slecht, oh Rad Jij bent uit op wraak, oh Rad Jij hebt noch geloof noch tradities, geen tradities, oh Rad
58
از خون جوانان وطن… هنگام می و فصل گل و گشت چمن شد دربار بهاری تهی از زاغ و زغن شد از ابر کرم ّ خط ٔه ری رشک ختن شد دلتنگ چو من مرغ قفس بهر وطن شد چه کج رفتاری ای چرخ ،چه بدکرداری ای چرخ سر کین داری ای چرخ نه دین داری ،نه آئین داری (نه آئین داری) ای چرخ
59
2 Uit het bloed van de jongeren des vaderlands bloeien tulpen Door verdriet om hun ranke lichamen is de cipressenboom gebogen De nachtegaal kronkelt van verdriet in de schaduw van de roos De roos heeft net als ik uit verdriet haar gewaad gescheurd Wat ben jij scheef, oh Rad, wat ben jij slecht, oh Rad Jij bent uit op wraak, oh Rad Jij hebt noch geloof noch tradities, geen tradities, oh Rad
60
۲ از خون جوانان وطن الله دمیده از ماتم سرو قدشان سرو خمیده در سای ٔه گل بلبل ازین غصه خزیده گل نیز چو من در غمشان جامه دریده چه کج رفتاری ای چرخ ،چه بدکرداری ای چرخ سر کین داری ای چرخ نه دین داری ،نه آئین داری (نه آئین داری) ای چرخ
61
3 De afgevaardigden sluimeren en de ministers zijn stomdronken Zij hebben al het zilver en goud van Iran geroofd Willen zij ons achterlaten in een verwoest huis? Oh Heer, geef het recht aan de armen terug, wreek deze bevelhebbers Wat ben jij scheef, oh Rad, wat ben jij slecht, oh Rad Jij bent uit op wraak, oh Rad Jij hebt noch geloof noch tradities, geen tradities, oh Rad
62
۳ خوابند وکیالن و خرابند وزیران بردند به سرقت همه سیم و زر ایران ما را نگذارند به یک خان ٔه ویران یارب بستان داد فقیران ز امیران چه کج رفتاری ای چرخ ،چه بدکرداری ای چرخ سر کین داری ای چرخ نه دین داری ،نه آئین داری (نه آئین داری) ای چرخ
63
4 Roer de aarde met tranen Gooi handenvol zand van je vaderland op je hoofd Wees eerzuchtig en verander de tijdgeest ten goede Maak van je borst een schild voor de kogel van de vijand Wat ben jij scheef, oh Rad, wat ben jij slecht, oh Rad Jij bent uit op wraak, oh Rad Jij hebt noch geloof noch tradities, geen tradities, oh Rad
64
۴ از اشک همه روی زمین زیر و زبر کن مشتی گرت از خاک وطن هست به سر کن غیرت کن و اندیش ٔه ایّام بتر کن اندر جلو تیر عدو سینه سپر کن چه کج رفتاری ای چرخ ،چه بدکرداری ای چرخ سر کین داری ای چرخ نه دین داری ،نه آئین داری (نه آئین داری) ای چرخ
65
5 Door de vijand slaak ik kreten van pijn Wie bang is voor de dood, is geen man Als minnaars met hun leven spelen is dat geen spelletje triktrak Als jij een beetje mannelijkheid bezit dan is het nu tijd om te strijden Wat ben jij scheef, oh Rad, wat ben jij slecht, oh Rad Jij bent uit op wraak, oh Rad Jij hebt noch geloof noch tradities, geen tradities, oh Rad
66
۵ از دست عدو نال ٔه من از سر درد است اندیشه هرآن کس کند از مرگ ،نه مرد است جانبازی عشاق نه چون بازی نرد است مردی اگرت هست ،کنون وقت نبرد است چه کج رفتاری ای چرخ ،چه بدکرداری ای چرخ سر کین داری ای چرخ نه دین داری ،نه آئین داری (نه آئین داری) ای چرخ
67
6 Âref heeft vanaf het begin der tijden niet geleund op het lot Hij heeft zoals Khayyâm5 niets anders aan iemand gegeven dan de wijnbeker Hij heeft zijn hart aan niemand anders gegeven dan de geliefde Hij heeft honderd schaamtevolle levens niet geruild voor één enkele naam Wat ben jij scheef, oh Rad, wat ben jij slecht, oh Rad Jij bent uit op wraak, oh Rad Jij hebt noch geloof noch tradities, geen tradities, oh Rad
68
۶ عارف ز ازل تکیه بر ایام نداده ست جز جام به کس دست چو خیام نداده ست دل جز به سر زلف دالرام نداده ست صد زندگی ننگ به یک نام نداده ست چه کج رفتاری ای چرخ ،چه بدکرداری ای چرخ سر کین داری ای چرخ نه دین داری ،نه آئین داری (نه آئین داری) ای چرخ
69
Liefde en waanzin De kracht om met haar samen te zijn heb ik niet Noch het geduld om iets anders te zien dan haar Zij is de plaag voor mijn verstand en geloof geworden Oh mijn geliefde, oh mijn verheven cipressenboom Mijn liefde is mij naar het hoofd gestegen In mijn hoofd heeft de waanzin zich ge誰nstalleerd In plaats van het verstand heeft de liefde zich daar gevestigd In plaats van het verstand heeft de liefde zich daar gevestigd Plaag voor het lichaam, tweespalt van de ziel Rover van het geloof, dief van het vertrouwen Jouw blik heimelijk vergeten: nooit! Openbaar, evident, oh schoonheid Het huis van het hart is geroofd Het huis van het hart is geroofd Ik brand van het brandend en verscheurde hart Ik lach om mijn slechte lotsbestemming Ik huil om de daden van de kwaadwillenden Ik wil haar zien, al is het maar voor even, doch De tranen blokkeren mijn blik, tranen blokkeren mijn blik
70
عشق و جنون نه قدرت که با وی نشینم نه طاقت که جز وی ببینم شده ست آفت عقل و دینم ای دالرا ،سرو باال کار عشقم چه باال گرفته بر سر من جنون جا گرفته جای عقل عشق یک جا گرفته (جای عقل عشق یک جا گرفته) آفت تن ،فتن ٔه جان رهزن دین ،دزد ایمان ترک چشمت نی ز پنهان آشکار ،آشکار (آشکار) ای نگارا خان ٔه دل به یغما گرفته (خان ٔه دل به یغما گرفته) سوزم از سوز دل ریش خندم از بخت بد خویش گریم از دست بد اندیش خواهمش بینم کم و بیش گریه راه تماشا گرفته گریه راه تماشا گرفته
71
2 Op het gezicht van de ochtend zo zwart als de nacht Valt van jouw haren de muskus van het tartarenhert Lang en donker ben je, oh geliefde Oh, jij die het gezicht hebt van een fee en amberkleurige haren Lokken heb je gekregen van de langste avond van het jaar Onrust slaat bij mij toe Jouw liefde heeft zich in mijn hele lichaam genesteld Jouw liefde heeft zich in mijn hele lichaam genesteld Jouw dronken ogen zijn als die van Dzjengiz Khan6 Ze zijn moordlustig en vergieten bloed Vechtend tegen een volk Genade, genade, genade, oh schoonheid De vlammen van het oproer bereiken een volle hoogte De vlammen van het oproer bereiken een volle hoogte Steek mij niet in mijn verscheurde hart Denk aan het geweeklaag van de onderdrukten Wees op je hoede voor het geweeklaag van de derwisj Je zou zeggen, oh hart, die onderdrukker heeft de hardheid van de hardste steen, de hardheid van de hardste steen
72
۲ به صبح رخ همچون شب تار ز مو ریختی مشک تاتار درازی و تاریکی ای یار ای پری روی عنبرین موی زلف از شام یلدا گرفته کارم آشفتگی ها گرفته عشقت اندر سراپا گرفته (عشقت اندر سراپا گرفته) چشم مستت همچو چنگیز ترک خونخوار است و خونریز گشته با خلقی دالویز زینهار ،زینهار( ،زینهار) ای نگارا آتش فتنه باال گرفته (آتش فتنه باال گرفته) بر دل ریش من مزن نیش ز آه مظلومان بیندیش کن حذر از آه درویش گوئیت دل ای جفا کیش سختی از سنگ خارا گرفته (سختی از سنگ خارا گرفته)
73
3 Jouw liefde, oh opgefleurde grappenmaker Heeft mijn verstand gecorrumpeerd zoals dat van de vorst Hoe makkelijk werd hij onder valse voorwendselen verleid door een vreemde De mooie geliefde, het aangetaste verstand Wat heeft de kracht van de liefde zich wonderlijk diep genesteld: In zowel de weide, de rozengaard als de woestijn Zoals de constitutie zich heeft verspreid in de wereld Zoals de constitutie zich heeft verspreid in de wereld Plaag voor het lichaam, tweespalt van de ziel Rover van het geloof, dief van het vertrouwen Jouw blik heimelijk vergeten: nooit openbaar, evident, oh schoonheid Het huis van het hart is geroofd Het huis van het hart is geroofd Ik brand van het brandend en verscheurde hart Ik lach om mijn slechte lotsbestemming Ik huil om de daden van de kwaadwillenden Ik wil haar zien al is het maar voor even, doch De tranen blokkeren mijn blik, tranen blokkeren mijn blik
74
۳ ز عشق تو ای شوخ شنگول شد عقلم چو سلطان معزول چه خوش خورد از انجبی گول یار مقبول عقل معزول قدرت عشق عجب پا گرفته دشت و کهسار و صحرا گرفته همچو مشروطه دنیا گرفته (همچو مشروطه دنیا گرفته) آفت تن ،فتن ٔه جان رهزن دین ،دزد ایمان ترک چشمت نی ز پنهان آشکار ،آشکار (آشکار) ای نگارا خان ٔه دل به یغما گرفته (خان ٔه دل به یغما گرفته) سوزم از سوز دل ریش خندم از بخت بد خویش گریم از دست بد اندیش خواهمش بینم کم و بیش گریه راه تماشا گرفته (گریه راه تماشا گرفته)
75
4 Jij bent de sultan die kracht uitstraalt, Mijn ziel! Meet je kracht niet met een bedelaar zoals Ă‚ref Het verlangen om de wereld en het hiernamaals te verzaken Heeft mij naar een veilig oord in jouw steeg gebracht Het verlangen om de wereld en het hiernamaals te verzaken Vindt zijn verblijf in mijn verdriet om jou Vindt zijn verblijf in mijn verdriet om jou Jouw dronken ogen zijn als die van Dzjengiz Khan Ze zijn moordlustig en vergieten bloed Vechtend tegen een volk Genade, genade, genade, oh schoonheid De vlammen van het oproer bereiken een volle hoogte De vlammen van het oproer bereiken een volle hoogte Steek mij niet in mijn verscheurde hart Denk aan het geweeklaag van de onderdrukten Wees op je hoede voor het geweeklaag van de derwisj Je zou zeggen, oh hart, die onderdrukker heeft de hardheid van de hardste steen, de hardheid van de hardste steen
76
۴ تو سلطان قدرت نمایی مکن جان من ،با گدایی چو عارف تو زورآزمایی ترک دنیا و عقبی گرفته کو به کوی تو مٔاوا گرفته ترک دنیا و عقبی گرفته با غمت خانه یک جا گرفته (با غمت خانه یک جا گرفته) چشم مستت همچو چنگیز ترک خونخوار است و خونریز گشته با خلقی دالویز زینهار ،زینهار( ،زینهار) ای نگارا آتش فتنه باال گرفته (آتش فتنه باال گرفته) بر دل ریش من مزن نیش ز آه مظلومان بیندیش کن حذر از آه درویش گوئیت دل ای جفا کیش سختی از سنگ خارا گرفته (سختی از سنگ خارا گرفته)
77
Noten Met dank aan dr. A.A. Seyed-Gohrab, zonder wiens scherpe blik en terechte commentaren deze bundel niet zou zijn verschenen. Eveneens wil ik mijn dank betuigen aan Jan Voogd, wiens poëticale en taalkundige opmerkingen en correcties zeer hebben bijgedragen aan de kwaliteit van deze bundel. Maar mochten er onverhoopt fouten te ontdekken zijn in deze bundel, dan moeten deze geheel aan mij worden toegerekend. 1
De Perzische teksten zijn afkomstig uit: Âref-e Qazvini, Divân-e Âref-e Qazvini, Enteshârât-e Negâh, Teheran, 1382/2002. 2
Leyli en Madjnoen zijn hoofdfiguren van het beroemdste liefdesverhaal in de Perzische poëzie. Madjnoen betekent letterlijk ‘de bezetene’, omdat hij zo verliefd was op Leyli. Zij worden vaak vergeleken met ‘Romeo en Julia’ uit de westerse literatuur. Voor een analyse van dit verhaal zie A.A. Seyed-Gohrab, Layli and Majnun: Love, Madness and Mystic Longing in Nezāmi’s Epic Romance, Leiden / Boston: E.J. Brill, 2003.
79
3
Het kubusvormige heiligdom in Mekka. Het wordt ook het huis van God genoemd en gezien als het middelpunt van de bedevaart. 4
Khotan is een groen en mooi gebied in CentraalAziĂŤ, dat bekend is om de muskus die uit de klieren van gazellen gemaakt wordt. Rey is de historische stad Rhagae, dicht bij Teheran. 5
Verwijzing naar Omar Khayyâm (ca. 1048-1123). Grote Perzische geleerde en dichter en bekend om zijn kwatrijnen, waarin wijn veelal een centrale rol speelt. Voor meer informatie zie J.T.P. de Bruijn, De ware zin heeft niemand nog verstaan, Amsterdam: Bulaaq, 2009. 6
Verwijzing naar Dzjengiz Khan (ca. 1162-1227), de Mongolische veroveraar.
80
Over de vertaler Amin Ghodratzadeh (1987) volgt een researchmaster in ‘Area Studies’ aan de Universiteit Leiden met het specialisme Persian Studies. Omdat hij tijdens zijn studie een meer dan gewone belangstelling kreeg voor de bredere periode van de Constitutionele Revolutie (1905-1911) in Iran, heeft hij besloten zijn onderzoek toe te spitsen op een van de toonaangevende personen van die periode, namelijk de historicus, journalist en politicus Mohammad Taqi Bahâr (1886-1951), die in het bijzonder om zijn poëzie zo gelauwerd is dat we hem ook kennen als Malek al-sho'arâ Bahâr (p. 9), koning der dichters.
81