1
ی ژنان ده‌ریده‌كات ی راگه‌یاندن‌و رووناكبیر ی مارس • رێكخراو چاپكراوێكی تایبه‌ته به‌هه‌شت ٢٠١٩/3/8
ی مارس • رێكخراوی راگەیاندن و رووناكبیری ژنان دەریدەكات ی تایبەتە بە‌هەشت چاپكراوێك
لەساڵی رابردوودا( )49كوژراون ،تەنها چوار بكوژ دەستگیركراون
به‌پێـی ئامارێكـی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تـی به‌ره‌نگاربونـه‌وه ی هاتـووه ،له‌سـاڵی ( )49( ،)2018ژن كوژراون ،ته‌نها چوار توندووتیـژی دژی ژنـان ،له‌سـاڵی رابـردوودا( )49ژن لـه‌و تاوانبارانـه ده‌سـتگیر كـراون ،یه‌كێـك له‌وقوربانیانـه كـوژراون ،ته‌نهـا بكـوژی چـوار ژن ده‌سـتگیركراوه ،ژنێكـی ته‌مه‌ن()45سـاڵ ،كه‌سـاڵی رابـردوو له‌گه‌ڕە‌كـی كه‌سـیان له‌وتاوانبارانـه دانیشـتوی هه‌نـده‌ران بـوون .زه‌رگه‌تـه‌ی شـاری سـلێامنی ،به‌گوللـه له‌الیـه‌ن له‌ئاماره‌كـه‌ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تـی توندووتیـژ ی دژی ژنانـدا هاوسـه‌ره‌كه‌یه‌وه كـوژرا ،دوای رووداوه‌كـه تۆمه‌تبـار
بـۆ شـوێنی نادیـار هه‌لاڵتبـوو ،لـه‌رۆژی()2019/2/20 ده‌سـتگیركراوه ،هـاوكات بكـوژی (شـیالن) ئـه‌و كچـه یه‌زیدییـه ته‌مه‌ن()21سـاڵه‌ی كه‌لـه‌رۆژی()2016/3/13 له‌ئاهه‌نگێكـی هاوسـه‌رگیریه‌كه‌یدا له‌واڵتـی ئه‌ڵامنیـا له‌الیـه‌ن ئامۆزاكه‌یـه‌وه كـوژرا ،دوابـه‌دوای رووداوه‌كـه تۆمه‌تبـار هـه‌اڵت ،پـاش ماوه‌یـه‌ك ده‌ركـه‌وت تاوانبـار گه‌ڕاوه‌تـه‌وه بـۆ كوردسـتانو له‌نیـوه‌ی كۆتایـی سـاڵی ( )2018ده‌سـتگیر كـرا. ئاڤـان نه‌جمه‌دیـن یه‌كێكـی تـره لـه‌و قوربانیانـه‌ی ی واڵتـی لـه( )2018/10/1له‌شـاری سـتۆك ئـۆن ترێنتـ به‌ریتانیـا به‌شـێوه‌ییه‌كی دڕندانـه له‌الیـه‌ن هاوسـه‌ری پێشـوییه‌وه به‌ناوی(د.ع)درایـه بـه‌ر چه‌قـۆ ،ئـه‌و دایكـی سـێ منـداڵ بـوو دوای جیابونـه‌وه‌ی له‌هاوسـه‌ره‌كه‌ی پۆلیسـی ئـه‌و واڵتـه رێگـه‌ی نـه‌ده‌دا(د) منداڵه‌كانـی ببینێـت به‌هـۆی تۆمه‌تبـار بوونـی به‌ئه‌نجامدانـی توندووتیـژی‌‌و په‌الماردانـی منـداڵ ،لـه()2019/2/12 ده‌سـتگیر كـرا ،دانـی به‌تاوانه‌كه‌یـدا نـا ،هاوشـێوه‌ی رووداوی كوشـتنه‌كه‌ی ئاڤـان ،كوشـتنی كچـه كوردێكـی دیكـه‌ی دانیشـتوی شـاری ڤێینـای واڵتـی نه‌مسـایه كه‌لـه‌رۆژی( )2018/9/8له‌شـوقه‌كه‌ی خـۆی‌‌و له‌الیـه‌ن كـوڕە كوردێكـه‌وه به‌نـاوی(د) كه‌خۆشه‌ویسـتی بـووه، به‌چه‌قـۆ له‌ملـی ده‌درێـت‌و گیـان له‌ده‌سـت دهدات، دوای ده‌سـتگیركردنی تاوانباردانـی به‌تاوانه‌كه‌یـدا نـاوه.
هه‌رێمی كوردستان،لە هه‌رمانگێكدا چوار ژن كوژراون به‌پێی ئامارێكی تۆماركراوی سایتی رێوان ،له‌ساڵی( ،)2018كوژراون‌و خۆیان كوشتوه )50( ،حاڵه‌ته له‌ساڵی ()2018 ( )50حاڵه‌تی كوشنت‌و خۆكوشتنی ژنان ،تۆماركراوه ،هاوكات دا ،ئهمه له‌كاتێكدایه ئاماره‌كه‌ی سایتی رێوان به‌شێوه‌یه‌كی به‌پێی ئاماری به‌رێوه‌به‌رایه‌تی به‌ره‌نگاربونه‌وه یتوندووتیژی بنه‌ڕه‌تی نیه ،به‌ته‌نیا ژماره‌ی ئهو حاڵه‌تانه‌ی تۆماركردووه كه‌هه‌واڵ‌و رووداوه‌كه‌ی پێگه‌یشتوه‌‌و پشرتاستی دژ ی ژنان ( )122حاڵه‌تتۆماركراوه. به‌پێی ئاماره‌كانی سایتی رێوان ،رێژە ی ئهو ژنانه‌ی كردوه‌ته‌ووه ،لهو رێژە‌یه‌ش ()19حاڵه‌تیان كوشنت
بووه )27(،حاڵه‌تیان خۆكوشنت بووه ،به‌پێی ئامارێكی به‌رێوبه‌رایه‌تی به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی توندووتیژی دژ به‌ژنان له‌هه‌مان ساڵدا( )122حاڵه‌تی كوشنت‌و خۆكوشتنی ژنان باڵوكراوه‌ته‌وه ،لهو رێژە‌یه‌ش ()49حاڵه‌تی كوشنت)73( ، حاڵه‌تیان خۆكوشنت بووه.
15كچی رزگاربووی ئێزیدی ،لەكەمپەكاندا خۆیان كووشتوە
بەپێی ئاماری رێكخراوی جڤین بۆگەشەپێدانی كۆمەڵگە، لەساڵی رابردوودا)15( ،كچی ئێزیدی رزگاربووی دەستی داعش ،لەناوكەمپەكاندا خۆیان كووشتوە ،سەرۆكی رێكخراوەكەش دەڵێت ״خۆكوژی لەناوكچان‌و ژنانی ئێزیدا ،روو لەزیادبوونە״. ی ئاماری رێكخراوی جڤین بۆگەشەپێدانی كۆمەڵگە، بەپێ
كەدەست رێوان كەوتووە ،لەساڵی رابردوودا()15 كچی ئێزید ی رزگاربووی دەستی داعش ،كەتەمەنیان لەنێوان()25_14ساڵیدا ،لەناوكەمپەكاندا خۆیان كووشتوە ،لەمبارەییەوە سەرۆكی رێكخراو ی ناوبراو كاوە عیدۆ لەلێدوانێكیدا دەڵێت ״خۆكوژی لەناو كچان‌و ژنان ئێزیدا ،روو لەزیادبوونە ،زۆربەی ئەوانەشی
هانا بۆخۆكوژی دەبەن ،ئەوكچ‌و ژنانەن كەلەدەست داعش رزگاریان بووە״ ،ئەو بەنیگەرانیەوە ئاماژە بۆ ئەوەدەكات كەناجێگیری بار ی دەروونی ئەو كچ‌و ژنانە هۆكارێكە بۆ خۆدكوژی‌‌و وتی״زۆربەی زۆری ئەوكچ‌و ژنانە لەبارودۆخێكی دەروونی ناجێگردان ،بەتایبەت ئەوژنانەی كەدوای رفاندنیان لەالیەن داعشەوە بونەتە دایك״. كاوە عیدۆ ئاماژەیدا بەژمارە ی ئەوكچ‌و ژنانەی لەدەستی داعش رزگاریان بووە ،وتی ״نزیكەی ( )50كچ‌و ژنن، لە()17كەمپی تایبەت بەئاوارەكانی ئێزیدین لەپارێزگای دهۆك ،بەاڵم ژیانی كەمپ بۆ ئەوكچ‌و ژنانە وەك دۆزەخ وایە״ ،وتیشی״ لەسایەی ئەویادەوەرییە تاڵەی رۆژگاریان پێ بەسەربردووە ،ژیانیان بووەتە تراژدیایەكی راستەقینە״، سەبارەت بەچارەسەری دەروونی بۆ رزگاربووان ،سەرۆكی رێكخراوە باس لەوەدەكات كەسەدان كچ‌و ژن رەوانەی سەنتەرەكانی چارەسەری دەروونی كراون لەدهۆك. لەبەرەبەیانی ()3ی شوباتی ساڵی( ،)2014هێزە چەكدارەكانی داعش هەڵیانكوتایە سەر قەزای شەنگاڵ‌و بەهەزارەها پیاو گەنج‌و منداڵیان كوشت ،هەزارەها كچە ئێزیدیان وەك كەنیزەك دەست بەسەركرد‌و تائێستاش ژمارەیەكی زۆر لەو كچ‌و ژنانە چارەنوسییان نادیارە.
٢٠١٩/3/8
لەماوەی حەوت مانگدا ی ()5حاڵەت بەهۆ تۆڕەكۆمەاڵیەتیەكانەوە خۆیان كوشتووە بەپێی ئاماری رێكخراوی تایبەت لەبوار ی كێشەكانی شۆسیاڵ میدیا لەكوردستان ،لەماوەی حەوت مانگدا()5كەس بەهۆی كێشەی تۆڕی كۆمەاڵیەتیەكانەوە خۆیان كوشتووە‌و ()2حاڵەتیش لەترسی خێزانەكانیان لەماڵەوە رایانكردووە‌و ماڵیان بەجێهێشتووە. بەپێی ئاماری رێكخراوی (تێك هارت) ،كەتایبەتە بەبواری كێشەكانی سۆشیاڵ میدیا ،بەهاوكاری كۆمپیانیای (یۆگارد) لەكوردستان ،تەنها لەماوەی( )7مانگدا()5كەس بەهۆی كێشەی تۆڕی كۆمەاڵیەتیەكانەوە خۆیان كوشتووە‌و ()2حاڵەتیش لەترسی خێزانەكانیان لەماڵەوە رایانكردووە‌و ماڵیان بەجێهێشتووە ،ئەو رێكخراوە تەنها ئامارەكانی مانگەكانی( 2018/8/1تا )2019/2/20بۆ رێوان ئاشكراكرد ،كەبەپێی ئامارەكە ()423حاڵەت تایبەت بووە بەكێشەكانی كچان كە( )238حاڵەتیان ،دانانی فەیسبوك‌و ئەكاونت بووە بەناوییانەوە‌و()130 حاڵەتیشیان لەرێگەی خۆشەویست‌و خزم‌و هاوڕێی خۆیانەوە‌و بەهۆی تۆڕی كۆمەاڵیەتیەوە رووبەڕوی كێشە بونەتەوە )108( ،حاڵەتیش هاككراون‌و دواتر بەهەمان ناوو وێنەوە ئەكاوتنی تر دانراوە‌و()112 حاڵەتیش ئەكاوتنەكانیان هاككراوە‌و دواتر لەبەرامبەر بڕێك پارەدا پێانفرۆرشاوەتەوە‌و یاخود ئەكاوتنەكانیان سوتێرناون ،لەمبارەییەوە سەرچاوەیەك لەرێكخراوی ئاماژەپێكراو‌و تایبەت بەرێوانی وت ״رێكخراوەكەمان توانیویەتی ،تاڕادەیەكی باش هاوكاری ئەو حاڵەتانە بكات ،بەتایبەت ئەوكەیسانەی هاتونەتە الی ئێمە، متامنەیان بەلێكۆڵینەوەكانی دەزگا ئەمنیەكان نەبووە״ ،وتیشی ״بەتایبەت كەیسەكان پێیان خۆش نیە ،دۆسیەیان هەبێت‌و بچنە بنەكەكانی پۆلیس‌و دادگا ،بۆیە دێنە الی ئێمە بۆئەوەی بەزووترین كات‌و بێ هاتوچۆ كۆتایی بەكێشەكانیان بهێنن״. لەدرێژەی قسەكانیدا ئەو سەرچاوەیە ئاماژەی بۆ ئەوەكرد كەژمارەیەك لەكەیسەكانیان باری دەروونیان ناجێگیربووە ،بەجۆرێك بیریان لەخۆكوژی كردوەتەوە‌و دەڵێت ״()11كەیسامن هەبوو كەسەرجەمیان كچ بوون ،باری دەروونیان باش نەبوو، تەنانەت گەیشتبونەی ئەوەی كۆتایی بەژیانیان بهێنن״ ،باسیشی لەوەكرد كەژمارەیەك لەكەیسەكانیان لەالیەن ئەوكەسانەی هەڕەشەی باڵوكردنەوەی ڤیدیۆو وێنەكانی دەكردن ،ناچاریكردبوون وێنە‌و ڤیدیۆی زیاتر بنێرن لەبەرامبەر بێدەنگ بوونیدا‌و دەڵێت ״( )12كەیسیشامن هەبووە بەالیڤ ڤیدیۆی رووتیان پێكردوون ،كە( )8لەوانە پیاوو بوونو ()4كچ بوون״ ،سەبارەت بەچۆنیەتی چارەسەركردنی كێشەی كەیسەكان ئەو سەرچاوەیە دەڵێت ״خۆشبەختانە توانیومانە ڤیدیۆی ئەو كەیسانە لەمۆبایلی كەسی هەڕەشەكەر بسڕینەوە‌و مۆبایلەكانیان بسوتێنین״. ئەو سەرچاوەیەی رێكخراوەكە ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد كە()3كەیسیان منداڵن‌و تەمەنیان لە()24-16 ساڵیدایە‌و ( )18كەیسیشیان لەرێگەی ژمارەی نەنارساوەوە بێزاردەكرێن.