Rauf Hassan in two special interviews about Marx, Kurdish Marxism and Religion

Page 1

‫رةوف حـةســـةن‬ ‫لة دو ديدارى تايبةتدا‬ ‫لةمةر‬

‫ماركس ء‬ ‫ماركسيزمى كوردى ء‬ ‫ئايي‪..‬‬

‫شوان ئةحةد‬ ‫ء‬ ‫سالر حةمةعةل‬ ‫‪1‬‬


‫ماركس ء ماركسيزمى كوردى ء ئايي‪..‬‬

‫سازدانى‪ :‬شوان ئةحةد‪،‬‬ ‫سالر حةمة عةل‬ ‫بابةت‪ :‬ديدارى ‪-‬فكرى ء فةلسةفى‪-‬‬ ‫ديزاينى بةرط‪ :‬بةرزان بةكر‬ ‫تياذ‪ 1000 :‬دان ة‬ ‫ذمارةى سثاردن‪ 649 :‬سال‪ ,‬ى‪2007‬‬ ‫كوردستان ‪ -‬سلي‪.‬مانى‬

‫‪2‬‬


‫ديدارى ييكةم‬

‫ماركــسء ماركســيزمى كوردى‬

‫لةطةل‪...‬‬ ‫)رةوف حةسةن( دا‬

‫ســازدانى‬ ‫شــوان ئةحةد‬

‫‪3‬‬


4


‫ماركــسء ماركســيزمى كوردى‬

‫شوان ئةحةد‪ :‬لة ر"ؤذطارى "ر"ةفيق ضالك"ةوة تا ئةمر"ؤ‪ ،‬ئةوةى‬ ‫لة كؤمةل‪2‬طةى كوردىء لة نيوةندى ر"ؤشنبيىء سياسى كورديدا‬ ‫ئامادةيى هةية هةر بةتةنيا ييك "ماركس"ة‪ ،‬ئةويش ماركسى‬ ‫ئايديؤلؤذيية‪ ،‬نةك ماركسى فةلسةفى‪ ،‬ئةوةى كورد بةدريذايى‬ ‫سةدةى ر"ابردو عةودال‪2‬ى بو‪ ،‬ئايديؤلؤذياى ماركسيزم بو نةك‬ ‫فةلسةفةى ماركسيزم‪ ..‬ئةمة ضؤن ليكدةدةيتةوة؟ ئايا ئةمة‬ ‫كورتبينىء هةذاريي فيكريى ئةو نةوة خؤ بةماركسيست زانة‬ ‫ناطةيةنآ كة هةتا هةنوكةش ئةوةندةى وةك دروشى ئايديؤلؤذى‬ ‫)ماركس( دةناسيت‪ ،‬ئةوةندة وةك بيياريكى مةزنء فةيلةسوفيكى‬ ‫طةورة سةيرى ناكات؟‬ ‫ر"ةوف حةسةن‪ :‬با لة سةرةتاوةء‪ ،‬ئةطةر توانيم تا كؤتاييش بةزماني‪.‬كى‬ ‫سادةو ر‪:‬ونء‪ ،‬تا بشتوان بةر‪:‬اشكاوى بدوي‪.‬م‪ ..‬ضونكة ئةم بابةتانة تا ئي‪.‬ستة‬ ‫هةر تةنيا لة ديدو بؤضوني‪.‬كةوةء‪ ،‬بة مةبةستى سوكايةتيثي‪.‬كردن بة‬ ‫كوردانى ماركسيستء‪ ،‬بي‪.‬بايةخكردنى ئةو كاروانة دورودري‪.‬ذة ثر‪:‬لة‬ ‫فيداكارىء بةرةنطاربونةوةء‪ ،‬هوشياركردنةوةى ميللةت‪ ..‬يان ر‪:‬استةوخؤ‪،‬‬ ‫‪,‬مدا خراوةتةر‪:‬و‪ ..‬لةوانةية نةزان‬ ‫ياخود لة شي‪.‬وةى ثرسياري‪.‬كى بآ وةل‬ ‫‪,‬سؤزى بةقةدةر‬ ‫مةبةستت ضيية!‪ ..‬ضونكة ئةطةرى نيهاد ثاكىء دل‬ ‫‪,‬م دةزان بي‪.‬دةربةستانة ياخود "برائة"ى تي‪.‬دا‬ ‫ثي‪.‬ضةوانةكةى تي‪.‬داية‪ ..‬بةل‬ ‫‪,‬كردوم‪،‬‬ ‫‪,‬مدانةوةت بؤ وال‬ ‫نيية‪ ..‬بةلى منةوة طرينط ئةوةية دةرفةتى وةل‬ ‫ئةمةندةم بةسة لى خؤتانةوة )ماركس(تان بةهةند وةرطرتووة‪ ،‬ئةطةر تةنيا‬ ‫‪5‬‬


‫لة ليةني‪.‬كيشي‪.‬وة بي‪.‬ت كة )ماركس(ى )بييارو فةيلةسوفة(ء‪ ،‬زي‪.‬ت‬ ‫ر‪:‬ةخنةكةتان لة فةرامؤشكردنى فيكرء فةلسةفةى ماركسيزمة لى‬ ‫‪,‬كانى ماركسى ئاسايى‬ ‫ر‪:‬ؤشنبيانى ماركسى كورد بةتايبةتىء‪ ،‬لةني‪.‬و خةل‬ ‫كورديشدا‪ ..‬كة سةرجةميانء لة مودةتي‪.‬كى دري‪.‬ذخايةندا ثابةندى‬ ‫ئايديؤلؤذياء دروشةكانى ماركسيزم بون‪ ..‬ثي‪.‬مواية ئةم ثرسيارة تةنيا‬ ‫بةرةور‪:‬وى ئي‪.‬مة ناكري‪.‬تةوة‪ ..‬ياخود ر‪:‬استت واية ئي‪.‬مة دواكةسء دوا نةوة‬ ‫بي ثرسياري‪.‬كى لةمؤرة بةرةور‪:‬ومان بكري‪.‬تةوة‪ ..‬من لي‪.‬ت دةثرسم ئايا‬ ‫)ماركس(ى فيكرء فةلسةفة لى كام نةتةوةء ر‪:‬ؤشنبيانى خاوةن‬ ‫‪,‬ةتيش لة دةظةرةكةداء‪ ،‬لة ئةفرؤئاسياء‪ ،‬تةنانةت لة ئةمريكاى‬ ‫دةول‬ ‫‪,‬ني‪.‬كى زؤر تةنيا‬ ‫لتينيشدا ناسرابو؟ ئةوانيش تي‪.‬كر‪:‬ا و بةدري‪.‬ذايى سال‬ ‫دروشى ئايديؤلؤذى ماركسىء‪ ،‬بطرة دؤطماى ئايديؤلؤذيايى ماركسيان‬ ‫ناسيوة‪ ..‬وةك ئي‪.‬مة‪ ..‬هؤكةيشى بةثلةى يي‪.‬كةم بؤ دورةدةستيى ماركسى‬ ‫‪,‬ي‪.‬م هةر‬ ‫فيكرء فةلسةفة دةطةر‪:‬ي‪.‬تةوة‪ ..‬كة لة قور‪:‬طى شي‪.‬ردا بو‪ ..‬دروستتة بل‬ ‫ماركسى بييارء فةلسةفة زانستيي‪.‬كةىء ديالي‪.‬كتيكى ر‪:‬ةخنةيى لةئارادا‬ ‫نةبو‪ ..‬تةنيا ضةند سةرضاوةيي‪.‬كى طشتى سةقةتء شي‪.‬وي‪.‬نراوء‪ ،‬بة‬ ‫تةفسيء لي‪.‬كدانةوةيي‪.‬كى كةمتازؤر ضةواشةء تةنانةت موبتةزةلنةى‬ ‫سؤظيي‪.‬تيوة لةبةر دةستدا بو‪ ..‬بةجؤري‪.‬ك بال‪.‬ء ملى فةلسةفةكةيان بادابو‪،‬‬ ‫)جةر‪:‬اندبويان( تا هاوشانى ئةزمونةكةيانى بكةنء‪ ،‬ر‪:‬استت دةوآ زؤر‬ ‫زيرةكانةش ماركسيزميان ئاخنيبوة ني‪.‬و دةزطةء ر‪:‬ي‪.‬كخراوة ني‪.‬وخؤيىء‬ ‫‪,‬م‬ ‫دةوروبةرو‪ ،‬تةنانةت دورترين دورطةكانى جيهانيشةوة‪) ..‬زيرةكانة(‪ ،‬بةل‬ ‫‪,‬م بة )ر‪:‬ؤح‪-‬ر‪:‬ةوان( نا‪..‬‬ ‫)هونةرمةندانة( نا‪ ..‬بة )ئةقل‪ ،(.‬بةل‬ ‫ئي‪.‬مةى ر‪:‬ؤشنبيانء تي‪.‬كر‪:‬اى تي‪.‬كؤشةرة ماركسيستةكانى كورد‪،‬‬ ‫كةمتازؤر ئةو )ئةقل‪(.‬ء )زيرةكيية(مان لة سؤظيي‪.‬ت وةرطرت‪ ..‬هةلومةرجء‪،‬‬ ‫‪6‬‬


‫زةمينةكةمان لة طةل‪ .‬زةوى ديكة بؤ ئةو تؤوة لةبار بو‪ ..‬ضةوساندنةوةى‬ ‫نةتةوايةتىء ضينايةتىء كؤلؤنيالكراويى دوانةيى سةرمايةدارى جيهانىء‬ ‫‪,‬ةتانى ناوضةيى و‪..‬‬ ‫دةول‬ ‫‪,‬دةستى عةقيدةى‬ ‫بال‬ ‫ميتافيزيكيانةء خورافياتء‬ ‫شةعوةزة و‪ ...‬هتد‪ ،‬هيض‬ ‫دةرفةتي‪.‬كى لةبةردةم فيكرء‬ ‫ف ةلس ة ف ة ى ماركسيز مدا – ئ ة ط ةر‬ ‫دورةدةستيش نةبوايآ‪ -‬نةهي‪.‬شتةوة‪ ،‬جطة لة ئايديؤلؤذياء دروشةكانى‪،‬‬ ‫‪,‬م ئايا دةزانيت ئةو دروشانة ض تيء تةوذمء سيحري‪.‬كيان لة ئامي‪.‬زدا‬ ‫بةل‬ ‫بو؟! وشةى ني‪.‬و دروشةكان سنورى ماناى ئاسايى خؤيان دةبةزاند‪..‬‬ ‫خةونةكانيان لة ل دةكردنة حةقيقةتء‪ ،‬لة دنياى ر‪:‬ؤشندا بةديدةهاتن نةك‬ ‫‪,‬كانى نةدارء ضةوساوةء‬ ‫لة قيامةتدا‪ ..‬مذدةء ئومي‪.‬دى بي‪.‬سنوريان بة خةل‬ ‫ر‪:‬وتء برسى دةبةخشى‪ ..‬تا ر‪:‬ادةى سر‪:‬ينةوةى ضينايةتىء‪ ،‬بةديهي‪.‬نانى‬ ‫يي‪.‬كسانى لة دةرفةتء ذيانء طوزةرانداو‪ ،‬دابينكردنى تةواوى مافةكانى‬ ‫ئينسان بة ثياوانء ئافرةتانةوة‪ ..‬بةنيسبةت ر‪:‬ؤشنبيانيشةوة طفتى‬ ‫ئازادىء دنيايي‪.‬كى ثر‪ :‬لة زانستء شارستاني‪.‬تىء داهي‪.‬نانء هونةر و‪ ...‬تد‪،‬‬ ‫بو‪.‬‬ ‫برالة! ئةمة ئةطةرضى مايةى ر‪:‬ةخنة لي‪.‬طرتنء ر‪:‬امانء ثي‪.‬داضونةوةية‬ ‫‪,‬م هةرطيز مايةى شةرمةزارى نةبو‪ ،‬تةنانةت‬ ‫بةتايبةتى لةم سةردةمةدا‪ ..‬بةل‬ ‫هيض عةقيدةء ئايديؤلؤذيايي‪.‬كى لةوة واقيعىء مرؤظثةروةرء ثي‪.‬شكةوتو ء‬ ‫زانستيانةتر لة ئارادا نةبو‪ ..‬من لي‪.‬ت دةثرسم‪ :‬بؤضى نةتةوةكةمان لة هيض‬ ‫فيكرء فةلسةفةء ئايني‪.‬ك جطة لة دروشمء عةقيدةء دؤطماى ئايديؤلؤذى‬ ‫‪7‬‬


‫زي‪.‬ت هيضى دى وةرطرتووة؟! ياخود ئايا ئةطةر ئةمة كورتبينىء هةذاريى‬ ‫فيكريى نةوةى كوردى خؤ بةماركسيزان بي‪.‬ت‪ ..‬ئةدى دوربينىء‬ ‫‪,‬ةمةنديى فيكرى كوردى نا ماركسىء دذة ماركسى كامةية؟!‬ ‫دةول‬ ‫با ئةوةش ئاطاداربي كة لة خودى ماركسيزمدا ئةو دةرفةتة‪ ،‬ياخود‬ ‫‪,‬كو بةبآ‬ ‫ئةو تةوةجوهء ئايديؤلؤذيا دروشم ئامي‪.‬زة نةك هةر نامؤ نيية‪ ،‬بةل‬ ‫ئةوة ماركسيزم دةبي‪.‬تة فةلسةفةيي‪.‬كى ر‪:‬امانطةرايى )تةئةمول( مردارةوة بو‪.‬‬ ‫فةلسةفةى ماركسيزم توانى فةلسةفة لةو قةيرانء تاراوطةيةى ني‪.‬و‬ ‫هزرء لي‪.‬كدانةوة ئازاد بكاتء‪ ،‬بيخاتة سةر زةمينى واقيع‪ ..‬دذوارى ني‪.‬وان‬ ‫‪,‬ي‪.‬ت‪ ..‬دذوارى ني‪.‬وان فةلسةفةء سياسةت‪،‬‬ ‫تيؤرء ثراكسيس )كردار( نةهي‪.‬ل‬ ‫‪,‬ي‪.‬ت‪) ..‬ماركس( فيكرء فةلسةفةى هي‪.‬ناية ني‪.‬و‬ ‫يان فةلسةفةء زانست نةهي‪.‬ل‬ ‫مرؤظى ئاسايي‪.‬وة‪ ..‬ئةو مرؤظةى كة نازاني‪.‬ت فةلسةفة بةرى بة كوي‪.‬وةية‪،‬‬ ‫دةخوازى ئةو طةجةرى ثر‪:‬ؤليتاريا سةرطةردانء هةذارء بي‪.‬سةوادانةى‬ ‫كوردستانء ناوضةكةيش بةطشتى‪ ،‬كة لة طيانى خؤيان بي‪.‬زارن‪..‬‬ ‫بونيادةكانى )سةرماية‪(Capital -‬يان بؤ شيبكةينةوة؟ ضؤن دةتواني‬ ‫بةرامبةر ماتةرياليزمى مي‪.‬ذويىء ديالي‪.‬كتيكى زانستىء ر‪:‬ةخنةيى‬ ‫‪,‬ةتى بةنامؤبون )ئيغتياب(ى مادىء طيانيان‬ ‫ر‪:‬ايانطرين؟! ياخود ضؤن حال‬ ‫بؤ ر‪:‬ونبكةينةوة؟! بي‪.‬طومان ثةسةندترين ر‪:‬ي‪.‬طةضارة‪ ،‬ثةنا بردنة بةر دروشة‬ ‫ئايديؤلؤذيي‪.‬كانء ثراكتيزة كردنيانة لة كؤر‪:‬ى تي‪.‬كؤشاندا‪ ..‬ئاسانتين ر‪:‬ي‪.‬طة‬ ‫بؤ هوشياركرنةوةيان دروشة ئاسانء بريقةدارء هةستء فيكر هةذي‪.‬نء‬ ‫ئومي‪.‬د بةخشةكان بو‪ ..‬بةواتايي‪.‬كى وردتر‪ ،‬ليةنة ر‪:‬ةواجدارةكةى فةلسةفةكة‬ ‫بو كة بريتيية لة ر‪:‬ةهةندة‬ ‫ئايديؤلؤذيي‪.‬كانى ماركسيزم‪..‬‬ ‫ئةوانةى مرؤظى ضةوساوة‬ ‫‪8‬‬


‫‪,‬نيادةكاتء‪ ،‬طفتى دوار‪:‬ؤذي‪.‬كى‬ ‫دل‬ ‫ئاسودةى لةم دنيايةدا دةداتى‪..‬‬ ‫}نيشت ماني‪.‬ك ى ئازادء ط ةلي‪.‬ك ى‬ ‫ب ةختيار{‪ ..‬يا ن } كار ط ة بؤ‬ ‫كارطةرانء زةوى بؤ‬ ‫جوتيارا ن{ و‪ ...‬تد‪ ،‬ك ة ل ةوان ةي ة‬ ‫هةندى‪ .‬لةو دروشانة تايبةت بة‬ ‫ئاذاوةطي‪.‬ر‪:‬ة سةنديكايي‪.‬كانء‪،‬‬ ‫تةنانةت دروشى‬ ‫م ة سي حيي‪.‬كاني ش ب ن‪} ..‬ئا شت ى بؤ‬ ‫جيهان‪ -‬وعلى الرض السلم{‪ ..‬ئ ة م درو شان ة‬ ‫وةك حةقيقةتى ر‪:‬ةها خرانةر‪:‬و‪ ،‬جةماوةري‪.‬كى بي‪.‬شومار ثي‪.‬شوازيان لي‪.‬كردنء‬ ‫باوةشيان بؤ طرتنةوةء‪ ،‬شي‪.‬وازى تي‪.‬كؤشانى دوليةنة طيايةبةر‪ ..‬بةرامبةر‬ ‫‪,‬يشدا‪ ..‬ململنآء زؤرانبازى توندوتيذء‬ ‫‪,‬تء لةني‪.‬و جةرطةى كؤمةل‬ ‫بة دةسةل‬ ‫خوي‪.‬ناوى لة ليي‪.‬كء‪ ،‬ر‪:‬ؤشنبيىء هوشياريى لة ليي‪.‬كى دييةوةء‪ ،‬بة‬ ‫ثشتبةست بة حيزبي‪.‬كى شيوعى كة لة هةمو ر‪:‬وي‪.‬يكةوة ثاشكؤء فؤتؤكؤثى‬ ‫حيزبى شيوعى سؤظيي‪.‬تى بو‪ ..‬كة مؤركى ر‪:‬ي‪.‬كخراوي‪.‬كى تؤكمةى‬ ‫‪,‬يينى عةسكةرتارى لةخؤطرتبو‪ ..‬ئةوة‬ ‫‪,‬ةتىء سيستمي‪.‬كى ثؤل‬ ‫ني‪.‬ودةول‬ ‫مةرجةعيةتى ئايديؤلؤذىء سةنتةرى ر‪:‬ي‪.‬بةرايةتى هةمو حيزبة‬ ‫شيوعيةكانى جيهان بو‪.‬‬ ‫بةمؤرة ماركسيزم بووة ئايديؤلؤذيايي‪.‬كى دؤطما‪ ..‬بطرة هةندآ جار‬ ‫ر‪:‬ةوتى ر‪:‬يفؤرميزمىء هةلثةرستانةيشى دةطرتةبةر‪ ..‬ئيدى بوارى‬ ‫‪,‬ةكردني‪.‬كى داهي‪.‬نةرانةى ئازاد لةطةل‪ .‬ماركسيزمدا بةر‪:‬ادةيي‪.‬ك‬ ‫مامةل‬ ‫‪9‬‬


‫‪,‬ةتة ناوضةيي‪.‬كةماندا‬ ‫تةسكبؤوة‪ ،‬نةتواني لةطةل‪ .‬هةلومةرجء خةسل‬ ‫بيطوني‪.‬ني‪ ..‬تةنانةت طةر‪:‬انةوة بؤ ر‪:‬اوي‪.‬ذةكانى ))لي‪.‬ني((يش زةحةت بو‪..‬‬ ‫‪,‬تيي‪.‬كانى هاندةدا سور بن لةسةر ئةوةى بةرنامةى حيزبى‬ ‫كة )ر‪:‬ؤذهةل‬ ‫‪,‬تةكانيان(ء‪) ،‬تا دةتوانن‬ ‫بةلشةوى ر‪:‬وسى كتومت نةطوي‪.‬زنةوة ني‪.‬و ول‬ ‫‪,‬تةكانى خؤيان بن(‪.‬‬ ‫ثابوندى هةلومةرجة تايبةتةندةكانى ول‬ ‫بةناضارى دةستيان داية ثي‪.‬ر‪:‬ةوكردنى ر‪:‬ةوتى ستالينى‪ ..‬بةتايبةتى لة‬ ‫بوارى جةختكردنة سةر دروشة ئايديؤلؤذيي‪.‬كانء لة ثراكتيزةشداء‪ ،‬بة‬ ‫بي‪.‬ئةوةى بزانن ئةم كةتنةيانداوة‪ ،‬ئامادة نةبون هيض ر‪:‬ةخنةء بيو‬ ‫‪,‬بكةنء‪ ،‬هةر بيء بؤضوني‪.‬كى جياوازء بةدةر لةوةى‬ ‫بؤضوني‪.‬كى دى قبول‬ ‫خؤيان بةلدان )ئينحياف( دادةنرا‪ ..‬ضونكة ئايديؤلؤذيا هيض كاتي‪.‬ك‬ ‫‪,‬ةى ر‪:‬ةخنةلي‪.‬طرتنى نيية‪ ..‬بةثي‪.‬ضةوانةى فةلسةفةوة‪ ،‬كة بةبآ‬ ‫حةوسةل‬ ‫ر‪:‬ةخنةء خوي‪.‬ندنةوةى جياواز ناذىء دةثوكي‪.‬تةوة‪.‬‬ ‫بةمؤرة كارطةيشتة كةسي‪.‬تى ثةرستء‪ ،‬ستالي‪ ،‬يان ماو‪ ،‬يان هةر‬ ‫‪,‬تةرناتيظى ماركسيزمء‪ ،‬ئومي‪.‬دى بةشةرييةتء‪،‬‬ ‫كةسي‪.‬تيي‪.‬كى دى‪ ،‬بووة ئةل‬ ‫هةروةها وابةستةيىء‪ ،‬ر‪:‬اثةر‪:‬اندنى فةرمايشتةكانى حيزب بةبآ ضةندو‬ ‫ضونء‪) ..‬ر‪:‬ايثةر‪:‬ي‪.‬نة ئةوجا طفتوطؤى لةسةر بكة!(‪...‬تد‪.‬‬ ‫ئةو نةوةية‪ ..‬بةتايبةتى ر‪:‬ؤشنبيان لةذي‪.‬ر سايةى ئةو زةبرء زةنطانةدا‬ ‫ثةروةردة بون‪ ..‬وةل‪ .‬ئةطةر تاك وتةرايش بوبي‪.‬ت‪ ،‬كةساني‪.‬ك لةني‪.‬وياندا‬ ‫هةبون ماركسيزميان وةك فيكرء فةلسةفةش ناسيبي‪.‬ت‪.‬‬ ‫‪,‬م جياكردنةوةى فةلسةفة لة ئايدؤلؤذياء لةني‪.‬و ماركسيزمدا ئةطةر‬ ‫بةل‬ ‫كاري‪.‬كى مةحال‪ .‬نةبي‪.‬ت‪ ،‬ئةوا طةل‪ .‬دذوارء سةختة‪ ..‬ضونكة هي‪.‬زى ماركسيزم‬ ‫لةوةداية دةرفةتء ئازادييةكى بةرينى بؤ ر‪:‬ةخساندوين‪ ..‬تاكو بتواني‬ ‫‪,‬ي‪.r‬م‪:‬‬ ‫‪,‬سةنطاندنى جياوازى بؤ بكةين‪ ..‬ثي‪.‬ت سةير نةبي‪.‬ت كة دةل‬ ‫تةفسيء هةل‬ ‫‪10‬‬


‫ر‪:‬ي‪.‬طةى ثي‪.‬داوين تةفسية جياجياكانى بطاتة دذواريش‪ ..‬نهي‪.‬نى زيندوي‪.‬تىء‬ ‫بزي‪.‬وى ديالي‪.‬كتيكى زانستيانةى )ماركس( لة كؤكردنةوةى دذواريي‪.‬كانيداية‬ ‫لةني‪.‬و خؤيدا‪ ..‬تا ئةوةى ئاوي‪.‬تةبوني‪.‬كى نازدار لةني‪.‬وان خؤىء ئايديؤلؤذيادا‬ ‫دي‪.‬تة ئاراوة‪ ..‬بةجؤري‪.‬ك نة ئةويان )واتا فةلسةفةكةى( بةبآ ئةمء‪ ،‬نة ئةميان‬ ‫)واتا ئايديؤلؤذياكةى( بةبآ ئةو هيض مانايي‪.‬ك نةبةخشن‪.‬‬ ‫‪,‬ي‪.‬م‪ ..‬بة فةلسةفةكة ثشت ئةستورمء‪ ،‬ر‪:‬ي‪.‬ى ئةم‬ ‫كة ئةمةيش دةل‬ ‫شيكردنةوة ديالي‪.‬كتيكيانةم ثي‪.‬دةدات‪ ..‬دةنا ئايديؤلؤذياكةى ئةم ئازادييةم‬ ‫‪,‬دا بكات!‬ ‫ثي‪.‬نابةخشي‪.‬ت‪ ..‬دور نيية لي‪.‬ثي‪.‬ضانةوةيي‪.‬كى بي‪.‬بةزةييانةشم لةطةل‬ ‫ئةما حةزدةكةم ئةوةيشت بؤ‬ ‫ر‪:‬ونبكةمةوة‪ ،‬تةنانةت‬ ‫شيكردنةوةء تي‪.‬طةياندنء‬ ‫قةناعةتثي‪.‬كردنى جةماوةر بةو‬ ‫دروشة ماركسيانةى تؤ وا بة‬ ‫سوكء ئاسان بؤيان دةر‪:‬وانيت‪..‬‬ ‫ل ة ضاو درو ش ةكان ى د ى –‬ ‫بةتايبةتى دروشى ئايينىء نةتةوايةتى‪-‬دا‪ ،‬زؤر زةحةتء ثر‪ :‬دةرديسةر‬ ‫بون‪ ..‬وتووي‪.‬ذكردنء ختوكةدانى هةستى نةتةوايةتىء بر‪:‬واى داضةسثيوى‬ ‫ئاييء‪ ،‬جؤشدانيانيان كاري‪.‬كى هي‪.‬جطار ئاسانة‪ ..‬تؤ دةتوانى بةبي‪.‬ئةوةى‬ ‫ثي‪.‬ويستت بة عةقلء شيكردنةوةى زانستيانة بي‪.‬ت ختوكةى غةريزةكانيان‬ ‫بدةيتء‪ ،‬بة تةنيا وتار )خوتبة(يي‪.‬كى طةرموطور‪:‬ى مةلى مزطةوتي‪.‬كت بةسة‬ ‫‪,‬مان بةرةو فتوحاتء غةزاء شةر‪:‬كردن‬ ‫تا دةيانء سةدان هةزار مسول‬ ‫بةر‪:‬ي‪.‬خةيت بي‪.‬ئةوةى واتاى وشةيي‪.‬كى عارةبى قورئان بزانن‪ ..‬هةروةها بة‬ ‫ثلةيي‪.‬كى بالتر بؤ كي‪.‬شة نةتةوايةتىء ر‪:‬ةطةزثةرستيي‪.‬كانيش‪ ..‬وةل‪ .‬ئةو‬ ‫‪11‬‬


‫دروشة ماركسيزمانة دروشى زانستيانة بون‪ ..‬بؤ تي‪.‬طةياندنء‬ ‫شيكردنةوةيان ناضاريت دةبي‪.‬ت لةتةك عةقلياندا قسة بكةيت نةك‬ ‫‪,‬ياندا بةرةور‪:‬وى بارخانةيي‪.‬ك ئايدياء بر‪:‬واء ئيمانى‬ ‫غةريزةيان‪ ..‬دةبآ لةطةل‬ ‫ضةسثاويان ببيتةوة‪ ..‬دةبي‪.‬ت كي‪.‬شةكان لةطةلياندا يي‪.‬كليى بكةيتةوة‪..‬‬ ‫كي‪.‬شةى ئينسان لة ئاسانةوة بي‪.‬نيتة سةر زةوى‪ ..‬ئينسان بةر لة خاكء‬ ‫خؤل بكةيتةوة بةتةوةرء سةروةرى هةمو كي‪.‬شةكان‪.‬‬ ‫شوان ئةحةد‪ :‬ئيوة نةوةييكن طلةييكى زؤرتان لةسةرة‪،‬‬ ‫نةوةييكن طوناهبارن بةوةى لةجياتى ئةوةى وةك ر"ؤشنبييك‬ ‫سةوداى فيكرىء فةلسةفى لةطةل "ماركس"دا بكةن‪ ،‬ضون‬ ‫ماركستان ثةستاندة نيو شانةء ر"يكخستنة حيزبييكانةوةء‪،‬‬ ‫فةلسةفةى ماركسيزمتان كورتكردةوة بؤ "سةرخانء ذيرخانء‬ ‫ديكتاتؤريةتى ثرؤليتارياو‪ ...‬هتد"‪ ..‬وةها مامةل‪2‬ةييك‬ ‫هةل‪2‬ويستى بآ قةيدء مةرجى خؤتان بو‪ ،‬يان لة سةرةوةر"ا‪ ،‬حيزبء‬ ‫ر"يكخراويكى ئايديؤلؤذى ثييكردن؟‬ ‫‪,‬ة‪ ..‬نةتةنيا لةبةر‬ ‫ر"ةوف حةسةن‪ :‬ئةم طلةيىء تؤمةتباركردنةشتان قبول‬ ‫ئةوةى لة وةرطرتنى ر‪:‬ةخنةى بةرامبةردا كابرايي‪.‬كى سنطفراوانء بةس‪..‬‬ ‫‪,‬كو كةمتازؤر لة خؤمء هاور‪:‬ي‪.‬يان بةطومان لةوةى تةنانةت توانيبي‪.‬تمان‬ ‫بةل‬ ‫"بةجوانى" ئةو ضةمكة ئايديؤلؤذيانة "سةرخانء ذي‪.‬رخان‪ ،‬ديالي‪.‬كتيكى‬ ‫ماتةرى‪ ،‬زي‪.‬دةبايى‪ ،‬ديكتاتؤريةتى ثر‪:‬ؤليتاريا‪ ...‬تد"مان ئاخنيبي‪.‬تة ني‪.‬و‬ ‫‪,‬ي‪.‬م بةجوانى‪..‬‬ ‫شانةكانى حيزبء‪ ،‬خانةكانى مي‪.‬شكى تي‪.‬كؤشةرانةوة‪ ..‬دةل‬ ‫‪,‬كو‬ ‫ضونكة ئةو ضةمكانة نةهةر هي‪.‬جطار نوآء سةردةمانة بون‪ ..‬بةل‬ ‫بنةماى‪ ..‬ياخود ميكانيزمى هةذاندنى فيكرى مرؤظى كورديان لة دوتوي‪.‬دا‬ ‫‪12‬‬


‫‪,‬طرتبو‪ ..‬بةتايبةتى لةني‪.‬و سيستمء ثي‪.‬كهاتة بةربادةكةى ئةم دةظةرةدا‪..‬‬ ‫هةل‬ ‫ئةوانة توي‪.‬شويي‪.‬كى ثي‪.‬ويستى كري‪.‬كارانء جوتيارانء‪ ،‬كاسبكارء‬ ‫فةرمانبةرو‪ ...‬تد‪ ،‬بون‪.‬‬ ‫ئي‪.‬وة دةزانن فةلسةفة مؤري‪.‬كى سةقامنةطي‪ ،‬يان جيوة ئاسايى لة‬ ‫‪,‬مي‪.‬كةوة بةرةو ثرسياري‪.‬كء‪ ،‬لة ثرسياري‪.‬كةوة بةرةو‬ ‫خؤطرتووةء‪ ،‬لة وةل‬ ‫ثرسياري‪.‬كى دى فرتةدةكاتء‪ ،‬بةمشي‪.‬وةية بةردةوامةء كؤتايى بؤ نيية‪ ..‬كة‬ ‫لةم دةظةرء هةلومةرجة قةيراناوييةداء‪ ،‬بةنيسبةت ئةو ضيء توي‪.‬ذانةى‬ ‫بةزةبرترين فشارى قةيرانةكانيان بةسةرةوةية‪ ..‬ئةو كارة بةجؤري‪.‬ك لة‬ ‫"حيكايةتى مي‪.‬ش" دةضو‪ ،‬بطرة لةو كةفوكولء طيانة شؤر‪:‬شطي‪.‬ر‪:‬ييةيانى‬ ‫دادةمركانةوة‪.‬‬ ‫من لي‪.‬رةدا دةخوازم بةر‪:‬اشكاوى ئةوة بدركي‪.‬نم طرفتى سةرةكى‪ ،‬ياخود‬ ‫ئةوةى تؤ بةطوناه ناوت لي‪.‬ناء‪ ،‬بةرةور‪:‬وى ئي‪.‬مةت كردةوة‪ ..‬زؤر لةوة‬ ‫‪,‬ةى ئةوتؤمان هةبوة‪ ،‬مةطةر هةر خؤمان ثةييان‬ ‫تي‪.‬ثةر‪:‬ى كردبو‪ ..‬ئي‪.‬مة هةل‬ ‫ثي‪.‬بةرين‪ ..‬هةر بؤ نونة‪ ،‬ئي‪.‬مة طةل‪ .‬جار دةكةوتينة جةنطى بةرطريكردن لة‬ ‫وتةء تي‪.‬زي‪.‬ك كة بةناوى ماركسيزم‪ ،‬يان بةناوى خودى )ماركس( خؤيةوة لة‬ ‫ليةن دوذمنانةوة بةرةور‪:‬ومان دةكرايةوة‪ ..‬كة نةهى )ماركس( بو‪ ،‬نة لة‬ ‫ئةدةبياتى ماركسيزمدا بةو مةبةستة شي‪.‬وي‪.‬نراوة دةربر‪:‬راوة‪ ..‬واتا‬ ‫داكؤكيمان لة شتي‪.‬ك دةكرد كة )ماركس( مةبةستى نةبوة‪ ..‬ض لة ر‪:‬وى‬ ‫ئايينةوةء‪ ،‬ض لة ر‪:‬وى نةتةوايةتيي‪.‬وة!‪.‬‬ ‫بةنيسبةت ر‪:‬ؤشنبيانيشةوة‪ ..‬ثي‪.‬مباشة ئةوة بزانن لةني‪.‬و حيزبء‬ ‫ر‪:‬ي‪.‬كخراوةى شيوعيي‪.‬كاندا‪ ،‬ر‪:‬ؤشنبيان كةمتازؤر جي‪.‬ى طومان بون‪ ..‬بة ثشو‬ ‫كورتء‪ ،‬تةنانةت هةندآ جار بة نؤكةر "خزمةتكار"ى بؤرذوا‪ ،‬يان‬ ‫داكةوتةى بؤرذوا دادةنران‪" ..‬ئةدى خؤ لة ئاسان نةكةوتونةتة خوارةوة‪-‬‬ ‫‪13‬‬


‫‪,‬ي‪.‬ت‪."-‬‬ ‫وةك )لي‪.‬ني( دةل‬ ‫دادطةييكردنة حيزبيي‪.‬كةى "ياقوب كؤهي‪.‬ن" نونةيي‪.‬كى زةقى ئةم‬ ‫دياردةية لة مي‪.‬ذوى حيزبى شيوعى ئي‪.‬راقدا‪ ..‬كؤهي‪.‬ن وةك ر‪:‬وناكبيي‪.‬ك‬ ‫دةيواست ضوارضي‪.‬وةء‬ ‫قةفةزةكانى ضةند ضةمكي‪.‬كى‬ ‫ئايديؤلؤذى بشكي‪.‬ني‪.‬تء‪،‬‬ ‫ميكانيزمي‪.‬كى ماركسيزمانةى‬ ‫طوناو لةطةل‪ .‬واقيعى ئي‪.‬مةدا‬ ‫ثياد ة بكا ت‪ ..‬ئ ةوي ش } ب ة‬ ‫ثشتبةست بة قوتابيانء‬ ‫ئنتليجنسياو ثيتى بؤرذوا‬ ‫بةطشتى‪ ،‬دةشآ سؤشياليزم لة‬ ‫ئي‪.‬راقدا بهي‪.‬نري‪.‬تةدى‪ ..‬ثشتبةست بة‬ ‫كري‪.‬كارء "جوتيار" ثي‪.‬ويست نيية‪..‬‬ ‫ضونكة كةمينةنء‪ ،‬هوشيارى‬ ‫ضيناي ةتيشيا ن لواز ة{‪ ..‬ئ ة م‬ ‫تةفسيء خوي‪.‬ندنةوة نوآء زيرةكانةيةى ياقوب‪ ،‬بة نامؤء لة دروشى‬ ‫ستاتيذى حيزب لدان دانراو‪ ،‬بة فةرمانى هاورآ )فةهد( لة حيزب‬ ‫دةركرا‪ ..‬ضونكة هاورآ ياقوب لة بيور‪:‬اكةى ثاشطةز نةبؤوة‪.‬‬ ‫‪,‬ةمبازي‪.‬كى بوي‪.‬رانةء تةحةدايي‪.‬كى‬ ‫ئةطةرضى ئةوةى هاور‪:‬آ كؤهي‪.‬ن قةل‬ ‫‪,‬م‬ ‫بي‪.‬هاوتاى فيكرى بو دذى تةقاليدةكانى حيزبء دروشة زةقةكان‪ ..‬بةل‬ ‫‪,‬ة زبرةكةى هاورآ فةهديش لة زي‪.‬دة دةربةستبونى بة تؤكمةيى‬ ‫مامةل‬ ‫ر‪:‬يزةكانى حيزبء‪ ،‬ئينتيماء خؤشةويستى بؤ كري‪.‬كارانء جوتيارانةوة بو‪..‬‬ ‫‪14‬‬


‫جطة لة كاريطةريى شةخسييةتى ستاليء‪ ،‬هةروةها )لي‪.‬ني(يش بة‬ ‫سةريي‪.‬وة‪ ..‬هةرضةندة )لي‪.‬ني( جاروبار ئاور‪:‬ى لة دةورى ر‪:‬ؤشنبيانيش‬ ‫داوةتةوةء‪ ،‬بةتايبةتى لة كتي‪.‬بى"ما العمل"دا‪ ،‬بةئاشكرا ثي‪.‬ويستيى حيزب‬ ‫‪,‬ى ر‪:‬ؤشنبيان دةخاتةر‪:‬و‪ ،‬كة ئةوان دةتوانن فيكرء فةلسةفةى‬ ‫بة ر‪:‬ؤل‬ ‫‪,‬ةء‪ ،‬بؤ‬ ‫‪,‬م بؤ ئةو ر‪:‬ؤذطارة جةنال‬ ‫‪,‬كى شيبكةنةوة‪ ..‬بةل‬ ‫)ماركس( بؤ خةل‬ ‫حيزب "بةتايبةتى" هي‪.‬شتا زوبو بؤئةوةى شي‪.‬وازء ميكانيزمةكانى خةبات‬ ‫"ثراكتيزة" بةباري‪.‬كى ديدا ببي‪.‬ت‪ ..‬دوايئةوةى نةدارء ر‪:‬ةندةران بؤ ئةو‬ ‫ئةركة مي‪.‬ذويية ثةروةردة كرابونء‪ ،‬ورةء طيانى خؤ بةختكردنيان تي‪.‬دا‬ ‫بةجؤري‪.‬ك ضي‪.‬نرا بو‪ ..‬ثاشطةز بونةوة لي‪.‬ى ض بةنيسبةت حيزبةكة خؤىء‪ ،‬ض‬ ‫بةنيسبةت حيزبى فةرماندةء ستالينى )زةعيم(يشةوة لة سؤظيي‪.‬ت كارى‬ ‫كردة نةبو‪ ..‬ضونكة كاتآ حيزبى شيوعى لة ئي‪.‬راقدا دامةزرا‪ ،‬تاكة‬ ‫حيزبي‪.‬كى شيوعى خاوةن دةسةلت لة جيهاندا هةر حيزبى شيوعى‬ ‫سؤظيي‪.‬تى بو‪) ..‬كؤمي‪.‬نتن(يش هةر لة ر‪:‬وسيا بو‪ ،‬هةر لةوي‪.‬شةوةء بةثي‪.‬ى‬ ‫ميزاجى ستالي ر‪:‬ي‪.‬نمايية فيكرىء ئايديؤلؤذيي‪.‬كان بؤ شيوعيي‪.‬كانى جيهان‬ ‫دةستةبةر دةكران‪.‬‬ ‫ئةما لةطةل‪ .‬هةمو ئةمانةشدا‪ ..‬ئي‪.‬مةى ر‪:‬ؤشنبيانء نا ر‪:‬ؤشنبيان‪،‬‬ ‫كةسان بة تؤثزى ئةو ر‪:‬ي‪.‬بازةمان بةسةردا نةسةثي‪.‬نرا بو‪ ..‬بةوثةر‪:‬ى‬ ‫ئازاديي‪.‬وة ر‪:‬ي‪.‬طةى تي‪.‬كؤشانان لةثي‪.‬ناوى يي‪.‬كسانىء ئازادىء دادثةروةرىء‬ ‫‪,‬بذاردبو‪ ..‬بةقةناعةتيشةوة ئايديؤلؤذياى )ماركس(مان‬ ‫مرؤظدؤستيدا هةل‬ ‫خزاندبوة ني‪.‬و شانةكانى حيزبء ني‪.‬و جةرطةى ميللةتيشةوة‪ ..‬هةرضيي‪.‬كمان‬ ‫بزانياية بةئاراستةكارىء بآ ئاراستةكارى حيزب في‪.‬رى ئةوانيشمان‬ ‫دةكرد‪ ..‬هةر لة ديكتاتؤريةتى ثر‪:‬ؤليتارياوة "كة طةورةترين طري‪.‬ى دةرونى‬ ‫لى دوذمنانى ماركسيزم دروستكردبو" تا بة يي‪.‬كر‪:‬يزى كري‪.‬كارانى‬ ‫‪15‬‬


‫جيهانء‪ ،‬ذي‪.‬رخانء سةرخانى ئابورىء نامؤطةرايى "الغتاب"ى مادىء‬ ‫دةرونى ء‪...‬تد‪ ،‬دةطات‪.‬‬ ‫‪,‬ك‪ ..‬يان بةمةبةستى‬ ‫برالة! ئي‪.‬مة لة خؤشيدا‪ ،‬يان بؤ ضةواشةكردنى خةل‬ ‫شي‪.‬واندنى ماركسيزم ئةمةمان نةدةكرد‪ ..‬ئي‪.‬مة هيض ر‪:‬ي‪.‬بازء فيكرء‬ ‫‪,‬كى ثآ‬ ‫فةلسةفةء تةنانةت تولة ر‪:‬يي‪.‬ةكى ديكةمان لةبةردةمدا نةبو خةل‬ ‫هوشيار بكةينةوة جطة لة ماركسيزم‪ ..‬تةنيا ئةو فيكرء ر‪:‬ي‪.‬بازة بو شايانى‬ ‫ئةوة بي‪.‬ت ذيانى خؤمانى بؤ تةرخان بكةين‪.‬‬ ‫قسةى زل ني‪.‬و كتي‪.‬بء ر‪:‬ؤذنامة شتي‪.‬كةء‪ ،‬واقيعء قوربانيدان شتي‪.‬كى‬ ‫ديكةية‪ ..‬ئةويان قاقةزء مةرةكةبةء‪ ،‬ئةميان جؤطةلةى خوي‪.‬نء ثةتء‬ ‫طوريسى سي‪.‬دارةء‪ ،‬ئةنن ئةننكردنى ئي‪.‬سكء ثروسكة‪ ..‬ئي‪.‬مة بةحوسنء‬ ‫ر‪:‬ةزاى خؤمانء بةطيانى خؤمانء بةضةشتنى ئازارء زيندانىء‪ ...‬تد‪،‬‬ ‫تؤوي‪.‬كى فيكرىء شارستاني‪.‬تيمان ضاند‪ ..‬لة كاتي‪.‬كدا دةستةء تاقمء‬ ‫‪,‬ثةى جاشايةتىء خيانةتكاريدا بون‪ ،‬يان دةورء‬ ‫حيزبةكانى دى‪ ،‬يان لة هةل‬ ‫‪,‬ةكيي‪.‬كانيان دابو‪..‬‬ ‫خول كي‪.‬شة خي‪.‬ل‬ ‫يان ضةمكة تاريكةكانى‬ ‫خورافياتء ميتافيزيكيان بةني‪.‬و‬ ‫‪,‬كة‬ ‫ميللةتدا بلودةكردةوةء‪ ،‬خةل‬ ‫طونا هء بي‪.‬س ةواد ةك ة ش – ك ة‬ ‫زؤرينةى ثي‪.‬كهاتةى ميللةت بون‪ -‬بةر‪:‬ادةيي‪.‬ك كةوتبونة ذي‪.‬ر كاريطةرييانةوة‬ ‫كة بةتوندى دذايةتييان دةكردين‪ ..‬جا دةشآ ئةو دذايةتييةش بةمةبةستى‬ ‫ثاراستنى بةرذةوةنديية تايبةتيي‪.‬كان بوبآ‪ ،‬يان دةسةلتى ئايينىء دنيايى‬ ‫هةستء غةريزةكانيانى هةذاندبن‪ ،‬يان هةر لة نةفامى خؤيانةوة‬ ‫‪,‬وى تايبةت بة‬ ‫‪,‬قول‬ ‫بوبي‪.‬تء‪....‬تد‪ ،‬وةل‪ .‬بيطومان لة بيء فةلسةفةيي‪.‬كى هةل‬ ‫‪16‬‬


‫خؤيانةوة نةبوة‪.‬‬ ‫شوان ئةحةد‪ :‬بؤضى لة هةمو ئةو شاكارة مةعريفىء‬ ‫فةلسةفيية طرينطةى"ماركس"و‪ ،‬هةمو ئةو خويندنةوة‬ ‫جياجيايانةى بةدريذايى سةدةى بيستةم لةسةر فيكرى ئةو‬ ‫نوسران‪ ،‬هيمةتيكتان نةكردء‪ ،‬هةنديك لةو نوسراوانةتان‬ ‫وةرنةطير"اية سةر زمانى كوردى‪ ،‬بؤ ئةوةى ئةمر"ؤ كتيبخانةى‬ ‫كوردييان ثآ ئاوةدان بوايةتةوة ؟!‬ ‫ر"ةوف حةسةن‪ :‬لة سةرةتاوة دةبآ ئةوةمان ل ر‪:‬ونبي‪.‬ت ئةو كةسةى‬ ‫خوي‪.‬ندةواريى هةبواية‪ ،‬عةرةبيشى دةزانى‪ ..‬زمانى عةرةبى لة ثؤل يي‪.‬كى‬ ‫سةرةتايي‪.‬وة دةخوي‪.‬نرا‪ ،‬جطة لة قورئانيش كة لة حوجرةكاندا دةخوي‪.‬نرا‪.‬‬ ‫‪,‬ي‪.‬م كة لة سةرةتاوة‪ ..‬تانزيكى شةستةكانى سةدةى‬ ‫بةر‪:‬اشكاوى دةل‬ ‫ر‪:‬ابردو‪ ..‬ئي‪.‬مة خؤيشمان لةو شاكارة فةلسةفيية طرينطانةى )ماركس(‬ ‫بةطشتى بي‪.‬بةرى بوين‪ ..‬زؤربةيانان هةر نةديبو‪ ..‬تةنانةت بؤ زمانى‬ ‫عةرةبيش تةرجةمة نةكرابون‪ ..‬بؤ يي‪.‬كةمي جار تةرجةمةيي‪.‬كى دةسخةتى‬ ‫عةرةبى مانفيستؤ "البيان الشيوعى" لة شانةكانى حيزبدا دةستاودةستى‬ ‫ثي‪.‬دةكرا‪ ..‬واتا بةعةرةبيش ضاث نةكرابو‪ ..‬بي‪.‬طومان هؤى ئةمةش‬ ‫ئاشكراية‪ ..‬دواتر كة بةنهي‪.‬نى ضاثكرا بةنهي‪.‬نيش دابةشدةكرا و‪ ..‬بةدةست‬ ‫‪,‬ي‪.‬كدا بطياية‪ ..‬دةبوايآ باجي‪.‬كى طرانييان بداية‪.‬‬ ‫هةر كةسي‪.‬كء لة هةر مال‬ ‫لة سةرتاثاى ئي‪.‬راقيشدا تةنيا يي‪.‬ك كتي‪.‬بخانة هةبو هةندآ سةرضاوةى‬ ‫فيكريى ماركسى تيا دةستبكةوي‪.‬ت‪ ،‬ئةويش كتي‪.‬بخانةى "مةكنزى" سةر‬ ‫شةقامى ر‪:‬ةشيدى بةغدا بو‪ ..‬بة زؤريش بة زمانى ئينطليزى بو‪ ..‬دةبوايآ‬ ‫زؤر بة حةزةريشة بانكر‪:‬ياية‪ ..‬ئةما جطة لة طرانى تةرجةمةى سةرضاوة‬ ‫‪17‬‬


‫‪,‬وكردنةوةش طرفتي‪.‬كى ر‪:‬استينة‬ ‫فيكريي‪.‬كان بؤ كوردى‪ ،‬كي‪.‬شةى ضاثء بل‬ ‫‪,‬دراء‪ ،‬تا ئي‪.‬ستة ضةند جاري‪.‬ك "مانيفيستؤ"كةى‬ ‫بو‪ ..‬دواتر هةندى‪ .‬هةول‬ ‫‪,‬ز" بةكوردى ضاثكراوة ثي‪.‬شتيش ضةند ناميلكةيي‪.‬ك كة‬ ‫"ماركسء ئةنطل‬ ‫زي‪.‬ت سةبارةت بة شي‪.‬وازى تي‪.‬كؤشانء‪ ،‬ميكانيزمةكانى ثراكتيزةكردنى‬ ‫‪,‬نى‬ ‫ماركسيزم بو لة هةلومةرجى دةظةرةكةماندا‪ ،‬بلوكرانةوة‪ ..‬لة سال‬ ‫حةفتاكانيشدا جطة لة ضةند ناميلكةيي‪.‬ك لةمةر‪ :‬دايلةكتيك‪ ،‬ضةثك‬ ‫‪,‬دا بةكوردى‬ ‫ضةثكيش وتةكانى "ماوتسى تؤنط" لة ناميلكةى بةرباخةل‬ ‫ضاثكران‪.‬‬ ‫‪,‬وكراوة حزبيي‪.‬كاندا‪ ،‬ض‬ ‫ئةمانة جطة لة نوسينطةلي‪.‬كى بةردةوام لة بل‬ ‫بةنهي‪.‬نىء ض بةئاشكرا‪ ،‬تي‪.‬ياندا جاروبار ئةطةر بة سادةييش بوبي‪.‬ت ئاور‪ :‬لة‬ ‫هةندى‪ .‬كي‪.‬شةى فيكرىء فةلسةفى دةدرايةوة‪.‬‬ ‫بةهةر حال‪ .‬ئةمانة هيضيان تينوي‪.‬تى ر‪:‬ؤشنبيانى كوردمانى‬ ‫نةدةشكاندء‪ ،‬ئي‪.‬مةيش و‪.‬ير‪:‬ايئةوةى هةستمان بةوة نةدةكرد‬ ‫تةرجةمةكردنء ضاثء ثةخشى شاكارةكانى"ماركس" ئةركى سةرشانى‬ ‫ئي‪.‬مةية‪ ..‬لة هةمان كاتدا كةسي‪.‬كى ئةوتؤمان تي‪.‬دا نةبو بتواني‪.‬ت ضةمكة‬ ‫فةلسةفىء زاراوةء ئيديؤمة زانستىء فيكريي‪.‬كان بكاتة كوردى‪ ..‬تةنانةت‬ ‫تواناى ئةوةشان نةبو بةباشى لة هةندي‪.‬كيان تي‪.‬بطةين‪ ..‬بةتايبةتى لة‬ ‫جزوبةندةكانى سةرماية )كاثيتال(‪ ..‬تةقةى سةرمان دةهات‪.‬‬ ‫بةنيسبةت خوي‪.‬ندنةوة جياجياكانى بيمةندانى ماركسيي‪.‬وة‪ ..‬ئةوة هةر‬ ‫زؤر بظة بو‪ ..‬تةنيا وتةنيا يي‪.‬ك جؤر خوي‪.‬ندنةوةى ماركسيزم هةبو‪ ،‬ئةويش‬ ‫خوي‪.‬ندنةوةكانى"دارالتقدم"ء "مي"ى سؤظي‪.‬تى بو كة بةثوختةترين‬ ‫سةرضاوةمان دادةنا‪ ..‬تا كؤتايى حةفتاكانيش جطة لةوانة هةمو‬ ‫‪,‬ةم دةدرا‪.‬‬ ‫خوي‪.‬ندنةوةيي‪.‬كى دى بةلدان "ئينحراف" لة ماركسيزم لةقةل‬ ‫‪18‬‬


‫‪,‬م زؤربةى شاعيانء ضيؤكنوسانء ر‪:‬ةخةطران‪ ..‬بة شي‪.‬وازى‬ ‫بةل‬ ‫هونةريى خؤيان‪ ،‬ماركسيزم لة بةرهةمةكانياندا ر‪:‬ةنطى دابؤوة‪ ..‬بةتايبةتى‬ ‫ليةنة ئايديؤلؤذيي‪.‬كةى لة سةرةتاداو‪ ..‬ئةما ثةل بؤ ليةنى فيكرىء‬ ‫فةلسةفةكةش بةطشتى هاوي‪.‬ذرا‪ ..‬شاعيانى ميللى كورد زؤربةيان خؤيانء‬ ‫بةرهةمةكانيان بؤ ئةم مةبةستة تةرخانكرد‪ ..‬دواتر لة بةرهةمة‬ ‫‪,‬بونةوة‪ ..‬لة هةردو باريشدا بةزماني‪.‬كى‬ ‫ئةدةبيي‪.‬كاندا زي‪.‬ت بةني‪.‬ويدا قول‬ ‫‪,‬كيان وريا كردةوة‪ ،‬بآ طوي‪.‬دانة‬ ‫ئاسانء ثاراوء‪ ،‬هةروةها ر‪:‬اديكالنةش خةل‬ ‫‪,‬ةت دةبن‪) ..‬طؤران(ء‬ ‫‪,‬تدارانى ثآ سةغل‬ ‫ئةوةى تا ضةند حوكمةتء دةسةل‬ ‫)قانيع(ء )مفتى ثي‪.‬نجوي‪.‬نى(ء طةلي‪.‬كى دى نونةى زؤر لةبةر ضاوى نةوةى‬ ‫ثي‪.‬ش ئي‪.‬مةن‪ ..‬بةكورتى ئةدةبء هونةر كرانة طؤر‪:‬ةثانى ململنآ فيكرىء‬ ‫فةلسةفيي‪.‬كانء‪ ،‬ئةمةيش وي‪.‬ر‪:‬ايئةوةى بةئاسانىء جوانى بةجةماوةر‬ ‫دةطةيشت‪ ،‬لة هةمان كاتيشدا كةمت مايةى لي‪.‬ثي‪.‬ضانةوةء مةترسى‬ ‫تؤمةتباركردن بو‪.‬‬ ‫‪,‬ةتي‪.‬كةوة‪ ،‬ئةويش قسةكردن بي‪.‬ت‬ ‫‪,‬مةدا كةوتبي‪.‬تمة غةفل‬ ‫دةترسم لةم وةل‬ ‫لةبرى كةسانى دى‪ ..‬ضونكة بي‪.‬طومان هةر ر‪:‬ؤشنبيء ئةديبء‬ ‫‪,‬مء قسةى خؤيان هةيةء‪ ،‬لةوانةية‬ ‫تي‪.‬كؤشةري‪.‬كى ماركسيست وةل‬ ‫‪,‬مدا جياواز بن‪ ..‬جا لةبةرئةوةى وا هةستدةكةم ئةم‬ ‫كةمتازؤريش لةطةل‬ ‫ثرسيارة زي‪.‬ت ثي‪.‬وةندى بة منةوة هةية‪ ..‬يان هي‪.‬ندةى ثي‪.‬وةندى بة منةوة‬ ‫هةية لة وةلمةكةشدا زي‪.‬ت مةبةستم ئةوةية من ئةو كارى تةرجةمةكردنةم‬ ‫بةئةركى خؤم نةزانيوةء‪ ،‬هةرهيض نةبآ ئةوسا تواناى ئةوةم نةبوةء‪ ،‬لة‬ ‫‪,‬ى‬ ‫‪,‬بذاردء‪ ،‬تا ئي‪.‬ستةش سةرقال‬ ‫دنياى ضيؤكء ر‪:‬ؤذنامةطةريدا ر‪:‬ي‪.‬بازي‪.‬كم هةل‬ ‫ئةو ر‪:‬ي‪.‬بازةى خؤمم‪ ..‬لة ناوةر‪:‬استى هةشتاكانيشدا وةك ئاطادارم طةل‬ ‫كتي‪.‬بى مي‪.‬ذويىء فةلسةفى ماركسيزم تةرجةمةكران‪.‬‬ ‫‪19‬‬


‫شوان ئةحةد‪ :‬كة ماركسيزم ديتة ولتى ئيمة‪ ،‬نةوةييك لة‬ ‫طةل خؤى ر"اثيضدةكات‪ ..‬سةردةمانى ئيوة كةسيك ماركسى‬ ‫نةبوايآ شةرم بو‪ ..‬تةنهاء تةنها ثياويكى وةك "مةسعود‬ ‫مةمةد" توانى لةذير جةبرى ئةو ئايديؤلؤذياية قوتاربآء‪ ،‬ئةو‬ ‫تةوذمة لةطةل خؤيدا ر"اثيضى نةكات‪ ..‬بةر"است ئيوة وةك‬ ‫"مؤد"يك شوين ماركسيزم كةوتبون‪ ،‬يان قةناعةتيكى‬ ‫كؤنكريتيان ثيى هةبو؟!‬ ‫‪,‬ى‪ ...‬نةك هةر بةنيسبةت ر‪:‬وناكبيانى ئةو سةردةمةوة‬ ‫ر"ةوف حةسةن‪ :‬بةل‬ ‫ئةوةى ماركسى نةبوايآ شةرم بو‪ ،‬يان بةلةكاروان جي‪.‬ماوء كؤنةثةرستء‪،‬‬ ‫‪,‬كو بةنيسبةت‬ ‫تةنانةت بةبةكري‪.‬طياوى ئمثرياليزميش ناوزةد دةكرا‪ ..‬بةل‬ ‫حيزبة "ناسيوناليزم!"ةكانيشةوة هةروابو‪ ..‬تا وايان لي‪.‬هات لة ثةير‪:‬ةوء‬ ‫ثر‪:‬ؤطرامةكانياندا ئي‪.‬ماذةيان بةضةند ضةمكء ر‪:‬ةهةندي‪.‬كى ماركسيزم دةدا‪،‬‬ ‫تا بةكؤنةثةرستء دةمارطييى ر‪:‬ةطةزء نةتةوايةتى دانةنري‪.‬ن‪ ..‬تةنانةت كار‬ ‫طةيشتة ئةوةى طروثي‪.‬كى دذة شيوعىء ماركسيزم بة)ماويزم( خؤى‬ ‫ئارايشت بكاتء‪ ،‬حيزبي‪.‬كى وةك كاذي‪.‬ك ناوى حيزبةكةى بكاتة "ثاسؤك" تا‬ ‫جي‪.‬طةى زاراوةى سؤشياليزمى تي‪.‬دا بكاتةوة‪.‬‬ ‫بابي‪.‬ينةوة سةر ر‪:‬ؤشنبيانء‪ ،‬هؤكارى شةرمكردنيان لة ماركسيست‬ ‫نةبونيان‪.‬‬ ‫ماركسيزم وةك بيوباوةر‪:‬ي‪.‬كى ثي‪.‬شكةوتنخوازى زانستيانةء‬ ‫شارستاني‪.‬تيانة‪ ..‬لةطةل‪ ،.‬يان لةني‪.‬و ضةندين ر‪:‬ةوتء ئايديؤلؤذياى ديكةدا‬ ‫‪,‬ةكىء ئايدياليستانة‪،‬‬ ‫لة كوردستاندا دةذيا‪ ..‬زوربةيان كؤنةثةرستانةء خي‪.‬ل‬ ‫يان ميتافيزيكيانةء‪ ،‬ر‪:‬ةطةز ثةرستانةشبون‪ ..‬وت زؤربةيانء نةموت‬ ‫‪20‬‬


‫هةمويان‪ ..‬ضونكة لةني‪.‬وياندا ر‪:‬ةوتي‪.‬كى كوردايةتى ر‪:‬ةسةن هةبو‪ ،‬كةمتازؤر‬ ‫نوي‪.‬نةرايةتى خةباتى نةتةوايةتىء مي‪.‬ذووة دي‪.‬رينةكةى دةكردء بةشؤر‪:‬شى‬ ‫ئةيلول دري‪.‬ذةى ثي‪.‬دةدا‪ ..‬هةمديسان كةمتازؤريش بوارى نةدابو نةزعةى‬ ‫شؤظي‪.‬نيستى نةتةوةيى هي‪.‬لنةى تي‪.‬دا بكات‪ ..‬تةنانةت شي‪.‬وازي‪.‬كى‬ ‫ماركسيانةيشى طرتبوةخؤ‪ ..‬ئةويش بةسةركردايةتى ثارتى ديوكراتى‬ ‫كوردستانء ر‪:‬ابةرايةتى مةل مستةفاى بارزانى بو‪.‬‬ ‫جا ئةو شةرمةى باستكرد‪ ،‬لةو طومانلي‪.‬كردنةدا بو كة داخؤ ئةو‬ ‫ر‪:‬ؤشنبية لة دةرةوةى ماركسيزمدا بةكوي‪.‬وة طيساوةتةوة؟! هةمديسان‬ ‫‪,‬ي‪.‬ى ئةو كةسة بةر‪:‬استى ر‪:‬ؤشنبي بي‪.‬ت!؟ ضونكة لة‬ ‫طومان لةوةى تؤ بل‬ ‫ماركسيستةكان بتازآ "هيض" كةسء جي‪.‬طةء ليةنء دةستةء تاقمي‪.‬كى‬ ‫دى لة ئارادا نةبون ر‪:‬ؤشنبي بن‪ ..‬ياخود فيكرء فةلسةفةيي‪.‬كيان هةبي‪.‬ت‪.‬‬ ‫بي‪.‬طومان هؤكارى ديكةش بؤ دورةثةري‪.‬زى‪ ،‬يان دوذمنايةتيكردنى‬ ‫ماركسيزم زؤرنء‪ ،‬لة دري‪.‬ذةى قسةكاندا ر‪:‬ةنطة ئي‪.‬ماذةى ديكةى تي‪.‬دابي‪.‬ت‪.‬‬ ‫‪,‬ي‪.‬م‪ :‬بر‪:‬واناكةم‬ ‫جارآ با ئةوةت ثي‪.‬بل‬ ‫)مةسعود مةمةد( "تةنهاء تةنها"‬ ‫–و ة ك د ةل‪,‬ي‪.‬ي ت‪ -‬تاك ة ثياو‪.‬ي ك بآ ل ة‬ ‫زةبرى ئةو شةرمكردنةء‪ ،‬لة ماركسيزم "بة فيكرء ئايديؤلؤذياوة" قوتارى‬ ‫بوبي‪.‬ت‪.‬‬ ‫نا برالة! تةنيا "مةسعود مةمةد" نةبو‪ ..‬زؤرى ديكةش بونء‪ ،‬طشتيان‬ ‫دةناسمء‪ ،‬ثي‪.‬مباش نيية ناويان ر‪:‬يزبكةم‪ ..‬نةوةك قسةكانى ديكةم‬ ‫ر‪:‬استةوخؤ هةستيان بريندار بكات‪.‬‬ ‫‪,‬كو كةساني‪.‬ك بون بةبآ‬ ‫ئةوانة ثياوانى لة ماركسيزم قوتاربو نةبون‪ ..‬بةل‬ ‫ثشتبةست بة هيض فيكرء فةلسةفةيي‪.‬ك ئيعلنى جةنطيان لةطةل‬ ‫‪21‬‬


‫شيوعيي‪.‬كاندا كردء‪ ،‬لة سةنطةرى دذةماركسيزمدا ضونة كةمينةوة‪..‬‬ ‫لةوساوة تا ئي‪.‬ستة بةيي‪.‬ك وشةى خؤيان ر‪:‬ةخنةيان نة لة فيكرء فةلسةفةى‬ ‫‪,‬طرتبو‪ ..‬ئةوةى‬ ‫ماركسيزم طرتووةء‪ ،‬نة لةو بلؤكةى ناوى سؤشياليزمى هةل‬ ‫وتويانةء نوسيويانة‪ ..‬يا تيء توانى ر‪:‬ؤذانةء جوي‪.‬نى بازار‪:‬ى بة دروشمء‬ ‫سةركردةء تةنانةت شةهيدانى ئةو ر‪:‬ي‪.‬بازء كاروانة بووة‪ ..‬يان وةك‬ ‫جاسوس ر‪:‬ذي‪.‬ميان ئاطادار كردؤتةوة لة "مةترسى تةشةنةكردنى كوردانى‬ ‫‪,‬ةتدا"‪ ..‬يان هةر‬ ‫ماركسى لة دةزطة ر‪:‬ؤشنبييية كوردييةكانى دةول‬ ‫ر‪:‬استةوخؤ بة ضةكء ثارةء زانيارى لؤجستيانةى ر‪:‬ذي‪.‬م شيوعى قر‪:‬انء‬ ‫‪,‬ةتدا‪ ..‬ضةند بيء‬ ‫ثيشتئاشانةكانيان كردووة‪ ..‬ياخود لة باشتين حال‬ ‫بؤضونء ر‪:‬ةخنةيي‪.‬كى بيمةندة ماركسيستةكانى "وةك‪ :‬ثليخانؤظء‬ ‫ترؤتسكىء طراميشىء كاوتسكىء كاميني‪.‬ظء زينؤفيي‪.‬ظء بوخارينء‬ ‫‪,‬ميؤ تؤلياتىء لؤكاشء طارؤدى‪ ...‬هتد"يان‬ ‫برؤدؤن باكؤنيء ثال‬ ‫بةسةقةتى كاوي‪.‬ذ كردؤتةوة‪ ،‬هةروةها ر‪:‬ةخنةء هي‪.‬رشةكانى ضةند كةسي‪.‬كى‬ ‫دى لة دذة ماركسيزمةكانى ئةوروثايان دوبارة كردؤتةوة‪ ..‬تةنانةت بؤ ئةم‬ ‫مةبةستة سوديشيان لة ئةدةبياتى سياسى حيزبى بةعسيش وةردةطرت‪..‬‬ ‫بةزؤريش لةذي‪.‬ر دةوارى كوردايةتيء لةذي‪.‬ر مي‪.‬زةرء كةشيدةى ئايينداء‪..‬‬ ‫جاروباريش بةناوى بي‪.‬ليةنى‪ ،‬يان بونطةرايى )وجودى(ء‪ ،‬ثوضطةرايى‬ ‫)عةبةسي(ي‪.‬وة‪.‬‬ ‫‪,‬م بةكةمي‪.‬ك لي‪.‬كدانةوةى بارى سايكؤلؤذيانة بؤيان‪ ..‬كتوثر‬ ‫بةل‬ ‫‪,‬ي‪.‬نء‬ ‫هةستدةكةيت ئةوانة قوربانيى ترسء لةرزي‪.‬كن‪ ..‬هةرضيي‪.‬ك دةكةنء دةل‬ ‫دةنوسن لة ثي‪.‬طةى ترسةكةيانةوةية لة فيكرء ئايديؤلؤذياء دروشةكانى‬ ‫)ماركس(‪ ..‬نةك لة ثي‪.‬طةى ر‪:‬ةخنةى زانستيانةء ديالؤطء دذة خوي‪.‬ندنةوةى‬ ‫ماركسةوة‪.‬‬ ‫‪22‬‬


‫ئةمةيش زي‪.‬ت لة ئةنامى ئةوةوة بو‪ ..‬ماركسيزم كتوثر‪ :‬بة ديوى‬ ‫‪,‬وى هي‪.‬نا‪ ..‬دابر‪:‬ان‪ ،‬يان‬ ‫خةباتء ململني‪.‬ى ضينايةتي "ثراكتيزة"دا شال‬ ‫‪,‬كاني‪.‬كى‬ ‫لي‪.‬كتازانى ني‪.‬وان تيؤرء ثراكتيك‪ ،‬يان فةلسةفةء ئايديؤلؤذيا‪ ..‬خةل‬ ‫بي‪.‬شومارى لةطةل‪ .‬خؤيدا ر‪:‬اثي‪.‬ضكردة ني‪.‬و ر‪:‬يزةكانى تي‪.‬كؤشانةوةء‪،‬‬ ‫كةمينةيي‪.‬كيشى تةرةكرد‪ ..‬ترسي‪.‬كى كوشندةى خستة هةناوى ئةمانةى‬ ‫‪,‬كدارء خاوةن بةرذةوةندى بةطشتى‪..‬‬ ‫دواييةوة‪ ..‬ض نوسةرء ض مول‬ ‫‪,‬يةتىء‪...‬هتد‪ ،‬كةوتنة‬ ‫ساماندارء خاوةنانى ثلةء ثايةى ئايينىء كؤمةل‬ ‫بةر ئةطةرء مةترسى تةفروتونابونى بةرذةوةنديي‪.‬كانيان‪ ..‬يان هةر هيض‬ ‫‪,‬ينيان هاتووة"‪..‬‬ ‫نةبي‪.‬ت وا لة شالوةكة تي‪.‬طةيشتبون "ماركس بؤ ر‪:‬امال‬ ‫ضةمكى ديكتاتؤريةتى ثر‪:‬ؤليتارياش‪ ..‬طوايآ هةر هةمو ئةو طؤر‪:‬انكارييانة‬ ‫‪,‬مء زؤرء‬ ‫‪,‬ةى زول‬ ‫لةم ولتة بآ ثرؤليتاريايةدا دةكاتء‪ ،‬تؤل‬ ‫مشةخؤريي‪.‬كةشيان لي‪.‬دةكاتةوة‪.‬‬ ‫ئةمانة بة خوي‪.‬ندةوارء بي‪.‬سةواديشيانةوة مافى خؤيان بو لةو خةندةقى‬ ‫دذة ماركسةدا سةنطةر بطرنء‪ ،‬داكؤكى لة بةرذةوةنديي‪.‬كانيان بكةن‪ ..‬ئةمة‬ ‫‪,‬م بي‪.‬نء بيكةنة موزايةدة كردن بة‬ ‫سوننةتى ذيانء ململني‪.‬كةيةتى‪ ..‬بةل‬ ‫‪,‬كو‬ ‫كوردايةتيي‪.‬وة‪ ،‬ئةمةيان نةهةر ثاكانةء درؤء بيانويي‪.‬كى ئاشكراية‪ ،‬بةل‬ ‫مايةى شةرمةزاريشة‪.‬‬ ‫ئةوةتا "مةسعود مةمةد‪-‬ى نونةى ني‪.‬و ثرسيارةكةت‪ "-‬لة دوا‬ ‫وتووي‪.‬ذى بلوكراوةيدا‪ ..‬بةوة قايل نيية دةسثي‪.‬كى مي‪.‬ذوى شؤر‪:‬شى ئةيلول‬ ‫ر‪:‬زطاريوازى ميللةتى كورد بةسةرؤكايةتى بارزانى لة ر‪:‬ؤذى "‪"11‬ى‬ ‫سي‪.‬ثتامبةردا بي‪.‬ت‪ ،‬كة يي‪.‬كةمي ر‪:‬ؤذى ثي‪.‬كدادانى ثي‪.‬شمةرطةى كوردستانة‬ ‫‪,‬كو دةخوازي‪.‬ت ضةند مانطي‪.‬ك بةرةو‬ ‫لةطةل‪ .‬سوثاى كؤمارى ئي‪.‬راقدا‪ ..‬بةل‬ ‫دواوة بيطي‪.‬ر‪:‬ي‪.‬تةوة‪ ..‬بؤ ئةو ر‪:‬ؤذانةى دةرةبةطة كوردةكان دذى جوتيارانى‬ ‫‪23‬‬


‫‪,‬طرتء‪ ،‬وا دةخوازي‪.‬ت مي‪.‬ذوى شؤر‪:‬شةكة لةو ئانء ساتةوة‬ ‫كورد ضةكيان هةل‬ ‫دةستثي‪.‬بكات كة جوتياركوذى دةستيثي‪.‬كرد!‪.‬‬ ‫ئةما بؤ بةشى دوايى ثرسيارةكةش‪ ..‬ئةطةر ئةو "ئي‪.‬وة"ية مةبةستتان‬ ‫لة "من" بي‪.‬ت‪ ،‬يان مةبةستتان لة هةمومان بي‪.‬ت‪ ..‬ئةوا هةمديسان تةنيا‬ ‫‪,‬مبدةمةوة‪.‬‬ ‫بةناوى )ر‪:‬ةوف حةسةن(ةوة ئةتوان وةل‬ ‫‪,‬هي‪.‬نانةوة‬ ‫‪,‬ي‪.‬م‪ ..‬بةبآ ماركسيش‪ ..‬هةر لة ضاوهةل‬ ‫بةر‪:‬استى ثي‪.‬تدةل‬ ‫هةستمكرد هاتومةتة ني‪.‬و جيهاني‪.‬كةوة زؤر سةقةتة‪ ..‬تا بينةقاقاى لة‬ ‫‪,‬ةء ضةوتى‬ ‫‪,‬آ هةل‬ ‫ضةتةطةري‪.‬تىء ضاوءر‪:‬اودا نقومبوة‪ ..‬جيهاني‪.‬كة لة تؤثةل‬ ‫دروستكراوة‪ ..‬جيهاني‪.‬كة سةطةل تي‪.‬يدا دةذىء دي‪.‬تء دةر‪:‬واتء‪ ،‬وةك‬ ‫‪,‬ي‪.‬ت‪" :‬كاروانةكةيش هةر حةثةحةثي‪.‬تى"‪ ..‬جيهاني‪.‬كة‬ ‫)جةلل زةنطابادى( دةل‬ ‫جي‪.‬ى هةمو در‪:‬ندةء دةعبايي‪.‬كى تي‪.‬دا دةبي‪.‬تةوة "ئينسان" نةبي‪.‬ت‪.‬‬ ‫‪,‬بةندى ر‪:‬استينةى‬ ‫ضؤن كاري‪.‬كى وا بكةين ئةم جيهانة ببي‪.‬تة مةل‬ ‫ئينسانء‪ ،‬ئينسان تيي‪.‬دا سةروةر بي‪.‬ت؟!‬ ‫ئايا هيض ضاري‪.‬ك نييةء‪ ،‬دةبي‪.‬ت ئي‪.‬مةيش ببينة طورط‪ ،‬تا لةطةل‪ .‬طوركة‬ ‫ثاشاء طوركة خةليفةء‪ ،‬طورطة سةرةك كؤمارء طورطة سةرةك عةشرةتء‬ ‫‪,‬طةء طورطة باوكء‬ ‫طورطة ياساء طورطة ئاييء طورطة حيزبء طورطة كؤمةل‬ ‫طورطة براطةورةء طورطة مامؤستا و‪..‬ء‪ ..‬ء‪ ..‬هةمو طورطةكانى ديكةشدا‬ ‫‪,‬بكةين؟‬ ‫هةل‬ ‫‪,‬بةء ضنطء نينؤكى ئةو طورطانة‬ ‫ياخود بةهةمومان هةو‪,‬لى‪ .‬بدةين كةل‬ ‫بكةينء‪ ،‬بيانكةينةوة بة ئينسان؟‬ ‫لة ماركسيزمدا سةرةداوةكانى ضارةسةرء ر‪:‬استكردنةوةى ئةم جيهانة‬ ‫طورطةليزمةم بةديكرد‪.‬‬ ‫‪,‬ي‪.‬تيمةوة دوراودور‪ ،‬بي‪.‬ئةوةى بةباشى )ماركس( بناسم‪..‬‬ ‫هةر لة مندال‬ ‫‪24‬‬


‫هةميشة لةتةكمدا ضاوشاركي‪.‬ى دةكرد‪ ..‬دةمبينىء لةناكاو لي‪.‬م بزر دةبو‪..‬‬ ‫‪,‬ي‪.‬ى ئةم طورطايةتيةى لة قالوبةلوة‬ ‫طومانء طومانء بةردةوام طومان‪ ...‬تؤ بل‬ ‫دري‪.‬ذةى كي‪.‬شاوة‪ ،‬بةم كابرا ر‪:‬يشء سي‪.‬ل‪ .‬ثانء سةر ر‪:‬وتاوةء ني‪.‬وضةوان‬ ‫نورانيية مرؤظء سروشت ئاسودة بي‪.‬ت؟!‬ ‫ئايا ئةو ميتؤدةى ئةو بؤمانى ثي‪.‬شنياز كردووة‪ ،‬ترؤتسكيزميانة بة‬ ‫شؤر‪:‬شي‪.‬كى بةردةوامى سةرتاسةريى جيهانى ثرؤسة دةكري‪.‬ت‪ ،‬يان‬ ‫لي‪.‬نينيزميانة بة ديكتاتؤريةتى ثر‪:‬ؤليتارياء لة لوتكةى سةرمايةداري‬ ‫)ئمثرياليزم(دا؟‬ ‫ياخود لةم دةظةرةء لةم سيستمانةى ئي‪.‬مةى خؤرهةلتىء ئيسلمدا ‪-‬كة‬ ‫ناتوان ناوي‪.‬كيان لي‪.‬بي‪.‬نم‪ -‬هةريي‪.‬كةء ستاليزميانة‪ ،‬سيستمء شؤر‪:‬شى خؤى‬ ‫‪,‬تي‪.‬كدا" ضي‪.‬بكات؟!‬ ‫لة "تاكة ول‬ ‫ئايا بةزةبرو زةنط‪ ،‬ياخود بةر‪:‬ي‪.‬ى ئاشتىء ديوكراسىء سندوقى‬ ‫دةنطدان؟! بةر‪:‬ي‪.‬ى بر‪:‬ياردانى حيزبء ر‪:‬ي‪.‬كخراوةكانةوة‪ ،‬يان بةعةفةويةت‬ ‫)خؤر‪:‬سك(ى جةماوةريانةى ر‪:‬ؤزا لؤكسي‪.‬مبورط؟ طةرضى طومان دةكةم ئةم‬ ‫خؤر‪:‬ةسيية تيؤرء مي‪.‬تؤدي‪.‬كى سادةء ر‪:‬وتى وةرضةرخان بي‪.‬ت‪ ،‬ياخود هةر‬ ‫بوختاني‪.‬كةء بؤ ئةو خانة بيمةندة مةزنة ماركسيستةء تةوارة بةرزةفر‪:‬ة‬ ‫‪,‬بةستاوة‪ ،‬طوايآ ئةو خؤر‪:‬ةسيية بةليةوة لة ر‪:‬ةطةزي‪.‬كى ني‪.‬و ر‪:‬ةطةزةكانى‬ ‫هةل‬ ‫دى شؤر‪:‬ش زي‪.‬ت نةبو!‬ ‫يان هةر ماركسيزمانةء بةثي‪.‬ى هةلومةرجى ثي‪.‬طةيشتو ء طوناوى‬ ‫سيستمة بؤرذواكةى ولتةكةء‪ ،‬بةو مي‪.‬تؤدةى دةلوآء لةتةكيدا شياوة‬ ‫وةرضةرخانةكة ضي‪.‬بكري‪.‬ت؟‬ ‫ئايا و‪ ..‬يان و‪ ..‬ئاخؤ و‪ ..‬سةدانء هةزاران ثرسيارى طوماناوىء‬ ‫ثرسيارى بي وروذي‪.‬نةر‪ ..‬من بةم هةمو طومانء ثرسيارء‪ ،‬بةم هةمو‬ ‫‪25‬‬


‫ئةندي‪.‬شةء خةيال‪.‬ء‪ ،‬بةم هةمو ر‪:‬ةخنةء نار‪:‬ةزاييةوة لة ئةزمونةكانء لة‬ ‫ئايديؤلؤذياء لة خودى )ماركس(يش‪ ..‬بةم هةمو ئازادييةوة كةسي‪.‬كى‬ ‫ماركسيستم‪ ..‬ئيدى بة)مؤد( يان )كؤنكري‪.‬ت( يان )بنةماخواز( يان هةر‬ ‫ناوي‪.‬كى ديم لي‪.‬دةني‪.‬يت طرينط نيية‪.‬‬ ‫شوان ئةحةد‪ :‬وا بؤ سآ ضارةكة سةدة دةضيت ماركسيزم‬ ‫لةنيو واقيعى كؤمةل‪2‬طةى كورديدا ئامادةيى هةيةء كار‬ ‫دةكات‪ ،‬بةل‪2‬م ئاخؤ دواى ئةو ماوة دورء دريذة توانيويتى‬ ‫ضيبكاتء ضى لة واقيعى حال‪2‬ى ئيمة بطؤر"يت؟ ماركسيزم ضى بؤ‬ ‫كردين؟ فيرى كردين تيبفكرينء قول‪2‬ت بي لة قةيرانء كيشة‬ ‫بيشومارةكانى خؤمان بكةينةوة‪ ،‬ياخود تيؤرةء ميتؤديك بو‬ ‫بةشةوارةى خستيء‪ ،‬تواناى بيكردنةوةى تيدا كوشتي؟!‪.‬‬ ‫ر"ةوف حةسةن‪ :‬ئةوةى ر‪:‬استى بي‪.‬ت‪ ..‬ترسي‪.‬كى زؤرم لةوة هةية نةوةى‬ ‫نوي‪.‬ى ئةمر‪:‬ؤمان‪ ..‬ياخود بي‪.‬طانةيي‪.‬كى نةشارةزا لة واقيعى فيكرىء سياسى‬ ‫كورد‪ ،‬كة ثرسياري‪.‬كى ئاوةها دةبيست‪ ،‬وا زةنبكةن كة‪:‬‬ ‫‪ -1‬لة ماوةى ئةو سآ ضارةكة سةدةيةى ر‪:‬ابردودا كؤمؤنيستةكان‬ ‫‪,‬يةتىء فيكرى كوردستانء دةظةرةكةيان بة‬ ‫حوكمى سياسىء كؤمةل‬ ‫دةستةوة بو!‬ ‫‪ -2‬كورديش خاوةنى فيكرء فةلسةفةء شارستاني‪.‬تيي‪.‬كى مةزن بووةء‬ ‫ماركسيزم تةفروتوناى كردونء قور‪:‬ي‪.‬كى خةستى بؤ طرتونةتة تي‪.‬ينيشن!‬ ‫بؤيآ ناضارم لي‪.‬رةدا ضةند ئي‪.‬ماذةي‪.‬يك بة واقيعى فيكرىء سياسى‬ ‫كوردستان بةر لة طةيشتنى ماركسيزم بدةم‪.‬‬ ‫‪,‬ى خورافياتء غةيبياتء‬ ‫نةتةوةكةمان سةدان سال‪ .‬لةوةوبةر بةقفل‬ ‫‪26‬‬


‫شةعوةزة مي‪.‬شكء بيء هؤشى كةلةثضة كراو بو‪ ..‬لة سةردةمى دوادوايى‬ ‫عوسانليدا ضاوةر‪:‬وانى فةتوايي‪.‬كى ئةو ثياوة نةخؤشة )ئيمثراتؤريةتى‬ ‫عوسانى( بون‪ ،‬تا بضنة غةزايي‪.‬كى نامةردانةى ئةرمةنيي‪.‬كان كة بة طشتى‬ ‫بي‪.‬ضةكء بي‪.‬ديفاع بونء‪ ،‬سةدان هةزاريان ل‪ .‬سةربر‪:‬ين بي‪.‬ئةوةى طوآ بدةنة‬ ‫ذنء مندال‪.‬ء ثةككةوتةء‪ ..‬مالء سامانيشيان تالنكردن‪.‬‬ ‫هةر وةك كازانتزاكيس دةيطي‪.‬ر‪:‬ي‪.‬تةوة‪ ..‬كورد يؤنانيي‪.‬كانى ني‪.‬و‬ ‫‪,‬دةكردن‪ ..‬تا بةناضارىء بةدزيي‪.‬وة بةرةو‬ ‫‪,‬خ نال‬ ‫كوردستانى وةك كةرء ول‬ ‫يؤنان هةلتن‪.‬‬ ‫دواى مةرطى ثياوة نةخؤشةكةش‪ ..‬بة كؤلؤنيالكراوي‪.‬كى بي‪.‬خشثةى‬ ‫حكومةتى ئي‪.‬راق بو‪) ..‬مةبةستم لة باشورى مةزنة(‪ ،‬بةئابورىء ئيدارةى‬ ‫بةغداوة بةستايةوةء‪ ،‬ئي‪.‬راق بة كوردستانيشةوة كةوتنة ذي‪.‬ر زةبرى‬ ‫ئمثرياليزمى ئينطليزى‪ ..‬لةم سةروبةندةدا‪ ،‬تازة بةتازة ناوى )بةلشةويك(‬ ‫كةوتبوة ني‪.‬و مونةوةرانى كوردةوة‪ ..‬وةك )جةمال عيفان( كة زوبةزو‬ ‫بةنهي‪.‬نى تيؤر كرا‪.‬‬ ‫واتا بةضةندين سال‪ .‬بةرلةوةى ماركسيزم وةك ر‪:‬ي‪.‬كخراوء حيزب بطاتة‬ ‫لمان‪ ..‬كورد ض وةك واقيعى‬ ‫‪,‬يةتىء سياسىء‪ ،‬ض وةك‬ ‫كؤمةل‬ ‫بيوباوةر‪:‬ء فيكرء فةلسةفة‪..‬‬ ‫وي‪.‬رانء نابوتكراوبو‪ ..‬بةجؤري‪.‬ك كة‬ ‫طةورةترين كي‪.‬شةء طرفتى بؤ‬ ‫ئ ة ماني ش – ماركسيي‪.‬كا ن‪-‬‬ ‫دروستكردبو‪ ..‬لة ليي‪.‬كةوة دةبوايآ جةنطى ثاكسازى ئةو نةزعةء بية‬ ‫‪,‬ةكىء دةمارطيىء ئايينية ضةقبةستووة بكاتء‪ ،‬لة ليي‪.‬كى‬ ‫طةندةل‪.‬ء خي‪.‬ل‬ ‫‪27‬‬


‫دى جةنطى ئازادىء قوتاربون لة ئمثرياليزمء‪ ،‬شؤظيي‪.‬ني‪.‬تى نةتةوةى زال‪ .‬لة‬ ‫ئي‪.‬راقدا بكات‪..‬‬ ‫بةمؤرة ماركسيستةكان لة خةباتي‪.‬كى سةختء دذواردا بون لةثي‪.‬ناوى‬ ‫بلوكردنةوةء سةثاندنى بيى ئازادىء سةربةخؤيىء يي‪.‬كسانىء‬ ‫دادثةروةرىء هوشيارى ضينايةتىء ئازادى ئافرةتانء خاوكردنةوةى‬ ‫‪,‬تي‪.‬كى‬ ‫دةمارطيىء ر‪:‬ةطةزثةرستىء تي‪.‬كؤشان بؤ ذياني‪.‬كى باشتء لة ول‬ ‫ئازاددا و‪ ..‬هتد‪.‬‬ ‫بةواتايي‪.‬كى دى ماركسيزم بنضينةكانى بيكرنةوةى لة واقيعى‬ ‫كوردستانء هزرى نةتةوةكةماندا دامةزران‪ ..‬لة كاتي‪.‬كدا هيض ر‪:‬ؤشناييةكى‬ ‫دى لة واقيعةكةء هزرى كورددا نةبو‪ ..‬ئةو غةريزةء نةزعة ثاشظةر‪:‬ؤيانةى‬ ‫لة ئارادابون هي‪.‬ندةى دى دةردى كوردانى طرانت كردبو‪ ..‬تا ئي‪.‬ستةيش‬ ‫مؤتةكة ئاسا بةسةر سنطى نةتةوةكةمانةوةنء‪ ،‬بة ناشيينتين )يان‬ ‫جوانتين( شي‪.‬واز سود لة نةفامىء بي تةسكى نةتةوةكةمان وةردةطرنء‪،‬‬ ‫ر‪:‬ؤذ بةر‪:‬ؤذ بةهةزاران فرسةخ بةرةو دوامان دةبةنةوة‪.‬‬ ‫‪,‬طةى‬ ‫ماركسيستةكان ضةندين طؤر‪:‬انكارى مةزنيان خستة ني‪.‬و كؤمةل‬ ‫‪,‬كيان في‪.‬ركرد بة ذيانء طوزةرانى كولةمةرطىء‬ ‫كورديي‪.‬وة‪ ..‬خةل‬ ‫‪,‬تة سياسىء ئابورية‬ ‫ضةوساندنةوةء مفتخؤرى قايل نةبن‪ ..‬بةطذ دةسةل‬ ‫‪,‬مء ضةوسي‪.‬نةرةكاندا بضنةوة‪ ..‬ماركسيزم طيانى برايةتىء خؤشةويستى‬ ‫زال‬ ‫لةني‪.‬وان مرؤظةكاندا )بةجياوازى نةتةوةء ر‪:‬ةطةزء ئاييء ئاينزا ء‪...‬تد(‬ ‫‪,‬ة ثي‪.‬شي‪.‬ل‬ ‫‪,‬ةهاى سال‬ ‫‪,‬وكردةوة‪ ..‬ورةى ناية بةر طشت ئةو مرؤظانةى سال‬ ‫بل‬ ‫دةكري‪.‬نء مافيان زةوتدةكري‪.‬ت‪ ..‬تةنانةت دةستةء تاقمء حيزبةكانى ني‪.‬و‬ ‫ساحةى كوردستانيش‪ ،‬بةبيى ثي‪.‬شكةوتنخوازىء ذيارىء مرؤظدؤستى‬ ‫ماركسيزم بةرةو ثي‪.‬شت ضون‪ ..‬بةكورتى ماركسيزم لة كوردستاندا‪..‬‬ ‫‪28‬‬


‫ثرشنطء تيشكء شةبةنطء ثةلكة زي‪.‬ر‪:‬ينةى خؤى خستة ني‪.‬و تاريكستانء‬ ‫‪,‬ستانةكانةوة‪.‬‬ ‫جةنطةل‬ ‫‪,‬ي‪.‬ت(‬ ‫‪,‬آ جةماوةري‪.‬كى هي‪.‬جطار فراوانى بة شةوارة خست )وةك تؤ دةل‬ ‫بةل‬ ‫شةوارة‪ ،‬يان ثرشنطى مي‪.‬تؤدء فيكري‪.‬كى نوي‪.‬ى ثةخشكردةوةء‪ ،‬لة خةونة‬ ‫ناخؤشةكان بي‪.‬داريكردنةوة‪ ..‬طيؤدةى كردن تاكو ضيدى ضارةنوسيان‬ ‫‪,‬م تواناى بيكردنةوةى تي‪.‬دا‬ ‫نةدةنة دةست قةدةر‪ ..‬بةشةوارةى خست بةل‬ ‫‪,‬كو هةر بةو )بةشةوارة كةوتنةيان( ثرؤسةى بيكردنةوة‬ ‫نةكوشت‪ ..‬بةل‬ ‫دةستيثي‪.‬كرد‪ ..‬ضونكة طومانى خستة ني‪.‬و تابو ء تةوتةمة ثيؤزةكانةوة‪..‬‬ ‫‪,‬ةكةكانى ني‪.‬و زةينيانى توانةوة‪ ..‬ئةو كةلةثضةء‬ ‫بةتيشكةكةى بةستةل‬ ‫‪,‬نةى مي‪.‬شكمان )كة بة قةناعةتةوة ثيؤزيي‪.‬كةيانان دةثاراست(‪،‬‬ ‫قفل‬ ‫كرانةوة‪ ..‬جا ئيدى ئةوةى ماركسيزمى كردة جي‪.‬نيشى ئةوانى ثي‪.‬شو‪،‬‬ ‫ياخود )ماركس(‪ ،‬يان هةر كةسي‪.‬تيي‪.‬كى دى كردة )بت(‪ ..‬يان نةيكردء‪،‬‬ ‫بةئازادى كةوتة بيكردنةوة‪ ..‬ئةوانة كي‪.‬شةيةكى ديكةن‪.‬‬ ‫شوان ئةحةد‪ :‬ماركسيزم لةناو ئةحزابى شيوعى ئةورءثايىء‬ ‫عةرةبيدا‪ ،‬دةيان ر"ؤشنبيى طةورةء‪ ،‬سةدان موفةسيى ليهاتوى‬ ‫هيناية ئاراوة‪ ..‬بر"وانة )طراميشى( لة ئيتالياء )لوى ئال‪2‬تؤسير(ء‬ ‫)لوسيان سيظ(ء )هنرى لؤظيظةر( لة فةرةنساء )سةمي ئةمي(ء‬ ‫)مةحود ئةمي عال(ء )مةهدى عامل(ء )تةييب تيزينى(ء‬ ‫)كةريم مةروة(ء )سادق جةلل ئةلعةزم( لة جيهانى عةرةبيدا‪،‬‬ ‫كةضى لةنيو ئةحزابى شيوعى كوردستاندا )ماركس( ناسيك‬ ‫دروست نةبو‪ ،‬ئةوةى هةيةء نيية كؤمةل‪2‬يك خوتبة خوينء‬ ‫ئينشانوسن‪ ..‬كة زؤر كؤميديانة حيكايةتى ماركسيزمان بؤ‬ ‫‪29‬‬


‫باسدةكةن‪ ..‬لةم بارةيةوة ضيت هةية بيل‪2‬يت؟!‬ ‫ر"ةوف حةسةن‪ :‬وةك دي‪.‬تةوة يادم )ماركس( خؤى لة )بؤس الفسفة(دا‬ ‫‪,‬مانيي‪.‬كةى خؤى دةكات‪ ..‬كة ئةندامانى‬ ‫طلةيى لة حيزبة شيوعيية ئةل‬ ‫حيزبةكة بةشي‪.‬وازى خوتبةئامي‪.‬ز دةنوسنء‪ ،‬لة هةمان كاتدا بةرامبةر بة‬ ‫)ماركس( تور‪:‬ةن‪ ..‬ضونكة )ماركس( لة يؤتؤثياكةيان نار‪:‬ازيية‪ ..‬ديارة لةو‬ ‫نونةيةدا لة مةبةستةكةم دةطةيت‪.‬‬ ‫‪,‬مانىء‬ ‫‪,‬ى كؤمؤنيستةكانى ولتى هيطل‪.‬ء فةلسةفةى ئةل‬ ‫ئةوة حال‬ ‫زانستة مةزنةكانى جيهان بي‪.‬ت‪ ..‬ئايا داواكارى تيؤريزةكردنى ماركسيزم‬ ‫لةنيو واقيعى كوردةواريداء‪ ،‬خوي‪.‬ندنةوةى لي‪.‬هاتوانةء تةفسيى نوي‪.‬ى‬ ‫ماركسيزم‪ ..‬داواكارىء ثرسياري‪.‬كى كؤميديانة نيية؟! لةخؤ داكؤكيكردنء‬ ‫ثاكانة هي‪.‬نانةوةم بةلوة ثةسةند نيية‪ ..‬بةلم ثي‪.‬ويستة بةديدء بؤضوني‪.‬كى‬ ‫بابةتيانة بر‪:‬وانينة هةلومةرجةكانى خؤمان‪) ..‬ماركس( لى ئي‪.‬مة حكايةتى‬ ‫كتي‪.‬بء فيلمى كؤميديا نةبو‪ ..‬كارواني‪.‬كى تراذيديانةى طيانبازىء‬ ‫قوربانيداني‪.‬كى خوي‪.‬ناوى ر‪:‬ؤمانسيانة بو‪ ..‬بةلم بةنيسبةت ر‪:‬ؤشنبيانةوة‪،‬‬ ‫سةربارى تراذيديا طشتيي‪.‬كة‪ ،‬لةطةل‪ .‬حيزبةكةشياندا لة زؤررانبازيدا بون‪،‬‬ ‫‪,‬طةيي‪.‬كى زيندوى ئةم‬ ‫بةسةرهاتةكةى )ياقوب كؤهي( نونةيي‪.‬كى زةقء بةل‬ ‫ر‪:‬استييةية‪.‬‬ ‫ئةو طةورة ر‪:‬ؤشنبيء موفةسية لي‪.‬هاتوانةى ناويانت هي‪.‬ناون‪،‬‬ ‫‪,‬ةى ئةوسآ ولتة ئةوروثاييةن كة بةدةيان سال‪ .‬لةمةوبةر‬ ‫بةطشتى يان ر‪:‬ؤل‬ ‫حيزبة شيوعيي‪.‬كانيان ثةتيان ثضر‪:‬اندء‪ ،‬ر‪:‬ةوتى ئارسؤدؤكسيةتى‬ ‫‪,‬قة ثؤليينةى ستالي لة كومنتندا‬ ‫بؤلشةويكيان ر‪:‬ةتكردةوةء‪ ،‬لةو ئةل‬ ‫ر‪:‬ةنطر‪:‬ي‪.‬ذي كردبو ليانداء‪) ،‬ئؤرؤشيوعى(يان لة فةر‪:‬ةنساء ئيتالياء‬ ‫‪30‬‬


‫ئيسثانيادا ثي‪.‬ر‪:‬ةوكردء‪ ،‬دةرطةى جؤراوجؤرى ماركسيزميان لةبةردةم‬ ‫خؤياندا والكرد‪ ..‬ياخود لةو ولتة عةرةبيانةدا ثةروةردة بون كة‬ ‫كةوتونةتة كةنارةكانى ر‪:‬ؤذهةلتء باشورى دةرياى سثى ناوةر‪:‬استء‪،‬‬ ‫بةطشتى ثابةندى ر‪:‬ؤشنبيىء كلتورى فةر‪:‬ةنسايىء ئيتالء ئيسثانى‬ ‫بون‪ ..‬واى بؤدةضم‪ ،‬ئةطةر ئةمة هؤى سةرةكي‪.‬ش نةبي‪.‬ت هؤكاري‪.‬كى‬ ‫طرينطةء‪ ..‬واتاى ئةوة دةبةخشي‪.‬ت لى ئةوان توانرا ثةى بةو جياوازىء‬ ‫تايبةتةندييانة بةرن لةني‪.‬وان كارى سياسىء‪ ،‬كارى كولتوريدا هةن‪ ،‬وةك‬ ‫‪,‬لوشي‪.‬تء‪،‬‬ ‫لى ئي‪.‬مة نةبو كارى سياسى بتواني‪.‬ت كارى ر‪:‬ؤشنبييى هةل‬ ‫ئةمةيش بةزةرورةت بوة مايةى بةرتةسككردنةوةى خوي‪.‬ندنةوةء تةفسيى‬ ‫جياواز جياوازى ماركسيزم‪ ..‬ئايديؤلؤذيا هةمو ئازادىء فيكر دةخاتة‬ ‫قةمضى ر‪:‬اسثاردة سياسيية ر‪:‬استةءخؤكانء‪ ،‬تراذيدياى )باستناك(ى‬ ‫‪,‬ةكةى لةطةل‪ .‬حيزبى شيوعى سؤظيي‪.‬تء‪،‬‬ ‫ر‪:‬ؤماننوسء خةلتى نؤبل‬ ‫وةسيةتء ر‪:‬ي‪.‬نمايي‪.‬كانى ستاليندا‪ ..‬كة ضؤن بونة مايةى دةركردنى لة‬ ‫‪,‬طةى ر‪:‬ةتكردنةوةى بآ قةيدء شةرتى ئايديؤلؤذياية‬ ‫)يةكي‪.‬تى ئةديبان(‪ ،‬بةل‬ ‫‪,‬سبونييةتى لة طشت ديدء بؤضوني‪.‬كى‬ ‫بؤ هةمو جؤرةكانى ر‪:‬ةخنةء‪ ،‬قةل‬ ‫جياواز‪.‬‬ ‫بةنيسبةت ئي‪.‬مةشةوة‪ ،‬كة لة سةرةتاداء تا ئةم دواييةش لة ئي‪.‬راقدا‬ ‫هةر ئةو حيزبة شيوعيية هةبو هى هةموان بو‪ ،‬واتا تايبةتةند نةبو بةتةنيا‬ ‫‪,‬ةكانى دامةزراندنيدا ر‪:‬ؤشنبيةكان‬ ‫كوردةوة‪ ..‬دةبيني هةر لة يي‪.‬كةمي سال‬ ‫‪,‬كو تينوى فيكرء فةلسةفةو ر‪:‬ةخنةء نوي‪.‬كردنةوة بون‪ ..‬تا‬ ‫ئارةزومةند‪ ،‬بةل‬ ‫ر‪:‬ادةى ئةوةى لة حيزب جيابونةوة بؤئةوةى ر‪:‬ي‪.‬كخراوي‪.‬كى دى ماركسى‬ ‫ثي‪.‬كبي‪.‬نن‪ ..‬وةك دةستةى )حسي‪.‬ن ر‪:‬ةحال( كة زوربةى ئةديبء ر‪:‬ؤشنبية‬ ‫طةورةكانى ئي‪.‬راقى تي‪.‬دابو‪.‬‬ ‫‪31‬‬


‫زؤربةى ر‪:‬ؤشنبيانى كوردى ماركسى ثابةندى ر‪:‬ةضةتةكانى ستالي‬ ‫بون‪ ..‬ستالي ر‪:‬زطاركةرى كوردء هةموطةلنيش بو ليان‪ ..‬بةتايبةتى دواى‬ ‫سةركةوتنة طةردونيي‪.‬كةى بةسةر نازيزمء فاشيزمدا‪.‬‬ ‫ر‪:‬ؤشنبيانى ماركسيمان لة ترسى ئةوةى بةترسنؤكء نةفةسكورتيى‬ ‫بيتى بؤرذوا سةير نةكري‪.‬ن‪ ،‬زي‪.‬ت بةلى ثراكتيزةء تي‪.‬كؤشاندا شكانةوةء‪،‬‬ ‫‪,‬ى ئةندامة ئاسايي‪.‬كانى ديكة بو‪ ..‬بةكورتى سةرضاوة فيكرىء‬ ‫‪,‬يان حال‬ ‫حال‬ ‫‪,‬ةى دوايى هةر‬ ‫فةلسةفيي‪.‬كانى ماركسيزم لى ر‪:‬ؤشنبيانان تائةم )‪ (30‬سال‬ ‫تةنياحيزب خؤى بو‪ ،‬حيزبيش لة سةرضاوةى ئايديؤلؤذى سؤظيي‪.‬تى‬ ‫بتازآ هيضى دى ل نةبو‪ ..‬لةوةبةدواوة‪ ،‬كةمتازؤر دةرطة كرايةوةء‪ ،‬لة‬ ‫‪,‬سةنطاندنى‬ ‫سةرةتاى هةفتاكاندا بزاوتى فيكرىء شيكردنةوةء هةل‬ ‫‪,‬داء‪ ،‬ديالؤطء‬ ‫ماركسيزم لة ليةن ر‪:‬ؤشنبيانى كوردةوة سةريهةل‬ ‫مشتومر‪:‬ي‪.‬كى ر‪:‬ةخنةيى طةرموطور‪:‬ء‪ ،‬جارجاريش توندوتيذ بو‪ ..‬تائةو‬ ‫‪,‬قةيي‪.‬كى‬ ‫‪,‬داني‪.‬ك لة ئارادابو بؤ ثي‪.‬كهي‪.‬نانى طروث‪ ،‬يان ئةل‬ ‫ر‪:‬ادةيةى هةول‬ ‫ر‪:‬ؤشنبييىء سياسى لة شي‪.‬وازى )ئؤرؤشيوعى(ء‪ ،‬لةبةر ر‪:‬ؤشنايى بيء‬ ‫بؤضونةكانى )ترؤتسكى(دا‪.‬‬ ‫‪,‬دانى جيدى هةبو بؤ خوي‪.‬ندنةوةى نوي‪.‬ى ماركسيزم‪ ،‬بةلم‬ ‫واتا هةول‬ ‫تواناى هزريى ماركسيستة كوردةكان لة ئاستي‪.‬كدا طييدةخوارد‪..‬‬ ‫بيمةندى طةورةى وةك ئةو ناوانةى ني‪.‬و ثرسيارةكةتان نةهاتنة‬ ‫ناوناوانةوةء‪ ،‬لي‪.‬رةشدا بةلمةوة ستةمة بةراوردي‪.‬كى ني‪.‬وان كةسي‪.‬كى وةك‬ ‫)فوئاد مةجيد ميسرى( يان )فوئاد قةرةداغى( لةطةل‪ .‬هةر يةكي‪.‬ك لةو‬ ‫ناوانةدا بكةم‪ ..‬بؤ نونة )دكتؤر سةمي ئةمي(ى ميسرى هةل بؤ ر‪:‬ةخساء‪،‬‬ ‫بر‪:‬وانامةى دكتؤراى لة )ئابورى سياسى(دا لة زانكؤى )سؤربؤن( وةرطرتء‪،‬‬ ‫سةرضاوةكانى ماركسيزمى بة فةر‪:‬ةنسىء ئينطليزى لةبةردةستدا بون‪ ،‬يان‬ ‫‪32‬‬


‫‪,‬تؤسي‪.‬ر( بو لة زانكؤدا‪ ..‬يان‪..‬‬ ‫)مةهدى عامل(ى شةهيد خوي‪.‬ندكاري‪.‬كى )ئال‬ ‫يان‪...‬تد‪.‬‬ ‫فوئادةكانان )هةر بةنونة(‪ ..‬نة دايكيان فةر‪:‬ةنسايى بووة )وةك‬ ‫سةمي ئةمي(ء‪ ،‬نةسةرضاوةي‪.‬يكى باوةر‪ :‬ثي‪.‬كراوى ئةوتؤيان لةبةردةستدا‬ ‫بووة )لة تةفسية موبتةزةلء مردارةوة بووةكانى سؤظيي‪.‬ت زي‪.‬ت(ء‪ ،‬نة‬ ‫‪,‬توسي‪.‬ر( بون و‪ ..‬نةو‪..‬‬ ‫قوتابى )ئال‬ ‫نةو‪ ..‬لةطةل‪ .‬ئةمانةشدا ئةوانء‬ ‫كةسانى ماركسى ديكةش‪،‬‬ ‫كةمتازؤر قسةوباسء ديدء‬ ‫بؤضونء ر‪:‬ةخنةء خوي‪.‬ندنةوةى‬ ‫جؤراو جؤريان هةبوةء هةيةء‬ ‫ب ةرد ةوا ميش ة – ب ة طش ت‬ ‫ك ة موكوور‪:‬يي‪.‬كانيان ةو ة – ء‪،‬‬ ‫‪,‬ية و‪ ..‬فةلسةفةى‬ ‫ئي‪.‬ستةش دةرفةت لةبةردةم نةوةى نوي‪.‬ماندا وال‬ ‫ماركسيزم تةنيا لةسةر ئي‪.‬مة تاثؤ نةكراوة‪ ..‬هةمو ر‪:‬ؤشنبيي‪.‬كى كورد‬ ‫دةتوانآ لةو سةرضاوة فيكريية مةزنةى بةشةريةت بةهرةمةند بي‪.‬تء‪ ،‬وةك‬ ‫بيمةندي‪.‬كى لي‪.‬هاتو كار لة ماركسيزمدا بكاتء‪ ،‬بة تةفسيى نوآء ر‪:‬ةخنةى‬ ‫زانستيانة لة جيهاندا بةناوبانط بي‪.‬ت‪.‬‬ ‫شوان ئةحةد‪ :‬ئايا بةر"است لةناو واقيعى كؤمةل‪2‬طةى‬ ‫كورديدا تائةمر"ؤيش شتيك هةية ناوى ململنيى ضينايةتى بيت؟‬ ‫كؤمةل‪2‬طةيةك تائيستةيش خيل حوكمى تيابكاتء ثياوسالريى‬ ‫سيستم بيتء‪ ،‬قؤناغى فيودال‪2‬ى تينةثةر"اندبيت ‪ ،‬قسةكردن لة‬ ‫‪33‬‬


‫ململنيى ضينايةتى بةسةفسةتة ناضيت؟‬ ‫ر"ةوف حةسةن‪ :‬وةلمى ئةمؤرة ثرسيارانة بة )ئا(ء )نةْ (‬ ‫ستةمة‪...‬ضونكة ئا‪ ،‬يان نةْ زمانى ديالؤطء ر‪:‬ونكردنةوةء وردةكارى‬ ‫دةكوذي‪.‬ت‪ ..‬ياخود لةبةرئةوةى هةر خؤت لة ثرسيارةكةدا ثي‪.‬ش وةلم‬ ‫كةوتويتء‪ ،‬وةلمت بة )نةْ ( داوةتةوة‪ ..‬كة طوايآ ململني‪.‬ى ضينايةتى لى‬ ‫‪,‬ى‪ .‬قسةكردن لةو‬ ‫ئي‪.‬مة نييةء‪ ،‬بة )ئا(ش وةلمى ئةوةت داوةتةوة كة بةل‬ ‫بارةيةوة )سةفسةتةية(‪ ..‬ئيدى وةلمى )ئا(ء )نة‪( Š‬يشت بؤ من‬ ‫نةهي‪.‬شتؤتةوة‪.‬‬ ‫‪,‬طةى‬ ‫ثرسيارةكة ر‪:‬استةوخؤ واتاى ئةوة دةبةخشي‪.‬ت طوايآ كؤمةل‬ ‫‪,‬ى‬ ‫‪,‬ى ضةءسي‪.‬نةرء ضةءساوة خال‬ ‫خي‪.‬ليةتىء ثياءسالرى‪ ،‬لة ضيء توي‪.‬ذال‬ ‫‪,‬ى بةسةر سيستمةكةدا‬ ‫بي‪.‬تء‪ ..‬عةدالةتى كؤمةليةتى بةجؤري‪.‬ك بال‬ ‫‪,‬كىء‪ ،‬باسى ضةءساندنةوةء‬ ‫كي‪.‬شابي‪.‬ت تةنانةت هؤشياركردنةوةى خةل‬ ‫مفتةخؤريش هيض نرخء بةهايي‪.‬كى نةبي‪.‬ت‪ ،‬ضجاى تي‪.‬كوشانء‬ ‫بةرةنطاربونةوةى ثراكتيكى!‬ ‫بةر‪:‬استى ثرسياري‪.‬كى لةمؤرة زؤر خراث بةسةر نةتةوةء‬ ‫‪,‬طةكةشاندا دةشكي‪.‬تةوة‪ ..‬تا ئةو ئاستةى طومان لة نةتةوةكةمان‬ ‫كؤمةل‬ ‫بكري‪.‬ت كة لة هةستى مرؤظايةتى بي‪.‬بةرييةء‪ ،‬وةك ئامي‪.‬ري‪.‬كى بي‪.‬طيان واية‪،‬‬ ‫نة هةست بةبرسي‪.‬تى دةكاتء نة بةئازارء ضةوساندنةوةء ماندوي‪.‬تى! كة‬ ‫هةزاران سال لةمةءبةرء تةنانةت بةر لة سثارتاكؤسء شؤر‪:‬شى كؤيلةكان‬ ‫هةست بةو ضةوساندنةوةية كراوةء ململني‪.‬ى خوي‪.‬ناويش بؤ كؤتايى‬ ‫ثي‪.‬هي‪.‬نانى كراوة‪.‬‬ ‫ماركسيستةكانان بةرلة هةمو كةسي‪.‬كى دىء‪ ،‬لة سالنى سىء‬ ‫‪34‬‬


‫ضلةكانى سةدةى ر‪:‬ابردودا ئةم كي‪.‬شةيةيان هةلسةنطاندووةء‪ ،‬ئةوةشيان ل‬ ‫ر‪:‬ونء ئاشكراية كة‪:‬‬ ‫‪,‬ى نييةء‪ ،‬تةنانةت‬ ‫‪,‬طةيي‪ .‬كى فيؤدال‬ ‫‪,‬طةكةمان بةتةن يا كؤمةل‬ ‫‪ -1‬كؤمةل‬ ‫سةيركردنى سةردةمةكةش وةك )قؤناغ(ي‪.‬كى مي‪.‬ذويى دروست نيية‪ ..‬تا ئةو‬ ‫ر‪:‬ادةيةى لةوانة ية ئ‪.‬ي مة هي‪.‬ش تا لة دةرةوةى مي‪.‬ذودا بذ ين )بةوا تا‬ ‫‪ ,‬كو شي‪.‬وازى بةرهةمهي‪.‬ناني‪ .‬كى ئا سياوى‬ ‫ماركس يي‪.‬كةى مي‪.‬ذو(‪ ..‬بةل‬ ‫تايبةتيان هةية‪ ،‬كة وةكو دة‪,‬لي‪.‬ن زي‪.‬ت لة ضي‪.‬شتى مي‪.‬ور دةضي‪.‬ت‪.‬‬ ‫‪,‬ى ثي‪.‬شودا‪ ،‬ململني‪.‬ى ضينايةتى ني‪.‬وان‬ ‫‪ -2‬هةر لةبةر ر‪:‬ؤشنايى خال‬ ‫)كارء سةرماية(ى كةتةلؤطيانةء هاوشي‪.‬وةى سيستمة سةرمايةدارةكان‬ ‫دةستةبةر نابي‪.‬ت‪.‬‬ ‫جا لة هةلومةرجي‪.‬كى ئاوةهادا لةبرى ثرؤليتاريا‪ ،‬جؤرة كارطةري‪.‬ك دي‪.‬تة‬ ‫ئاراوة )ماركس( بة طةجةر )حوسالة(ى ثرؤليتاريا ناويدةبات‪..‬‬ ‫خاوةنداري‪.‬تى تايبةت )زةءىء كةرةسةكانى كي‪.‬لنء دروي‪.‬نةو‪..‬‬ ‫‪,‬دارى‪...‬هتد( هةيةء‪ ،‬لة هةمان كاتدا كارى كري‪.‬طرتةش هةية‪ ..‬لةثال‬ ‫ئاذةل‬ ‫مانيفاكتؤرةى بضوكى تايبةتىء طشتى )حكومى(ء‪...‬هتد‪.‬‬ ‫‪,‬ي‪.‬كى مشةخؤر هةيةء‪ ،‬لة‬ ‫بةكورتى ضيني‪.‬ك‪ ،‬يان ضةند ضيء توي‪.‬ذال‬ ‫بةرامبةريشيدا هةردةم جةماوةري‪.‬كى كارطةرء ر‪:‬ةنبةرء نةدارء‬ ‫سةرطةردانى فراوان هةية‪ ..‬بةوثي‪.‬يةش كة )خاوةنداري‪.‬تى تايبةت داينةمؤى‬ ‫‪,‬ة بةرينة‬ ‫‪,‬مء زؤرداريية(‪ ..‬واتا ئةو ضيء توي‪.‬ذال‬ ‫بةرمهي‪.‬نانى توندوتيذىء زول‬ ‫‪,‬مي‪.‬كى كؤمةليةتى ر‪:‬استةءخؤء ناراستةءخؤدان‪..‬‬ ‫هةردةم لةذي‪.‬ر زةبرى زول‬ ‫‪,‬مء نايي‪.‬كسانيية كؤمةليةتيية‬ ‫شي‪.‬وازى ر‪:‬ةتكردنةوةى جؤراءجؤرى ئةو زول‬ ‫دةطرنةبةر‪ ..‬جا ئيدى بةفيكرء ميتؤدي‪.‬كى ماركسيانةوة هوشيار‬ ‫بكري‪.‬نةوة‪ ..‬ياخود بةشي‪.‬وةى خؤر‪:‬سك‪ ،‬يان هةر شي‪.‬وازي‪.‬كى دى‪ ..‬بؤيآ‬ ‫‪35‬‬


‫لي‪.‬رةدا لةجي‪.‬ى ئةو ثرسيارة داخراوة‪ ..‬ثرسيارى كراوةى دى‬ ‫‪,‬دةدات‪ ..‬وةك‪:‬‬ ‫سةرهةل‬ ‫ئايا دةشي‪.‬ت ئي‪.‬مةى كةنارء ثةراوي‪.‬زةكانى مي‪.‬ذو‪ ..‬قؤناغة مي‪.‬ذويي‪.‬كان‬ ‫ببةزي‪.‬ني‪.‬نء بةرةء ذياني‪.‬كى باشتء سيستمي‪.‬كى كؤمةليةتى ثي‪.‬شكةوتوتر‬ ‫‪,‬طرين؟ ياخود بةئيلهام لة )ماركس(ةوة دةتواني مي‪.‬تؤدي‪.‬ك‬ ‫هةنطاو هةل‬ ‫بطرينةبةر بةرةو شي‪.‬وازي‪.‬كى سؤشياليزميمان بةري‪.‬ت؟!‬ ‫‪,‬دةدا‪:‬‬ ‫هةرلي‪.‬رةشدا طوماني‪.‬ك سةرهةل‬ ‫ئايا دةشي‪.‬ت شيوعيةت بةبي‪.‬ئةوةى ببي‪.‬تة سيستمي‪.‬كى جيهانى‪ ،‬لة‬ ‫قؤناغى سةرمايةدارى ثي‪.‬شكةوتوتر بي‪.‬ت؟ يان هةر ئةوةية ضاوةر‪:‬وانى‬ ‫شؤر‪:‬شي‪.‬كى سةرتاسةريى بةردةوامى جيهانى بي كة لة سيستمة‬ ‫سةرمايةدارةكانى ني‪.‬و مي‪.‬ذو )مةركةز(ةوة بةرثابي‪.‬ت؟ ياخود وةكو‬ ‫‪,‬ي‪.‬ت‪) :‬با لدي‪.‬كان دةستبدةنة ضةك(‪ ..‬ئةدى شؤر‪:‬شى‬ ‫)ضي‪.‬رنشفسكى( دةل‬ ‫)ضي( هةر لةني‪.‬و جةرطةى لدى‪.‬ء دةرةبةطايةتيي‪.‬وة بةرثا نةبو؟!‬ ‫ئؤكتؤبةرء ظي‪.‬تنامء كؤرياى باكور ء‪...‬هتد‪ ،‬تةنانةت روسياش‪ ..‬هةر‬ ‫بةشي‪.‬ك نةبون لة شي‪.‬وازى بةرهةمهي‪.‬نانى ئاسيايى؟!‬ ‫‪,‬ي‪.‬م ئةطةر باسكردنى ململني‪.‬ى ضينايةتىء هؤشياركردنةوةى‬ ‫من دةل‬ ‫جةماوةرء ئاراستةكردنى بةرةو طؤر‪:‬انى كؤمةليةتىء بةئيلهام لة‬ ‫)ماركس(ةوة‪ ...‬ئةطةر )سةفسةتة!(ش بي‪.‬ت لةوة زؤر باشتة كة ثشتي‪.‬نى‬ ‫لي‪.‬بكةينةوةء دةستةوسان دانيشيء‪ ،‬ضاوةر‪:‬وانبي خوا دةرويي‪.‬كمان‬ ‫لي‪.‬بكاتةوة!‬ ‫ثي‪.‬دةضي‪.‬ت ئةطةر ثي‪.‬شظةضونى بةشةرييةت لةسةر ئةم سةمتةى ئي‪.‬ستة‬ ‫بر‪:‬وات‪ ..‬ململني‪.‬ى ضينايةتى كةتةلؤطيانةى ني‪.‬وان كارء سةرماية‪ ،‬يان‬ ‫ثرؤليتارياء سةرمايةدار لة ولتانى )سةنتةر(يشدا بةو ميتؤدة تةقليدييةى‬ ‫‪36‬‬


‫ماركس بةر‪:‬ي‪.‬وة نةضي‪.‬ت‪ ..‬يان هيض نةبي‪.‬ت تةوةري‪.‬ك لةو دو تةوةرة‬ ‫)ثرؤليتاريا‪-‬سةرمايةدار( كة )ثرؤليتاريا(ية‪ ،‬بةرةو كشانةوة بضي‪.‬تء‬ ‫‪,‬تةرناتيظى بةشي‪.‬كىء‪ ..‬ئتنليجنسياى ئؤرطانى [وةك‬ ‫ر‪:‬ؤبؤت ببي‪.‬تة ئال‬ ‫)طراميشى(ء )ثليخانؤف(ء )ليني(يش ئي‪.‬ماذةيان ثي‪.‬داوة] جى‪ .‬بة بةشي‪.‬كى‬ ‫دى ثرؤليتاريا لي‪.‬ذ بكات‪ ..‬ئةوجا لة طلؤباليزمى )مرؤظى ر‪:‬اطةياندنكار‪-‬‬ ‫ئنفؤرمةيشن(دا ‪ ،‬ئةو زؤرانبازيية ضؤن دةكةوي‪.‬تةوة؟ ضؤنء بة ض مي‪.‬تؤدي‪.‬ك‬ ‫طؤر‪:‬انكارى خؤيان دةكةن‪ ..‬ثي‪.‬شبينييةكى دذوارء سةختة‪.‬‬ ‫‪,‬ةتةدا ثي‪.‬دةضي‪.‬ت ئةو ململنآ ضينايةتيية بةهةر شي‪.‬وازي‪.‬ك بي‪.‬ت‬ ‫لةم حال‬ ‫لى ئي‪.‬مةش تةشةنة بكات‪.‬‬ ‫ئةحزابى شيوعى ناو كوردستان بةدريذايى‬ ‫شوا ن ئ ة ح ةد –‬ ‫تةمةنى خؤيان هيض شتيكيان نةكردو‪ ،‬هيض بةل‪2‬ينيكيان‬ ‫نةهينايةدى‪ ،‬ئةو تائيستة بارةطاكانيان بؤتة جيطةى‬ ‫كؤبونةوةى ثياوة ثيو بةتةمةنةكان‪ ،‬نة ئاسؤييكى ر"ونيان‬ ‫هةية‪ ،‬نة ستاتيذيكى تؤكمة‪ ،‬نة مذدةييكيان ماوة ثيمانى‬ ‫بدةنء‪ ،‬نة خةونيك عةودال‪2‬ى بةديهينانى بن‪ ..‬بةبؤضونى تؤ ئةمانة‬ ‫ضاوةر"يى ضي؟ ئةوانة بؤ دةست لة ييخةى ماركسيزم ناكةنةوةء‪،‬‬ ‫ناضنةوة مال‪2‬ى خؤيانء ئاشبةتال‪2‬ى ليناكةن؟‬ ‫ر"ةوف حةسةن‪ :‬نا‪ ..‬نا‪ ..‬برالة! حةزناكةم ثلةى طةرمات هي‪.‬ندة‬ ‫بةرزببي‪.‬تةوة‪ ..‬ئةمةى ئي‪.‬ستة وةك ثرسيار لي‪.‬مى دةكةيت‪ ،‬لة ر‪:‬استيدا‬ ‫ثرسيار نييةء‪ ،‬داواكارييةكى نار‪:‬استةوخؤية‪ ..‬بطرة ر‪:‬استةوخؤيشة‪ ..‬بؤ‬ ‫‪,‬دانى هةمو بيور‪:‬ايي‪.‬كى جياواز لةني‪.‬و ساحةى‬ ‫دةمكوتكردنء قفل‬ ‫كوردستانيدا‪ ..‬بةتايبةتى لةم لةتكة ئيدارةيةى سلي‪.‬مانيدا‪ ..‬ئةطةرضى‬ ‫‪37‬‬


‫بيانؤكانت بؤ داخستنى بارةطاكانى حيزبى شيوعى كوردستان لؤذيكي‪..‬‬ ‫بةلم ئةمةيان كارء ثيشةى دةزطة‬ ‫ثؤليسىء ئةمنيي‪.‬كانى حيزبة‬ ‫دةسةلتدارةكانة‪ ،‬كة عادةتةن‬ ‫‪,‬ى‬ ‫مةيلى ديسثؤتيزميانةء‪ ،‬خةيال‬ ‫تاك ة حيزب ى ف ةر ماند ةيا ن – و ة ك‬ ‫بةعس‪ -‬بؤ قؤرغكردنى دةسةلتى سياسى هةيةء‪ ،‬ئةم ئارةزووةشيان‬ ‫لةني‪.‬و شاخء شاردا‪ ،‬شاردراوة نيية‪ ..‬ئةم ئيستةرةمكردنةت لة‬ ‫بي‪.‬بةهاكردنء بةسوكى ر‪:‬وانينة مي‪.‬ذوى خةباتء ر‪:‬ةوتي‪.‬كى شارستيانةى‬ ‫شيوعية كوردةكان‪ ،‬ئةو طومانةى ل دروستكردم كة ئةمؤرة شي‪.‬وازة بؤ‬ ‫ثاكتاوكردنى ثلوراليزم ثةسةندترة لةوةى شي‪.‬وازى ئاطرء فيشةك‬ ‫بطرنةبةر‪ ..‬ضونكة وابزان لةمةوبةر لة ضةند ثرسياري‪.‬كى ديكةدا‪ ،‬هةمان‬ ‫بابةتت بةحةماوةتي‪.‬كى نزمتةوة وروذاندء‪ ،‬وةلمم دايتةوةء‪ ،‬بةشي‪.‬وةيي‪.‬كى‬ ‫طشيش ئةم كي‪.‬شةء تةوةجوهةم بةلوة طرينط نيية وابآ يان وانةبي‪.‬ت!‬ ‫ئاخؤ ر‪:‬ي‪.‬طةم دةدةيت لي‪.‬ت بثرسم‪:‬‬ ‫جطة لة شيوعيي‪.‬كانى كوردستان كامة دةستةء تاقمء حيزب هيضيان‬ ‫‪,‬ي‪.‬ني‪.‬كيان بةجي‪.‬هي‪.‬نا؟‬ ‫كرد بةهيضء‪ ،‬طفتء بةل‬ ‫ياخود بارةطاى كام حيزب ‪-‬هةمديسان جطة لة حيزبى شيوعى‪-‬‬ ‫نةبؤتة بنكةى سةركردايةتى بةر‪:‬ي‪.‬وةبردنى شةر‪:‬ى ميللةتكوذىء‪ ،‬جي‪.‬ى‬ ‫دابةشكردنى تالنيي‪.‬كانى ئةو شةر‪:‬انةء‪ ،‬دواجار ئابر‪:‬وبردنى‬ ‫‪,‬طةى‬ ‫ئةزمونةكةمانء‪ ،‬نةتةوةكةشان بةطشتى لةبةر ضاوى خؤمانء كؤمةل‬ ‫‪,‬ي‪.‬ك حيزبى شةر‪:‬ةنطي‪.‬زء‬ ‫‪,‬ةتيداء‪ ،‬كةوا دةزانن ئي‪.‬مة لة كؤمةل‬ ‫ني‪.‬ودةول‬ ‫شر‪:‬ةخؤرء كي‪.‬وى زي‪.‬ت هيضى دى ني‪.‬‬ ‫‪38‬‬


‫خؤ هةر هيض نةبي‪.‬ت شيوعيي‪.‬كان دةستيان لة دروستكردنى ئةم‬ ‫‪,‬كو بةثي‪.‬ضةوانةوة‪..‬‬ ‫ئينتيباعة تذة شةرمةزارييةدا لى بي‪.‬طانة‪ ،‬نةبوة‪ ..‬بةل‬ ‫‪,‬ة‬ ‫لةم ماوةيةدا هةر خةري‪.‬كى ناوبذيكردنء ثينةء ثةر‪:‬ؤكردنى شر‪:‬ء شيتال‬ ‫شةر‪:‬ةنطيزىء ميللةتطوذيي‪.‬كانيان بووةء‪ ..‬تائي‪.‬ستةش بةهةزاران‬ ‫تي‪.‬كؤشةرى حيزبى شيوعى‪ ،‬ئامادةباشن بؤ قوربانيدان لةثي‪.‬ناوى‬ ‫ثاري‪.‬زطاريكردنى ئةم دةستكةوتةى ر‪:‬اثةر‪:‬ينة جةماوةريي‪.‬كةمان )لةم بةشة‬ ‫‪,‬ة سنوريي‪.‬كاندا خؤيانء‬ ‫ر‪:‬زطاركراوةدا(‪ ..‬شيوعيي‪.‬كان لة هةمو خال‬ ‫‪,‬ى )تةماس(دان‪.‬‬ ‫)بارةطا(كانيشيان لة هي‪.‬ل‬ ‫خؤ ئةطةر سةرداني‪.‬كى هي‪.‬منانةء‪ ،‬دور لة تةشةنوجيان بكةيتء‪،‬‬ ‫‪,‬ياندا بكةويتة ني‪.‬و ديالؤطي‪.‬كى ر‪:‬ؤشنبيىء فيكرىء فةلسةفيي‪.‬وة لةني‪.‬و‬ ‫لةطةل‬ ‫بارةطاء‪ ،‬لةدةرةوةيشدا‪ ..‬ئةو كاتة بي‪.‬طومان دةبي‪.‬ت تةنيا ئةوان‬ ‫)ماركسيستةكان بةطشتى( مشورى كي‪.‬شة مةزنةكةى ئينسان دةخؤن‪ ،‬كة‬ ‫)بةختياريية(ء‪ ،‬لة دروشة دي‪.‬رينةكةياندا )نيشتماني‪.‬كى ئازادء ميللةتي‪.‬كى‬ ‫بةختيار( دةستنيشانيان كردووةء‪ ..‬هي‪.‬شتا لة ليةن دةسةلتى‬ ‫)ناسيؤناليزم!(ى كوردةوة ئةو كي‪.‬شةية نةك ضارةسةرء دةستةبةر نةكراوة‪،‬‬ ‫‪,‬تء قةيراناءيت بووة‪.‬‬ ‫‪,‬كو قول‬ ‫بةل‬ ‫حةزدةكةم بزانيت كة سةرجةم ئةم كي‪.‬شةيةشم بةلوة طرينط نيية‪..‬‬ ‫ر‪:‬استة ثيء بةتةمةنةكان )هةروةها لوى ر‪:‬ؤشنبييش( لة بارةطاكانياندا‬ ‫هةن‪ ..‬بةلم ئةو ثيانة كؤنة موستةشارء ئةنفالضىء جاسوس نةبون‪..‬‬ ‫زيندانة جؤراوجؤرةكانى سةردةمة يي‪.‬ك لةدواى يي‪.‬كةكانى ئي‪.‬راق زؤر لة‬ ‫ئي‪.‬مة باشتيان دةناسنء‪ ،‬كةلةثضةء كؤتء زنيء‪ ،‬بطرة ثةتى‬ ‫‪,‬ى ئةم قسانةمن‪.‬‬ ‫سي‪.‬دارةكانيش شايةتال‬ ‫تةنانةت ئةمةشيان لى من كي‪.‬شةيي‪.‬ك نيية‪.‬‬ ‫‪39‬‬


‫ئةو ثيانة لة بارةطاكاندا خةريكى دانانى ثلنى شةر‪:‬ى ميللةتطوذى‬ ‫ني‪ ..‬خةريكى تيؤريزةكردنى شةر‪:‬ةنطيى ني‪ ..‬بةهاشةء هوشةى‬ ‫‪,‬كى ضةواشة ناكةنء‪،‬‬ ‫نةفامانةى ني‪.‬و كؤر‪:‬ء دةزطة ر‪:‬اطةياندنكارةكان خةل‬ ‫هانيان نادةن بؤ كوردكوذىء تةنانةت يي‪.‬خسيى كورد كوشتنيش‪.‬‬ ‫هي‪.‬ندةى ناوبةناو سةردان كردون‪ ..‬خةريكى دؤزينةوةى ميكانيزمي‪.‬كى‬ ‫ثةسةندتر بون بؤ ئاشتىء ئازادىء تةبايى ني‪.‬و ئةزمونةكةمان‪ ..‬يان لة‬ ‫ديالؤطي‪.‬كى طةرمدا بون لةمةر‬ ‫طؤر‪:‬انكاريية كتوثر‪:‬ةكانى جيهان‪..‬‬ ‫يان تؤذينةوةء دةسنيشانكردنى‬ ‫ليةنة جوانء بةربةريي‪.‬كانى‬ ‫طلؤباليز م ء… هتدء‪ ،‬ئ ة م ةي ش‬ ‫طرينط نية‪ ..‬بةلم با هةرضىء هةركةسآ مةبةستي‪.‬تىء مةبةستى نيية‪..‬‬ ‫ئةوة باشبزانن بةبارةطادانانء بارةطا داخست شيوعييةت نة لة‬ ‫كوردستانداء‪ ،‬نة لة هيض قوذبني‪.‬كى دنيادا )ئاشبةتال‪ (.‬ناكات‪ ..‬دةشآ‬ ‫ر‪:‬ؤذآ لة ر‪:‬ؤذان بارةطاكانيان ثي‪.‬دابةن‪ ..‬دةشآ بةحوسنء ر‪:‬ةزاى خؤيان‬ ‫دايانةن‪ ..‬دةشآ حيزبي‪.‬كى كارتؤنى لة جي‪.‬طةيان داني‪.‬ن‪ ..‬دةشآ‬ ‫ئينشقاقاتى تريان تي‪.‬خةن‪ ..‬دةشآء‪ ..‬دةشآء دةشآ هةمو شتي‪.‬ك بكةنء‪،‬‬ ‫هةمو شتي‪.‬ك ر‪:‬وبدات‪ ..‬تةنانةت دةشي‪.‬تء‪ ،‬زؤريش دةشي‪.‬ت بةبارةطا‬ ‫‪,‬كردن‪) ..‬ماركس( زؤر بةئاسانيتء كاريطةرانةترء‪ ،‬زؤر‬ ‫داخستء ئاشبةتال‬ ‫جوانتيش لةني‪.‬و ساتةكانى ذياناندا ئامادةيى هةبي‪.‬ت‪ ..‬كة ئةمةى‬ ‫دواييان مةبةستة‪ ..‬واتا كي‪.‬شةكة نة لة ءجودى بارةطاكاندايةء‪ ،‬نة لة‬ ‫داخستنيانداية‪ ..‬كي‪.‬شةكة نة لة كارء ضالكى ئاشكراء ئازادء‪ ،‬نة لة‬ ‫ضالكى كارى نهي‪.‬نى شيوعيي‪.‬كانانداية‪ ..‬كي‪.‬شةكة لة وجودى ثيء‬ ‫‪40‬‬


‫ثةككةءتةء لوى بةطؤر‪:‬ء تيندا نيية‪ ..‬كي‪.‬شةكة لة طفتء ثةيان‬ ‫بةجيهي‪.‬نانء نةهي‪.‬ناندا نيية‪ ..‬هةروةها كي‪.‬شةكة لةوةدا نيية شيوعيي‪.‬كان لة‬ ‫‪,‬ى تةماسى دذ بة ر‪:‬ذي‪.‬مدابن‪ ..‬كي‪.‬شةكة لةوةدا نيية شيوعيي‪.‬كان لة‬ ‫هي‪.‬ل‬ ‫زيندانةكانى دةسةلتة كوردستانىء ئي‪.‬راقيي‪.‬كاندا بةندكرابنء‪ ،‬لةبةردةمى‬ ‫سي‪.‬دارةكاندا ضاوةر‪:‬وانى خنكاندن بن‪ ،‬ياخود لةني‪.‬و بةرةى نيشتمانىء‬ ‫‪,‬كو كي‪.‬شةكة‬ ‫بةرةى كوردستانيدا لةسةر سفرةوخوانى دةسةلتي‪.‬كدابن‪ ..‬بةل‬ ‫لةوةداية شيوعيي‪.‬كان لةني‪.‬و زيندانةكانى خودى )ماركسيزم(دا ديل نةبن‪..‬‬ ‫‪,‬طة )مةتاهات(ة بةثي‪.‬ضء ثةناكانى )ماركسيزم(دا بزرنةبن‪ ..‬ئةوا‬ ‫لةني‪.‬و وي‪.‬ل‬ ‫زيندانةكانى )ماركسيزم( بةرودوا هةرةسيان هي‪.‬نا‪ ..‬قةل سةختء دةرطة‬ ‫ثؤليينةكان ر‪:‬مان‪ ..‬كؤتء ثي‪.‬وةندة ماركسييزميي‪.‬كان ثسان‪ ..‬خودى‬ ‫)ماركس(ء‪ ،‬هةمو ماركسيستةكانى جيهان ئازادبون‪ ..‬طرينط ئةوةية‬ ‫جاري‪.‬كى دى ديوارء قةلء دةرطةى ثؤلييء كؤتء زنيى نوآ بةناوى‬ ‫ماركسيزمةوة بؤ )ماركس(ء بؤ ماركسيستةكان خؤيانء بؤ هيض ئينساني‪.‬ك‬ ‫لة سةتاسةرى طةردوندا دروست نةكةنةوة‪ ..‬ئائةمةية طةوهةرى كي‪.‬شةكة!‬ ‫شوان ئةحةد‪ :‬دواى هةرة سى بلؤكى ر"ؤذهةلتء‬ ‫شكستى ماركسيزم لة كؤتايى هةشتاكانى سةدةى‬ ‫ر"ابردودا‪ ،‬بيمةندطةليكى زؤرء ر"ؤشنبييكى بيشومار لة‬ ‫ماركسيزم تةكينةوةء‪ ،‬كةوتنة ثيداضونةوةء ر"ةخنةطرتن لةو‬ ‫ر"ؤذانةى بةر شةوارة كةوتبون‪ ،‬كةضى دواى هةمو ئةو‬ ‫ماجةرايةش كورد ييك قسةء‪ ،‬ييك دير" نوسينى نةبو؟‬ ‫ماركسييكانى كورد كةى قسةى خؤيان دةكةن؟‬ ‫ر"ةوف حةسةن‪ :‬ر‪:‬استة‪ ..‬هةرةسى بلؤكى ر‪:‬ؤذهةلت كة بة )سؤشياليزم(‬ ‫‪41‬‬


‫ناودةبرا كاريطةرييةكى سةختء سةيرء سةمةرةيشى بةسةر حيزبة‬ ‫‪,‬كانى ماركسيش بةطشتى هةبو‪ ..‬لةطةل‪ .‬ئةو‬ ‫شيوعيي‪.‬كانى جيهانء خةل‬ ‫‪,‬ي‪.‬ك وةهمء‬ ‫‪,‬ي‪.‬ك موقةدةساتء‪ ،‬لة هةمان كاتدا كؤمةل‬ ‫ر‪:‬وخانة مةزنةدا كؤمةل‬ ‫بارخانةيي‪.‬كيش دؤطماى ئايديؤلؤذى ر‪:‬وخان‪ ..‬كارةساتةكة هي‪.‬ند كتوثر‪:‬ء‪،‬‬ ‫هي‪.‬ند بةزةبرء‪ ،‬هي‪.‬ند ر‪:‬وخي‪.‬نةرى خةونة خؤشةكان بو‪ ،‬هي‪.‬ندةش بةنيسبةت‬ ‫بيمةندانء ر‪:‬ؤشنبيانةوة لة خةون ر‪:‬اثةر‪:‬ينء بي‪.‬داربونةوةء‪ ،‬لة مؤتةكةء‬ ‫ءر‪:‬ي‪.‬نة قوتاربونيش بو‪ ..‬بةتايبةتى ئازادبون بو لة طري‪.‬ى دةرونى دةسةلتى‬ ‫باوكانةى سؤظيي‪.‬تى‪ ..‬ر‪:‬ي‪.‬طة والكردن بو بؤئةوةى )ماركس( بوي‪.‬ري‪.‬ت‬ ‫‪,‬كى بدات‪ ..‬وةك ضةثكة تيشك‬ ‫بةئازادى ثةلكةزي‪.‬رينةكانى نيشانى خةل‬ ‫‪,‬دار نةك ثؤليس بي‪.‬تةوة ني‪.‬و‬ ‫بطةر‪:‬يتةوة ني‪.‬و هزرء ذيانان‪ ..‬وةك دل‬ ‫ذوانةكانان‪ ..‬دار‪:‬مانى ئةو بلؤكة هي‪.‬ندةى نائومي‪.‬دىء ورةبةردانء‬ ‫‪,‬كرد‪ ،‬هيندةء‬ ‫ساردبونةوةء ثةشيمانى لى تي‪.‬كؤشةراني‪.‬كى زؤر حاسل‬ ‫‪,‬سةنطاندنء‬ ‫زي‪.‬تيش بووة مايةى هةذاندنى فيكرء‪ ،‬خويندنةوةء هةل‬ ‫‪,‬تدا نيم كة بيمةندطةلي‪.‬كى‬ ‫ثيداضونةوةى ماركسيزم‪ ..‬من هةرطيز لةطةل‬ ‫زؤرء ر‪:‬ؤشنبيي‪.‬كى بي‪.‬شومار دواى ئةو كارةساتة لة ماركسيزم‬ ‫تةكيبي‪.‬تنةوة‪ ..‬ثي‪.‬دةضي‪.‬ت بؤ ماوةيي‪.‬ك سر‪:‬بوبن‪ ..‬ور‪:‬ء كاس بوبن‪ ..‬ل‬ ‫‪,‬ي‪.‬ت‪ :‬با بةديار كارةساتة طةورةكانةوة نةطرين‪ ،‬يان‬ ‫هةروةك سثينؤزا دةل‬ ‫ثي‪.‬نةكةني‪ ..‬با ئةو كارةساتانة وامان لي‪.‬بكةن )بيبكةينةوة(‪..‬‬ ‫‪,‬كو‬ ‫ئةمة وايكرد بيمةندانء ر‪:‬ؤشنبيطةلي‪.‬كى زؤر‪ ..‬نةك وازبي‪.‬نن‪ ،‬بةل‬ ‫بةوردىء جوانت بكةونةوة خويندنةوةى )ماركس(‪ ،‬تةنانةت ئةوانةش كة‬ ‫بر‪:‬وايان بةو بلؤكة نةبو‪ ..‬يان لةو بر‪:‬وايةدا بون وجودى ئةو بلؤكة مايةى‬ ‫بةرهةمهي‪.‬نانى ثؤليسى ماركسيية‪ ،‬نةك ئينسانى ماركسى‪ ..‬هةر لةبةر‬ ‫ئةوةش دورةثةري‪.‬ز لة )ماركس( وةستابون‪ ..‬زوربةيان بةطيانء بيء‬ ‫‪42‬‬


‫بر‪:‬وايي‪.‬كى بةهي‪.‬زتر ثابةندى )ماركس( بونةوة‪ ..‬بيمةندء ر‪:‬ؤشنبيى‬ ‫ر‪:‬استينةى ماركسى‪ ،‬تةنانةت بةر شؤك )صةدمة(ى ئةو كارةساتة‬ ‫نةكةوتنء‪ ،‬بةليانةوة شتي‪.‬كى ضاوةر‪:‬وانكراوى ئاسايى بو‪ ..‬دةبوايآ‬ ‫طؤر‪:‬انى ر‪:‬اديكاليانة بةسةر ئةو‬ ‫سيستمانةدا بهاتاية‪ ..‬ئيدى بةو‬ ‫جؤرةى ر‪:‬ويدا‪ ..‬يان بةهةر‬ ‫شي‪.‬وازي‪.‬كى دى )كودةتايى‪..‬‬ ‫شؤر‪:‬ش‪ ..‬ر‪:‬اثةر‪:‬ين‪ ..‬ثةر‪:‬لةمانء‬ ‫د ةن طدا ن ء…تد(‪ .‬ئ ة ى ب ةد ةيا ن‬ ‫بيمةندء تيؤريستى ماركسى هةر لة ر‪:‬ؤذانء سالنى يي‪.‬كةمى شؤر‪:‬شى‬ ‫ئؤكتؤبةرةوة‪ ،‬نوقلنةى هةرةسهي‪.‬نانى ئةو ئةزمونة )ئةو خويندنةوة‬ ‫‪,‬ةيةى بؤ "ماركس" كرا(يان لي‪.‬نةدا بو؟! ر‪:‬ؤشنبيانى ماركسى بةر لة‬ ‫هةل‬ ‫دوذمنانء‪ ،‬بة ئيلهامى ديالي‪.‬كتي‪.‬كى ماركسيي‪.‬وة‪ ..‬بةوردترين شي‪.‬وة ثةييان‬ ‫بةو ظايرؤسانة بردووة لةني‪.‬و جةستةى شور‪:‬شةكةداء‪ ،‬لةني‪.‬و بونيادى‬ ‫ئةزمونةكةدا ذياونء دةذين‪ ..‬ثي‪.‬ت سةير نةبي‪.‬ت خودى )لي‪.‬ني(ء‬ ‫ثليخانؤفء ترؤتسكى )كة هةر يي‪.‬كةيان ر‪:‬ي‪.‬بازي‪.‬كى تايبةتةندى خؤيان‬ ‫‪,‬ةى ئةو تةوةقوعةنء‪ ،‬ئةطةرى ئةو‬ ‫هةبو لة ماركسيزمدا( سةرقافل‬ ‫هةرةسةيان بةدور نةطرتووة تا ر‪:‬ادةى بي‪.‬طومان بون لي‪.‬ى‪ ..‬ضونكة هةر‬ ‫خؤيان دؤزةرةوةء‪ ،‬دةسنيشانكةرى ئةو ظايرؤسانةبون درةنطبآ يا زو‬ ‫ئةزمونةكة بةرةو مةرط دةبةن‪) ..‬بي‪.‬طومان مةبةستم ظايرؤسة‬ ‫ديالي‪.‬كتيكيةكانة(‪.‬‬ ‫بر‪:‬وابكةن ئةوانةى ئةمر‪:‬ؤ دوذمنانى ماركسيزم‪ ..‬ض لى خؤمانء ض لة‬ ‫جيهاندا‪ ،‬لةني‪.‬و هةراوزةناء زةماوةند طي‪.‬رانى هةرةسى ئةو ئةزمونانةدا‬ ‫‪43‬‬


‫‪,‬ي‪.‬نةوة‪ ..‬لة كاوي‪.‬ذكردنةوةيي‪.‬كى ساويلكانةى بيء بؤضونء‬ ‫دةيانل‬ ‫خوي‪.‬ندنةوة ر‪:‬ةخنةيي‪.‬كانى ئةوان زي‪.‬ت ني‪ ..‬بيطومان نةشئةء مةستى‬ ‫سةركةوتن‪ ،‬يان بةردةواميى سيستمى سةرمايةدارىء‪ ،‬شادمانى‬ ‫فةشةلي‪.‬نانى ئةو ئةزمونة‪ ..‬وردةوردة بةرةو كؤتايى دةضي‪.‬ت‪ ..‬بةلم‬ ‫كي‪.‬شةكة ض بةلى تي‪.‬كؤشةرانةوةء‪ ،‬ض بةنيسبةت ر‪:‬ؤشنبيانء دةستةبذي‪.‬رء‬ ‫‪,‬تيش دةبي‪.‬تةوة‪ ..‬كار لةوةدا نةماوة‬ ‫‪,‬تء جةنال‬ ‫بيمةندانةوة‪ ..‬هي‪.‬جطار قول‬ ‫ثؤخلةواتةكانى ذي‪.‬ر ئةزمونةكة بة زةقى سةرئاو كةوتونء لةبةرضاودان‪..‬‬ ‫ياخود هؤكارةكانى هةرةسةكة بذمي‪.‬رينء‪ ،‬بي لةوة بكةينةوة جاري‪.‬كى دى‬ ‫‪,‬نةضينةوة‪ ..‬هةروةها كار‬ ‫‪,‬ضينةوة يان تي‪.‬هةل‬ ‫بةئةزموني‪.‬كى لةو جؤرةدا تي‪.‬هةل‬ ‫‪,‬ةكاندا بني‪.‬نء‪ ،‬قسة لةسةر ثةككةءتةيىء‬ ‫لةوةش ترازاوة دان بةهةل‬ ‫ثةكنةكةوتةيى فيكرى سؤشياليزمى بكةين‪ ..‬ضونكة ئةو ئامانجء مةبةستة‬ ‫ثيؤزانةى ماركسيستان قوربانى طةورةء بي‪.‬شوماريان لةثي‪.‬ناوياناندا‬ ‫داوةء‪ ،‬بةردةواميشن لةسةرى‪ ،‬طةل‪ .‬لةوة مةزنتن كة بةر‪:‬استء ضةوتى‪،‬‬ ‫يان سةركةوتنء داكةءتنى ئةزموني‪.‬ك بثي‪.‬وري‪.‬ن‪ ..‬هةموش دةزاني وةزعى‬ ‫‪,‬ى ئةو سيستمانةى جي‪.‬ى‬ ‫ئةمر‪:‬ؤى بةشةرييةت بةطشتىء‪ ،‬حال‬ ‫ئةزمونةكانيان طرتؤتةوة بةتايبةتى‪ ،‬مايةى بةغيلى ثي‪.‬بدن ني‪ ..‬كاتآ‬ ‫جؤرج بوشةكان لةجي‪.‬ى )ماركس( لةجيهاندا دةبينم‪ ،‬هةستدةكةم خاوةنال‬ ‫ر‪:‬استةءخؤ ديار نييةء‪ ..‬ضةتةكان خؤيان خاوةنال‪.‬ء تالنكةرن‪..‬‬ ‫‪,‬ةداوان شالوى تالنءبر‪:‬ؤ‬ ‫بةربةري‪.‬تييةكى تاكجةمسةر‪ ،‬بي‪.‬ثةروا‪ ،‬بةهةل‬ ‫دةكاتة سةر جيهان‪ ..‬لةم سةروبةندةدا ئةركى بيمةندانء ر‪:‬ؤشنبيانى‬ ‫ماركسيست ضةند لة جاران ئاشكراء ر‪:‬ونتة هي‪.‬ندةيش سةختء‬ ‫دذوارترة‪ ..‬كاركردنى جيدى دةوي‪.‬ت لةني‪.‬و ئةم طةرداوة شي‪.‬تء هارء‬ ‫ئةحةقةدا‪ ..‬كاركردنى جيدى لةثي‪.‬ناوى داكوتانى ثي‪.‬طة ر‪:‬استينةكانى‬ ‫‪44‬‬


‫ئازادىء يي‪.‬كسانىء دادثةروةريدا‪ ..‬كاركردني‪.‬كى ماركسيانة‪ ..‬نة بةواتا‬ ‫‪,‬كو بةواتاى‬ ‫تةقليديي‪.‬كةىء‪ ،‬هةروةها نة بةواتا نوي‪.‬يةكةيشى‪ ..‬بةل‬ ‫)طؤر‪:‬انكاريوازانة(‪ ..‬ئةركى هةنوكةيىء داهاتوشان لةو ضةمكةدا خؤى‬ ‫دةنوي‪.‬نآ‪ ..‬بةسودوةرطرتن لة سةرجةم ئةو ر‪:‬ةوتء تةوذمة فيكرىء‬ ‫سياسيانةى بةر‪:‬استى سيستمى سةرمايةدارى ر‪:‬ةتدةكةنةوةء‪ ،‬بر‪:‬وايان‬ ‫بةدوا ر‪:‬ؤذي‪.‬كى يي‪.‬كسانء ئازادء بةختيار بؤ بةشةرييةت هةية‪.‬‬ ‫سةبارت بةبةشى دوايى ئةم ثرسيارةش‪ ..‬كة طوايآ كوردى‬ ‫ماركسيست هيض قسةء نوسيني‪.‬كى نيية‪ ..‬جارآ با لةوة طةر‪:‬يي‪.‬ن‪ ..‬كة‬ ‫‪,‬هةلةكي‪.‬شانء تانةء تةشةر لة )ماركس(ء‬ ‫كوردانى دذ بة ماركسيزم لة هةل‬ ‫شيوعيي‪.‬كان زي‪.‬ت هيض خوي‪.‬ندنةوةيي‪.‬كيان بؤ ئةم هةلومةرجةى ئةم دوايية‬ ‫‪,‬ةتياندا تةبشييان بة )كؤتايى مي‪.‬ذو(ةكةى‬ ‫نةبوةء‪ ..‬لة باشتين حال‬ ‫)فؤكؤياما( كردووة بؤ ر‪:‬ةواندنةوةى ترسة دي‪.‬رينء ر‪:‬استةءخؤكةيان لة‬ ‫‪,‬نياكردنةوة لةوةى سيستمى سةرمايةداريى )لةسايةى‬ ‫)ماركس(‪ ..‬بؤ خؤ دل‬ ‫خواوة( هةتاهةتاييةء‪ ،‬مي‪.‬ذو لةء ئاستةدا لةنطةر دةطري‪.‬تء دةضةقي‪.‬تء‪،‬‬ ‫زةويش لة سور‪:‬اندنةوة دةكةوي‪.‬تء‪) ..‬ماركس(ء شيوعييةتيش بؤ‬ ‫جةهةننةم!‬ ‫ماركسيستةكانان تائةمر‪:‬ؤ نةيانتوانيوة وةك طةورة بيمةندانى‬ ‫نةتةوةكانى دى خوي‪.‬ندنةوةيي‪.‬كى تيؤريى ماركسيانةى ئةم وةزعة جيهانيية‬ ‫بكةن وةك )د‪ .‬سةمي ئةمي( بةنونة‪ ..‬بةلم كةمتازؤريش بيء بؤضونء‬ ‫‪,‬سةنطاندنى جياواز‪ ،‬ض بةكتي‪.‬بء‪ ،‬ض بةوتارء‪ ،‬ض بةديالؤط كارى بةرضاو‬ ‫هةل‬ ‫كراوةء نوسراوةء وتراوة‪ ..‬تا ئةو ر‪:‬ادةيةى قسةءباسى ئي‪.‬مةى كورد لة هى‬ ‫توركء عةرةبى ئي‪.‬راقء ئةردةنء كوي‪.‬تء‪ ،‬طةل‪ .‬ولتء نةتةوةى دى كةمتء‬ ‫خراثت نةبوة طةر زؤر باشتيش نةبوبي‪.‬ت‪ ..‬طةرضى بةر‪:‬اى منيش لة ئاستى‬ ‫‪45‬‬


‫ثي‪.‬ويستدا نةبوة‪ ..‬ياخود درةنط كةوتووة‪.‬‬ ‫ثي‪.‬دةضي‪.‬ت كاريطةريى بةنكردنة ئايديؤلؤذيي‪.‬كان بةسةر زوربةى‬ ‫ماركسيستةكانانةوة مابي‪.‬ت‪ ،‬يان دري‪.‬ذةى كي‪.‬شابي‪.‬ت‪ ..‬بةلم خاوبونةوةء‬ ‫كؤتايى ئةو سرنانة هةستثيدةكةمء‪ ،‬ديارة كاتى ئةوة هاتووة بآترسء‬ ‫‪,‬ييةتي‪.‬كى ديكةوة بطةر‪:‬ي‪.‬نةوة سةر سةرضاوة هزرىء فةلسةفىء‬ ‫بةعةقل‬ ‫‪,‬كى كوردستانيش لةء طةنينة‬ ‫ئايديؤلؤذيي‪.‬كانى )ماركس( خؤىء‪ ،‬خةل‬ ‫مةزنة فيكرييةى بةشةرييةت بةهرةمةند بن‪ ..‬بةسود وةرطرتن لةو تؤر‪:‬ة‬ ‫زانيارييانةى طلؤباليزمء‪ ،‬لةء دةلقة زةقء خةوشة بي‪.‬مروةتيانةى‬ ‫كولؤنياليزمى نوآء‪ ،‬ئةو تةنازولتة زؤرء بةردةوامةى سيستمةكانيان‬ ‫لةبةردةم تارمايي‪.‬كانى )ماركس(دا دةيكةن!‬ ‫شوان ئةحةد‪ :‬ماركسيستةكانى كورد لةذير كاريطةريى‬ ‫خةباتى ضينايةتىء ئومةميةتدا ض طورزيكى طرانيان ئاراستةى‬ ‫خةباتى نةتةوايةتى كورد كردء‪ ،‬ضةندة دةستيان لة‬ ‫لوازكردنى هةستى نةتةوايةتى ميللةتى كورددا هةبو؟‬ ‫ر"ةوف حةسةن‪ :‬دةثرسم‪ :‬ئايا ئي‪.‬وة خةباتى نةتةوايةتىء هةستى‬ ‫نةتةوايةتى ميللةتةكةمان بةضى دةزاننء ضؤن تي‪.‬يطةيشتون؟!‬ ‫داخؤ بةرةنطاربونةوةء‪ ،‬ر‪:‬اثةر‪:‬ينى جوتيارانى كورد كة بةرزترين ر‪:‬ي‪.‬ذةى‬ ‫‪,‬طةكةمانة دذى دةرةبةطى كورد كة نزمتين ر‪:‬ي‪.‬ذةى‬ ‫ثي‪.‬كهاتةى كؤمةل‬ ‫‪,‬طةكةمانة بةطورزى طران دةزانن ئاراستةى خةباتى‬ ‫ثي‪.‬كهاتةى كؤمةل‬ ‫نةتةوايةتيمان كرابي‪.‬ت؟! ئةطةر هؤشياركردنةوةى ئةو جوتيارء‬ ‫ر‪:‬ةنبةرانةى كورد بؤ داكؤكيكردن لة مافة ر‪:‬ةواكانيان‪ ..‬تا ر‪:‬ةنى شانء‬ ‫ئارةقةى ناوضةوانيان بةتالن نةبري‪.‬ت‪ ،‬هاندانيان بؤ بةكذداضونةوةى‬ ‫‪46‬‬


‫ضةوسي‪.‬نةرء مفتخؤرانء ر‪:‬ةفتارى بي‪.‬مروةتانةيان‪ ..‬بةهةر ناوء ئايديؤمةء‬ ‫ضةمكء تي‪.‬زي‪.‬كةوة بي‪.‬ت‪ ..‬ئةطةر طورزي‪.‬كى جةرطب‪:‬يش بي‪.‬ت‪ ،‬بي‪.‬طومان‬ ‫هةرواش بووةء وايشدةبي‪.‬ت‪ ،‬ئةوا ئاراستةى هةمو شتي‪.‬ك كراوة تةنيا‬ ‫خةباتى نةتةوايةتى كورد نةبي‪.‬ت‪ ..‬ئةطةر ثي‪.‬تانواية كةوا عةشقي‪.‬كى مةمء‬ ‫زينانة لةنيوان برسىء ر‪:‬ةشور‪:‬وتة بي‪.‬شومارةكانى نةتةوةكةمان لة ليي‪.‬كء‪،‬‬ ‫طورضكثر‪:‬ء ئينتةل كردؤكانى نةتةوةكةمان لة ليي‪.‬كى دييدا لةئارادايةء‪،‬‬ ‫كوردانى ماركسيست تاوانى تي‪.‬كدانى ذوانةكةيانى لةئةستؤدايةء‪،‬‬ ‫بةمةيش هةستى نةتةوايةتيمانى لوازكردووةء ر‪:‬وشاندوي‪.‬تى‪ ..‬ئةوا‬ ‫بي‪.‬ضةندوضون‪ ..‬ئي‪.‬مة بوينةتة مايةى تي‪.‬كدانى ذوانة ذةهراويي‪.‬كةيانء‪ ،‬ئةو‬ ‫‪,‬كو ئةوة‬ ‫تاوانة نةك هةر ثيؤزترين ئةركى سةر شانان بو‪ ..‬بةل‬ ‫دانثياناني‪.‬كة بةوةى ر‪:‬ةني شيوعيي‪.‬كانان بةبا نةضوةء‪ ،‬لةسةر ئاستى‬ ‫تيؤرى )هؤشياركردنةوةى ضةوساوةكان جوتيارء ر‪:‬ةنبةران(ء‪ ،‬لةسةر‬ ‫ئاستى ثراكتيزةكردنيش )ر‪:‬اثةر‪:‬ينة مي‪.‬ذويي‪.‬كانيان(‪ ،‬طؤر‪:‬انكارييان خستوتة‬ ‫‪,‬طةكةمانةوة‪.‬‬ ‫ني‪.‬و بونيادى فيكرىء كؤمةليةتى كؤمةل‬ ‫برالة! خةباتى نةتةوايةتىء هةستى نةتةوايةتى‪ ..‬نة بةسةرخؤدا‬ ‫‪,‬ةبونةء‪ ،‬نة داخستنى دةرطةء ثةنةرةكانى بزوتنةوة‬ ‫طرمؤل‬ ‫نةتةوايةتيي‪.‬كانانة بةر‪:‬وى جيهانداء‪ ،‬نة ثساندنى ثي‪.‬وةنديية شوليي‪.‬كانة‬ ‫لةتةك كي‪.‬شةء تايبةتةنديية زاتييةكاناندا‪.‬‬ ‫‪,‬ةكييانة نيية كة‬ ‫ناسنامةى نةتةوايةتيمان‪ ،‬ئةء ناسنامة خي‪.‬ل‬ ‫تائي‪.‬ستةيش بةناوى شؤر‪:‬شط ‪.‬ير‪:‬ىء مؤدي‪.‬رنء‪...‬تد‪ ،‬وة‪ ،‬هةستى‬ ‫نةتةوايةتيمانيان ثآ بةنكردون‪ ..‬ئةوة هةستى نةتةوايةتىء ناسنامةى‬ ‫دةعبايي‪.‬كى قاوغدارء لتةري‪.‬كء شةرمنء تةنانةت مردارةوةبوشة‪ ..‬هةستى‬ ‫نةتةوايةتى ئةء ثي‪.‬وةندييةى نةتةوةية لةطةل طةردونء مرؤظايةتىء‬ ‫‪47‬‬


‫مي‪.‬ذودا‪ ..‬كة بةرةو كةنارةكانى ئازادىء بةختيارىء يي‪.‬كسانيمان دةبات‪.‬‬ ‫كوردة ماركسيي‪.‬كانء شيوعيي‪.‬كانى ئي‪.‬راق بةتي‪.‬كر‪:‬ايى‪ ..‬لة طشت‬ ‫ئةدةبياتى سياسياندا هةردةم دذى نةتةوةى بالدةستى زؤردار بون‪ ..‬دذى‬ ‫‪,‬يانداوة كورديش لة نةهجى‬ ‫ر‪:‬ةوتة شؤظي‪.‬نيي‪.‬كانى عةرةب بونء‪ ،‬هةول‬ ‫دةمارطييى وريابكةنةوة‪ ..‬با هةموانيش ئةوة بزانن‪ ..‬لة مانشي‪.‬تى يي‪.‬كةمي‬ ‫‪,‬ى ‪1945‬دا‬ ‫لثةر‪:‬ةى يي‪.‬كةمي جةريدةى شيوعى )كفاح الشعب( سال‬ ‫دروشى ئيستيقلل كوردستان بةرزكراوةتةوة‪ ..‬ناوى )ئازادى( لي‪.‬نانى‬ ‫يي‪.‬كةمي جةريدةى شيوعيى كورد بةثي‪.‬شنيارى سكرتي‪.‬رى طشتى حيزب‬ ‫هاورآ )فةهد( بو‪ ..‬بي‪.‬طومان ئةو ناوة بي‪.‬مةبةست نةبو‪ ..‬تائةمر‪:‬ؤيش لة‬ ‫سةرةتاى ضلةكانةوة ئةو مارشة كوردييةى زمانى كوردايةتى ثي‪.‬دةثذي‪.‬ت‬ ‫‪,‬دار(ى كوردى ماركسيستء ضةثة‪..‬‬ ‫)سرودى ئةى ر‪:‬ةقيب( شيعرى )دل‬ ‫‪,‬نيابن نامةوآ‬ ‫سةدان نونةء‪ ،‬ديكؤمي‪.‬نتى ديكةشم لةبةردةستايةء‪ ،‬دل‬ ‫موزايةدة بؤ كوردايةتيكردنى ماركسيية كوردةكان بكةمء‪ ..‬دان بةوةشدا‬ ‫دةني‪.‬م هةرضيي‪.‬كيان كردبي‪.‬ت جطة لةوةى ئةركى سةرشانيان بووة‪ ..‬لة‬ ‫ئاستى ثي‪.‬ويسيشتدا نةبوة‪ ..‬طةرضى ئةو سرودء مرودةشم بةلوة ثةشة‪..‬‬ ‫‪,‬تء‬ ‫ضونكة كي‪.‬شةكة )خةباتء هةستى نةتةوايةتى( زؤر لةمة قول‬ ‫‪,‬يبوني‪.‬كى زةقء‪ ،‬تةمومذي‪.‬كى زؤرتريش دةورى هةمو‬ ‫فراوانتةء‪ ..‬بةدحال‬ ‫ئةندي‪.‬شةكانى نةتةوةكةمانى داوة‪ ..‬ئةطةر زؤر بةدرشتيش بي‪.‬ت بةثي‪.‬ويستى‬ ‫دةزان هةندآ لةو تةمومذة ر‪:‬ونبكةمةوة‪.‬‬ ‫‪,‬ةتة ناسيؤناليزمةكانى‬ ‫سةردةمى )ماركس(‪ ..‬سةردةمى ثي‪.‬كهاتةى دةول‬ ‫‪,‬ةتء‬ ‫ئةوروثا بو‪ ..‬ئةوسا دةول‬ ‫نةتةوة ي‪.‬يك واتايان هةبو‪..‬‬ ‫‪,‬ةتى فرة نةتةوةيى يان هةر‬ ‫دةول‬ ‫‪48‬‬


‫نةبو‪ ،‬ياخود كي‪.‬شةيي‪.‬ك نةبو‬ ‫شايانى باسبي‪.‬ت‪ ..‬وةك ئةوةى‬ ‫ئي‪.‬ستة هةية‪ ..‬ئي‪.‬مةء ئةمازيغ‬ ‫)ب ةرب ةر(و…تد‪ ،‬ماركسي ش هي‪.‬ند ة ى‬ ‫‪,‬ةت‪-‬نةتةوة(ى‬ ‫بايي‪.‬خى بةو كي‪.‬شةية داوة‪ ،‬هي‪.‬ندة كي‪.‬شة سةرةكيي‪.‬كة )دةول‬ ‫بةهةند وةرنةطرتووةء‪ ،‬لى خؤيةوة يي‪.‬كالى نةكردؤتةوةء‪ ،‬بةكي‪.‬شةيي‪.‬كى‬ ‫بؤرذوايانةى كةم بايي‪.‬خء ناسةرةكى داناوة لةضاو كي‪.‬شةى ثرؤليتارياء‬ ‫ململني‪.‬ى ضينايةتيدا‪ ..‬كة بةثي‪.‬ى ياساى نةفى نةفى ديالي‪.‬كتيكى‬ ‫بةكي‪.‬شةيي‪.‬كى ثةراوي‪.‬ز ئاسايى كةوتؤتةوة‪ ..‬بةلم كة بابةتى فرةنةتةوةيى‬ ‫دي‪.‬تة ئاراوة‪) ..‬ماركس( خؤى لة )كاثتيال‪ ،‬ر‪:‬اس الال(دا‪ ،‬ئةوة ئاشكرا‬ ‫دةكات‪ ،‬كة سةربةخؤيى نةتةوةيى ئي‪.‬رلندة مةرجى سةركةوتنى‬ ‫ثرؤليتارياى ئنطليزة‪ ..‬واتا دذى نةتةوةى بالدةستى داطيكةرة‪ ..‬نةك وةك‬ ‫هةندآ شيوعيء‪ ،‬هةمو دذة ماركسيي‪.‬كان لي‪.‬ى تي‪.‬طةيشتون‪.‬‬ ‫ل جار كوردة ماركسيي‪.‬كان بةوة تاوانبار‬ ‫ئةوةشان لةبي نةضي‪.‬ت طة ‪.‬‬ ‫‪,‬ى كي‪.‬شةى نةتةوايةتيء‪ ،‬كي‪.‬شة‬ ‫كراون زياد لة ثي‪.‬ويست سةرقال‬ ‫ئةنتةرناسيؤناليزميي‪.‬كةيان فةرامؤشكردووة!‬ ‫‪,‬ي‪.‬ن شةر‪:‬ى ني‪.‬و شاخء‬ ‫ئةما لي‪.‬رةدا مافى خؤمة بثرسم‪ :‬ئةوة ثي‪.‬م نال‬ ‫‪,‬ى كورد‬ ‫شارى حزبة )ناسيؤناليزمةكان!(ى كورد‪ ..‬بة ميللةتكوذىء مال‬ ‫وي‪.‬رانكردنى بةردةواميان ضةند خزمةتى طيانى كوردايةتىء خةباتى‬ ‫نةتةوايةتييان كردوة؟! باشيش دةزانن ضةندين نةفامء هةلثةرستء‬ ‫‪,‬ةحةتضى نيو حيزبةكان و‪.‬ير‪:‬اى ئةوةى مندالء طةنانى ميللةتةكةيان‬ ‫مةسل‬ ‫‪,‬ى ئةوةشيان دةدا شةر‪:‬ةنطي‪.‬زى حيزبةكانيان بةشةر‪:‬ى‬ ‫بةكوشتدةدا‪ ،‬هةول‬ ‫مؤدي‪.‬رننيتة تيؤريزة بكةنء‪ ،‬شةرعيةت بةكوشتنى كوردة ديلةكانيش بدةن‬ ‫‪49‬‬


‫ء‪...‬تد‪.‬‬ ‫‪,‬ي‪.‬ت طورزى طرانيان ئاراستةى هةستء‬ ‫ئةو شيوعيانةش )كة دةل‬ ‫‪,‬ة بةطيانى هةست بة‬ ‫خةباتى نةتةوايةتى كردووة( ضةندين سال‬ ‫‪,‬ي‪.‬كى بي‪.‬وضانى ناوبذيكردنء شكاندنى ئةو‬ ‫مةسئولييةتكردنةوة لة هةول‬ ‫ضةقؤء تةورانةدا بون كة دةيانويست خةباتى نةتةوايةتىء هةستى‬ ‫كوردايةتيمان بؤ هةتا هةتاية طؤشاوطؤش سةربر‪:‬ن‪.‬‬ ‫شوان ئةحةد‪ :‬ئةوةى ئيوة بةثيشخستنى ماركسى ئايديؤلؤذي‬ ‫بةسةر ماركسى فةلسةفيدا تةنها ماركستان ويران نةكرد‪،‬‬ ‫بةل‪2‬كو ئافةرؤزى ئةو كةلةثورة طةورةء طرانةشتان كرد كة‬ ‫ماركسيزمى لةسةر دروستبو‪) ..‬مةبةستم فةلسةفةى ئةل‪2‬مانىء‪،‬‬ ‫فةلسةفةى هيطل بةتايبةتى(‪ ..‬ئايا تؤرانى فةلسةفة لة واقعى‬ ‫ئيمةدا بةشيكى ثةيوةندى بةو ر"ةفتارة )ذدانؤظية(ى‬ ‫ماركسيكانى كوردةوة نية؟‬ ‫ر"ةوف حةسةن‪ :‬جارآ با ئةء ر‪:‬استيية بزاني ماركسيزم وةك تيؤرى‪،‬‬ ‫يان جيهانبينييةكى هاوئاهةنط‪ ،‬بةشي‪.‬وازي‪.‬كى ئؤرطانى )ماتةرياليزمى‬ ‫ديالي‪.‬كتيكء‪ ،‬ئابورى سياسىء سؤشياليزمى زانستيانة(ى لةناو خؤيدا‬ ‫كؤكردونةتةوةء‪ ،‬هةر ئةمانةشة وايان كردووة فةلسةفةى ماركسيزم‬ ‫بةمةزنتين دةسكةوتةكانى فيكرى بةشةريةت لة مي‪.‬ذودا بناسري‪.‬ت‪ ..‬جا‬ ‫لةبةرئةوةى هيض فةلسةفةيةك‬ ‫وةك ماركسيزم دانةبةزيوةتة سةر‬ ‫زةمينةى تاقيكردنةوة‪ ،‬بؤيآ لة‬ ‫‪,‬بونى‬ ‫هةمويان زي‪.‬ت دوضارى زال‬ ‫‪50‬‬


‫‪,‬ة‬ ‫‪,‬ة ئايدي‪.‬ؤلؤذيي‪.‬كةى بةسةر بال‬ ‫بال‬ ‫فيكريي‪.‬ك ةيدا بو‪ ..‬ئ ة م ة ش – و ة ك‬ ‫ل ة م ةوب ةر ئا ماذ ة م ثي‪.‬دا–‬ ‫دياردةيي‪.‬كى تايبةت بةئي‪.‬مةى كوردةوة نةبو‪ ،‬تةنانةت لةني‪.‬و حيزبة شوعيية‬ ‫‪,‬يشة ئةم‬ ‫‪,‬بةندى فةلسةفةء هيطل‬ ‫‪,‬مانيي‪.‬كةى )ماركس( خؤيدا كة مةل‬ ‫ئةل‬ ‫‪,‬يزم فةلسةفةي‪.‬ي‪.‬ك نيية‬ ‫دياردةية بةزةقى تةشةنةيكرد‪ ..‬ماركسيزم وةك هيطل‬ ‫تةنيا كاغةزة سثيي‪.‬كان )بؤر( بكاتةوة‪ ،‬لةني‪.‬و هزرء لة تاريكيدا بذى وةك‬ ‫‪,‬ى‪" .‬فةلسةفة لة ئي‪.‬وارةوةختةدا‬ ‫هيطل‪ .‬خؤى دان بةم هةقيقةتةدا دةنآء دةل‬ ‫‪,‬مان بةسةردا دةكي‪.‬شي‪.‬ت‪ ..‬ئةوسا‬ ‫نةبي‪.‬ت بي‪.‬دارنابي‪.‬تةوة‪ ،‬كاتآ تاريكايى بال‬ ‫دةتواني ر‪:‬ابي‪.‬نيء بي لة ر‪:‬وداوةكانى ر‪:‬ؤذ بكةينةوة" هةر ئةم دابر‪:‬انة‬ ‫‪,‬كو لة هةمو‬ ‫مةعريفيية )ئةثيستمؤلؤذية(‪ ..‬ماركسيزم نةك هةر لة هيطل‪ ،.‬بةل‬ ‫فةيلةسوفء فةلسةفةكانى دى جيادةكاتةوة‪ ،‬ئي‪.‬مةش سةربارى‬ ‫ئايدي‪.‬ؤلؤذيا‪ ..‬فيكرى ماركسيشمان كةمتازؤر بةكورد ناساندووة‪ ،‬هةر لة‬ ‫‪,‬يشمان‬ ‫ر‪:‬ي‪.‬طةى ماركسيشةوة هي‪.‬ندةى ثي‪.‬وةنديدار بي‪.‬ت ثي‪.‬وةى‪ ..‬هيطل‬ ‫‪,‬ك ناساند‪.‬‬ ‫بةخةل‬ ‫ذدانؤظيش‪ ،‬هةر بؤ زاني‪ :‬ئةو ثياوة بو‪ ،‬بةرلةوةى دذى دوذمنانى‬ ‫ماركيسزم بي‪.‬ت دوذمنى ماركسيستةكان خؤيان بو‪ ..‬ئةو ر‪:‬ؤذةى ستالي‬ ‫ثؤستى سكرتي‪.‬رى حيزبى لة لي‪.‬نينطرادا ثي‪.‬بةخشى‪ ،‬يي‪.‬كسةر لة كؤى نؤ‬ ‫ئةندامى مةكتةبى سياسى حيزب‪ ،‬حةوت ئةندامى ل‪ .‬ئيعدامكردن‪.‬‬ ‫ئةما باواى دابني‪.‬ي ئةو كوردة‬ ‫ذدانؤ ظان ة ‪-‬و ة ك ج ةناب ت د ةل‪,‬ي‪.‬ي ت –‬ ‫هي ط ل‪ ،.‬يا ن ف ةلس ة ف ةيا ن – ل ة‬ ‫واقعى ئي‪.‬مةدا تؤران‪ ..‬باشة خؤ كةس نيية ئةو ر‪:‬استيية نةزاني‪.‬ت كة واقيعى‬ ‫‪51‬‬


‫‪,‬ةوانييةكى كاكى بةكاكي لة‬ ‫ئي‪.‬مةى كورد لةوةتةى هةين بريتيية لة ضؤل‬ ‫طشت بوارةكانى فيكرء فةلسةفةدا‪ ..‬جا شتي‪.‬ك وجودى نةبي‪.‬ت ضؤن‬ ‫دةتؤري‪.‬ت؟‬ ‫بةرلةوةى ماركسيزم بي‪.‬تة ئي‪.‬رةء ذدانؤظة كوردةكان! ثي‪.‬بطةنء‪،‬‬ ‫بةرلةوةى خودى ماركسيش لةدايكبوبي‪.‬ت‪ ..‬هيطل‪.‬ء في‪.‬ختةء فةلسةفةى‬ ‫‪,‬ة‬ ‫‪,‬مانى هةبونء دواتريش شثي‪.‬نطلةر هةبو‪ ..‬ئةدى لةءساكةوة ئةم هيطل‬ ‫ئةل‬ ‫بؤ نةطةيشتة لمان؟! خؤ ئةطةر ذدانؤظة! كوردةكان نةبونايآ كةسي‪.‬كى‬ ‫‪,‬ماندا كةوتة‬ ‫كورد نةبو هيطل بناسآء بةهؤى ئةوانةوة هيطل لةطةل‬ ‫سةرةتاتكى‪.‬ء‪ ..‬وا وردةوردة خةريكة لةر‪:‬ي‪.‬ى لوة ر‪:‬ؤشنبيةكانانةوة زي‪.‬ت‬ ‫ثي‪.‬ى ئاشنادةبي‪ ..‬كوردة )ذدانؤظةكان!( حاكمء ثؤليس نةبون بةسةر فيكرء‬ ‫‪,‬مانىء‬ ‫فةلسةفةوة‪ ..‬بةتايبةتى فةلسةفةيي‪.‬كى مةزنى وةك فةلسةفةى ئةل‬ ‫هيطل‪ ،.‬كة بةهةمو جؤرة خوي‪.‬ندنةوة ر‪:‬ةخنةيي‪.‬كان زيندوتر دةبي‪.‬تةوة‪..‬‬ ‫‪,‬يان نرخاندووة‪،‬‬ ‫ذدانؤظة! كوردةكان زؤربةرز ر‪:‬ةهةندة ضةثر‪:‬ةوةكانى هيطل‬ ‫تانهاش هةوادارى ليةنى مي‪.‬ذوطةرايى فيكرى هيطل‪.‬ء ديالي‪.‬كتيكةكةين‪..‬‬ ‫ثي‪.‬دةضي‪.‬ت ضؤن ئةوسا ليةنة ميتافيزيكية زةقء ر‪:‬ةهاكةيان كة تا‬ ‫كةنارةكانى لهوت دةمانبات‪ ،‬ر‪:‬ةتدةكردةوة‪ ..‬ئي‪.‬ستةش بةشيكردنةوةيي‪.‬كى‬ ‫‪,‬ةيي‪.‬كى ني‪.‬طةتيظانةى لةتةكدا‬ ‫وردترء شي‪.‬وازي‪.‬كى سةردةمانة هةر مامةل‬ ‫بكةن‪ ..‬نازان ئي‪.‬وة سةبارةت بةنةزعةى هيطل‪ .‬لةمةر‪) :‬كؤتايى مي‪.‬ذو(‬ ‫‪,‬ةتى بر‪:‬وسى لة‬ ‫ى سيستمي‪.‬كى ديسثؤتيزميانةى وةك دةول‬ ‫‪,‬ي‪.‬ن؟ كات ‪.‬‬ ‫ضيدةل‬ ‫سةردةمةكةى خؤيدا بة بةرجةستةكردنى سياسى )ر‪:‬ةهايى(ء كؤتايى‬ ‫طةشتةكة دةزاني‪.‬ت كة )فؤكؤياما( لةم سةردةمةدا بةساءيلكانةترين شي‪.‬واز‬ ‫هاوئةندي‪.‬شةى هةمان ئةو بؤضونةى ئةوة‪ ..‬ئي‪.‬مة كةمتازؤر ماركسمان‬ ‫‪,‬ة نةبن‪ ..‬بؤ‬ ‫هي‪.‬نا‪ ..‬دةرطةء ثةنةرةكانى كوردستانيش ئي‪.‬ستة بؤ هيض ئاوال‬ ‫‪52‬‬


‫‪,‬ةنء‪ ..‬لة‬ ‫‪,‬مانىء هةمو فيكرء فةلسةفةيي‪.‬كى دى ئاوال‬ ‫هيطلء فةلسةفةى ئةل‬ ‫‪,‬ةبونء‬ ‫سةردةمى ذدانوظة! كوردةكانيشدا بة هةمان شي‪.‬وة بؤ هةموان ئاوال‬ ‫ثي‪.‬شوازيشيان لي‪.‬دةكرا‪ ..‬تةنيا بؤ )ماركس( نةبي‪.‬ت‪ ..‬هةمو فيكرء‬ ‫فةلسةفةكان بةبآ ظيزاء ثاسثؤرت توانيويانة تةر‪:‬اتي‪.‬ن بكةن‪ ،‬تةنيا‬ ‫ماركسيزم نةبي‪.‬ت‪ ..‬بؤيآ بة خوي‪.‬نى خؤمان هي‪.‬نامان‪.‬‬ ‫شوان ئةحةد‪ :‬بةبؤضونى )ماركس( دةبيت هةمو ر"ذيميكى‬ ‫شؤر"شطير" ديكتاتؤر بيت‪ ..‬كةواتة تةواوى ئةء سيستمة‬ ‫ديسثؤتيزميانةى جيهانى سؤشيالستى‪ ..‬لة )ستالي(ء‬ ‫)كاستؤ(ء )ضاءسيسكؤ(ء )سيادبةر"ى(ء‪...‬هتد لةم بوضونةى‬ ‫)ماركس(ةوة ئيلهام وةردةطرن؟‬ ‫ر"ةوف حةسةن‪ :‬ثرسياري‪.‬كى ضةند زيرةكانةية‪ ،‬هي‪.‬ندة زيت‬ ‫‪,‬كى ئاساي‪.‬يوة ئيحاى ئةوة دةبةخشي‪.‬ت‬ ‫ضةواشةكارانةيةء‪ ،‬بةنيسبةت خةل‬ ‫هةرضى توندوتيذىء ديكتاتؤري‪.‬تىء بي‪.‬مروةتى هةية‪ ،‬تةنانةت لى دةستةء‬ ‫تاقمي‪.‬كي‪.‬ش كة ماركسيستةكانى بةر لة ناماركسيستةكان تيؤر دةكرد‪..‬‬ ‫‪,‬ثؤت ء‪...‬تد‪ ،‬هةموى لة داوي‪.‬نى ماركسيزمةوة كةوتونةتة‬ ‫وةك ستاليء ثول‬ ‫خوارةوة‪ ..‬وةك ئةوةى لة ديسثؤتيزم )يان ئيمثراتؤريةتى قةمعء‬ ‫زةبروزةنطى سياسىء تؤتاليتار‪:‬يزم( زي‪.‬ت هيضى ديكة لة قاموسةكانى‬ ‫ماركسدا نةبي‪.‬ت‪ ..‬تا ئةو ر‪:‬ادةيةى يةهوزاكان تةنياء تةنيا لة قاموسى‬ ‫ماركسدانء‪ ،‬هةرضى قاموسةكانى ديكةية ليثاءليثن لة مةسيح!‬ ‫‪,‬ى خؤم زؤر لةمي‪.‬ذة ئةو طرآ دةرونيية‪ ،‬يان ئةو‬ ‫جارآ من بةشبةحال‬ ‫مةيلة دياطؤكييةم لة هةناومدا بةزاندووة كة ئةزمونةكان )ثراكسيسةكان(‬ ‫‪,‬ةء تاوانةكان بةمة‬ ‫‪,‬سةنطاندنةوة‪ ،‬تاكو هةل‬ ‫تةنيا لةبةرئةوة بةمة ذي‪.‬ر هةل‬ ‫‪53‬‬


‫ئةستؤيانء‪ ،‬فيكرء فةلسةفةكة بةبيطةرد ر‪:‬ابطرمء وةك بةرزةكى بانان لة‬ ‫‪,‬ةواتآ بة دورى بةمء‪ ..‬وا بيبكةمةوة وةك ئةوةى ماركسيزم لة‬ ‫هةمو ثؤخل‬ ‫ئاسانةوة داكةوتبآ‪ ..‬وةك‬ ‫ئايينةكان كة هةرضى ثؤخلةواتى‬ ‫ئيمثراتؤريةتء خةليفةء‬ ‫‪,‬تانةكانى ئةمةوىء عةباسىء‬ ‫سول‬ ‫عوسانى هةية دةيانةنة ملى‬ ‫سيستمء كةسةكانء‪ ،‬ضى ليةنة‬ ‫سا غ‪,‬ل ة م ةكا ن –ثؤز ةتي ظ ةكا ن‪-‬يش ة‬ ‫بؤ ئايينةكةى دةطةر‪:‬ي‪.‬ننةوة‪ ..‬تةنانةت لةمةيشدا هةتا بتوانن‬ ‫‪,‬ةواتةكانيشيان ئارايشت دةكةن‪ ..‬يان‪ ..‬يان‪...‬تد‪ ،‬نا‪ ..‬من لةوانة نيم‪..‬‬ ‫ثؤخل‬ ‫‪,‬ةواتء ثوختى‪ ،‬هةرضى ناشيينىء جوانى‪،‬‬ ‫من ثي‪.‬مواية هةرضى ثؤخل‬ ‫‪,‬ةء دروستيى هةنء‪ ..‬هةمو ئةزمونء ثراكتيزةكان‪ ،‬طشتيان‬ ‫هةرضى هةل‬ ‫‪,‬قولوء خوي‪.‬ندنةوةء سروش )ئيلهامء ئيحا(ى فيكرء فةلسةفةء‬ ‫هةل‬ ‫ئايينةكاننء‪ ،‬بةنيسبةت ئةزمونةكانى سيستمى )سؤشياليزم(ى‬ ‫ر‪:‬ؤذهةلتيشةوة‪ ..‬هةر بةنونة‪ ..‬ضؤن حساب بؤ مةزنى ماركسيزم دةكةم‬ ‫كة بةهؤيةوة ءلتي‪.‬كى دواكةوتوى وةك ر‪:‬وسياى تزارى لة ماوةي‪.‬يكى كورتدا‬ ‫‪ 20‬سال‪.,‬ي ك‪ -‬ل ة طش ت بوار ةكان ى‬‫تةكنؤلؤذياء ذياندا طةيشتة ئاستى مةزنتين ولتى سةرزميء‪ ،‬لة بةرامبةر‬ ‫مةزنتين سيستمة سةرمايةدارةكانى جيهاندا لةنطةرى ثؤليينى بلؤكةكةى‬ ‫خؤي ر‪:‬اطرت‪ ..‬هةروةها ضينى ميللىء‪...‬تد‪ ،‬هةروةهاش حساب بؤ ليةنة‬ ‫ني‪.‬طةتيظء ديكتاتؤريةتء توندء تيذييكانيشيان دةكةم‪ ..‬سوريش دةزان‬ ‫ئةو خةءشانة لة خويندنةوةى سةقةتء كوي‪.‬رانةى ماركسةوة هاتون‪ ..‬بةلم‬ ‫‪54‬‬


‫ناكري‪.‬ت )ماركس( وةك بةرزةكى بانان لةو جؤرة خوي‪.‬ندنةوانة هةلوي‪.‬رد‬ ‫بكةم‪ ..‬ضونكة هةر خؤى هةرضةندة بة شي‪.‬وةيي‪.‬كى سنوردارء بةر تةسكيش‬ ‫بي‪.‬ت‪ ،‬دةرفةتى ئاوةهايشى داوة‪ ،‬كة خويندنةوةى سادةء ساويلكانةيشى‬ ‫بؤ بكري‪.‬تء‪ ،‬دياردةى )ستالينيزم(يشى لة هةلومةرجي‪.‬كى تايبةتيدا تي‪.‬دا‬ ‫‪,‬بداتء‪ ،‬دواتر وردةوردة بكوذي‪.‬تةوة‪ ..‬بةر‪:‬استى ئةو بؤضونانةم‬ ‫سةرهةل‬ ‫بةلوة ستةمة كة فيكرء تيؤرىء ئاييء دةقةكان بةثيؤزء دور لة هةمو‬ ‫‪,‬ةكانيان دةخةنة ئةستؤى ئةوانةى‬ ‫‪,‬ةء خةوشي‪.‬ك ر‪:‬ادةطرنء‪ ،‬ئؤبال‬ ‫هةل‬ ‫جي‪.‬بةجي‪.‬يان دةكةن‪ ..‬ئةمة فةرامؤشكردني‪.‬كى كوي‪.‬رانةى ر‪:‬ةهةندة‬ ‫مةعريفيي‪.‬كانيشة‪.‬‬ ‫ئةما با هةقيقةتى ضةمكى )شؤر‪:‬شكي‪.‬ر‪(:‬ء )ديكتاتؤريةت(ء‬ ‫)شي‪.‬وازةكانى زةبرءزةنط(ى ماركسيزمت زؤر بةكورتى بؤ ر‪:‬ونبكةمةوة‪ ،‬بؤ‬ ‫ثاساودانء داكؤكيكردن نا‪ ..‬تةنيا بؤ ر‪:‬ونكردنةوةء‪ ..‬ئةوسا خؤتان حوكم‬ ‫بةسةر دياردةى )ستالينيزم(دا بدةنء‪ ،‬ر‪:‬ةفتارةكانى ئةو سيستمانةش كة‬ ‫ناويان لة ثرسيارةكةتاندا وةك سيستمطةلي‪.‬كى ماركسيانة ر‪:‬يزكراون‬ ‫‪,‬سةنطي‪.‬نن‪..‬‬ ‫هةل‬ ‫دياردةى ستالينيزمىء تةنانةت بي‪.‬ضوةكةيشى كة )كةسي‪.‬تى ثةرست(ة‬ ‫لة بزوتنةوةى شيوعييةتدا لةطةل دةسةلتداري‪.‬تى ستاليندا دةستيثي‪.‬كردء‪،‬‬ ‫‪,‬بؤوة‪ ..‬ضونكة ئةطةرضى ئةو‬ ‫‪,‬ى ‪1953‬دا دياردةكة كال‬ ‫بةمردنى لة سال‬ ‫دياردانة لة سيستمةكانى ثي‪.‬شوى ر‪:‬وسيادا ر‪:‬ةطى داكوتابو‪ ..‬وةل‪ .‬دواى‬ ‫ئؤكتؤبةر لةبرى دةسةلتى كةسي‪.‬تى زي‪.‬ت دةسةلتى حيزب بالدةست بو‪.‬‬ ‫ديكتاتؤرييةتى ثرؤليتارياش كة بةلى )ماركس(ةوة وةك ضةمكي‪.‬كى‬ ‫تيؤرى زؤر بايي‪.‬خدار بو‪ ،‬ضونكة بةرامبةر ئةو ديكتاتؤريةتى بؤرذواية بو كة‬ ‫لة سيستمة سةرمايةدارةكاندا ثي‪.‬ر‪:‬ةو دةكرا‪ ..‬لةدواى ئؤكتؤبةريش‬ ‫‪55‬‬


‫بةلشةويكةكان نةياندةخواست دةستبدةنة توندوتيذىء‪ ،‬بةثي‪.‬ى ثي‪.‬ر‪:‬ةوى‬ ‫)ماركس( تةنيا بةشي‪.‬وازى تيؤرى –ن ة ك كرد ةو ةي ى‪-‬‬ ‫ديكتاتؤريةتى ثرؤليتاريا‬ ‫ر‪:‬اطةيي‪.‬ندراء‪ ..‬تةنانةت ثارتى‬ ‫ئؤثؤزيسيؤني ش – م ةنش ة فيك ة‬ ‫ر‪:‬است‪:‬ةوةكان‪ -‬بارةطاى خؤيان هةبو ء بةئاشكرا كاريان دةكرد‪ ..‬بةلم لة‬ ‫‪,‬طيسانى شةر‪:‬ى‬ ‫ئةنامى هةل‬ ‫ناوخؤء‪ ،‬ثي‪.‬لنء هةر‪:‬شةكانى‬ ‫دةرةوةدا‪ ،‬بةناضارى بةكردةوةش‬ ‫جةختى لةسةر كرا‪ ،‬هةر ئةمةيش‬ ‫بو وا ى ل ة ترؤتس ك ى – ك ة س ى‬ ‫‪,‬ى‪ :.‬واديارة بة دةستكي‪.‬شى سثيي‪.‬وةء بة‬ ‫دووةمى دواى )لي‪.‬ني(‪ -‬كرد بل‬ ‫ر‪:‬ار‪:‬ةوي‪.‬كى مةر‪:‬مةر‪:‬ينى بي‪.‬طةرددا ناضينة ني‪.‬و مةملةكةتى سؤشياليزمةوة!‬ ‫‪,‬ى بةشي‪.‬كى هةرة طةورةى توندوتيذيي‪.‬كةى ئةو‬ ‫واتا هةر هيض نةبي‪.‬ت ئؤبال‬ ‫ر‪:‬ؤذطارة لةئةستؤى سةرمايةدارانى ني‪.‬وخؤء دةرةوةدا بو‪ ..‬هةروةكو ضؤن‬ ‫‪,‬كداريى‬ ‫)ماركس( هةمو شي‪.‬وازةكانى زةبروزةنط دةخاتة ئةستؤى مول‬ ‫تايبةتء هؤكارةكانى بةرهةمهي‪.‬نانء‪ ..‬ئةمانة بةدايكى شةرعى زةبروزةنط‬ ‫دةزاني‪.‬ت‪.‬‬ ‫)ماركس( ضةمكى )توندوتيذى شؤر‪:‬شطي‪.‬ر‪:‬انة( بةشي‪.‬وازي‪.‬ك لةو شي‪.‬وازانة‬ ‫دادةني‪.‬ت كة كارطةران لة بزاظى ئازاديوازانةيداء‪ ،‬لة كاتى طواستنةوةى‬ ‫سيستمى بؤرذوا )لة قؤناغى سةرمايةداريدا( بةرةو سؤشياليزم‬ ‫دةيطرنةبةرء ديكتاتؤريةتى ثرؤليتارياش بؤ طواستنةوة لة قؤناغى‬ ‫سؤشياليزمةوة بةرةو كؤمؤنيزم‪ ..‬ئةمةيش دوا توندوتيذييةكة سةرتاثاى‬ ‫‪56‬‬


‫ميللةت لة طشت شي‪.‬وازةكانى زةبروزةنط بؤ هةتاهةتاية ر‪:‬زطاردةكات‪ ..‬واتا‬ ‫زةبروزةنطي‪.‬كى كاتييةء‪ ،‬لة كارطةرانةوةيةء‪ ،‬لةثي‪.‬ناوى سر‪:‬ينةوةى تةختء‬ ‫تاراجةكانى هةمو زةبروزةنطةكانى دنياداية‪.‬‬ ‫‪,‬زيش لةسةر ئةوة كؤكن كة )ئازاديى هةمو‬ ‫)ماركس(ء ئينطل‬ ‫‪,‬طةية بةطشتى(‪ ..‬ئةمة‬ ‫تاكةكةسةكان مةرجى بنةر‪:‬ةتى ئازاديى كؤمةل‬ ‫هةرطيز واتاى ئةوة نيية هةر كودةتايي‪.‬كى عةسكةرى لة هةر ولتي‪.‬كدا كراء‪،‬‬ ‫ئينقيلبضيي‪.‬كان ناوى )شؤر‪:‬شطي‪.‬ر‪:‬انة(ء )ثي‪.‬شكةوتنخوازانة(يان لةخؤيان نا‪،‬‬ ‫ئيدى ئي‪.‬مةيش بة خؤيانء هةمو تةفاهةتةكانيانةوة يي‪.‬كسةر بيانةينة سةر‬ ‫ميلكى )ماركس(ء ماركسيزم! ياخود لة ئةنامى جةنطي‪.‬كى جيهانيدا‬ ‫ضةند ولتي‪.‬ك لةتوثةتكرانء ضةند لةتي‪.‬كى بةر ليةني‪.‬كى براوةى جةنطةكة‬ ‫كةوتن‪ ..‬ئيدى ئةمة بة وةرضةرخانة مي‪.‬ذويية ماركسيي‪.‬كة حساب بكةين‪.‬‬ ‫هةر بة نونة‪ ،‬ئةو )سيادبةر‪:‬ى(يةى ناوت هي‪.‬ناوة لة ‪1969‬دا لة صؤمال بة‬ ‫‪,‬ةوى حوكمى طرتةدةستء ثاش حةوت سال‬ ‫كودةتايي‪.‬كى سةربازييانة جل‬ ‫حيزبي‪.‬كى بةناو سؤشياليستء شؤر‪:‬شطي‪.‬ر دامةزراندء خؤى كردة‬ ‫‪,‬ي‪.‬ى ئةم سيادبةر‪:‬يية سؤسياليستة شؤر‪:‬شطي‪.‬ر‪:‬ة بة‬ ‫سكرتي‪.‬رىء‪ ،‬ئيدى تؤ بل‬ ‫‪,‬ةتانى خؤرئاواى‬ ‫ئيلهام لة ماركسةوة ضةكء تفاقء ثشتيوانى لة دةول‬ ‫سةرمايةدارىء عةرةبى كؤنةثةرستةوة وةرطرتبآ بؤ بةرةنطاريكردنى‬ ‫يي‪.‬كي‪.‬تى سؤظيي‪.‬ت لة ئسيوثيا؟!‬ ‫بةنيسبةت زاراوةى )ديكتاتؤري‪.‬تى(شةوة كة لةني‪.‬و ئةو سيستمانةدا‬ ‫بةثلةى جؤراوجؤر ثيادةكراوة‪ ..‬تةنيا تاكة ضةمكي‪.‬ك لةم بةريةوة لة‬ ‫ماركسيزمدا هةية كة )ديكتاتؤريةتى ثرؤليتاريا(يةء‪ ،‬بةهةمان واتاى‬ ‫)زةبروزةنطى شؤر‪:‬طي‪.‬رانة(ى )ماركس( بةكارهاتووة‪ ..‬بةتايبةتى لى )لي‪.‬ني(‬ ‫كة سةرئةنام دةبي‪.‬تة مايةى دةستةبةركردنى )ديوكراسييةت( بؤ‬ ‫‪57‬‬


‫هةموانء‪ ..‬ئةء ديكتاتؤريةتة تةنيا لة سةرةتاى طوي‪.‬زانةوة‬ ‫)شؤر‪:‬ش(ةكةوةيةء‪ ،‬بةرامبةر كةمينةيي‪.‬كى ضةءسي‪.‬نةرة‪ ..‬ئةويش وةك‬ ‫‪,‬ي‪.‬ت )ئةطةر بةكارهي‪.‬نانى ناضارى بو(‪.‬‬ ‫)لي‪.‬ني( دةل‬ ‫‪,‬ةتء ديكتاتؤريةتى‬ ‫ثي‪.‬دةضي‪.‬ت تي‪.‬زى )لي‪.‬ني( سةبارةت دةول‬ ‫ثرؤليتارياء تةنانةت بةكارهي‪.‬نانى توندءتيذيش‪ ،‬زي‪.‬ت لةوةوة هاتبي‪.‬ت كة‬ ‫‪,‬ةتة وي‪.‬رانةكةى‬ ‫‪,‬ةتء شؤر‪:‬ش(ى نوسى تارمايى دةول‬ ‫ئةوكاتةى كتي‪.‬بى )دةول‬ ‫‪,‬دا بوبي‪.‬ت‪ ..‬كة دةرفةتى ئةوةى نةهي‪.‬شتبؤوة بةر‪:‬ي‪.‬طةى‬ ‫ر‪:‬وسياى لة خةيال‬ ‫شارستانيانةى ثةرلةمانء دةنطدانء ئةنومةنى شارةوانيي‪.‬كان ء‪...‬تد‬ ‫طؤر‪:‬انكارى ر‪:‬اديكالنةى تي‪.‬دا بي‪.‬تةئاراوة‪ ..‬بةثي‪.‬ضةوانةوةى ولتة‬ ‫سةرمايةداريي‪.‬كانةوة كة كةمتازؤر ضانسي‪.‬كى ئاوةهايان تي‪.‬دا ر‪:‬ةخساوةء‪..‬‬ ‫‪,‬ي‪.‬ت‪:‬‬ ‫هةر )لي‪.‬ني( لة كؤنطرةى حةوتةمى حيزبى شيوعى ر‪:‬وسيادا دةل‬ ‫ولتانى خؤرئاواى سةرمايةدارى ثي‪.‬شكةوتو‪ ،‬دةتوانن بة ر‪:‬ي‪.‬بازى‬ ‫شارستانييانة بطةنة سؤشياليزمى‪.‬‬ ‫كةواتة بر‪:‬طةى يي‪.‬كةمى ثرسيارةكة ضةواشةكارييي‪.‬كى ئاشكراى ثي‪.‬وة‬ ‫ديارةء‪ ،‬لةء فةتوايانة دةضي‪.‬ت كة بةهةقء ناهةق بؤ )غةزا( جؤراءجؤركانى‬ ‫ئيسلم دراون‪ ..‬ئةطةرضى غةزاكراوى بي‪.‬دةسةلت‪ ،‬لة غةزاكةرى دةسةلتدار‬ ‫‪,‬مانتيش بوبن!‬ ‫موسول‬ ‫برالة! ئاخؤ دةشي‪.‬ت ئةء مرؤظانةى لةذي‪.‬ر زةبرى توندءتيذيدا دةذين‬ ‫ضون )مةسيح( دةستخؤشانة لة بكوذانيان بكةن؟! ئايا ئي‪.‬مة‪ ..‬منء تؤ‬ ‫لةجي‪.‬ى )ستالي( بويناية‪ ..‬بةرامبةر نازيزمء فاشيزمى نةتةوةيىء‬ ‫سةرمايةداريى ضيمان دةكرد؟! ثي‪.‬شوازيان لة هي‪.‬تلةرء مؤسؤلؤنى‬ ‫دةكرد؟! يان هةر ئةوةى ستالينمان دةكرد كة كردى؟ ئةمة ثاكانة بؤ‬ ‫ستالي كردن نيية‪ ..‬ضونكة ستاليء ئةوانى ديكةش لة كاتى ئاساييشدا‬ ‫‪58‬‬


‫ر‪:‬ي‪.‬بازي‪.‬كى توندر‪:‬ةوانةيان لة زةبرءزةنط نواندندا هةبو‪ ،‬تةنانةت‬ ‫‪,‬ى بةر لة جةنطدا ‪1936-‬تا‬ ‫كوشتوبر‪:‬ةكانى ستالي لة تةنيا ضوار سال‬ ‫‪ -1939‬نزيكةى مليؤني‪ .‬كةسى طرتةوة زوربةيان شيوعى بونء‬ ‫هةندي‪.‬كيشيان هاور‪:‬ي‪.‬ى )لي‪.‬ني( بون‪ ..‬ئةمة ر‪:‬ةفتارى ئةو ثياوة بو نةك‬ ‫ثرؤليتاريا‪ ..‬هةروةكو ديكؤمي‪.‬نت لي‪.‬رةدا ئاماذة بة )بوخارين( دةدةم كة‬ ‫‪,‬ة نازدارةكةى حيزب(‪ ..‬لة نامةكةي بةر لة‬ ‫)لي‪.‬ني( ناوى نابو )مندال‬ ‫‪,‬ي‪.‬ت‪ :‬ذيان كؤتايى هات‪ ،‬ئةوةتا ملم‬ ‫ئيعدامكردنيدا بؤ ذنةكةى ناردووة دةل‬ ‫بؤ تةورى جةللدي‪.‬ك )ستالي( نةويكردووة‪ ..‬بي‪.‬طومان ئةوة تةورى‬ ‫ثرؤليتاريا نيية!‬ ‫ثي‪.‬دةضي‪.‬ت كاريطةريى ضةمكى )سؤسيؤ‪-‬ديوكرات(ى ماركسيزم‪..‬‬ ‫يان )ديوكراسى ميللى( ناضاريكردبن‪ ..‬ياخود ئيحايي‪.‬كى ناراستةوخؤى‬ ‫ثي‪.‬بةخشيب كة مةبةست لة ديوكراتى كؤمةليةتى )ئابوريية(ء‪ ،‬ئةمةيش‬ ‫لى )ماركس( بةثلةى ييكةمي دي‪.‬تء‪ ..‬خوي‪.‬ندنةوةكةى ئةمان بؤ‬ ‫)سؤسيؤ‪-‬ديوكرات( هةر لةسةر كةلكى ديوكراسية سياسيةكان بي‪.‬ت‪..‬‬ ‫طةرضى بر‪:‬وام بةم ليةنة )ديوكراسى ئابوريي( بةرادةيي‪.‬ك هةية‪ ،‬وادةزان‬ ‫بةبآ ئةمة هةمو شي‪.‬وازة )ديوكراسيي‪.‬كان(ى دى‪ ،‬بةتايبةتى لةم دةظةرةدا‬ ‫وةك )كةماليات( دةنوي‪.‬نن‪ ..‬بةلم ئةمةيش ئةوة ناطةيةني‪.‬ـت لة ضاوور‪:‬اوي‪.‬كدا‬ ‫)سؤسيؤ‪-‬ديوكراسى( بكري‪.‬تة دةمامكء‪ ،‬بةناوى )شؤر‪:‬شطي‪.‬ر‪:‬ى(يؤة‬ ‫ئازاديية سياسييي‪.‬كانى ثآ ئةتك بكري‪.‬ت‪ ..‬طةرضى لة زوربةى هةرة زؤرى‬ ‫‪,‬ى بةر‪:‬ي‪.‬وة‬ ‫ئةو سيستمانةدا )سؤسيؤ‪-‬ديوكرات(ةكةش بةنيوةوناضل‬ ‫دةضو‪ ..‬يان هةر نةبو‪...‬‬ ‫بةر‪:‬استى قسةء باسي‪.‬كى هيجطار زؤرم لةمةر‪ :‬ئةم كي‪.‬شةية هةيةء‪،‬‬ ‫ئةطةر دياردةى ستالينيزمى )بة هةمو توندوتيذيي‪.‬كانيي‪.‬وة( دةرهاويشتةى‬ ‫‪59‬‬


‫‪,‬كوذيي‪.‬كانى سةردةمى‬ ‫سيستمى سؤشياليزمى بي‪.‬ت‪ ،‬ئةوا هةمو كؤمةل‬ ‫مؤدي‪.‬رنيزم كة بةدةيان مليؤن مرؤظى ر‪:‬ةطةزء نةتةوة جياوازى ئةفةريقايى‬ ‫قر‪:‬تي‪.‬خستء‪ ،‬دياردةى نازيزمى هي‪.‬تلةرىء فاشيزمى مؤسؤلؤنيش‬ ‫دةرهاويشتةى سيستمى سةرمايةدارى بون‪.‬‬ ‫لي‪.‬رةدا لةبةر زؤريى ثرسيارةكان لةمة زيت دري‪.‬ذةى نادةمآء‪ ،‬تةنيا بةم‬ ‫ثرسيارة كؤتايى بةم وةلمةم دي‪.‬نم‪ :‬بؤ دةبي‪.‬ت ئةو زةبروزةنطء‬ ‫ديكتاتؤريةتء ديسثؤتيزميانة ئيلهاميان تةنيا لةو ضةند ئي‪.‬ماذة وردة‬ ‫سنوردارنةى ماركسيزم‬ ‫وةرطرتبآء‪ ،‬لةو طةنينة لثياوليث‬ ‫لة نازيي‪.‬تى فاشيي‪.‬تىء خوي‪.‬نر‪:‬ي‪.‬ذىء‬ ‫تؤقاندنء كؤيليةتى و‪ ..‬ضىء‬ ‫ضى‪ ..‬يةى سيستمى‬ ‫سةرمايةدارىء‪ ،‬هةروةها‬ ‫د ة س ةل تء ئا ماذ ة ئايينيي‪.‬كان ةو ة –‬ ‫كة لة زةمانى قابيلء قالوبةلوة هةية‪ -‬وةرنةطرتب‪.‬؟!‬ ‫شوان ئةحةد‪ :‬ئايا دةكريت سيستمى تاكحيزبى لةدةرةوةى‬ ‫جيهانى خؤرئاوا وةك نيشانةيةكى ديكتاتؤرى ثر"ؤليتاريا سةير‬ ‫بكةين؟‬ ‫ر"ةوف حةسةن‪ :‬ثي‪.‬مواية لة وةلمى ثرسيارى ثي‪.‬شودا ضةمكى‬ ‫)ديكتاتؤريةتى ثر‪:‬ؤليتاريا(م ر‪:‬ونكردةوة‪ ..‬كة ضيني‪.‬ك ثراكتيزةى ئةو‬ ‫)ديكتاتؤريية‪-‬ديوكراسيية( دةكات‪ ..‬ئةويش ثر‪:‬ؤليتاريايةء‪ ..‬زي‪.‬تيش‬ ‫جةخت لةسةر ليةنة تيؤريي‪.‬كةى دةكات‪ ..‬ئاشكراشة ئةو ضينة تةنيا لة‬ ‫‪60‬‬


‫ولتة ثيشةسازية طةورةكانى )سةنتةر(دا ثةيدابووةء لةدةرةوةى ئةواندا‬ ‫نيية‪ ..‬يان تازة بةتازة سةرةتاى ثةيدابوني‪.‬كى لواز ثي‪.‬كدةهي‪.‬ني‪.‬ت‪.‬‬ ‫بةثي‪.‬ضةوانةيشةوة ئاشكراية شؤر‪:‬شة كؤمةليةتيي‪.‬كان‬ ‫)شؤسياليزميةكان( لةدةرةوةى ئةو سيستمة تةكنةلؤذية )مؤديرنيزم(انةدا‬ ‫ثةرثاكراون‪ ،‬كة ثرؤليتاريا تياياندا لة سةرةتاى شؤر‪:‬شء‬ ‫وةرضةرخانةكانياندا كةمتين ر‪:‬ي‪.‬ذةى ثي‪.‬كهاتةى ضينايةتيان ثي‪.‬كدةهي‪.‬نا‪..‬‬ ‫بؤيآ طرفتى سةرةكى ئةو سيستمانة‪ ،‬تةنانةت هةرةسهي‪.‬نانيشيان هةر‬ ‫عيللةتى طةشة نةسةندنى ضينى ثرؤليتاريا بو لة هةناوى سيستمي‪.‬كى‬ ‫‪,‬ي‪.‬ت‪:‬‬ ‫سةرمايةداريدا‪) ..‬لي‪.‬ني( بةوردى دةستنيشانى ئةم طرفتة ئةكاتء دةل‬ ‫ثي‪.‬دةضي‪.‬ت ئةمة طةورةترين لةمثةر بي‪.‬ت لةبةردةماندا بؤ وةرضةرخان بةرةو‬ ‫كؤمؤنيزم‪ ..‬تةنانةت ئاماذة بةوةدةدات كة كودةتا بؤ دةسطيكردنى حوكم‬ ‫لةم جؤرة ولتانةدا ئاسانة‪ ،‬وةل‪ .‬وةرضةرخان بةرةو سؤشياليزم ستةمة‪.‬‬ ‫ئةو سيستمانةى لة دةرةوةى‬ ‫‪,‬كدارء‬ ‫خؤرئاوادان‪ ،‬زوربةيان مول‬ ‫بازرطاني‪.‬كى مشةخؤرى‬ ‫نيشتمانيء‪ ..‬لة هةمان كاتدا‬ ‫ثابةندء خزمةتكارى بؤرذواى‬ ‫ر‪:‬ؤذئاوا – س ةر ماي ةدار ى‪ -‬ن‪..‬‬ ‫بي‪.‬بةرين لةو كلتورء فةرهةنطء بةها طةشةدارانةى بؤرذواى ر‪:‬ؤذئاوا لةطةل‬ ‫قؤناغةكةيدا هي‪.‬ناينيية ئاراوة‪.‬‬ ‫هةمديسان ثي‪.‬دةضي‪.‬ت‪ ..‬ئةو موعجيزةيةى لة سؤظيي‪.‬تء ضي ء‪...‬تد‪ ،‬لة‬ ‫بوارى طةشةسةندنى بةتةوذمياندا هاتةدى‪ ..‬ئةو سيستمانةى ديكةى‬ ‫جيهانى سي‪.‬يةمى والي‪.‬كردبي‪.‬ت هةمان ر‪:‬ي‪.‬بازى )بازدان بةسةر قؤناغى‬ ‫‪61‬‬


‫سةرمايةداريدا( بطرنةبةرء‪ ،‬بةشي‪.‬وازى ناسةرمايةدارى ‪-‬يان سةرمايةدارى‬ ‫‪,‬ةت‪-‬دا لساييان بكةنةوةء‪ ،‬بةهؤيةوة لة قاوغى جيهانى سي‪.‬يةم‪..‬‬ ‫دةول‬ ‫ياخود لة )كةنار( دةربازبن‪) ..‬لي‪.‬ني( لةم ر‪:‬ووةوة سةبارةت بة ر‪:‬وسيا‬ ‫‪,‬ي‪.‬ت‪ :‬ئي‪.‬مة ثي‪.‬ويستة شي‪.‬وازى ديكتاتؤريانة بةكاربي‪.‬ني بؤئةوةى زوتر‬ ‫دةل‬ ‫ئاكارى ر‪:‬ؤذئاوايى لة ر‪:‬وسياى ثيء ثةككةوتةء بةربةريدا بضي‪.‬ني‪.‬‬ ‫جا بؤ بةردةوامبونى هةذمون )هةيةنة(ى دةسةلتى تاك حيزبىء‬ ‫ئاراستة تؤتاليتارياكةيان‪ ..‬ئاسايية ثةنا بةرنة بةر هةر تاكتيكء ثي‪.‬ر‪:‬ةوي‪.‬ك‪،‬‬ ‫خؤ ئةطةر ضةمكي‪.‬كى ماركسيزمانةش بؤ ئارايشتكردنى هةذمونةكةيان‬ ‫بةكاربي‪.‬نن‪ ،‬جي‪.‬ى سةرسامى نيية‪.‬‬ ‫بةلم باشت واية هةر هيض نةبي‪.‬ت ضةمكى )شؤر‪:‬شط ‪.‬ير‪:‬ي(ي‪.‬كة‬ ‫بةكاربي‪.‬نن‪ ..‬ئةمةيان شياوترة بؤيان‪ ..‬ضونكة لة ثرؤليتارياى نةبو‪..‬‬ ‫)ديكتاتؤرييةتى ثرؤليتاريا( هيض واتايي‪.‬كى نيية‪.‬‬ ‫شوان ئةحةد‪ :‬بةر"اى )ماركس(‪ ..‬سةرمايةداريى دواى‬ ‫طةيشتنى بةئاستيكى يةكجار بةرزى طةشةسةندن‬ ‫هةرةسدينى‪ ..‬بةر"اى )ئنطل‪2‬ز(يش لة قؤناغى كؤمؤنيستيدا‬ ‫دةول‪2‬ةت دةثوكيتةوة‪ ..‬بةدريذايى سةدةيةك جؤقةييك ئةم‬ ‫بالؤرةيةى دةوتةوة‪ ،‬كةضى ر"ةوتى ميذو هةردو ثيشبينييكةى‬ ‫بةدرؤخستةوة‪ ..‬نةسةرمايةدارى هةرةسى هيناو‪ ،‬نةدةءل‪2‬ةتيش لة‬ ‫قؤناغى كؤمؤنستيدا ثوكايةوة‪ ..‬سةبارةت بةم مةسةلةية‬ ‫ضيدةل‪2‬ييت؟‬ ‫ر"ةوف حةسةن‪ :‬ئةطةر )ماركس( يي‪.‬كي‪.‬ك نةبي‪.‬ت لةو فةيلةسوفانةى كة‬ ‫هيض ثي‪.‬شبينىء نوقلنةيي‪.‬كى نةبوبي‪.‬ت‪ ،‬ئةوا لة هةمو فةيلةسوفء‪ ،‬تةنانةت‬ ‫‪62‬‬


‫تيؤريستة ماركسيستةكانيش كةمتين ثي‪.‬شبينى هةبوة‪..‬‬ ‫مةسةلةى هةرةسهي‪.‬نانى سيستمى سةرمايةدارى لى )ماركس(‬ ‫دةرهاءيشتةء ئةنامطريى ئةو كاركردنة زانستييانةيةتى لةني‪.‬و جةستةى‬ ‫سةرمايةداريدا كردوي‪.‬تى‪ ..‬هةر لة دروستبونىء‪ ،‬طةشةسةندنى ثي‪.‬كهاتةى‬ ‫ئابوريىء بةجيهانيبونىء‪ ،‬خؤنوي‪.‬كردنةوةكانى ء‪ ...‬تا وةرضةرخانى بةرةو‬ ‫سيستمى سؤشياليزمىء‪ ،‬ئةوجا كؤمؤنيزمى‪ ..‬واتا ئةمةى )ماركس(‬ ‫خوي‪.‬ندنةوةيي‪.‬كى زانستيانة‪ ،‬يان ديالي‪.‬كتيكيانةى )ئابورى سياسي(يةء‪ ،‬لة‬ ‫ئةنامى طؤر‪:‬انكاريية مي‪.‬ذويي‪.‬كانى شي‪.‬وازةكانء ثةيوةنديي‪.‬كانى‬ ‫بةرهةمهي‪.‬نانةوةية‪ ..‬لة ئاستة هةرة نزمء بي‪.‬مروةتيي‪.‬كانةوة بةرةو شي‪.‬وازي‪.‬كى‬ ‫بالى مرؤظايةتى‪ ..‬بي‪.‬طومان لةم سةروبةندةدا سةرمايةدارى طةيشتؤتة‬ ‫ئاستي‪.‬كى بةرزء‪ ،‬لة هةمان كاتدا لة قةيراني‪.‬كى خةستء بازنةيي‪.‬كى بؤشدا‬ ‫دةسور‪:‬ي‪.‬تةوةء‪ ،‬ئةو سةرمايةدارة ناضارة هةر ر‪:‬ؤذة بالؤرةيي‪.‬ك لي‪.‬بداتء‪،‬‬ ‫كاذي‪.‬ك بةكاذي‪.‬كى نوي‪.‬ت بطؤر‪:‬ي‪.‬ت‪) ..‬ليباليزم بة نيوليباليزم(ء‪ ،‬هانابردنة‬ ‫‪,‬ة ثوشةكةى )فؤكؤياما( وةك تةقةيي‪.‬كى ضروكى ترسر‪:‬ةوي‪.‬نةوةىء‪،‬‬ ‫بةر ضل‬ ‫تةنازولتى بةردةوام لةبةردةم ضةند جةمسةري‪.‬كى )سؤسيؤ‪-‬ديوكراتى(‬ ‫)ماركس(دا ء‪...‬تد‪،‬‬ ‫ئةما با بي‪.‬ينةوة سةر ئةو جؤقةية! كة بةوثةر‪:‬ى جؤشء خرؤشةوة‬ ‫‪,‬ى‪ .‬ئةطةر ئةو ماركسيستانة جؤقة بنء ئةو‬ ‫‪,‬ي‪.‬تةوة‪ ..‬بةل‬ ‫ئةو بالؤرةية! دةل‬ ‫ئاوازة ناوازةيةش بالؤرة بآ‪ ،‬يان هةقيقةتي‪.‬كى زانستيانة بآ‪ ..‬ئةوة هةر‬ ‫ئةو ئاوازء هارمؤنيايةية كة نؤتةكانى مةزنتين ئةندازيارء هونةرمةندى‬ ‫فيكرى بةشةريةت لة سةرانسةرى مي‪.‬ذوى بةشةرييةتدا دايناوة‪ ..‬بؤ‬ ‫طؤر‪:‬انطاريى بةرةو ذياني‪.‬كى دورلة وةحشييةتء‪ ،‬ئةو هةرةسةى‬ ‫سةرمايةداريش درةنطبآ يا زو هةر ر‪:‬ودةدات‪.‬‬ ‫‪63‬‬


‫‪,‬ةتيش لة قؤناغى )كؤمؤنيزمي(دا نةك سؤشياليزمى‪..‬‬ ‫بؤ نةمانى دةول‬ ‫‪,‬ةتى‬ ‫‪,‬هي‪.‬نجاوة كة ضارةنوسى دةول‬ ‫‪,‬ز هةر لة فيكرى ماركسى هةل‬ ‫ئنطل‬ ‫نةتةوةيىء سيستمى بؤرذواى بةيي‪.‬كديي‪.‬وة بةستؤتةوة‪ ..‬هةردوكيان‬ ‫‪,‬كو‬ ‫‪,‬ةت بةل‬ ‫ثي‪.‬كةوة دةذينء‪ ،‬ثي‪.‬كيشةوة بةمةرط شاددةبن‪ ..‬نةهةر دةل‬ ‫)خي‪.‬زان(ء زوربةى تاوانةكانء تةنانةت ياساكانيش وةك ثي‪.‬كهاتةء‬ ‫دامودةزطةيي‪.‬كى بؤرذوا بةدوى يي‪.‬كدا هةرةسدي‪.‬نن‪.‬‬ ‫‪,‬ةت‪-‬سجن(ى بةكارهي‪.‬ناوة وةك دو‬ ‫)ماركس( زؤر جار ضةمكى )دةول‬ ‫ثي‪.‬طةى يي‪.‬ك بونياد‪ ..‬بةنديانةش مةبةست لة طشت هؤكارء شي‪.‬وازةكانى‬ ‫‪,‬ةت‬ ‫‪,‬كداري‪.‬تى تايبةت‪ ..‬واتا ئةركى دةول‬ ‫زةبروزةنطة بؤ ثاري‪.‬زطاريكردن لة مول‬ ‫بةثلةى يي‪.‬كةم حةسحةسء دةرطةوانى ئةو خاوةنداري‪.‬تية تايبةتييةى‬ ‫هؤكارةكانى بةرهةمهي‪.‬نانةء ثاسةوانى بانكء سامانى سةرمايةدارانة‪ ..‬جا‬ ‫لةبةر ئةوةى لة سيستمى كؤمؤنيزميدا هيض ثاشاوةيي‪.‬كى ئةء‬ ‫‪,‬ةتيش زةرورةتى بونى‬ ‫‪,‬كداري‪.‬تيية تايبةتة نامي‪.‬ني‪.‬ت‪ ..‬دةول‬ ‫مول‬ ‫لةدةستدةداتء‪ ..‬لةطةل هةوجار‪:‬ةكاندا بةرةو ئةنتيكةخانةكان دةكري‪.‬نةوة!‬ ‫‪,‬كداريدا هاتة ءجودء‪،‬‬ ‫‪,‬ةت لة بنةر‪:‬ةتدا هةر نةبوةء‪ ،‬لةطةل‪ .‬مول‬ ‫ضونكة دةول‬ ‫بةنةمانيشى كؤتايى بةخةدةماتةكانى دي‪.‬ت‪.‬‬ ‫‪,‬ةت‪،‬‬ ‫ئةما لة ئةزمونةكانى ر‪:‬ؤذهةلتدا‪ ..‬نة هةر كي‪.‬شةى نةمانى دةول‬ ‫‪,‬ةتيش هاتةكايةوة‪ ..‬هةلومةرجى )شؤسياليزم لة‬ ‫‪,‬كو بة عيملقبونى دةول‬ ‫بةل‬ ‫تاكة ولت(دا بةو بارةدا كةوتةوة‪ ..‬كة هةمو كري‪.‬كاران موقةدةراتى خؤيان‬ ‫‪,‬ةتي‪.‬كى‬ ‫بةحيزب بسثي‪.‬رنء‪ ،‬حيزبيش ضارةنوسى خؤى لة ثي‪.‬كهي‪.‬نانى دةول‬ ‫ثؤلييندا ببي‪.‬ني‪.‬تةوة‪ ..‬ئةمةيش طةوهةرى ئايديؤلؤذياى ستالي بو‪ ..‬هةر لة‬ ‫‪,‬ى طةورةى بيوكراتى‬ ‫زووةوة )لي‪.‬ني( مةترسى ئةوةى هةبو‪ ..‬كة دومةل‬ ‫‪,‬ةتة‬ ‫‪,‬ةت(دا بي‪.‬تةئاراوة‪ ..‬ئةو دةول‬ ‫لةني‪.‬و حيزبء شور‪:‬ش )دةول‬ ‫‪64‬‬


‫بةعيملقبوانةى بلؤكةكة هيضيان لة ئةنامى هةرةسى سةرمايةداريي‪.‬وة‬ ‫نةهاتبونة ءجودء‪ ،‬تا دوا ر‪:‬ؤذةكانى هةرةسهي‪.‬نانيشيان نةبوبونة‬ ‫سيستمي‪.‬كى )كؤمؤنيزميانة(‪ ..‬تا نهاش‪ ..‬ئةوانةى ماون هةر ر‪:‬ي‪.‬ضكةى‬ ‫‪,‬ةت( لة شي‪.‬وازى بةرهةمهي‪.‬ناندا ثي‪.‬ر‪:‬ةء دةكةنء‪ ..‬ئةو‬ ‫)سةرمايةداريى دةول‬ ‫ر‪:‬ةوتة لةني‪.‬و هةر‪:‬ةشةكانى نازيزمء فاشيزمء سةرمايةداريى جيهانء‬ ‫‪,‬ةتي‪.‬كى ثؤليي ئيدامةثي‪.‬دانى ئةطةر‬ ‫شةر‪:‬ى ني‪.‬وخؤدا بةبآ ءجودى دةول‬ ‫مةحال‪ .‬نةبي‪.‬ت‪ ،‬زؤر سةختء ستةمة‪ٍ .‬‬ ‫شوان ئةحةد‪ :‬ئايا ئةوةى لة ‪1989‬دا مرد‪ ،‬لينينيزم بو‪..‬‬ ‫يان ماركسيزم؟‬ ‫ر"ةوف حةسةن‪) :‬ماركس(‪ ..‬ئةمر‪:‬ؤ‪ ،‬دواى ‪ 1989‬ل ة ه ة مو‬ ‫‪,‬ة تي‪.‬زي‪.‬كى بةئايديؤلؤذياى‬ ‫كاتي‪.‬كى دى زيندوترة‪ ..‬ئةوسا )ماركس( كؤمةل‬ ‫‪,‬ي‪.‬ك ئةزمونى جؤراوجؤرى بينى‪ ..‬بةو‬ ‫ر‪:‬وت طوني‪.‬نراو بو‪ ..‬بةهؤيةوة كؤمةل‬ ‫ئةزمونانة‪ ..‬بةو خوي‪.‬ندنةوة ناتةواوانة توانى نيو سةدة زي‪.‬ت دةسةلت‬ ‫بةسةر نيوةى دنيادا بطري‪.‬ت‪ ..‬طؤى زةوى دابةشبكات‪ ..‬ئةى ئةطةر‬ ‫‪,‬كى خؤى‪..‬‬ ‫خويندنةوةى دروستى بكري‪.‬ت! ئةوة هةمو طةردون دةبي‪.‬تة مول‬ ‫‪,‬كى هةمو بةشةريةت(‪.‬‬ ‫)واتا مول‬ ‫بي‪.‬طومان )ماركس( بةوة زيندووة ئةمر‪:‬ؤ بوارى ئةو خوي‪.‬ندنةوة‬ ‫‪,‬ماندا لة‬ ‫دروستانةى لةبةردةمدا والبووة‪ ..‬ئةمر‪:‬ؤ زيندوانةتر لةطةل‬ ‫ديالؤطداية‪ ..‬بةئازادى ر‪:‬ةخنةى لي‪.‬دةطرين‪ ..‬بةئازادى تاوانبارى دةكةين‪..‬‬ ‫بةئازادى طةل‪ .‬ضةمكء بؤضونى ر‪:‬ةتدةكةينةوة‪ ،‬بةئازادى بةداهينانى نوآ‬ ‫لةني‪.‬و هزرء فةلسةفةكةيدا‪ ..‬لة مي‪.‬تؤدةكانيدا ئيزافة دةكةين‪ ..‬من‬ ‫)ماركس(ى دواى ‪ 1989‬د ةبين م ب ةد ة ست ى خؤ ى‬ ‫‪65‬‬


‫ثةردة لةسةر ئةوانة لدةبات زةماوةندى مةرطى دةطي‪.‬ر‪:‬ن‪ ..‬من‬ ‫زةماوةندطي‪.‬ر‪:‬ةكانى مةرطى )ماركس( بةتؤقيوى لة)ماركس( دةبينم‪..‬‬ ‫ئاواتةخوازن ئةم زةماوةندةيان نةطي‪.‬ر‪:‬ايةء‪) ،‬ماركس( هةر وةك جاران ديلء‬ ‫كؤيلةى )ثي‪.‬كةوةذيانى ئاشتيانة‪-‬التعايش السلمى(ء‪) ،‬شةر‪:‬ى سارد(‬ ‫بوايآ‪ ..‬ئةم تةشةنةيةى نةكردايةتة ني‪.‬و طشت جومطةء دةمارء‬ ‫‪,‬ي‪.‬ت نةهةر كؤتايى‬ ‫ني‪.‬وةندةكانى ذيانء هزرةوة‪ ..‬ئةمر‪:‬ؤ )ماركس( ثيماندةل‬ ‫‪,‬كو مي‪.‬ذو ء طؤر‪:‬انء طةشةسةندن لة قؤناغى كؤمؤنيزميشدا‬ ‫نةهاتووة‪ ..‬بةل‬ ‫‪,‬ي‪.‬ت من لةسةر كؤتايى نةهاتنى مي‪.‬ذو‪ ،‬بةجورئةتي‪.‬كى‬ ‫كؤتايى نايةت‪ ..‬دةل‬ ‫‪,‬ى مامؤستامء طةورة فةيلةسوفى ديالي‪.‬كتيكيم‬ ‫بي‪.‬ئةندازةوة هيطل‬ ‫ر‪:‬ةتكردةوة‪ ،‬كة ميذوى لة ضوارضي‪.‬وةى ئةم ليبالييةتةدا ضةقاندء لةطؤى‬ ‫خستء مرداريكردةوة‪ ..‬جاران زةماوةندطي‪.‬ر‪:‬ان فةيلةسوفء بييارى‬ ‫مةزنيان هةبو‪ ..‬ئةمر‪:‬ؤ )فؤكؤياما(يي‪.‬كى داماءيان كردؤتة ئةو ثوشكةيةى‬ ‫لةني‪.‬و طةرداوةكانى ماركسيزمدا قوتاريان بكات!‬ ‫لةو بر‪:‬وايةدام هةتا خةوني‪.‬ك لة خةونةكانى بةشةرييةت مابي‪.‬تء‪ ..‬بؤ‬ ‫بةختةوةرى بةشةرييةت نةهاتبي‪.‬تةدى‪ ..‬ماركسيزم نةمرة و‪ ..‬هةتا‬ ‫بيمةندي‪.‬كى ر‪:‬استينةيش لةني‪.‬و بةشةرييةتدا مابي‪.‬ت ئةوا بةبآ )ماركس(‬ ‫ناتواني‪.‬ت ثةل بؤ هيض كاري‪.‬كى فةلسةفىء هزرى بةري‪.‬ت‪.‬‬ ‫بةنيسبةت لي‪.‬نينيزميشةوة‪ ..‬كة‬ ‫ض ةندي ن ئيزا ف ة ى فيكر ى –تيؤر ى‪-‬‬ ‫بؤ ماركسيزم هةيةء‪ ،‬تةنانةت كاريطةريى لي‪.‬ني لة بونيادى ماركسيزمدا‬ ‫طةيشتة ئاستي‪.‬كى هي‪.‬ندة بةرز تي‪.‬كراى ثي‪.‬كهاتةكة بة ماركسيزم‪-‬لي‪.‬نينيزم‬ ‫بناسري‪.‬تء لي‪.‬كدى دانةبر‪:‬ي‪.‬ت‪.‬‬ ‫ثي‪.‬دةضي‪.‬ت لةدةرةوةى ر‪:‬ؤذئاوادا‪ ..‬لةو سيستمانةدا بؤرذواى‬ ‫‪66‬‬


‫نيشتمانيى مشةخؤر نةيتوانيوة ئةركة مي‪.‬ذويي‪.‬كانى خؤى بةرامبةر‬ ‫طؤر‪:‬انكاريى كؤمةليةتى ر‪:‬اثةر‪:‬ي‪.‬ني‪.‬ت‪ ..‬هي‪.‬شتا لي‪.‬نينيزم ئةركة تيؤرىء‬ ‫ثراكتيزةييةكةى لةئةستؤدا مابي‪.‬تء‪ ،‬بةبآ سود وةرطرتن لي‪.‬ى ستةمة ئةو‬ ‫سيستمانة بتوانن هةنطاوي‪.‬كى طةورة لة بوارى يي‪.‬كسانىء ئازادىء‬ ‫دادوةرى كؤمةليةتيدا بني‪.‬ن‪ ..‬لي‪.‬ني هي‪.‬شتا سةركردةء ر‪:‬ي‪.‬بةرى كري‪.‬كارانء‬ ‫‪,‬تانى كةنارة بةرةو شؤر‪:‬شى ثي‪.‬كةوة بةستاو‪..‬‬ ‫ضةوساوةكانى ول‬ ‫)تي‪.‬ثةر‪:‬اندنى قؤناغى سةرمايةدارى(‪ ..‬يان هيض نةبي‪.‬ت بةرةو )سةرمايةدارى‬ ‫‪,‬دةطري‪.‬ت‪ ..‬لة‬ ‫‪,‬ةت(‪ ..‬لي‪.‬نينيزم كةمتازؤر خوي‪.‬ندنةوةى ر‪:‬ةخنةطرانة هةل‬ ‫دةول‬ ‫هةردو مةيدانى سياسيء ثر‪:‬اكتيزةييدا‪.‬‬ ‫‪,‬م درةختةكانى‬ ‫‪,‬ةمي‪.‬شى( دةبينآ‪ ..‬بةل‬ ‫)لي‪.‬ني( تيؤريي‪.‬كان بة بؤرى )خؤل‬ ‫ذيان بؤ هةتا هةتاية بةثةلكى سةوزةوة دةبينآ! بؤيآ من لةو باوةر‪:‬ةدام‬ ‫‪,‬رآ‪ ..‬ئةوسا جوانىء بةهاى‬ ‫كاتآ خةرمانةى ثيؤزى لة )لي‪.‬ني( دادةمال‬ ‫مةزنى ئةو ثياوة ئاشكرا دةبي‪.‬ت‪.‬‬ ‫شوان ئةحةد‪ :‬ئةزمونى هةفتا سال‪2‬ةى كؤمؤنيزم لة بلؤكى‬ ‫خؤرهةلتء‪ ،‬بةشيكى زؤرى دنيايدا‪ ،‬ئةء ر"استييةى سةلاند كة‬ ‫لةبرى ئةوةى سؤشياليزم لة خزمةتى مرؤظدا بيت‪ ،‬مرؤظ بو‬ ‫بةخزمةتكارى سؤشياليزم‪ ،‬لةم بارةيةوة ض ر"ةخنةييكت هةية؟‬ ‫ر"ةوف حةسةن‪ :‬من ثي‪.‬مواية )سؤشياليزم( وةك قؤناغي‪.‬كى بةرايى بةرةو‬ ‫‪,‬ةواتةكانى سيستمى بؤرذوا هةية تي‪.‬يدا‬ ‫)كؤمؤنيزم( ضون‪ ،‬ضى ثؤخل‬ ‫دةمي‪.‬نآ‪ ..‬خؤ ئةطةر ئةو ئةزمونةى يي‪.‬كي‪.‬تى سؤظيي‪.‬ت )بكةينة نونة(ء‪ ،‬وةك‬ ‫سيستمي‪.‬كى )سؤشياليزم(يش بؤى بر‪:‬واني‪ ،‬كة لة سةرةتاوة )لي‪.‬ني( بة‬ ‫)سةرمايةداريى دةولةتيى( داناوةء‪ ،‬بةثي‪.‬ويستى زانيوة ئةو هةلومةرجة‬ ‫‪67‬‬


‫بابةتييانةية ثي‪.‬بطةيةنري‪.‬تء‪..‬‬ ‫طةشةيان ثي‪.‬بدري‪.‬ت‪ ،‬تاوةك‬ ‫قؤناغي‪.‬كى وةرضةرخان بةرةء‬ ‫بنياتنانى سؤشياليزم ببي‪.‬ت‪..‬‬ ‫ئيدى باسى ثليخانؤف هةر مةكة‬ ‫كة ئةو ئةزمونة )سؤشياليزم لة‬ ‫تاك ة ولتدا – رو سيا ‪(-‬‬ ‫بةخوي‪.‬ندنةوةيي‪.‬كى داهي‪.‬نةرانةى ماركسيزم نازاني‪.‬تء‪ ..‬بة لة ماركسيزم‬ ‫لدانى دادةني‪.‬ت‪ ..‬واتا ئةو ئةزمونة‪ ،‬ئةو )كؤمؤنيزم(ة نةبو كة )ماركس(‬ ‫‪,‬ةتء سيماكانى ديايكردووة‪ ..‬ئةء ئةزمونة لة ئاستي‪.‬كى‬ ‫خةسل‬ ‫طةشةسةندنيدا ضةقىء‪ ..‬ثي‪.‬دةضي‪.‬ت ئةزمونى )سؤشياليزم لة تاكة ءلتدا(‬ ‫لة طةشةسةندندا هةر ئةوةندة بر‪:‬بكات‪ ..‬جا ئيدى يان هةرةسدي‪.‬ني‪.‬ت‪،‬‬ ‫ياخود ثي‪.‬ويستى بةشؤر‪:‬شي‪.‬كى سؤشياليزمانة دةبي‪.‬ت‪ ..‬بةكورتى ديالي‪.‬كتيك‬ ‫بةنةقيزة بةرةءثي‪.‬شةوة ناضي‪.‬ت‪.‬‬ ‫بةهةرحال لة هةمو شي‪.‬وازة جؤراوجؤرةكانى سيستمةكاندا‪ ،‬تةنانةت لة‬ ‫)كؤمؤنيزم(يشدا‪ ،‬بةر‪:‬ي‪.‬ذةيي‪.‬ك لة ر‪:‬ي‪.‬ذةكان‪ ،‬مرؤظ لة خزمةتياندا دةبي‪.‬تء‪،‬‬ ‫ئةوانيش لة خزمةتى مرؤظدا دةبن‪ ..‬تةنياجياوازى ئةوةية لة )كؤمؤنيزم(دا‬ ‫ر‪:‬ي‪.‬ذةى بةهرةمةندبون لي‪.‬ى نةهةر لة ليةنة كؤمةليةتى )ئابورى(ي‪.‬كانة‬ ‫‪,‬كو ئازادى لة كاركردنيشدا )ضةندت‬ ‫)ضةندت ثي‪.‬ويستة دابيندةكري‪.‬ت(‪ ،‬بةل‬ ‫لة تواناداية( دةستةبةر دةبي‪.‬ت‪ ..‬كة ئةو كاركردنة نامؤطةرايى‬ ‫)ئيستيلب(ى ماتةرىء طيانى )دةرونى( لي‪.‬ناكةوي‪.‬تةوة‪ ،‬وةك لة سيستمة‬ ‫ضينايةتيي‪.‬كاندا هةيةء‪ ،‬كاركردن دةطاتة ئاستى زةوتكردنى ذيانء‬ ‫بةشي‪.‬كى زؤرى زةمةن )تةمةن(ى كارطةرانء‪ ،‬هةست بةهةقيقةتى‬ ‫‪68‬‬


‫لةدةستدانى ئينساني‪.‬تى خؤى دةكات‪ ..‬تةنيا لة كؤمؤنيزمدا هةمو لة‬ ‫خزمةتى هةمواندانء‪ ،‬هةمو هةست بةهةقيقةتى ءجودى خؤيان دةكةن‪.‬‬ ‫شوان ئةحةد‪) :‬ذاك دريدا( لة كتيبى )تارماييكانى‬ ‫ماركس(دا باس لة ئةنتةرناسيؤناليزميكى نوآ دةكاتء دةل‪2‬ى‪:‬‬ ‫)من بي لة ثيكةوةطريدانى جيهان دةكةمةوة(‬ ‫لةسةردةمى بةجيهانيبوندا بيكردنةوة لة ئةركيكى وةها‬ ‫تاضةند ر"ةواية؟!‬ ‫ئايا ئةو ئةنتةرناسيؤناليزمةى لة ئاييندةدا ديتة ئاراوة‪،‬‬ ‫هةروةك جاران ئةنتةرناسيؤناليزميكى ئايديؤلؤذى دةبيت‪ ،‬ياخود‬ ‫ئةنتةرسيؤناليزميكى شيعرى؟‬ ‫ر"ةوف حةسةن‪ :‬سيستمى نوي‪.‬ى سةرمايةدارى لةري‪.‬ى ضةمكى‬ ‫بةجيهانيبون‪ ،‬بةجؤري‪.‬ك ئةنتةرناسيؤناليزمةوة ر‪:‬ي‪.‬ضكةى بةستووة كة ئيدى‬ ‫دةرفةتى طةر‪:‬انةوةء ثاشطةزبونةوةى بؤ نيية‪ ..‬خةري‪.‬كى بي‪.‬سنوركردنى‬ ‫نيشتمانةكانء‪ ،‬بآ ناسنامةكردنى كولتورةكانء‪ ،‬بآ بيةوةرىء بآ‬ ‫كةلةثوركردنى نةتةوةكانء‪ ،‬بي‪.‬بةهاكردنى بةها مرؤظايةتيي‪.‬كان‪ ،‬سوككردنى‬ ‫شتة ثيؤزةكان ء‪...‬تد‪ ،‬لةر‪:‬ي‪.‬ى بةزاندنى سنورة بآ ظيزاء بآ ثاسثؤرتء‬ ‫بآ بازطةيى كؤمثانياء‪ ،‬سوثاء بازار‪:‬ء زانياريي‪.‬كان بةطشت‬ ‫كيشوةرةكاندا‪ ..‬كة بةئاشكرا ثي‪.‬كةوة طراي‪.‬داني‪.‬كى ضةتةيى ماددىء‪،‬‬ ‫لي‪.‬كتازاني‪.‬كى ر‪:‬ؤحى طةورةى خستؤتةوة‪ ..‬منى هي‪.‬جطار بضكؤلةتر‬ ‫كردؤتةوة لةوةى هةمء‪ ،‬خؤيشى هي‪.‬جطار طةورةتر كردووة لةوةى هةية‪..‬‬ ‫طوندي‪.‬كى لةسةر طؤى زةوى دروستكردووة‪ ،‬خؤى ئاغاء منيشى ر‪:‬ةنبةر‪..‬‬ ‫‪,‬م برينى ‪300،‬‬ ‫خؤى سةنتةرء من كةنارء ثةراء ي‪.‬ز‪ ..‬نة دةستدةداتة بال‬ ‫‪69‬‬


‫‪ 400‬سال‪ ,‬ة دواك ةءتوي‪.‬تيي‪.‬ك ة م سار‪:‬ي‪.‬ذ‬ ‫‪,‬سؤزيش ر‪:‬ةفتار لةطةل‪ .‬منء لةطةل‪ .‬ئةندامانى‬ ‫بكاتء‪ ،‬نة وةك خي‪.‬زاني‪.‬كى دل‬ ‫‪,‬طةكةى خؤيشيدا دةكاتء‪ ..‬جياوازى ضينايةتى تادي‪.‬ت لةني‪.‬و‬ ‫كؤمةل‬ ‫سيستمةكةى )سةنتةر(ى خؤيداء )كةنار(ةكةى منيشدا زةقت‬ ‫دةبي‪.‬تةوةء‪...‬تد‪.‬‬ ‫)ذاك دري‪.‬دا( وةك بيياري‪.‬كى طةورة‪ ..‬خوي‪.‬ندنةوةيي‪.‬كى نوآء ناسكى بؤ‬ ‫‪,‬ةمةنديى فيكرء فةلسةفةكةى هةية‪ ..‬ئةو فةلسةفةيةى‬ ‫)ماركس(ء‪ ،‬بؤ دةول‬ ‫‪,‬ىء ثةلكةزي‪.‬ر‪:‬ينةيى بؤ داهاتوى‬ ‫جي‪.‬طةى ضةندين خةونى كريستال‬ ‫مرؤظايةتىء طةردون كردؤتةوة‪ ..‬بةسةدانء هةزاران بيمةندى لي‪.‬هاتوى‬ ‫‪,‬دمان‪ ..‬ماركؤزة‪ ..‬هؤركهايةر‪ ..‬ئادؤرنؤ‪..‬‬ ‫‪,‬تؤسي‪.‬ر‪ ..‬طؤل‬ ‫وةك دري‪.‬دا‪ ،‬ئال‬ ‫ر‪:‬ايش‪ ....‬تد‪ ،‬داهي‪.‬نانء ئةفراندنى خؤيان لة خوي‪.‬ندنةوةكانياندا بؤ‬ ‫)ماركس( نواندووة‪ ..‬بيكردنةوة لة ثي‪.‬كةوة طريدانى جيهان لةني‪.‬و‬ ‫كؤماري‪.‬كى فةلسةفى )ئيفلتونيانة(‪ ،‬يان شاري‪.‬كى فةزيلةتدارى ئايينى‬ ‫)فارابيانة(‪ ،‬يان يؤتؤبيايي‪.‬كى )مؤر‪:‬انة(‪ ..‬يا‪ ..‬يا‪ ..‬زؤر لةمي‪.‬ذة خولياى‬ ‫بةشةريةت بووة‪ ..‬بةلم طريداني‪.‬كى شيعرى‪ ،‬يان مؤسيقى كاردانةوةى‬ ‫زبرىء تيذىء بآ طيانى ئةم نةزمة نوييةى جيهانة كة دروستتينء‬ ‫نازدارترين خوي‪.‬ندنةوةيي‪.‬كى ماركسيزمة‪ ..‬ئةء خةونةية كة )ماركس(‬ ‫بةطشت مرؤظايةتيي‪.‬وة وةك هونةرمةند ديونى‪ ..‬خةونء خويندنةوةيي‪.‬كى‬ ‫شةبةنطيانة‪ ..‬هينانةدى جيهاني‪.‬كى ثةلكةزي‪.‬ر‪:‬ينةئاسا‪ ..‬جيهاني‪.‬كى‬ ‫‪,‬ييانة‪ ..‬جيهاني‪.‬كى شيعرييانةى شةفاف‪.‬‬ ‫ئاوريشميانة‪ ..‬جيهاني‪.‬كى كريستال‬ ‫جا ئيدى كآ دةيكات! ثرؤليتاريا يان ئنتليجنسيا؟!‪ ،‬ضؤن تانوثؤكانى‬ ‫ئةو ئةنتةرناسيؤناليزمة شيعريية دةضنن‪ ..‬بةلى منء )ماركس(ى‬ ‫ئةمر‪:‬ؤيشةوة طرينط نيية‪ ..‬طرينط‬ ‫‪70‬‬


‫ئةوةية ئةو مةملةكةتة‬ ‫)بةهةشتة(ى لةسةر ئةم زةويية‬ ‫بؤ مرؤظة ئازادةكان دادةمةزري‪.‬ت‬ ‫ل ة شي عر بض ‪.‬ي تء‪ ..‬با ئا ساني ش –‬ ‫‪,‬ندةكان تةرخان بي‪.‬ت‪.‬‬ ‫‪,‬ي‪.‬ت‪ -‬بؤ فريشتةء بال‬ ‫وةك هايينى شاعي دةل‬ ‫شوان ئةحةد‪) :‬سةمي ئةمي( لة كتيبى )فى مواجهة ازمة‬ ‫عصرنا(ء لة فةسل‪2‬ى سييةمى ئةو كتيبة لةذير سةردير"ى )تدى‬ ‫العولة(دا دةل‪2‬يت‪) ..‬بةجيهانيبون ضارشيويكة سةرمايةدارييةكى‬ ‫در"ندةء ضاوبرسى لةثشتييوة خؤى مةلسداوة(‪..‬‬ ‫بةر"است دةكريت هيندة بةضاوى طومانةوة لة بةجيهانيبون‬ ‫بر"وانيء‪ ،‬بةناءيكى ديكةى بزاني بؤ سةرمايةدارىء‪،‬‬ ‫ئةمريكايةتى؟‬ ‫ر"ةوف حةسةن‪ :‬ئةى بؤ نا؟ ئايا ئةوةشى ثي‪.‬ر‪:‬ةوا نةبيني؟‬ ‫نابآ هةر د‪.‬سةمي ئةمي بةضاوى طومانةوة بر‪:‬واني‪.‬تة بةجيهانيبون‪..‬‬ ‫‪,‬كو هةر ماركسيستي‪.‬ك لة جيهانداء‪ ،‬لةثي‪.‬شةوةيانةوة سةمي ئةمي‪..‬‬ ‫بةل‬ ‫ئةطةر ئةو بةربةبةري‪.‬تيةى ئةم نيوئمثرياليزمييةى ئةمةريكاء‪،‬‬ ‫ضةتةطةري‪.‬تيي‪.‬كانى سةرمايةدارى لةثشت ئةم بةجيهانيبونةوة بةزةقى‬ ‫نةبينآ‪ ،‬ئةوة كوي‪.‬ري‪.‬كى هزرى زطماكة‪ ..‬بةهةر شي‪.‬وازي‪.‬كيش بي‪.‬ت‪ ،‬ئةطةر‬ ‫دؤنكيخؤتانةش بي‪.‬ت ‪-‬وةك زؤر جار بة سةمي ئةمي دةوتري‪.‬ت‪ -‬تةحةداى‬ ‫ئةم نيوكولؤنياليزميية نةكاتء‪ ،‬خوي‪.‬ندنةوةى ر‪:‬ةخنةطرانةى‬ ‫‪,‬ةوارة‪ ..‬ئةوةتا ئةمريكا بؤتة‬ ‫ثراكتيزةييشى بؤ نةكات‪ ..‬لة ماركسيزمدا كؤل‬ ‫ئيمثراتؤريةتي‪.‬كى تاكتةوةريى دةسةلتى سةرمايةدارى لة جيهانداء‪،‬‬ ‫‪71‬‬


‫مرؤظيش لة سايةيدا بؤتة )مرؤظى تاكر‪:‬ةهةندى ماددى(ء‪ ،‬ئةمةيش بةهةمو‬ ‫حسابي‪.‬ك طةوهةرى ئيستيلبء بةنامؤكردنى بةشةرييةتة‪ ..‬لةم‬ ‫طلؤباليزمةى سيستمى سةرمايةداريدا‪ ،‬نةك هيض دةرفةتي‪.‬كى بؤ يي‪.‬كسانىء‬ ‫‪,‬كو نةشيتوانيوة نةبازار‪:‬ى‬ ‫دادثةروةرى ء‪...‬تد نةهي‪.‬شتؤتةوة‪ ،‬بةل‬ ‫)كاركردن( ئازاد بكاتء‪ ،‬نةخودى )بازار‪:‬ة ئازادةكةشى( )كر‪:‬ينء فرؤشت(‬ ‫لة كؤتء ياسا ضاءبرسيي‪.‬كانى خؤى ئازاد بكات‪ ..‬ئازادى نرخدانان‬ ‫ثيتؤلء ضةك ء‪ ...‬ناطري‪.‬تةوةء‪ ،‬سةرمايةداريى دةخالةتى دياريكردنى‬ ‫نرخيان دةكات‪ ..‬سةربارى ئةمةش‪ ..‬دواى هةرةسى بلؤكى )سؤشياليزمى‬ ‫‪,‬ةتى(‪ ..‬هيض ئاماني‪.‬كى بةهادارى مرؤظايةتى لةني‪.‬و تورةكةى‬ ‫دةءل‬ ‫تالنضي‪.‬تي‪.‬كةيدا ديار نيية‪ ..‬تةنانةت بةهةلي‪.‬كى زي‪.‬ر‪:‬ينى دادةني‪.‬ت بؤ‬ ‫ئيستيغللكردنى ئةء ءر‪:‬وكاسبونةى جيهان لةثي‪.‬ناوى ضارةسةركردنى‬ ‫‪,‬ةكانى سيستمة سةرمايةداريي‪.‬كاندا‪ ..‬كاتآ طوي‪.‬م لة‬ ‫قةيرانة خةستء خؤل‬ ‫‪,‬ماندا‬ ‫‪,‬ي‪.‬ت‪) ..‬ئةوى لةطةل‬ ‫)بوش(ى كور‪ :‬دةبي‪.‬ت لةبةردةمى كؤنطريس‪.‬دا دةل‬ ‫نيية ئةوة تيؤريستةء‪ ،‬هةمو جؤرةكانى ضةكةكانيشمان بةرامبةرى‬ ‫بةكاردي‪.‬ني(‪ ..‬لة قةرةءيلةء فر‪:‬نةكانى هؤلؤكؤستء برؤكؤست‬ ‫تي‪.‬دةثةر‪:‬ي‪.‬تء‪ ،‬شي‪.‬وازي‪.‬كى نوي‪.‬ى سيستمى )كؤيليةتى( تيادةبينم‪.‬‬ ‫‪,‬مدا نيية دوذمنمة( سةرضاوةى‬ ‫بةلى منةوة لؤذيكى )ئةوةى لةطةل‬ ‫بنةر‪:‬ةتى هةمو بيمروةتيي‪.‬كانى ئةم جيهانةية‪ ..‬من زؤر لةوة بي‪.‬طومان كة‬ ‫هةرضى تيؤريستانى مي‪.‬ذو هةية ئاويان لةو سةرضاوةية خواردؤتةوةء‪ ،‬بةو‬ ‫بية ذةهراويية طؤشكراونء‪ ،‬هةمو بةشةرييةت بة دوذمن دةزاننء‪ ،‬فةتواى‬ ‫‪,‬وعاميان دةدةن ضونكة دةستخؤشانةء ثيؤزبايى لةو فيكرء ئايينةى‬ ‫قةتل‬ ‫ئةوان ناكةن كة ششي‪.‬رء كي‪.‬ردي قةسابى ثآ ر‪:‬ةوابينيون بؤ سةربر‪:‬ينى‬ ‫نةيارانيان‪.‬‬ ‫‪72‬‬


‫باشة ئةى بؤضى ئةمةريكا هةر ئةوانةى ئةمر‪:‬ؤ بة تيؤريستيان‬ ‫دادةني‪.‬ت‪ ،‬كاتآ ثةلمارى سوثاى سورى سؤظيي‪.‬تيان لة ئةفغانستان دةدا بة‬ ‫موجاهيدى مةزنى ناودةبردن؟!‬ ‫ئةى دةشآ شؤر‪:‬شطي‪.‬ر‪:‬انى ميللةتي‪.‬كى لةتوثةتكراوى وةك كورد لة‬ ‫باكورى مةزنى كوردستاندا )لةم طلؤباليزمةدا( بري‪.‬تة ني‪.‬و ليستى‬ ‫تيؤريستانى جيهانةوة؟ ئايا هةر لةبةر ناوى حيزبةكة نيية كة وشةى‬ ‫كري‪.‬كار‪ ،‬يان كارطةرى ثي‪.‬وةية؟‬ ‫ئةما لةو بر‪:‬وايةدام سةمي ئةمي بةثلةى يي‪.‬كةم دذى ئةو‬ ‫بةجيهانيبوءنة ئابورية دةوةستي‪.‬تةوة كة )بؤتة سةرضاوةيي‪.‬كى بنةر‪:‬ةتى بؤ‬ ‫وةحشةتطةرييي‪.‬كى بي‪.‬سنور(ء‪ ،‬بةر‪:‬اى ئةو‪ ،‬ئةم دياردة )وةحشةتطةريية(‬ ‫ئةو طوتارانةى بةجيهانيبون بةدرؤ دةخاتةوة كة طوايآ )سيستمي‪.‬كى نوي‪.‬ى‬ ‫جيهانيية بؤ دةستةبةركردنى بنةماكانى دادثةروةرىء يي‪.‬كسانىء مافء‬ ‫ئازادىء ثاري‪.‬زكارى ذينطة(‪ ..‬هةر ئةمةشة دكتؤر سةميى والي‪.‬كردووة‬ ‫ئيستةرةم لةسةر كاركردنى هةنوكةيىء ضالكانة بكات لةثي‪.‬ناءى‬ ‫طور‪:‬انكاريىء بةرةء كؤمؤنيزميدا‪ ..‬بةثشتيوانى هةمو ضيء توي‪.‬ذء فيكرء‬ ‫فةلسة دذ بةسةرمايةداريي‪.‬كان‪ ..‬نةك تةنيا بة ثشتبةست بة ضينى‬ ‫كري‪.‬كاران‪ ..‬من ثيموا نيية كارى ماركسيستةكان بؤ دذايةتيكردنى‬ ‫‪,‬كو بةثي‪.‬ضةوانةوة‪..‬‬ ‫ضارشي‪.‬وةكة )بةجيهانيبونةكة( تةرخانكري‪.‬ت‪ ..‬بةل‬ ‫‪,‬ةكانى ئةم‬ ‫دةتوانري‪.‬ت زؤرباش سود لة مةوداء ميكانيزمء تؤر‪:‬ء ر‪:‬ايةل‬ ‫طلؤباليزمة )ضارشي‪.‬وةية( وةربطيي‪.‬تء‪ ،‬بري‪.‬تة خزمةتى مةبةستة‬ ‫‪,‬ي‪.‬ت ئةم قؤناغةى طةشةى سةرمايةدارى كة‬ ‫كؤمؤنيزميي‪.‬كانةوة‪ ..‬ئةى كآ نال‬ ‫‪,‬ؤباليزم(ى هي‪.‬ناوةتة ئاراوة‪ ..‬ر‪:‬استء درءست ئةء زةمةنة‬ ‫ئةم شي‪.‬وازةى )طل‬ ‫‪,‬كةندنةكةى دابي‪.‬تة‬ ‫بي‪.‬ت كة سةرمايةداريى دءا كةرةسةكانى طؤر‪ :‬بؤخؤ هةل‬ ‫‪73‬‬


‫دةستمان‪ ..‬ياخود‪ ..‬هةر ئةو زةمةنة بي‪.‬ت كة ئيدى ثي‪.‬ويستى بة طور‬ ‫‪,‬ي‪.‬ت؟!‬ ‫‪,‬كةنيش نةمابي‪.‬ت‪ ..‬كآ نال‬ ‫هةل‬ ‫شوان ئةحةد‪ :‬لة سةردةمى بةجيهانيبوندا شوينى )ماركس(‬ ‫لةكويداية؟ لةم قؤناغة تازةء ثر" لة هةراوزةنايةدا )ماركس(‬ ‫قسةى هةية بيكات؟ لةنيو ئةم قةيرانةدا )ماركسيزمى( نوآ‬ ‫دةتوانيت ضيبكات؟‬ ‫ر"ةوف حةسةن‪ :‬ثي‪.‬مباش نيية )ماركس( لةسةرو ثرسيارةكانةوة بي‪.‬ت‪..‬‬ ‫‪,‬مى ثي‪.‬ش ثرسيار كردن‪.‬‬ ‫ياخود ببي‪.‬تة وةل‬ ‫كةواتة با سةرني‪.‬كى ئةم طلؤباليزمة بدةينء‪ ..‬بزاني ئاخؤ‬ ‫ر‪:‬ي‪.‬طةضارةيي‪.‬كى بؤ قةيرانة ر‪:‬يشة داكوتراوةكانى سةرمايةدارى ثي‪.‬ية؟!‬ ‫ياخود كةمتازؤر قةيرانةكانى بؤ خةستت ناكاتةوة؟ هةذارء برسيي‪.‬كانى‬ ‫جيهان ئةمر‪:‬ؤ زةق زةق بةضاوى خؤيان ئةو خؤشطوزةرانيية لةر‪:‬ادة‬ ‫بةدةرانةى سةرمايةدارانى هةمو جيهان لة زؤر نزيكةوةء بةزيندوييش‬ ‫دةبينن‪ ..‬بةتايبةتى ئةو جياوازييةش لة ئاستى طوزةرانى لى خؤماندا‬ ‫هةيةء هي‪.‬جطار لةو جياوازييةى لى ئةوان زةقتة‪ ..‬ئةمة كارةساتي‪..‬كة‬ ‫بؤخؤى‪ ..‬تةواو لةو مارينةرة ئةمةريكايية دةضي‪.‬ت ‪-‬لة ‪ TV‬دا هةمو دنيا‬ ‫بينى‪ -‬بةدةمانضةكةى فيشةكي‪.‬ك بةلوي‪.‬كى بي‪.‬ديفاعى ظي‪.‬تناميي‪.‬وة دةني‪.‬تء‪،‬‬ ‫ئةو لوة زيندووة لة بةرضاومان دةكوذي‪.‬ت‪.‬‬ ‫‪,‬ت وان بة دةست‬ ‫‪,‬كداري‪.‬تى تايبةتء دةسةل‬ ‫ئةوةتا هي‪.‬شتا مول‬ ‫‪,‬نة سةدان هةزار ثرؤليتاريا لة كار‬ ‫كةمينةيي‪.‬كى سةرمايةدارةوة‪ ..‬سال‬ ‫دةردةكري‪.‬نء‪ ،‬هيض كاتآ ر‪:‬ي‪.‬ذةى بي‪.‬كارىء دةركردن لةو ثلةء ئاستةى‬ ‫ئي‪.‬ستةدا نةبوة‪ ..‬ذمارةى هةذارانء تاوانكاران بةرينت دةبن‪ ..‬تا ر‪:‬ادةي‬ ‫‪74‬‬


‫‪,‬طةى سةرمايةدارىء‪ ..‬ثيء‬ ‫‪,‬وةشاننةوةء لي‪.‬كتازاندنى كو‪.‬مةل‬ ‫هةل‬ ‫ثةككةوتةيى لة ئاستي‪.‬كداية مةطةر كؤر‪:‬ةوى ولتانى كةنارء‪ ،‬بةقيذةء‬ ‫قريوةء جولةى مندالنء لوانى ثةناهي‪.‬ندة‪ ،‬طيان بةبةر خامؤشى‬ ‫‪,‬ى ذينطةء قةتيسبونى‬ ‫شارةكانء ذيانياندا بكةنةوة‪ ..‬ئةوةيش حال‬ ‫‪,‬كى‬ ‫طةرمايىء ثيسبوني‪.‬تىء‪ ،‬تةنانةت خةريكة واى لي‪.‬دي‪.‬ت بةكةل‬ ‫هةناسةدانيش نةيةتء‪...‬تد‪.‬‬ ‫ئةمانة بةشي‪.‬كى كةمن لةء قةيرانانةى بةجيهانيبونى سةرمايةدارى‬ ‫تياياندا دةذىء‪ ،‬كاتى خؤى )ماركس( ئةمانةى بةوردى دةستنيشان‬ ‫كردووة‪.‬‬ ‫ئةما شوي‪.‬نى )ماركس( لةم بةجيهانيبونةدا‪ ..‬لة ي‪.‬يكةمي ر‪:‬ستةى ني‪.‬و‬ ‫مانفي‪.‬ستؤى شيوعيدا دةستنيشانكراوة‪) ..‬ئةوةتا‪ ..‬تارماييةك بةسةر‬ ‫ئةوروثادا دي‪.‬تء دةضي‪.‬ت‪ ..‬ئةوة تارمايى كؤمؤنيزمة(!‬ ‫ئةوة )ماركس(ء شةبةنطةكاني‪.‬تى بةسةر طةردونةوة دةطةر‪:‬آء‪،‬‬ ‫)نيوليباليزم(يش لةذي‪.‬ر زةبرى سامناكى ئةو تارماييةدا‪ ..‬ضاكسازى لة‬ ‫هةلومةرجةكانى كاركردنء‪ ،‬بةرزكردنةوةى ئاستى ذيانء‪ ،‬بيمةى‬ ‫كؤمةليةتىء‪ ،‬دةستةبةركردنى ئازاديية سياسيي‪.‬كانء‪...‬تد‪ ،‬دةكات‪.‬‬ ‫ئةوة )ماركس(ة ئةم تةنازولتانةيان ثي‪.‬دةكات‪ ..‬هةر ئةءيشة واى‬ ‫لي‪.‬كردون كاذى كؤن فر‪:‬ي‪.‬دةنء كاذة نوي‪.‬كانيان بةفيكرى سؤشياليزمى‬ ‫سورباو بكةن‪) ..‬ماركس( ئةمر‪:‬ؤ نةهةر قسةى هةية‪ ..‬تةحةدداش دةكاتء‬ ‫‪,‬ي‪.‬ت‪:‬‬ ‫دةل‬ ‫فةرمون! جطة لة من ضى ضارةسةري‪.‬كى ديكةء‪ ،‬كام فيكرء فةلسةفةء‬ ‫ميتؤدي‪.‬كى زانستيانةتان بؤ ئاسودةطى بةشةرييةت هةية لةتةكتاندام!‬ ‫‪,‬ةتة بةربةرييةكانى‬ ‫فةرمون! ئةو بةجيهانيبونة وةك ناتوانآ بةبآ خةسل‬ ‫‪75‬‬


‫‪,‬ةتة‬ ‫سةرمايةداري بةرجةستة بي‪.‬ت‪ ،‬ناشتواني‪.‬ت دةستبةردارى خةسل‬ ‫جوانةكانيشى بي‪.‬ت‪ ..‬ئيدى كاتى ئةوة هاتووة بةهؤى تؤر‪:‬ةكانى‬ ‫ر‪:‬اطةياندنء‪ ،‬بضوكبونةوةى جيهانء‪ ..‬نزيكبونةوةتان لة يي‪.‬كديء‪...‬تد‪،‬‬ ‫نةخشةى فيكرىء سياسي دوار‪:‬ؤذتان‪ ..‬بؤ بةديهي‪.‬نانى ئاسودةطى‬ ‫بةشةرييةت دار‪:‬ي‪.‬ذن‪ ..‬ئةو ئاسودةطييةى مرؤظايةتى بةر لة هاتنى من‬ ‫)ماركس( لة سةرةتاى مي‪.‬ذووةوة خةونى ثي‪.‬وة ديوةء قوربانى بؤ داوة‪.‬‬ ‫‪,‬ي‪.‬ت‪ :‬ئةوة ئةركى ئةمر‪:‬ؤء داهاتوشتانة‪ ..‬بةسود وةرطرتن‬ ‫)ماركس( دةل‬ ‫لة هةمو ر‪:‬ةوتء قوتابانة فيكرىء سياسيي‪.‬كان‪ ،‬ئةوانةى ضةوساندنةوةى‬ ‫مرؤظ بةدةستى مرؤظء هةر ستةمي‪.‬كى دى ر‪:‬ةتدةكةنةوة‪ ..‬بةرةو‬ ‫وةرضةرخانة مي‪.‬ذويية مةزنةكة!‬ ‫‪,‬ى‪) .‬ماركس( ئةمر‪:‬ؤ لةبةرئةوةى لة هةمو كاتي‪.‬كى دى ئازادترة‪ ،‬بؤيآ‬ ‫بةل‬ ‫لة هةمو كاتي‪.‬كى دى زي‪.‬ت قسةى دروستء جوانى هةيةء‪ ..‬ثي‪.‬شموايآ‬ ‫ئيدى كةس ناتوانآ ضةواشةكارى لة بيء بؤضونةكانيدا بكات‪.‬‬ ‫شوان ئةحةد‪ :‬لة طةرمةى هةرةسى بلؤكى خؤرهةلتء‬ ‫طؤر"انكاريية ضارةنوسسازةكانى ‪1989‬دا‪ ،‬دروشى سةرةكى‬ ‫بريتى بو لة‪:‬‬ ‫[ئةوةى دةتثةرست بيسوتينةوة‪ ،‬ئةوةى دةشتسوتان‬ ‫بيثةرستة]‪.‬‬ ‫ئةى ئيوة وةك خؤتان ضى دةكةن؟‬ ‫ئةو ر"ابوردووة دةسوتيننء دةستبةردارى ماركسيزم دةبن‪،‬‬ ‫ياخود وةك ثياويكى سوننةتى تا مردن لة ماركسيزم ناتؤرين؟‬ ‫ر"ةوف حةسةن‪ :‬ر‪:‬استة بةهةرةسى ئةو‬ ‫‪76‬‬


‫بلؤكةء لةطةل‪ .‬ئةو طؤر‪:‬انكاريانةدا‬ ‫ك–ة ب ة ضار ةنو سازيا ن نازا ن –‬ ‫ر‪:‬ستي‪.‬ك لة شتة ثيؤزكراوةكانء‪ ،‬هةروةها ر‪:‬ستي‪.‬كيش لة وةهمةكان‬ ‫هةرةسيانهي‪.‬نا‪..‬‬ ‫ماركسيزمء بزاظى كؤمؤنيستيش لة جيهاندا ضووة قؤناغي‪.‬كى‬ ‫‪,‬ةى خستةوة‪..‬‬ ‫نوي‪.‬تةوة‪ ..‬قؤناغي‪.‬ك كة ديالؤطي‪.‬كى بآ ترسء هي‪.‬جطار ئاوال‬ ‫بةجؤري‪.‬ك ئي‪.‬ستة دةتواني بةئاسانى بضينة ني‪.‬و ضينة فكريء‬ ‫فةلسةفيي‪.‬كانى )ماركس(ةوة‪ ..‬سةر بةهةمو ئةو كونء كةلةبةرانةدا بكةين‬ ‫جاران ياساغبون‪.‬‬ ‫بةر لةو هةراوزةناية‪) ..‬ماركس( ئي‪.‬ماذةى فكريى بؤ )سوتان(ء‬ ‫)ثةرست(ةكان كردووةء‪ ،‬دةثرسي‪.‬ت تاكةى )خواوةندةكان( لةبةردةمى‬ ‫)مةخلوقاتةكان(ياندا كر‪:‬نوش بةرن؟‬ ‫مةخلوقات‪ ،‬ئةو )كوتال‪-.‬شةك(انةن ئةمر‪:‬ؤ لة جاران زي‪.‬ت كراونةتة‬ ‫)خواوةند(ى ر‪:‬ةهاء‪ ،‬خالقةكانيشيان )كري‪.‬كارانء ئينتليجنسياء‪ (...‬بونةتة‬ ‫)كؤيلة(يان‪ ..‬بةطوي‪.‬رةى ئةو موعادةلة ماركسيزمانةيةء‪ ،‬هةروةها بةثي‪.‬ى‬ ‫ئةم بةيتوبالؤرةيةى دواى ‪ ..1989‬دةبي‪.‬ت سةرمايةداريى بسوتي‪.‬نري‪.‬تء‬ ‫ثرؤليتاريا بثةرستي‪.‬ت‪ ..‬بةلم مةرامى ئةو دروشةى ني‪.‬و هةراوزةناكةى‬ ‫دواى هةرةسةكة ضةند ضةواشةكارى تي‪.‬داية‪ ..‬هي‪.‬ندة زي‪.‬تيش ياغنيشي‪.‬تى‬ ‫تي‪.‬داية‪.‬‬ ‫‪,‬ي‪.‬م ئةطةر‬ ‫جا لةبةرئةوةى ثرسيارةكة زي‪.‬ت شةخسى خؤم دةطري‪.‬تةوة‪ ..‬دةل‬ ‫بة سوتاندنى )ماركس(ء‪ ،‬بةسوجدة بؤ بةربةريةت بردن‪ ..‬من لة تؤمةتء‬ ‫تانةى سونةتى )يان بنةماخوازى( بون قوتاردةب‪ ..‬ئةطةر بة سوتاندنى‬ ‫ضةوساوةء سةرطةردانانى جيهانء‪ ،‬ثةرستنى ئةمريكا دةبة ثياوي‪.‬كى‬ ‫‪77‬‬


‫مؤدي‪.‬رنيست‪ ..‬ئةطةر بة نةفرةتكردن لة )طؤر‪:‬انكارى(ء‪ ،‬بةثيؤزكردنى‬ ‫ضةقبةستء كؤتايى مي‪.‬ذو ظيزاى سةردةمانةم بؤ بةزاندنى سةلةفييةت‬ ‫دةدةنآ ئةوا هةتا مردن هةر ثياوي‪.‬كى سونةتيم‪.‬‬ ‫‪,‬ي‪.‬م لة ذياندا كةسم نةثةرستووة‪ ،‬تا ئي‪.‬ستة بيسوتي‪.‬نم‪..‬‬ ‫ئةما با ثي‪.‬ت بل‬ ‫كةسيشم نةسوتاندوة تا بضمة سةر مةزارة ثيؤزةكةىء داواى بةخشسينى‬ ‫‪,‬بذاردووة واتايي‪.‬ك دةداتة‬ ‫لي‪.‬بكةم‪ ..‬ر‪:‬ي‪.‬بازي‪.‬كم بةحوسنء ر‪:‬ةزاى خؤم هةل‬ ‫ذيانء‪ ،‬هيض شتي‪.‬كى لة ر‪:‬ةخنةبةدةرء‪ ،‬طومةز بةسةرء ثيؤزى شايانى‬ ‫ثةرستنى تي‪.‬دا نيةء‪ ،‬تةنياء تةنيا تاكة حةقيقةتي‪.‬كى نةطؤر‪:‬ى تي‪.‬داية‬ ‫ئةويش )طؤر‪:‬ان(ة‪ ..‬من ناتوان ئةو دةستةى نةتوان بيب‪:‬م ماضى بكةم‪ ..‬وةك‬ ‫ضؤن ناشتوان ئةو لي‪.‬وةى نةمتوانيوة ماضى بكةم بةنةفرةتى بكةم‪..‬من وةك‬ ‫ضؤن ناتوان مةسيح بثةرستم‪ ..‬هةروةها ناشتوان دةستخؤشانة لة‬ ‫مةسيحكوذان بكةم‪.‬‬ ‫‪,‬ي‪.‬ي ئةم سةردةمة سةردةمى مةرطى )خؤشةويستى( بي‪.‬ت؟!‬ ‫تؤ بل‬ ‫سةردةمى لةخاضدانى )ئةوينداران(ء خنكاندنى )ستانةكان( بي‪.‬ت؟‬ ‫شوان ئةحةد‪ :‬دواثرسيارم ئةوةية‪:‬‬ ‫ماركسيزم ضى ثيبةخشيت وضى ليسةنديتةء ة؟‬ ‫‪,‬ي‪.‬م‪ :‬ماركسيزم هةرضيم هةبو‬ ‫ر"ةوف حةسةن‪ :‬سةرت سور‪ :‬نةمي‪.‬نآ كة دةل‬ ‫‪,‬ةر‪:‬اوكي‪.‬ى ئةوةى بة‬ ‫‪,‬ةر‪:‬اوكي‪.‬ى ثي‪.‬بةخشيم‪ ..‬دل‬ ‫لي‪.‬ي سةندمةوة‪ ..‬تةنيا دل‬ ‫‪,‬ةكةكانى ني‪.‬و هزرمان بتوي‪.‬ني‪.‬تةوة!؟‬ ‫طةرمايي ض عيشقي‪.‬ك بةستةل‬ ‫بة ض كليلي‪.‬ك كةلةثضةء ثي‪.‬وةندةكانى ديلي‪.‬تى بكةينةوة!؟‬ ‫بة ض ضةكي‪.‬ك بةطذ تةورةكاندا بضينةوة!؟‬ ‫‪,‬يي‪.‬كانان لة جيهاني‪.‬كى ئاوريشميدا بةديبي‪.‬ني!؟‬ ‫ضؤن خةونة كريستال‬ ‫‪78‬‬


‫‪,‬ةية‪ ..‬لةويش‬ ‫‪,‬ي‪.‬ك هةل‬ ‫ئا‪ ..‬لة )ماركس( باشت دةمزانى ئةم دنياية تؤثةل‬ ‫ضاكت دةمزانى دةبي‪.‬ت ئينسان بيطؤر‪:‬ي‪.‬ت‪ ..‬نةك ثينةوثةر‪:‬ؤى بكات‪..‬‬ ‫ر‪:‬يشةكي‪.‬شى بكات‪ ..‬نةك ئارايشت‪.‬‬ ‫ماركسيسزم نا‪) ..‬ماركس( خؤى هاتة لمء ثي‪.‬يوت‪:‬‬ ‫‪,‬م‬ ‫‪,‬مان دةربي‪.‬نيء‪ ،‬بيدةينة دةست زول‬ ‫با تةورء كةلةثضةكان لة دةست زال‬ ‫لي‪.‬كراوان‪.‬‬ ‫ثي‪.‬موت‪ :‬بة دةست هةركامي‪.‬كيانةوة بي‪.‬ت ضونيي‪.‬كة!‬ ‫وتى‪ :‬با لة مؤزةخانةكاندا بؤ شةرمةزار بونيان دايانبني‪.‬ي‪..‬‬ ‫وت‪ :‬نا ! با بيانشكي‪.‬ني‪.‬‬ ‫وتى‪ :‬ئاخر ضؤن بيانشكي‪.‬ني؟‬ ‫نةمزانى ضؤن وةلمى بدةمةوة‪...‬‬ ‫‪,‬ةر‪:‬اوكي‪.‬ى ئةوةداين ضؤنء بةضى بيانشكي‪.‬ني!؟‬ ‫هةردوكمان لة دل‬ ‫)ماركس( ثي‪.‬ى وت‪ :‬قةفةزةكان سةروبن دانراون‪..‬‬ ‫وت‪ :‬من خؤم لةني‪.‬و قةفةزي‪.‬كياندا دةذيم!‬ ‫‪,‬يانطي‪.‬ر‪:‬ينةوةء لةسةر بنةكانيان‬ ‫وتى‪ :‬ثي‪.‬ويستة ر‪:‬استيان بكةينةوة‪ ..‬هةل‬ ‫دايانبني‪.‬ينةوة‪..‬‬ ‫وت‪ :‬طرنط نية لنطةوقوض بن‪ ،‬لةسةر لبن‪ ،‬ر‪:‬ي‪.‬كب‪ ،‬خواربن‪..‬‬ ‫‪,‬ندةكانى ناويان هةر ديلن‪ ..‬دةبآ‪ ..‬قةفةزةكان بشكي‪.‬ني‪.‬‬ ‫هةرضؤني‪.‬كب بال‬ ‫‪,‬ةر‪:‬اوكي‪.‬ى ئةوةداينء‪ ..‬دةثرسي‪:‬‬ ‫ئي‪.‬ستة هةردوكمان لة دل‬ ‫ ئاخر ضؤن بيانشكي‪.‬ني!؟‬‫‪17/2/2002‬‬

‫‪79‬‬


‫ديدارى دووةم‬

‫‪80‬‬


81


‫طفتوطؤييكى ر"استةوخؤ لةطةل‬

‫)ر"ةوف حةسةن(دا‪..‬‬

‫لةمةر"‬ ‫ماركسيزمء ئاييء‪..‬‬ ‫شيوعيية كوردةكانء ئيسلم‬

‫سازدانى ديدار‬

‫سالر حةمة عةل‬

‫‪82‬‬


‫سالر حة مة عةل‪ :‬ر"ؤذطاري كى دريذة ئيس لمة توندر"ةوة‬ ‫فيندةمينتاليس تةكان كؤمةل‪2‬طةيان دابةشكردووة بة سةر دو‬ ‫حيزب‪ ،‬يان دو بةرةدا‪ ..‬بةرةى ئيما نء تةقوا كة بةرةء حيز بى‬ ‫خوايةء‪ ..‬بةرةى كؤفرء جة هل ئةمةش بةرةى شةيتا نة‪ ..‬بيطومان‬ ‫دةب ي ت هةر ضى لة تواناياندا هةب ي ت بيكةن بؤ بةهيزكرد نى‬ ‫بةرةى يةكةم دذى بةرةى دووة مء بؤ فةوتاند نى‪ ..‬كة بةبر"واى‬ ‫ئةوان بةرةى دووةم )شةيتان( هة مو كة سيتىء حيز بء لية نة‬ ‫ية ثيشكةوتنخوازةكان‬ ‫عةلانىء ديوكراتوازء نةتةوةي‬ ‫سةروى هةموشيانةوة شيوعييكان‪ ..‬ئةمؤرة‬ ‫دةطريتةوةء لة‬ ‫دابةشكردنة ضؤن دةبينيت؟‬ ‫‪83‬‬


‫ر"ةوف حة سةن‪ :‬ئةو دابةشكرد نة دوانةي ية )دواليزمي ية( دذ بة يي‪.‬كدي ية‬ ‫نة هةر لةن ي‪.‬و هةندآ لة ر‪:‬ةو تة توندر‪:‬ةوء دةمارطية ئيس لميي‪.‬كاندا هة ية‪،‬‬ ‫‪,‬كو لةني‪.‬و طشت حيزبء طروثةكانى ئةم دةظةرةدا بة ئاشكرا هةية‪ ..‬ثي‪.‬ت‬ ‫بةل‬ ‫سةير نةبي‪.‬ت ئةطةر ثي‪.‬ت ب‪,‬لي‪.‬م ئي‪.‬مةى شيوعى لة سالنى ثةناء شةستء تا‬ ‫هةفتاكا نى سةدةى ر‪:‬ابردو جياوازيية كى ئةوتؤمان لةطةل ئةو ئيس لميية‬ ‫‪,‬يس تانةء تةنانةت ئةم ئيس لميية تيؤريس تانةى بةرودواى‬ ‫في‪.‬ندةمي‪.‬نتال‬ ‫يانزةى سي‪.‬ثتامبةردا نةبوة‪ ..‬ثي‪.‬مان وا بو ئةوةى كؤمؤنيس تء سةر بة‬ ‫بلؤ كى سؤظيي‪.‬تى نةب ي ‪.‬ت‪ ،‬يان ضةثر‪:‬ةو نةب ي ‪.‬ت خائينةء نؤكةرى‬ ‫ئمثرياليز مة‪ ..‬وا تا )شةيتان(ةكةى ئيس لميية دةمارطيةكا نة‪ ..‬خؤ ئةطةر‬ ‫ئارا ستة ئاشتيخوازانةكةى حيزب نةبوا يآ‪ ..‬ئةوا كةمتازؤر ئامادة بو ين‬ ‫وةك ئةوان كارى تيؤريس تانةيش بكة ين‪ ..‬ئة مة دةردة كوشندةكةى‬ ‫ئايديؤلؤذياء دؤطماى باوةر‪:‬ة‪.‬‬ ‫ئةو جو تة وشةء ئيديؤ مة دذ بةيي‪.‬كا نة لة زماندا كاريطةريية كى زؤر‬ ‫خةتةرى بة سةر دةرو نء هزرمانةوة جي‪.‬هي‪.‬شتووة‪ ..‬تا ر‪:‬ادةى ئةوةى ئي‪.‬مةى‬ ‫كردؤ تة كؤيلةى خؤى‪ ..‬دة بآ يان ر‪:‬ةش ب ي يان سثى! ئيدى نة هةر ه يض‬ ‫ر‪:‬ةنطي‪.‬كى دى لةو ر‪:‬ةنطة جوانانة نابيني لةنيوان ر‪:‬ةشء سثيدا هةنء‪ ..‬نةك‬ ‫‪ ,‬كو ب ي لةوة دةكةينةوة ضؤن هةمويان‬ ‫دان بةبونيشياندا ناني‪ .‬ي‪ ..‬بةل‬ ‫‪,‬وعام بكةين‪.‬‬ ‫قةتل‬ ‫سالر‪ :‬ئةم دوانةي ية دذ بةيي كة ئيس لم دايهيناوة؟ يان لة‬ ‫ئاييء فيكرء فةلسةفةكانى دى ثيش ئيسلمدا هةبوةء‪ ،‬لةدواى‬ ‫ئيسلميشدا هةر هةية؟ ئايا خويندنةوةى ماركسيزم لةم ر"ووةوة بؤ‬ ‫ئايينى ئيسلم ضيية؟‬ ‫‪84‬‬


‫‪ ,‬كو لة‬ ‫ر"ةوف حة سةن‪ :‬بؤ مة سةلةى دواليزم‪ ..‬نا هةر ئيس لم نا‪ ..‬بةل‬ ‫)ما نى(ء دواليز مى )ر‪:‬ونا كى‪-‬تاري كى(ء‪ ،‬لة )زةردة شت(ء ململ نآ‬ ‫دواليزمةكةى نيوان )ئاهورامةزدا‪-‬ئةهريةن(ةوة بيطرة‪ ..‬لة ئ يباهيمةوة‬ ‫بيطرة هة تا مةمةدء ئايينةكةى‪ ..‬بة مة سيحييةتيشةوة كة لة هةمويان‬ ‫‪,‬كرد نى ئةويدى تي‪.‬دا ية بة‬ ‫زي‪ .‬ت طيا نى لي‪.‬بوردةيىء قبول‬ ‫دوذمنةكانيشيةوة‪) ..‬دوذمنةكانت خؤشبوآ‪ ..‬ئةوانةى نةفرةتت لي‪.‬دةكةن‬ ‫ثيؤزباييان لي‪.‬ب كة ‪-‬ئنج يل‪(-‬ء‪ ..‬تةنانةت ئةوروثاو سةردةمة‬ ‫مؤدي‪.‬رنةكةيش ى بةشدارن لة درو ستكردنى وشةء ضةم كى بةرامبةر لةو‬ ‫دواليزمانةدا‪ ..‬بنوار‪:‬ة ئةم وشانةء بةرامبةرةكانى‪:‬‬ ‫دا بء نةر يت‪-‬طؤر‪:‬ان‪ ..‬ميللى‪-‬جيها نى‪ ..‬كؤنوازى‪-‬تازةطةرى‪..‬‬ ‫‪,‬ل يى‪ ..‬ثياو )ني‪.‬ري نة( ‪-‬‬ ‫سوننةتى‪-‬ئاييندةخوازى‪ ..‬ئةخلق )ئاكار( ‪-‬بةرةل‬ ‫تى )عةبدى خوا( ‪-‬ئازادى‪ ..‬طوندى‪-‬ذيارى‬ ‫نة(‪ ..‬بةنداية‬ ‫ذن )مي‪.‬ي‬ ‫‪,‬حء شةرع‪-‬‬ ‫‪,‬بذاردن‪ ..‬عةشايةرى‪ -‬سظيلى‪ ..‬سول‬ ‫)شار ستانى(‪ ..‬بةيعةت‪-‬هةل‬ ‫يا ساء داد طة‪ ..‬ثة ضة‪ -‬سفور‪ ..‬كشتوكال‪ -‬ثيشة سازى )يان تةكنؤلؤذ يا(‪..‬‬ ‫ر‪:‬ةعيةت‪-‬هاول تى‪ ..‬دةرةبةطاية تى‪-‬بؤرذوازى‪ ..‬ئيماندار‪-‬مول يد‪ ..‬ر‪:‬ة ها‪-‬‬ ‫ر‪:‬ي‪.‬ذة يى‪ ..‬موقةددةس‪-‬نةفرة تى‪ ..‬ئينقيلب‪-‬شؤر‪:‬ش‪ ..‬ديوكرا تى‪-‬‬ ‫ديكتاتؤرى‪ ..‬خورافيات‪-‬زانس ت‪ ..‬ئا سان‪-‬زةوى‪ ..‬قيامةت‪-‬دن يا‪..‬‬ ‫ر‪:‬ة سةن‪-‬مؤدي‪.‬رن‪ ..‬بة دةيا نء سةدان جو تة وشةء ضةم كى دذ بةيي‪ .‬كء‬ ‫هاوواتاء لة هةمانكاتدا ثي‪.‬ضةوانةى يي‪.‬كدى‪ ..‬تي‪.‬كرا طوزارة لة دوجؤر‬ ‫سيستمى سياسىء كؤمةليةتىء ر‪:‬ؤش نبيىء‪ ،‬هةروة ها سيستمى‬ ‫فيكرىء دةرونىء ثةروةردةيىء ئايديؤلؤذ يش دةكةن‪ ..‬دو سيستمى‬ ‫بيكردنةوة‪ ..‬ئةوانةى لى ر‪:‬است )بةطشتى( ئي‪.‬مةين‪ ..‬ئي‪.‬مةى كةنار‪ ..‬ئي‪.‬مةى‬ ‫ر‪:‬ؤذهةل تء خوارو‪ ..‬ئةوانةى لى ضةث يش‪ ،‬ئةوا نى سةنتةرن‪ ..‬ئةوا نى‬ ‫‪85‬‬


‫ر‪:‬ؤذئاواء سةرون‪ ..‬مةملةكة تى ئي‪ .‬مة لة ئا سياداء لة سةر بارى دري‪.‬ذى‪ ،‬لة‬ ‫ستان(ةوة‬ ‫سنورى خؤرئاواى )هند‬ ‫سنورى‬ ‫ستثي‪.‬دةكاتء لة‬ ‫دة‬ ‫يى‬ ‫رائيل(ةوة كؤتا‬ ‫تى )ئيس‬ ‫ر‪:‬ؤذهةل‬ ‫يش‪ ..‬لة‬ ‫سةر بارى ثان‬ ‫‪.‬ت‪ ..‬لة‬ ‫ي‬ ‫د‬ ‫)عةدةن(ةوة‪ ..‬تةنانةت لة‬ ‫رء‬ ‫سودانء ميس‬ ‫بة‬ ‫سؤمال(ةوة‬ ‫)‬ ‫سء‪– ..‬‬ ‫يبياء ج ةزايرء تون‬ ‫ل‬ ‫بةجياوازييي‪ .‬كى ر‪:‬ي‪.‬ذة يى لة ر‪:‬وى ضةنديي‪.‬تيي‪.‬وة لةنيوانياندا‪ ..-‬لةمليشةوة‬ ‫بة سةرتاثاى سعوديةء كةنداءء ئي‪.‬را نء ئةفغانس تانء ثاكس تاندا تا‬ ‫كةنداوى ئة سكةندةرونةء مةرزى زاخؤء نة سيبيء طرؤزنىء دةرياضةى‬ ‫قةزوي نء بوخاراء تاشقة ند‪ ..‬مةملةكة تى ئةوان يش لة دةرظةى ئةو‬ ‫‪,‬ي‪.‬ك هةندآ طؤر‪:‬انكارىء‬ ‫سنورانةية‪ ..‬ئي‪ .‬مة جارء بارء بؤ ضة ند سال‬ ‫بةرةوثي‪.‬شةوةضون بةخؤمانةوة دةبين يء‪ ..‬لةثر‪ :‬كا تآ بةخؤمان دةزان ي بة‬ ‫سةدان سال بةرةو دواوة طةر‪:‬اوينةتةوة‪ ..‬ئي‪.‬مة تا ئي‪.‬ستة ناتوانيء ناشزاني‬ ‫ناو ي‪.‬ك لةو سيستمة ئابورىء سياسىء كؤمةليةتييانةى تي‪.‬ياندا دةذ ين‬ ‫بني‪ .‬ي‪ ..‬زوربةيان لةدواى مةشاعيةتةوة‪ ..‬لة سةردةمى كؤيليةتيي‪.‬وة بطرة‬ ‫تا ئةمر‪:‬ؤ وةك )شي‪.‬وازى بةرهةمهي‪.‬نان( ناوي‪ .‬كى درو ستيان نييةء‪ ..‬لة ر‪:‬وى‬ ‫ئابورىء ثي‪.‬كهاتةى ضينايةتيي‪.‬وة لة )ضي‪.‬ش تى مي‪.‬ور( دةض ي‪ ..‬تةنانةت‬ ‫)مار كس( نةيتوا نى ناوي‪ .‬كى زانس تيانةمان لي‪.‬ب نآ‪ ،‬وةك )كؤيلية تى‪-‬‬ ‫‪ ,‬كو بةناضارى ناوي‪ .‬كى‬ ‫دةرةبةطاية تى‪ -‬سةرمايةدارى‪-‬شؤشياليز مى(‪ ..‬بةل‬ ‫طش تى لةم شي‪.‬وازى بةرهةمهي‪.‬نانةى ئي‪ .‬مة نا‪ ..‬ئةو يش )شي‪.‬وازى‬ ‫بةرهةمهي‪.‬نا نى ئا سياوي( ية!‪ ..‬بةواتايي‪ .‬كى دى ئةم مةملةكة تة ثا نء‬ ‫‪86‬‬


‫‪,‬ة لة دةرةوةى مي‪.‬ذودا دةذى‪.‬‬ ‫بةرينةمان سةدان سال‬ ‫ئيدى ئةوة بو )لي‪.‬ن ي( لةذ ي‪.‬ر كاريطةر يى ئةو بؤضونانةى )مار كس(دا لة‬ ‫ر‪:‬وى ثي‪.‬كها تة شثرزةء شي‪.‬واوة ضينايةتيي‪.‬كةى دةظةرةكةوة لة ليي‪ .‬كء‪،‬‬ ‫بةئومي‪.‬د يى خؤى بؤ ر‪:‬ودا نى طؤر‪:‬انكارىء‪ ،‬ثي‪.‬كهي‪.‬نا نى سيستمي‪.‬ك‬ ‫)دادوةري‪ .‬تى كؤمةلية تى( تي‪.‬دا ثةير‪:‬ةوبكر ي‪.‬ت‪ ..‬نامةيي‪ .‬كى بؤ طةل نى‬ ‫‪,‬مان نارد‪ ..‬تي‪.‬يدا ثآ لةسةر ئةوة دادةطري‪.‬ت‪ ،‬دةتوانري‪.‬ت سود لة ليةنة‬ ‫مسول‬ ‫كراوةء طة شء مرؤظايةتيي‪.‬كا نى ئايي نى ئيس لم )لة قورئا نء فةرمودةكان(‬ ‫وةربطي ي‪.‬ت‪ ..‬بؤ بةرةنطاربونةوةى ضةو ساندنةوةء‪ ،‬دة ستةبةركردنى‬ ‫‪,‬كى ناوضةكة‪.‬‬ ‫ذياني‪.‬كى ئاسودة بؤ جةماوةرى خةل‬ ‫سالر‪ :‬بة ر"اى تؤ ئةم دةظةرةمان هةروا بؤ هةتاهةتاية هةر لة‬ ‫دةرةوةى ميذودا دةميننةوة يان نا؟ ئةطةر نا‪ ،‬كةى دةض نة ن ي و‬ ‫ميذووةوة؟ ئا يا ئةم هة مو جةن طة ئايينىء فتوحا تء ر"وداوانةى‬ ‫هةزار سال زيتة ر"ويانداوةء بةردةوام ر"ودةدةن‪ ..‬ئةما نة ئةطةر‬ ‫ميذو ني ئةى ضي؟‬ ‫‪,‬ي‪.‬مةوة ئةطةر ناضار نة ب ناخوازم‬ ‫ر"ةوف حة سةن‪ :‬جاري‪ .‬كى دي يش دةيل‬ ‫لةم ديدارانةدا ر‪:‬اى خؤم دةربر‪:‬م‪ ..‬ضون كة بةو مةبة ستة ئةم ديدارةمان‬ ‫ر‪:‬ي‪.‬كخس ت قس ة لة سةر ديدء بؤضو نى )مار كس(ء ماركس يزم بكة ين‪ ..‬وةل‬ ‫مةطةر زؤر ناضار ب ئةما بؤضونى خؤشى تي‪.‬كةل دةكةم‪..‬‬ ‫با لةدوا بر‪:‬طةى ثر سيارةكةتةوة وةلمي‪ .‬كى كور تت بة )نةخ ي‪.‬ر(‬ ‫بدةمةوة‪ ..‬ضون كة ئةطةر ئةو جةن طء فتوحاتانةى لةم هةزارء هة ند‬ ‫‪,‬ةم بدة ين‪ ..‬ئةوا‬ ‫سالنةى ئةم مةملةكةتةدا ر‪:‬ويانداوة بة مي‪.‬ذويان لةقةل‬ ‫‪87‬‬


‫ناضارين ئةو هةمو درؤء دةلةسةء ضاوء ر‪:‬اوء فشةكردنانةى لى خؤيشمان‬ ‫كة بةناوى بيةوةريي‪.‬وة بلودةكري‪.‬نةوة‪ ،‬ئةوان يش بةي نة مي‪.‬ذووةوة! بةلم‬ ‫نة هةر ئةمانةء تةنانةت ئةو بيةوةريانةى بةر‪:‬ا ستىء بةويذدانيشةوة‬ ‫نو سراونةتةوة فر‪:‬يان بة سةر مي‪.‬ذووةوة نييةء‪ ..‬تةن يا لة خانةى حكايةتدا‬ ‫جي‪.‬طةيان دةبي‪.‬تةوة‪ ..‬ميسريي‪.‬كان طوزارةيي‪.‬كى ثر‪ :‬بةثي‪.‬ستى ئةمةيان هةية‪..‬‬ ‫‪ ,‬ي )حةدو تة( لة )طورطا نة شةوآ(ى خؤمان دة ضآ‪ ..‬هةر هة مو‬ ‫بةما نة دةل‬ ‫‪,‬وعا مء غةزايانةش‪ ..‬لةبةر ئةوةى نةبو نة مايةى ئةوةى شي‪.‬وازي‪ .‬كى‬ ‫ئةو قةتل‬ ‫بةرهةمهي‪.‬نا نى نوآ بي‪.‬ن نة كايةوةء‪ ..‬طؤر‪:‬انكاريية كى ر‪:‬اديكال نة )لة‬ ‫سةرطوزوشتةء‬ ‫ثي‪.‬شظةضوندا( بكةن‪ ..‬هةر دةضنةوة خانةى )‬ ‫طورطانةشةوآ( نةك مي‪.‬ذو‪ ..‬ئة مة بةدة ست م نء تؤ ني ية‪ ..‬ئة مة حةقيقة تى‬ ‫جةنطة ئايينيي‪.‬كانة‪ ..‬ئةو جةنطة ئايينيانة بةتةبيعةت ناتوانن مي‪.‬ذو دروست‬ ‫بكةن‪ ..‬ر‪:‬ةن طة هةندي‪.‬جار بتوا نن كةمتازؤر طؤر‪:‬انكارى ر‪:‬وكةش درو ستكةن‪..‬‬ ‫وةل‪ .‬ناتوانن مي‪.‬ذو دروستبكةن‪ ..‬يان بضنة مي‪.‬ذووةوة‪.‬‬

‫سالر‪ :‬دةم ي ك دةل‪2‬ي يت ر"ؤذهةلت بة طؤر"انكارى دةضي نة‬ ‫ميذووةوةء‪ ..‬دةميك يش دة ‪2‬ل ي ت ئاي ي طؤر"انكارى كردووةء‪..‬‬ ‫كة ضى بةلى تؤوة هةر ثآ ناخا تة ميذووةوة؟! ئة مة مةتةل‪2‬ة؟ يان‬ ‫ناتةبايية لة ر"ونكردنةوةكةتدا؟‪.‬‬ ‫ر"ةوف حة سةن‪ :‬ئة مة نة ناتةباي ية لة با سةكةداء نة بؤضو نى م نة‪..‬‬ ‫ناتةبا يى ني ية ضون كة زؤرجار ئ‪.‬ي مة واتاى )طؤر‪:‬ان(ء )ثي‪.‬شظةضون( تي‪.‬كةل‬ ‫يا تازةطةريشدا لي‪.‬كيان جودا‬ ‫ين‪ ..‬تةنانةت لةطةل نوي‪.‬طةرى‬ ‫دةكة‬ ‫‪88‬‬


‫ناكةينةوةء دةيانشي‪.‬وي‪.‬ن ي‪ ..‬ئةمانةى دوا يى واتاى مؤدي‪.‬رن دةبةخش ن‪..‬‬ ‫طؤر‪:‬ان بةتة نآ مي‪.‬ذو درو ست ناكات‪ ..‬وةل‪) .‬تازةطةرى‪-‬مؤدي‪.‬رن( مي‪.‬ذووة‪..‬‬ ‫مؤدي‪.‬رن لى )مار كس( بةرهة مى بؤرذوازيية تة‪ ..‬وي‪.‬ر‪:‬ايئةوةى ئاي ي دواجار‬ ‫سةلتى‬ ‫كى دة‬ ‫تة ثي‪.‬طةيي‪.‬‬ ‫دةبي‪.‬‬ ‫سةرمايةدارى‪ ،‬وةل‬ ‫سيستمى‬ ‫تة‬ ‫ي بؤرذواى نةهي‪.‬ناوة‬ ‫ئاي‬ ‫كو لةطةل هاتنةكايةى‬ ‫كايةوة‪ ..‬بةل‬ ‫‪,‬‬ ‫سةرتاسةرى‬ ‫ي لة‬ ‫بؤرذوازيي‪.‬وة ئاي‬ ‫سيست م ةكاندا – ل ة ر‪:‬و ى‬ ‫‪,‬ةتةوة بةشي‪.‬وةيي‪ .‬كى ر‪:‬ا ستةوخؤ‪-‬‬ ‫دة ستخستنة ن ي ‪.‬و كاروبارى دةول‬ ‫ثاشةكشةيكرد‪ ..‬بةواتايي‪ .‬كى ر‪:‬ون ت هةميش ة ئاي ي لةبةردةم ر‪:‬ؤذهةلتدا‬ ‫كؤ سث بووةء‪ ،‬هةر ئةو نةيهي‪.‬شتووة ئةم دةظةرة بضي‪ .‬تة ن ي‪.‬و مي‪.‬ذووةوة‪ ..‬جا‬ ‫تا كو ئةو ضي نة )بؤرذوا( ئاي ي لة سيستمى حو كم جيانةكاتةوة‪ ..‬نة‬ ‫تازةطةرى بةخؤمانةوة دةبينيء نة مي‪.‬ذو‪.‬‬

‫سالر‪ :‬جياكردنةوةى ئاي ي لة دةول‪2‬ةت بةوا تا عةلانييةت‪..‬‬ ‫ئايا لةو سيستمةدا ضؤن جيطةى ئةو هةمو شتانة ‪-‬بة بيء ئيمانء‬ ‫كوفرء كةلةثورء نةريتء شارستانييةتةوة‪ -‬دةبيتةوة؟! ئايا ئةمة‬ ‫خةيال نيية؟ يان وةك مسول‪2‬انان دةلين زةمانى مةمةدى مةهديية‬ ‫كة طورطء مةر" ثيكةوة ئاو دةخؤنةوة؟!‬ ‫‪89‬‬


‫ر"ةوف حة سةن‪ :‬ئة ها هةر ئةو وتانةى ن يو ثر سيارةكةت كاريطةرى‬ ‫دواليز مى )خوا‪-‬شةيتان(ى بة ئاشكرا ثي‪.‬وة ية‪ ..‬بي‪.‬طومان ئةطةر )خوا(‬ ‫حو كم بكات هةرط يز ناية‪,‬ل ي‪.‬ت )شةيتان( تةر‪:‬ات ي‪.‬ن بكا تء‪ ..‬بةثي‪.‬ضةوانةشةوة‬ ‫‪,‬ي‪.‬ك‬ ‫هةر واية‪ ..‬وةل‪ .‬من نة خواوةند لةسةر زةوى دةبينمء نة شةيتان‪ ..‬كؤمةل‬ ‫مرؤ ظى بيءر‪:‬ا جودا لة سةر ئةم طؤى زةمي نة هةن‪ ..‬ر‪:‬ةن طة هةر يي‪.‬كةيان‬ ‫ستتء دادثةروةرترء دلء‬ ‫خؤى لةويدى بةطةورةترء باشتء ثاكتء را‬ ‫دةرون فراوانتء‪ ..‬تد بزان ي ‪.‬ت‪ ..‬بةلم هيضيان خؤيان لةويدى بةكةمتء‬ ‫خراثت نازانن‪ ..‬جا ئيدى ئةوانة سةر بة وشةى يي‪.‬كةمى )دواليزمةكة( بن‪،‬‬ ‫يان بة هى دووةميان‪.‬‬ ‫دةب ي‪.‬ت هةر هةمويان ئةوةيان ل ر‪:‬ون بآ هةر كة سي‪.‬ك بيةوآ لة سةر ئةم‬ ‫طؤى زةمينةء لةم دنيايةدا بذى ه يض ضاري‪ .‬كى ني ية ئة بآ ئةويدى‬ ‫‪,‬كا تء‪ ..‬بزا نآ وةك خؤى ما فى ذيا نء بر‪:‬وادارىء ب ي‪.‬ب‪:‬وايىء‬ ‫قبول‬ ‫ر‪:‬ادةربر‪:‬ي نى هة ية‪ ..‬دة بآ لةوة بيطومان ب ي‪ .‬هةقيقة تى تةواو تةن يا لى‬ ‫خؤىء فةلس ةفةء ئاي يء مةزةبةكةى ني ية‪ ..‬بةثي‪.‬ضةوانةشةوة‪ ..‬ئةوا دة بآ‬ ‫خؤى بؤ خوي‪.‬نر‪:‬شتني‪ .‬كى طةوجا نة ئامادة بكاء‪ ،‬ئةناميش ى لة نةفرة تء‬ ‫‪,‬ةء تا ئي‪.‬ستةيش‬ ‫‪,‬ي‪.‬تةوة‪ ..‬كة ئةمةى دواييان سةدان سال‬ ‫ر‪:‬يسوابون زي‪.‬ت نامال‬ ‫لى ئي‪ .‬مة سةقامطيء باوة‪ ..‬ئي‪.‬مةى ئيس لمء‪ ..‬ئي‪.‬مةى حيز بء‪ ..‬ئي‪.‬مةى‬ ‫دةسةلتء‪ ..‬ئي‪.‬مةى نةتةوةء‪ ..‬ئي‪.‬مةى عةشرةتء‪ ..‬ئي‪.‬مةى دابء نةريتء‪..‬‬ ‫ئي‪.‬مةى هةمو شت ي‪.‬ك‪ ..‬بؤيآ تا ئي‪.‬ستةيش نةبوين بة هيضء‪ ،‬ئةطةر هةرواش‬ ‫بةردةوام بي بي‪.‬طومان هةرطيز نابي بةهيض!‬ ‫‪,‬ى‪ .‬لة سيستمى‬ ‫‪,‬ى‪ ...‬بةل‬ ‫‪,‬ي‪.‬م بةل‬ ‫ئةما دي‪.‬مة سةر وةلمى ثرسيارةكةتء دةل‬ ‫‪,‬يي‪.‬كةى )مةمةدى‬ ‫عةلانييةت ) سي‪.‬كيؤلريزم(دا دن يا لة سةردةمة خةيال‬ ‫‪90‬‬


‫مةهدى( باشتء تةباتر دةبآ‪ ..‬ضونكة لةوانةية ئةطةر بةر‪:‬استيش مةمةدى‬ ‫مةهدي بي‪.‬تةوةء حوكم بكات‪ ،‬ئةوا هةرطيز لة )اراء اهل الدينة الفاضلة(ى‬ ‫‪,‬مانةكان حو كم‬ ‫فارا بى ثوختة تر نابآء‪ ..‬لةو مةملةكةتةشدا ئةول يا مس ول‬ ‫دةكةنء‪ ..‬بي‪.‬طومان جطة لة ئيسلمةتى ر‪:‬ي‪.‬طة بة هيض ئاييء بيو بؤضوني‪.‬كى‬ ‫‪,‬ةتدا لسايى دادطةكانى تةفتيشى ثاثا‬ ‫)شةيتانانة!( نادةنء لة باشتين حال‬ ‫ل لة عةلانييةتدا‪ ..‬نة ئةولياء نة شةيتانةكان‬ ‫مةسيحيي‪.‬كان دةكةنةوة‪ ..‬وة ‪.‬‬ ‫هيضيان لة سةر تةخ تى دة سةلت ن يء‪ ..‬ما فى هةردوليان وةك ي ي‪.‬ك‬ ‫دةثاري‪.‬زري‪.‬ت‪.‬‬ ‫سالر‪ :‬ئةى ئةوة ني ية ئيس لمييةكان لة دانا نى دة ستوردا‬ ‫هةميش ة جة خت لة سةر ئةوة دةكةن كة شةريعةتةكا نى ئاي ي‬ ‫سةرضاوةى يةكةمى حوكم بيتء‪ ..‬نابآ سيستمى حوكم عةلانى‬ ‫بيت‪ ..‬واتا ململنيكة لةنيوان شةريعةتى ئيسلمء عةلانييةتداية‪.‬‬ ‫ر"ةوف حة سةن‪ :‬بةداخةوة‪ ..‬زؤر كة سء بةتايبة تى ئيس لميي‪.‬كان‬ ‫وادةزا نن‪ ،‬ملمانآء ناكؤ كى سةرةكى بؤ سيستمى حوكمر‪:‬ا نى وا لةنيوان‬ ‫ئاي يء سي‪.‬كيؤلريزمدايةء‪ ..‬ئةوان عةلانيية تء ضةم كء وشةكا نى‬ ‫دووة مى دواليزمةكةى ثي‪.‬شويان تي‪.‬كةل كردووة‪ ..‬عةلانييةت هةرطيزاو‬ ‫هةرط يز واتاى ماركس يزم نابةخش آ‪ ،‬كة لة جةنطي‪ .‬كى بي‪.‬ئاماندان‬ ‫بةرامبةرى‪ ..‬هةروة ها واتاى ل يباليةتء نةتةواية تى ء‪ ...‬تد نابةخش ي‪...‬‬ ‫‪,‬مانةكان( ئةوةيان لةبيكردووة‪ ،‬يان خؤيان لةوة‬ ‫ئيس لميي‪.‬كان )نةك مس ول‬ ‫طي‪.‬لكردووة كة عةلاني‪ .‬تى نة ئايينةء نة فةلس ةفةيي‪.‬كى دياريكراوةء نة‬ ‫نةتةوايةتييةء نة شةيتانيش ة تا بةرةنطارى بوة ستنةوةء جيهادى لة دذ‬ ‫‪,‬مانء‬ ‫‪ ,‬كو سيستمي‪.‬كى دة سةلتةء لة سايةيدا مس ول‬ ‫بةر ثا بكةن‪ ..‬بةل‬ ‫‪91‬‬


‫موليدء مةسيحىء جولةكةء ماركسىء نةتةوةيىء ليبالء‪...‬تد طشتيان‬ ‫‪,‬بكة نء بذي نء‪ ..‬هةر يي‪.‬كةشيان دةتوا نآ بة ئازادى‬ ‫دةتوا نن ثي‪.‬كةوة هةل‬ ‫ثرؤ سةى سروت )ر‪:‬يتوال(ء ر‪:‬آء ر‪:‬ة سمء بانطةشةى خؤى بكا تء‪ ..‬لة‬ ‫‪,‬بذارد نء ثةرلةما نء دة سةلتدا بةنؤرةء بةث ي‪.‬ى متمانةى‬ ‫ثرؤ سةى هةل‬ ‫جةماوةر ثي‪.‬يان بةشداربآء‪ ،‬دة سةلت بة بآ توندوتيذى لةنيوانيادا‬ ‫دةستاودةست بكات‪.‬‬ ‫‪,‬ة تى ئايي نى‪ ،‬يان نةتةوة يي‪ ،‬تةنانةت ماركس يشدا‪ ..‬تا كة‬ ‫وةل‪ .‬لة دةول‬ ‫دة ستةء تاقم ي‪.‬ك لة ر‪ :‬ي‪.‬ى كودةتاوة قؤر غى دة سةلت دةكة نء‪ ..‬ئيدى‬ ‫ململنآ ديوكراسيي‪.‬كة دةبي‪.‬تة ثي‪.‬كدادانء جار‪:‬ى جةنط بةرثاكردن بةسةر‬ ‫يي‪.‬كديدا‪ ..‬جةن طى ئيس لم بة سةر مة سيحىء ماركس ىء نةتةوةيىء‪،‬‬ ‫ثةثي‪.‬ضةوانةيشةوة لةمس ةرةوة بؤ ئةو سةر‪ ..‬بؤ يآ لةم هةلومةرجةدا تةن يا‬ ‫سي‪.‬كيؤلريزم ضارة سةرة‪ ..‬ضون كة تةن يا عةلانييةت لةم جةنطانةدا‬ ‫‪,‬كو ر‪:‬ي‪.‬كخستني‪.‬كة بؤ بنةماكانى‬ ‫تةرةفء سةنطةر لةيي‪.‬كدى طرتن نيية‪ ..‬بةل‬ ‫طةمةكة‪ ..‬بؤ بةربةستكردنى كوشتارء توندءتيذى نيوانيان‪ ..‬طؤر‪:‬ينى طةمة‬ ‫خوي‪.‬ناويي‪.‬كةية بة طةمةيي‪.‬كى ديوكراتى‪.‬‬ ‫سالر‪ :‬ئا يا لةو بر"وايةدا يت ئيس لمييكان بةم طة مة‬ ‫)ديوكراتي ية( قايل ب؟ ئة مة بةليانةوة طةمةيي كى دناييةء‪،‬‬ ‫ئةم سيستمة سيكؤلريزمييةى حو كم تاضة ند لةطةل‬ ‫شكؤمةندى دة سةلتى ديري نء ثيؤزى ر"اشيدي نء‪ ،‬خةلفة تى‬ ‫سةل‪2‬تةنةتى عو‬

‫ئةمةوىء عةببا‬ ‫يةكدةطريتةوة‬

‫سىء‬

‫يان دة‬

‫سةلتى ئايي‬

‫سانلييكانياندا‬ ‫كة طشتيان‬ ‫نى ثة‬

‫‪92‬‬

‫تى‬


‫بون‪ ،‬يان مؤر‬ ‫ئايينيان ثيوة‬ ‫لة حوك‬

‫كى تةواوى‬ ‫بو‪ ..‬ئا‬ ‫مى )‬

‫يا مةعقولة‬ ‫سيبةرةكانى‬

‫س ة ر ئ ة ر ز – و ةك وا‬ ‫خ وا و ة ل ة‬ ‫ناونرابون‪ ..(-‬لةو دة سةلتء ئيمثراتورية تة ئايينيانةوة ملكة ضى‬ ‫ئةم )حوكمى بةشةر(ء طةمة دنيايية بن؟!‬ ‫‪,‬ماني‪.‬ك(‬ ‫ر"ةوف حةسةن‪ :‬تا ئي‪.‬ستة هيض ر‪:‬ةوتي‪.‬كى ئيسلمى )نةك هيض مسول‬ ‫بة سةلةفىء ميانر‪:‬ةوء ئو صوليي‪.‬وة ج طة لة ئايديؤلؤج يا نةطؤر‪:‬ء‬ ‫دةقطرتؤكةى خؤى نةيتوانيوةء ناشييةوآ ه يض بيء بؤضو نء داهي‪.‬نا نء‬ ‫‪,‬بةدا تةفس يء تةئويلى خؤى دةكات‪..‬‬ ‫طؤر‪:‬ان ي‪.‬ك بةد يبي‪.‬نآ‪ ..‬بةردةوام لةو قال‬ ‫وا تا ج طة لةوةى لة ر‪:‬وى فيكرىء كؤمةليةتىء سيستمى حوك مى قةزاء‬ ‫شةرعدا خؤى دوبارةء ملياربارة دةكاتةوة‪ ،‬هيضيدى لة ر‪:‬وى ر‪:‬يفؤرمةوة‬ ‫نةخستؤتة سةر‪.‬‬ ‫‪,‬ةبردنةوة هاتووة كة وادةزا نن مادام لة‬ ‫ئةمة يش هةر لةو خؤ بةهةل‬ ‫‪,‬مان‪ ..‬ئيدى‬ ‫‪,‬كةكةدا نو سراوة ئاي ي‪ :‬مس ول‬ ‫تة سكةرةى نفو سى زوربةى خةل‬ ‫وايدادةن ي‪.‬ن هةر هة مو ئةما نة ئيس لميء ئةندا مى حيزبةكانيا نن! ئةوان‬ ‫‪,‬مانء ئيس لمى ) سياسى( ل ي ‪.‬ك جياناكةنةوة‪ ،‬لة كاتي‪.‬كدا لة‬ ‫مس ول‬ ‫‪,‬مانة )ى ن ك(انةيان دةدى ضؤن‬ ‫شةر‪:‬ةكانياندا زؤر بةزة قى ئةو مو سول‬ ‫بي‪.‬بةزةييا نة بةرامبةريان دةجةنط ي‪ ..‬ئةوا نة هيضيان نةك هةر ماركس ىء‬ ‫‪ ,‬كو بة كردةوة دوذم نى ماركس ىء شيوع يش بون‪ ..‬وا تا‬ ‫كا فر نةبون‪ ..‬بةل‬ ‫‪,‬ى‬ ‫‪,‬ة ية‪ -‬لة خةيال‬ ‫دة بآ ئيس لميي‪.‬كان وةه مى ئةو تة سكةرةى نفو سة ‪-‬هةل‬ ‫خؤيان دةركةنء‪ ،‬هؤشةندانة واقيعةكة بوي‪.‬ننةوة‪.‬‬ ‫‪93‬‬


‫)مار تن لؤ سةر( لة ضةر خى شانزةهةمدا بزا ظة ر‪:‬يفؤرميي‪.‬كةى لة ئايي نى‬ ‫مة سيحيدا بةرثاكرد‪ ..‬وا تا ثي‪.‬نجس ةد سال لةمةوبةر‪ ..‬بي‪.‬ئةوةى طوي‪.‬بدا تة‬ ‫كة زؤر باش‬ ‫شكؤمةندىء دي‪.‬رينىء ثيؤزى خؤىء ئايينةكةى‪ ..‬ضون‬ ‫دةيزانى سيستمى حوكمى ئايينى )سيؤكراتى(‪ ،‬لةطةل هةلومةرجى ذيانى‬ ‫سةردةمدا بر‪:‬ناكات‪ ..‬ئةوان خؤيان بو نة مايةى ثي‪.‬كهي‪.‬نا نى سيستمى‬ ‫عةلانى لة ر‪:‬ؤذئاوادا‪ ..‬بةتايبةتى لة ئةمةريكا‪ ..‬ئةوان لة مي‪.‬ذة لةو ر‪:‬استيية‬ ‫طةيشتون ئايينةكةيان لة سيستمي‪.‬كى ديوكراتيدا زي‪ .‬ت خؤى ر‪:‬ادةطري‪ .‬تء‬ ‫تةشةنةش دةكات‪ ..‬دةيانزا نى سةردةمى ر‪:‬ؤشنطةرىء شؤر‪ :‬شى‬ ‫ثيشة سازىء مؤدي‪.‬رنيتةء سيستمى مةعلوما تى لة ئةوروثاى بؤرذواكاندا‪،‬‬ ‫جي‪.‬طةى حوك مى سيؤكراتى تي‪.‬دانابي‪.‬تةوةء‪ ..‬ئةطةر ئاي ي دةيةو ي‪.‬ت ر‪:‬ي‪.‬زى‬ ‫‪,‬كيدا‬ ‫خؤى بطري‪.‬ت دةبي‪.‬ت خؤى لة دةسةلت بةدور بطري‪.‬تء‪ ،‬لة هةناوى خةل‬ ‫جي‪.‬طيبي‪.‬ت‪.‬‬ ‫ئيس لميي‪.‬كان بي‪.‬طوما نن ئايينةكةيان بةرطةى سيستمى عةلا نى‬ ‫ناطري‪ .‬تء بةزةبرءزةن طء تؤقاندن نةب ي‪.‬ت دةثؤكي‪.‬تةوة‪ ..‬بؤ يآ تا ئي‪.‬س تة نة‬ ‫بةوة قايل نء نة بةرنامةيي‪ .‬كى جيدديشيان بؤ نوي‪.‬بونةوةء ر‪:‬يفؤرم هة ية‪..‬‬ ‫بةزؤرى ثآ لة سةر ئةوة دادةطرن سيستمي‪.‬كى حوكمر‪:‬ا نى وةك سةردةمى‬ ‫ر‪:‬اشيد ين بي‪.‬تةئاراوة‪ ..‬ضون كة وادةزا نن ئةو سيستمة ثوختةتر ين شي‪.‬وازى‬ ‫حوكمر‪:‬ا نى بووة لة مي‪.‬ذوى بةشةرييةتداء‪ ،‬بؤ هة مو دنياء هة مو‬ ‫ر‪:‬ؤذطاري‪.‬ك يش دة سدةدات‪ ..‬لة كاتي‪.‬كدا زانايا نى ئيس لم خؤيان زؤرباش‬ ‫‪,‬ةم‬ ‫دةزا نن لة سةردةمى ر‪:‬اشيديندا سيستمي‪.‬كى تةواوى حوكمر‪:‬ا نى ساغل‬ ‫لةئارادا نةبوةء‪ ..‬ئةو دة سةلتة شي‪.‬وازي‪ .‬كى ضة سثاوى وةرنةطر تء‪ ..‬بة‬ ‫مؤلة قى مايةوة تا سةردةمى ئةمةويي‪.‬كان‪ ،‬ئةو جا لة ر‪:‬وى ثي‪.‬كهاتةى‬ ‫كؤمةليةتىء ئابوريي‪.‬وة سةقامطي بو ء‪ ،‬شي‪.‬وازي‪.‬كى تةواوى لة ر‪:‬ي‪.‬كخستندا‬ ‫‪94‬‬


‫وةرطرت‪.‬‬ ‫ئة مة وي‪.‬ر‪:‬ايئةوةى لة سةرتاثاى )قورئان(دا بةه يض جؤر ي‪.‬ك تيؤريي‪ .‬كى‬ ‫نة لةمةر‬ ‫نء ر‪:‬اشكاوا‬ ‫ئاشكراء ر‪:‬و‬ ‫سةلتء‬ ‫مء دة‬ ‫سيستمى حوك‬ ‫ين‪ ..‬ئةوةى‬ ‫‪,‬ةت بةديناكة‬ ‫دةول‬ ‫نء‬ ‫ند بؤضو‬ ‫ية لة ضة‬ ‫هةيةء ني‬ ‫يكردنى يي‪.‬كدو‬ ‫ئيجتيهادء تةفس‬ ‫كم شورى‬ ‫ية‪) ..‬وامر‬ ‫ت ني‬ ‫ئايةت زي‪.‬‬ ‫‪(38‬ء‪) ..‬واذا حكمتم بي الناس ان تكموا بالعدل ‪-‬النساْ‬ ‫بينه م – الش ور ى‬ ‫‪ ,‬كى زي‪ .‬ت ني ية لة‬ ‫‪ ..(58‬زؤر ر‪:‬اشكاوا نة ئةويان لة سنورى ر‪:‬اوتة طبيى خةل‬ ‫هةندآ كاروبارى شةرعىء عيبادةتداء‪ ..‬ئةميشيان لةمةر‪ :‬طةر‪:‬اندنةوةى‬ ‫ش تآ بةئةمانةت لى كة سآ دانرابي‪ .‬تء ثي‪.‬يان دةفةرموآ )ئةطةر‪-‬يان‬ ‫هةركاتآ( بونة دادوةر‪ ،‬دادوةرانة ناوبذى خؤتان بكةن‪ ..‬ضونكة بانةوآء‬ ‫نةمانةوآ سيستمى حوكمر‪:‬ا نى كي‪.‬شةيي‪ .‬كى دنياييةء ئايي نى ني ية‪ ..‬بر‪:‬وا‬ ‫‪,‬ماني‪.‬ك هةبي‪ .‬تء خةري كى ئةم كي‪.‬شة ية بي‪ .‬تء‪ ،‬ئاطاى لةو‬ ‫ناكةم ه يض مس ول‬ ‫كة‬ ‫‪.‬ت‬ ‫ي‬ ‫فةرمودةيةى ثي‪.‬غةمبةر نةب‬ ‫نى دارخورماكانةوة‬ ‫لةمةر‪ :‬ضاككرد‬ ‫نى وت‪) :‬ئي‪.‬وة خؤتان‬ ‫بة عةرةبةكا‬ ‫ت لة كارءبارى دنياكةتان‬ ‫باش‬ ‫ن ة‪-‬‬ ‫ن ن(‪ ..‬ياخود – ه ةر ب ةنو‬ ‫د ةزا‬ ‫ستى دز لة‬ ‫ستى ر‪:‬ا‬ ‫نى دة‬ ‫سزاى بر‪:‬ي‬ ‫ستبآ يا ن‬ ‫ك ى ر‪:‬ا‬ ‫جا كار‪.‬ي‬ ‫ل مدا –‬ ‫ئيس‬ ‫ضةوت‪ -‬بةر لة ئيس لم وةك حوكمي‪ .‬كى دنيا يى هةبوةء‪ ،‬ئيس لم لة‬ ‫‪95‬‬


‫شةريعةتى خؤيدا جاري‪.‬كى دى سةثاندوي‪.‬تى‪.‬‬ ‫هي‪.‬نانةوةى ئةو نونا نة لي‪.‬رةدا بةه يض جؤر ي‪.‬ك بةو مةبة ستة نييةء‬ ‫ناشخوازم بض مة ن ي‪.‬و مةعمةعةى مشتومر‪:‬ى تةفس يء تةئويلء هؤكارى‬ ‫هاتنةخوارةوةء وت نى ئاية تء فةرمودةكانةوة‪ ..‬ضون كة دةزا ن ئةو جؤرة‬ ‫ية‪..‬‬ ‫نة كؤتاييهاتنيان ني‬ ‫مشتومر‪:‬ا‬ ‫ية هةندآ لة‬ ‫يا بؤئةوة‬ ‫كو تةن‬ ‫بةل‬ ‫‪,‬‬ ‫لميي‪.‬كان لةو بر‪:‬وايةدان‬ ‫ئيس‬ ‫سيحيي‪.‬كان‬ ‫نى مة‬ ‫‪,‬كرد‬ ‫مةيدان ضؤل‬ ‫سيستمى عةلانييةت لة‬ ‫بؤ‬ ‫ت ى خؤيا ن‬ ‫ر‪:‬ؤذئاوادا – ب ةخواييش‬ ‫ثليني‪.‬كى‬ ‫بوب ي ‪.‬ت يان بةزؤر‪ -‬لةبةر ئةوة بووة لة ئايينةكةياندا ديس‬ ‫طشتطيى تؤكمةى حوكمر‪:‬ا نى وةك هى ئيس لم تي‪.‬دا ني ية‪ ..‬وا تا تةن يا بؤ‬ ‫‪,‬مانانة لةمةر كي‪.‬شةى حوك مء دة سةلتى سياسى لة‬ ‫بةرضاور‪:‬و نى مس ول‬ ‫نن لةم‬ ‫تا بزا‬ ‫لمدا‪،‬‬ ‫نى ئيس‬ ‫ئايي‬ ‫كى ئةوتؤيان‬ ‫ليةنةوة جياوازيية‬ ‫ية‪..‬‬ ‫سيحييةتدا ني‬ ‫لةطةل مة‬ ‫نى‬ ‫تةنانةت لة ر‪:‬وى ثراكتيزةكرد‬ ‫يض‬ ‫نه‬ ‫سةلتيشةوة‪ ..‬بي‪.‬طوما‬ ‫دة‬ ‫ية –‬ ‫ول‪ ,‬ماني‪.‬ك ى شار ةزاء لي‪.‬زا ن ني‬ ‫مس‬ ‫ئةطةر لةطةل خؤيدا ر‪:‬ا ستطؤ ب ي‪.‬ت‪ -‬ه يض يي‪ .‬كآ لةو سيستمانةى خةلفة تى‬ ‫ئةمةوىء عةببا سىء عو سانلى وةك دة سةلتء سيستمطةلي‪.‬كى ثوخ تى‬ ‫‪,‬ىء خةو شء‬ ‫ئينس انيانة ثة سةند بكات‪ ..‬هةر خؤيان بةهةزاران طةندةل‬ ‫عةي بء عاريان لي‪.‬دةدؤزنةوة‪ ..‬وا تا مةرج ني ية هةميش ة )ثي‪.‬ش ي‪ -‬سةلةف(‬ ‫‪96‬‬


‫‪,‬ح( ب ي‪.‬ت‪ ..‬مةرج يش ني ية )نةوة‪-‬خةلةف( هةميش ة )خراث‪-‬‬ ‫)باش‪ -‬صال‬ ‫طال(ء توخى شةيتانب‪.‬‬ ‫‪,‬كو‬ ‫‪,‬ةت بو‪ ،‬بةل‬ ‫هةر لةو سيستمانةى كة نةك ئيسلم تي‪.‬ياندا ئايينى دةول‬ ‫‪,‬تانطةلي‪.‬كيش حوكمر‪:‬ا نى‬ ‫ئايي نى ئيمثراتؤرييةت يش بو‪ ..‬خةليفةء سول‬ ‫دةكرد كة بةطش تى خؤيان بة ) سي‪.‬بةرى خوا لة سةر زةوى( دادة نا‪ ..‬بزا نة‬ ‫‪,‬مانى ثا كء مةزن لةو سيستمانةدا حةلل جء حس ي‪.‬ن ئا سا‬ ‫ضي ها مس ول‬ ‫بةوثةر‪:‬ى در‪:‬ندانة لةتلةتكرانء كةللةسةريان بةنوكى ششي‪.‬رةكانةوة كرانة‬ ‫‪,‬تانانةى ن ي‪.‬و ئةو‬ ‫ديارى بؤ خةليفةء واليي‪.‬كان؟! كام لةو خةليفةء سول‬ ‫ئيمثراتؤرييةتا نة ثي‪.‬ر‪:‬ةوى ر‪:‬ي‪.‬نماي ية ئايينيي‪.‬كانيان كردء‪ ،‬دانةخزا نة ن ي‪.‬و‬ ‫لةزةتة دنيايية حةرامكراوةكانةوة؟!‬ ‫‪ ,‬كو هةر نيمض ة خوي‪.‬ندةوار ي‪.‬ك بطرى دةتوا نآ بة‬ ‫بي‪.‬طوما ن نةك من بةل‬ ‫ثيشتبة ست بة سةرضاوة ئاييني ية بر‪:‬واثي‪.‬كراوةكان‪ ،‬دةيان جزوبة ند لةمةر‬ ‫‪,‬ىء تةنانةت هةمةجية تى دة سةلت لةن ي‪.‬و جةرطةى ئةو )ئيس لم‬ ‫طةندةل‬ ‫‪,‬ةت(ة هةقيقيانةدا بنوسي‪.‬تةوة‪ ..‬دةيان جزوبةند لةمةر‪ :‬قر‪:‬كردنى‬ ‫ئايينى دةول‬ ‫يي‪.‬كدى كة بةبيانوى جياوازى مةزهةبيي‪.‬وة لةن ي‪.‬و ر‪:‬ةو تة ئيس لميي‪.‬كان‬ ‫خؤياندا ر‪:‬ويانداوةء‪ ..‬زؤر جار يش كار طةيشتؤ تة قر‪:‬تي‪.‬خس تء كؤكوذىء‪،‬‬ ‫تةنانةت يي‪.‬خس ي لةيي‪.‬كدى كوش ت‪ ..‬لة كاتي‪.‬كدا ئيس لم لة بارودؤخي‪.‬كدا نة‬ ‫‪ ,‬كو كةمتازؤر‬ ‫هةر كوشت نى يي‪.‬خس ية غةيرةدينةكا نى حةرامكردووة‪ ،‬بةل‬ ‫ر‪:‬ي‪.‬زيشى لي‪.‬طرتون‪.‬‬ ‫ئةى با شة كي‪.‬شةى )عو سان(ء )عةل( لة سةردةمى حوكمر‪:‬ا نى‬ ‫)ر‪:‬اشيد ين(دا كي‪.‬شةيي‪ .‬كى ئايي نى بو؟! بيطومان تةن يا كي‪.‬شةى دة سةلتء‬ ‫حوك مء دة ستكةوتء تال نى بو‪ ..‬كي‪.‬شةيي‪ .‬كى دنيا يى هي‪.‬ندة زةق بو كة‬ ‫دةطاتة ئاستى خيانةت لة ئايي كردنيش‪.‬‬ ‫‪97‬‬


‫بةواتايي‪ .‬كى دىء‪ ،‬بةث ي‪.‬ى ئةو ر‪:‬ونكردنةوانةى ثي‪.‬شةوة‪ ..‬ئةوةمان بؤ‬ ‫دة سةلي‪.‬ت ئةم ر‪:‬ةو تة ئيس لميانة لة ئي‪ .‬مة باش ت دةزا نن لة سيستمي‪.‬كى‬ ‫بةناوء بة ر‪:‬وكةش ئيس لمى زي‪ .‬ت‪ ،‬ناتوا نن سيستمي‪.‬كى تةواو ئيس لمى‬ ‫بةسةر زةوى ئةمر‪:‬ؤماندا بة تؤثزيش بسةثي‪.‬نن‪ ..‬خؤيشيان بة سيستمي‪.‬كى‬ ‫يى ثي‪.‬شكةوتنخوازء‬ ‫دنيا‬ ‫ي‪ ..‬واديارة‬ ‫يل ن‬ ‫تى قاي‬ ‫ديوكرا‬ ‫‪.‬ت هةر لة )بةرزةخ(دا‬ ‫ي‬ ‫دةيانةو‬ ‫يا‬ ‫‪.‬ك لةم دن‬ ‫ي‬ ‫نء‪ ،‬دؤزةخ‬ ‫حوكمر‪:‬ان ب‬ ‫كى‬ ‫بؤ خةل‬ ‫‪,‬‬ ‫ستيانةوة‬ ‫لى ر‪:‬ا‬ ‫كى‬ ‫نء‪ ،‬بةهةشتي‪.‬‬ ‫ثي‪.‬كةوةني‪.‬‬ ‫بؤ‬ ‫ئ ةو ةدنيا ش – ب ةبر‪:‬وا ى خؤيا ن‪-‬‬ ‫خؤيان مسؤطةر بكةن‪.‬‬ ‫كةواتة لةبةر ئةوةى كي‪.‬شةى حوكمر‪:‬انى كي‪.‬شةيي‪.‬كى دنيايىء ذياريية‪..‬‬ ‫هيض ضارةي ي‪.‬ك نييةء‪ ،‬دةب ي‪.‬ت دان بةو ر‪:‬استيةدا بن ي‪.‬ن لة ميانةى ئةم هةزارء‬ ‫‪,‬ةدا زةوى لة سور‪:‬اندنةوة نةكةوتووةء لة جي‪.‬ى خؤيدا ر‪:‬انةطياوة‪..‬‬ ‫هةند سال‬ ‫بةردةوام طؤر‪:‬انكارى لة هة مو بوارةكا نى ذياندا ر‪:‬ويداوة‪ ..‬دةب ي‪.‬ت لةمةودوا‬ ‫‪,‬بدات دة سةلتء شةرعيية تى خؤى لة‬ ‫ئيس لم )ء ئاي ي بةطش تى( هةول‬ ‫‪,‬كيي‪.‬وة وةرطر ي‪.‬ت‪ ،‬نةك لة شةرعييةتثي‪.‬دا نى‬ ‫‪,‬كىء بةثيةوةضو نى خةل‬ ‫خةل‬ ‫ئا سانييةوة‪ ..‬ئةمةش لة ديوكرا سي‪.‬تيدا نةب ي‪.‬ت فةراهةم ناب ي‪.‬ت‪ ..‬ئة مة‬ ‫طة مة مرؤظايةتي ية جوانةكةيةء‪ ،‬ئيدى كآ ث ي‪.‬ى قايلة يان ر‪:‬ةتيدةكاتةوة‬ ‫ية ئةوانةى‬ ‫كى ديكةيةء‪ ..‬نةهامةتيي‪.‬كةش لةوةدا‬ ‫ئةوة كي‪.‬شةيي‪.‬‬ ‫‪ ,‬كو هة مو ميللةت يش‬ ‫ر‪:‬ةتيدةكةنةوة دوا يى هةر خؤيان باجةكةى نادةن‪ ..‬بةل‬ ‫بةخؤيانةوة طيؤدة دةكةن‪.‬‬ ‫‪98‬‬


‫سالر‪ :‬ئةى ناكرآ )بةيعةتكردن(ى ئيسلمةتى بةجؤريك لة‬ ‫ثرؤسةى هةل‪2‬بذارنء ديوكراتييةتى ئيسلم لةقةل‪2‬ةم بدةين؟!‬ ‫ر"ةوف حة سةن‪ :‬ئةطةر ضاوثؤشيمان لة هة مو ئةو بةرتة سكىء‬ ‫سنورداري‪.‬تييةى ثرؤ سةى )بةيعةت( كرد‪ ..‬ض لة ر‪:‬وى ئا ستةنطى‬ ‫بةشداريكردنى جةماوةريي‪.‬وةء‪ ،‬ض لة ر‪:‬وى ئةوةى تةنيا يي‪.‬كجار لة سةرةتاى‬ ‫‪,‬بذارد نى نوي‪.‬نةرا نى‬ ‫خةلفةتدا بؤ خةليفةي ي‪.‬ك )ئةبوبة كر( كرا‪ ،‬نةك بؤ هةل‬ ‫مييللة تء‪ ،‬ئيدى ئة مة دوبارة نةبؤوةء‪ ..‬وامان دا نا ئةوةش جؤري‪ .‬كة لة‬ ‫ثرؤ سةى دةنطدان يان ريفراندؤم‪ ..‬بؤ تؤ وادةزا نى هة مو ديوكرا سييةت‬ ‫بريتيية لة ثرؤسةى ئةم مقؤمقؤيةى نيو مزطةوتء‪ ،‬ئيدى ئاو بي‪.‬نةء دةست‬ ‫بشؤ!؟‬ ‫برالة! ئي‪ .‬مة لة نيوةى دووة مى سةدةى بيس تةمء‪ ،‬لةم هةزارةى‬ ‫سي‪.‬يةمةشدا لة دةيان ول تى ئيس لميدا‪ ،‬نةك هةر بةيعة تء مةجليس ى‬ ‫‪,‬بذاردنى سةرتاسةريان بينيوةء‪،‬‬ ‫‪,‬كو سةدان ثرؤسةى هةل‬ ‫)شورا(كةيان‪ ،‬بةل‬ ‫بة هةزاران كانديدى ثةر‪:‬لةما نء دةيان مليؤن دةنطدةرانةوةء‪ ..‬كة ضى نةك‬ ‫سييةتان نةبينيوة‪،‬‬ ‫هةر ديوكرا‬ ‫سةكان‬ ‫مو ثرؤ‬ ‫كو بةهة‬ ‫بةل‬ ‫‪,‬‬ ‫ديكتاتؤرء ملهور‪:‬ى وامان‬ ‫سةرتاثاى‬ ‫خت لة‬ ‫سةر تة‬ ‫تة‬ ‫هي‪.‬ناوة‬ ‫حوك مر‪:‬انيي‪.‬ك ةياندا – ل ة ت ةل ة ظزيؤندا‬ ‫نةبي‪.‬ت‪ -‬نةيانوي‪.‬راوة بؤ تةنيا ساتي‪.‬كء لة كونى دةرزيشةوة خؤيان نيشانى‬ ‫جةماوةر بدةن!‪.‬‬ ‫ئةى نابي نى هة مو سةرةك حكومة تء كؤمارء مةلي كء ميء واليي‪.‬كان‪،‬‬ ‫‪99‬‬


‫هةر ضة ند سال جاري‪ .‬كء‪ ،‬بة ثشتبة ست بةمؤرة )بةيعةت(ء ئةنومة نى‬ ‫)شورا(يا نة‪ ،‬دري‪.‬ذةيان بةر‪:‬ةوا يى ملهور‪:‬يي‪.‬كةى خؤيان داوةء ر‪:‬ي‪.‬ذةى‬ ‫دةنطةكانيشيان هةميش ة لة سةدا نةوةدء نؤ ثؤي نت نةوةدو نؤ بووة؟!‬ ‫‪,‬ى‪ .‬كاميان ر‪:‬ي‪.‬طةيان داوة بة ثرؤ سةيي‪.‬كى هي‪.‬م نء ئاشتيا نة حو كم‬ ‫ثي‪.‬مبل‬ ‫‪,‬ي‪.‬ى كاميان تا دواهةناسة دةستبةردارى حوكم‬ ‫دةستاودةست بكات؟! ثي‪.‬م نال‬ ‫بون؟! تةنانةت كاميان دواى مردنيش نةوةكانيان بة تؤثزى لة جي‪.‬ى خؤيان‬ ‫دانةناوة؟!‪.‬‬ ‫سالر‪ :‬ئةم وتا نة بةطش تى عةرة بء ئيس لم دةطريتةوة‪..‬‬ ‫ئا خؤ بؤ كورد يش هةروةهايةء ه يض تايبةتةنديية كى خؤى لةم‬ ‫كيشةيةدا نيية؟‬ ‫‪,‬مانان بةطشتىء بةدري‪.‬ذا يى سةدان‬ ‫ر"ةوف حة سةن‪ :‬من بي‪.‬طوما ن مس ول‬ ‫‪ ,‬مء جةورى ديكتاتؤرية تن‪ ..‬تةنانةت لة‬ ‫سال مةينةتديدةى دة ستى زول‬ ‫‪,‬ةت‬ ‫سايةى ئةو ولتانةشدا كة لة دة ستوردا ئيس لميان بةئايي نى دةول‬ ‫تؤماركردووة‪ ..‬ضون كة ئيس لم ضةند ين ل كء ثؤء ئايينزاى ل‪ .‬جيابؤتةوة‪..‬‬ ‫لة سيستمى دةسةلتى ئيسلمى سوننى مةزةبدا شيعة دةضةوسي‪.‬تةوةء‪..‬‬ ‫بةثي‪.‬ضةوانةيشةوة هةر زؤر ر‪:‬ا ستة‪ ..‬لة هةمان كاتدا ئايينةكا نى د يش‬ ‫)مة سيحىء جو(ء‪ ..‬هةروة ها بي‪.‬دينةكا نء خاوةن بيءباوةر‪:‬ة زانس تىء‬ ‫سروشتييي‪.‬كانيش دةضةو سي‪.‬نةوة‪ ..‬سةير لةوةدا ية وي‪.‬ر‪:‬اى ئةو‬ ‫مةينةتييانةش‪ ،‬طةل‪ .‬لة ئيمانداران بةجياوازى مةزةبةكانيانةوة‬ ‫‪ ,‬مء ضةو ساندنةوة ر‪:‬ةوا ية يان‬ ‫تائي‪.‬س تةيش لة مشتومر‪:‬ى ئةوةدان ئا خؤ زول‬ ‫نا؟! ئا يا ئةو زؤردارة ملهور‪:‬ة بة ويس ت )ئيادة(ى خواوة ند بة سةريانةوة‬ ‫نء‬ ‫ي لةوة دةكةنةوة ضؤن ثشتطيى لي‪.‬بكة‬ ‫دانةنراوة؟! تةنانةت ب‬ ‫‪100‬‬


‫بيثاري‪.‬ز نء‪ ،‬داكؤ كى لة ر‪:‬ةفتارة دزي‪.‬وةكا نى بكة نء ثا ساوى بؤ بهي‪.‬ننةوة؟!‬ ‫ئة مة كوي‪.‬رةوةريية كى بي‪.‬س نورء جةهالةتي‪ .‬كى لة ر‪:‬ادةبةدةرة‪ ..‬بر‪:‬واء ئيمان‬ ‫لة ليي‪.‬كء‪ ،‬زؤردارىء تؤقاندن لة ليي‪.‬كى دى بطاتة ر‪:‬ادةيي‪.‬ك سةركردةيي‪.‬كى‬ ‫ئيس لمى كورد ناضار ب ي‪.‬ت ب‪,‬ل ي‪.‬ت‪) :‬دذايةتيكرد نى حوك مى سةددام حس ي‪.‬ن‬ ‫دذايةتيكردنى ئيادةى خواية!(‪.‬‬ ‫كس(‬ ‫ة واى لة )مار‬ ‫هةر ئةمةيش‬ ‫سةر ئةو بر‪:‬وايةى‬ ‫تة‬ ‫كردووة بي‪.‬‬ ‫ي لة‬ ‫نى ئاي‬ ‫ية ثياوا‬ ‫‪,‬ى‪ .‬دورني‬ ‫بل‬ ‫بؤ ه ةر‬ ‫جا‬ ‫ك ى ديدا –‬ ‫ه ةلو م ةرج‪.‬ي‬ ‫مةبة ستي‪.‬ك ب ي‪.‬ت‪ -‬فةتوا بدةن )ثرؤليتار يا كوش ت ر‪:‬ةوا ية(‪ ..‬ضون كة‬ ‫ثرؤليتار يا دةيةو ي‪.‬ت دذى ئةو ئيادة يي‪.‬زداني ية بوة ستي‪.‬تةوةء‪ ..‬طؤر‪:‬انكارى‬ ‫لةو ويس تة ئا سانييةدا بكات كة تةخ تء تا جى حوكمر‪:‬ا نى بةو ملهور‪:‬ا نة‬ ‫بةخشيوة‪.‬‬ ‫ببورن ئةطةر لة طةوهةرى ثر سيارةكة كةم ي ‪.‬ك دوركةو تبي‪.‬تمةوة‪..‬‬ ‫‪,‬ؤز يش‬ ‫بةنيس بةت ئيس لمى كورديي‪.‬وة كي‪.‬شة كة زؤر نالةبارء ئال‬ ‫دةكةوي‪.‬تةوة‪ ..‬ئةوانةى لةمةوبةر با سكردن تةن يا بؤ عارة بى خاوةن‬ ‫‪,‬ةتن‪ ..‬عارةبان ئةطةر تا سةر ئي‪.‬سكيش وابةستةى ئيسلمء سيستمى‬ ‫دةول‬ ‫ةء‪،‬‬ ‫بن هةر نةيس‬ ‫لمى‬ ‫ئيس‬ ‫كى خؤيانةء شكؤمةندى‬ ‫كولتوري‪.‬‬ ‫بؤ‬ ‫يى‬ ‫)ئةمادى( نةتةوة‬ ‫اندونء شانازى‬ ‫ر‪:‬ةخس‬ ‫نء‬ ‫ثي‪.‬وةدةكةن‪ ..‬خؤيا‬ ‫ستووة‪ ..‬وةل‬ ‫نى ثارا‬ ‫زمانةكةيا‬ ‫‪101‬‬


‫كورد – ء ن ةت ةو ة غ ةير ة‬ ‫عارةبةكا نى دي يش‪ -‬ض وةك مرؤظي‪ .‬كء ض وةك نةتةوة‪ ،‬ضة ند قوربا نى بؤ‬ ‫ئيسلم بداء وابةستةى ب ي‪.‬ت‪ ،‬جطة لة ثةيوةنديية ر‪:‬ؤحيي‪.‬كةى لةطةل خواى‬ ‫ند‬ ‫خؤيدا هيضيدى ل‪ .‬بةهرةمة‬ ‫بةت‬ ‫كى دى بةنيس‬ ‫بة واتايي‪.‬‬ ‫ي ‪.‬ت‪..‬‬ ‫ناب‬ ‫كة كوردة ئيماندارانةوة‬ ‫ئةو تا‬ ‫يض بةرذةوةندييةكيان لة‬ ‫ه‬ ‫‪.‬ت‪ ..‬بطرة‬ ‫ي‬ ‫لميدا ناب‬ ‫تى ئيس‬ ‫‪,‬ة‬ ‫دةول‬ ‫ية بةهؤى تايةفةطةرىء‬ ‫لةوانة‬ ‫ش م ثي‪.‬دا‪-‬‬ ‫ئايينزايي ةو ة – و ة ك ئا ماذ ة‬ ‫‪,‬تةزي‪.‬نيش بن‪ ..‬وةل‪ .‬لة سيستمى عةلانيدا و‪.‬ير‪:‬ايئةوةى‬ ‫دوضارى كي‪.‬شةى دل‬ ‫سةرجةم مةبة ستة ئيمانىء ر‪:‬ؤحيي‪.‬كةيان بةئازادىء بة بآ كي‪.‬ش ة مةيس ةر‬ ‫دةب ي‪.‬ت‪ ،‬لة ر‪:‬وى نةتةوايةتيشةوة لة وابة ستةيى بة حوك مى سيؤكراتيي‪.‬وة‬ ‫قوتار دةبن‪.‬‬ ‫‪,‬ة تء‪ ،‬تةنانةت لة كا تى هةبو نى‬ ‫كةوا تة ئي‪.‬مةى تا ئي‪.‬س تة بآ دةول‬ ‫‪,‬ة تى سةربةخؤى كوردييشدا‪ ..‬طر ي‪.‬ى دة ست بؤ بةي نة ددان!؟ بؤ ضى‬ ‫دةول‬ ‫داكؤ كى لة زمانةكةى خؤمان نةكةي نء لة خزمة تى زماني‪ .‬كى ديدا ب ي كة‬ ‫هةرط يز ثي‪.‬ويس تى بةكةس نةماوة خزمة تى بكات‪ ..‬ئا يا هةر ئةو بةتةنطةوة‬ ‫هاتنةى زما نى عارة بى سةرئةنام بؤ ئي‪.‬مةى كورد نابي‪ .‬تة مايةى ئةوةى‬ ‫بةئا سانى دة ستةمؤمان بكةن؟! هة مو شي‪.‬وازي‪.‬كيان بؤ فةوتاند نء‬ ‫تواندنةوةء بندة ستةكردنى ئي‪.‬مةء نةتةوة غةيرة عارةبةكا نى دى لة‬ ‫دةظةرةكةدا بةكارهي‪.‬ناء مايةثوض دةرضون‪ ..‬ئة ما بةحو سنء ر‪:‬ةزاى‬ ‫خؤما نء‪ ،‬بةناوى زما نة ثيؤزةكةوة كة زما نى )قورئا نء فةرمودةكا نة(‬ ‫‪102‬‬


‫خؤمانء دةسةلتيشمان ثابةندء تةسليمى زمانء نةتةوةيي‪.‬كى دى بكةين؟!‬

‫سالر‪ :‬با شة ناتوان ي بةزما نى خؤمان خواثةر ستى بكة ين؟!‬ ‫ئا يا ئيس لم لةمةدا ر" ي ى لة ه يض نةتةوةي ي ك طرتووة بةزما نى‬ ‫نةتةوة يى خؤى خواثةر ستى خؤى بكات؟! ئةوةى تؤ با سى‬ ‫دةكة يت ئيس تيعمارى زمانةء‪ ،‬بةزؤرى ئنطليزء فةر"ةنس ييكان لة‬ ‫ول تة كؤلؤنيالكراوةكانياندا بةكاريان دةهي نا‪ ..‬جا بؤ هةر‬ ‫مةبة ستيكيش بوب يت‪ ،‬بةلم ئةنام لة طةل ولتدا لة فيربو نى‬ ‫ئةو زمانانة بةهرةمةند بون‪ ..‬وةك هندستانء جةزايرء‪ ..‬هتد‪ ،‬ئايا‬ ‫ئة مة سةبارةت بةزما نى عارةب يش بؤ ئيمةى كورد هةر‬ ‫واناكةويتةوة؟!‬ ‫ر"ةوف حةسةن‪ :‬نا قوربان نا‪ ..‬ئةو زمانانةى ثي‪.‬شت باست كردن زمانى‬ ‫ثيؤز نةبون‪ ..‬زمانى تةوراتء ئنجيل نةبون‪ ..‬ئةوانة زمانطةلي‪.‬كى جيهانيء‬ ‫‪,‬ة لةطةل مؤدي‪.‬رنيز مء‬ ‫هةردةم كراوة نء قابيلى طؤر‪:‬ا نء ثي‪.‬شكةوت نن‪ ..‬مامةل‬ ‫تةكنؤلؤجيادا دةكةن‪ ..‬وةل‪ .‬زما نى عارة بى زماني‪ .‬كى ثيؤزة‪ ..‬زما نى ثيؤز‬ ‫‪,‬ة بو ء‬ ‫بةواتاى زما نى دةقطر تو ء بة سةرخؤيداء لة قاوغةكةيدا طرمؤل‬ ‫داخراو‪.‬‬ ‫زمان ضي ية؟ زؤر بة سادةيى زمان وا تا بيكردنةوةى دةنطدار‪..‬‬ ‫بيكردنةوةش زمان يان ئاخاوت نى بي‪.‬دةن طة‪ ..‬ضة ند زمان كراوة ب ي‪.‬ت‬ ‫هي‪.‬ندةش سيستمى بيكردنةوة فراوان دةب ي‪.‬ت‪ ..‬ئةو زما نة بةطش تى زما نى‬ ‫وةعزء ئيشاد بووة‪ ..‬زما نى ئينشاء ر‪:‬ي‪.‬زما نء ئيعراب بووة‪ ..‬تةن يا ي ي‪.‬ك‬ ‫ر‪:‬ي‪.‬طةضارةى حازربةدة ستى بؤ طش ت كي‪.‬شةكا نى طةردون ثي‪.‬بووة‪ ..‬ئةو‬ ‫مرؤظانةى ئةو زما نة بةرهةميان دي‪.‬ن ي‪.‬ت هة مو فؤتؤكؤ ثى يي‪.‬كد ين‪..‬‬ ‫‪103‬‬


‫بيكردنةوةيان تو تى ئا سايى بووة‪ ..‬لةو زمانةدا ئي‪.‬س تةء داها تو لة‬ ‫خزمة تى كةلةثورء ر‪:‬ابردودان‪ ..‬زما نى ملكةضىء ر‪:‬امبون ء‪ ...‬تد‪ ،‬هة مو‬ ‫ئةما نة ماناى ئةوةن ي زمانةكةى ئي‪.‬مةى كورد زما نى ثر سيارء ديالؤ طء‬ ‫مؤدي‪.‬رن بووةء‪ ..‬ضةند ين ر‪:‬ي‪.‬طةضارةى فيكرى وةبةردة ست خس تووةء‪..‬‬ ‫جةخ تى لة سةر تاكةكا نى وةك قةوارةى سةربةخؤء جياواز كردووةء‪..‬‬ ‫ر‪:‬ابردو تي‪.‬يدا لة خزمة تى ئي‪.‬س تةء ئاييندةدا بووةء‪ ..‬زما نى بؤي‪.‬رىء‬ ‫ياخيبو نء خوي‪.‬ندنةوةى ر‪:‬ةخنةييانةء ثلوراليز مء ديوكرا سىء‬ ‫مؤدي‪.‬رنةء‪ ..‬ء‪..‬ء‪ ..‬بووة‪ ..‬نا‪ ..‬زمانى ئي‪.‬مةء طةل‪ .‬نةتةوةى دى دةظةرةكةش‬ ‫نازا ن لةوةوبةر ضؤن بون‪ ..‬ل‪ .‬دواى ئةوةى كةوت نة ذ ي‪.‬ر كاريطةر يى زما نة‬ ‫ثيؤزةكةوةء‪ ،‬دةقيان ثي‪.‬وةطرت‪ ..‬نة هةر ر‪:‬ةن طء ر‪:‬وخس ارى ئةويان طرت‪،‬‬ ‫‪ ,‬كو خةريك بو و شة بة وشةش ج ي‪.‬ى ظؤكابولةرى )موفرةدات(ةكانيان‬ ‫بةل‬ ‫بطري‪.‬تةوة‪.‬‬ ‫وابزا ن ثي‪.‬ويس ت ناكات لي‪.‬رةدا ئاماذة بة لية نى بةهرةمة ند بون بدةم‪،‬‬ ‫كة و‪.‬ير‪:‬اى ئةولية نة ني‪.‬طةتيظانةى و ت بي‪.‬طومان ئي‪.‬مة يش بة حوك مى‬ ‫واقيعة كة لة زما نى عارة بى بةهرةمة ند بو ين‪ ..‬ئةو يش لة ر‪ :‬يى‬ ‫تةرجةمةكردني‪ .‬كى باش يان شي‪.‬وي‪.‬نراوى فيكرء فةلس ةفةء شاكارى‬ ‫جيهانيي‪.‬وة‪ ..‬ئة مة ئينكارى لي‪.‬ناكر ي‪.‬ت‪ ..‬وةل‪ .‬بةهرةمةندبوني‪ .‬كى ناضارى‬ ‫بووة‪ ..‬بةواتايي‪.‬كى دى ئةطةر لةبرى ئةو زمانة‪ ،‬زماني‪.‬كى ئةوروثيانة بوايآ‬ ‫ئةوا بةهرةمةندبونةكة زؤر ر‪:‬ةسةنء مةزنت دةبو‪.‬‬ ‫با بطةر‪:‬ي‪.‬ينةوة سةر لية نة ئايي نء ثيؤزيي‪.‬كةى زما نى عارة بى لة‬ ‫عيبادةتكردندا‪ ..‬ئيس لم هةرط يز دان بة وةرطي‪.‬ر‪:‬ا نى قورئاندا نان ي‪.‬ت بؤ‬ ‫زمانانى دى‪ ..‬ئةطةر وةريشطي‪.‬ر‪:‬درا ئةوا بة وةرطي‪.‬رانى دةقةكةى دانانآ‪ ..‬بة‬ ‫وةرطي‪.‬ر‪:‬انى واتا )مةعنا(يى دادةني‪.‬تء‪ ..‬ئيعتياف بة هيض زماني‪.‬ك ناكات بؤ‬ ‫‪104‬‬


‫خوي‪.‬ندنى قورئانء بانطدانء نوي‪.‬ذكردن بةكاربهي‪.‬نري‪.‬ت‪ ..‬دةقى ثيؤز هةر بة‬ ‫عارةبيي‪.‬كةيةء‪ ..‬لة سةرةتاشةوة ئ‪.‬ي مة مةبة ستمان لة مة بو كة بووة مايةى‬ ‫ئةوةى [ر‪:‬ؤش نبيىء فيكرى عةرة بى )ء ئيس لميش( لة بازنةى زما نة‬ ‫ثيؤزةكةدا ضةقببة ستآء‪ ،‬لة خؤ دوبارةكردنةوةدا بس ور‪:‬ي‪.‬تةوة]‪ ..‬هةر‬ ‫لةبةرئةمةش بو لةمي‪.‬ذةوة لةن ي ‪.‬و فار سةكانء لةم دواييةشدا لةن ي ‪.‬و‬ ‫‪,‬ى جيددى بؤ خؤ دةربازكردن لة زمانى ثيؤز درا‪.‬‬ ‫توركةكاندا هةول‬ ‫سالر‪ :‬دةل‪2‬ي يت لةميذةوة‪ ..‬وا تا لة سالنيكى ديرينةوة‬ ‫هةول‪2‬ى قوتاركردنى زمانةكانيان لة زمانى عةرةبى داوة‪ ..‬كةضى‬ ‫تا ئيس تةيش بةشي كى زؤرى ئاخاوت نء نو سينى فار سىء تور كى‬ ‫هةر وشةء دةستةواذة عارةبييكانن!‬ ‫‪,‬دراوة‪ ..‬بةنيس بةت فار سةكانةوة نزيكةى‬ ‫ر"ةوف حة سةن‪ :‬و ت هةول‬ ‫‪,‬ي‪.‬ك خةبا تى سةخت لةو‬ ‫هة شت سةدة لةمةوبةرء بةدري‪.‬ذا يى دو سةد سال‬ ‫‪,‬ةموت( بوي‪.‬ني‪.‬تةوة ئةو جا دةزان ي ‪.‬ت‬ ‫ثي‪.‬ناوةدا كراوة‪ ..‬ئةوةى )قةلى ئةل‬ ‫ئةوانةى بة)باتنيي‪.‬كان(‪ ،‬يان )بةنطكي‪.‬شةكان( نا سرابون‪ ،‬بة سةركردايةتى‬ ‫‪,‬ةموت(ء‪ ..‬بة ثر‪:‬ةنس يثي‪.‬كى ثؤليي نى‬ ‫)حة سةن سةباح(ى خواوةندى )ئةل‬ ‫نهي‪.‬نى‪ ،‬ضيها شؤر‪:‬شء ر‪:‬اثةر‪:‬ينيان بةرثاكردوةء‪ ..‬ضيها قوربانيشيان داوة‪،‬‬ ‫بؤئةوةى لة مؤتةكةى زما نى عارة بى قوتارب نء‪ ..‬خواثةر ستى خؤيان‬ ‫بةزما نى خؤيان بكةن‪ ..‬تةنانةت لةثي‪.‬ناوى ئامانةكةياندا ئةو فةرزانةى بؤ‬ ‫خودى خواوةند بو‪ ،‬وةك نوي‪.‬ذء ر‪:‬ؤذو‪ ..‬بةشي‪.‬وةيي‪.‬كى كاتى وازيان لي‪.‬هي‪.‬ناء‪..‬‬ ‫تء‬ ‫ثابةندى ئةوانيدى )وةك زةكا‬ ‫كة لةو‬ ‫سةرفيتة‪ (..‬بون‪ ..‬ضون‬ ‫بر‪:‬وايةدا بون ئةو فةرزة ئايينيانةى‬ ‫‪105‬‬


‫نة برى‬ ‫بؤ خودان دةكةو‬ ‫نة‬ ‫جيهادةكةيانةوة‪ ..‬ئةما‬ ‫كو‬ ‫‪.‬ش نةبون‪ ..‬بةل‬ ‫‪,‬‬ ‫ي‬ ‫بةنطك‬ ‫يش–‬ ‫بة حة ش‬ ‫بازر طانييا ن‬ ‫خةشخاش‪-‬ةوة دةكردء‪ ..‬هةم لة ر‪:‬وى ئابوريي‪.‬وة دة سكةوتي‪.‬كى باشيان‬ ‫بةدة ستدةهي‪.‬ناء‪ ،‬هةم لة ر‪:‬وى تةندرو ستيي‪.‬وة بؤ ضارة سةرى ضةند ين‬ ‫نةخؤشىء نةشتةرطةرى بةكاردةهي‪.‬نرا‪.‬‬ ‫بةنيس بةت توركةكانيشةوة‪ ..‬نازا ن بزوتنةوةى دذة عارةب لةن ي‪.‬و‬ ‫بةطلةرء ثاشاوا تء ئةفةنديي‪.‬كا نى ئيمثراتؤريية تى عو سانيدا ضة ند‬ ‫كاريطةر بو ء‪ ..‬ضةند يش ئيديؤ مء وشةى توركييان بة سةر ويلية تة‬ ‫عارةبي ية ذي‪.‬ردة ستةكانياندا سةثاند‪ ..‬وةل‪ .‬هةر دواى يي‪.‬كةم ي جةن طى‬ ‫‪,‬كى‪..‬‬ ‫جيهانى‪ ،‬بةثر‪:‬ةنسيثي‪.‬كى دار‪:‬ي‪.‬ذراو دةستكرا بة هوشياركردنةوةى خةل‬ ‫‪,‬ث( بةقة سيدةيي‪.‬كى‬ ‫سةرةتا شاعيء بيمةندى ناودارى تورك )زي‪Š‬ا كؤك ئةل‬ ‫بةناوباط بةناوى )وةتةن(ةوة داوايكرد بانطدان لة مزطةوتةكاندا بةزما نى‬ ‫توركى بدري‪.‬ت‪.‬‬ ‫دوا تر لة سةرةتاى دامةزراند نى كؤمارى عةلا نى توركياوة‪ ،‬مس تةفا‬ ‫‪,‬ةت جياكردةوةء‪ ..‬خوي‪.‬ند نى‬ ‫كةمال )ئةتاتورك( نة هةر ئايينةكةى لة دةول‬ ‫نى لة قوتابانةكاندا قةدةغةكردء‪ ،‬وشةء‬ ‫يء مي‪.‬ذوى ئايينةكا‬ ‫ئاي‬ ‫دةستةواذةى ثيؤزكرد نى ثي‪.‬غةمبةرء خةليفةكانى وةك )حةزرةت(ء ) صلى‬ ‫‪ ,‬كو‬ ‫اللة عل ية و سلمء‪ ..‬تد( لة كتي‪ .‬بء بةرنامةكا نى خوي‪.‬ندن دةرهي‪ .‬نا‪ ..‬بةل‬ ‫‪,‬تورةكةيان وةدةر نا‪ ..‬ثي تى لتي نى كردة‬ ‫زما نء ر‪:‬ي‪.‬نو سى عارةبيش ى لة كل‬ ‫‪,‬تةرناتي ظى ئةلفوب ي‪.‬ى عارةبىء‪ ..‬تا ئي‪.‬س تةيش مي‪.‬ذونا سةكانى تورك لة‬ ‫ئةل‬ ‫نة ناوةنديي‪.‬كانياندا مي‪.‬ذوى عارةبيان ثشتطوآ‬ ‫نى قوتابا‬ ‫كتي‪.‬بةكا‬ ‫‪106‬‬


‫خس تووةء‪ ..‬خؤ ئةطةر ناوى عارةب لة هةر ليي‪.‬كةوة هات بآ‪ ،‬ئةوا وةك‬ ‫)دوذ من(ء )خائ ي( با سكراوة‪ ..‬ضون كة طوا يآ )لةثشتةوة خةنةريان لة‬ ‫تورك داوة(‪.‬‬

‫سالر‪ :‬ئا يا بةر"اى تؤ‪ ..‬لةم جؤرة عةلانييةتةدا هة ست بة‬ ‫توندر"ةوىء ثةر"طيىء تةنانةت دةمارطييش ناكريت؟ واتا ئايا‬ ‫ئةم ر"ةفتارانةى ئةتاتورك زي ت لةوةى‬ ‫دوذمنايةتيكردنى ئايينى ئيسلم نيية؟‬

‫سكولرى ب ي ت‪،‬‬

‫ر"ةوف حةسةن‪ :‬بي‪.‬طومان‪ ..‬زؤر بةزةقى هةست بة هةردوكيان )دةمارطيى‬ ‫نةتةوةخوازىء دوذمنايةتيكرد نى ئاي ي( دةكر ي‪.‬ت‪ ..‬ئةطةر ضى ئةتاتورك‬ ‫‪,‬ةتي‪ .‬كى‬ ‫هةميش ة جةخ تى لة سةر ئةوة كردووة مةبة ستى ثي‪.‬كهي‪.‬نا نى دةول‬ ‫مؤدي‪.‬ر نة نةك دوذمنايةتيكرد نى ئيس لم‪ ..‬وةل‪ .‬من لةو بر‪:‬وايةدام لة مي‪.‬ذودا‬ ‫‪ ,‬كو هةلومةرجةكان جؤرى‬ ‫تةن يا ي ي ‪.‬ك جؤر عةلانييةت نةبوة‪ ..‬بةل‬ ‫عةلانيي‪.‬تيي‪.‬كةيان دياريكردووة‪ ..‬هةلومةر جى دواى ئيمثراتؤرييةتي‪ .‬كى‬ ‫‪,‬ةوة‬ ‫داطيكارى فراوا نى بةناو ئيس لمى كة سةدان سال لة ئة ستةمول‬ ‫‪,‬تةنةتي‪.‬ك كة لة ر‪:‬وى ئابوريي‪.‬وة وي‪.‬رانء‪ ،‬بة‬ ‫حوكمر‪:‬انى ءلتانى كردووة‪ ..‬سةل‬ ‫كة( ناودةبرا‪ ..‬بةو توندر‪:‬ةوييةى ئةتاتورك نةب ي ‪.‬ت‬ ‫)ثياوة نةخؤشة‬ ‫عةلانيةت هةرط يز سةقامطي نةدة بو‪ ..‬مؤتةكةى ئةو كولتورة قور سء‬ ‫طرا نة بةبر‪:‬يارء هةنطاوى ر‪:‬اديكاليانةى بوي‪.‬را نة نةب ي ‪.‬ت نار‪:‬ةوي‪.‬تةوةء‬ ‫لنابر ي‪.‬ت‪ ..‬ضون كة تا ئةو كاتةى مس تةفا كةمال دة سةلتى طر تة دة ست‪،‬‬ ‫‪,‬تان‪-‬خةليفةكا نى ثي‪.‬ش و زؤر بةتوندى دذى هة مو ثي‪.‬شكةوت نء‬ ‫طش ت سول‬ ‫‪107‬‬


‫طؤر‪:‬انكارىء طةشةسةندني‪.‬كى كؤمةليةتىء ذيارى دةوةستانةوة‪ ..‬تةنانةت‬ ‫فةرمانيان بةسةربازء ثؤليسة نهي‪.‬نيي‪.‬كانيان دةدا هةر كتي‪.‬بء ديكؤمي‪.‬نتي‪.‬كى‬ ‫زانس تىء كؤمةلية تى ئةوروثيا نة لى هةر كة سي‪.‬ك ببينن بيانس وتي‪.‬ننء‪،‬‬ ‫خؤيشى بة تاوانى كوفرء ئيلحاد لة زينداندا توند بكةن‪.‬‬ ‫‪,‬ةتء‬ ‫ئةتاتورك ئامانى ئةوةبو دةسةلتى ثياوانى ئايينى بةسةر دةول‬ ‫‪,‬تةنةت‪-‬خةلفة تى‬ ‫‪,‬ةوة نةهي‪,.‬ل ي‪.‬ت‪ ..‬ئةوة بو سيستمى سةل‬ ‫كاروبارى كؤمةل‬ ‫سر‪:‬ييةوةء‪ ،‬كؤمارى توركياى دامةزراندء عةلاني‪ .‬تى ضة سثاندء‪ ،‬ئايي نى‬ ‫خس تةوة ن ي‪.‬و ضوارضي‪.‬وةكةى )ئيماندارىء خواثةر سى تاكةكة سى(ء‪ ،‬لة‬ ‫هةمان كاتيشدا هةر ضى تةكيآء خانةقاى دةروي‪ .‬شء تةريقةتةكان هةبون‬ ‫دايس تء‪ ،‬دواتر يش ثؤ ستى )شةيولئيس لمى( لبرد‪ ..‬ئيدى كةمتازؤر‬ ‫وةزعة كة لةخةم ر‪:‬ةخس ا‪ ..‬ئةوة بو دواى نزيكةى سى سال‪ ،‬لة سةردةمى‬ ‫)عةدنان مةندريس(دا ر‪:‬ي‪.‬طة درا بة عارةبى بانطبدري‪.‬تء نوي‪.‬ذيش بكري‪.‬ت‪.‬‬ ‫‪,‬ةو شلكرد نء تةنازولتانةى )مةندر يس(‬ ‫ثي‪.‬دةض ي‪.‬ت ئةم ثاشةكشآء جل‬ ‫بؤ ئايي نى ئيس لم لة ئةنا مى سةركةوتنى سؤظيي‪.‬ةت بة سةر نازيز مء‬ ‫فاشيز مء مةتر سي زي‪ .‬ت بلوبونةوةى بيى ماركس يزمء شيوعييةتةوة لة‬ ‫توركيادا بوب ي‪.‬ت‪ ..‬وي‪.‬ر‪:‬اى ئةمانة يش ئيس لمى سياسى لة تورك يا بةردةوام‬ ‫‪,‬ةى دواييدا بةناوى ئازادى‬ ‫كةنةوةى خؤى هةر دةكردء‪ ..‬لةم دة‪-‬ثانزة سال‬ ‫تاكةكانةوة تاوة ناتاوآ كي‪.‬شةى لة ضك ) سةرثؤش( لة ثةرلةما نء‬ ‫قوتابانةكاندا دةوروذي‪ .‬نن‪ ..‬وة كو بيانةوآ )جة سونةبز(ي‪ .‬كى سيستمةكة‬ ‫بكةن‪ ..‬وةل‪ .‬نة هةر دة سةلتى تور كى لةم كي‪.‬شانةدا بةرامبةريان زؤر‬ ‫‪,‬كو زوربةى جار يش زؤر بةخراثى بةسةر خؤياندا شكاوةتةوة‪..‬‬ ‫طي بو‪ ..‬بةل‬ ‫‪,‬ى ‪2000‬دا لةطةل ذ نة‬ ‫وةك ئةو ديدارة تةلةظزيؤني ية ئابر‪:‬وبةرةى لة سال‬ ‫‪,‬ى ثةرلةمان كرديا نة‬ ‫ثةرلةمانتارة لة ضك بة سةرةكةدا كرا كة لة هؤل‬ ‫‪108‬‬


‫دةرةوةء‪ ..‬دوا تر كامي‪.‬را كة بؤى دانةوييةوةء هةر لة ثاوثوزييةوة تا‬ ‫‪,‬ىء ناوكيش ى بةر‪:‬و تى نيشا نى عالةم دا‪ ..‬وا تا دةركةوت ئةمةى‬ ‫ناوطةل‬ ‫ئيسلمى سياسى لةوآ دةيكات نة ئايينةء نة ناموسء حةياء حيشمةتى‬ ‫‪,‬كو طةمةيي‪.‬كى سياسى ثةتيية!‬ ‫ذنة‪ ..‬بةل‬ ‫ئةو عةلانييةتةى ئةتاتور كء‪ ،‬هةلومةر جى عةلانيية تى سةردةمى‬ ‫ر‪:‬ؤمانىء يؤنانيي‪.‬كا نء‪ ،‬عةلانيية تى )كؤمونةى ثار يس(ء‪ ،‬عةلانيية تى‬ ‫يي‪.‬كي‪ .‬تى سؤظيي‪.‬ت‪ ..‬لةطةل عةلانيية تى قؤنا غى بؤرذواى ئةمةريكاء‬ ‫ئةوروثاى ئةم سةردةمةدا جياوازى زؤريان هة ية‪ ..‬لة ئةمةريكاء لة طةل‪ .‬لة‬ ‫ولتا نى ئةوروثاشدا مة سيحيي‪.‬كان خؤيان دة ستثي‪.‬شخةرىء ثي‪.‬شةوايةتيان‬ ‫ل بةبر‪:‬واى من عةلانييةت )تةنيا‬ ‫بؤ بةسي‪.‬كيؤلريزم كردنى حوكم كرد‪ ..‬وة ‪.‬‬ ‫ثرؤ سةى جياكرنةوةى ئايي نة لة سيستمى حوكمر‪:‬ان يى ولت‪ ..‬نةك‬ ‫دوذمنايةتيكرد نى ئاي ي(‪) ..‬مار كس( بةتيؤرة زانس تيي‪.‬كةى ئةم ليةنةى‬ ‫بةتةواوة تى ر‪:‬ونكردؤتةوة‪ ،‬زؤر ر‪:‬اديكالنةش ضارة سةرى كردووة‪ ..‬ر‪:‬ةن طة‬ ‫دوايى ثرسياري‪.‬كى زؤريشت لةم ر‪:‬ووةوة هةب ي‪.‬ت‪ ..‬بة هةر حال جارآ تةنيا‬ ‫‪ ,‬ي‪.‬م ) سي‪.‬كيؤلريزمء ئازادى مرؤظ هاوواتاى ي ‪.‬ي كن(‪ ..‬ئةطةر نا‬ ‫ئةوةندة دةل‬ ‫ئةوا عةلانييةتيش دةبي‪.‬تة شي‪.‬وازي‪.‬ك لة شي‪.‬وازةكانى حوكمى )سيؤكراتى‪-‬‬ ‫‪,‬ي‪.‬سةء‪...‬تد‪.‬‬ ‫‪,‬تةنةتء كل‬ ‫ئاخوندةيى(‪ ..‬وةك حوكمر‪:‬انى خةلفةتء سةل‬ ‫سالر‪ :‬كةوا تة با وردةوردة بضي نة ن ي و كيش ة فيكرىء‬ ‫زانس تيةكانةوة‪ ..‬بةث ي ى بيء بؤضو نى ماركس يزم ئاي ي لة‬ ‫سةرةتاوة ضؤن ثةيدا بو؟! ئا يا وةك ثيويس تييةكى مةوزوعيا نة‬ ‫لةو سةروبةندة ديرينةى بةشةرييةتدا ئايي تا ضةند ثيويست بو‪ ،‬تا‬ ‫ضةند يش ر"ؤل‪2‬ى خؤى طير"ا؟ وا تا كور تة هةل‪2‬س ةنطاندنيكى‬ ‫‪109‬‬


‫ميذويى ئاييء‪ ..‬ماركسيش لة كتيبةكانيدا تا ضةند توانيويتى‬ ‫ئةم كيشة ية ر"ونبكاتةوةء ضارةنو سى ئاي ي‬ ‫دةطةيةنيت؟‬

‫بة كوآ‬

‫ر"ةوف حة سةن‪ :‬خةتةرتر ين كارة سات بةنيس بةت ئايينةوة‬ ‫‪,‬س ةنطاندنة سؤسيؤلؤذيي‪.‬كةيةتى‪..‬‬ ‫‪,‬س ةنطاندنة مي‪.‬ذوييةكةية تى‪ ،‬يان هةل‬ ‫هةل‬ ‫‪,‬س ةنطاندنى زانس تيانةوةو‪ ..‬بي‪.‬طومان‬ ‫ضون كة هةردوكيان دةض نة ن ي‪.‬و هةل‬ ‫كارء لي‪.‬كدانةوةكانى زانست لةسةر سروشتء ذيان )ئةم واقيعة(يةء‪ ،‬لةتةك‬ ‫‪,‬ةدا‬ ‫يا لةو خال‬ ‫يك(دا تةن‬ ‫لي‪.‬كدانةوة ر‪:‬ؤحىء لهوتيي‪.‬كان )ميتافيز‬ ‫يي‪.‬كدةطرنةوة كة هةر هة مو ئاي يء ئةفس انةء ر‪:‬ؤ حء‪ ..‬تد‪ ،‬بؤ سروشتء‬ ‫جيهانء مرؤظ دةطةر‪:‬ي‪.‬ننةوة‪ ..‬واتا شتة ماديي‪.‬كان دةكةنة سةرضاوةى ئايي‪.‬‬ ‫ث ي‪.‬ش )مار كس( طةل‪ .‬فةيلة سوفء زاناى وةك كان تء هيطلء نيضةء‬ ‫فيؤربا خء‪ ..‬تد‪ ،‬قس ةيان لةمةر‪ :‬ئاي ي كردووة‪ ..‬بةزؤرى قس ةى جوا نء‬ ‫‪ ,‬ي‪.‬ن )مرؤظ خواوةندى‬ ‫تةنانةت زانس تيانةشيان كردووة‪ ..‬وةك ئةوةى دةل‬ ‫درو ستكردووة(ء‪) ،‬خودى خؤى ت يا بزركردووة(ء‪) ،‬هي‪.‬ندة سيفاتى مةز نى‬ ‫بةو خواوةندة بةخشيوة وةك‪ :‬هي‪.‬زء تواناء ئيادةى طؤر‪:‬انكارى‪ ..‬هي‪.‬ندةيش‬ ‫كى‬ ‫تة كؤيلةيي‪.‬‬ ‫لة شانوشكؤى خؤى كةمكردؤتةوةء خؤى كردؤ‬ ‫بي‪.‬دةسةلتء طوناهكارى دةستى ئةو( ء‪...‬تد‪.‬‬ ‫كة‬ ‫نى )هيطل(دا باس لةوة دةكات‬ ‫)فيؤرباخ( لة ر‪:‬ةخنةطرت‬ ‫سةرةوخوار كراوةتةوة‪ ..‬بيء‬ ‫خواوةندةكةى )هيطل( هةر مرؤظةكةيةء‬ ‫‪,‬ى مرؤظ خواوةندةكا نى درو ستكردووةء كردو نى بةهة مو شتي‪ .‬كء‪،‬‬ ‫خةيال‬ ‫خؤيش ى كردووة بةه يض‪ ..‬ئةوى نةمرء جاويدا نء دة سةلتدار كردووةء‬ ‫خؤيش ى فةوتاوء نوقس انء ضةثةلء كةنةف تء ه يض لةبارانة بو‪ ..‬هة مو‬ ‫‪110‬‬


‫سيفاتة مةز نء جوا نء شكؤمةندة ئينس انيي‪.‬كانى خؤىء‪ ،‬هة مو‬ ‫موقةدةراتي‪ .‬كى خؤيش ى بةخشيوةء داوي‪.‬تي ية دة ست ئةوةى خؤى‬ ‫دروستيكردوة‪ ..‬ئةمةيش نامؤبونة مةزنةكةى مرؤظة لة كائيني‪.‬كى ديكةدا‪.‬‬ ‫لة ر‪:‬ا ستيدا نةمبيس تووة )مار كس( كتي‪ .‬بء دانراوي‪ .‬كى تايبةت بة‬ ‫ئايينى هةبي‪.‬ت‪ ..‬تةنانةت هيض باسء تؤذينةوةيي‪.‬كى سةربةخؤى )ماركس(م‬ ‫دةربارةى ئاي ي نةديوة‪) ..‬مار كس( دوايئةوةى تي‪.‬زةكا نى خؤى لةمةر‬ ‫‪,‬ما نى( تةواوكرد‪ ..‬ئيدى‬ ‫)فيؤرباخ( نو سىء‪ ،‬كت ي‪.‬بى )ئايديؤلؤذياى ئةل‬ ‫‪,‬ى كي‪.‬ش ة طةردوني ية ضارةنو سسازةكان بو‪ ..‬ئاي ي لة كارةكانيدا‬ ‫سةرقال‬ ‫كى دياريكراوى‬ ‫جي‪.‬طةيي‪.‬‬ ‫كة‬ ‫كو بةشي‪.‬‬ ‫ية‪ ..‬بةل‬ ‫‪,‬‬ ‫سةربةخؤى ني‬ ‫نة‬ ‫لة تي‪.‬كر‪:‬اى بيء بؤضو‬ ‫يى‬ ‫طشتطيةكانىء‪ ..‬لة بةردةوام‬ ‫ني لة بونيادى‬ ‫كاركرد‬ ‫نى‬ ‫سةرمايةداريدا )لة جزوبةندةكا‬ ‫شى‬ ‫‪.‬ب ى )ر‪ :‬ةو‬ ‫ي‬ ‫س ةر ماي ة‪(-‬ء‪ ،‬ل ة كت‬ ‫–‬ ‫يةهودييةت(ء‪ ،‬لة )ر‪:‬ةخنةطرت نى فةلس ةفةى هةق لى هيطل(دا‪ ..‬كي‪.‬ش ة‬ ‫ئايينيي‪.‬كان ر‪:‬ون ت دةكاتةوةء ر‪:‬اشكاوانة تر لي‪.‬يان دةدوي‪ .‬تء‪ ..‬بة شى زؤرى‬ ‫‪,‬سةنطاندنى ر‪:‬ووة ئايديؤلؤذيي‪.‬كةى ئايينة‪..‬‬ ‫ر‪:‬ةخنةكانيشى لة تي‪:‬وانيء هةل‬ ‫نةك لة ئايي وةك خؤى‪.‬‬ ‫)مار كس( لةو باوةر‪:‬دا بو ئاي ي بؤ سةردةمى دي‪.‬ري نى نةزانىء نةفا مى‬ ‫بةشةرييةت زؤر ثي‪.‬ويس ت بو‪ ..‬مرؤظا نى ئةو سةردةمة نةياندةزا نى ئةو‬ ‫دياردانةى سروشتء ذيان ض يء ضؤن ر‪:‬ودةدةن‪ ..‬خةو نء خةيال ش تى‬ ‫‪,‬بون يش‪ ..‬بر سي‪.‬تىء نةخؤشىء ثةتاء مةرط‪ ،‬تر سء‬ ‫عةجايةب بون‪ ..‬مندال‬ ‫‪111‬‬


‫سامي‪.‬كى ر‪:‬ادةبةدةريان لة هةناويان دةخس ت‪ ..‬هةروة ها بةلو كارة ساتة‬ ‫سروشتيي‪.‬كانيش‪ ..‬بومةلةرزة‪ ،‬لفاو‪ ،‬هةورةبرو سكة‪ ...‬تد‪ ،‬و‪.‬ير‪:‬اى دياردة‬ ‫سروشتيي‪.‬كانى دى‪ ..‬شةوء ر‪:‬ؤذء‪ ،‬بزوتنةوةى ئة ستي‪.‬رةء مان طء تة نة‬ ‫ئا سانيي‪.‬كانى دى‪ ..‬نةزاني نى نهي‪ .‬نى ئةما نة بةناضارى دةبوا يآ ثةنايان‬ ‫ببدايةتة بةر دةسةلتي‪.‬كى سةرو تواناى بةشةر‪ ..‬ئةو دةسةلتة )واتا ئايي‪،‬‬ ‫يان خواوة ند(‪ ،‬وةك )مار كس(ء هةروة ها طةورة بيمةندا نى مي‪.‬ذو )كوم تء‬ ‫‪ ,‬ي‪.‬ن‪ ،‬وةلمدةرةوةى طش ت ثر سيارة‬ ‫سان سيمؤنء ئةر يك فرؤم ء‪ ...‬تد( دةل‬ ‫زانستيي‪.‬كان بو لةمةر‪ :‬ئةو دياردة سروشتييانة‪ ..‬ئةويش بة يي‪.‬ك تاكة وةلم‪:‬‬ ‫‪,‬يان دةسور‪:‬ي‪.‬ني‪.‬ت( ‪.‬‬ ‫)خواوةند هةمويانى دروستكردووةء‪ ،‬هةر ئةويش هةل‬ ‫بةلم زانست وردةوردةء هةنطاو بةهةنطاو وةلمى يي‪.‬ك بة يي‪.‬كى ئةوانة‬ ‫دةداتةوة‪ ..‬ئةو سا بةر‪:‬ة كة لةذ ي‪.‬ر ث ي‪.‬ى ئاي ي دةردي‪.‬ن ي‪.‬ت‪ ..‬وا تا كات ي‪.‬ك مرؤظ‬ ‫خؤى وةل مى ثر سيارة زانس تيي‪.‬كان دةداتةوة‪ ..‬وةل مء سيحرةكانى‬ ‫قاموسى ئاسان بةتال دةبنةوة‪.‬‬ ‫سالر‪ :‬هةروا بةئا سانى ئةم كةل‪2‬تورة ر"ؤحييةى هةزاران سال‪2‬ة‬ ‫بةشةرييةت ثابةنديتى‪ ..‬بةثيشكةوتنى زانست هةرةسدينيت؟‬ ‫‪,‬ز( بر‪:‬وايان بةوة ني ية بةتةن يا‬ ‫ر"ةوف حة سةن‪) :‬مار كس(ء )ئةنطل‬ ‫‪ ,‬كو ئةوة لة‬ ‫ثي‪.‬شكةوت نى زانس ت دةبي‪ .‬تة مايةى كؤتاييهات نى ئاي ي‪ ..‬بةل‬ ‫قؤناغي‪ .‬كى دييدا ر‪:‬ودةدات‪ ..‬لة قؤنا غى شيوعييةت‪ ،‬يان سؤشياليزمى‬ ‫زانس تيدا‪ ..‬وةل‪ .‬ثي‪.‬شكةوت نى زانس ت مةر جى بنةر‪:‬ة تى درو ستبونى‬ ‫قؤناغةكةيشة‪ ..‬ئي‪.‬ستاكة بةهؤى ثي‪.‬شكةوتنى زانستةوة‪ ،‬دةبيني طوماني‪.‬كى‬ ‫‪,‬ت دةبي‪.‬تةوة‪ ..‬ئةريك‬ ‫‪,‬كى دروستبووةء‪ ،‬ر‪:‬ؤذبةر‪:‬ؤذ طومانةكة قول‬ ‫زؤر لى خةل‬ ‫‪,‬ي‪.‬ت‪[ :‬ئةطةر بةشةرييةت توانى هي‪.‬ندة خؤراك بةرهةمبي‪.‬ني‪.‬ت بةشى‬ ‫فرؤم دةل‬ ‫‪112‬‬


‫‪ ,‬كى بكات‪ ..‬ئيدى ثي‪.‬ويس ت بةوةناكات لةثي‪.‬ناوى نا نى ر‪:‬ؤذانةدا‬ ‫هة مو خةل‬ ‫نوي‪.‬ذبكةن]‪) ..‬بر‪:‬طةيي‪ .‬كى نوي‪.‬ذى مة سيحيي‪.‬كان داواى ‪-‬نا نى ر‪:‬ؤذا نة‪ -‬ية لة‬ ‫خواوة ند(‪ ..‬نا نى ر‪:‬ؤذانة يش شتي‪ .‬كة ئةطةر مرؤظ بييةو ي‪.‬ت دةتوان ي‪.‬ت بة‬ ‫هةولء كؤشش ى خؤىء بة ثش تى زانس تء تةكنؤلؤذ يا بةئا سانى ثةيداى‬ ‫بكات‪ ..‬ئةوة تا لة سةردةمانى نوي‪.‬دا‪ ..‬سةردةمى طاليلؤ‪ ،‬دارو ين‪ ،‬فرؤ يد‪،‬‬ ‫)مار كس(‪ ...‬تد‪ ،‬ئاي ي بةشي‪ .‬كى زؤرى لةو بنضي نة مةعريفييةى خؤى‬ ‫لةدةستدا‪ ..‬مرؤظيش لة بونةوةري‪.‬كى ئايينيي‪.‬وة بةرةو بونةوةري‪.‬كى عةقلنى‬ ‫دةضي‪.‬تء‪ ..‬تا بي‪.‬ت زي‪.‬ت لة سروشتء دياردةكانى تي‪.‬دةطاتء‪ ..‬زي‪.‬ت بةسةر‬ ‫‪,‬دةبي‪ .‬تء‪ ،‬كةم ت ثة نا وةبةر لي‪.‬كدانةوةى ئايينيا نة‬ ‫دياردةكانيدا زال‬ ‫)ميتافيزيكيانة( دةبات‪.‬‬ ‫‪,‬ز( يش نوقلنةى ئةوةيان‬ ‫دوبارةى دةكةمةوة‪ ..‬نة )مار كس(ء نة )ئةنطل‬ ‫لي‪.‬نةداوة ئاي ي [تةن يا بةثي‪.‬شكةوت نى زانس تى لةني‪.‬ودةض ي ‪.‬ت]‪..‬‬ ‫يان [يي‪.‬كس ةر دواى طؤر‪:‬انكاري ية كؤمةليةتيي‪.‬كان بةشي‪.‬وةيي‪ .‬كى ميكاني كى‬ ‫نامي‪.‬ن ي‪.‬ت]‪ ..‬ضون كة بةث ي‪.‬ى )مار كس( ئةو ئينس انةى ئاي ي )خواء لهو تء‬ ‫‪ ,‬كو‬ ‫ميتافيز يك(ى درو ستكرد‪ ،‬ئيدى وةك درو ستكةر نةمايةوة‪ ..‬بةل‬ ‫دوايئةوةى خؤى دا ية دة ستيي‪.‬وةء تة سليمى بو‪ ،‬ئةوا نة هيضيان لةذ ي‪.‬ر‬ ‫دة سةلتى خؤيدا نةمانةوةء‪ ..‬ئينس انة درو ستكةرةكة خؤى بووة كؤيلةء‬ ‫‪,‬ى‬ ‫‪,‬غةء خةيال‬ ‫ثابةندى ئةو ش تة وةهميانةى درو ستكراوى بيء هؤ شء دال‬ ‫خؤى بون‪.‬‬ ‫‪,‬طةدا كارء بةرنامةى طةورةى‬ ‫كةوا تة لبرد نى ئاي ي لةن ي‪.‬و كؤمةل‬ ‫‪,‬ة ذيانء هؤشى‬ ‫دةوي‪.‬ت‪ ..‬ئةو بؤشاييةى ئايي ثر‪:‬يكردؤتةوةء‪ ..‬هةزاران سال‬ ‫مرؤ ظى داط ي كردووةء‪ ..‬ئاسودةيىء بةختةوةريي‪.‬كى ر‪:‬ؤ حى بؤ دة ستةبةر‬ ‫‪,‬دةطر ي‪.‬ت؟! با سةرتاثاى ئةو‬ ‫كردووة‪ ،‬ضؤن وا بةئا سانى دة ستى لي‪.‬هةل‬ ‫‪113‬‬


‫ئاسودةطيية ر‪:‬ؤحيية وةهميش بي‪.‬ت‪ ..‬دةبي‪.‬ت لةبرى ئةو وةهمة هةلومةرجء‬ ‫‪,‬تةرناتي ظى ر‪:‬ا ستىء واقي عى بري‪ .‬تة شوي‪ .‬نى‪) ..‬مار كس( لة كت ي‪.‬بى‬ ‫ئةل‬ ‫ةفةى هةق لى هيطل(دا‬ ‫نى فةلس‬ ‫)بةشداريكردن لة ر‪:‬ةخنةطرت‬ ‫‪,‬ي‪.‬ت‪[ :‬لبردنى ئايي وةك ئاسودةطييةكى وةهمى بة نيسبةت ميللةتةوة‪،‬‬ ‫دةل‬ ‫ماناى داواكرد نى بةختةوةريي‪ .‬كى ر‪:‬ا ستينة دةبةخش ي‪.‬ت‪ ..‬كة تؤ داوا لة‬ ‫ئينس ان دةكة يت دة ستبةردارى ئةو وةهما نة ب ي‪.‬ت كة دايناوة‪ ..‬ئة مة خؤى‬ ‫لةخؤيدا داواكرد نى نةهي‪.‬شت نى ئةو هةلومةرجة ية كة ثي‪.‬ويس تى بة‬ ‫درو ستكردنى وةه مة]‪ ..‬كةوا تة تؤ بةرلةوةى داواى واز لة ئاي ي هي‪.‬نا نى‬ ‫لي‪.‬بكة يت‪ ،‬دةب ي‪.‬ت بارودؤخي‪ .‬كى واى بؤ بولقي‪.‬ن يت ب ي لةو وةهما نة‬ ‫نةكاتةوة كاتى خؤى ثي‪.‬ويستى ثي‪.‬يان بووة‪.‬‬ ‫لةر‪:‬ا ستيدا ئة مة ململنآء كي‪.‬ش ة بنةر‪:‬ةتيي‪.‬كةى نيوان في كر )ر‪:‬ؤح(ء‬ ‫وجود )مادة( ية‪ ..‬ئةو بؤضو نة ماركس يية بي‪.‬كومان بؤضوني‪ .‬كى ماتةر‬ ‫سةرضاوةكةى لةوةوة هاتووة )مادة( بنضينةيةء‬ ‫ية‪..‬‬ ‫)مادى(يانة‬ ‫خولقي‪.‬نةريش ة‪ ..‬مادة هة مو ئةو شتا نة دةطري‪.‬تةوة لة سروشتدا هةن‪ ..‬بة‬ ‫بي‪.‬طيانء طياندارةوة‪ ..‬هةمو توخةكان ثي‪.‬كهي‪.‬نةرى طةردونء بونةوةرةكانى‬ ‫ني‪.‬و طةردونن‪ ..‬بةزةوىء خؤرء ئةستي‪.‬رةو مانطء ثةروانةكانةوة‪ ..‬هةروةها‬ ‫بةر‪:‬ووة كء زيندةوةريشةوة‪ ..‬ئةما نة هيضيان فيكرء هؤش درو ستى‬ ‫‪ ,‬كو بةطةشة سةندنى مادة لة سروشتدا زيندةوةرء‬ ‫نةكردون‪ ..‬بةل‬ ‫غةريزةكانى دروستبونء‪ ..‬بةطةشةسةندنى زيندةوةرء بالبونى غةريزةكان‬ ‫‪,‬ز( لة كت ي ‪.‬بى )ئايدؤلؤذياى‬ ‫بيء هؤش ثي‪.‬دةطات‪) ..‬مار كس(ء )ئةنطل‬ ‫‪,‬ما نى(دا‪ ،‬باس لةوة دةكةن بةشةر خولقي‪.‬نةرى بيء هؤشي‪ .‬تى‪[ ..‬ئةوة‬ ‫ئةل‬ ‫‪,‬كو ئةوة ذيانة هؤش دياريدةكات]‪.‬‬ ‫هؤش نيية ذيان دياريدةكات‪ ،‬بةل‬ ‫بي‪.‬طومان سةرضاوةى ئةم بؤضونانة يش لةمةر‪ :‬ثي‪.‬شينة يى مادةء‬ ‫‪114‬‬


‫ثاشينة يى في كر‪ ،‬وا تا بنةماى ئةم فيكرء فةلس ةفة مادىء ئيلحادييةى‬ ‫)مار كس( دةطةر‪:‬ي‪.‬تةوة بؤ فةيلة سوفانى وةك )ئةبيكؤر‪:‬ء سثينؤزاء‬ ‫فيؤربا خء‪ ..‬تد(‪ ،‬يان هةر ه يض نةب ي ‪.‬ت ئةوان ر‪:‬يشةى تةواوى ئةم‬ ‫كس( لة تي‪.‬زةكةيدا لةمةر‪ :‬ئةبيكؤر‬ ‫تا‪) ..‬مار‬ ‫بؤضونانةيان داكو‬ ‫‪,‬ي‪.‬ت [ئةبيكؤر مرؤظى لة خؤفى خوا ئازاد كرد]‪.‬‬ ‫دةل‬

‫سالر‪ :‬هةر بةم بؤنةيةوة كاتآ )ثرؤميسؤس( دةل‪2‬يت )ر"قم لة‬ ‫هة مو خواكا نة(‪) ..‬مار كس( بةجواميرتري نء ثاكت ين‬ ‫طيانبةختكردوى ميذوى فةلسةفةى دادةنيت‪.‬‬ ‫ر"ةوف حةسةن‪ :‬هي‪.‬ندةى لي‪.‬ى بزان ثرؤميسوس لة ميسؤلؤذياى يؤنانيدا‬ ‫وةك )ئاطردز( نا سراوة‪ ..‬ئاطرى لة خواوةندةكان دزيوةء داوي‪.‬تي ية مرؤظ تا‬ ‫بةكار يبي‪.‬نآء‪ ..‬بةمة يش كةو تة بةر غةزة بى خواوةندةكا نء سةختتين‬ ‫سزاى درا‪.‬‬ ‫ثي‪.‬دةض ي‪.‬ت ئةو وتةية شى كة )مار كس( ئاماذةى ثي‪.‬داوة‪ ..‬وةك شكاند نى‬ ‫تةليس مي‪.‬ك بكةوي‪.‬تةوة‪ ،‬كة بؤ يي‪.‬كةم ي جارة وتةيي‪ .‬كى وا بوتر ي‪.‬ت جورئةت‬ ‫‪,‬كو‬ ‫‪,‬كى ببةخش ي‪.‬ت‪ ..‬وتةي ي‪.‬ك نةهةر ر‪:‬ةخنة لة موقةدةسات بطر ي‪.‬ت‪ ،‬بةل‬ ‫بةخةل‬ ‫ر‪:‬ةتيشيبكاتةوةء‪ ،‬تةنانةت دذيش ى بوة ستي‪.‬تةوة‪ ..‬هةر لةم ر‪:‬ووةوة‬ ‫‪ ,‬ي‪.‬ت [خةباتكردن دذى ئاي ي خةباتكرد نة دذى ئةو دنيايةى‬ ‫)مار كس( دةل‬ ‫بؤ نء بةرامةى ئايي نى لي‪.‬د ي‪.‬ت]‪ ..‬مةبة ستى دنياى هةمة جى ضينايةتي ية‪..‬‬ ‫ئةو دنياية ية ثرؤميس وس تي‪.‬يدا دذى خواوةندةكا نى زةم يء ئا سان‬ ‫‪ ,‬ي‪.‬ت‪[ :‬هةر كة‬ ‫دةوة ستي‪.‬تةوة‪ ..‬هةر لةم بارةيةوة )ديدرؤ(ى فةر‪:‬ةنس ايى دةل‬ ‫مرؤظ لة ر‪:‬ةخنةلي‪.‬طرت نى )خواوةندى ئا سان(دا سةركةوت‪ ،‬ئيدى سل لة‬ ‫‪115‬‬


‫ذي‪.‬رةوزةبةركرد نى ئةو )خواوةندى زةم يء دن يا(ييةى مرؤظاية تى‬ ‫دةضةو سي‪.‬ني‪.‬تةوة‪ ،‬ناكاتةوة]‪ ..‬ضون كة ئةو دوا نة ثي‪.‬كةوة خؤيان ر‪:‬ادةطر نء‬ ‫ثي‪.‬كيشةوة هةرةسدي‪.‬نن‪ ..‬كةواتة ثةسةندكردنى ثرؤميسؤس لى )ماركس(‬ ‫لة ثي‪.‬كةوة طري‪.‬دا نى خواوةندا نى زةوييوة بةخواوةندةكا نى ئا سانةوةية‪..‬‬ ‫كة هةر يي‪.‬كةيان تةواوكةرى ئةويدين‪ ..‬بؤيآ بةليةوة ر‪:‬ةخنة لة ئايي طرتن‬ ‫مةرجى سةرةتاى هةمو ر‪:‬ةخنةيي‪.‬كى ديية‪.‬‬

‫سالر‪ :‬با شة ئةم ئايينانةى مليارة ها مرؤظ ثابةنديان نء‪،‬‬ ‫بةدريذا يى ئةم هةزاران سال‪2‬ةء تا ئيس تةيش بةردةوا مة‪ ..‬بةلى‬ ‫ماركس يزمةوة ه يض ر"وناكيية كء ليةني كى ثؤزةتي ظى تياياندا‬ ‫بةدينةكردووة؟‬ ‫ر"ةوف حة سةن‪) :‬مار كس( طةلي‪.‬جار ئاماذةى بةوة داوة‪ :‬مةرج ني ية‬ ‫‪,‬كى لةتةكداية ر‪:‬استء دروست ب ي‪.‬ت‪ ..‬ئةوةى )ماركس(‬ ‫ئةوةى زوربةى خةل‬ ‫لةمةر‪ :‬ئاي ي كردوي‪ .‬تى خوي‪.‬ندنةوةيي‪ .‬كى ر‪:‬ةخنةطرانةى ئاوةزئام ي ‪.‬ز‬ ‫)عةقل نى( ية‪ ،‬نةك هي‪.‬رشكرد نة سةري‪.‬كى دوذمنا نة بؤىء‪ ..‬تةنانةت لةضاو‬ ‫ماركس يستةكانى دىء طةل‪ .‬لة فةيلة سوفةكانيش كةم ت بايي‪ .‬خى بةئاي ي‬ ‫تر‪..‬‬ ‫داوةء‪ ،‬وةك ئةوان هي‪.‬ندة بةهةندى وةرنةطرتووة‪ ..‬لةمةش واوة‬ ‫هةروةكو ئاماذةمان ثي‪.‬دا ئايي لى )ماركس(ء مةزنة بيمةندانى جيهانى بؤ‬ ‫سةردةمي‪.‬كى بةشةريية تء وةك وةلمدةرةوةى ثر سيارةكانى دياردةكا نى‬ ‫‪,‬ز( بة وةحى لة‬ ‫‪,‬كو )ئةنطل‬ ‫سروشتء ذيان ثي‪.‬ويست بو‪ ..‬نة هةر ئةمةيش بةل‬ ‫)مار كس(ةوة ئاماذة بةلية نى شؤر‪:‬شطي‪.‬ر‪ :‬يء ثؤزةتيظانةى ئاي ي دةدات‪..‬‬ ‫بةتايبة تى لة ضةرخةكا نى ناوةر‪:‬ا ستداء لة جؤشدا نى شؤر‪ :‬شى جوتياراندا‬ ‫‪116‬‬


‫لة ر‪:‬وى تي‪.‬كؤشا‬ ‫بةرةنطاريكرد‬ ‫جةماوةرء نار‪:‬ةزا‬ ‫تا ماركس‬ ‫وا‬ ‫نة ثؤزةتي‬ ‫لية‬ ‫ي – ب ةتايب ة‬ ‫ئاي‬ ‫كرتووة‪.‬‬

‫نء‬ ‫نء ياخيبو‬ ‫نى‬ ‫نء هاندا‬ ‫يى دةربر‪:‬ينةوة‪..‬‬ ‫يزم كةمتازؤر ر‪:‬ي‪.‬زى لة‬ ‫نى‬ ‫ظء طةشةدارةكا‬ ‫سي حيي ة ت‪-‬‬ ‫ت ى مة‬

‫سالر‪ :‬فال عةبدولةبار دةل‪ 2‬ي ت‪) :‬مار كس( بةنياز بو ميذوى‬ ‫ئايينةكان بنو سيتةوة‪ ،‬بةلم مةرط بوارى ثينةدا ئةو ثرؤذة ية‬ ‫بةئاكام بطةيةن ي ت‪ ..‬لةبةر ر"ؤشنا يى ئةم زانيار ية ليرةدا دو‬ ‫ثرسيارمان هةية‪:‬‬ ‫‪ -1‬ئايا ئةوة بةل‪2‬طة نيية بؤ طرنطى ئايي لى )ماركس(‬ ‫كة ئةو بايةخةى ثيداوةء ويستويتى ميذووةكانيان بنوسيتةوة؟‬ ‫‪ -2‬لة سةر بنةماى خويندنةوةء ر"اظةكرد نى ماركس يزم‪،‬‬ ‫هةندآ با سى سةرهةل‪2‬دانء درو ستبونء طةشة سةندنى ئايي نت‬ ‫كرد‪ ..‬ئةى لة داهاتودا ضارةنو سى ئاي ي بةلى )مار كس(ةوة‬ ‫ضؤن دةبيت؟‬ ‫ر"ةوف حةسةن‪ :‬بةر‪:‬استى ئةوةيان نازان داخؤ )ماركس( نيازي‪.‬كى واى‬ ‫هةبوة يان نا‪ ..‬ثي‪.‬يشموا ية فال عةبدولةبار لة من باش ت ئاطاى لةو‬ ‫‪,‬نيايي‪.‬وة قس ةى‬ ‫مة سةلةية هةب ي‪.‬ت‪ ..‬ل‪ .‬ئةوةندةى لةم بارةيةوة دةتوا ن بة دل‬ ‫‪117‬‬


‫لة سةر بكةم ئةوة ية‪) ..‬مار كس( زؤر لة نزيكةوة ئاطادارى هةردو ئايي نى‬ ‫)جولةكةء مةسيحى( بو‪ ..‬هةمو خوي‪.‬ندنةوةء ر‪:‬ةخنةكانيشى بةثلةى يي‪.‬كةم‬ ‫لة سنورى ئةو دو ئايينةدا بو‪ ..‬ئةمة جطة لةوةى خوي‪.‬ندنةوةى زانستيانةى‬ ‫خؤى لةمةر‪ :‬مي‪.‬س ؤلؤذياء ئةفس انةء لهوت )ميتافيز يك بةطش تى( هةبوة‪..‬‬ ‫بةلم بةنيس بةت ئايي نى ئيس لمةوة )بةتايبة تى( شتي‪ .‬كى ئةوتؤى نييةء‪،‬‬ ‫دةتوانر ي‪.‬ت بؤضونةكا نى لةمةر‪ :‬ميتافيزي كء ئايينةكان بةطش تى بة سةر ئةم‬ ‫ئايينةشدا لة زؤر ر‪:‬ووةوة بضة سثي‪.‬ت‪ ..‬ضون كة بنة ما طةوهةريي‪.‬كا نى‬ ‫ئايينةكان هةر ئةوا نة بون ئاماذةمان ثي‪.‬دان‪ ..‬في كر‪ ،‬هؤش‪ ،‬ر‪:‬ؤح )خواوة ند(‬ ‫خس تنة ث ي‪.‬ش هةبون )مادة‪-‬وجود(ةوة‪ ..‬درو ستكردنى مادةء زيندةوةر لة‬ ‫شةش ر‪:‬ؤذدا لةليةن خواوة‪ ...‬تد‪ ،‬بةثي‪.‬ضةوانةى بؤضو نة مادي ية‬ ‫زانستيي‪.‬كانةوة‪ ..‬كة سةرتاثاى طةردونء زيندةوةران لة ليةن سروشتةوةء‬ ‫بةمليارة ها سال درو ستبونء‪ ..‬لةمةدا تيؤريي‪.‬كةى )دارو ين( لةمةر‪) :‬نةذادى‬ ‫جؤرةكان(‪ ..‬كاريطةريية كى بي‪.‬هاوتاى لة ر‪:‬ونكردنةوةى طةشة سةندنى‬ ‫ذيا نء زيندةوةرةكا نى سةر ئةم طؤى زةمينةدا هة بو‪ ..‬ئةو جا ثي‪.‬طةيشت نى‬ ‫فيكرء هؤشء‪ ..‬هةوروةها دروستكردنى ر‪:‬ؤحء خواوةند لة هزرى مرؤظدا‪.‬‬ ‫لةبةر ئةوةى ديدارةكةمان لة ضوارضي‪.‬وةى )ماركس يزمء ئاي ي(دا ية‪،‬‬ ‫ثي‪.‬ويس ت ناكات لي‪.‬رةدا هة مو تي‪.‬زة ماتةرياليزمةكا نى ماركس يزم‬ ‫شيبكةينةوة‪ ..‬هةروة كو ثي‪.‬ويس تيش ناكات هةمو ئاي ي )لة ئ يباهيمةوة تا‬ ‫مةمةد( باسبكةينء‪ ..‬تةنانةت ث ي‪.‬ش ئةوان يش لة ب تء ثةيكةرةكانةوةء‪..‬‬ ‫هةروةها ئاييء فةلسةفةكانى هندستانء ضيء ئي‪.‬ران )هندؤسى‪ ،‬بودايى‪،‬‬ ‫كؤنفؤشيؤ سى‪ ،‬تاو )لوتس ى(‪ ،‬ميتى‪ ،‬مةزدة يى‪ ،‬زةردةش تى‪ ..‬تد(ء‪..‬‬ ‫ثةيوةندي ية دذء تةبايي‪.‬كا نى نيوانيان‪ ..‬هي‪.‬ندةى لي‪.‬رةدا ثي‪.‬ويس ت ب ي‪.‬ت‬ ‫ئةوة ية‪ ..‬سةرةتا ض بتثةر ستى بوب ي‪.‬ت‪ ،‬يان خواوةندة زهنيي‪.‬كا نى ن ي‪.‬و‬ ‫‪118‬‬


‫ئةفس انة يؤنانىء ر‪:‬ؤمانيي‪.‬كان‪ ..‬واتا ث ي‪.‬ش يي‪.‬كتاثةر ستى كةمتازؤر ئازادى‬ ‫مرؤظ لةئارادا بو‪ ..‬ئةوان نةبوبو نة عةبدى تا كة خواوةند ي‪.‬ك كة سةرتاثاى‬ ‫ذيانء مةرطء هؤشء دةرونء كردارء ويستيانى قؤرغكردبي‪.‬ت‪ ..‬كةواتة لة‬ ‫يى مرؤظ‬ ‫فرة ئايينىء فرة خواوةندي‪.‬تيدا شكؤمةندىء تايبةتةند‬ ‫ثاري‪.‬زراوتر دةبي‪.‬ت‪ ..‬ثي‪.‬شكةوتنى فيكرىء فةلسةفى يؤنانيي‪.‬كان بةهؤى فرة‬ ‫‪ ,‬ي‪.‬ت [ئةطةر‬ ‫‪,‬ت ي‪.‬ر دةل‬ ‫خواوةنديي‪.‬وة بو نةك تا كء تةنها يى يي‪.‬زدانةوة‪ ..‬ظؤل‬ ‫تةن يا ي ي‪.‬ك ئاي ي لة ئنطلتةرةدا هةبوا يآ ئةوة ستةمةكةى تؤقي‪.‬نةر دة بو‪..‬‬ ‫ل لةبةرئةوةى‬ ‫ئةطةر دو ئاي ي هةبوا ية‪ ،‬يي‪.‬كي‪.‬كيان ئةويدى وي‪.‬راندةكرد‪ ..‬وة ‪.‬‬ ‫مو‬ ‫ي ة‪ ..‬ئ ةوا ه ة‬ ‫ن ى تي‪.‬دا‬ ‫س ى ئايي‬ ‫‪30‬‬ ‫‪,‬نيايى دةذين]‪.‬‬ ‫ثي‪.‬كةوة بةئاشتىء دل‬ ‫بؤ وةلمى بر‪:‬طةى دووةمى ثرسيارةكةشتان سةبارةت بةدوار‪:‬ؤذى ئايي‬ ‫لى )مار كس(‪ ..‬ئاي ي لى )مار كس( سةرخاني‪.‬كى بةهي‪.‬زى بنة ما‬ ‫‪,‬طةى ضينايةتي ية‪ ..‬ضارةنو سيشى ثابةندى ضارةنو سى‬ ‫ئابوريي‪.‬كةى كؤمةل‬ ‫ئةو سيستمة بةربةريية ية‪ ..‬بةهةرة سهي‪.‬نانى سيستمةكةء سةقامطيبونى‬ ‫سيستمي‪.‬ك جياوازي ية ضينايةتيي‪.‬كان بس ر‪:‬ي‪.‬تةوة‪ ،‬ئايين يش وردةوردة‬ ‫لةتةكيدا دةثوكي‪.‬تةوة‪.‬‬ ‫سالر‪ :‬وا تا لة‬

‫سيستمى عةلانييةتدا )لةبةر ئةوةى‬

‫كؤمةل‪ 2‬طة ضينايةتيي كة هةر وة كو خؤية تى(‪ ..‬ئاي ي وةك‬ ‫سةرخانء وةكو خؤى بةردةوامة؟‬ ‫‪,‬ى‪ ...‬لى )مار كس( عةلانييةت ضارة سةرى كي‪.‬شةى‬ ‫ر"ةوف حة سةن‪ :‬بةل‬ ‫ئايي نيية‪) ..‬ماركس( و‪.‬ير‪:‬اى ر‪:‬ي‪.‬زى زؤرى بؤ ئةو بيمةندة سؤسيؤلؤذيانةى‬ ‫‪,‬ةت دةكة نء‪ ،‬هةروة ها لة خودى‬ ‫ئيس تةرةم لة سةر بةعةلانيكرد نى دةول‬ ‫‪119‬‬


‫‪,‬كو تةنيا خودى‬ ‫‪,‬كى ني لة ئايي قوتاربون‪ ..‬بةل‬ ‫‪,‬ةتى عةلانيدا ئةوة خةل‬ ‫دةول‬ ‫‪,‬ةتة ئازادى سياسى خؤى لة مؤتةكةى ئاي ي وةدةستهي‪.‬ناوة‪ ..‬تةنانةت‬ ‫دةول‬ ‫كاتآ )ماركس( لة كتي‪.‬بى )ر‪:‬ةوشى جولةكايةتي(دا‪ ،‬لة ر‪:‬ةخنةطرتنةكانيدا لة‬ ‫‪,‬ةت قول ت دةبي‪.‬تةوة‪ ..‬وا تا لة‬ ‫عةلانيية تء جياكردنةوةى ئاي ي لة دةول‬ ‫‪,‬ةت لة سايةى‬ ‫مانةوةى ئاي ي لى هاولتيان لة ليي‪ .‬كء‪ ،‬مانةوةى دةول‬ ‫‪,‬ة تة هةر بة‬ ‫بؤرذوادا لة ليي‪ .‬كى دى‪) ..‬مار كس( لةو بر‪:‬وايةدا ية ئةو دةول‬ ‫‪,‬ةتي‪.‬كى ئايينى دادةنري‪.‬ت‪.‬‬ ‫دةول‬

‫سالر‪ :‬لةمةوبةر و تت طوا يآ "مؤديرن لى )مار كس(‬ ‫بةرهة مى بؤرذوازيية تة"‪ ..‬مؤدير نء )عةلانييةت( يش هاواتاى‬ ‫ييكد ين‪ ..‬بيطومان لةم حال‪2‬ةتةدا دةب ي ت عةلانيةت وةك‬ ‫سيستمى حوكمر"ا نى سةرمايةدارى لى خودى )مار كس(ء‬ ‫ماركسيزم ر"ةتبكريتةوة! وانيية؟‬ ‫ر"ةوف حة سةن‪ :‬يي‪.‬كةم‪ ..‬بؤرذوا ءةك قؤناغي‪ .‬كى ثي‪.‬شكةو تو ر‪:‬ي‪.‬زء‬ ‫بايي‪.‬خي‪.‬كى لةر‪:‬ادةبةدةرى لى )ماركس( هةبوة‪ ..‬ضونكة بةبآ ثةيدابونى ئةو‬ ‫‪,‬ةء‪ ،‬بةشةرييةت هةرطيز ثي‪.‬ى‬ ‫ضيء قؤناغة‪ ،‬دامةزراندنى سؤشياليزم مةحال‬ ‫تي‪.‬ناخات‪ ..‬ئةى هةر ئةوة نةبو بووة مايةى هةرةسهي‪.‬نانى سؤظيي‪.‬تء بلؤكى‬ ‫بةناو سؤشياليزمى؟! ضؤن كة هةروة كو لة ديدةنيي‪.‬كةى ثي‪.‬شومدا‬ ‫ر‪:‬ونكردةوة‪ ..‬ئةو سيستمانة بةقؤنا غى سةرمايةداريدا نةر‪:‬ؤشتبون‪ ..‬وا تا‬ ‫دةورة مي‪.‬ذوييةكةيان نةبر‪:‬ي بو‪ ..‬بةبازداني‪ .‬كى نا دايلةكتيكيانةء‪ ،‬لة‬ ‫هةلومةرجي‪ .‬كى تايبةتيدا ويس تيان طؤر‪:‬انكارى بكة نء‪ ..‬بنيا تى‬ ‫سؤشياليزمى بن ي‪.‬ن‪ ..‬بي‪.‬طومان ئةنام هةر دةب ي‪.‬ت ئةو ر‪:‬ي‪.‬بازة بطري‪.‬تةبةرء‪،‬‬ ‫‪120‬‬


‫لةني‪.‬و ئةو سيستمانةى خؤياندا كة ناوى سؤشياليزميان لي‪.‬نابو‪ ،‬وردة وردة‬ ‫بةرةو سةرمايةدارى بض نء‪ ..‬تةنانةت )لي‪.‬ن ي( وتةنى بطةنة بةرزتر ين ثلةى‬ ‫سةرمايةدارى )كة ئمثرياليزميية(‪ ..‬ئةوجا بةوةرضةرخانى سؤشياليزميانة‬ ‫دةتوانن لة بةربةرييةتى ضينايةتى )سةرمايةدارى( قوتاربن‪ ..‬ئةمةيان وا‪.‬‬ ‫مى‬ ‫سيستمى حوك‬ ‫بةت‬ ‫بةنيس‬ ‫عةلانيشةوة‪ ..‬لةبةرئةوةى‬ ‫كة هةر‬ ‫ساندنةوة ضينايةتيي‪.‬‬ ‫ضةو‬ ‫يا لة ر‪:‬وى‬ ‫بةردةوامةء‪ ،‬تةن‬ ‫سيا سيي‪.‬و ة د ةول‪ ,‬ة ت –ن ة ك ميلل ة ت‪-‬‬ ‫لة ئاي ي قوتاردةب ي ‪.‬ت‪ ،‬ئةوا ميللةت هةر ثابةندى ئاي يء واقيعةكةى‬ ‫خؤية تى‪ ..‬ئةو واقيعةى هؤكارى خولقاند نء بةردةوامبو نى ئاي يء هة مو‬ ‫وةهمة خؤشةكانى دييشة‪) ..‬ماركس( بةثي‪.‬ضةوانةى فيؤرباخةوة‪ ،‬مةردوم لة‬ ‫ية كؤمةليةتىء ئايينيي‪.‬كةى خؤيدا‬ ‫تى ثي‪.‬وةندي‬ ‫ضوارضي‪.‬وةء ر‪:‬ةو‬ ‫دةخوي‪.‬ني‪.‬تةوة‪ ..‬نةك وةك ئةو كة لة باز نة ئايينىء نامؤبو نة زاتيي‪.‬كةى ن ي‪.‬و‬ ‫‪,‬ي‪.‬تةوة‪ ..‬ئينس ان لى )مار كس( بونةوةر ي‪.‬ك ني ية وابة ستةى‬ ‫ئاييندا دةيهي‪.‬ل‬ ‫‪,‬ة تء‬ ‫دةرةوةى ئةم جيها نة ب ي‪.‬ت‪) ..‬ئينس ان خؤى جيها نى ئينس انء دةول‬ ‫‪,‬يش ة(‪ ..‬هةر بةم ثي‪.‬يةش تي‪.‬كؤشا نء ر‪:‬ةخنةطر تن دذى ئاي ي لى‬ ‫كؤمةل‬ ‫)مار كس(‪ ،‬بةشي‪.‬وةيي‪ .‬كى نار‪:‬ا ستةوخؤ تي‪.‬كؤشا نة دذى ئةو دن يا واقيعيةى‬ ‫خةرمانةى ثيؤزى لة دةورى ئايي طي‪.‬ر‪:‬اوةء‪ ،‬بةئاسودةطى ر‪:‬ؤحى دادةني‪.‬ت‪:‬‬ ‫[بؤئةوةى وةه مى ئةو ذيا نة خؤشةى ئةوة دن يا )بةهة شت‪-‬ئا سان(‬ ‫‪ ,‬يت‪ ..‬ثي‪.‬ويس تة ذياني‪ .‬كى ئا سودةء باشتى هةقي قى لة سةر زةوى‬ ‫نةهي‪.‬ل‬ ‫بهي‪.‬ني تة ئاراوة‪ ..‬تا ضيدى مرؤظ ثي‪.‬ويس تى بةو وةه مة نةب ي‪.‬ت]‪ ..‬لةبةرئةوة‬ ‫)مار كس( بةثي‪.‬ويس تى دةزاني‪ .‬تء‪ ،‬دةب ي‪.‬ت ئةو سيستمة دنياي ية‬ ‫‪121‬‬


‫‪,‬تةكي‪.‬نر ي‪.‬ت كة ئةو وةه مء نامؤبو نة ئاييني ية بن جى لة سةر داكوتاوة‪..‬‬ ‫هةل‬ ‫ئةويش بي‪.‬طومان سيستمى سةرمايةدارييةء‪) ..‬ماركس( بةبةراوردي‪.‬كى زؤر‬ ‫‪ ,‬ي‪.‬ت‪[ :‬لة ئاييندا ئينس ان‬ ‫‪,‬ة تة دةخاتةر‪:‬و‪ ..‬دةل‬ ‫جوا نء زيرةكا نة ئةو حال‬ ‫بةزةينى خؤى بت )خواوةند( دروستدةكات‪ ..‬لة سةرمايةداريشدا بةدةستى‬ ‫خؤى بت )كال‪-‬كةلوثةل( درو ستدةكات]‪ ..‬هةردوكيان )خواوة ند‪-‬كال( لة‬ ‫مرؤ ظة خولقي‪.‬نةرةكةيان جوداء سةربةخؤنء‪ ..‬دابر‪:‬او لةو ر‪:‬ةنةى تي‪.‬ياندا‬ ‫‪,‬ى(ى خؤيان‬ ‫دراوة‪ ..‬هةر يي‪.‬كةيان )بة ها‪-‬نرخ( يان )توانس ت‪-‬زةبر‪-‬زال‬ ‫‪ ,‬ي‪.‬م ضؤن سةرمايةدار هي‪.‬زى بةرهةمهي‪.‬نان دةكا تة كالء‪،‬‬ ‫تي‪.‬دا ية‪ ..‬ر‪:‬ون ت بل‬ ‫مرؤظة دروستكةرةكة )كري‪.‬كارةكة( ثي‪.‬ى نامؤية‪ ..‬ضؤن هةمو هيزى جةستةء‬ ‫تواناى بيى خؤى دةداتآ تا دروستى دةكات‪ ..‬ئاواش مرؤظ هةمو سيفةتة‬ ‫جوانةكانى مرؤظى بةخشى بة نادياري‪.‬كء لة خؤيى جياكردةوةء ناوى لي‪.‬نا‬ ‫)يي‪.‬زدان(‪..‬‬ ‫‪,‬ةيةوةء كةو تة ثةر ستنى‪..‬‬ ‫ئة ما خؤى وةك طوناهبار ي‪.‬ك خس تة قةبال‬ ‫هي‪.‬زى ئةم )يي‪.‬زدان(ةء‪ ،‬ئةو هي‪.‬زة شاردراوةيةى لة )كال( كاندا هةن بةلى‬ ‫)ماركس(ةوة هةردوكيان يي‪.‬ك شتء دةستكردى مرؤظن‪.‬‬ ‫ئيدى لي‪.‬رةوة مرؤ ظى ئيماندار دة ست لة خودى خؤى دةشواء‪ ..‬ه يض‬ ‫بةهايي‪.‬ك بؤخؤى دانانآء بةتةواوى تةسليمى بونةوةري‪.‬كى وةهمى دةبي‪.‬ت‪..‬‬ ‫‪ ,‬ي‪.‬ت )ثي‪.‬ويستة هةرضى ئةو سيفاتانةى ئينسان لة خؤ يى‬ ‫بؤيآ فيؤرباخ دةل‬ ‫‪,‬يوةء بةوى بةخشيوة‪ ..‬هةموى بؤخؤى بطةر‪:‬ي‪.‬ني‪.‬تةوة( ‪.‬‬ ‫دامال‬ ‫‪,‬ى‪) .‬ضى بنوسم خواية هي‪.‬زى‬ ‫ئةمة شيعر نيية‪ ..‬ئةمة ئةوةنيية طؤران دةل‬ ‫ئينشاي ي‪.‬ك!(‪ ..‬ئة مة سيستمء دامةزراوي‪ .‬كة لة سةر وة هم بنياتنراوةء لة‬ ‫واقيعدا زةبر دةنوي‪ .‬نآ‪ ..‬ئةو بةرائةتةى لة داستانء ئو ستورةء خةونةكانى‬ ‫‪,‬ي‪ .‬تى بةشةرييةتدا هة بو‪ ..‬نة ما‪ ..‬ئاي ي هةموى كردة‬ ‫سةرةتاء مندال‬ ‫‪122‬‬


‫ر‪:‬ي‪.‬كخراوي‪ .‬كى تؤكمةى دذوار لة وةه مء واقي عء بؤ مةبة ستى تايبة تء‬ ‫دياريكراوى خؤى خستوي‪.‬تييةطةر‪.‬‬ ‫سالر‪ :‬ئةو مةبة ستة تايبةتي ية ضي ية؟! ئا يا هةر ئةوة ني ية‬ ‫لةن ي و خةل‪2‬كيدا بةطش ى زؤر بلوة؟ مةبة ستم لةو وتةيةى‬ ‫)مار كس(ة لة سةر ئاي ي‪ ..‬وتوي تى طوا يآ )ئاي ي تليا كى‬ ‫طةل نة(‪ ..‬وا تا مةبة ستةكةيان هةر بيهؤشكر نى خةل‪2‬كة كة‬ ‫نيية؟‬ ‫ر"ةوف حة سةن‪ :‬ئة مة ئةو وتة ية نا نء ثيازي‪ .‬كى زؤرترى لة مةبة ستة‬ ‫ر‪:‬استةقينةكةى خؤى ثي‪.‬وة خورا‪ ..‬بؤ؟‬ ‫يي‪.‬كةم‪ :‬لةبةرئةوةى وتةكة لى نةيارانى )ماركس( وةك ر‪:‬وكةش ئاسانء‬ ‫ر‪:‬اسةوخؤ ديارةو ثي‪.‬ويستى بةبيكرنةوةء ضونة بنجء بناوانةوة نيية‪.‬‬ ‫دووةم‪ :‬شوثهاند نى ئاي ي بةتلياك كة شتي‪ .‬كى قةدةغةء ناضيزة ية‪،‬‬ ‫تة‬ ‫‪.‬ت بكري‪.‬‬ ‫ي‬ ‫سانى دةتوانر‬ ‫بةئا‬ ‫ي‬ ‫سوكايةتى بةئاي‬ ‫بؤ‬ ‫ي ‪.‬ك‬ ‫بيانوي‬ ‫كس(‪ ..‬لة هةمان كاتدا‬ ‫نى )مار‬ ‫كرد‬ ‫نى ئيمانداران بةرةو‬ ‫بؤ جؤشدا‬ ‫نةبةردى جيهادء غةزاكردن دذى‬ ‫يستان‪ ..‬لة كاتي‪.‬كدا‬ ‫ماركس‬ ‫ت ى باو ةر‪:‬دارا ن‪-‬‬ ‫ه ة مو ما ن – ب ةتايب ة‬ ‫‪,‬ما نى بةدةيان عيبارة تى ‪-‬زؤر لةمةى‬ ‫دةزان ي )نيض ة(ى فةيلة سوفى ئةل‬ ‫)مار كس( توندءتيذترى‪ -‬دذ بةئاي ي هةيةء‪ ..‬هيضيان وةك ئةم عيبارة تة‬ ‫‪,‬لى نةنايةوة‪ ..‬بيطومان لةبةرئةوةى ئةمةى‬ ‫نةرمةى )مار كس( ذاوةذاوء هةل‬ ‫‪123‬‬


‫)ماركس( زؤر جيددىء زانستيانةيةء مةبةستداريشة‪.‬‬ ‫مايةى سةرسور‪:‬مانة ئيسلميي‪.‬كان لة مةسيحيي‪.‬كان زي‪.‬ت ئةو قسةيةيان‬ ‫قؤ ستةوةء‪ ،‬بؤ دذاية تى ماركس يزم بةكاريان هي‪ .‬نا‪ ..‬كة لة بنضينةدا بؤ‬ ‫مةبة ستء مةرا سيمي‪.‬ك وتراوة تةن يا لى مة سيحيي‪.‬كان هة ية‪ ..‬ئةو يش ئةو‬ ‫دان بةطوناهدانانة ية لة سةرةمةرطداء لةبةردةم ثاثادا دةيكةن‪ ..‬بؤ‬ ‫سةبوريدانةوةى ر‪:‬ؤ حى خؤيان‪ ..‬ئيدى لةمةوة واتاكةى طشتطي تر‬ ‫دةبي‪ .‬تء‪ ..‬دةتوانر ي‪.‬ت ئةو تليا كة بةرامبةر وشةطةلي‪ .‬كى هاوواتاى وةك‬ ‫)ملكةضىء قايلبو نء خؤبةدة ستةوةدان‪ ،‬فريودا نى ئايديؤلؤذى‪،‬‬ ‫خؤدزينةوة‪ ،‬بيانوهي‪.‬نانةوة‪ ،‬ئاماندار يى‪ ،‬هي‪.‬وركردنةوة‪ ،‬دواخس تء‬ ‫‪,‬نةوا يى‪ ،‬هةل تن لةم دنيا ية‪،‬‬ ‫دة سيدةسى ثي‪.‬كردن‪ ،‬سةبوريدانةوةء دل‬ ‫ر‪:‬ازيبون بة ستةمديدةيى‪ ،‬وادةى ئةوة دنياء ضاوةر‪:‬وانكرد نى ئةجرء‬ ‫ثاداشى قيامةتء‪ ..‬تد(‪ ..‬دابنري‪.‬ت‪.‬‬ ‫‪ ,‬ي‪.‬ت‪) :‬ئاي ي تليا كى‬ ‫‪,‬ما نى فةر‪:‬ةنس يدا دةل‬ ‫)مار كس( لة طؤظاري‪ .‬كى ئةل‬ ‫ميللة تة(‪ ،‬نةك )ميللةتان(‪ ..‬لة بةر طى سي‪.‬يةمى )كؤبةرهة مى( )مار كس(ء‬ ‫‪,‬ز(دا هاتووة‪[ :‬ئاي ي تليا كى طةلةء‪ ..‬سر‪:‬ينةوةى ئايين يش بةو‬ ‫)ئةنطل‬ ‫كى‬ ‫‪,‬نياكةرةوةيي‪.‬‬ ‫سيفةتةى دل‬ ‫نى‬ ‫ية‪ ،‬ماناى داواكرد‬ ‫وةهمي‬ ‫‪,‬نيايىء‬ ‫اندنى دل‬ ‫ر‪:‬ةخس‬ ‫ستينةية‪..‬‬ ‫كى ر‪:‬ا‬ ‫خؤشطوزةرانيية‬ ‫كى ثر‪ :‬لة‬ ‫‪,‬ي‪.‬‬ ‫ية لة دؤل‬ ‫مة‪ ..‬ر‪:‬ةخنة‬ ‫ئة‬ ‫ئاي‬ ‫ية –‬ ‫ك]‪ ..‬ئ ة م طوزار ة‬ ‫فر مي‪.‬س‬ ‫تليا كى طةلة‪ -‬لة بنضينةدا )مار كس( لة )كا نت(ى وةرطرتووةء‪ ..‬بؤ ئةو‬ ‫‪ ,‬كو بؤ‬ ‫مةبة ستةى سةرةوة وتراوة‪ ..‬كة دة شآ نة هةر بؤ كريس تيان‪ ،‬بةل‬ ‫‪124‬‬

‫ي‬


‫طش ت بيء بر‪:‬واء ئاييني‪ .‬كى دي يش بةكاربهي‪.‬نر ي ‪.‬ت كة مةلشوى‬ ‫‪,‬دةدةنةوة طوا يآ ويس تى طؤر‪:‬ي نى ئةو ذيا نة ثر‬ ‫شوي‪.‬نكةوتوانيان بةوة هةل‬ ‫مةينةتي ية ضيدى لة دة ست مرؤظدا نةماوة‪ ..‬تةن يا لة دة سةلتء‬ ‫ئيادةيي‪.‬كى ئاسانيدايةء‪ ..‬ديارة ئةم ستةمء ئازارانة ويستى خواوةندةء‪،‬‬ ‫باشت وا ية ملكةضى فةرمانى خوابي‪ ..‬هةروة كو سةركردةيي‪.‬كى ئيس لمى‬ ‫كورد وتبوى )ئةوةى دذى سةدام حس ي‪.‬ن بآ‪ ،‬دذى ئيادةى خوا ية!(‪ ..‬بةو‬ ‫جؤرة )تليا كة( ثاكا نة بؤ هة مو ملهور‪:‬ي‪.‬تىء بةربةرييةتي‪ .‬كى دة سةلت‬ ‫‪,‬تانء‪،‬‬ ‫دةكة نء‪ ،‬دة بآ شان بدةينةبةر زو‪,‬ل مى دة سةلتداران )خةليفةء‪ ،‬سول‬ ‫ئيمثراتؤرء‪ ،‬شاهنشاء‪ ،‬مةلي كء‪ ،‬سةرةك كؤمارء‪ ،‬والء‪ ،‬ميء‪ ..‬تد(‪..‬‬ ‫ملكةضكردن بؤيان لة ياخيبو نء بةربةرةكا نآ كردنيان باشتةء‪ ..‬طوا يآ‬ ‫ئةما نة سزاى دادوةرانةى خواوة ند بة سةرماندا دةدةن بةرامبةر بةو‬ ‫ين‪ ..‬ئةوة‬ ‫نء دةيانكة‬ ‫طوناهانةى ئي‪.‬مةى )عةبدء ر‪:‬ةعيةت( كردومان‬ ‫حيكمةتى خوايةء‪) ..‬خوا تا كي‪.‬و نةبينآ بةفرى تي‪.‬ناكا(ء‪ ..‬تد‪.‬‬ ‫هة مو ئةما نة باشت ين بيا نو دةدة نة دة ست زؤردارا نء‪ ،‬هةل بؤ هة مو‬ ‫‪,‬تانةكان دةر‪:‬ةخس ي‪.‬نن بؤئةوةى )ئاي ي( وةك بةهي‪.‬زتر ين )تلياك( بؤ‬ ‫سول‬ ‫‪,‬مةكانيان ب نء‪ ..‬ستةمة دنيايي‪.‬كان‬ ‫‪ ,‬كى بةكاربي‪ .‬نن‪ ،‬تا ملكة ضى زول‬ ‫خةل‬ ‫‪,‬كةن‪ ،‬تا كو لةوة دن يا خوا قةرةبويان بؤبكاتةوة‪ ..‬با شة توخوا‬ ‫قبول‬ ‫‪,‬ةتة خةتةرناكة ثر‪ :‬شةرمةزارييانة باشت‬ ‫تلياككي‪.‬شان هةزار هي‪.‬ندةى ئةم حال‬ ‫نيية؟!‬ ‫سالر‪ :‬كةوا تة تةن يا لة كؤمؤنيزميدا مرؤظاية تى لة ئاي ي‬ ‫)ميتافيزيك بةطشتى( ئازاد دةبيت؟‬ ‫ر"ةوف حة سةن‪ :‬وةك ئازادبو نى تةواوى بةشةرييةت لة تر سء خؤ فى‬ ‫‪125‬‬


‫ش تة ناديارء وةهمةكا نى ئةود يو سروشتء‪ ..‬قوتاربو نى لة كؤيلية تى‬ ‫بةتةمابو نى ئةوة دنياء‪ ..‬ر‪:‬زطاربو نى ر‪:‬ؤ حى نامؤبوى مةردومةكان لةم دن يا‬ ‫هةمةجييةء لةم ذيا نة بي‪.‬مروة تء بآ دلء بآ طيانةى سيستمة‬ ‫سةثاندويانةء‪..‬‬ ‫ضينايةتيي‪.‬كان‬ ‫نى‬ ‫تة دلء طيا‬ ‫ئايينيان تي‪.‬دا كردؤ‬ ‫تى بةوة‬ ‫سةبوريبةخش‪ ..‬ثي‪.‬ويس‬ ‫‪,‬طيآء‬ ‫سةرتاثاى هةل‬ ‫ية‬ ‫هة‬ ‫تا مرؤ ظ –‬ ‫ذي‪.‬ر ةءز ةب ةر بكرآ‪..‬‬ ‫‪,‬ز( وتة نى‪ -‬لة مةملةكة تى عةبدايةتيي‪.‬وة بةرةو مةملةكة تى ئازادى‬ ‫)ئةنطل‬ ‫بض آ‪ ..‬ئة مة بانطةشةيي‪ .‬كى عةقلني ية بؤ ئةم دنيا ية‪ ،‬نةك بؤ ئةوةدن يا‬ ‫‪,‬ى‪ .‬بةختةوةريى مرؤظ لةسةر زةوى‬ ‫‪,‬ي‪.‬ت‪[ :‬بةل‬ ‫‪,‬تي‪.‬ر دةل‬ ‫)قيامةت‪-‬ئاسان(‪ ..‬ظؤل‬ ‫شتي‪ .‬كى مومكينةء‪ ،‬ناكر ي‪.‬ت ضاوةر‪:‬وا نى ئةوة دنياب ي تا ل ي‪.‬ى بةهرةمة ند‬ ‫بي]‪ ..‬بي‪.‬طومان ئةم مةملةكةتى بةختةوةرىء ئازاديية لة هيض سيستمي‪.‬كى‬ ‫‪,‬طةى‬ ‫بؤ بةشةرييةت نار‪:‬ةخس ي‪.‬تء‪ ..‬تةن ها لة طؤمةل‬ ‫ضينايةتيدا‬ ‫سؤشياليزمى زانس ت )شيو عى(دا فةراهةم دةبي‪ .‬تء‪ ،‬ئةو زةوا جى‬ ‫موتعةيةى نيوان ئاييء سيستمى ضينايةتى بةتةلقدان دةضآ‪.‬‬

‫سالر‪ :‬ديارة مةبة‬

‫ستت لة زةوا‬

‫جى موتعةى نيوان‬

‫سةرمايةدارىء ئايينةكا نة‪ ..‬بةلم ئةوة تا هة مو ر"ةو تة‬ ‫ئيس لمييكان بة توندر"ةوء ميانر"ةويانةوة نةفرةت لة ئمثرياليزم‬ ‫بةطشتىء ئةمةري كا بةتايبة تى دةكة نء‪ ،‬بةشةيتا نى مةز نى‬ ‫دادةنين!‪.‬‬

‫ر"ةوف حة سةن‪ :‬من زؤر خاترم طرت نء ر‪:‬اشكاوا نة نةموت زةوا جى‬ ‫‪126‬‬


‫شةر عى! لي‪.‬رةدا لةبرى وةلم من لة تؤ دةثر سم‪ :‬ئا يا هة تا ئي‪.‬س تةيش ه يض‬ ‫سيستمي‪.‬كى سي‪.‬كيؤلريزمى سةرمايةدارى دة ستبةردارى ئايي نى‬ ‫‪,‬ى ئةم ر‪:‬ؤذهةلتة بة‬ ‫مةسيحىء جولةكة بووة؟ ئايا هيض سيستمي‪.‬كى طةندةل‬ ‫دة ستورء ئالكانيشيانةوة ‪-‬بةر‪:‬ا ستيان بآ يان درؤ‪ -‬ئايي نى ئيس لم تا‬ ‫بينةقاقايان نةهاتووة‪ ..‬ر‪:‬ةنطةكا نى ئالكانيا نء ئةو هة مو شايةتا نء‪،‬‬ ‫تد‪ ،‬ر‪:‬ةنطدانةوةى‬ ‫طء‪..‬‬ ‫‪,‬لهوئةكبةرء‪ ،‬ششي‪.‬رء‪ ..‬مان‬ ‫‪,‬لء ئةل‬ ‫ئةل‬ ‫ي؟‬ ‫كة ن‬ ‫ستةوخؤى ئايينة‬ ‫ر‪:‬ا‬ ‫نء‬ ‫خاديولةرةمةي‬ ‫‪,‬لء‬ ‫يء ر‪:‬وحول‬ ‫‪,‬لهولوئم‬ ‫عةبدول‬ ‫ي؟ تةنانةت‬ ‫تد‪ ،‬ض‬ ‫‪,‬لء‪...‬‬ ‫ئايةتول‬ ‫يآ‬ ‫سيستمء حيزبانةى طوا‬ ‫ئةو‬ ‫عةلانىء تةنانةت‬ ‫ع س وة ك‬ ‫سؤ شياليز ميش ن – ب ة‬ ‫‪,‬ل هو ئةكبةرء شايةتوما نء‪ ...‬تد( لة‬ ‫نو نة‪ -‬هةر كة نابوت دة بن نةك )ئةل‬ ‫ئالكانياندا دةنو سن‪ ،‬بة‪,‬ل كو ميللةتكوذيي‪.‬كانيشيان بةناوى ئةنفالء‬ ‫‪,‬ةكةيي‪ .‬كى بنضينة يى هةر هة مو ئةو‬ ‫قاد سيةء‪ ..‬تد‪ ،‬دةكةن‪ ..‬ئا يا كؤل‬ ‫سيستمانة هةر ئيس لمء ئايينةكان ني ية؟ ئةى لةمةوبةر ئاماذةى تةواوم‬ ‫نى هةردو بتةكان )كال(ى‬ ‫كس( نةداء‪ ،‬لي‪.‬كضواند‬ ‫بةنونةكةى )مار‬ ‫سةرمايةدارىء )يي‪.‬زدان(ى ئاي يء )بة ها(ء )قودرةت(ةكةى ناويان‪ ..‬ئةى‬ ‫خودى ئايي سةرخاني‪.‬كى بنكةى ئابورىء شي‪.‬وازى بةرهةمهي‪.‬نانى سيستمة‬ ‫ضينايةتيي‪.‬كان نيية؟‬ ‫بةنيس بةت ر‪:‬ةو تة ئيس لميي‪.‬كانيشةوة‪ ..‬ثي‪.‬مبا شة‪ ..‬ياخود ناضارم‬ ‫هةندآ ليةنى ئةم كي‪.‬شةية ر‪:‬ونت بكةمةوة‪ ..‬من لةو باوةر‪:‬ةدام ئيسلميي‪.‬كان‬ ‫‪127‬‬


‫بةطش ت ر‪:‬ةوتةكانيانةوة زيرةكا نة كارى خؤيان دةكةن‪ ..‬ئةوان زؤر باش‬ ‫دةزا نن ه يض فيكرء فةلس ةفةيي‪.‬ك هي‪.‬ندةى ماركس يزم بةرامبةر بةئاي يء‬ ‫دة سةلتة سيؤكراتيي‪.‬كان )ئاخوندةيىء ثاثايىء‪ ..‬تد( خةتةر ن ي‪ ..‬ئةوان‬ ‫شةر‪:‬ى ذ نء مي‪.‬رداية تى لةطةل هة مو ئةو سيستمة سةرمايةداييانةدا‬ ‫دةكة نء‪ ..‬زؤر جار لة جوي‪ .‬نء فةزيعةت يش تي‪.‬يدةثةر‪:‬ي‪.‬ن نء لةيي‪.‬كد يش‬ ‫دةدةن‪ ..‬وةل‪ .‬ئةمانة تةنانةت وةك ذنء مي‪.‬ردى ئاساييش هةطيز نايطةيي‪.‬ننة‬ ‫تةكانى‬ ‫تةلقدان‪ ..‬هةمومان ئةو موغازةلةء تي‪.‬كئالنةى في‪.‬ندةمي‪.‬نتاليس‬ ‫تاليبانء ئةمةريكامان لةبية ضؤن ثي‪.‬كةوة دذى سيستمى شي‪.‬وة ئيشتياكى‬ ‫يء‪..‬‬ ‫تان دةجةنط‬ ‫ئةفغانس‬ ‫سى ئةمةريكاوة‬ ‫كى قور‬ ‫بةضة‬ ‫ستنى‬ ‫بؤ ثارا‬ ‫جيهادييان‬ ‫سةرمايةدارى دةكردء‪ ..‬لة‬ ‫بة‬ ‫نى ئةمةريكادا‬ ‫ر‪:‬اطةياندنةكا‬ ‫ين( ناو دةبران‪..‬‬ ‫نة )موجاهيد‬ ‫مةز‬ ‫ول‪ ,‬مانا ن‪-‬‬ ‫ل ميي‪.‬كا ن –ن ة ك مس‬ ‫ئيس‬ ‫ية لةطةل‬ ‫ثي‪.‬يان شةرم ني‬ ‫ش ةيتانيش دا – خؤيا ن ئ ة م ناو ةيا ن‬ ‫لة ئةمةري كا ناوة‪ -‬دذى شيوعييةت‪ ،‬يان ماركس يزم يي‪.‬كبطرن‪ ..‬ئةطةر ضى‬ ‫طى‬ ‫نى جةن‬ ‫كس( ئيعل‬ ‫)مار‬ ‫يا‬ ‫ي نةكردووةء‪ ..‬تةن‬ ‫بةرامبةر ئاي‬ ‫كى ماتةرليزميانةى‬ ‫خوي‪.‬ندنةوةيي‪.‬‬ ‫كة بةلى‬ ‫ي كردووة‪ ..‬ضون‬ ‫بؤ ئاي‬ ‫ي – و ة ك وتا ن‪-‬‬ ‫ك س( ةو ة ئاي‬ ‫) مار‬ ‫‪128‬‬


‫‪.‬ك‪ ،‬يان خة‬

‫‪,‬ةتي‪.‬كى‬ ‫سل‬

‫ي‬ ‫دياردةي‬ ‫‪,‬طةى ضينايةتييةء‪..‬‬ ‫كؤمةل‬ ‫طى دذى ئةو‬ ‫كس( جةن‬ ‫)مار‬ ‫ية بةرثاكرد‪ ..‬بةلم‬ ‫‪,‬طة‬ ‫كؤمةل‬ ‫سةرمايةدارى‬ ‫كو ضؤن‬ ‫هةروة‬ ‫ستنى‬ ‫بؤ ثارا‬ ‫)كاثيتاليزم(‬ ‫ية لةطةل‬ ‫قى ني‬ ‫سيستمةكةى ناهة‬ ‫ش ةيتا ن – مي حو ةر ى ش ةر‪-:‬يش دا‬ ‫يي‪.‬كبطر ي‪.‬ت‪ ..‬ئيس لميي‪.‬كانيش لة بةرثاكرد نى جة نط دذى ماركس يزم‬ ‫ناهةقيان نييةء‪ ..‬بطرة دةب ي‪.‬ت ثةيوةندى ستاتيذيشيان لةنيواندا هةب ي‪.‬ت‪..‬‬ ‫ضون كة بةهةرة سهي‪.‬نانى سةرمايةدارى )وةك ذي‪.‬رخا نى ئابورى( ئايين يش‬ ‫)وةك بةهي‪.‬زترين سةرخانى ئةو سيستمة( هةرةسدي‪.‬ني‪.‬ت‪.‬‬ ‫سالر‪ :‬تا ئيس تة كؤمةل‪ 2‬ي ك لةو بيءبؤضو نة ر"اديكالي ية‬ ‫طةوهةرييانةى ماركس يزمت لةمةر" ئاي ي ر"ونكردةوة‪ ..‬ئةل‪2‬بةت‬ ‫ئةو ماركس يستة كوردانةى لةن ي و ر"يزةكا نى حيز بى شيوعيدا‬ ‫بونء‪ ،‬تةنانةت ئةوانةش خؤيان لةدةرةوةى حيزبدا بةماركسى‪ ،‬يان‬ ‫يآ ثةير"ةوى ئةو بيء بؤضونانةيان‬ ‫نى‪ ..‬دةبوا‬ ‫ضةثر"ةو دةزا‬ ‫بكردايآ‪ ..‬بةشيوةييكى طشتى نةك هةر نةمانبيني ثابةندى‬ ‫ئةو ثير"ةوا نة بن‪ ..‬بةل‪ 2‬كو وةك هةر مس ول‪2‬مانيكى ئا سايى‬ ‫ر"ةفتاريان دةكرد‪ ..‬زوربةيان نويذيان دةكردء بةر"ؤذودةبو نء‪،‬‬ ‫هةنديكيان دةضو نة حة جء‪ ..‬تةنانةت لة هةندآ هةل‪2‬ويس تدا لة‬ ‫خةل‪ 2‬كى دى زي ت بةتة نط دا بء نةري تى كؤمةليةتيشةوة بون‬ ‫‪129‬‬


‫ء‪...‬ه تد‪ ،‬ئا يا ئة مة ناودةني يت ضى؟! دذوارى؟ دور"و يى؟‬ ‫تينةطةيشت لة مةبدةئةكة؟ ضى؟!‬ ‫ر"ةوف حة سةن‪ :‬ئةم قس ةيةت نة هةر بةنيس بةت كوردة كؤمؤنيس تء‬ ‫‪ ,‬كو بةنيس بةت كؤمؤنيس تة عارة بء‬ ‫ضةثةكانةوة ر‪:‬ا ستء درو ستة‪ ،‬بةل‬ ‫فار سء تور كء طش ت نةتةوةكا نى دى ول تة ئيس لميي‪.‬كانةوة درو ستء‬ ‫بةجي‪.‬يةء نكول لي‪.‬ناكرآ‪ ..‬لةوانةية لةن ي‪.‬و كؤمؤنيستةكاندا كةساني‪.‬كى طةل‬ ‫زؤر هة بن لة ر‪:‬وى ئايينةوة تةن يا ئةوةندة لة ماركس يزم تي‪.‬طةيشت ب كة‬ ‫شيوعي‪.‬تى موليدييةء هيضى دى‪ ..‬واتا فر‪:‬يان نةبوبي‪.‬ت بةسةر وردةكاريية‬ ‫زانس تىء فيكريي‪.‬كا نى ماركس يزمةوة لةمةر‪ :‬ئاي ي‪ ..‬كة بةثلةى يي‪.‬كةم من‬ ‫لي‪.‬رةدا ئةمةيا ن مةبة ستة‪ ..‬ضون كة طرف تى طةورةى ماركس يستةكان وةك‬ ‫لةوةوبةر يش با سكرد دةطمة نى‪ ،‬يان هةر بةتةواوى نةبو نى سةرضاوةى‬ ‫فيكرىء فةلس ةفى ماركس يزم بو لة دةظةرةكةدا لة ليي‪ .‬كء‪ ..‬لة ليي‪ .‬كى‬ ‫دييةوة نز مى ئا ستى خوي‪.‬ندةوار يى زوربةى هةرة زؤرى جةماوةرة كة بو‪..‬‬ ‫كةوا تة لي‪.‬رةدا دوا بر‪:‬طةى ثر سيارةكةشت وةك )تةن يا تي‪.‬نةطةيش ت(‬ ‫دة سةلي‪.‬نم‪ ،‬بي‪.‬ئةوةى ثةيوةندى بةر‪:‬ةفتارةكانيانةوة هةب ي ‪.‬ت‪ ..‬وةل‪ .‬ئةو‬ ‫ر‪:‬ةفتارء مةراسيمء سروتة ئايينانةى ماركسيستةكان ث ‪.‬ير‪:‬ةويان كردووة‪ ،‬نة‬ ‫ثةيوةندييان بةدور‪:‬وي يء دذوارييةوة هةيةء‪ ،‬نة بةتي‪.‬نةطةيشت نى ديدء‬ ‫بؤضو نى ماركس يزمةوة هة ية‪ ..‬من باش دةزا ن تؤ ئةو ثر سيارةت بؤ ضى‬ ‫يآ لةو ر‪:‬ةفتارة ئايينيانةى‬ ‫يت طوا‬ ‫كردووةء‪ ،‬خؤت وانيشاندةدة‬ ‫ماركس يستةكان سةرساميت! دةزا ن بةلى تؤء هة مو ماركس يستي‪.‬كى‬ ‫هؤشةندةوة ئةوا نة ر‪:‬ةفتارطةلي‪ .‬كى زؤر ئا سايي‪ ..‬من لة تؤ دةثر سم ئا يا‬ ‫‪,‬ةمة ند لةم سيستمة ضينايةتييانةدا هة ية ‪ -‬كة‬ ‫كة سي‪.‬كى ماركس ى دةول‬ ‫‪130‬‬


‫يش لةني‪.‬وياندا زؤر‬ ‫‪,‬ةمةندء لة هةمانكاتدا تي‪.‬كؤشةر‬ ‫سى وا دةول‬ ‫كة‬ ‫‪,‬ةمةند بون‪-‬‬ ‫دةطمةننء‪ ..‬ئةطةر هةشب بةزؤرى لة ر‪ :‬ي‪.‬ى خيانةتكاريي‪.‬وة دةول‬ ‫‪,‬ةمةندة هة مو سامانةكةى‬ ‫ئةطةر ئةو ماركس يستة تي‪.‬كؤشةرة دةول‬ ‫‪,‬كيدا‪ ..‬بة دور‪:‬و ء تي‪.‬نةطةيش تو دادةنرآ؟! بي‪.‬طومان‬ ‫نةبةخشييةوة بةناو خةل‬ ‫دة بآ ئةو كة سة زؤر ئةحةق بي‪ .‬تء هيض يش لة ماركس يزم نةزا نآ‪ ،‬ئةوجا‬ ‫كاري‪.‬كى وةها طةوجانةى لي‪.‬بوةشي‪.‬تةوة‪) ..‬ماركس( طوتةنى‪ :‬ضؤن دةتواني‬ ‫‪,‬طةيي‪.‬كدا شؤر‪:‬شى ثرؤليتاريا بةرثانةكرابآء وةرضةرخانة مي‪.‬ذويية‬ ‫لة كؤمةل‬ ‫مةزنة كة بةرةو سؤشياليزم ر‪:‬وى نةداب ي‪.‬ت‪ ،‬ضؤن ثرؤ سةى سؤشياليزمى لة‬ ‫سيستمي‪.‬كى ضينايةتيدا ثيادة دةكرآ؟! ئا خؤ دة ستثي‪.‬شخةرييةكى‬ ‫تاكوتةراى لةم جؤرة‪ ،‬سيستمي‪.‬كى ناضيناية تى ل‪ .‬فةراهةم دة بآ؟! ئا يا‬ ‫‪ ,‬كى خؤيان‬ ‫خاوةن سامانء سةرمايةدارةكانى دى دة ستبةردارى مالء مول‬ ‫دةبن؟!‪.‬‬ ‫بةنيس بةت بةجي‪.‬هي‪.‬نا نى ئةر كة ئاييني‪.‬كانيشةوة هةر بةهةمان باردا‬ ‫دةكةوي‪.‬تةوة‪ ..‬ماركس يستء ضةثةكان وةك هةر تاكي‪ .‬كى دى كؤمةل لةن ي‪.‬و‬ ‫هةمان سيستمى ضينايةتيدا دةذ ين‪ ..‬ئةو سيستمةى بؤ تة مايةى‬ ‫‪,‬ك‪ ..‬ئةو سيستمة بي‪.‬مروةتةى )ئاي ي(‬ ‫سةرطةردانى زوربةى هةرة زؤرى خةل‬ ‫لة دةرطةوة تور‪:‬دةدا تة دةرةوةء‪ ،‬لة ثةنةرةوة باوة شى بؤ دةطري‪.‬تةوةء‪،‬‬ ‫وةكو نى ذورةوةى دةخاتةوة‪ ..‬ه يض سةبوريبةخشء ثش تء ثةنايي‪ .‬كى‬ ‫لة سةر ئةم زةوي ية بؤ نةهي‪.‬شتؤتةوةء‪ ،‬ناضارى كردووة ثة نا وةبةر‬ ‫خواوةندء ئاسانء ئةوةدنيا بةري‪.‬ت‪ ..‬بةثي‪.‬ى )ماركس( ‪-‬وةك لةمةوبةريش‬ ‫‪,‬كى دةستبةردارى ئايي )خوا‪ ،‬لهوت‪ ،‬ميتافيزيك‪،‬‬ ‫ئاماذةم ثي‪.‬دا‪ -‬كاتي‪.‬ك خةل‬ ‫خورافيات( دة بن‪ ،‬سيستمي‪.‬كى كؤمةليةتىء سياسى ئةو تؤ لةئارادا ب ي‪.‬ت‬ ‫ثي‪.‬ويس تييان بةو وةهما نة لة ذيانياندا نةمي‪.‬ن ي‪.‬ت‪ ..‬من لةو بر‪:‬وايةدام‬ ‫‪131‬‬


‫ثابةندبو نى ماركس يي‪.‬كان بةدا بء نةري تى كؤمةليةتىء‪ ،‬تةنانةت‬ ‫كى دذوار نييةء‪ ،‬لة زؤر ر‪:‬ووةوة لة بةرذةوةندى‬ ‫ئايينيشةوة‪ ،‬كاري‪.‬‬ ‫بزوتنةوةكةيا نة‪ ..‬مةلء تةنانةت هةندآ شي‪.‬خا نى نةتةوةكةمان ر‪:‬ؤلي‪ .‬كى‬ ‫‪,‬كىء‪،‬‬ ‫نى بزاظةكةداء‪ ،‬هوشياركردنةوةى خةل‬ ‫كاريطةريان لة ثي‪.‬شةوةبرد‬ ‫‪,‬كردنى ئالى‬ ‫بنجداكوتانى طيانى تي‪.‬كؤشانء نيشتمانثةروةريدا هةبوة‪ ..‬هةل‬ ‫‪,‬كو‬ ‫‪,‬مانةدا نةهةر ئةوثةر‪:‬ى طةوجي‪.‬تيية‪ ..‬بةل‬ ‫‪,‬كة مسول‬ ‫بي‪.‬ئيمانى لةنيو ئةو خةل‬ ‫دؤر‪:‬ا نء شكس تى سةرتاثاى كي‪.‬ش ة ر‪:‬ةواكةشيا نة‪ ..‬ئة مة تاكتي كء في‪.‬لء‬ ‫فةرةج ني ية‪ ..‬ئة مة بيني نى واقيعةكة ية كة دةتةو ي‪.‬ت بيطؤر‪ :‬يت‪ ..‬تؤ كة‬ ‫كة‬ ‫بؤ ئةو خةل‬ ‫‪,‬‬ ‫ت‬ ‫تا هيض‬ ‫هي‪.‬ش‬ ‫كت‬ ‫‪,‬تةرناتيظي‪.‬‬ ‫يض ئةل‬ ‫نةكردووة‪ ..‬ه‬ ‫يض‬ ‫ستةبةر نةكردووة‪ ..‬ه‬ ‫بؤ دة‬ ‫يت‬ ‫نة ئابوريي‪.‬كة‬ ‫كى ذي‪.‬رخا‬ ‫‪,‬ةكةيي‪.‬‬ ‫كؤل‬ ‫ين‬ ‫نةلةرزاندووة‪ ..‬ضؤن بةهي‪.‬زتر‬ ‫كة‬ ‫سيست م ة –‬ ‫س ةرخان ى ئ ةو‬ ‫‪,‬دةتةكي‪.‬ن يت؟! ئة مة لة كلكةوة لغاوكرد نة‪ ..‬عةرةبا نة خس تنة‬ ‫ئايي نة‪ -‬هةل‬ ‫ثي‪.‬ش ئةسثةوةية‪.‬‬ ‫ئة ما دةب ي‪.‬ت ئةو هةقيقةتةش فةرامؤش نةكة ين‪ ..‬كة ماركس يستة‬ ‫نوي‪.‬ذكةرء ر‪:‬ؤذوطرء مةلو شي‪.‬خةكان يش‪ ..‬ئايينيان نةكردؤ تة )تلياك(ى‬ ‫‪ ,‬كو لةن ي‪.‬و ئاييندا‪ ..‬بةتايبة تى‬ ‫هؤشبةرء خةمر‪:‬ةو‪.‬ي نى دة ستةوسانى‪ ..‬بةل‬ ‫ئايي نى ئيس لم‪ ..‬سةدان ئاية تى قورئا نء فةرمودةيان دةرهي‪.‬ناوة كة لة‬ ‫تى دادوةرى‬ ‫خزمة‬ ‫بؤ‬ ‫نء‪،‬‬ ‫كؤمةليةتيدا‬ ‫نى‬ ‫هوشياركردنةوةء جؤشدا‬ ‫‪132‬‬


‫بؤ‬

‫جةماوةر دذى ملهور‪:‬ىء‪،‬‬ ‫ر‪:‬ةتكردنةوةء بةطذداضونةوةى‬ ‫يى بةكاريان هي‪.‬ناوة‪..‬‬ ‫مى دنيا‬ ‫زول‬ ‫‪,‬‬ ‫ل ميي‪.‬كا ن‬ ‫ن ة –ئ ة ط ةر ئيس‬ ‫ه ةندآ ل ةوا‬ ‫بة جيدى كارى‬ ‫ستيان بآء‪،‬‬ ‫مةبة‬ ‫‪.‬ك لة‬ ‫ي‬ ‫‪,‬ة موي‬ ‫سةر بكةن‪ -‬هةر تال‬ ‫لة‬ ‫سؤشياليزميان جيادةكاتةوة‪..‬‬ ‫بؤ ئ ة م د ة ظ ةر ة ى – و ة ك‬ ‫تى‬ ‫ب ةتايب ة‬ ‫وتان‪ -‬كة لة ثةراوي‪.‬زى مي‪.‬ذودا دةذى‪ ..‬هةر بؤ نو نة بر‪:‬وا نة ئةم ئاية تء‬ ‫‪,‬ةكةدةكةن‪ :‬ئايةتةكا نى [و يل‬ ‫فةرمودا نة‪ ..‬بةنيس بةت ئةوانةى سامان كةل‬ ‫ل كل همزة لزة‪ .‬الذى جع مال وعدده‪ ..‬تد]ء‪[ ..‬اللذ ين يكنزون الذ هب‬ ‫والفضة ول ينفقونها فى سبيل اللة فبشرهم بعذاب اليم]ء‪ [ ..‬كى ل يكون‬ ‫دولة بي الغنياء منكم]ء‪ ..‬بؤ ئازادى بر‪:‬وا ئايةتةكانى [فمن شاء فليؤمن‬ ‫و من شاء فليك فر]ء [أفا نت تكره الناس ح تى يكونوا مؤمن ي]‪..‬‬ ‫سى –‬ ‫بآ با‬ ‫)ب‪.‬ي طو ما ن نا‬ ‫نة سخبونةوةيان‪ -‬بكر ي ‪.‬ت! يان لة بةرةنطاريبونةوةى ملهور‪:‬ا نى‬ ‫‪,‬تانة‬ ‫دة سةلتداردا‪ ،‬فةرمودةى‪[ :‬وت نى وشةى حةق لةبةردة مى سول‬ ‫ملهور‪:‬ةكاندا جيهادة]ء‪ ،‬لة بةشكرد نى ثاروة ناندا‪[ :‬ئةوةى دراو سي‪.‬كةى‬ ‫انى‬ ‫ية]ء‪ ،‬لة يي‪.‬كس‬ ‫مة ني‬ ‫بآ لة ئي‪.‬‬ ‫سىء خؤى تي‪.‬ر‬ ‫بر‬ ‫ئينساندا‪[ :‬مةردومةكان وةك ددانةكانى شانة ضونيي‪.‬كن]ء‪ ..‬ء‪ ....‬تد‪.‬‬ ‫و ت ئةطةر مةبة ستيان بآ دةتوا نن لةم ر‪:‬ووةوة كارى زؤر مةزن بكةن‪..‬‬ ‫‪,‬طةء فيكريشدا‬ ‫تةنانةت دةتوا نن نوي‪.‬كردنةوةء وةءضةرخان يش لة كؤمةل‬ ‫بي‪.‬ن نة ئاراوة‪ ..‬دة نا ئةطةر مةبة ستيان نةبآء كار بة دة قة ثي‪.‬ضةوانةكا نى‬ ‫‪133‬‬


‫بكةن‪ ،‬ئةوا بة ثشتبةست بة طةل‪ .‬ئايةتء فةرمودةء ئيجتيهاداتء تةئويلى‬ ‫دى كة طشتييان جة خت لة سةر كؤكوذى دةكة نء بؤيشيان بلوآ‪ ..‬ئةوا‬ ‫دةتوانن كاري‪.‬كى وا بكةن ششي‪.‬ر سةروةر بآء نيشتمانيش بؤ هةتاهةتاية‬ ‫‪,‬تانى خوي‪.‬ن‪.‬‬ ‫خل‬ ‫سالر‪ :‬لة ر"ؤذهةل تى ئيسلميدا‪ ..‬هةميشة ششير )بةهةمو‬ ‫سيكوضكة‬ ‫تن لة‬ ‫جؤرةكانييوة( بةرامبةر ر"ةخنةطر‬ ‫حةرامكراوة كة لة ئارادا بووة‪) ..‬ئاي ي‪ ،‬سيكس‪ ،‬سياسةت(‪..‬‬ ‫خؤ‬ ‫ئةم ديدارةش لنيكةم دو لةو تةوةرة حةرامكراوانةى لة‬ ‫طرتووة‪ ..‬ئا يا هة تا هةتا ية ئةو با سانة هةروا بة قةدةغةكراوى‬ ‫دةميننةوة؟ بؤ ضى ئيس لم هيندة سل‪2‬يان ليدةكاتةوةء‪،‬‬ ‫با سكردنيان وةك هة مو بابةتةكا نى دى ذيان بةئا سايى‬ ‫وةرناطريت؟‬ ‫ر"ةوف حة سةن‪ :‬من هةرط يز ئةو قس ةية بةر‪:‬ا ست نازا نء‪ ،‬ض بةلى‬ ‫ئيسلمةوةء‪ ،‬ض لى سيستمة حوكمر‪:‬انةكانى دةظةرةكةء دةرةوةش‪ ،‬شت ي‪.‬ك‬ ‫ني ية ناوى سي‪.‬كوضكةى حةرامكراو‪ ،‬يان قةدةغةكراو ب ي‪.‬ت‪ ..‬بةتايبة تى‬ ‫با سكردنء ر‪:‬ةخنةلي‪.‬طرتنييان‪ ..‬ضون كة لةوانة ية هةر ئةو سي‪.‬كوضكةية‬ ‫واتاى هة مو بوارء مةوداكا نى ذيان ببةخش ي‪.‬ت‪ ..‬تؤ لة سةرتاثاى كؤمة‪,‬ل طة‬ ‫ئيس لميي‪.‬كانداء‪ ،‬لة دي‪.‬رزةمانيشةوة دةتوان يت نة هةر با سى ئةوا نة‬ ‫‪ ,‬كو دةتوان يت‬ ‫بكةي تء خوي‪.‬ندنةوةى ر‪:‬ةخنةييشيان بؤ بكة يت‪ ،‬بةل‬ ‫)بةكردةوة( ثراكتيزةشيان بكةيت‪.‬‬ ‫جارآ ئةوان هةر خؤيان نةك ئيس لمةتيي‪.‬كةيان كردؤ تة ) سياسةت(‪..‬‬ ‫‪,‬كو زؤرجاريش كردويانة بةثاشكؤى سياسةتء‪ ،‬خستويانةتة خزمةتى‬ ‫بةل‬ ‫‪134‬‬


‫‪,‬طةطةلي‪ .‬كى زؤرء زةبةندى‬ ‫سيستمة ضينايةتيي‪.‬كانةوةء‪ ،‬لةم ر‪:‬ووةوة بةل‬ ‫ئاشكراء نكول لي‪.‬نةكراويش هةية‪ ..‬هةروةها بؤ باسى ئايينيش بة هةزاران‬ ‫جزوبةندء لة هة مو ر‪:‬ويي‪.‬كةوة لة ر‪:‬ابردووةوةء تا ئي‪.‬س تةيش خوي‪.‬ندنةوةى‬ ‫‪,‬س ةنطاندنء قس ةوباسى‬ ‫بؤ كراوةء‪ ..‬لةم ر‪:‬ؤذطارةدا بيمةندا نى عةرةب هةل‬ ‫زؤر وردء مةعقوليان لةمةر‪ :‬ئيسلمى سياسى هةية‪..‬‬ ‫مة سةلةى سي‪.‬كسيش لة ئيس لمدا نة هةر با سكردنى حةرام نةبوة‬ ‫‪ ,‬كو بة سةدان شي‪.‬وةء زي‪ .‬ت لة ئايينةكا نى دى ر‪:‬ي‪.‬طةى ثراتيزةكردنيش ى‬ ‫بةل‬ ‫دراوة‪ ..‬ض بة نهي‪.‬نىء ث‪.‬ي ضء ثةناء حيلة شةر عى‪ ،‬ض بةئاشكراء ر‪:‬اشكاوى‪..‬‬ ‫ثي‪.‬ت سةير نةبي‪.‬ت لة سةردةمى )خةليفة عوسان(دا سؤزانى ئاشكراى وةك‬ ‫)هندى كضى عتبة( هةبو‪ ..‬جطة لة )ئوم وةليد(ء )فاتيمةى ئةسديية(ء )ئوم‬ ‫جةم يل(ء )ئامينةى كض ى عةلقة مة( ء‪ ...‬تد كة سوزانى نهي‪ .‬نى بون‪ ..‬لة‬ ‫سةردةمى ئةمةويي‪.‬كاندا )مةرجانةء قةتا مء شةحنةء‪ (...‬سؤزانى ئاشكرا‬ ‫بون‪ ..‬ئةوة سةردةمى عةبا سيي‪.‬كان بة سةردةمى كةنيزة كء غيلمان‬ ‫سراوةء‪ ،‬لةم ر‪:‬ووةوة كار طةيشتبوة ئةوةى هةردو كور‪:‬ةكةى‬ ‫نا‬ ‫هارونةر‪:‬ةشيد هةتيوى خةسي‪.‬نراوييان كردبوة هاوسةرى خؤيانء‪ ،‬تةنانةت‬ ‫وايلي‪.‬هاتبو زؤرجار مارةيى هةتيو لة هى كةنيزةك زي‪.‬ت بو‪ ..‬ئةم ر‪:‬ةفتارة لى‬ ‫غةيرة دينةكان يش لةث ي‪.‬ش ئيس لمدا تةشةنةى كرد بو‪ ..‬هةر لة سةردةمى‬ ‫طري كء يؤنانةوة لةن ي‪.‬و ر‪:‬ةبة نء حةكيماندا هةتيوبازى بةجؤر ي‪.‬ك تةشةنةى‬ ‫‪,‬ىء ر‪:‬يس وايى‬ ‫كرد بو‪ ..‬كة زةوا جى شةرعييان بة سوكايةتىء ضةثةل‬ ‫دادةناء‪ ..‬ئةوى ر‪:‬استى بآ ناخوازم بضمة ني‪.‬و بنجء بناوانى ئةم بابةتةوة‪..‬‬ ‫ضون كة ئةم هةويرة ئةطةر لة سةرى بر‪:‬ؤ ين نةهةر ئاو‪.‬ي كى زؤر دةكي‪.‬ش آ‪..‬‬ ‫‪ ,‬كو دةبي‪ .‬تة مايةى شةرمةزارى بؤ ئايينة كة بةطشتىء ر‪:‬ي‪.‬بةرا نى‬ ‫بةل‬ ‫بةتايبةتى!‬ ‫‪135‬‬


‫بةكور تى كي‪.‬شةى سي‪.‬كس لة ئيس لمدا هي‪.‬ندةى ثةيوةندى بة كردار‬ ‫)ثرؤ سة( كة خؤيةوة هة ية‪ ،‬هي‪.‬ندة زي‪ .‬ت ثةيوةندى بةئازادى ئافرةتانةوة‬ ‫‪,‬ى لي‪.‬دةكاتةوة ئةمةى دواييانةء‪ ..‬لةمةياندا‬ ‫هة ية‪ ..‬ئةوةى ئيس لم سل‬ ‫كة‬ ‫ئةوثةر‪:‬ى توندوتيذة‪ ..‬ضون‬ ‫نى تةواوى‬ ‫‪.‬ت بةئازادبو‬ ‫ي‬ ‫ثي‪.‬دةض‬ ‫ين‬ ‫‪,‬طةدا‪ ،‬طةورةتر‬ ‫ذنان لة كؤمةل‬ ‫سبي‪.‬نآ‪..‬‬ ‫كة هةرة‬ ‫ثي‪.‬طةى ئايينة‬ ‫تا ئازاد ى ت ةواو ى‬ ‫ئ ة م ة شيا ن – وا‬ ‫ذنان‪ -‬لة كؤمؤنيزميدا دي‪.‬تة دى‪.‬‬ ‫برالة! ئةوةى بةر‪:‬استى قةدةغةء حةرامكراوة تةنيا ماركسيزمةء هيضى‬ ‫دى‪ ..‬وا تا خوي‪.‬ندنةوةى ماركس يزمانةية بؤ ئاي يء سياسةتء سي‪.‬كس‪..‬‬ ‫تةن يا ئةمةيان بظة ية‪ ..‬ضون كة هة مو خوي‪.‬ندنةوةء ثراكتيزةكا نى دى ئةطةر‬ ‫بةفيعلىء ر‪:‬وكةش لة خزمةتى ئاييندا نةبن‪ ،‬ئةوا سةرئةنام هيضيان ئايي‬ ‫ناسر‪:‬نةوة‪.‬‬ ‫عةلانيي‪.‬كان‪ ،‬بةنا سيؤنالء ل يباليشةوة )مؤدي‪.‬رنيزمةكان بةطش تى(‬ ‫‪,‬دانيان تةن يا بؤ دورخس تنةوةى ئايي نة لة سيستمى حو كم‪،‬‬ ‫ئةوثةر‪:‬ى هةول‬ ‫‪,‬طةي ي‪.‬ك مرؤظ تي‪.‬يدا ثي‪.‬ويس تى بةئاي ي نةب ي‪.‬ت‪ ..‬بةوا تا‬ ‫نةك ثي‪.‬كهي‪.‬نا نى كؤمةل‬ ‫‪,‬ثش تى ئاي ي دةكةن‪ ..‬ماركس يزم نةب ي‪.‬ت ئةوانيدى هيضيان‬ ‫لة جةوهةردا ثال‬ ‫ناتوا نن‪ ،‬يان مةبة ستييان ني ية ئينس ان لة بونةوةري‪ .‬كى ئايينيي‪.‬وة بكة نة‬ ‫بونةوةري‪ .‬كى عةقل نى‪ ..‬وا تا ئةو مةعري فة ناعةقلني ية نا سر‪:‬نةوة كة ذيا نة‬ ‫واقيعيي‪.‬كةى بؤ كردونة تة وةهمي‪ .‬كى هةتاهةتا يى ر‪:‬ةهاى ثيؤزء‪ ،‬شي‪.‬وة‬ ‫‪,‬ما نى‬ ‫لنطةوقوض كراوةكةى جيهان ناخةنةوة شوي‪ .‬نى خؤى‪ ..‬فةلس ةفةى ئةل‬ ‫)هيطلء في‪.‬خ تة ء‪ ...‬تد( بةهةمان دة ستورى ئاي ي هة مو شتةكان هةر لة‬ ‫‪136‬‬


‫ئا سانةوة دي‪.‬ني‪ .‬تة خوارةوة‪ ..‬ئاي ي وةلوة دة نآ كة ضى )لهوت( دةكا تة‬ ‫‪,‬تةرنات يظ بؤى‪ ..‬لى )مار كس( بةثي‪.‬ضةوانةوة‪ ،‬بةرزبونةوة كة لة‬ ‫ئةل‬ ‫‪,‬كو‬ ‫زةويي‪.‬وةية بةرةو ئاسانء‪ ،‬ئةمةيش هةر بة قسةء فيكرء خةيال نا‪ ،‬بةل‬ ‫بة كارء كردةوةى ر‪:‬ا ستينةى بةشةر‪ ..‬ماركس يزم هة مو سروتء تة سةورة‬ ‫ئايينيي‪.‬كان بة سةرضاوةى درؤء في‪.‬لء ضةواشةكردنى بةشةرييةت دةزانآ‪..‬‬ ‫‪,‬ى‪[ .‬هةر لةبةر ئةوةية جار‪:‬ى جةنطي‪.‬كى ر‪:‬اشكاوانةمان بؤ‬ ‫‪,‬ز( دةل‬ ‫بؤيآ )ئةنطل‬ ‫سةر ئاييء تةسةوراتة ئايينيي‪.‬كان دا]‪.‬‬ ‫جا ئةطةر ئاي ي بةرامبةر ئةو فيكرء ر‪:‬ةوتانةى دى توندوتيذ يش بةكار‬ ‫بي‪.‬ن ي‪.‬ت‪ ..‬هةر بؤئةوةية نةطةنة ئاستى ماركسيزمء ضارةسةرى ر‪:‬اديكالنةى‬ ‫ئايي‪.‬‬ ‫سالر‪ :‬نا سيؤناليستيكى وةك )هيتلةر( لة ثيطةى ئةوةى‬ ‫)ئةل‪2‬ةمان يا لة سةرو هةموانةوة ية(‪ ،‬نة هةر دذى ئاي ي بو‪ ،‬بةل‪ 2‬كو‬ ‫طةورةتري نء بةناوبانطت ين جينؤ سايدى لة ميذودا بةرامبةر‬ ‫جولة كة كرد‪ ..‬ضؤن دةل‪2‬ي‬ ‫طةوهةردا لة خزمةتى ئاييندان؟‬

‫يت نا‬

‫سيؤناليستةكانيش لة‬

‫سةن‪ :‬لي‪.‬رةدا با‬ ‫ر"ةوف حة‬ ‫كء هاريكردنانةى ول‬ ‫كؤمة‬ ‫تى‬ ‫س ةر ماي ةداريي‪.‬كا ن – ب ةتايب ة‬ ‫‪,‬مانياى نازى بؤ باش ت شالوبرد نة سةر سؤظيي‪.‬تء‬ ‫ئةمةري كا‪ -‬بؤ ئةل‬ ‫لةني‪.‬وبرد نى شيوعييةت ناكةم‪ ،‬طةر ضى ثةيوةنديية كى ر‪:‬ا ستةوخؤى‬ ‫بةباسةكةمانةوة هةيةء‪ ..‬تةنيا وةلمى ثرسيارةكةتان بةكورتى دةدةمةوة‪..‬‬ ‫جولة كة وةك )ئاي ي‪-‬نةتةوة( بةن ي‪.‬و ولتا نى دنيادا ثةرةوازةء لنةوازء‬ ‫سى ئةو‬ ‫تة‬

‫‪137‬‬


‫ضةو ساوةش بون‪ ..‬بؤ يآ بةزؤرى ببو نة كؤمؤنيس ت‪ ..‬بةتايبة تى لة‬ ‫يةكيي‪ .‬تى سؤظيي‪.‬تدا‪ ..‬ر‪:‬ا ستة لة دووةم ي جةن طى طةردونيدا كؤكوذ كرا نء‬ ‫كة‬ ‫بةمليؤنةهايان ل‪ .‬كوذرا‪ ..‬وةل‪ .‬ئةو دؤكيؤمي‪.‬نتانةى دواى جةنطة‬ ‫نة ئةوة دةردةخةن هي‪.‬تلةرء )نازىء فاشيي‪.‬كان(‬ ‫ئاشكراكران‪ ،‬ر‪:‬اشكاوا‬ ‫بةتي‪.‬كر‪:‬ا يى تةن يا ئةو جولةكانةيان كوشتووة يان سوتاندووة كة شيو عى‬ ‫‪,‬ةكانيشيانةوة لة فر‪:‬نةكاندا سوتي‪.‬نران‪ ..‬هةروة كو‬ ‫بون‪ ..‬بة ذ نء مندال‬ ‫دؤكيؤمي‪.‬نتةكا نء تةنانةت طةل‪ .‬لةو ر‪:‬ؤمانانة يش دواى جةنطة كة‬ ‫بلوكرانةوة‪ ..‬هةمويان باس لة سةدان هةزار ديلى جولة كة دةكةن دواى‬ ‫‪,‬ينةوة دةركةوتون ئيماندار نء شيو عى ن ي‪ ،‬نازيي‪.‬كان ئازاديان‬ ‫لي‪.‬كؤل‬ ‫كردون‪ ..‬واتا هي‪.‬تلةر هةر شيوعى قر‪:‬انى كردووة نةك جولةكةقر‪:‬ان‪.‬‬ ‫سالر‪ :‬ئةى لةن ي و كؤمةل‪2‬طةى كوردةواريدا‪ ..‬بةر"اى تؤ‬ ‫ثيوةندى نيوان ئايينةكان ضؤ نة؟ مةبة ستم ثةيوةندى ئيس لمى‬ ‫كوردة لةطةل ئاي يء ئايينزاكا نى ديكةدا‪ ،‬بةتايبة تى‬ ‫مةسيحى تا ضةند بةئاشتى‪ ،‬يان بةناكؤكى ثيكةوة ذياون؟‬ ‫ر"ةوف حة سةن‪ :‬ئيس لم ئةطةر كورد بو بآ يا عارةب يان تور كء‬ ‫فارسء‪...‬تد‪ ،‬لة هةركوي‪.‬دا دةسةلتى هةبوبآ ئةوانى دى ضةوساندؤتةوةء‬ ‫‪,‬ةتدا بةمرؤ ظى ثلة دوى داناون‪ ..‬بةثي‪.‬ضةوانةيشةوة نونةى‬ ‫لة باشت ين حال‬ ‫بةرضاوى ئيسرائيلء سربء كرواتيي‪.‬كانى يؤطؤسلظيامان لةبةرضاوة‪ ..‬جا‬ ‫‪,‬كوذىء ضةو ساندنةوةى ئيس لمدا ضةندى ئايينييةء‬ ‫ئيدى لة كؤمةل‬ ‫ضةنديشى نةتةوايةتي ية طري نط ني ية‪ ..‬كورد يش وةك هةر ئيس لمي‪.‬كى دى‬ ‫هةر ضى لة توانادا بو بآ كارى بي‪.‬مروةتانةدا دري‪ .‬غى نةكردووة‪ ..‬لة‬ ‫‪,‬ي‪ .‬كى زؤر‬ ‫ئةرمةنقر‪:‬انةكةى سةردةمى عو سانليي‪.‬كاندا كوردا نى ئيس لم ر‪:‬ؤل‬ ‫‪138‬‬


‫نامةدانةء وةحشيانةيان طي‪.‬ر‪:‬ا‪ ..‬هةروة كو ضؤن بةرامبةر ئةو يؤنانييانةى‬ ‫لةو سةروبةندةدا لة كورد ستانى باكوردا دةذيان ر‪:‬ةفتارى زؤر در‪:‬ندانةء‬ ‫‪,‬ن‪ ..‬يي‪.‬كةيي‪.‬كة‬ ‫بي‪.‬مروةتانةيان دةنواندء‪ ،‬طوايآ لةبةرئةوةى غةيرة دينن ئاذةل‬ ‫‪,‬يان دةكردن‪ ..‬دةمارطيي ية ئايينيي‪ .‬كة هةر بةمةيشةوة‬ ‫دةيانطرت نء نال‬ ‫نةوة ستاء‪ ،‬تةنانةت ئي‪.‬زدي ية كوردةكان يش هةر لةبةرئةوةى ئيس لم ني ي‬ ‫ضةند ين جار لة ليةن ئةمارةتى كوردى طةوجة ئيس لميي‪.‬وة كةوتونةتة بةر‬ ‫‪,‬تةء‬ ‫هي‪.‬ر شى قةلضؤكردن‪ ..‬زوربةشان لةبيما نة ضؤن لة سلي‪.‬مانيدا طال‬ ‫سوكايةتى بة جولة كة بي‪.‬وةيةكان يش دةكراء لةن ي‪.‬و بازار‪:‬دا ئاطريان لة‬ ‫ر‪:‬يشيان بةردةدا!‬ ‫‪,‬يان‬ ‫بةهةرحال مة سيحيي‪.‬كانى ئي‪.‬س تة لة كورد ستاندا بةطش تى حال‬ ‫باشتة‪ ..‬ئةو يش هةر لةبةر ئةوة ية ئةوان بةتةواوى ثي‪.‬ر‪:‬ةوى طيا نى‬ ‫لي‪.‬بوردةيىء بي‪.‬وةييانةى مةسيحي‪.‬تى دةكةنء‪ ،‬لة نةهامةتىء سةركةردانيية‬ ‫كؤمةليةتىء نةتةوايةتيي‪.‬كاناندا ئةوان يش بةهؤى شؤر‪ :‬شى ر‪:‬زطاريوازى‬ ‫كوردةوة بةركةوتو نء ضةو سي‪.‬نراونةتةوةء‪ ،‬تةنانةت شةهيدء قوربا نى‬ ‫زؤريشيان لةم ثي‪.‬ناوةدا داوة‪.‬‬ ‫سالر‪ :‬باشة ئايا ئايي )بةتايبةتى ئيسلم( لة كؤمةل‪2‬طةى‬ ‫كوردةوارياندا فاكتةريكة بؤ ثيشكةوتن‪ ،‬يان هؤكاريكة بؤ‬ ‫دواكةوتن؟‬ ‫ر"ةوف حة سةن‪ :‬بةث ي‪.‬ى بؤضو نى ماركس يانة ئاي ي جارءبارء كةمتازؤر‬ ‫توانيوي‪ .‬تى هؤكار ي‪.‬ك بآ بؤ ياخيبو نء جؤشدانى جةماوةر دذى داطيكةرء‬ ‫ضةو سي‪.‬نةر‪ ..‬بةنيس بةت كورديشةوة بةهؤى بارودؤ خة دواكةوتؤكةوة‪ ..‬لة‬ ‫سةروبةندي‪.‬كدا تةن يا ثياوا نى ئاي ي خوي‪.‬ندةواربو نء‪ ،‬هةر ئةوان يش‬ ‫‪139‬‬


‫ثي‪.‬شةواى ئةدة بء في كر بون‪ ..‬هةر بةنو نة )خا نى( مةزنت ين ثي‪.‬شةواى‬ ‫هة ستى كوردايةتييةء‪ ..‬قا نع مةزنت ين ثي‪.‬شةواى فيكرى مرؤظايةتىء‬ ‫ثي‪.‬شكةوتنخوازييةء‪...‬تد‪.‬‬ ‫ل‪ .‬لةم ر‪:‬ؤذطارةى ئةمر‪:‬ؤماندا ئاي ي بةطشتىء ئيس لم بةتايبة تى‬ ‫لةمثةري‪ .‬كى سةخت لةبةردةم سيستمى حوك مى مؤدي‪.‬ر نء‪ ،‬ثي‪.‬شكةوت نى‬ ‫كؤمةليةتيدا‪ ..‬ئاي ي بةث ي‪.‬ى )مار كس( وا تا ش تة ر‪:‬ةهاء ثيؤزء نةطؤر‪:‬ة كة‪..‬‬ ‫وا تا تةرخانكرد نى ئةم دنيا ية بؤ خزمة تى ئا سانء قيامةت‪ ..‬وا تا‬ ‫داخس تنى هة مو دةرطةو ثةنةرةكان بةر‪:‬وى طؤرا نء ثي‪.‬شكةوت نى‬ ‫دنياييدا‪ ..‬ئةم دنيا فانيية لة ئاييندا بريتيية لة مةرطء طوناهبارىء هيضء‬ ‫ثو ضى‪ ..‬تا كة ي ي‪.‬ك ترو سكايى دةبي نآ‪ ،‬ئةو يش لة ئا ساندا‪ ..‬وا تا لةوة‬ ‫دنيادا‪.‬‬ ‫‪,‬طةى كوردةواريشمانةوة ئةوةى مايةى نيطةرانيية هةر‬ ‫بةنيسبةت كؤمةل‬ ‫ئايينةكة خؤى ‪-‬وةك ئيمان بر‪:‬وا‪ -‬نيية كة لة ئةنامى فتوحاتى ئيسلميدا‬ ‫‪ ,‬كو ر‪:‬ةو تة جوراوجؤرة ئيس لميي‪.‬كانة كة ثابةندء‬ ‫ثي‪.‬مانطةيشتووة‪ ،‬بةل‬ ‫‪,‬ة تة ئيس لميي‪.‬كانى ناوضةكةن )بةتايبة تى ئي‪.‬را نء‬ ‫وابة ستةى كؤمة كى دةول‬ ‫‪,‬دة سور‪:‬ي‪.‬ن‪ ..‬وا تا دذايةتيكرد نء‬ ‫سعودية(‪ ..‬بةفةرما نى ئةوان هةل‬ ‫ضةو ساندنةوةكة لة ليةن عارة بء تور كء فار سةوة وةك نةتةوةى‬ ‫‪,‬ة تة نائينس انيي‪.‬كةوة دةطؤر‪:‬ن بة كار‪.‬ي كى ئايي نى ثيؤزء‬ ‫باندة ست‪ ،‬لة حال‬ ‫‪,‬ن‬ ‫شةر عى‪ ..‬ضون كة هةرط يز ئةو ول تة ئيس لميانة نايانةوآء ناشهي‪.‬ل‬ ‫قةوارةيي‪.‬كى سياسى سةربةخؤى ثي‪.‬شكةوتومان هةبي‪.‬ت‪ ..‬ئيسلم باشتينء‬ ‫ثيؤزترين ضةكى ر‪:‬اييكردنى ئةم كارةيانة‪.‬‬ ‫ئةوة تا مزطةوت لة دورتري نء بضكؤلةتر ين طوندى كورد ستاندا‬ ‫بةكؤمةكى ميء خانانى ثيتؤ‪-‬دؤلرى سعودية دروستكراوة‪ ..‬كةضى ئةم‬ ‫‪140‬‬


‫كؤمةكة نة بؤ قوتابانةء نة بؤ نةخؤشخانةء نة بؤ كتي‪.‬بخانة ء‪...‬تد‪ ،‬بؤ‬ ‫هيضيان ني ية! ئة مة بةر‪:‬ا ستى مايةى طوما نة‪ ..‬بؤ مة سةلةى دة ستورى‬ ‫‪,‬دةدةن هي‪.‬ندةى ثي‪.‬يانبكر ي‪.‬ت سيستمى حو كم بةلر‪ :‬ي‪.‬ى‬ ‫كورد ستانيش هةول‬ ‫سيؤكراتى )ئاخوندةيى(دا بةرن ء‪...‬تد‪.‬‬ ‫ئةما نة ئةطةر موبادةرةى خؤيان ب نء‪ ،‬وةك ثي‪.‬طةيي‪ .‬كى ئارا ستةكراوى‬ ‫‪,‬ةتا نى دراو سآ كارنةكةن‪ ،‬ئةوة مافي‪ .‬كى ر‪:‬ةواى خؤيا نة لة ثرؤ سةى‬ ‫دةول‬ ‫ململنآء‪ ،‬طوزارةكردن لة بيوبر‪:‬وادا‪ ..‬دة نا ئةوة بةئاشكرا مةبة ستى‬ ‫وي‪.‬رانكرد نء ثشتشكاند نى هةلومةر جى كؤمةليةتىء سياسى ئةم‬ ‫ر‪:‬ؤذطارةمانةء خيانةتي‪.‬كى ر‪:‬اشكاوانةية‪.‬‬ ‫بةكور تى ئةطةر ئيس لميي‪.‬كان وابة ستة نةب نء خاوة نى خؤيان بن‪..‬‬ ‫بي‪.‬طوما ن ض لة ر‪:‬وى جؤشدا نى طيا نى نيشتمانثةروةرىء كوردايةتيي‪.‬وة‬ ‫‪,‬ى‬ ‫مء طةندةل‬ ‫لةن ي ‪.‬و جةماوةرداء‪ ،‬ض لة ر‪:‬وى بةطذداضونةوةى زول‬ ‫‪,‬‬ ‫كاربةدةستاندا دةورى كاريطةريان دةبي‪.‬ت‪.‬‬ ‫سالر‪ :‬با شة ئة مة تاكةى؟ ه يض هةول‪ 2‬ي ك ني ية‬ ‫ثةنةرةييةكمان ليبكاتةوةء‪ ..‬ليوةى بر"واني نة دنياى هةزارةى‬ ‫سييةم؟ ئا يا ئيمةى طيؤدةى ئةم ر"ةو شة ه يض ترو سكاييةك‬ ‫نيية بؤ دوار"ؤذمان؟ تاكةى هةروا دةمينينةوة؟‬ ‫‪,‬دانى‬ ‫‪ ,‬ي‪.‬م لة سةرهةل‬ ‫ر"ةوف حة سةن‪ :‬بةلتةوة سةير نةب ي‪.‬ت ثي‪.‬تدةل‬ ‫‪,‬ةى دوا يى‪ ..‬هةرط يز ئةمؤرة‬ ‫ئيس لمةتيي‪.‬وة تا ئةم ضل‪-‬ثة نا سال‬ ‫ستنة ئايديؤلؤذىء‬ ‫ضةقبة‬ ‫ية‬ ‫يء توندوتيذي‬ ‫في‪.‬ندةمي‪.‬نتاليزم‬ ‫خةتةرناكةى بةخؤيةوة نةبينيوة‪..‬‬ ‫‪141‬‬


‫نء خوي‪.‬ندنةوانةى‬ ‫ئةوثي‪.‬شكةوت‬ ‫‪.‬و‬ ‫ي‬ ‫سال لةمةوبةرى ن‬ ‫سةدان‬ ‫س ةرد ة م ى‬ ‫ك ة –ل ة‬ ‫خود ى ئايين ة‬ ‫خةلفةتدا‪ -‬بؤ ئيس لم كراون‪ ..‬ه يض سيستمي‪.‬كى ثاشاية تى يان كؤمارى‬ ‫نن يان ناوي‪.‬رن‬ ‫سةردةمة ناتوا‬ ‫ئةم‬ ‫خؤيان لةقةرةى بدةن‪ ..‬هةزار‬ ‫سال لةمةوبةر بزوتنةوةى‬ ‫)موعتةزيلة( بيؤكةى )ئازادى(ء‬ ‫ند –‬ ‫ظ ى وروذا‬ ‫س ةرثش ك ى( ى مرؤ‬ ‫)‬ ‫كة كةمتازؤر كاريطةر يى فيكرى مة سيحىء جو ء فةلس ةفةى يؤنا نى‬ ‫بة سةرةوة بو‪ -‬هةروة ها خوي‪.‬ندنةوةى جياوازى بؤ )قورئان( يش هة بو‪..‬‬ ‫خوي‪.‬ندنةوةيي‪ .‬كى هوشيارا نة‪ ..‬جياوازى لةنيوان دة قى وتةكا نى خواوة ند‬ ‫)وةك قسة(ء‪ ،‬دةقى نوسراوى قورئاندا دةكرد‪ ..‬ئةمى بة )دانراو( دادةناء‪..‬‬ ‫‪,‬ةء بي‪.‬مروة تى لة‬ ‫تد‪ .‬ئةما نة لة ليي‪ .‬كء‪ ،‬لة ليي‪ .‬كى دييةوة هةر ضى هةل‬ ‫سةروبةندى جياجياى ثي‪.‬شوى ئيس لمةتيدا ر‪:‬ويانداوة‪ ..‬ئي‪.‬س تاكة‬ ‫ئيس لميي‪.‬كان سةرتاثايان كردؤ تة بةرنامةء ثي‪.‬ر‪:‬ةوى دةكةن‪ ..‬بةكور تى‬ ‫ئةوةى لةم ر‪:‬ؤذطارةدا بةزة قى هة ستى ثي‪.‬دةكة ين‪ ،‬ئيس لم بؤ تة شت ي‪.‬ك‬ ‫‪ ,‬ي ‪.‬ن )بةرهةمهي‪.‬نا نى كوش ت( يان )ثيشة سازى مةرط(‪ ..‬ئةم‬ ‫ثي‪.‬يدةل‬ ‫ثيشة سازى تر سء ئي‪:‬ها بء داخس تنى ديالؤ طء ر‪:‬ةتكردنةوةء كوشت نى‬ ‫ئةويدى لة سةر بيور‪:‬اء هةويةء‪ ..‬هةروة ها بةرثاكرد نى جة نط دذى‬ ‫‪,‬ى‬ ‫ر‪:‬ؤش نبيانء ر‪:‬ةخنةطرا نى ئاي يء تيؤركردنيان‪ ..‬ئة مة سيماى زال‬ ‫ئيسلمى ئةمر‪:‬ؤمانة‪.‬‬ ‫كوشت نى جةمال عيفا نء عةبدولالق مةعرو فء ر‪:‬ةوف زوهدى هةر‬ ‫‪142‬‬


‫‪,‬كوذىء برينداركرد نء هةر‪:‬ة شة لي‪.‬كرد نء‬ ‫وةك نونةى لى خؤمان‪ ..‬غافل‬ ‫تةلقخس تء دةربةدةركرد نى دةيان ر‪:‬ؤش نبيء بيمةندء ئةد يبى ول تة‬ ‫عةرةبىء ئيس لميي‪.‬كان‪ ..‬ئةما نة ج طة لة كي‪.‬شةكا نى ئافرة تء‬ ‫خؤشةويس تىء سي‪.‬كسء‪ ..‬تد‪ ،‬كة بة ر‪:‬ةجكرد نء سةربر‪:‬ينى ئاشكراء‬ ‫تةفروتوناكرد نى نهي‪ .‬نى كؤتا يى بةذيانيان دةهي‪.‬نر ي‪.‬ت‪ ..‬ئةما نة ئةطةر‬ ‫جاروبار لة ر‪:‬ؤذطاري‪ .‬كى بة سةرضودا كرا بن‪ ،‬هي‪.‬ندةى ئةمانةى ضةر خى‬ ‫تةكنؤلؤذياء هةزارةى سي‪.‬يةمء ضةر خى بيس تءيي‪.‬كء سةردةمى‬ ‫جيهانطيى مةترسيدار ني‪ ..‬ضونكة ئةطةر ئةوانة واتايي‪.‬كييان هةب ي‪.‬ت ئةوا‬ ‫هةر ئةوة دةطةية نن طيا نى لي‪.‬بوردةيىء بةخشندة يى ئايينة كة يان هةر‬ ‫نةبوة‪ ،‬ياخود لة قةيرانداية‪.‬‬ ‫‪,‬ى سةرسةختانةء‬ ‫وي‪.‬ر‪:‬اى طش ت ئةو مةتر سييانةيش‪ ..‬دةبين ي هةول‬ ‫لةخؤبوردوانةى بيمةندا نء ر‪:‬ؤش نبيانى ول تة ئيس لميي‪.‬كان لة‬ ‫ية‪ ..‬ض وةك خوي‪.‬ندنةوةى ر‪:‬ةخنةطرانةء‬ ‫سةندني‪.‬كى بي‪.‬هاوتادا‬ ‫ثةرة‬ ‫واقيعيانةى ئاي يء كولتورء قةيرانةكا نء‪ ،‬ض وةك ثشكن يء دؤزينةوةى‬ ‫ضارة سةرى قةيرانة كة‪ ..‬خوي‪.‬ندنةوةى جياوازةكا نى زؤربةشيان لةو‬ ‫ثشتبة ست بةو دؤكيؤمي‪.‬ن تء سةرضاوة ئيس لميية دي‪.‬ري نء بوي‪.‬رانةوة‬ ‫هاتوون كة ئيس لمى سياسى ئةمر‪:‬ؤ نة دةتوا نآ نكولييان لي‪.‬بكا تء نة‬ ‫‪,‬مانان ر‪:‬ونييانبكاتةوة‪ ..‬هةر بؤ ئةم‬ ‫ر‪:‬ويشى دي‪.‬ت باسييان بكاتء بؤ موسول‬ ‫ل ناوى ثرشنطدارمان لية‪ ،‬كة بة طياني‪.‬كى لةخؤ بردوانةوةء تا‬ ‫مةبةستة طة ‪.‬‬ ‫ر‪:‬ادةى قوربانيدان يش وةك ئةركي‪ .‬كى مرؤظايةتىء ذيارى لةم بوارةدا كاريان‬ ‫كردووةء‪ ،‬كاريش دةكةن‪.‬‬ ‫هةر بؤ نو نة ئةم بيمةندء ئةديبا نة‪ :‬فةرةج فؤدة )ر‪:‬ةوانشاد( عةل‬ ‫عةبدولعةز يز‪ ،‬حس ي‪.‬ن مرووة‪ ،‬سةمي ئةم ي‪ ،‬مةهدي عام يل‪ ،‬نة صر حام يد‬ ‫‪143‬‬


‫يد‪ ،‬مةمةد ئةرطؤن‪ ،‬عةل حةرب‪ ،‬فال عةبولةبار‪ ،‬مةمةد‬ ‫ئةبوزة‬ ‫جابيلئةنسارى‪ ،‬سادق ئةلعةزم‪ ،‬كاميل ئةننةجار‪ ،‬ئةدوارد سةعيد‪ ،‬بورهان‬ ‫غليؤن‪ ،‬مةحود ئةمي ئةلعال‪ ،‬تةها حسي‪.‬ن‪ ،‬مةمةد عابيدولابيى‪ ،‬وةليد‬ ‫تد‪،‬‬ ‫يل تاهيء‪ ..‬ء‪..‬‬ ‫هز‪ ،‬عاد‬ ‫نوةي‬ ‫هةندي‪.‬كيان كي‪.‬شةو قةيرانةكانيان‬ ‫يي‪.‬كال كردؤتةوةء‪ ..‬بر‪:‬ي‪.‬كيان هةر‬ ‫نء‬ ‫كى ثينةوثةر‪:‬ؤكردن‬ ‫خةري‬ ‫تاكوتةراى دةطمةنيشيان‬ ‫سةرى‬ ‫سكاييةكيان لةو‬ ‫ترو‬ ‫سان ى‬ ‫توني‪.‬ل ةك ةو ة – و ة ك ر‪:‬ؤذنا م ةنو‬ ‫‪,‬ي‪.‬ن‪ -‬بؤ دؤزيوةتةوة‪.‬‬ ‫جيهانى دةل‬ ‫جا بؤئةوةى ثةيوةنديداران ئايينةكةيان لةو قةيرا نة كوشندة ية قوتار‬ ‫‪,‬طةى بةشةرييةتدا جي‪.‬طةى شياوء بةر‪:‬ي‪.‬زى خؤى هةبآء‬ ‫بكةنء‪ ،‬لةني‪.‬و كؤمةل‬ ‫لةطةل ر‪:‬ةو تى ثي‪.‬شظةضوى ذيا نء سةردةمةكةدا بطو نآ‪ ..‬لي‪.‬رةدا زؤر‬ ‫‪,‬ماناندا بةطشتىء‬ ‫بةكور تى ثوختةى ئةو ترو سكاييةى لةبةردةم مو سول‬ ‫‪,‬ي‪.‬ك دةخةمةر‪:‬و‪.‬‬ ‫ئيسلمى سياسيداية بةتايبةتى‪ ..‬بةضةند خال‬ ‫طء‬ ‫نى تةواو بةديالؤ‬ ‫‪ -1‬بر‪:‬وابو‬ ‫نى ئةويدى لة ذياندا‪..‬‬ ‫‪,‬كرد‬ ‫قبول‬ ‫كة‬ ‫فى جياوازى‪ ..‬ضون‬ ‫داننان بةما‬ ‫بة‬ ‫‪.‬ك –‬ ‫ي‬ ‫ي ض شت‬ ‫ئيد ى ه‬ ‫موقةدة ساتةكانيشةوة‪ -‬لةوةدا نةماون قابيلى ديالؤ طء خوي‪.‬ندنةوةى‬ ‫ر‪:‬ةخنةطرانة نةبن‪.‬‬ ‫‪ -2‬ئيسلمى سياسى دةبي‪.‬ت واز لةو خةونة بي‪.‬ني‪.‬ت كة ئايينى ئيسلم‬ ‫‪144‬‬


‫بكاتة سيستمى حوكم لة هةمو سةرزةميندا‪ ..‬ضونكة ئةم واهيمةية نةك لة‬ ‫‪ ,‬كو بةهؤى شؤر‪ :‬شى ر‪:‬اطةياند نء‬ ‫‪,‬ة‪ ،‬بةل‬ ‫ئةمةريكاء ئةوروثادا مةحال‬ ‫ثةيوةنديكرد نى جيهانيي‪.‬وة لة ولتا نى ناوضةكةشدا نوشو ستى هي‪.‬ناوةء‪،‬‬ ‫لةئاكا مى ر‪:‬ةفتارى ر‪:‬ةو تة في‪.‬ندةمي‪.‬نتاليس تة توندر‪:‬ةوةكاندا ر‪:‬ؤذ بةرؤذ نةك‬ ‫‪ ,‬كو ب ي‪.‬ب‪:‬وايىء لة ئاي ي وةرطةر‪:‬ان بةتايبة تى‬ ‫دياردةى بو نة مة سيحى‪ ،‬بةل‬ ‫لةني‪.‬و لواندا تةشةنةدةكات‪.‬‬ ‫‪ -3‬كةوا تة ه يض ضارةي ي‪.‬ك نييةء دةب ي‪.‬ت هةول بدر ي‪.‬ت ئايي نى ئيس لم‬ ‫بكري‪.‬تة دياردةيي‪.‬كى شارستانىء‪ ..‬ر‪:‬ةضاوى ئةو طؤر‪:‬انكارىء ثي‪.‬شكةوتنانة‬ ‫‪,‬ةدا بة سةر بةشةريية تء‬ ‫بكات كة لة ميانةى ئةم هةزارء ضوار سةد سال‬ ‫كؤمةلء جيهاندا لة هة مو ر‪:‬ويي‪.‬كةوة هاتوون‪ ..‬بةتايبة تى لة ر‪:‬وى فيكرء‬ ‫زانس تء ما فى مرؤظةوة‪ ..‬وا تا دةب ي‪.‬ت دابر‪:‬اني‪ .‬كى مةعري فى لةطةل ئةو‬ ‫ثابةندييةى بة سةردةمى سةرةتاكانى ئيس لمء ئيثراتؤريةتةكا نى‬ ‫ئيسلمةوة هةيبووة دروستبكات‪.‬‬ ‫‪ -4‬دة بآ بر‪:‬وا بة جةوهةرى ئاي ي بي‪.‬ن ي‪.‬ت كة لة خوداثةر ستى بةولوة‬ ‫ضيدى نييةء‪ ،‬هيض ئايين ي‪.‬ك شايستةى ئةوة نةبوةء نيية بكري‪.‬تة ثي‪.‬وةر ي‪.‬ك‪،‬‬ ‫يان سيستمي‪.‬ك بؤ ذيا نى مرؤظاية تى‪ ..‬ئةوةى لةمةوبةر يش كراوة لة ر‪ :‬ي‪.‬ى‬ ‫دا سةثاندنء فتوحا تء تال نء بر‪:‬ؤوةء بةزةبرى شش ي‪.‬ر بووة نةك‬ ‫بةخواستء حوسنء ر‪:‬ةزاى ميللةتان‪.‬‬ ‫‪ -5‬هةول بدات خؤى ثي‪.‬شوازىء دة ستثي‪.‬شخةرى لة بةعةلانيكرد نى‬ ‫سيستمى حوكمر‪:‬انيدا بكات‪ ..‬وا تا دة ستبةردارى قؤرغكرد نى دة سةلتى‬ ‫‪,‬ي‪.‬م ئيسلم‬ ‫سيؤكراتى بي‪.‬تء‪ ،‬مل بؤ ثلوراليزمء ديوكراتى بدات‪ ..‬ر‪:‬ونت بل‬ ‫دةب ي‪.‬ت شةرعيية تى خؤى لةوةوة وةرطر ي‪.‬ت كة جةماوةر ثي‪.‬يدةبةخش ي‪.‬ت‪،‬‬ ‫نةك لة حوكمر‪:‬انيكرد نى جةماوةرةوةء بةزةبرى توندوتيذى ر‪:‬ةوا يى‬ ‫‪145‬‬


‫وةرطر ي‪.‬ت‪ ..‬ضونكة ديوكراسى تةنيا واتاى فةرمانر‪:‬ةوايى طةل سةرزةمي‬ ‫دةبةخشي‪.‬ت‪ ،‬نةك حوكمر‪:‬انى ئاسان‪.‬‬ ‫سالر‪ :‬ئةم خال نة بةكور تى هةر واتاى ئةوة نابةخش ن كة دةب ي ت‬ ‫ر"ؤذهةلت يان ئيسلم تةسليمى بيقةيدء شةرتى ر"ؤذئاوا بيت؟!‬ ‫‪,‬ى‪ !.‬ئةمةش تةن يا وةك هةنطاوى يي‪.‬كةم بؤ‬ ‫ر"ةوف حة سةن‪ :‬بي‪.‬طومان! بةل‬ ‫ضو نة ناو سةرةتاى ذياني‪ .‬كى ئينس انانةوة‪ ..‬بيطومان ئة مة دة بآ‬ ‫‪,‬دا ب ي‪.‬ت‪ ..‬ئةطةر مةبة ستمانة بةرةوث ي‪.‬ش بض ي‬ ‫جورئةتي‪ .‬كى طةورةى لةثال‬ ‫‪,‬ة ئةو طةمة ية‬ ‫دةب ي‪.‬ت واز لة طةمةى مارء ثةيذة كة بي‪.‬ن ي‪ ..‬سةدان سال‬ ‫‪,‬ي‪.‬ك بةرةوث ي‪.‬ش ئةضيء‪ ،‬لةثر‪ :‬سةدان سال‬ ‫دةكة ين‪ ..‬بؤ موددةى ضة ند سال‬ ‫بةرةودوا دةطةر‪:‬ي‪.‬ينةوة‪ ..‬ئي‪ .‬مة تا ئي‪.‬س تة نازان ي ئةم سيستمء ر‪:‬ةو تة‬ ‫ئيس لميانة بةرةو كوآ دةر‪:‬ؤ نء‪ ،‬بؤ كوي‪.‬مان دةبةن! هةر ضى بةرهة مى‬ ‫تةكنؤلؤذياى خؤرئاوا هة ية لة مالء مزطةو تء حة جء تةنانةت لة‬ ‫كوشتوبر‪:‬ةكانيشدا بةكاريان دي‪.‬ن يء‪ ،‬خؤيشمان تا ئي‪.‬س تة تةنةكةيي‪ .‬كى‬ ‫‪,‬مان درو ست نةكردووة‪ ..‬كةوا تة دةب ي‪.‬ت دواى هةنطاوى يي‪.‬كةم كة‬ ‫خؤل‬ ‫‪,‬كة كة‬ ‫‪,‬كرد نى عةلانيية تة‪ ،‬ولت يش بة ثيشة سازى بكر ي‪.‬ت‪ ..‬خةل‬ ‫قبول‬ ‫‪,‬ةى ضاو نةثشكو تو لة هي‪.‬لنةكانياندا‬ ‫بةرهةمهي‪.‬نةر بن‪ ،‬نةك وةك جوجةل‬ ‫ضاوةر‪ :‬ي‪.‬ى ئةوةبن دايكةء باوكة قووتيان بةدةمةوة بكةن! ضاوةر‪ :‬ي‪.‬ى ئةوة بن‬ ‫‪,‬ةوة ل ي‪.‬ى بكةو نء حوكمةتةكا نى ناوضة كة ثارةى نةوت بةدةميانةوة‬ ‫لةثال‬ ‫بكة نء‪ ،‬جز مى عةمةء لةضكيان بؤ بني‪.‬رن‪ ..‬ئةو حوكمةتانةى وةك‬ ‫‪,‬ي‪.‬كى دى‬ ‫داينا صؤريان لي‪.‬هاتووةء‪ ،‬دةيانةو ي‪.‬ت بةو ر‪:‬ةفتارا نة ضة ند سال‬ ‫‪,‬ى‪ .‬ئي‪.‬س تة ئي‪ .‬مة لةو دور‪:‬ي‪.‬يانةدا ين‪ ..‬يان‬ ‫قر‪:‬تي‪.‬كةوتنةكةيان دور بةنةوة‪ ..‬بةل‬ ‫ئةوة تا دة بآ وةك داينا صؤر ضاوةر‪ :‬ي‪.‬ى قر‪:‬تي‪.‬كةو تن ب ي‪ ..‬يان ئةوة تا‬ ‫‪146‬‬


‫بةهةنطاوى طةورةء بوي‪.‬را نة بضي نة ن ي ‪.‬و مي‪.‬ذو ء حةزار‪:‬ةتةوةء‪ ،‬لةتةك‬ ‫بةشةرييةتدا بةتةبايى بذين‪.‬‬ ‫سالر‪ :‬ئةم قس‬

‫ن ة – م ةب ة‬ ‫ب ؤ ض ونا‬ ‫قس ةكانتة لةمةر" ش تة موقةددة‬

‫ةء بيء‬ ‫ست م زيا‬ ‫سةكان‪ -‬دة شآ لى‬

‫تر‬

‫خةل‪2‬كاني كى زؤرء‪ ،‬بةتايبة تى ئيس لميية توندر"ةوةكان هيندة‬ ‫هةذينةر بن بةئا سانى ثييان قبول نةب ي ت‪ ..‬ئا خؤ دواى‬ ‫بلوكردنةوةى ئةم ديدارةتان ناتر‬ ‫سةرئيشةييكى كةمتازؤر بن؟‬

‫سن دوضارى كيشةء‬

‫ر"ةوف حةسةن‪ :‬لة سةرةتاوة وت دةمةوآ تا بتوان بة زماني‪.‬كى ئاشكراء‬ ‫ئا سان بدو ي‪.‬م‪ ..‬بة شي‪.‬وةيي‪.‬ك يش ب ي‪.‬ت ئةطةر بؤ نةخوي‪.‬نةوارةكان يش‬ ‫سةرتاثاى ئةم وتوي‪.‬ذةمدا ثي‪.‬ضوثةنام‬ ‫بوي‪.‬ري‪.‬تةوة ل ي ‪.‬م تي‪.‬بطةن‪ ..‬لة‬ ‫بةكارنةهي‪.‬ناوة‪ ..‬ضونكة كي‪.‬شةكان زؤر لم ر‪:‬ونء ئاسايي‪ ..‬ئةمة لة ليي‪.‬كء‪،‬‬ ‫لة ليي‪ .‬كى دييةوة هةر ئةم زما نة سادةء دةربر‪:‬ي نة ر‪:‬اشكاوة دور لة‬ ‫موهاتةراتا نة نيشانةى بي‪.‬باكي من لةوةى و تت )ديارة مةبة ستت فةتواى‬ ‫كوشت نة(‪ ..‬خؤ ئةطةر بةم قس انة توان يبي‪.‬تم بيى خوي‪.‬نةر بهةذ‪.‬ي نم‪ ..‬ئةوا‬ ‫بةتةواوى مةبة ستةكةم هاتؤتةدى‪ ..‬بي‪.‬طومانيش م لة طش ت دة قء قس ةء‬ ‫لمء بيى‬ ‫كى طةورةم بةئيس‬ ‫ر‪:‬ونكردنةوةكانيشدا نةك هةر خزمةتي‪.‬‬ ‫‪,‬كو ئةوثةر‪:‬ى ر‪:‬ي‪.‬زيشم لة خوي‪.‬نةران‬ ‫ئينسانىء ثي‪.‬شكةوتنخوازى كردووة‪ ،‬بةل‬ ‫طرتووة‪ ..‬جا ئةو خوي‪.‬نةرة ئيس لمى ب ي‪.‬ت يان ماركس ى يان نةتةوة يى‬ ‫)نا سيؤنال( يان ل يبال‪ ..‬يان‪ ..‬من بؤئةوة خوي‪.‬نةر دةهةذ‪.‬ي نم تا لة‬ ‫‪ ,‬ي‪.‬م كؤششى زي‪.‬ت‬ ‫ضةقبةستويى فيكرى قوتارى كةم‪ ..‬ئةمانةى لي‪.‬رةدا دةيانل‬ ‫‪147‬‬


‫‪,‬ى تةمةنى خوي‪.‬ندنةوةء بةدواداضونء بيكردنةوةمن لة بوارى‬ ‫لة ثةنا سال‬ ‫زانستء فيكرء فةلسةفةى ماركسىء بيؤكة ئاييني‪.‬كاندا‪.‬‬ ‫‪,‬مداوة زؤر مةوزوعيا نة لة موقةدة سةكان بدو ي‪.‬م‪..‬‬ ‫هةر لي‪.‬رةدا هةول‬ ‫خوي‪.‬ندنةوةى ر‪:‬ةخنةطرا نة ئةوة ني ية لة ليةكةوة داكؤ كى لة موقةدة سات‬ ‫بكةي تء‪ ،‬لة ليي‪ .‬كى دييةوة ئيهانةى خوي‪.‬نةر بكة يت‪ ..‬هةر ضى ش تة‬ ‫‪,‬س ةنطاندنن‪ ..‬تا ئةو ر‪:‬ادةيةى با سكاران‬ ‫ثيؤزةكان هةن قابيلى ر‪:‬ةخنةء هةل‬ ‫هيضيان بةلوة موقةدةس ني ية‪ ..‬طري نط ئةوة ية بةموجامةلةى درؤزنا نة بؤ‬ ‫ئاييء فيكرء فةلسةفةكان تةوهي بةخوي‪.‬نةر نةكةيت‪ ..‬لى من طةورةترين‬ ‫ئيهانةكرد نى موقةدة سات ئةوة ية مةرايىء موجامةلةى بةرامبةر بكة يت‪..‬‬ ‫‪ ,‬ي‪.‬ت )دؤ ستم ئةوة ية ئةمطريي‪ .‬نآ‪..‬‬ ‫ثةندي‪ .‬كى كوردى زؤر جوان هة ية دةل‬ ‫دوذم نم ئةوة ية ثي‪.‬مدةكةني‪ .‬نآ(‪ ..‬دةمةو ي‪.‬ت ر‪:‬اشكاوا نة ثة نة بةمة سةر‬ ‫ستنةكان )دؤطماكان(‪..‬‬ ‫نى ئايديؤلؤذياء ضةقبة‬ ‫برينةكانان‪ ..‬بري‬ ‫سةر‪:‬ةتانى )كوشتء سر‪:‬ينةوةى بةرامبةر(‪.‬‬ ‫بؤ مة سةلةى ترس‪ ..‬لةبةر ئةوةى من يش وةك هةمو مرؤظي‪.‬كى ئاسايى‬ ‫شت دةتر سمء‪ ..‬بي‪.‬طومان لة زؤر شت يش‬ ‫وام‪ ،‬ديارة لة هةندآ‬ ‫‪,‬ناكةمةوة‪ ..‬بةتايبةتى لة مةرط يان كوشت‪..‬‬ ‫سل‬ ‫لةبةر ئازايةت يم ني ية لة مةرط ناتر سم‪ ..‬بةر‪:‬ا ستى نازا ن ضؤن لة مردن‬ ‫يان كوش ت بت سم! لةوانة ية ئي‪ .‬شء ئازارى هةب ي‪.‬ت‪ ..‬كةوا تة مة سةلةكة‬ ‫هي‪.‬ندةى ئي‪ .‬شء ئازارةكة ية تر سةكة ني ية‪ ..‬بر‪:‬واش ناكةم كة سآ هةب ي‪.‬ت‬ ‫حةزى لة ئي‪ .‬شء ئازارى ث ي‪.‬ش مرد نى ب ي‪.‬ت‪ ..‬من لةو بر‪:‬وايةدام ئةوةى لة‬ ‫مردن بت سي‪.‬ت لة كةروي‪.‬شك يش دةتر سي‪.‬ت‪ ..‬ئةوثةر‪:‬ى تر سم تةن يا لة‬ ‫‪,‬بة سن هة ية‪ ..‬ل‪ .‬ئةوةى هةر با كم‬ ‫سوكايةتيثي‪.‬كردنء درؤء بوختان بؤهةل‬ ‫‪ ,‬ي‪.‬م‪ ..‬ضجاى ئةوةى‬ ‫ث ي‪.‬ى ني ية دةرئةنامةكا نى ئةمانة ية لي‪.‬رةدا دةيانل‬ ‫‪148‬‬


‫زوربةى قس ةء با سةكان هى خؤم ن ي‪ ..‬وةل‪ .‬ئةطةر بر‪:‬وام ثي‪.‬يان نةبوا يآ‬ ‫ئامادة نةبوم وشةيي‪.‬كيان لي‪.‬بدركي‪ .‬نم‪ ..‬بي‪.‬طومان ديارة لي‪.‬رةدا ثةيامي‪ .‬كم‬ ‫هةيةء ل ي ‪.‬ى بةرثر سيارمء‪ ،‬مةبة ستيشمة ر‪:‬اشكاوا نة بةجةماوةرى‬ ‫ميللةتةكةمى بطةيي‪.‬نم‪.‬‬ ‫من وةك ئةو كة سانة لة ئاي ي نادو ي‪.‬م كة )ئةتتةحيات(يان لةبةر نييةء‪،‬‬ ‫نازانن ئايةتي‪.‬كى قورئان بةر‪:‬استى بوي‪.‬ننةوة نةك واتاكةيشى لي‪.‬كبدةنةوة‪..‬‬ ‫كةضى خؤيان بة توي‪.‬ذةرء باسكارء ر‪:‬ةخنةطرى ئيسلمى سياسى دةزانن‪..‬‬ ‫من وةك ئةوان دامودةزطةء حيزبء دةسةلتي‪.‬كم لة ثشتةوة نيية هان بدات‬ ‫‪,‬مانان بة جني‪.‬وء سوكايةتى ثي‪.‬كردن‬ ‫هة ستى زوربةى هةرةزؤرى مس ول‬ ‫بريندار بكةم‪ ..‬ياخود مةبةستم ئةوة نيية ئيسلميي‪.‬كان ر‪:‬اوةدوم ني‪.‬نء خؤم‬ ‫بشارمةوة تا كةيس ي‪.‬كى بةه ي‪.‬ز بؤ ثةناهي‪.‬ندة يى هةندةران مس ؤطةر بكةم‪..‬‬ ‫لي‪.‬رةدا تةن يا مةبة ستي‪.‬كى زؤر ئاشكرام هة ية‪ ..‬ئةو يش ر‪:‬ونكردنةوةيي‪ .‬كى‬ ‫زانس تيانةى بيءبؤضو نى ماركس يزمة لةمةر‪ :‬ئاي ي بةطش تى‪ ..‬لة هةمان‬ ‫‪,‬مانانى نةتةوةكةم لةوة ئاطادار‬ ‫كاتيشدا ضةندم بؤ بلوآ دةمةو ي‪.‬ت مس ول‬ ‫‪,‬ةكان بةتايبة تى‬ ‫بكةمةوة‪ ..‬ئيس لمى سياسى بةطشتىء‪ ،‬في‪.‬ندةمي‪.‬نتال‬ ‫بةمةبة ستى دنيايىء دة سةلتى حو كم طرت نة دة ست كاردةكةن‪ ..‬ئايينة كة‬ ‫تةنيا ر‪:‬اوطة‪ ،‬يان دةمامكي‪.‬كةء زيرةكانة بةكاريدي‪.‬ننء هيضى دى‪.‬‬ ‫‪,‬ماني‪.‬كء خواثةر ستيي‪.‬كةيان‬ ‫من نة هةر ئةوثةر‪:‬ى ر‪ :‬ي‪.‬ز لة هة مو مس ول‬ ‫‪ ,‬كو ر‪ :‬ي‪.‬ز لة طاثةر ستي‪.‬كيش دةطرم‪ ..‬بةمةر جآ ئيمانةكةى‬ ‫دةطرم‪ ..‬بةل‬ ‫بةر‪:‬استىء ثاكى بآء‪ ،‬هيض مةبةستء ثي‪.‬ضوثةنايي‪.‬كى ساختةى تيانةبي‪.‬ت‪..‬‬ ‫وةل‪ .‬هةرط يز قاي يل نا بء ر‪ :‬ي‪.‬ى ثي‪.‬نادةم بةزؤر سوجدةم بؤ ) طا(كةى‬ ‫ثي‪.‬بةر ي‪.‬ت‪ ..‬قاي يل نا ب هيضيان بةناوى ثةر ستيار )مةعبود(ةكةيانةوة‬ ‫‪,‬ةكانى نةتةوةكةم بةئازادى بضنة مزطةوتء‬ ‫حوكمر‪:‬انيم بكةن‪ ..‬دةخوازم ر‪:‬ؤل‬ ‫‪149‬‬


‫‪,‬ي‪.‬س ةء‬ ‫حة جء‪ ..‬بةئازاد يش بض نة طازينؤء مةيانةكان‪ ..‬بةئازادى بض نة كل‬ ‫بةئازاد يش عةش قى خؤيان بكةن‪ ..‬هةر ه يض نةبي‪.‬ت في‪.‬رى ئةوة بن ئةويدى‬ ‫نة سر‪:‬نةوة‪ ..‬وا تا ئةوةى لةخؤيان ني ية‪ ..‬ئةوةى لة سةر ئايينةكةيان ني ية‪..‬‬ ‫ئةوةى لة حيزبةكةياندا ني ية‪ ..‬ئةوةى سةر بةتايفةء عةشرةتةكةيان ني ية‪،‬‬ ‫نةيكوذ نء هيض ى دى‪ ..‬جارآ )وةك مة سيح( داواى ئةوةيان لي‪.‬ناكةم‬ ‫‪,‬يان‬ ‫دوذمنةكان‪ ،‬يان ئةويديان خؤشبوآ‪ ،‬يان طوي‪.‬يان لي‪.‬بطرن‪ ،‬يان قبول‬ ‫كةن‪ ..‬نا‪ ..‬ئةمةيان هي‪.‬ش تا زؤر دورةء‪ ،‬زؤرمان ماوة بيطةي نآ‪ ..‬سي‪.‬سةد‬ ‫‪,‬ت ي‪.‬ر( وتوي‪.‬تى )ر‪:‬ةنطة لةطةل تؤدا ناكؤكبم‪ ،‬هاور‪:‬ات نةب‪،‬‬ ‫سال لةمةوبةر )ظؤل‬ ‫وةل‪ .‬لةثي‪.‬ناوى دةربر‪:‬ي نى بيء بؤضونةكانتدا ئامادةم خؤم بةكو شت بدةم(‪..‬‬ ‫‪,‬ى‬ ‫سال‬ ‫سةدان‬ ‫تا‬ ‫‪,‬ى‪ .‬هي‪.‬ش‬ ‫بةل‬ ‫نة ئةو‬ ‫تا بطةي‬ ‫ديكةشان ماوة‬ ‫نى‬ ‫ساييةى ذيا‬ ‫ستة ئا‬ ‫ئا‬ ‫مة‬ ‫من لة‬ ‫تآ‪..‬‬ ‫تى طةيشتوي‪.‬‬ ‫مرؤظاية‬ ‫نء‪ ،‬لة‬ ‫زؤر بي‪.‬طوما‬ ‫ى – د ةي‪,‬ل‪.‬ي م ةو ة‪-‬‬ ‫ئ ة نا م ةك ةيش‬ ‫بي‪.‬باكم!‬ ‫‪2007\6\25‬‬

‫‪150‬‬


‫ر"ةوف حةسةن‬ ‫‪,‬ي ‪ 1945‬ل ة طةر‪:‬ةكى طؤيذةى سلي‪.‬ماني لةدايكبووة‪.‬‬ ‫* سال‬ ‫كى‬ ‫ي( خةل‬ ‫‪,‬‬ ‫تة حةمةوم‬ ‫كى )فا‬ ‫* داي‬ ‫كى –‬ ‫سل‪.‬ي مان ى ط ةر‪ :‬ة‬ ‫شار ى‬ ‫هؤمةرمةندان‪ -‬بووة‪ ..‬ذني‪.‬كى ئيماندارء نةخوي‪.‬ندةوار بووة‪.‬‬ ‫‪ ,‬كى ر‪:‬ؤذهةل تى كورد ستان شارى مةريوا نء‪ ،‬لة‬ ‫* باو كى )حا جى حة سةن( خةل‬ ‫‪,‬با خى بووة‪ ..‬هةر لة سالنى سييةكانةوة لة سلي‪.‬مانى نيشتة جآ بووة‪..‬‬ ‫عةشرة تى طةل‬ ‫ثياوي‪.‬كى ر‪:‬ةندةرى ئيماندارى نةخوي‪.‬ندةوار بووة‪.‬‬ ‫‪151‬‬


‫‪,‬يدا قورئا نى‬ ‫‪,‬ة كة بووةء‪ ،‬لة تةمة نى يانزة سال‬ ‫* ر‪:‬ةوف كور‪:‬ة طةورةى بنةمال‬ ‫‪,‬ى تةفس يء فةرمودةكا نى لى مامؤ ستايان )مةل‬ ‫تةواوكردووةء دوا تر تا سيانزة سال‬ ‫شةلةى سابونكةرانء مةل عةل قةيس ةريي‪.‬كةى خوار حةوزة وشكة كة(ء )مةل‬ ‫عةبولر‪:‬ةحيمى مزطةوتى هةمزاغا( خوي‪.‬ندووة‪.‬‬ ‫سالنى ‪1958‬ء ‪ 1959‬ل ة ط ةل خوي‪.‬ندن ةك ةيدا‬ ‫*‬ ‫كري‪.‬كارى كارطةى ضيمةنتؤى سةرضنار بووة‪.‬‬ ‫* لة ‪1960-1959‬دا لةطةل هاور‪:‬ي‪.‬يان )عةل توا نا( )بةختيار زوهدى( )ئة سوةد‬ ‫نط(يان‬ ‫سةرانى كورد )ثرش‬ ‫‪,‬ةى نو‬ ‫‪,‬كةوت( )فةرةيدون عةبدولقادر(دا كؤمةل‬ ‫هةل‬ ‫دامةزراندء‪ ،‬طؤظاري‪.‬كيان بةناوى )ثرشنط(ةوة بة دةستخةت دةركرد‪.‬‬ ‫* لة ‪1960‬دا لةطةل )عومةر مارف بةرز نى(دا هةفتةنامةيي‪ .‬كى دة ستخةتيان‬ ‫‪,‬ي‪.‬ك هةفتةنامةيي‪.‬كى بةناوى‬ ‫بةناوى )تريفة(وة دةركردء‪ ..‬دواتر خؤى بةتةنيا ماوةى سال‬ ‫)كةذ(ةوة بةدةستخةت دةركرد‪.‬‬ ‫كة‬ ‫نا‪..‬‬ ‫‪,‬ى ‪ 1961‬كت ي ‪.‬ب ى ) ط ةردو ن( ى دا‬ ‫سال‬ ‫*‬ ‫بةيي‪.‬كةمي كتي‪.‬بى زانستيى كوردى دادةنري‪.‬تء‪ ،‬لة ‪1967‬دا ضاثكرا‪.‬‬ ‫سالنى ‪1963‬ء ‪ 1964‬ل ة ط ةل خوي‪.‬ندن ةك ةيدا‬ ‫*‬ ‫كري‪.‬كارى كارطةى جطةرةى سلي‪.‬مانى بووة‪.‬‬ ‫* لة ‪1963-2-7‬دا شةرة فى ئةندامي‪ .‬تى حيز بى شيو عى ئي‪.‬را قى دراوةتآء‪ ،‬ثاش‬ ‫ي ي‪.‬ك ر‪:‬ؤذ كودة تا ر‪:‬ةشةكةى بةعس يي‪.‬كان لة ‪8‬ى شوباتدا كراء‪ ،‬دة ست بةشيو عى قر‪:‬ان‬ ‫كرا‪.‬‬ ‫‪,‬ي‬ ‫*خوي‪.‬ند ني سةرةتاييء ناوةند يء خانةي مامؤ ستاياني هةر لة سلي‪.‬ماني سال‬ ‫س ةكان ى‬ ‫تر كؤر‬ ‫‪ 1964‬ت ةواوكردوو ةء‪ ..‬دوا‬ ‫نى ئنطليزى لة )ثةيانطةى‬ ‫زما‬ ‫ن ى( ل ة –‬ ‫تيتؤ ى ب ةريتا‬ ‫ت ى(ء )ئنس‬ ‫زانس‬ ‫وةزيرييةى بةغدا‪ -‬تةواوكردووة‪.‬‬ ‫* لة ئينشيقا قى ‪1967‬ى حيز بى شيوعيي‪.‬وة بة بآ وازهي‪.‬نان‪ ،‬يان دةركردن لة‬ ‫حيزب‪ ،‬ثةيوةندى بةحيزبةوة ثضر‪:‬ا‪.‬‬ ‫سال‪ .‬ل ة طوندء شارؤ ضك ةو‬ ‫* ‪10‬‬ ‫‪152‬‬


‫شارةكا ني كورد ستان مامؤ ستاي سةرةتاييء ناوةندي بووةء وانةي ئينطليزي‬ ‫وتؤتةوة‪.‬‬ ‫ستةي‬ ‫مي دة‬ ‫* لة ‪1971‬دا ئةندا‬ ‫ت‪-‬‬ ‫ب ةر‪:‬ي‪.‬و ةب ةر ي – م ةل‪,‬ب ةند ي طش‬ ‫‪,‬ةي هونةرء وي‪.‬ذةي كوردي بووة‪.‬‬ ‫كؤمةل‬ ‫* يي‪.‬كةمي كورتة ضيؤكى بلوكراوةى بةناوى )نهي‪.‬نى ر‪:‬ةنطزةرديم(ةوة لة )برايى(‬ ‫ذ ‪ 217‬ل ة ‪1968-2-18‬دا بلوكردةوة‪.‬‬ ‫يي‬ ‫ث ي ثي‪.‬ش ر‪ :‬ةو ي شانؤ ي كورد‬ ‫‪ 1973‬تي‬ ‫*‬ ‫دامةزراندوة‪.‬‬ ‫وانيية‪.‬وة لة )ر‪:‬ؤش نبيي نوآ(ء‬ ‫* لة ‪1974‬ةوة تا ‪ 1982‬ل ة ب ة غدا ب ة كار ي ر‪:‬ؤذنا م‬ ‫)هاوكاري(ء )بةيان(ء )بيي نوآ(ء )ر‪:‬ؤذي كورد ستان(ء )ئة ستي‪.‬رة(ى مندال نء‬ ‫بةرنامةى ر‪:‬ؤشنبيى لة ر‪:‬اديؤء تةلةظزيؤني كورديدا ‪ ..‬خةريكبووة‪.‬‬ ‫* لة ‪1975‬ةوة ئةندا مي يي‪.‬كي‪ .‬ت نو سةراني كورد بووة تا ئةو كاتةي يي‪.‬كي‪ .‬ت‬ ‫نوسةرانء ئةديباني عي‪.‬راق جي‪.‬طةي كردؤتةوة‪.‬‬ ‫* لة ‪1977‬دا بؤ ماوةى ضة ند مانط ي‪.‬ك لة ئةم نى عامةى بةغداد لة زينداني‪ .‬كى‬ ‫تاكةكة سيدا طياوةء ئةشكةنةى جؤراوجؤر دراوةء‪ ،‬لة كارى ر‪:‬ؤذنامةوا نى فةر مى‬ ‫دورخراوةتةوةء‪ ،‬دواى مودةت ي‪.‬ك بي‪.‬كارى لة )دار الر ية للطبا عة( بؤ كارى ئيدارى‬ ‫دامةزراوة‪.‬‬ ‫* لة ‪1982‬دا وازى لة وةزي فة هي‪.‬ناوةء طةر‪:‬اوةتةوة سلي‪.‬مانىء‪ ،‬ثاش مودةت ي‪.‬ك‬ ‫كراوةتة فةرمانبةرى كتي‪.‬بخانةى )مؤزةخانة(ى سلي‪.‬مانى‪.‬‬ ‫* دواى طؤر‪:‬ينى )يي‪.‬كي‪.‬تى نوسةرانى كورد( بة)يي‪.‬كي‪.‬تى نوسةرانى ئي‪.‬راقى‪-‬بةعسى(‬ ‫لة ‪1983‬داء‪ ،‬لةبةرئةوةى لةطةل شةش نو سةرى دى سلي‪.‬مانيدا ر‪:‬ةفزى ئةو ر‪:‬ي‪.‬خراوة‬ ‫ساختةيةيان كرد بةبةرةى ر‪:‬ةفزى ساختةكارى نا سرانء‪ ،‬بةهؤيةوة هةر يي‪.‬كةيان‬ ‫بةجؤر ي‪.‬ك لة ليةن ر‪:‬ذي‪ .‬مى بةعس ةوة سزادران‪ ..‬سزاكةى ئةم دورخس تنةوة بؤ‬ ‫شارؤضكةى )دوكان( بو‪ ،‬لة سةرؤكى ت ي‪.‬بينكاري )ر‪I‬ئيس اللحظي(ةوة كراية نوسيار‬ ‫)كاتب( لة دادطةى سةرةتايى دوكان‪.‬‬ ‫* لة ‪1984‬داء‪ ،‬بؤ يي‪.‬كةم ي جار )طةلةرى هونةرة جوانةكان(ى لة بازار‪:‬ى عةل‬ ‫‪153‬‬


‫بؤ سكانى‪ -‬شةقا مى مةولةوى داناء‪ ،‬بةدةيان تابلؤى هونةرمةندة مةز نء ناودارة‬ ‫كوردةكا نى تي‪.‬دا نايشكرا‪ ..‬وةك تابلؤكا نى عةز يز سةليمء ئازاد شةو قى ء‪ .....‬تد‪،‬‬ ‫‪,‬ي‪.‬كى خاياند‪.‬‬ ‫ئةمةيش زي‪.‬ت لة سال‬ ‫* دوا تر لةطةل كا كة حةمةى ميزا سةعيدى هاور‪:‬ي‪.‬يدا‪ ،‬خةري كى مريش ك فرؤش ت‬ ‫بو‪ ..‬ئةو كاكة حةمةيةى لة كؤتايى ضلةكانى سةدةى بيستةمدا هاور‪:‬ي‪.‬ى زيندانى )فةهد(‬ ‫‪,‬ةى ر‪:‬ةندةران‪.‬‬ ‫بو ء‪ ،‬يي‪.‬كي‪.‬كيش بو لة دامةزري‪.‬نةرانى كؤمةل‬ ‫‪,‬ي‪.‬ك لة دادطةى دوكانةوة بؤ بةر‪:‬ي‪.‬وةبةري‪ .‬تى ئاوء ئاوةر‪:‬ؤى‬ ‫* ثاش نزيكةى سال‬ ‫سلي‪.‬مانى طوي‪.‬زرايةوةء‪ ،‬لةوآ بةر‪:‬ي‪.‬وةبةرى )نةخشةدانانء بةدواداضون( بو‪.‬‬ ‫‪,‬ت(ي دامةزراندووةء بةر‪:‬ي‪.‬وةبةري‬ ‫* دواي ر‪:‬اثةر ين ر‪:‬ؤذنامةي )ئالي ئازادي(ء )ول‬ ‫تةلةفزيؤني هةري‪.‬م بووة لة سلي‪.‬مانى‪.‬‬ ‫* بةبيانوى هاريكاريكرد نى )‪ (pkk‬وةزيرى ر‪:‬ؤش نبيى ئةوكا تة )شي‪.‬ر كؤ بي‪.‬كةس(‬ ‫‪,‬ي‪.‬ك زي‪ .‬ت‬ ‫لة كارةكةى دةريكردء‪ ،‬بةناضارى بووة كري‪.‬كارى طارطةى بةرد لة شةنطار‪ ،‬سال‬ ‫لةوآ ماوةتةوةء‪ ،‬بةبيانوى هاندانى كري‪.‬كاران بؤ مانطرتن لةوي‪.‬ش دةركراوة‪.‬‬ ‫* شةش مانط سؤفي‪.‬رى ثاسى طواستنةوةى ني‪.‬وشار )مصلحة( بو‪.‬‬ ‫‪,‬ي‪.‬ك زي‪.‬ت لة مةيانةى )نزار( لة سلي‪.‬مانى بؤتة بار‪:‬مةن‪.‬‬ ‫* دواتر بؤ ماوةى سال‬ ‫* هةر لةو ماوةيةدا لة ليةن ئؤجةلنةوة داوةتكراوةء‪ ..‬لة )بيقاع(ى خواروى لبنان‬ ‫‪,‬دا كردووة‪.‬‬ ‫ديداري‪.‬كى تةلةظزيؤنى سي‪ .‬سةعاتى لةطةل‬ ‫* لة ‪1996‬دا )سةنتةري ديالؤطي ر‪:‬ؤشنبيي كورد(ي دامةزراندووةء سةرؤكي ئةو‬ ‫سةنتةرةء سةرنوسةري طؤظاري )ديالؤط( بووة‪.‬‬ ‫* لة ‪1997‬دا لة ليةن بنكةى طةلوي‪.‬ذى سةربة )ي ن ك(‪ ،‬فةرما نى كوشت نى‬ ‫دةرضووة‪ ..‬دوايئةوةى كي‪.‬شة كة طةيش تة زوربةى ني‪.‬وةندة ر‪:‬ؤش نبيىء فيكري ية‬ ‫جيهانيي‪.‬كا نء‪ ،‬لة هة مو ليي‪.‬كةوة ئةو ر‪:‬ةفتارة تيؤريس تانةيان ر‪:‬يس واء مةحكوم كرا‪..‬‬ ‫ئة ما بةفي تى بنكةى ئةدة بى طةلو ي‪.‬ذ‪ ،‬ئا ساييشى ئيدارةى سلي‪.‬مانى بر‪:‬يارى دا لة‬ ‫سلي‪.‬ماني شاربةدةر بكرآء‪ ،‬ئةمةشيان سةرينةطرتء ئةم كارةشيان هي‪.‬ندةى ديكة بووة‬ ‫مايةى ر‪:‬يسواكردنيان لة ليةن ني‪.‬وةندة ر‪:‬ؤشنبيىء فيكريي‪.‬كانى ني‪.‬وخؤء جيهانيي‪.‬وة‪.‬‬ ‫‪,‬طريي‪.‬كا نى )ى ن ك(‬ ‫* لة نيوةشةوي‪ .‬كى مان طى نةورؤزى ‪1999‬دا‪ ،‬دةز طة هةوال‬ ‫‪,‬بةندى طش تى ) سةنتةرى ديالؤط(ء‪ ،‬هةر ضى ئةرشي فء‬ ‫هيشيان هي‪.‬نا ية سةر مةل‬ ‫‪154‬‬


‫كةلوثةل تي‪.‬دابو تالنييان كرد‪.‬‬ ‫‪,‬ةوة‬ ‫‪,‬ةدا )‪ (1999‬بةثةلةء بةنةخؤ شى لة سلي‪.‬مانيي‪.‬وة بة مالء مندال‬ ‫* هةر لةو سال‬ ‫بةرةو توركياهةلتء‪ ،‬نزيكةى دو سال‪ .‬لةوآ مايةوة‪.‬‬ ‫* دواى نةشتةرطةريية كى طةورة لة تورك يا‪ ،‬لة كؤتا يى ‪2001‬دا طةر‪:‬ايةوة‬ ‫سلي‪.‬مانىء‪ ،‬وةك كارمةندي‪.‬كى ر‪:‬ي‪.‬كخراوى كيدؤ لة طةرميان مةر‪:‬ومالتى بةسةر بي‪.‬وةذناندا‬ ‫دابةشدةكرد‪ ..‬هةر لةو ر‪:‬ؤذانةدا )شوان ئةحةد( ديدارى يي‪.‬كة مى لةمةر‪ :‬ماركس يزم‬ ‫‪,‬يدا سازطرد‪.‬‬ ‫لةطةل‬ ‫‪,‬ة هةذارةكا نى سلي‪.‬مانى بةناوى‬ ‫* لة سةرةتاى ‪2002‬دا ر‪:‬ي‪.‬كخراوي‪ .‬كى بؤ مندال‬ ‫)يانةى ساراى مندالن(ةوة دامةزراندء‪ ،‬تا ر‪:‬ؤذى ثرؤسةى ئازادى ئي‪.‬راق بةردةوام بو‪.‬‬ ‫* لة ‪2004‬دا بة طري‪.‬بة ست وةك شارةزا لة بةر‪:‬ي‪.‬وةبةري‪ .‬تى خانةى وةرطي‪.‬ر‪:‬ان ئيش ى‬ ‫‪,‬يي‪.‬وة! تةن يا ئةو لةكار‬ ‫كردووةء‪ ،‬دواى نزيكةى سالء نيو ي‪.‬ك بةناوى نةهي‪.‬شت نى طةندةل‬ ‫لبرا‪.‬‬ ‫* ئي‪.‬ستة لة هيض دةزطةيي‪.‬كى ر‪:‬ؤذنامةوانى حيزبىء بي‪.‬ليةنء حكوميدا كارناكات‪..‬‬ ‫* لةم دواييةداء‪ ،‬بؤ تةواوكرد نى ديدارى ثي‪.‬ش و‪ ) ..‬سالر حة مة عةل( بة شى‬ ‫‪,‬دا ساز دا‪.‬‬ ‫دووةمى ئةم وتووي‪.‬ذةى سةبارةت )ماركسيزمء ئايي( ر‪:‬استةوخؤ لةطةل‬

‫بةرهةمة ضاثء بلوكراوةكان‪:‬‬

‫‪ -1‬طةردون )بابةتي‪.‬كى زانستيية( ضاثى يي‪.‬كةم‬ ‫‪,‬ة ضيؤك‬ ‫‪ -2‬ضةكةرة‪ -‬كؤمةل‬ ‫‪155‬‬

‫‪1967‬‬


‫)لةطةل ضةند نوسةري‪.‬كى ديكةدا(‪1973‬‬ ‫‪1979‬‬ ‫‪,‬ة ضيؤك‬ ‫ى باوكت دي‪.‬تةوة‪ ،‬كؤمةل‬ ‫‪ -3‬سبةين ‪.‬‬ ‫‪ -4‬كري‪.‬كارء ضيؤكى كوردى )ر‪:‬ةخنةو تؤذينةوة( ‪1982‬‬ ‫‪1999‬‬ ‫‪ -5‬ئةلفاوبي‪.‬تاى ر‪:‬ؤذنامةطةريى‬ ‫‪1999‬‬ ‫‪,‬ة ضيؤك‬ ‫‪ -6‬وي‪.‬نةكةى خوشكت ‪ ،‬كؤمةل‬ ‫‪1999‬‬ ‫‪ -7‬خؤرى تار )كؤضى سور( ‪ -‬ر‪:‬ؤمان‬ ‫‪2004‬‬ ‫‪ -8‬ديدارى سةرةك كؤمار )شةش شانؤنامة(‬ ‫‪ -9‬ئةندي‪.‬شة جوانةكانى ر‪:‬ؤح لة ضيؤكى كورديدا ‪2005‬‬ ‫‪,‬سةنكاندني‪.‬ك ‪2006 .‬‬ ‫‪ -10‬طؤظارى )ر‪:‬ؤذنامةوانى(ء‪ ،‬هةل‬ ‫‪ -11‬خولياى مةيونة سثييةكان‪...‬‬ ‫‪2006‬‬ ‫لة ضيؤكى كورديدا‬ ‫تىء فيكرىء طؤشةى‬ ‫سةدان وتارى ئةدةبىء زانس‬ ‫لةطةل‬ ‫ر‪:‬ؤذنامةوانىء ضيؤ كى مندال نء ثي‪.‬شة كى نو سينى كت ي‪.‬بى هاور‪:‬آ‬ ‫شةهيدةكانىء نوسةرانى ديداء‪ ...‬تد‪.‬‬

‫لة بوارى وةرطير"اندا‪:‬‬ ‫‪ -1‬تيؤرى نيسبى‪ ....‬ضاثى يي‪.‬كةم‪1984 ..........‬‬ ‫‪ -2‬هونةرى جةنط‪2004 ..............................‬‬ ‫‪ -3‬سؤفيطةريي‪.‬تى‪2005 .............................‬‬ ‫‪ -4‬كتي‪.‬بى دووةمى )تاو(‪2005 ......................‬‬ ‫‪ -5‬خواردنطةى مةيونى زيندو‪2006 ...............‬‬ ‫‪156‬‬


‫‪ -6‬كوردناسى‪2006 ..................................‬‬

‫لةطةل وةرطي‪.‬ر‪:‬ا نى ضةند ين ضيؤ كى كورديدا بؤ عةرةبىء‪ ،‬وةرطي‪.‬ر‪:‬ا نى‬ ‫دةيان ضيؤكء شانؤنامةى جيهانيدا بؤ كوردى‪.‬‬

‫لةضير ضاثداية‬ ‫ئةندي‪.‬شة جوانةكانى ر‪:‬ؤح لة شيعرى كورديدا‬

‫ئامادةن بؤ ضاثكردن‬ ‫‪,‬ة ضيؤكى بانكى خوي‪.‬نء‬ ‫‪-1‬كؤمةل‬ ‫سيناريؤى بانكى خوي‪.‬ن‬ ‫‪-2‬ئةندي‪.‬شة جوانةكانى ر‪:‬ؤح‬ ‫لة هزرء ر‪:‬ؤشنبييى بيانيدا‬ ‫‪) -3‬الدفن( مموعة قصصية‬ ‫‪ -4‬سيناريؤى فيلمى )بارزانى مستةفا(‬

‫‪Tel: 0770 153 63 97‬‬ ‫‪rauf1945@yahoo.co.uk‬‬

‫‪157‬‬


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.