Nr 02 16 september 2015

Nr 2

16 september 2015 Saskia Jenelle Maarsen doet de was voor vluchtelingen

Poolexpeditie: ijsberen op de weg

Meindert Flikkema: docent van het jaar en podiumdier

Zo overleef je het eerste jaar

Onafhankelijk magazine van de Vrije Universiteit — www.advalvas.vu.nl

50.000 proefkonijnen

Onderzoek doen op Lowlands pag 10

THE BOARDROOM

EXCLUSIEVE MASTERCLASSES DOOR PROMINENTE VU ALUMNI Wat heb je nodig om de top te bereiken? Hoe oefen je maatschappelijk invloed uit?

Hoe zet je je carrièredromen om in werkelijkheid? Krijg antwoord op deze vragen en solliciteer naar een plek in The Boardroom.

Exclusieve Masterclasses

The Boardroom is een programma van tien exclusieve masterclasses voor maximaal twintig masterstudenten. Om de drie weken deelt een prominente VU-alumnus die avond zijn kennis en vaardigheden met jou. Zo zal o.a. Tanja Jadnanansing, lid Tweede Kamer voor de PvdA, een masterclass houden over politiek en media, Ron Teerlink, commissaris Rabobank NL, een masterclass over ethiek en het bedrijfsleven en Edward de Bock, advocaat en partner bij Houthoff Buruma, een masterclass over onderhandelen. Via The Boardroom maak je kennis met verschillende bedrijven en organisaties, je ontwikkelt vaardigheden zoals presenteren, effectief leidinggeven, een onderwerp (maatschappelijk) op de kaart te zetten. Daarnaast word je onderdeel van een netwerk van prominente VU-alumni en mede-masterstudenten.

SOLLICITEER NU VOOR DEELNAME

The Boardroom vindt plaats in de avonduren en vraagt om commitment.

Deelname is competitief.

HET PROGRAMMA LOOPT VAN 5 NOVEMBER 2015 TOT 17 JUNI 2016.

ZIE VOOR HET VOLLEDIGE PROGRAMMA EN HOE TE SOLLICITEREN: WWW.VU.NL/BOARDROOM. ALLEEN VOOR MASTERSTUDENTEN.

HOE VER KIJK JIJ? We leven in een snel veranderende samenleving, met grote maatschappelijke vraagstukken. Dat vraagt om mensen die verder kijken. Verder dan het voor de hand liggende, verder dan het bekende.

Mensen die verder kijken zijn op hun plek bij de VU. De VU stimuleert haar medewerkers buiten hun eigen afdeling en eigen vakgebied te kijken. Om nieuwe wegen in te slaan. Om samen te werken aan toonaangevend onderzoek en onderwijs. De VU is een universiteit die midden in de maatschappij staat.

Met de blik gericht naar buiten. VU is verder kijken.

Ben jij een medewerker van de VU? Kijk dan voor een overzicht van alle interne vacatures op: WWW.VU.NL/VUNET/VACATURES Ben jij geen medewerker van de VU maar wel geïnteresseerd om bij de VU te werken? Kijk dan op: WWW.WERKENBIJDEVU.NL

EDWARD DE BOCK PARTNER HOUTHOFF BURUMA

INHOUD

jaargang 63 — nr 2

Student Saskia Jenelle Maarsen werkt met afgewezen asielzoekers

6

Lowlands – het laboratorium

10

VU NU

Biologen op de Noordpool 16 Docent van het jaar: Meindert Flikkema

18

Zo overleef je het eerste jaar

22

En verder Online nieuws

4

Opinie: vluchtelingen

8

Column: Marjan Olfers

9

Mail

13

Onderzoeksnieuws

14

Opinie: christelijke identiteit

24

Column: Roos

25

Campus: exit Van der Duyn Schouten

26

OR

28

Cultuur: theater en restaurant

30

Uilensteders

31

Griff

32

Coverfoto Welmoed Visser

Het volgende nummer verschijnt 30 september 2015.

onafhankelijk magazine van de Vrije Universiteit Redactieadres De Boelelaan 1105 BelleVue, Kamer 1H-43 1081 HV Amsterdam redactie.advalvas@vu.nl Hoofdredacteur Marieke Schilp Redactie Floor Bal, Peter Breedveld, Dirk de Hoog, Marieke Kolkman, Welmoed Visser Eindredactie Win Castermans, Welmoed Visser Secretariaat Anna Jansen (020) 5985630 secretariaat.advalvas@vu.nl Basis Ontwerp Luis Mendo - GOOD Inc.

ADVALVAS

Vormgeving Rob Bömer - behance.net/ rbbmr Medewerkers Yvonne Compier, Merlijn Draisma, Peter Gerritsen, Roos van Rijswijk, Dick Roodenburg (Griffioen), Bas van der Schot, Peter Valckx, Marieke Wijntjes Copyright HOP-kopij Hoger Onderwijs Persbureau, Amsterdam VU-advertenties zie secretariaat Commerciële advertenties Bureau Van Vliet (023) 5714745 Druk Opmeer drukkerij BV, Den Haag

nr 2 — 16 september 2015

Dinsdag 8 september 2015, 09.41 » Overstroming VUmc. Het lek is gedicht, de zoektocht naar de schuldige in volle gang.

Foto dirk de hoog

3

RSS feed Abonneer je op het laatste nieuws online Studente die matching miste, mag toch studeren De Universiteit Utrecht had een eindexamenkandidate die de verplichte matching heeft gemist, niet mogen weigeren.

Student van het jaar Myriam Sillevis Smitt is hard op zoek naar mensen die met haar team de Damloop willen lopen. Zij coördineert een team van vijftig hardlopers die lopen voor de FOP Stichting.

‘SBS6 wilde TU Delft laten betalen voor interview’ Het SBS-programma Feiten en Fabels wilde dat de TU Delft zou betalen om een van hun wetenschappers in het programma te krijgen.

Fleur je studentenhuis op met een concert Studenten steeds vaker naar de rechter Inkomenscheck voor woning promovendi afgeschaft Schade VUmc ‘buitengewoon groot en fors’ Universiteiten willen vluchtelingen helpen Jeugdige zedendelinquenten zijn geholpen met een baan

Voor al het laatste nieuws: advalvas.vu.nl 4

Bildung Academie wordt troetelproject

D

VU-student Merel van Geel is een van de oprichters van de Bildung Academie

e Bildung Academie is ontstaan uit protest tegen de bestaande onderwijspraktijken op de universiteit.

Maar de VU en de UvA omhelzen het initiatief inmiddels innig, bleek vorige week dinsdag bij de opening van het eerste echte semester van de academie: collegevoorzitter Jaap Winter van de VU was aanwezig, van de UvA kwam rector Dymph van den Boom. En ook onderwijsminister Jet Bussemaker mocht

vertellen waarom ze het zo’n goed initiatief vindt.

Zesentwintig studenten gaan een semester lang voltijds aan de Bildung Academie studeren voor een collegegeld van 750 euro.

Daar krijgen ze les van maar liefst negentig docenten van de VU, de UvA en van elders, die zich vrijwillig hebben aangemeld.

Nu ja, les krijgen is natuurlijk niet het goede woord, want het gaat vooral om zelf doen. Zo was een grote groep studenten betrokken bij de oprichting van de acade-

mie. “We wilden niet stil blijven staan bij protesteren alleen, maar vooral ook iets doen. Van rethinking naar remaking”, zei medeinitiatiefnemer Eugène Sutorios, UvA-hoogleraar recht, in zijn openingsspeech.

De studenten gaan zich intensief bezighouden met het verwerven van vier kerncompetenties: kritisch, empathisch, ethisch en expressief. (DdH)

Lees het uitgebreide verslag op: advalvas.vu.nl>nieuws>9 september.

Veroorzaker overstroming nog onduidelijk De kosten van de overstroming bij VUmc lopen in de tientallen miljoenen. Logisch dus dat nu het gesteggel begint wie de veroorzaker was van de schade.

W

aternet was niet aan het werk aan de gebroken waterleiding die dinsdag op de De Boelelaan een enorme overstroming veroorzaakte. Maar wie dan wel? Momenteel doet waternet onderzoek naar de oorzaak van de gesprongen waterleiding. Alle partijen die in de omgeving werk-

zaamheden uitvoeren, worden benaderd om te kijken of die met de breuk in verband gebracht kunnen worden. Volgens Waternet gaat het onderzoek enkele weken duren.

Een woordvoerder van Waternet laat weten dat het om allerlei soorten werkzaamheden gaat die onderzocht worden, waaronder die aan het Nieuwe Universi-

teitsgebouw op de VU-campus.

Aukje Schep, woordvoerder van de VU, zegt dat de VU vooralsnog Waternet als aanstichter van de wateroverlast blijft zien: “De overstroming is wel echt ontstaan door een breuk in de leiding van Waternet.” (MK)

Volg advalvas.vu.nl voor updates over de waterschade bij VUmc. nr 2 — 16 september 2015

ADVALVAS

Dirk de Hoog

Beste student zoekt hardlopers

advalvas_online

Beste student is ook raadslid

S

arangi Elavarasan (22) kreeg net na de zomer de prijs voor de beste bachelorstudent bij de faculteit Rechtsgeleerdheid met een gemiddelde van 8,6. Daarnaast is ze ook nog raadslid voor het CDA in de gemeente Schagen.

“Een wethouder kwam op mijn school gastles geven.

Blijkbaar deed ik goed mijn mondje open, want hij vroeg of ik raadslid wilde worden.

Bij de verkiezingen was ik net achttien en een tijd lang het

jongste raadslid van Nederland.”

Elavarasan heeft geen moeite om studeren met het raadswerk te combineren. “Ik kan vrij gemakkelijk leren.

Misschien besteed ik gemiddeld vijftien uur per week aan mijn opleiding. En als ik een tentamen heb ga ik een week hard werken.’’

Een van de dingen die ze als raadslid heeft bereikt is dat in Schagen het schoolzwemmen weer is ingevoerd.

Maxime Snel kreeg de prijs voor de beste eerstejaars

van de juridische faculteit.

Zij haalde een gemiddelde van 8,9 De meest talentvolle masterstudent is Tara Veenendaal met een gemiddelde van 8,7. Alle drie doen ze veel naast hun studie. Zo is Veenendaal onder meer lid van het Remmelink Genootschap; een genootschap van de VU voor slimme, veelbelovende studenten die bijzondere affiniteit hebben met het strafrecht. (DdH)

Lees een uitgebreid interview met Sarangi Elavarasan op advalvas. vu.nl>nieuws>14 september.

Slimme vluchtelingen

Dat doet de usr Nieuw op Advalvas: blogs van de studentenraad. Deel I: De 18-studiepunten-norm: is die wel ambitieus genoeg? advalvas.vu.nl>blogs&columns> Juliette Ronteltap (usr)

Zie je er niet uit? Ga naar advalvas.vu.nl>nieuws>11 september en win een sjiek overhemd

Meer wilskracht Eten, slapen, pauzeren, seks, internetten… Alles liever dan gewoon hard aan de studie gaan. 5 tips voor de rest van je leven op advalvas. vu.nl>tips&trucs

ADVALVAS

nr 2 — 16 september 2015

Een selectie uit de opvallendste tweets van de afgelopen dagen @johanroeland 14-9_Dit jaar hebben zich bij @Godgeleerdheid ruim 60 nieuwe studenten ingeschreven voor ons masteronderwijs.

We zijn blij met jullie! @UBVU 14-9_Medische Bibliotheek @VUmc deze week nog dicht door wateroverlast.

Kernboeken zijn raadpleegbaar in UB hoofdgebouw 2e verd. @ljlp 13-9_Waarom wel maatschappelijke actie tegen verkeersdoden maar niet tegen depressie en suïcide? http://www.eo.nl/ ditisdedag/radio/item/commentaar-bertjan-lietaert-peerbolte/ … @svanatolia 11-9_Anatolians! Het nieuwe jaar is weer begonnen en ontspannen hoort erbij.

Bubble Voetbal it is. Wees erbij vol is vol. http://Instagram.com/p/7f4TLagUME/ @QBDBD 11-9_Durf jij op te nemen? In de masterclass ‘London Calling’ begint alles met 1 telefoontje. Van donderdag 19 t/m... http:// fb.me/2rrWhxDtx Advocatenkantoor Stibbe zoekt nieuw talent via de masterclass London Calling. Je werkt met een groep medestudenten aan een case.

twitter/facebook/issuu

Mail & win

(Re)tweets

I

De VU heeft in totaal 63 vluchtelingstudenten.

raniërs zijn nog altijd de grootste groep, maar er komen steeds meer Syriërs bij. “Syriërs zijn vaak hoogopgeleid”, vertelt Petra Veltman van het UAF, het fonds dat vluchtelingstudenten ondersteunt.

“Ze kunnen net als Iraniërs vrij snel beginnen.”

Vorige week hadden de onderwijsinstellingen een overleg met minister Bussemaker en het UAF over hoe ze meer kunnen doen voor vluchtelingstudenten. In totaal studeren er 1060 studenten via het UAF. (HOP)

@FrederiqueSix 9-9_Waar je tegenwoordig al niet op kunt promoveren.... Ben benieuwd naar wetenschappelijke bijdrage van dit proefschrift. http://www.advalvas.vu.nl/nieuws/ wetenschappers-kunnen-nietpowerpointen … @vancalmthout 8-9_Met één gat lijkt de fusie tussen AMC en VUmc geregeld. @DronkersJ 8-9_Prachtig die Bildung, maar kom weinig NL studenten tegen die Bildung wensen.

Heb al jaren vacature onderzoeksstage

Meer hierover op advalvas.vu.nl>nieuws> 4 & 9 september.

5

Student Saskia Jenelle Maarsen ‘Ik draai de was voor vluchtelingen’

6

nr 2 — 16 september 2015

ADVALVAS

in actie

Masterstudent antropologie Saskia Jenelle Maarsen (42) is vrijwilliger en onderzoeker bij We Are Here. Zij zet zich in voor afgewezen asielzoekers.

We Are Here/ Wij Zijn Hier

DOOR DIRK DE HOOG FOTO PETER GERRITSEN

W

aar komen je tranen vandaan? “Sorry, ik word altijd heel emotioneel als ik hierover praat. Dan biggelen de tranen over mijn wangen.

Deze mensen zitten in zo’n schrijnende situatie: echt klem, ze kunnen niet voor- of achteruit. Maar het ergste vind ik dat ze ontmenselijkt zijn, tot dossier gemaakt. Het zijn mensen die vaak de meest vreselijke dingen hebben meegemaakt. Familieleden vermoord, zelf verjaagd… En dan worden ze hier wéér opgejaagd omdat hun asielaanvraag is afgewezen. Ze worden gewoon op straat gezet.”

Hoe kwam jij met hen in contact?

“Door de vluchtelingengroep We Are Here, daar werken vrijwilligers met vluchtelingen van wie de eerste asielaanvraag is afgewezen; zij zwerven door de stad. Drie jaar geleden hebben ze de Vluchtkerk gekraakt en nu zitten ze in verschillende panden in de stad. Vaak worden ze uitgeprocedeerden genoemd.

Maar in veel gevallen lopen nog beroepszaken, bijvoorbeeld bij het Europese Hof of is een nieuwe asielaanvraag gedaan.”

ADVALVAS

nr 2 — 16 september 2015

Wat doe je concreet? “Ik ga een paar keer per week bij ze op bezoek. Gewoon naar hun verhalen luisteren, muziek draaien en samen lachen. En ik doe praktische dingen. Bij mij thuis de was voor hen draaien, kleren inzamelen, eten brengen. Maar het gaat me er vooral om dat ze als mens worden gezien. Dat ze een gezicht krijgen.”

Ben je vanwege je contacten met vluchtelingen antropologie gaan studeren? “Nee. Het is andersom gegaan.

Ik was op zoek naar een onderwerp voor mijn masterthese. Ik las wat artikelen over vluchtelingen en kwam onder meer de uitspraak van toenmalig staatssecretaris Teeven tegen: we moeten de menselijke maat weer terugbrengen. Toen vroeg ik me af waar die dan gebleven was en wat die eigenlijk inhoudt. Zo kwam ik op de gedachte onderzoek te doen hoe we hier in Amsterdam met vluchtelingen omgaan en heb ik contact gezocht met We Are Here.”

Wat wil je onderzoeken? “Ik richt me vooral op de vrijwilligers en hoe hun kijk op menselijke waardigheid wordt beïnvloed door hun contacten met de vluchtelingen. Mijn ervaring is dat mensen er zélf door veranderen. Je komt in aanraking met een wereld die ver van je afstaat.

Maar het gebeurt hier en nu bij ons in de straat. Ik zeg weleens dat de vluchtelingen met wie ik contact heb, mijn

Wij Zijn Hier is een groep vluchtelingen in Amsterdam die van de overheid geen onderdak krijgt. Deze groep heeft drie jaar geleden besloten de onmenselijke situatie waarin zij leven, zichtbaar te maken met hulp van Nederlandse vrijwilligers. wijzijnhier.org

Saskia Jenelle Maarsen 1990 - 1995 Sociale Academie, Amsterdam 1995 - 2006 Maatschappelijk werker, Reclassering Nederland 2005 - nu Docent maatschappelijk werk en dienstverlening, HvA 2013 - 2014 Premaster social and cultural anthropology, VU 2014 - nu Master social and cultural anthropology, VU 2015- nu Vrijwilliger bij We Are Here

belangrijkste leermeesters zijn.

Velen zijn vaak enorm getraumatiseerd en toch hebben ze nog zo’n wilskracht en doorzettingsvermogen. En ze willen zich heel graag inzetten voor onze samenleving. Maar ze mogen niks. Helemaal niks. Niet leren, niet werken. Het enige wat ze moeten, is het land uitgaan.”

Zou je zelf een vluchteling in huis nemen? “Ach, dat lijkt nu ineens het criterium of je goed of fout bent. Voor veel mensen is het praktisch niet te doen om iemand in huis te nemen. Dan creëer je alleen maar nieuwe problemen. Doe wat je zelf aankunt, is mijn motto. Het makkelijkste is om geld te geven aan We Are Here. En maak contact met vluchtelingen. Ga gewoon een kopje thee met ze drinken. Van mens tot mens.

Opvang vind ik een taak van de overheid. Deze mensen hebben recht op een veilige plek waar ze tot rust kunnen komen. Dan kunnen ze weer werken aan de opbouw van hun leven. Ik wil wel meer belasting betalen om dat te realiseren.”

En wat doe jij om de beeldvorming te veranderen? “Door hun verhaal te vertellen. Dat doe ik onder meer via een blog op de antropologiesite Standplaats Wereld. Binnenkort ga ik ook bloggen op de site van Advalvas. Verhalen vertellen en aanhoren is belangrijk. Dat vind ik het mooie van mijn studie antropologie.”

7

Europa kan gemakkelijk oorlogsvluchtelingen opvangen. Niet piepen dus, maar gewoon: welkom zeggen.

DOOR ERIK VAN OMMERING ILLUSTRATIE BAS VAN DER SCHOT

Europa kan vluchtelingen goed gebruiken

H

Beiroet, LIBANON et groeiende aantal vluchtelingen dat Nederland bereikt, is eerder een test voor onze waarden dan voor onze instituties. Met een comfortabele vierde plaats op de mondiale Human Development Index en een dertiende positie op de lijst van landen met het hoogste bruto nationaal product per hoofd van de bevolking hoeft Nederland gelukkig geenszins bang te zijn dat de instroom van een relatief klein aantal vluchtelingen onze samenleving of cultuur opeens zal ontwrichten.

Ter vergelijking een kijkje in Libanon, een van de landen waarnaar onze politici wijzen wanneer ze spreken over het opnemen van Syrische vluchtelingen “in de regio”. Sinds

8

het uitbreken van de oorlog in 2011 hebben zo’n anderhalf miljoen Syriërs in Libanon hun heil gezocht. Voor het begin van de crisis telde het land zo’n vier miljoen inwoners, nu zijn dat er 5,5 miljoen. Daarmee is een op de drie mensen vluchteling. Omgerekend naar Nederland zou dat een instroom van 5,5 miljoen mensen betekenen.

Gaat dat dan zo soepel, de opvang in Libanon? Alom werd gedacht dat dit land, waar een derde van de bevolking vóór de crisis al onder de relatieve armoedegrens leefde, gauw onder de vluchtelingen-

stroom zou bezwijken. Zeker gezien zijn eigen geschiedenis van burgeroorlog, ondermijnd centraal gezag en buitenlandse bezetting – nota bene door Syrië zelf. En inderdaad, spanningen zijn hier toegenomen. Syriërs zijn goedkope arbeidskrachten die arme Libanezen uit hun banen drukken. Publieke diensten als onderwijs en afvalinzameling kunnen de toegenomen vraag niet aan (tijdens het schrijven van dit stukje is de stroom vijf keer uitgevallen). Toch zijn dit allemaal geen nieuwe problemen – ze worden hooguit uitvergroot door de instroom van

nr 2 — 16 september 2015

ADVALVAS

opinie

wisselcolumn

Spelbrekers

Syriërs. Het absorptievermogen is verbazingwekkend groot gebleken.

Desondanks heeft Libanon afgelopen mei de grenzen gesloten. De maximale capaciteit is bereikt, zegt de regering.

En dat zien vluchtelingen zelf ook. Ze treffen weliswaar geen directe oorlog aan, maar wel omstandigheden die niet levensvatbaar genoemd kunnen worden, zeker niet met het perspectief dat ze de komende tien jaar nog niet naar huis zullen kunnen. Daarbovenop komt het steeds verder inperken van internationale hulp: vorig jaar kwam slechts de helft van het benodigde budget binnen, dit jaar zitten we op een kwart. De meest kwetsbare vluchtelingen krijgen nu nog tien euro per maand aan voedselhulp; het gros krijgt helemaal niets. Moeten we dan verbaasd zijn dat vluchtelingen verder reizen, op zoek naar een menswaardig bestaan?

In Nederland en Europa lijkt intussen een sterke tegenstelling te ontstaan tussen verwelkomende initiatieven enerzijds en aan haat grenzend wantrouwen anderzijds. Tussen leiders die medemenselijkheid willen laten prevaleren boven praktische kwesties en politici die de onderbuik uitventen zonder realistische oplossingen aan te dragen. Europa is geen eiland en heeft immigratie keihard nodig om de effecten van vergrijzing het hoofd te bieden. Oorlogsvluchtelingen zijn geen ‘gevaarlijke gelukszoekers’, maar mensen op zoek naar een veilig bestaan, werk, en manieren om bij te dragen aan de samenleving – eigenlijk zijn ze net als wij. We kunnen niet selectief de vruchten plukken van mondialisering en doen alsof haar negatieve uitwassen ons niet aan gaan. Praktische oplossingen liggen voor het oprapen en die kunnen we in Europa gelukkig ook betalen. We hoeven ze alleen maar te willen.

Reageren? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.

ADVALVAS

nr 2 — 16 september 2015

foto Yvonne Compier

Erik van Ommering is promovendus aan de afdeling Sociale en Culturele Antropologie.

Daarnaast coördineert hij een hulpprogramma voor vluchtelingen in Libanon en Jordanië.

I

Marjan Olfers hoogleraar sport en recht

was Walsh de spelbreker. Hij verbrak de n de sport staan de internationale toverkracht en wie houdt er nu van spelsportbonden FIFA en UCI aan de brekers? Medejournalisten keerden Walsh top van de piramide. Terwijl om de rug toe. Lance noemde de journalist ons heen alle monopolies afbrokliefkozend little troll. De rest is geschiekelen, staat de monopolistische denis. Heersers en topsporters kunnen sportorganisatie zo’n beetje als jarenlang met een kinderlijke arrogantie laatste privaat machtsbolwerk nog regels en normen van fatsoen negeren. fier overeind. Want welke organisatie De Nederlandse bondsafgevaardigde moet anders een WK organiseren? Interstemt keer op keer voor de heerser. Als nationale topbestuurders, in het zadel ambitieus man kun je je nu eenmaal niet geholpen door sportbestuurders van permitteren een spelbreker te zijn. de nationale bonden, zoals de KNVB, Inmiddels is een verandering merkbaar. zijn de oppermachtige heersers van de Steeds meer journalisten nemen een nieuwe tijd. Niet zelden omringd door kritische houding aan. loyale, sluwe en soms ook Sport als een kijkspel met hebzuchtige consiglieres moraal. Hooggeleerden die zich schurken aan de Sluwe en (in wording) spoor ik aan macht. Wellicht wachtend hebzuchtige wetenschappelijk onderin de coulissen om zelf consiglieres die zoek te doen. Dit is nodig een greep te doen naar de zich schurken aan om vanuit verschillende macht, of om een loyalist de macht disciplines een fundament in het zadel te helpen. De te leggen onder aannames/ sportieve top in de sport conclusies en zogenaamde bestaat uit wereld- en ‘waarheden’ te toetsen. Van onderzoek olympisch kampioenen, die prestaties kan een verklarende, voorspellende leveren voor de ogen van miljoenen waarde uitgaan. Sommigen zuchten dan toeschouwers. Sommige toeschouwers hoorbaar en vertellen dat de enige sport uiten bewondering, anderen vallen ten die zij beoefenen, de denksport is. Wees prooi aan verafgoding. gerust, je hoeft niet deel te nemen om te Echter, journalist David Walsh maakte zien dat sport meer is dan een spel dat in 2001 een toespeling op het dopinggezich met gloeiende hartstocht voor onze bruik van wielrenner Lance Armstrong; ogen afspeelt. hij vroeg zich af waarom Armstrong met de beruchte dopingarts Ferrari samenwerkte. In het spel van de verafgoding Reageren? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.

9

Lowlands

Een popfestival is niet de meest voor de hand liggende plek om wetenschappelijk onderzoek te doen, maar het publiek is superenthousiast.

TEKST EN FOTO’S WELMOED VISSER

10

Een lab met 50.000 proefkonijnen

“

Doodeng, en geweldig”, vindt Inge Braspenning de virtuele bungeejump die ze net heeft gemaakt. Tijdens het filmpje waarin ze 360 graden om zich heen kon kijken, stond ze beslist niet stil: ze draaide met haar hoofd, bewoog met haar armen, deinsde achteruit. Als ze de bril en de koptelefoon afdoet, heeft ze er een kleur van. “De sprong zelf was niet eens zo erg”, vertelt ze, “maar het stuk ervoor, waarin ze je voorbereiden en vertellen dat je op

de rand moet gaan staan, was superrealistisch en eng. In het echt zou ik nevernooit een bungeejump doen, ik heb echt hoogtevrees.”

In de hoek van de Oh-mega!-tent op Lowlands is een team van VU-wetenschappers neergestreken met hun virtual-reality-brillen. Klinisch psycholoog Tara Donker gebruikt het filmpje van de bungeejump voor haar onderzoek naar angsten en fobieën. Zij onderzoekt of een virtuele bungeejump ook echt angst en spanning kan oproepen en of

nr 2 — 16 september 2015

ADVALVAS

wetenschap mensen zich kunnen identificeren met de springer.

Psycholoog en jurist Jean-Louis van Gelder gebruikt een virtueel kroeggevecht bij zijn onderzoek naar normoverschrijdend gedrag. Om hen heen zijn festivalbezoekers aan het speeddaten, worden dna-monsters gemaakt, worden proefpersonen in verouderingspakken gehesen en kijken wetenschappers hoe hersenen reageren op ontspannende muziek.

Publiek doet mee Lowlands doet al een aantal jaren aan wetenschap, maar tot dit jaar waren dat altijd lezingen van wetenschappers, voor het eerst kan het publiek nu zelf meedoen aan onderzoek. En dat loopt als een trein. Vooral bij het speeddaten met een blinddoek (UvA-onderzoek) en het experiment waarbij je je eigen dna-sample maakt en deze laat onderzoeken op het zogeheten adventure– gen (Universiteit Leiden), staan lange rijen. Maar ook de VU-onderzoekers hebben zeker niet te klagen over belangstelling. “We kunnen de stroom aan mensen nauwelijks aan. Ons grootste probleem is dat de techniek af en toe hapert en er door de hitte een virtual-realitybril of computer even uitvalt”, zegt Van Gelder.

Proefpersoon Inge Braspenning blijkt trouwens ook aan de VU te werken. Ze is een collega van Donker bij klinische psychologie, maar vandaag is ze niet aan het werk.

Ze is bezoeker op Lowlands en komt gewoon even langs.

De Oh-mega!tent

Klinisch psycholoog Tara Donker

Roept een virtuele bungeejump ook echt angst en spanning op?

ADVALVAS

nr 2 — 16 september 2015

Biertje in de hand Voor het virtuele kroeggevecht heeft zich ondertussen een rij gevormd. Een jongen met ontbloot bovenlijf, biertje in de hand, staat met zijn vrienden – cowboyhoeden en zonnebrillen – te wachten tot ze aan de beurt zijn.

“Een groot voordeel voor mijn onderzoek is dat mensen op Lowlands drinken”, had Van Gelder vooraf gezegd.

“En geweldsincidenten in kroegen vinden nu eenmaal bijna altijd plaats onder invloed van alcohol.”

Het filmpje gaat over een jongen die samen met zijn vriendin iets is gaan eten in een pub. Hij gaat betalen en als hij terugkomt staat er een andere man aan te pappen met zijn vriendin. Het is gefilmd vanuit het perspectief van de jongen. Als proefpersoon ben je dus die jongen en hoor je wat hij ‘Ik had een helm zegt. De zogeheten bar op mijn hoofd, fight is een veelgebruikt met daarop zes scenario in de criminocamera’s’ logie om de neiging tot agressie van proefpersonen te meten. Van Gelders belangrijkste hypothese is dat zijn 360-gradenopname als meetmethode betrouwbaarder is dan de traditionele manier van onderzoeken met een geschreven scenario. “Zeker bij meer extreme situaties weet je van jezelf vaak niet hoe je zult reageren. Als je het voor je ziet, is het veel gemakkelijker om je in te leven”, aldus Van Gelder.

Zo eenduidig mogelijk spel Hij maakte het filmpje samen met regisseur en acteur Malte Huthoff, die zelf de hoofdrol speelde. “Ik had een helm op mijn hoofd, met daarop zes camera’s. De positie

11

Lowlands

Malte Huthoff (l), regisseur en acteur in de digitale bar fight

Knutselen met je eigen dna

Onderzoeker Jean-Louis van Gelder staat de pers te woord 12

hand nog eens willen zien. “Maar”, zegt van die camera’s was trouwens nog een onderzoeker Daphne van de Bongardt, heel gepuzzel. Want als je die bovenop je “misschien wordt dat effect weer opgehehelm zet, krijg je een heel gek perspectief. ven doordat je hier op Lowlands toch al Je kent dat wel van van die filmpjes van een bepaalde selectie van publiek hebt, ski’ers op Facebook.” Uiteindelijk hing de waardoor mensen weer meer met elkaar camera met een zelfgebouwde construcgemeen hebben.” tie een stukje voor het hoofd van Huthoff.

En toen begonnen de opnames. Ze huurIn bekertje spugen den een kroeg af, charterden figuranten Bij het verouderingsonderzoek van de en huurden professionele acteurs in. Het Nijmeegse Radboud Universiteit krijgen hele filmpje moest in één keer gefilmd. mensen een pak aan dat hen moet laten “Daar zijn we een hele dag mee bezig voelen hoe ze zich zullen voelen als ze geweest”, vertelt Huthoff. “Ik moest acteoud zijn en ze krijgen een bril om te zien ren en praten en tegelijk mijn hoofd heel wat je dan nog ziet. De proefpersonen erg stil houden, anders ging de camera moeten tegen een bal schoppen en die te veel heen en weer. Het was een heel vangen. Dat valt zo te zien nog niet mee. gedoe, maar het is gelukt.”

De een na de ander beweegt moeizaam Huthoff en Van Gelder, die overigens naar de bal en grijpt mis als er gevangen vrienden zijn, hadden het scenario en moet worden. “Man, wat is dit zwaar”, de tekst tevoren minutieus uitgedacht. roept een jongen.

Huthoff: “Het spel moest zo eenduidig Uitgelaten is de stemming bij de tafels mogelijk, anders weet je nog niet wat je waar je je eigen dna-sample kunt maken, meet. Dat was een nieuwe manier van om dit, zoals gezegd te laten testen werken voor mij, want gewoonlijk wil je op het avontuur-gen. Proefpersonen als acteur dingen juist openlaten, zodat moeten in een bekertje mensen er hun eigen spugen en er dan een verhaal in kunnen leggen.” paar druppels afwasmidVoor het maken van het ‘Gaaf, hier zit dus del en lenzenvloeistof 360-gradenfilmpje kregen mijn eigen dna in!’ bij doen. Die combinatie Van Gelder en Huthoff breekt de celmembranen een Kiem-subsidie van af, waardoor het dna los wetenschapsfinancier in de vloeistof terechtNWO voor samenwerking komt, vertelt een van de tussen wetenschappers wetenschappers aan een en de creatieve sector. tafel, waar iedereen zit Videoproductiebedrijf te knutselen met buisjes Scopic deed de techniek. en flesjes. Daarna moet er ethanol bij en Een beperking van het filmpje over het moeten de buisjes voorzichtig worden kroeggevecht is dat het één scenario is. omgeschud. “Gaaf, dit”, zegt een jongen Je kunt als proefpersoon niet kiezen hoe met lang blond haar, “hier zit dus mijn je reageert en er is dus geen sprake van eigen dna in.” De buisjes worden met daadwerkelijke interactie. “Dat is inderdaad een volgende stap”, zegt Van Gelder. naamsticker verzameld in piepschuimen rekjes en die gaan naar het lab. Deelnemers krijgen de uitslag binnen een paar Speeddate met blinddoek weken thuisgestuurd.

Ondertussen is er een nieuwe groep speeddaters aan de beurt. GeblindAvontuurlijk en agressief? doekt worden ze naar de tafeltjes geleid.

Zet een groepje wetenschappers drie Sommigen zitten er ongemakkelijk bij, zo dagen bij elkaar in een tent en er ontstaan ver mogelijk weg van hun gesprekspartvanzelf nieuwe plannen. Zo gaat Van ner, anderen hebben meteen een geaniGelder samenwerken met de onderzoemeerd gesprek. kers die dna-monsters verzamelden: “We De lichaamstaal, die de speeddaters zelf gaan kijken of mensen die avontuurlijk dus niet kunnen zien, verraadt veel. zijn ingesteld meer of minder neiging Wetenschappers in witte jassen, waar dr. hebben om agressief te reageren.”

Love op staat, lopen ertussendoor. Zijn Aan bandjes kijken zijn Van Gelder en mensen met een blinddoek kritischer Donker nauwelijks toegekomen. De ten opzichte van hun dates? Dat is een belangstelling was zo groot dat ze van ’s van de vragen die de onderzoekers graag ochtends vroeg tot ’s avonds laat aan het beantwoord willen zien. Als mensen werk waren. Van Gelder: “Ik wil volgend kritischer zijn met een blinddoek op, zou jaar zo weer naar Lowlands, maar dan wel dat in principe moeten leiden tot minder met een twee keer zo groot team.” matches van mensen die elkaar nader-

nr 2 — 16 september 2015

ADVALVAS

mail

Reacties (max. 300 woorden) op Advalvas-artikelen zijn welkom op redactie.advalvas@vu.nl. De redactie behoudt zich het recht voor uw bijdrage eventueel in te korten.

Seksisme

Vijandbeeld Beste Nico van Straalen, eigenlijk ben ik het best eens met jouw analyse in je column ‘Docenten, eis academische vrijheid’ in de vorige Advalvas. Onderwijs hoort in de handen van de wetenschappelijke professionals te worden gelegd. Het is en blijft namelijk de belangrijkste kerntaak van de universiteit en daar moeten we onze beste mensen voor inzetten. Inderdaad, de bestuurlijke aandacht voor het onderwijs is binnen de VU toegenomen.

Daarbij is de leiding van het onderwijs weer in handen gelegd van wetenschappers. Niet voor niets wordt weer van hoogleraren gevraagd om de rol van portefeuillehouder onderwijs in het faculteitsbestuur op zich te nemen, om voorzitter te zijn van de examencommissie of opleidingsdirecteur te worden. Dat heb jezelf van nabij meegemaakt.

Kwaliteitszorg heeft jammer genoeg haar bureaucratische kanten, maar ook daar wordt stevig gepoogd de verbeterfunctie, die eigen is aan het handelen van de wetenschappelijke professionals, te versterken.

Ik vind het jammer dat je in je

ADVALVAS

nr 2 — 16 september 2015

column de gemakkelijkste weg kiest door een gemeenschappelijk vijandbeeld te creëren.

Help, de bureaucraten zijn aan de macht! Ook jij weet dat onderwijs niet kan zonder organisatie. Je voorstel om onderwijs in schools te organiseren, lijkt mij prima.

Ook daarmee versterk je de positie van het onderwijs ten opzichte van de druk van het onderzoek dat zich over het algemeen beter georganiseerd heeft. Maar ook in die schools zul je behoefte hebben aan ondersteuning; moeten ze roosters maken, voorlichting geven, studieresultaten registreren en diploma’s uitreiken.

Laat ons nu die processen faciliteren, zodat deze voor studenten en docenten op een klantvriendelijke manier worden aangeboden en uitgevoerd. Ieder zijn eigen kunstje, en in goed overleg. Dan maken we samen van de VU weer die universiteit die vooraanstaat op het gebied van onderwijs.

Noblesse oblige.

Ad Verkleij, adviseur onderwijsbeleid, dienst Onderwijs en Studentenzaken

Bijna direct na de oproep van Pim Klaassen om seksisme tegen te gaan in de eerste Advalvas van dit studiejaar, lees ik in het artikel over Uilenstede dat wijkagent Fred Kuiper zich verbaast over het feit dat de vrouwen die met de potloodventer te maken hebben gehad daarover geschokt zijn. Ze hadden het kennelijk wel kunnen verwachten; ze zijn immers jong, mooi en vaak ook nog eens frivool gekleed. Als deze vrouwen niet zo appetijtelijk waren geweest, was dit ook niet gebeurd. Zijn dochter zou hij hier ’s avonds ook niet laten lopen. Ik weet niet hoe oud Kuipers dochter is, maar in principe mogen volwassen vrouwen lopen waar ze willen, wanneer ze

dat willen. Natuurlijk begrijp ik dat meneer Kuiper het wil voorkomen dat zijn dochter zoiets meemaakt, maar dat betekent nog niet dat wanneer mensen ervoor kiezen om er wél te lopen, het dan hun verantwoordelijkheid is, dat ze zouden moeten verwachten dat zij een schennispleger tegen het lijf lopen. Het is altijd nog de potloodventer die fout zit, niet de vrouw die niet in haar (bewegings)vrijheid beperkt wil worden.

Irma Bluijs, docent inleiding in de rechtswetenschappen en juridische vaardigheden; begeleider bachelorscripties

VU voor vluchtelingen Het academisch jaar is geopend, de begrotingen voor 2016 zijn ingeleverd, de talloze recepties gaan weer beginnen. Maar er is meer aan de hand in Europa.

Ik wil de VU oproepen om vluchtelingen op te nemen in de VU-gemeenschap door het aanbieden van werk en onderdak en hen zo te helpen hun bestaan weer (tijdelijke) vorm te geven.

De VU is een rijke organisatie, de mogelijkheden qua opleiding en werkniveau zijn divers en talloos, de middelen zijn aanwezig.

De Tweede Wereldoorlog liet zien dat de gereformeerden als eersten het verzet vormgaven en onderdak boden aan mensen op de vlucht. Laat de VU dat wéér doen.

Als we bijvoorbeeld een deel van al het geld voor recepties gebruiken om gevluchte docenten/ hoogleraren/studenten te helpen.

Eén persoon in dienst is een hele familie ondersteunen. Je hoeft er geen feestje voor af te zeggen, wij nodigen de nieuwe VU’ers er ook voor uit.

Hierbij een oproep tot het tonen van het echte (christelijke) mededogen aan de VU in het algemeen, en het college van bestuur en faculteitsbesturen in het bijzonder.

Nina Dirksen, ondersteuner faculteitsbureau Economische Wetenschappen en Bedrijfskunde

13

VIPs Ines Lindner, universitair hoofddocent wiskundige economie, won een beurs van Surf, ict-samenwerkingsorganisatie van het hoger onderwijs en onderzoek. Zij krijgt 25.000 euro voor een pilot om te onderzoeken hoe je bestaande massive open online courses (mooc’s) kunt inzetten voor onderwijs op maat.

Universitair hoofddocent cognitieve psychologie Martijn Meeter is benoemd tot hoogleraar onderwijskunde. Hij is de opvolger van Jos Beishuizen en wordt verantwoordelijk voor de lerarenopleiding.

Meeter wordt ook wetenschappelijk directeur van het VU-onderzoeksinstituut Learn! In 2010 was hij de beste docent bij Psychologie & Pedagogiek.

Per 1 september is Klaas Slooten bijzonder hoogleraar mathematics for forensic genetics.

Hij werkt bij het Nederlands Forensisch Instituut; zijn specialisme is het vergelijken van dnaprofielen om familierelaties te onderzoeken.

Marieke Wijntjes

Janneke Oostrom, docent sociale en organisatiepsychologie, won tijdens de opening academisch jaar de junior onderwijsprijs: 3.000 euro en een glazen object.

14

Beweeggames zijn saai

B

eweeggames, zoals met de Wii-spelcomputer, zijn niet aantrekkelijk genoeg voor gamers. Die hangen liever languit om Call of Duty of Halo te spelen. Dat blijkt uit onderzoek van Monique Simons, die hierop 11 september promo-

veerde. Simons gaf een groep van 270 gamers van twaalf tot zestien jaar beweeggames mee naar huis en liet ze die minimaal een uur per week spelen.

Maar zelfs dat uurtje per week haalden de gamers niet. Beweeggames zijn namelijk saai. Luiestoel-games trekken de spelers in een verhaal, waarbij ze rond-

dwalen in een virtuele wereld, in onverwachte situaties terechtkomen, andere spelers ontmoeten, die in Japan achter een computer zitten, of in de VS. Een beweeggame waarbij je moet tennissen, is de hele tijd hetzelfde. En je loopt niet eens kans om echt een bal naar je hoofd te krijgen. (PB)

Besluiten Zedendelinquenten

J

eugdige zedendelinquenten worden lang niet altijd volwassen zedendelinquenten, zoals algemeen wordt aangenomen. De meesten volgen een normale criminele carrière, die piekt tijdens de adolescentie. Dat blijkt uit onderzoekt van criminoloog Chantal van den Berg, die op 18 september hierop promoveert.

Van den Berg onderzocht de carrières van 498 Nederlandse

jeugdige zedendelinquenten van hun jeugd tot hun volwassenheid en bracht heel wat aannames aan het wankelen.

Jeugdige zedendelinquenten recidiveren vaak, maar ze plegen op latere leeftijd delicten van allerlei aard. Dat duidt erop dat zedendelicten vaak gewoon bij een asociale jeugd horen. Alleen een kleine groep blijft ook later seksuele misdrijven plegen.

Een baan is de beste remedie, behalve bij zedendelinquenten die zich schuldig maken aan kindermisbruik. (PB)

D

e meeste managers zijn geneigd beslissingen te nemen op basis van hun eigen persoonlijke ervaring. “Beter is de evidence-based practice te gebruiken”, zegt Eric Barends, die hierop 10 september is gepromoveerd. Je baseert je beslissingen dan zoveel mogelijk op het best beschikbare bewijs uit verschillende bronnen.

“De informatie van managers en consultants is vaak vertroebeld door foute veronderstellingen en denkfouten. Bovendien zijn ze onvoldoende op de hoogte van actueel wetenschappelijk onderzoek.” (FB)

Zie proefschrift via tinyurl.com/ gegrondebeslissingen. nr 2 — 16 september 2015

ADVALVAS

onderzoeksnieuws

Zelfmoordpreventie

O

m zelfdoding onder jongeren te verminderen, heeft hoogleraar suïcidepreventie Ad Kerkhof samen met GGD IJsselland en GGD Noord-Oost Gelderland een nieuwe methode ontwikkeld. Aan de hand van een vragenlijst voor en nazorg aan nabestaanden kunnen hulpverleners inzicht krijgen in de gemoedstoestand van de slachtoffers. Hopelijk leidt dat er in de toekomst toe dat hulpverleners eerder zien wanneer een jongere met zelfmoordplannen rondloopt. Het is de bedoeling dat de methode in heel Nederland gebruikt gaat worden. (FB)

Draaikolken

Zware studie

D Een derde van de geneeskundestudenten is oververmoeid.

A

Zie proefschrift via tinyurl.com/oververmoeid.

ADVALVAS

nr 2 — 16 september 2015

nounproject

an het gedrag van de ernstig vermoeide geneeskundestudenten is weinig te zien, maar je ziet het wel aan de mate van hersenactiviteit, ontdekte promovendus Sarah Plukaard. “Vervelend genoeg speelt vermoeidheid een rol bij de uitvoerende functies van het brein”, zegt Plukaard. “Deze hersenfuncties zijn cruciaal bij academische vaardigheden, zoals analytisch denken, plannen en leren.” (WV)

e kalkskeletten van eencelligen geven veel informatie over de zee waarin ze leven; onder meer over het klimaat, het zoutgehalte en de watertemperatuur. Promovendus Juliane Steinhardt onderzocht bepaalde eencelligen, foraminiferen, in de Straat van Mozambique op verschillende dieptes. In deze zeestraat variëren de zeecondities zeer sterk. Dat komt doordat daar draaiende watermassa’s ontstaan, die eddies worden genoemd.

Deze eddies vormen een cruciale schakel in de wereldwijde ketting van zeestromingen die de warmte op aarde herverdelen. Steinhardt heeft vooral de bewegingen van de foraminiferen in de eddies in kaart gebracht. Hieruit leidt ze gegevens af over de mineraalsamenstelling en temperatuur tijdens het leven van de foraminiferen, maar ze kan ook reconstrueren hoe vaak de draaikolken voorkomen. (WV)

Zie proefschrift via tinyurl.com/ kalkskeletten.

Politie ziet scherper dan burgers Criminoloog Annelies Vredeveldt ontdekte dat rechercheurs een beter geheugen voor details hebben dan burgers.

“Tot nu toe was er niet veel onderzoek gedaan naar hoe goed politieagenten observeren. Dat is opvallend omdat in de rechtszaal meer waarde aan de verklaring van agenten dan van gewone burgers wordt gehecht. Hoogleraar Peter van Koppen, Joris Knol van de Haarlemse politie en ik hebben van drie groepen onderzocht hoe goed ze informatie onthielden.

Specialistische observatierechercheurs deden dat het beste. Zij wisten in een line-up met een verdachte in 43 procent van de gevallen de juiste dader te kiezen, tegen 20 procent van de burgers. Ook qua hoeveelheid informatie die ze onthielden en de accuraatheid van die feiten deden de observatierechercheurs het significant beter dan burgers.

De gewone agenten zaten daartussenin. Waarschijnlijk komt dit door de training en ervaring van de observatierechercheurs.

Op één punt deden de burgers het veel beter. In een filmpje van een drugsdeal was ook een schilderij te zien. In een line-up kozen 85 procent van de burgers voor de juiste afbeelding, terwijl maar 50 procent van de rechercheurs de juiste aanwezen. Blijkbaar focussen zij zich alleen op relevante informatie, terwijl burgers meer naar andere dingen kijken.” (FB)

Vredeveldt heeft een Branco Weiss Fellowshipbeurs van Society in Science. Hiermee kan ze vijf jaar onderzoek doen.

15

Noordpoolexpeditie

In de ban van de beer

Als poolreiziger wil je niets liever dan ijsberen zien. Maar voor onderzoekers kunnen ze flink lastig zijn. Twee VU-biologen over hun recente expeditie.

DOOR WELMOED VISSER FOTO’S JELTE ROZEMA EN STEF BOKHORST

“

Ik vond het soms behoorlijk frustrerend”, geeft systeemecoloog Stef Bokhorst toe.

“Dan liep er weer zo’n beer en dan konden we niet aan land.

Weg metingen.” Bokhorst doet onderzoek naar bodemdieren: insecten, springstaarten, klein grut.

Gewoonlijk werkt hij op de Zuidpool.

“Daar heb je alleen pinguïns, dat is wel zo rustig.”

Toch is hij ook onder de indruk van de prachtige reis die hij heeft gemaakt: eind augustus voer het expeditieschip in een week langs Edgeøya, het oostelijke eiland van Spitsbergen, waar wetenschappers zelden komen. Ze zagen walvissen, ijsberen, ijsbergen, gletsjers en prachtige landschappen. Donker werd het amper.

Als je eenmaal gegrepen bent door het poolvirus, laat dat je nooit meer los.

Zeehonden en baardrobben Iets dergelijks gebeurde dichter en acteur Ramsey Nasr, die mee was op deze noordpoolexpeditie. En nu alweer in Groenland zit. In een lezing vergeleek hij zijn liefde voor de pool met die van Orpheus voor zijn Eurydice: je begeeft je in een wereld waar je niet hoort te zijn en je moet haar daar altijd weer achterlaten.

De Scientific Expedition Edgeøya Spitsbergen is de grootste Nederlandse wetenschappelijke noordpoolexpeditie ooit. Behalve wetenschappers en een dichter voeren er nog meer bekende en semibekende Nederlanders mee: onder wie Tweede Kamerlid Stientje van Veldhoven (D66) en weerman Peter Kuipers Munneke.

16

Er gingen ook vijftig ‘gewone’ reizigers mee, mensen uit allerlei hoeken van de samenleving met een passie voor de pool en het poolonderzoek. Van de VU gingen twee biologen mee: Stef Bokhorst en ecologiehoogleraar Jelte Rozema.

“Die ijsberen horen in de zomer trouwens helemaal niet op het land te zijn, maar in zee”, zegt Rozema. “Ze heten niet voor niets Ursus maritimus: zeebeer. Ze horen thuis in de poolzee en bij het drijfijs, waar ze op zeehonden en baardrobben jagen. De beren die we tegenkwamen op Spitsbergen, hebben hun weg naar het drijvende poolijs niet kunnen vinden.

Dat zou door opwarming kunnen komen, maar dat blijft natuurlijk speculatief.”

Over opwarming werd veel gediscussieerd op het schip. En over de vraag of je als wetenschapper überhaupt cijfers moet noemen in de hele klimaatdiscussie, want de onzekerheidsmarges zijn vaak groot en politici en andere belangengroepen gaan zo met een getal aan de haal. “Aan de andere kant is het misschien het enige wat we kunnen doen: de veranderingen zo goed mogelijk in kaart brengen, met alle complexiteit van dien”, vindt Rozema.

Knolduizendknoop De medereizigers waren geen gewone cruisepassagiers. Ze waren juist meegegaan voor de wetenschap. “Ze wilden heel graag helpen bij het onderzoek”, vertelt Bokhorst. “Ik zat zelf vaak al meteen op de vloedlijn naar diertjes te zoeken. Dan kwamen ze naar me toe. Ik gaf ze potjes om beestjes die ze tegenkwamen in te stoppen. Ik heb een heleboel potjes teruggekregen die ik nog lang niet allemaal heb kunnen bekijken.”

Rozema deed op Edgeøya onderzoek naar het plantje Polygonum viviparum, ofwel knolduizendknoop. “We zijn geïn-

nr 2 — 16 september 2015

ADVALVAS

Wetenschap

teresseerd in de verspreiding van dit plantje op dit deel van het eiland, want hier komen wij als onderzoekers vrijwel nooit.” Rozema keek ook naar de manier waarop de plantjes zich voortplanten: via stekjes, of door zaad aan te maken.

En hij gaat de genetica van de plantjes onderzoeken. Lijken ze op plantjes aan de andere kant van Spitsbergen of meer op die in Noord-Noorwegen of Siberië?

De onderzoekers, voor wie zo’n reis een kans is die ze misschien eens in hun leven krijgen, zijn ook onder de indruk van het grote aantal cruiseschepen dat in de arctische wateren rondvaart. Zo’n vijftigduizend toeristen komen per jaar naar Spitsbergen en de cruiseschepen doen meestal een rondje om het eiland. Ook de boot waarmee de wetenschappers zelf op pad waren, was trouwens zo’n cruiseschip. “Die vaart binnenkort weer naar de Zuidpool, dan begint het seizoen daar”, zegt Bokhorst. En dan heb je ook nog de zeilboten van individuen die gewoon zelf naar Spitsbergen varen.

Stef Bokhorst: ‘Dan liep er weer zo’n beer en konden we niet aan land. Weg metingen’

Jelte Rozema: ‘Die ijsberen horen helemaal niet op het land te zijn’

ADVALVAS

nr 2 — 16 september 2015

Geen foto’s of andere grappenmakerij Er komen dus best nog veel mensen op de meer afgelegen plekken van Spitsbergen, maar een grote Nederlandse wetenschappelijke expeditie was er al in geen veertig jaar geweest. Inspiratiebron voor de initiatiefnemer Maarten Loonen (poolonderzoeker in Groningen) was de expeditie die

vier Nederlandse wetenschappers in 1968 maakten naar hetzelfde deel van Spitsbergen. Drie van hen zijn nog in leven, de poolkoorts heeft hen nooit meer losgelaten: ze zijn nu ook weer meegereisd.

“Dat onderzoek ging er vroeger trouwens wel wat anders aan toe”, vertelt Rozema.

“Waar ons schip nu een andere koers ging varen als er een ijsbeer in de buurt zwom, om het beest niet te verstoren, zagen de onderzoekers er toen geen probleem in om ijsberen kiezen uit te trekken voor onderzoek. Ook spoten ze met zwarte verf grote nummers op hun vacht zodat ze de beesten uit elkaar konden houden.

Het onderzoek van deze Nederlandse pioniers heeft wel geholpen de jacht op de ijsbeer te stoppen.”

Een van de onderzoekers is destijds bij de hut aangevallen door een beer, die met zijn poot een deel van het oor en de hoofdhuid van de onderzoeker wegsloeg.

De littekens zijn nog steeds goed te zien, vertelt Rozema.

Deze expeditie zijn er geen ongelukken gebeurd. De veiligheidsregels waren dan ook streng. Je mocht niet alleen op pad en nooit zonder geweer (van zeven kilo) aan land. Eén persoon had altijd berenwacht. Als je een beer zag, hoe ver weg ook, moest je onmiddellijk wegwezen.

Geen foto’s of andere grappenmakerij.

Dan zou je niet meer mee mogen op een volgende excursie.

Maar in een poollandschap zijn er veel witte vlekken aan de horizon. Soms denk je in de verte een beer te zien en blijkt het achteraf een stuk rots te zijn.

Of je collega’s denken dat het een rots is, totdat de rots gaat bewegen en het toch echt wel een beer blijkt. Dat overkwam Bokhorst: “De anderen zeiden dat het geen beer was. Ik dacht van wel. Pas uren later bewoog de witte vlek ineens. Bleek ik toch gelijk te hebben. Gelukkig was de beer niet zo in ons geïnteresseerd.”

17

Beste docent

Onderwijs wordt nog te veel als corvee gezien, vindt docent van het jaar Meindert Flikkema. Hij vraagt veel van zijn studenten en zichzelf.

Door Peter Breedveld Foto’s Marieke Wijntjes

18

nr 2 — 16 september 2015

ADVALVAS

onderwijs

‘Studenten moeten me te veeleisend vinden’

“

Docenten vertellen nog te veel aan studenten wat zij weten”, zegt docent innovatiemanagement Meindert Flikkema, die bij de opening van het academisch jaar werd uitgeroepen tot beste docent van de VU. “Het gaat te veel over dingen weten, en te weinig over iets kunnen.”

Flikkema, van huis uit econometrist, werd al twee keer eerder genomineerd voor de VU Onderwijsprijs, die sinds dit jaar de Van der Duyn Schouten-prijs heet. Op zijn eigen faculteit Economische Wetenschappen en Bedrijfskunde werd hij drie keer gekozen tot beste docent. Hij is immens populair bij zijn studenten.

“Ik probeer geen vrienden met mijn studenten te worden”, zegt hij. “Maar een goede docent leert zijn studenten kennen, hij leert ze te verstaan, zegt hij.

“Het gaat niet om wat jij denkt dat ze moeilijk vinden.

Het gaat erom erachter te komen wat ze écht moeilijk vinden.”

Mooiste vliegtuigje De traditionele kennisoverdracht wordt inmiddels overgenomen door moderne leermethoden zoals Moocs, meent Flikkema. “Studenten kunnen veel kennis zelfstandig tot zich nemen. De docent moet ze situaties geven waarin ze kunnen oefenen.”

Hij gaat ervan uit dat de studenten in zijn collegezaal de leerstof hebben gelezen. “Ik vraag ze: ‘Waar willen jullie dat ik dieper op inga?’ Er zijn er altijd die weglopen.”

In zijn colleges zet hij de studenten altijd aan het werk.

Zo geeft hij een college empathisch ontwerpen. “Veel mensen maken fantastische ontwerpen vanuit hun eigen behoefte, maar niet vanuit de behoefte van de

ADVALVAS

nr 2 — 16 september 2015

consument. Ik begin mijn college daarom met het uitloven van een fles wijn voor wie het mooiste papieren vliegtuigje voor me vouwt. Alle studenten beginnen dan driftig te vouwen, maar na twee, drie minuten heeft nog niemand me gevraagd wat ik een mooi vliegtuigje vind.

Daar wijs ik ze dan op, dat ik een vliegtuigje met een snor en roze stippen mooi vind. Daarna nodig ik ze uit om hun mislukte ontwerpen te verfrommelen en naar mij te gooien. Dat is een belangrijke les in het innovatiemanagement, dat weggooien belangrijk is, to kill your darlings. Dat vergeten ze nooit meer.”

Kritische noten Flikkema is niet in zijn gewone doen.

‘Ik heb nooit Hij zit ziek thuis. “Een overgevoeligheid promotie gemaakt, voor prikkels”, legt hij uit. “Waardoor ik hoewel ik drie snel vermoeid raak. Ik had bij de prijsuitkeer best lecturer reiking dus niet dezelfde flair als in mijn was in mijn eigen colleges.”

Toch maakte hij indruk met een enerfaculteit’ gieke toespraak over de dienstbaarheid van een goede docent en een paar kritische noten aan het adres van de VU. “Hé, ik heb niet voor niks gewonnen”, zegt hij met onmiddellijk herwonnen zelfvertrouwen. “Ik ben een echt podiumdier.”

Maar het steekt hem dat hij nu de onderwijsprijs heeft gewonnen, na twee keer te zijn genomineerd en drie keer te hebben gewonnen aan zijn faculteit en nog steeds universitair docent is, UD2: “De allerlaagste rang, die ik had toen ik hier op mijn 31ste kwam werken en die ik nog steeds heb, nu ik 44 ben. Ik heb nooit promotie

19

Beste docent

gemaakt, hoewel ik drie keer best lecturer was op mijn eigen faculteit.”

Tegenlicht Dat laat zien, zegt Flikkema, hoe matig onderwijs nog steeds gewaardeerd wordt. “Ik ben gepromoveerd, ik publiceer in wetenschappelijke tijdschriften, maar het is blijkbaar niet genoeg voor een promotie.”

Hij schreef een vlammend essay: Sense of serving, waarin hij onder andere betoogt: ‘de universiteit schijnt een tegenlicht over de samenleving als dat nodig is en conformeert zich niet aan instituties die een bedreiging vormen voor haar identiteit. Ze bevrijdt zich van de maatschappelijk ontwrichtende overtuiging ‘meten is weten’ en relativeert de waarde van gecodificeerde kennis.’

Dat staat niet zover af van het motto ‘VU is verder kijken’, zou je zeggen. Dat ziet Flikkema anders. “Het belangrijkste verschil”, oreert hij, “is dat tussen praattheorie en doe-theorie. Er staan allemaal mooie dingen in plannen en visies, maar wat komt er daadwerkelijk van terecht? Wordt het belang dat er in die stukken wordt gegeven aan het onderwijs ook meegewogen tijdens de functioneringsgesprekken?”

Corvee Veel hoogleraren zien doceren als corvee, meent Flikkema. Hoogleraren zijn wetenschappers die veel publiceren. Vaak wordt dan zo iemand ook nog bestuurder gemaakt en van zijn onderwijstaken ontheven. Onderwijs krijgt nog niet de aandacht die het verdient. Promotie, demotie, je hele academische carrière wordt bepaald door wat je presteert op onderzoeksgebied. Natuurlijk, je moet ‘Er staan allemaal in staat zijn ook nog de boel droog te mooie dingen in houden als je voor het bord staat, maar plannen en visies, het draait vooral om publicaties.” Dan maar wat komt er ga je niet meer tijd steken in je onderwijdaadwerkelijk van staken dan nodig is, zegt Flikkema. “Je ontwikkelt je er niet mee. Die nadruk op terecht?’ publiceren lokt efficiencygedrag uit.”

‘Op de universiteit met toekomst wordt onderwijs weer de basis’, schrijft hij in Sense of serving. ‘Het gaat daarbij niet om voldoende contacturen, maar om voldoende contact maken. Contact van mens tot mens.’

Flikkema ziet een ‘werkplaats’ voor zich, waar docenten studenten al onderzoekend laten leren. Daar is een fluwelen revolutie voor nodig die eist dat de universitaire staf een gevoel voor dienstbaarheid krijgt. Dienstbaarheid aan de ontwikkeling van de student wiens ‘herder’ de docent tegelijkertijd is.

20

Flikkema: ‘Ik ben een echt podiumdier’

Kwetsbaar opstellen Flikkema vindt dat zijn onderwijs moeilijk moet zijn.

“De studenten moeten aan het eind vinden dat ik too demanding was, het gevoel hebben dat ze het op hun knieën hebben gehaald. Dat betekent dat ik het mezelf ook moeilijk maak, want ik moet er dan voor ze zijn, ze goede feedback geven, die bij hen past. Goede feedback komt soms hard aan, raakt je vol in je gezicht, maar het brengt je veel.”

Met bildung, op het moment hét buzzword in onderwijzend Amsterdam, heeft Flikkema niet veel. Althans, hij vindt dat bildung geïntegreerd moet zijn in de vakcolleges. “Studenten vormen doe je niet in een cursus van vier weken met een tentamen als afsluiting.”

Ik vind het goed dat de VU zoveel aandacht heeft voor de vorming van studenten, voor ethiek, maar die breng je ze niet bij door met dertig slides de zaal binnen te wandelen van, “nu gaan we het over Kant hebben. Ik ben meer onder de indruk van een docent die zich kwetsbaar opstelt, die iets persoonlijks durft te vertellen.”

nr 2 — 16 september 2015

ADVALVAS

Slechte docenten

Desinteresse, luiheid, docenten zijn net mensen.

Vier studenten vertellen anoniem over hun slechtste onderwijservaringen.

DOOR Floor Bal

‘Hij zit duidelijk met zijn hoofd ergens anders’ Geen interesse

“Tijdens onze eindpresentatie, waar we weken aan gewerkt hadden, nam de hoogleraar zijn gsm op”, vertelt een student bij Exacte Wetenschappen. “Hij zei niets en liep gewoon weg. Wij gingen door met ons verhaal, maar het sloeg nergens op. Uiteindelijk kregen we een 7,5 maar ik had niet het gevoel dat het ergens op gebaseerd was. Zijn colleges zijn verder goed, maar hij zit duidelijk met zijn hoofd ergens anders. Soms vervalt een college opeens omdat hij dan naar een congres in het buitenland moet.”

Vooroordelen

“In het eerste jaar hadden we een practicum over vooroordelen”, vertelt een studente geneeskunde. “Er zaten elf blonde mensen in dat college en ik. Bij andere groepen ging het ook over gothics en oude mensen. Maar blijkbaar vond de docent mijn afkomst een mooi voorbeeld.

Twee uur lang ging het alleen over Turken. Hij gaf de klas de opdracht om daar vooroordelen over te verzinnen en zette die op het bord. Dat stond vol. Het enige positieve was dat Turken goed kunnen koken. Ik voelde me vernederd.

Was dit nou wat ik met mijn leven bereikt had? Ik kan niet eens koken.”

ADVALVAS

nr 2 — 16 september 2015

Telkens boos

“Vorig jaar vond een begeleidster bij een practicum dat mijn groepje zich slecht voorbereid had, omdat we een simpele vraag stelden”, vertelt een student farmaceutische wetenschappen. “Ik legde uit dat we dat deel niet uit ons hoofd hoefden te kennen. Vanaf dat moment had ik het bij haar gedaan. Twee maanden lang werd ze telkens boos op me. Toen ik een andere begeleider vroeg of een bepaald apparaat aanwezig was, kreeg ik een preek van haar. Hij kreeg te horen dat hij zijn studenten zou verwennen. Eerlijk is eerlijk, van haar gedrag werd ik ook kinderachtig. Uiteindelijk ben ik wel over haar gaan klagen. Ik bleek de enige niet te zijn.”

Slecht voorbereid

“Wij hebben één docent die bij elke vraag in het college zegt dat hij het niet gaat voorkauwen, maar dat we het in het boek moeten opzoeken”, zegt een student science, business and innovation. “Het is een slimme docent, maar zijn promotieonderzoek gaat over heel iets anders. Het is een vrij ingewikkeld onderwerp en het is zijn vakgebied niet. Blijkbaar heeft hij zich niet goed voorbereid.”

21

Overleven

Hak de knoop door over je studie

Hospiteren of je paper schrijven; álles gaat beter met de tips & trucs op de Advalvas-website.

Hier vast 5 redmiddelen.

In welk studiejaar je ook zit, de eerste maand van het nieuwe collegejaar steken de twijfels op. Is dit echt wat je wilt? Als je redelijke cijfers haalt en niet goed weet wat je anders moet doen, kun je net zo goed het beste uit je studie halen. Voor de toekomst maakt dat niet zoveel uit.

Werkgevers zoeken namelijk mensen met academische vaardigheden en die leer je bij elke wetenschappelijke opleiding. Studenten denken vaak dat ze door één keuze helemaal vastzitten, maar ook tijdens en na je studie kun je nog alle kanten op. Sterker nog: misschien bestaat jouw droombaan nog niet eens. Zo had tien jaar geleden niemand van app-ontwikkelaars gehoord.

Zo overleef je het eerste jaar Door Floor Bal Illustratie MERLIJN DRAISMA

Vind een kamer Het spannende studentenleven in Amsterdam is natuurlijk niets zonder een kamer. Maar zelfs voor een kamer op Uilenstede (in Amstelveen nota bene) moet je al hospiteren. Hoe kom je door dat spervuur van moeilijke vragen?

Natuurlijk geeft iedereen sociaal wenselijke antwoorden – “ik ben dol op schoonmaken en wil koken voor de hele verdieping” –, dat weten je beoordelaars wel. Daarom verzinnen ze vaak een onverwachte vraag: met welke kleur identificeer jij je? Maar ook je verwantschap met fruitsoorten of keukenvoorwerpen kan worden geanalyseerd. Laat je er niet door overrompelen, maar wees gerust: niemand verwacht dat je een stand-up act doet.

22

In één nacht voor tentamen leren Heb je besloten om verder te gaan met je studie, dan moeten je cijfers wel op peil blijven. Natuurlijk was het mooi geweest als je al weken eerder met leren begonnen was. Maar op de een of andere manier is het daar niet van gekomen. Dus nu heb je nog maar één nacht om alles te leren. Hoe doe je dat?

De komende uren zijn cruciaal en je hebt geen tijd meer om je door 500 pagina’s literatuur heen te worstelen.

Geen nood, er is één persoon die precies weet wat de docent het allerbelangrijkste vindt: de docent zelf. Dat heeft hij of zij met zijn volgelingen gedeeld tijdens dat ene college dat veel te vroeg, om elf uur ’s ochtends, gegeven werd. De aantekeningen daarvan hoeven natuurlijk niet door jouzelf geschreven te zijn. Nog beter is om het collegedictaat van de beste student van de groep te scoren. Misschien heeft die goeierd ook nog een mooie samenvatting van het boek gemaakt. Zo eentje met bulletpoints en vetgedrukte definities. Spreid je kansen en stuur een smeekbede naar de top-drie brave Hendriken van het college. Levert soebatten niet voldoende op? Misschien heeft de docent het filmpje van het college gewoon online gezet. Op sites als stuvia. com of tentamenbank.nl kun je ook tegen betaling uittreksels vinden. Dan hoef je dat vreselijke boek niet eens door te werken.

nr 2 — 16 september 2015

ADVALVAS

Eerstejaars

In één nacht je paper schrijven Nu je toch slaapgebrek hebt, kun je na dat tentamen meteen in één keer de bijbehorende paper schrijven.

De neiging om naar de computer te rennen en meteen te gaan schrijven, is groot. Maar je bespaart jezelf veel stress als je eerst even goed over de structuur van je artikel nadenkt, compleet met hoofd- en subvragen.

Bedenk precies wat je nodig hebt uit je literatuur om die vragen te beantwoorden. Nu zijn er twee manieren om boeken te lezen. Van kaft tot kaft lezen is ongetwijfeld heel goed voor je academische vorming, maar die tijd heb je niet. Dus gaan we voor de snelle methode. Lees van elk boek de inhoudsopgave, inleiding en conclusie.

Daarin staat al heel veel nuttige informatie. In de inhoudsopgave vind je de hoofdstukken of paragrafen die direct met je subvragen te maken hebben. Lees alleen de relevante onderdelen. Nu hoef je de paper alleen nog maar te schrijven. Eitje.

Vergroot je wilskracht Alles leuk en aardig, maar alle voorgaande dingen krijg je niet voor elkaar als je alleen op de bank blijft hangen.

Hoe dwing je jezelf om in actie te komen? Dat doe je door je beperkte hoeveelheid wilskracht slim in te zetten. Zo is de tentamenperiode niet het juiste moment om ook andere zware eisen aan jezelf te stellen. Je hebt simpelweg niet voldoende wilskracht om én te stoppen met roken én al je tentamens te leren. Wie zichzelf op meerdere punten tegelijkertijd probeert te verbeteren, raakt snel uitgeput. Het gevolg is dat je overal mee stopt.

Verspreid je doelen dus over een langere periode.

Daarnaast hebben de meeste mensen bijzonder veel gemeen met honden en peuters. Ze doen beter hun best als ze een beloning krijgen. Als je je wilskracht alleen maar gebruikt om jezelf dingen te ontzeggen, wordt het al snel heel vervelend. Maar als je een beloning koppelt aan een behaald doel, is het veel leuker om even door te zetten. Heb je drie hoofdstukken geleerd of duizend woorden geschreven? Dan mag je even je favoriete website bezoeken of een tv-programma kijken. Zonder schuldgevoel.

Stuur een smeekbede naar de top-drie brave Hendriken van het college

ADVALVAS

nr 2 — 16 september 2015

Meer tips & trucs Op advalvas.vu.nl vind je onder de knop tips&trucs nog veel meer tips over hoe je een kamer vindt, een tentamen in één nacht leert, een presentatie houdt, een paper schrijft en andere kopzorgen.

23

Willem Schoonen voorzitter VU-Vereniging

opinie

‘Identiteit moet aansluiten bij diversiteit’ Moet de grondslag van de VU, God en zijn wereld dienen, geherformuleerd worden?

Daarover voert de VU-Vereniging een discussie. ‘Hij blijkt niet meer goed aan te sluiten’, aldus voorzitter Schoonen.

at is de inzet van de discussie over de grondslag van de VU? “Net als bij veel organisaties die uit een zuil voortkomen, is de grondslag van de VU nogal archaïsch geformuleerd zonder verdere uitleg. Dat sluit niet meer goed aan bij de huidige praktijk van de universiteit en het medisch centrum. De samenstelling van het personeel en de studenten is bijvoorbeeld veel diverser geworden. De opdracht voor de vereniging en de instellingen is te zoeken naar een omschrijving die die diverse gemeenschap insluit.”

Blijft het woord christelijk in de grondslag staan? “Jazeker. Er ligt nu een voorstel voor een tekst namelijk: voortkomend uit een christelijke traditie wil de VU-Vereniging bijdragen aan een betere wereld, etc. Daarover gaan we in oktober met de ledenraad praten. En dan zal er vast nog gesleuteld worden aan die tekst.”

24

Identiteit De VU is van oorsprong een gereformeerde universiteit. Daarom wordt in de grondslag verwezen naar het dienen van God en zijn wereld.

De afgelopen maanden is binnen VU-Vereniging, waaronder de universiteit en het medisch centrum vallen, een discussie gevoerd of de omschrijving van de identiteit nog van deze tijd is. Het bestuur van de VU-Vereniging deed een voorstel voor een nieuwe formulering. De ledenraad bespreekt dat op 24 oktober.

eigen missie van de universiteit en het medisch centrum wordt benoemd. De kerntaken van de academie en het ziekenhuis zijn tenslotte niet precies hetzelfde.

Bij de een gaat het vooral over onderwijs en onderzoek. Bij de ander vooral om zorg voor zieke mensen. Dat willen we ook verwoorden om de grondslag wat meer handen en voeten te geven.

Maar we willen niet dat de drie organisaties te veel uiteen gaan waaien. We willen vasthouden dat we uit dezelfde traditie voortkomen en gemeenschappelijke idealen delen.”

Is er veel meningsverschil over de te volgen koers? “Natuurlijk is er discussie over de precieze formulering en sommige mensen kunnen prima uit de voeten met de bestaande tekst. Maar we willen de omschrijving van de identiteit meer in overeenstemming brengen met de realiteit. Het moet iets zijn waarin de hele VU-gemeenschap zich kan herkennen en niet alleen degenen die uit de traditionele christelijke achterban komen. Over die koers bestaat wel overeenstemming.”

Willem Schoonen

Reageren? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl. nr 2 — 16 september 2015

foto Mark Kohn

W

DOOR DIRK DE HOOG

Houden de vereniging, de universiteit en het medisch centrum eenzelfde identiteit? “Het is de bedoeling dat in de statuten van VU en VUmc expliciet wordt verwezen naar de grondslag van de Vereniging. Maar dat daarnaast de

ADVALVAS

COLUMN

Waardigheid

O

p mijn dertigste verjaardag lag er een brief in de bus waarin werd opgeroepen tot een test op baarmoederhalskanker. In het feestgedruis (nogmaals, ik werd dertig, er moesten rollators opgepoetst worden en kunstgebitten geslepen) vergat ik de oproep, om er een paar maanden later nóg een te ontvangen. Zo makkelijk kom je niet van die ouderdom af.

De brief is opgesteld in klare taal, en toch las ik hem in mijn voorbarige gevoel voor drama verkeerd. Aldus toog ik weken later in de volle veronderstelling dat iemand een soort pijpenrager in mijn baarmoederhals zou duwen, met mijn ziel en waardigheid onder mijn arm en met paniekerig naar binnen gekrulde schaamlippen naar de huisarts. Tijdens het vragenlijstje dat de arts bij me afnam, kon ik me niet losmaken van een zeer onplezierige herinnering aan de laatste keer dat ik mij met een eendenbek (die naam! Hou op! Kwak!) in mijn vagina in een behandelruimte bevond. Toen hield de arts ter plaatse met twee handen een tang vast en zette ze zich met één been af aan de behandeltafel terwijl ze

ADVALVAS

nr 2 — 16 september 2015

Roos van Rijswijk een spiraaltje uit mijn ingewanden probeerde De arts vroeg of er te trekken. “Weet je zeker een student mee dat je niet onder narcose mocht kijken. wilt?” vroeg ze paniekerig ‘Nee’, murmelde ik en ik jankte: “NOU DAT HADDEN WE MISSCHIEN IETS EERDER KUNNEN BEDENKEN” en het eindigde met diezelfde arts die, haar witte jas onder het bloed, niet kon lachen om mijn door de tranen heen misplaatste slagersgrap.

Bent u (m/v) er nog?

De arts die een soort van afwasborstel in mijn voorplantingsorgaan wilde steken, vroeg of er een student mee mocht kijken. “Nee”, murmelde ik, en van achter een gordijn gleed er een verontschuldigende schaduw de behandelruimte uit. “Sorry”, zei ik en ik wilde zeggen: niet omdat ik me schaam voor mijn baarmoederhals, maar omdat ik dan - zeker weten - om mijn moeder ga roepen. In plaats daarvan beantwoordde ik vragen over mijn menstruatie (“alsof er een trein over me heen rijdt, maar dan van binnen”) en voorbehoedsmiddelen. Er liep een traan over mijn wang. De dokter negeerde deze professioneel.

Mijn broek moest uit en ik had per ongeluk mijn rafelonderbroek aan en overal stoppels en ook twee verschil-

lende sokken aan. “Even zuchten”, zei de arts en veel later: “je mag verder wel ademen hoor.” Ik snikte en probeerde geen zenuwenwind te laten en stond vijf minuten en een compleet pijnloze behandeling later – dat borsteltje ging helemaal niet zo ver als ik vreesde – weer buiten.

Na een wijdbeens boodschappenrondje kwam ik erachter dat mijn fietssleutels verdwenen waren. Herhaaldelijk stalde ik onder het toeziend oog van diverse voorbijgangers en parkeerwachten mijn troostaankopen op de stoep voor de huisarts uit, om achter een haag van chocolade en populairwetenschappelijke tijdschriften (eigenlijk voor tienjarige jongetjes bestemd) grienend steeds meer tampons, maar niet mijn sleutels, uit mijn rugzak te schudden.

Ach, dacht ik ten slotte verslagen, toch minder erg dan een afwasborstel in je baarmoeder, en wandelde zo nu en dan krabbend aan mijn beglijmiddelde kruis naar huis.

Daar ging de telefoon. De huisartsenpraktijk, dat ze m’n sleutel hadden gevonden.

Nee, mijn waardigheid was nog niet terecht. Had ik geen reserve?

Reageren? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.

25

Bestuur/ondernemingsraad

‘Over tien jaar heeft Amsterdam misschien wel vijf of zes autonome universiteiten die in een netwerk samenwerken’, aldus vertrekkend rector Van der Duyn Schouten.

‘Straks vijf of zes Amsterdamse universiteiten’ werkingsverbanden bij uitstek in staat te reageren op kansen en voortdurend DOOR DIRK DE HOOG veranderende omstandigheden.”

Van der Duyn Schouten voorziet dat andere domeinen het voorbeeld van de ij zijn afscheidsrede medici en bèta’s zullen volgen. “Daarbij tijdens de opening acaderijst als vanzelf de vraag wat de Amstermisch jaar deed rector damse kennisinstellingen zou moeten Frank van der Duyn beletten om evenzo na te denken over Schouten een opmereen School of Economics, School of kelijke uitspraak: “Het Humanities, Business School en School zou zomaar kunnen dat of Governance. De realier anno satie daarvan vereist wel 2025 in Amsterdam Rector Van der Duyn Schouten een ingrijpende breuk met niet twee, ook niet één, de traditionele manier maar vijf of zes univer‘We zullen waarop in Nederland de siteiten zijn. Autonoom dus allereerst gammadisciplines onderbestuurde instellingen, studenten moeten ling zijn verkaveld. Het elk geconcentreerd op leren omgaan met komt mij echter voor enkele samenhangende onzekerheid’ dat het idee zelf van een disciplinaire terreinen en ontroerende eenvoud is.” onderling verenigd in een federatief verband.”

Versterk De vertrekkende rector opleidingscommissies constateerde dat dit Van der Duyn Schouten proces al in gang is gezet ging ook in op de onrust door de samenwerking in de academische wereld. Als een van de tussen VU en UvA. “Robuuste clusters op oorzaken noemde hij de verwaarlozing bèta- en medisch terrein van Europese van de aandacht voor het onderwijs. allure liggen daarmee in Amsterdam Volgens hem bestaat er ook voor dit binnen handbereik. Door hun omvang probleem een oplossing van “ontroerende en concentratie blijken deze samen-

B 26

nr 2 — 16 september 2015

ADVALVAS

campus

De ondernemingsraad heeft zijn bedenkingen bij het nieuwe digitale registratiesysteem Cris, waarin de VU samen met VUmc, AMC, UvA en HvA wil investeren.

OR niet blij met duur nieuw registratiesysteem eenvoud”, namelijk het versterken van de positie van opleidingscommissies. “Het essentiële kenmerk van goede onderwijskwaliteit is immers dat op alle niveaus, maar zeker binnen elke opleiding, een voortgaand, indringend en inhoudelijk gesprek plaatsvindt over wat we met ons onderwijs beogen.”

Omgaan met onzekerheid Volgens de rector is voor de VU inmiddels duidelijk wat de hoofdlijn in het onderwijs hoort te zijn. “Onze taak is studenten op te leiden tot het dragen van verantwoordelijkheid in een maatschappij waarvan wij hooguit slechts de contouren ontwaren. We zullen dus allereerst studenten moeten leren omgaan met onzekerheid.”

Academische vorming staat daarbij centraal. “Met wetenschap alleen redden ze het niet. Daarom achten we het essentieel voor de vorming van jongvolwassenen dat in ons onderwijs ook de vooronderstellingen ter sprake komen.

Het gesprek over de relatie tussen wetenschap en bredere levensbeschouwing is voor de VU een essentieel onderdeel van academische vorming.”

Reageren? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.

ADVALVAS

nr 2 — 16 september 2015

DOOR PETER BREEDVELD

C

aldus Langius. “Daarbij komt een bedrag van maximaal 75.000 euro voor een overkoepelend projectleider voor de vijf betrokken instellingen bij elkaar. Daar komen nog jaarlijks 30.000 euro licentiekosten voor het nieuwe Cris bij, maar die zijn lager dan die voor het huidige Metis.”

ris (Current Research Information System) moet de opvolger worden van Metis, waarmee alle publicaties van Misverstanden VU-onderzoeEen goedkoper alternakers worden tief is er volgens Langius geregistreerd.

Een goedkoper niet en verdergaan met Maar de kosten kunnen alternatief is er Metis kan niet, want dat wel oplopen tot een volgens Langius wordt geleidelijk gestopt. miljoen euro, heeft de OR niet “Daardoor waren alle gehoord. En dat terwijl er Nederlandse universioveral op wordt bezuinigd! teiten genoodzaakt een Onderzoekers op de werkalternatief te zoeken. Alle vloer zouden twijfelen aan hebben gekozen voor het Cris van een de noodzaak van Cris, dat gebruiksvrienvan beide leveranciers die dat ook aan de delijker is dan Metis. Maar is gebruiksVU hebben aangeboden. Ook internativriendelijkheid echt een miljoen waard, onaal zijn geen goedkopere oplossingen vraagt de ondernemingsraad zich af. verkrijgbaar, en zelf ontwikkelen is geen Dat de kosten een miljoen zouden optie.” bedragen, wordt weersproken door Bezwaren vanaf de werkvloer berusten VU-bestuurslid Bernadette Langius. volgens Langius op misverstanden “over Dat bedrag krijg je volgens haar als alle wat een Cris moet kunnen om aan wettesalariskosten van alle betrokken projectlijke eisen voor managementrapportages medewerkers en stuurgroepleden bij de over onderzoek te voldoen.” daadwerkelijke projectkosten worden opgeteld. “Voor de VU bedragen de eenmalige projectkosten 150.000 euro”, Reageren? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.

27

E: OR@VU.NL | WWW.VU.NL/OR | WWW.ONDERNEMINGSRAADVU.NL | 16 SEPTEMBER 2015

STRATEGISCHE CONFERENTIE: HOE VERDER NA DE PROTESTEN BIJ DE UNIVERSITAIRE PROTESTEN IN HET VOORJAAR IS EEN PIJNLIJKE ZENUW BLOOTGELEGD: MEN EIST GROTERE PARTICIPATIE VAN MEDEWERKERS EN STUDENTEN EN DE KWALITEIT VAN ONDERZOEK EN ONDERWIJS MOET WEER CENTRAAL KOMEN TE STAAN. De gezamenlijke medezeggenschap, inclusief een grote delegatie vanuit de facultaire studentenraden en onderdeelcommissies, de bonden en de Nieuwe Universiteit hebben vlak voor de zomer het medezeggenschapsjaar afgesloten met een grote conferentie over onder andere democratisering. Tijdens deze conferentie werd de wijze waarop een aantal grote thema’s opgepakt moeten gaan worden besproken, om na de protesten ook de gewenste veranderingen te realiseren.

Strategische conferentie medezeggenschap, 2 juni.

De focus tijdens de conferentie lag op universitaire besturing, benoemingen en begroting. Medezeggenschap en bestuur hebben bij de discussie over het nieuwe besturingsmodel vastgesteld dat gezamenlijk nagedacht moet worden over wat voor eisen een universiteit stelt aan een

adequate besturing. Zo zijn de benoemingsprocedures dringend aan revisie toe. De instemming op de hoofdlijnen van de universitaire begroting was verder een belangrijk gespreksthema. Er werd nagedacht over hoe we hier een adequate wijze invulling aan kunnen geven en hoe hierbij ook de decentrale medezeggenschap goed kan aanhaken. Duidelijk werd dat mocht het instemmingsrecht ook op decentraal geëffectueerd worden, de onderdeelcommissies hier een volwaardige rol moeten spelen. De verdere invulling van de instemming op de hoofdlijnen van de universitaire begroting is cruciaal voor de democratisering van de universiteit.

Inspraak op waar de gelden aan besteed worden, is een belangrijk breekijzer om ook echte verandering te realiseren.

GV EIST TERUGDRAAIEN ‘KAASSCHAAF’ OVER FACULTEITSBEGROTINGEN De Gezamenlijke Vergadering (GV) eist dat het College van bestuur (CvB) de voorgenomen miljoenen aan bezuinigingen niet zo fors ten laste legt aan de Faculteiten.

In plaats daarvan moeten inkoopbesparingen vooral op de huisvestigingslasten en externe inhuur gerealiseerd worden. Sinds dit jaar heeft de GV instemmingsrecht op hoofdlijnen van de universiteitsbegroting van het volgende jaar.

Eén van de vooraf aangekondigde hoofdlijnen waar de GV de kadernota en begroting van 2016 op zal beoordelen is dat Onderwijs en Onderzoek bij bezuinigingen zo veel mogelijk zal worden ontzien. ‘Nu gebeurt dit niet,’ aldus Lambert Truijens, voorzitter van de Commissie Financiële en Economische Zaken. Onder andere door hogere huisvestingslasten

dan gepland en een lagere bijdrage van het ministerie, stevent de VU af op een tekort van 25 miljoen. Een deel van dit tekort, 3,8 miljoen, dreigt nu ingehouden te worden op de faculteitsbegrotingen. ‘Dergelijke bezuinigingen zullen negatieve gevolgen hebben voor de kwaliteit van onderwijs en onderzoek. Dit is niet goed voor de VU in zijn geheel en het komt niet overeen met de doelstellingen zoals het CvB die geformuleerd heeft in het Instellingsplan. De GV heeft er bij het CvB daarom op aangedrongen om de 3,8 miljoen te zoeken in het terugdringen van de kosten van twee van de belangrijkste kostenposten in de begroting, namelijk de huisvestingslasten en de externe inhuur. In plaats van faculteiten min of meer te dwingen de ‘kaasschaaf-

methode’ op de faculteitsbegrotingen toe te passen, zou er door een meer centrale aanpak van het inkoopproces, bijvoorbeeld door scherpere onderhandelingen over nieuwe contracten, gunstigere of lagere inkoopkosten op de genoemde lasten bereikt kunnen worden. De kosten van de nieuwbouw, investeringen in IT en Facultaire Campus Ondersteuning (FCO) vallen hoger uit dan begroot. Naast het wegwerken van hun begrotingsoverschrijdingen vindt de GV dat zij juist extra moeten bezuinigen, bijvoorbeeld door te werken met een beter centraal – en dus goedkoper – inkoopbeleid. Hierdoor zal niet of minder bezuinigd hoeven te worden op onderwijs en onderzoek.

OPROEP ODC’S: HAAK AAN BIJ EVALUATIE REORGANISATIE VAN JULLIE DIENST! NAAST INHOUDELIJKE MISLUKKING REORGANISATIES DREIGT OOK MISLUKKING EVALUATIES Vanaf 2013 zijn alle ondersteunende diensten van de VU gereorganiseerd. Begin 2016 volgt als laatste de Studentgerichte Ondersteuning. Op dit moment worden de afgeronde reorganisaties geëvalueerd. De Ondernemingsraad (OR) heeft bij de eerste evaluaties van International Office, IT, en AMD (Arbo- en Milieudienst) geconstateerd dat de Onderdeelcommissies (ODC's) van de betreffende afdelingen niet betrokken zijn geweest bij de totstandkoming van de rapporten. Ook zijn deze niet besproken met de werkvloer. Daarom roept de OR alle ODC's op om bij hun directeur na te gaan wanneer de reorganisatie van hun afdeling geëvalueerd wordt en aan te geven bij deze evaluatie betrokken te willen worden.

De OR is van mening dat de evaluatierapporten van de reorganisaties van International Office, IT en AMD niet kritisch en evaluerend genoeg zijn.

De rapporten beschrijven alleen de meetbare resultaten, zoals geldbesparing en vermindering

DE AFGEKOCHTE TOEKOMST Het gaat gewoon over geld Ons gemeenschapsgeld maar hun begroting Het paard is Trojaans dood en we trekken aan zijn hoofd Ook hardleers hout Hakt zich tot spaanders Hoewel vaak Oost-Indisch doof Dus laat je geen inspraak In holle vaten beloven Het vuur niet doven Of overlopen door edele poten Onder het mom van grote stappen Ongelofelijk rendement Zijn we sneller thuis Maar het doel voorbij gerend

Tijdelijke Toon, campusdichter

van arbeidsplaatsen, en niet het reorganisatieproces op zich. Daarnaast vindt de OR het zorgwekkend dat de rapporten alleen opgesteld zijn door de bestuurders en niet door de ODC’s, dat er geen input van de medewerkers gevraagd is en dat de rapporten niet actief met de werkvloer besproken zijn. Verder staan de rapporten vol met wollige kreten en managementjargon, waardoor het lastig is conclusies uit de tekst te distilleren.

‘Door het verplaatsen van mensen zijn veel afdelingen hun “geheugen” kwijtgeraakt, waardoor processen nu minder soepel verlopen, zoals bij HRM en Financiën.’

‘Tussen de regels door is wel degelijk op te maken dat sommige reorganisaties mislukt zijn,’ aldus Frans van der Woerd. ‘De financiële taakstellingen zijn behaald maar inhoudelijk zijn de reorganisaties van AMD en IT mislukt.’ De OR en de ODC’s hebben tijdens de reorganisaties een groot aantal problemen gesignaleerd waar de OR in haar adviezen van te voren voor heeft gewaarschuwd. Voorbeelden van problemen zijn dat er te veel veranderingen tegelijk doorgevoerd zijn en medewerkers verplaatst werden terwijl de processen nog niet op orde waren.

Hierdoor verslechterde de dienstverlening, en moesten vervolgens allerlei noodverbanden gelegd worden. ‘Door het verplaatsen van mensen zijn veel afdelingen hun “geheugen” kwijtgeraakt, waardoor processen nu minder soepel verlopen, zoals bij HRM en Financiën. Veelzeggend is dat recent enkele medewerkers van deze diensten weer parttime op de faculteit zijn teruggeplaatst om vastgelopen processen recht te trekken.’ AMD zal nu zelfs weer opnieuw gereorganiseerd worden.

De input van ODC’s bij de evaluaties is noodzakelijk om kritischer te kijken naar de reorganisaties en breed gedragen rapportages te krijgen. Om deze noodzaak onder de aandacht te brengen bij de medewerkers zal de OR in de komende tijd informatieve hoorzittingen organiseren. Uiteindelijk is de OR van plan om de evaluatierapporten serieus op te pakken en in relatie tot elkaar te analyseren. HRM zal op basis hiervan een plan van aanpak moeten maken om de gesignaleerde problemen aan te pakken en in het vervolg te voorkomen.

COLUMN

GESLOTEN AFDELING Overal op de campus duiken ze op, de glazen wanden. Je kunt er niet omheen en zeker niet doorheen.

Onverbiddelijk betekent het “tot hier en niet verder”, tenzij je een toegangspas hebt die met een zachte klik de glazen deur doet openspringen.Het is weliswaar geen glazen plafond en de transparantie – heel modern in deze tijd – is optimaal, maar toch.

Natuurlijk willen we dat onze persoonlijke eigendommen beschermd zijn, maar zijn er geen andere oplossingen denkbaar om dat doel te bereiken? Interfacultaire samenwerking, academische werkomgeving, spontane ontmoetingen: zomaar wat kreten die te lezen zijn in willekeurige beleidsdocumenten. De vormgeving van de ideale werkomgeving zit vol goede bedoelingen, maar door steeds meer ruimtes af te sluiten lijkt wel of de VU de andere kant op beweegt.

Medewerkers en studenten ervaren dat de openbare ruimte meer en meer afneemt. De compartimentering leidt ook tot onbedoelde neveneffecten. Wanhopig om zich heen kijkende studenten die op een verkeerde verdieping zijn uitgestapt.

Wetenschappers die het gevoel hebben dat ze geen zeggenschap meer hebben over hun werkomgeving. Een stomverbaasde medewerkster die er achter komt dat ze ook niet zonder hulp een afdeling kan verlaten. De term “gesloten afdeling” krijgt zo aan de VU een eigen invulling. Dat is toch niet wat we willen? Daarom ook de oproep om kritisch te kijken naar dit concept en het waar nodig aan te passen, zodat we als VUmedewerkers en studenten weer het gevoel hebben overal welkom te zijn.

COLOFON

COMMISSIE COMMUNICATIE OR KARIN LURVINK, SANDRA DE MAESSCHALCK, HENK OLIJHOEK, BORIS SLIJPER TEKST KARIN LURVINK, HENK OLIJHOEK, JELLY REINDERS, TIJDELIJKE TOON BEELD CHARLEY RANZIJN VORMGEVING HAAGSBLAUW

WWW.FACEBOOK.COM/ ONDERNEMINGSRAAD.VU @OR_VU

Restaurant

n va nt. ten ura os ta p k res t o et en lt h tud ee n s ord ee eo at b ga en ek ten we it e d e as u Om valv ad

Theater

Het betere eetcafé in De Pijp Gambrinus

Cabaretier en filosoof Tim Fransen won vorig jaar het Leids Cabaret Festival

OktoberFest OktoberFest met diverse artiesten Do 1 t/m za 31 oktober Alle voorstellingen 20.30 uur Korting studenten € 5,Korting medewerkers VU € 2,50 griffioen.vu.nl

Ton Kas, Micha Wertheim, Erik van Muiswinkel, Tim Fransen ( foto), Nuhr, Youp, Ali B. en Javier Guzman in één maand? Jazeker: in de Griffioen, het cultuurcentrum van de VU op Uilenstede. Dat heet OktoberFest. En dat waren alleen nog maar de cabaretiers.

Want verder komen ook harpiste Lavinia Meijer, columnist Maarten van Rossem, drumcollectief Circle Percussion, enfants terribles The Ashton Brothers, zanger Bart Bosch, Brecht-trio Die Drei Groschen en singer-songwriter Tim Knol.

OktoberFest opent met de spectaculaire dansvoorstelling 10 Jaar Fusion van De Kiss Moves en sluit af met de jaarlijkse cabaretbenefiet voor Medicine4all.

Dan treden onder anderen Rayen Panday en trio Matroesjka op.

Kaarten zijn verkrijgbaar via de website, maar de voorstelling van Youp is al uitverkocht.

Dick Roodenburg, publiciteitsmedewerker Griffioen

30

FOTO Tessa Posthuma de Boer

Cultuurcentrum Griffioen Uilenstede

CONCEPT Een gezellig eetcafe. Je kunt er à la carte eten, maar ook een driegangenmenu bestellen. De kaart is gevarieerd en verandert regelmatig.

SFEER Ouderwets gezellig door de bruine inrichting. Dankzij het grote aantal ramen is het binnen toch vrij licht. De vide zorgt voor extra ruimte, zonder dat je het gevoel hebt in een schuur te zitten.

ETEN Vooraf krijgen we een mandje brood van het huis. We nemen alleen een hoofdgerecht, en dat blijkt ruim voldoende. Mijn eetpartner kiest gekonfijte eendenbout met hete bliksem en seizoensgroenten. Ik bestel lamsrump met oregano-portsaus met wortel, champignons, ui en huisgemaakte frieten. Beide gerechten zien er goed uit en smaken voortreffelijk.

Het soort gerechten en de kwaliteiten van de kok stijgen ver boven het niveau van een gemiddeld eetcafé uit.

BEDIENING Jong, vlot, oplettend.

AANRADER Zeker weten.

PRIJS Vijftig euro voor twee personen: een hoofdgerecht, drankjes en koffie na. Een driegangenmenu kost 22 tot 25 euro.

WAARDERING

GAMBRINUS Ferdinand Bolstraat 180 gambrinus.nl Kors Monster, masterstudent rechten

Ook GRATIS UIT ETEN voor Advalvas?

Mail naar redactie.advalvas@vu.nl. nr 2 — 16 september 2015

ADVALVAS

cultuur Op kamers

De eenkamerwoningen van Uilenstedebewoners zijn hetzelfde.

Hun verhalen beslist niet.

Uilensteders 02

“E

en black-out tijdens een tentamen krijgen, is knap lullig. Vorig jaar kwam ik vanuit Maastricht naar Amsterdam om bewegingswetenschappen te studeren. Mijn studie kwam op de tweede plaats, ik haalde slechte cijfers.

Daarom moest ik het vak calculus absoluut halen. Ik ging zitten, zag de opgaven en had geen idee wat ik moest invullen. En dan moet je nog verplicht een half uur blijven zitten.

Voor mijn hertentamen had ik heel veel met een ouderejaars geoefend. Die dacht dat ik een acht zou halen. Maar het gebeurde weer: alles was weg, zelfs de simpelste formules.

Ik wist dat ik het verpest had. Meteen heb ik mijn ouders gebeld en me laten uitschrijven.

Dit jaar doe ik psychologie en ik ben tevreden over hoe het loopt. Ik heb geleerd dat je je studie serieus moet nemen.

ADVALVAS

nr 2 — 16 september 2015

Robbe Pruppers 21 Tweedejaars psychologie Flat B Door Floor Bal Foto Peter Valckx

Wil je ook in Uilensteders?

Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.

31

Griff

32

door Merlijn Draisma

nr 2 — 16 september 2015

ADVALVAS