Wat is persoonlijke groei? Het begrip 'persoonlijke groei' beslaat in deze tijd een groot spectrum aan mogelijke betekenissen. Wat deze in ieder geval moeten omvatten is het uitgangspunt dat groei een ontwikkelingsproces is. Bij voorbeeld in de theorie van Abraham Maslow (1970) speelt de verwezenlijking van individuele capaciteiten door 'persoonlijke groei' een grote rol. Hij veronderstelt bij alle mensen een tendens hun unieke potentieel te realiseren in hun leven. Maslow definieert zelfactualisatie als: 'het verlangen om meer en meer te worden wie je bent: om alles te worden waartoe je in staat bent te worden’. Interessant hier is, in relatie met persoonlijke groei, de premisse dat het hier gaat om de realisatie van al aanwezige capaciteiten. Voorwaarde is wel dat aan de basisbehoeften voldaan is voordat men toe kan komen aan de verwerkelijking van deze 'hogere' behoeften. Volgens Maslow bepaalt de mate waarin mensen hun behoeften weten te realiseren, het niveau van ontwikkeling. Ook bij Nietzsche vinden we een intrigerende formulering van wat persoonlijke groei kan zijn: "Het raadsel dat de mens moet oplossen, kan hij alleen oplossen in zijn, in zijn wat hij is en niet iets anders, in het onveranderbare". Opvallend in beide voorbeelden is de aanwezige paradox van 'doen' en 'zijn'. Deze schijnbare tegenstelling ligt ten grondslag aan vele dilemma's die de 'persoonlijke groeier' tegenkomt. Het lijkt er immers op dat als je doet, je niet bent, en als je bent dat je niets doet. Persoonlijke groei, in de termen van Maslow, betekent door doen datgene te ontwikkelen wat is. Nietzsche lijkt eerder te overwegen dat door te zijn we doen waar we voor gekomen zijn: het raadsel oplossen. Wat is hier nu de relevantie van voor de vraag 'wat is persoonlijke groei' in het kader van de SPSO. Dit kader is wel degelijk belangrijk omdat de context, het veld, altijd van invloed is op de betekenis van de inhoud. Volgens mij ligt hier de essentie van persoonlijke groei (naast het gegeven dat het deel uitmaakt van het evolutionaire proces van alle leven) in het ontwikkelen van ons vermogen tot transformatie. Met transformatie bedoel ik hier differentiatie en integratie wat resulteert in een grotere complexiteit van bewustzijn. Differentiatie refereert hier aan de mate waarin we ons ontwikkelen in aspecten die verschillen in structuur en functie. Integratie betekent dan de mate waarin deze verschillende aspecten met elkaar (kunnen) communiceren en elkaars doel ondersteunen. Om bij te dragen aan een grotere harmonie zowel in jezelf als in de sociaal-culturele omgeving is het nodig dat je bewustzijn complexer wordt. Deze complexiteit van bewustzijn omvat zowel onze kennis en intellect, als onze emoties, gevoelens en acties. Het betekent kort gezegd om je gewaar te worden van je authentieke zijn om van daaruit adequate actie te kunnen nemen (doen). Wat mensen nodig hebben om de complexiteit van hun bewustzijn te kunnen verhogen is een context, een veld, waarin aandacht zo georganiseerd wordt dat de persoonlijke groei daar als 'vanzelf' uit voort vloeit. Mensen kunnen en doen dit individueel en in groepen. Een gestructureerde vorm, zoals bijvoorbeeld de psychosociale opleiding, versneld en focust dit proces wat in potentie al bij iedereen in meer of mindere mate werkzaam is. Voor een bijdrage aan de eigen harmonie en die van anderen (psychosociaal werker/therapeut), is een hoog niveau van gewaarzijn, van complexiteit van bewustzijn, een noodzakelijke, doch geen voldoende voorwaarde.
De tweede voorwaarde is dat tegelijkertijd het complexere bewustzijn concreet gestalte gegeven wordt, dat men het tot uiting brengt in zijn of haar acties. Persoonlijk ontwikkeling zal pas dan manifest worden als aan zowel de innerlijke dynamiek als de uiterlijke manifestatie van de complexiteit van het bewustzijn aandacht wordt besteed. Ramo de Boer (bijdrage voor de vergadering van docenten van de SPSO in Utrecht op 6/2/99).