Nr 11 29 januari 2014

Nr 11

29 januari 2014 Moos Pozzo wil asielkinderen een stem geven

Herkansingen zijn de pest voor studenten

Het IVM: hoe een paradepaardje kreupel werd

‘Niet halsoverkop integriteitscode aanscherpen’

Onafhankelijk magazine van de Vrije Universiteit — www.advalvas.vu.nl

‘Nee, niet doen!

Ik wil mezelf niet verliezen!’

Dwang in de psychiatrie pag 10

Direct na zijn afstuderen moest Clenton vluchten. Zijn Rwandese diploma is hier niets waard. Met steun van het UAF kan hij weer studeren en een nieuw bestaan opbouwen. www.uaf.nl

Clenton, gevlucht uit Rwanda:

‘Dankzij mijn studie heb ik weer een toekomst’

jaar

Clenton en 3.100 andere vluchtelingstudenten hebben uw steun nodig. Rekening 76300

Ad Valvas-205x130mm-jan2013-1.indd 1

25-01-13 14:13

HOE VER KIJK JIJ? We leven in een snel veranderende samenleving, met grote maatschappelijke vraagstukken. Dat vraagt om mensen die verder kijken. Verder dan het voor de hand liggende, verder dan het bekende.

Mensen die verder kijken zijn op hun plek bij de VU. De VU stimuleert haar medewerkers buiten hun eigen afdeling en eigen vakgebied te kijken. Om nieuwe wegen in te slaan. Om samen te werken aan toonaangevend onderzoek en onderwijs. De VU is een universiteit die midden in de maatschappij staat.

Met de blik gericht naar buiten. VU is verder kijken.

Ben jij een medewerker van de VU? Kijk dan voor een overzicht van alle interne vacatures op: WWW.VU.NL/VUNET/VACATURES Ben jij geen medewerker van de VU maar wel geïnteresseerd om bij de VU te werken? Kijk dan op: WWW.WERKENBIJDEVU.NL

INHOUD

jaargang 61 — nr 11

Moos Pozzo wil asielkinderen 6 een stem geven

VU NU Donderdag 23 januari 2014, 14.50 » Hoofdgebouw twaalfde verdieping.

Studievereniging Kliché van Letteren organiseert een dictee, mede om te laten zien ‘met wat voor treurige sociale ruimte wij zijn afgescheept’.

Foto studiovu/yvonne compier

Dwang in de psychiatrie: 10 er zijn alternatieven Slagen met onvoldoendes

16

Wat ging er mis bij het Instituut voor Milieuvraagstukken?

18

En verder Online nieuws

4

Opinie: big data

8

Column: Nico van Straalen

9

Onderzoeksnieuws

14

Post

23

Opinie: zelfplagiaat

24

Column: José

25

Campus: Career office

26

OR

28

Cultuur: theater en restaurant

30

Sleutelgat

31

Griff

32

Coverfoto Jolijn Santegoeds

Het volgende nummer verschijnt op 12 februari 2014.

onafhankelijk magazine van de Vrije Universiteit Redactieadres De Boelelaan 1105 kamer 1-D-40 1081 HV Amsterdam redactie.advalvas@vu.nl Hoofdredacteur Marieke Schilp Redactie Floor Bal, Peter Breedveld, Dirk de Hoog, Welmoed Visser Eindredactie Win Castermans, Welmoed Visser Secretariaat Barbara Vazquez, (020) 5985630 secretariaat.advalvas@vu.nl Basis Ontwerp Luis Mendo - GOOD Inc. Vormgeving Rob Bömer, rbbmr.nl

ADVALVAS

Medewerkers Dick Roodenburg (Griffioen), Merlijn Draisma, Peter Gerritsen, Bas van der Schot, Nienke Stumpel, José Verwaal, StudioVU (Riechelle van der Valk, Yvonne Compier), Peter Valckx Copyright HOP-kopij Hoger Onderwijs Persbureau, Amsterdam VU-advertenties zie secretariaat Commerciële advertenties Bureau Van Vliet, (023) 5714745 Druk Senefelder Misset, Doetinchem

nr 11 — 29 januari 2014

3

Abonneer je op het laatste nieuws online Win ontspanning en geluk Voormalig student cultuur, organisatie en management David Arts schreef het boekje Ontspanning & Geluk. Advalvas verloot 2 exemplaren.

Hoogleraar onderwijs en diversiteit: ‘Wilders heeft gelijk’ Hoogleraar Krul in NRC: ‘De multiculturalist is gestikt in de graat van zijn eigen tolerantie.’

Verkiezingsstrijd begonnen Meer werk, meer woningen.

Met die boodschap wierf de partij Nieuwe Amsterdamse Toekomst (NAT) stemmen voor de komende gemeenteraadsverkiezingen van 19 maart.

Angst is een goede raadgever: instroom universiteiten groeit spectaculair Dokters verspreiden ziekten met hun smartphones VU-paasgeschenk uitgegroeid tot roman Promovendi moeten liegen voor een uitkering Holocaust Memorial Day: bootvluchtelingen zijn nog steeds nergens welkom

Voor al het laatste nieuws: advalvas.vu.nl 4

Geen boete meer voor late inschrijvers

E

en Kamermeerderheid vindt dat universiteiten en hogescholen geen boetes meer mogen geven aan studenten die zich te laat inschrijven voor een tentamen. Aan de VU moeten studenten 25 euro ‘administratiekosten’ betalen als ze zich na de deadline nog willen inschrijven.

Dat mag dus niet meer.

“Het is een rare manier van geld innen”, vindt Mohammed Mohandis (PvdA). Hij stelde Kamervragen over de boetes. Het is niet acceptabel als studenten honderden euro’s moeten betalen om alsnog deel te kunnen nemen aan tentamens, vindt hij.

De Onderwijsinspectie is het met hem eens. Die vindt ook dat universiteiten en hogescholen geen boetes mogen opleggen voor een late inschrijving voor

StudioVU/Peter Valckx

RSS feed

een tentamen. Wel mogen ze een inschrijftermijn hanteren waarna studenten niet meer worden toegelaten. Uit de reacties van studenten, ook op onze site, blijkt dat zij juist liever een boete

hebben dan dat ze helemaal niet meer mogen meedoen met het tentamen. (HOP)

Zie voor meer informatie: advalvas. vu.nl>nieuws 16-1 en 17-1.

Commissie onderzoekt hele oeuvre Nijkamp De VU heeft een commissie benoemd die onderzoek zal doen naar zelfplagiaat en plagiaat in het werk van Nijkamp.

D

e opdracht aan de commissieZwemmer heeft betrekking op het gehele oeuvre van economiehoogleraar Peter Nijkamp.

De commissie bestaat uit Jaap Zwemmer (voorzitter, emeritus hoogleraar belastingrecht, UvA), Jan Willem Gunning (hoogleraar ontwikkelingseconomie, VU) en Rick Grobbee (universiteitshoogleraar klinische epidemiologie, Universiteit Utrecht).

De zaak Nijkamp begon in mei

vorig jaar toen zijn promovenda Karima Kourtit op het laatste moment haar proefschrift moest terugtrekken vanwege plagiaatbeschuldigingen. De onderzoekscommissie-Drenth constateerde in november 2013 inderdaad tekortkomingen in Kourtits werk, en gaf haar de kans die recht te zetten om alsnog te kunnen promoveren. Maar voor haar promotor Nijkamp was daarmee de kous niet af.

Uit de samenvatting van het onderzoeksrapport, dat in december online werd gezet, maakte de

Volkskrant op dat ook Nijkamp zelf zich schuldig heeft gemaakt aan zelfplagiaat. Vervolgens deed wetenschapsjournalist Frank van Kolfschooten voor NRC een steekproef uit Nijkamps omvangrijke oeuvre, waarbij hij op diverse gevallen van plagiaat en zelfplagiaat meende te stuiten. Daarop besloot de VU een onderzoek in te stellen. (MS)

Meer op: advalvas.vu.nl>nieuws>17-1.

Zie ook: advalvas.vu.nl>achtergrond>De terreur van het internet, voor Nijkamps verweer. nr 11 — 29 januari 2014

ADVALVAS

advalvas_online

(Re)tweets

Topscore: acht Vici-beurzen voor VU en VUmc

D

e VU stond dit jaar vooraan toen de Vici-beurzen werden uitgedeeld.

Bijna een kwart van de wetenschappers die een beurs van ieder 1,5 miljoen euro van wetenschapsorganisatie NWO kreeg, zit bij VU of VUmc. Rector Frank van der Duyn Schouten is blij: “We zijn bijzonder trots op dit resultaat. Het bewijst dat in het klimaat aan de VU en VUmc onderzoek van hoog niveau gedijt.”

Beurswinnaars zijn immunologie-expert Marjolein

van Egmond, psychiatrisch geneticus Danielle Posthuma, farmacochemicus Martine Smit, Jeroen Aerts (klimaatverandering en waterbeheer), hackingsdeskundige Herbert Bos, hersenwetenschapper Huib Mansvelder, cognitieve psycholoog Christian Olivers en maanonderzoeker Wim van Westrenen.

De Vici-beurzen maken deel uit van het financieringsstelsel dat afgestemd is op verschillende fasen in de wetenschappelijke carrière van onderzoekers. Veni is voor pas gepromoveerde

onderzoekers, Vidi-beurzen zijn voor onderzoekers die na hun promotie al enkele jaren onderzoek hebben verricht en Vici is voor senior onderzoekers die hebben aangetoond dat ze een eigen onderzoekslijn kunnen ontwikkelen. De beurzen zijn genoemd naar een uitspraak van Julius Caesar na een gewonnen veldslag: veni, vidi, vici (ik kwam, ik zag, ik overwon).

(FB)

Meer info over de Vici-winnaars en hun onderzoek op: advalvas. vu.nl>nieuws>27-1.

@jasper_rugby 26-1_Lekker tot 2200 gestudeerd met oa @itsMichiel op de VU. Love these kind of weekends

Kriebels

ADVALVAS

nr 11 — 29 januari 2014

@mkeulemans 25-1_’Kwaliteit telt bij ons niet meer mee’, klaagde VU-wetenschapper die pas nog in Nature stond privé tegen me. ‘Alleen geld en kwantiteit’

Komend studiejaar zijn er 70 studies waarvoor geloot moet worden.

Vorig jaar waren dat er nog 88.

@studentendecaan 23-1_Laatste tijd hoor ik opvallend veel studenten die melatonine gebruiken bij inslaapproblemen. Is dit onschadelijk?

Welke bijwerkingen? #DTV Dit is de studentendecaan van InHolland. Is dat op de VU ook zo?

V

orig jaar had een recordaantal universitaire opleidingen een numerus fixus: 88 studies wilden hun eigen studenten selecteren. Een flink deel daarvan waren rechtenopleidingen.

Nu blijkt dat veel rechtenfaculteiten vinden dat ze te weinig aanmeldingen kregen. Ze gaan in september 2014 weer iedereen toelaten. Aan de VU blijft notarieel recht overigens wel een lotingsstudie.

Komend studiejaar zijn er 70 universitaire lotingsstudies.

Op hogescholen groeit het aantal wel, naar 103. (HOP)

Meer hierover op: advalvas.vu.nl>nieuws>24-1.

Mike Valstar_thenounproject

De stem tegen AFS was een stem tegen arrogante bestuurders. De bètafusie was geen voorbode van een mega-universiteit, maar juist van een opdeling in kleinschalige, gespecialiseerde universiteiten. Jammer dat deze fusie door de UvA-medezeggenschap is weggestemd, vindt Boris Slijper op advalvas. vu.nl>opinie

@IvanWolffers 27-1_31/1 15.45 aula VU De Boelelaan 1105.

Mijn laatste college. Laat me daar niet voor een lege zaal staan. Kom. http://www.bmj. com/content/347/bmj.f6361 …

Nederlands bekendste geneeskundehoogleraar gaat met pensioen. Kom allemaal nog één keer naar zijn college.

@RobinRoozeboom 27-1_Vandaag 1e dag stage bij de vu aardwetenschappen!

twitter/facebook/issuu

Tegenstem

@ScienceguideNL 27-1_8 VU-onderzoekers scoren € 1,5 mln bij NWO voor vernieuwend onderzoek. In totaal 31 impulsen voor geleerden http:// ow.ly/sYP5M

@mkeulemans 27-1_Hilarisch blog: hoe het #RefDagblad wetenschapsnieuws censureert http:// www.robbuiter.nl Wat blijkt: een grottekening is ineens geen 30.000 jaar oud, maar ‘duizenden jaren’. En de ijstijd heeft kort na de zondvloed plaatsgevonden.

Forse daling aantal lotingsstudies

‘Dus je moet nog tot 1 april doorwerken? Lijkt mij lastig! Ben je nog wel gemotiveerd?’ Volg Mariska die vorig jaar boventallig is verklaard op advalvas. vu.nl>blogs>Mariska

Een selectie uit de opvallendste tweets van de afgelopen weken

@FEWEBstudents 21-1_Hello Zuidas introduces free WIFI on Mahlerplein, Zuidplein and Station Zuid. #FREEWIFI Hello Zuidas. No registration and without ads.

5

Antropoloog Moos Pozzo ‘Ik wil dat asielkinderen gehoord worden’

6

nr 11 — 29 januari 2014

ADVALVAS

in actie

De pas afgestudeerde antropoloog Moos Pozzo (49) zet zich in voor jonge asielzoekers.

Beste masterscriptie

DOOR DIRK DE HOOG FOTO MARY KOUWENHOVEN

J

ij werkt met kinderen en jongeren in asielzoekerscentra. Wat doe je daar?

“Ik werk voor de nationale stichting de Vrolijkheid die culturele activiteiten organiseert met kinderen en jongeren in asielzoekerscentra; ik coördineer die voor het opvangcentrum in Heerlen. Zo maakten we met kinderen een theatervoorstelling en organiseerden we met jongeren een moeder-dochterproject en voetbalwedstrijden. Ik doe mijn werk deels betaald, deels vrijwillig.”

Waarom zijn zulke activiteiten nodig?

“Nederland voert een ontmoedigingsbeleid. Mensen die asiel aanvragen worden zolang zij op antwoord wachten, ondergebracht in vaak geïsoleerd gelegen centra en mogen niet integreren in de samenleving. Kinderen in deze centra hebben tot hun achttiende jaar recht op onderwijs, maar daarbuiten hebben ze weinig mogelijkheden om actief te zijn. Alleen de dichtstbijzijnde bushalte is soms al een half uur lopen van het opvangcentrum. Door gebrek aan talenkennis en informatie weten zij vaak niet wat hun mogelijkheden zijn en ze hebben nauwelijks geld. Wetenschappelijk onderzoek toonde aan dat Nederland in die centra

ADVALVAS

nr 11 — 29 januari 2014

het VN-verdrag voor de rechten van het kind schendt. Volgens dat verdrag hebben kinderen recht op ontplooiing en participatie in de samenleving. Natuurlijk willen ze liever onderwijs krijgen en werken, maar dit is wat wij mogen doen en dat heeft ook nut.”

Je bent ook nog sieradenontwerpster. Heeft dat nog verband met deze activiteiten? “Kunst maken is voor mij geen doel maar een middel. Ik doe graag creatieve dingen samen met kinderen en jongeren. Ik verzamel graag verhalen van kinderen. Die verhalen kunnen ze ook vormgeven via een tekening of een toneelstuk. Ik vind het belangrijk dat deze kinderen gehoord worden.”

Je masterscriptie gaat over jonge asielzoekers? Hoe kwam je daarop?

“Ik werkte in Maastricht als coördinator van het Mondiaal Centrum. We organiseerden activiteiten rondom ontwikkelingssamenwerking en diversiteit in de stad. Daar kwam ik in aanraking met (ex-)vluchtelingen. Ik zette ook kunsten muziekprojecten op met kinderen en jongeren in de wijk, in binnen- en buitenland. Daarbij werd ik vaak geconfronteerd met de onderliggende boodschappen in hun creatieve uitingen. Ik reageerde daar intuïtief op, achteraf niet eens slecht, maar toch had ik behoefte aan theoretische handvatten. Zo kwam ik terecht op een symposium over kinderantropologie. Daar ontmoette ik

Voor haar masterscriptie Not All Fingers are Similar: Rights, Access, and Participation of Asylum Seeking Youth (aged 12-23) in the Netherlands kreeg Moos Pozzo de prijs voor beste scriptie 2013 van de faculteit Sociale Wetenschappen.

Het is een antropologisch onderzoek naar participatie vanuit het perspectief van jongeren in asielzoekerscentra.

Voor haar ervaringen zie standplaatswereld.nl.

Moos Pozzo

2014 Zelfstandig cultureel ondernemer, Maastricht 2013 Master culturele antropologie cum laude, VU 2004 Bachelor Academie voor Beeldende Kunst, Maastricht 1989 Doctoraal Italiaans cum laude, Universiteit Utrecht

mijn latere supervisor Sandra Evers.

Zij vertelde over haar onderzoek met kinderen in Madagaskar dat grotendeels op kindertekeningen was gebaseerd.

Ik wilde al langere tijd onderzoek doen naar jongeren die als vluchteling naar Nederland zijn gekomen. Ik informeerde bij Carla van Os van Defence for Children. Vanwege mijn werkervaring op het creatieve vlak verwees zij me naar stichting de Vrolijkheid. Ik vroeg of ik daar onderzoek kon doen en toen vroegen ze mij of ik voor hen wilde komen werken. Zo vielen alle puzzelstukjes in elkaar.”

Wat heb je onderzocht? “Het is een onderzoek naar wat jongeren in asielzoekerscentra verstaan onder participatie. We organiseerden samen activiteiten en voerden intensieve face-to-facegesprekken, maar we hebben ook veel gechat via Facebook en Whatsapp. De onderzoeksmethoden werden voortdurend in samenspraak met de jongeren aangepast. Ik vind het belangrijk dat je activiteiten niet voor jongeren organiseert, maar met hen. We maakten onder andere een videoclip met een muziekstuk dat was gecomponeerd voor het project dat ik realiseerde met de jongeren van de fondsenwerving. Maar natuurlijk wilden de jongeren vooral nuttige dingen doen, zoals Nederlands leren, onderwijs, werken en een rijbewijs halen. Ik hoop dat mijn scriptie ertoe bijdraagt dat jonge asielzoekers meer aandacht krijgen en hun posities verbeteren.”

7

Big data, no big deal De big data luiden een nieuw tijdperk in. De fasen waarin dat gebeurt zijn zeer voorspelbaar.

DOOR MARC SCHUILENBURG BEELD BAS VAN DER SCHOT

D

aar gaan we weer. Er is een nieuw tijdperk op komst. We hadden het agrarische, het industriële en het informatietijdperk. En nu is er het big data-tijdperk. Ieder tijdperk wordt ingeluid door een nieuw medium. De stoommachine stond aan de wieg van het industriële tijdperk. Internet heeft de basis gelegd voor het informatietijdperk. Met big data gaat het om gigantische verzamelingen aan gegevens die niet meer kunnen worden onderhouden met oude databasesystemen. Wanneer die gegevens aan elkaar worden gekoppeld, worden nieuwe verbanden zichtbaar.

En komen er verrassende oplossingen voor onze problemen. De enorme explosie aan data komt overal vandaan.

Van onze gsm’s, banktransacties, Google, klantenkaart, cloud computing, maar ook van niet-digitale bronnen zoals gesprekken in callcenters.

Big data zijn hot en alles is een big data-probleem. Maar wat betekent dit? Een antwoord hierop is makkelijk te geven. Ieder nieuw medium doorloopt namelijk steeds dezelfde fasen. Het begint met een kleine groep pioniers die het nieuwe medium gaat gebruiken. Wordt het liefdevol omarmd, de tweede fase, dan hoor je al snel positieve geluiden. Zo leidt het medium altijd tot een betere kwaliteit van het leven. Internet bijvoorbeeld zou de samenleving democratischer maken. Big data zitten in deze tweede fase. Ze beloven dodelijke ziekten te bestrijden. Epidemieën zullen worden voorspeld. Files voorkomen. En de muziekindustrie gaat meer winst maken. De derde fase is de bekendwording van het medium bij een groter publiek. Tegelijk komen negatieve reacties op bij consumenten en wetenschappers. Privacyschending is in deze fase de meest bekende reactie.

8

nr 11 — 29 januari 2014

ADVALVAS

opinie

wisselcolumn

Groepsgrootte Dit alles leidt tot de fase van verzet.

Kunstenaars komen in opstand via hun werk, wetenschappers schrijven opiniepagina’s vol. Zo heeft de bekende Chinese kunstenaar Ai Weiwei een spuitbus op een stok ontworpen waarmee bewakingscamera’s onklaar kunnen worden gemaakt.

In de vijfde en laatste fase verstomt het verzet omdat het medium is gegrondvest in de samenleving en normaal is geworden. Het wachten is dan op een ander medium dat het volgende tijdperk inluidt.

Je hoeft geen waarzegger te zijn om de reacties op big data te voorspellen.

Komen big data in de derde fase, dan zullen wetenschappers wijzen op het gevaar van function creep. Ze vertellen dat big data een geheel andere uitwerking krijgen dan oorspronkelijk bedoeld, soms zelfs op een totaal ander terrein. Stilletjes is de oorspronkelijke functie verschoven door het toevoegen van nieuwe doelen, bijvoorbeeld het bestrijden van criminaliteit. Ook de link tussen big data en big brother wordt gelegd. Even onvermijdelijk is het pleidooi voor goede checks & balances, zowel voor de overheid als ter controle van privacyschenders als Microsoft en Google. Relevante discussies, maar o zo voorspelbaar.

Hoe nieuw alles ook lijkt, de komst van het big data-tijdperk doet sterk denken aan de film Groundhog Day. Daarin wordt weerman Bill Murray op een morgen wakker en hoort exact dezelfde grappen en muziek op de radio als de dag ervoor.

Het blijkt opnieuw Groundhog Day te zijn. Je kunt het ook zo zeggen: big data, no big deal.

Reageren? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.

ADVALVAS

nr 11 — 29 januari 2014

foto StudioVU/Yvonne Compier

Marc Schuilenburg doceert aan de afdeling Strafrecht en Criminologie. Zijn nieuwste boek heet Orde in veiligheid.

I

Nico van Straalen hoogleraar dierecologie

s er een optimale groepsgrootte voor ping kunt aanbrengen. Een college voor een kleine groep heeft talloze voordelen. het onderwijs? Veel mensen denken Maar, je bent zelf minder geïnspireerd dat je met grote groepen geen goed onderwijs kunt geven. Ik heb college als de groep klein is, je hebt eerder de neiging te snel te gaan. Je stelt je niet aan gegeven voor groepen variërend van en doet geen rare dingen, en de studen2000 tot drie studenten; was het ten hebben minder het gevoel van een college voor drie beter dan dat voor gezamenlijke belevenis.

2000? Ik denk het niet.

Voor de biologie speelt nog mee dat je Een grote groep is een uitdaging. Je gaat met grote groepen geen excursies kunt automatisch allerlei theatertrucs toepashouden. Zo heb ik de sen om de aandacht vast excursie naar een neante houden. Je loopt heen derthaleropgraving in en weer en gaat op de tafel Voor een kleine België, die ik altijd deed in staan. Je spreekt door groep stel je je niet mijn cursus ‘Evolutie van een microfoon, waardoor aan en doe je geen de Mens’ geschrapt omdat je beter op je woorden rare dingen de groep groter werd dan let. Een college voor een zestig. Maar dezelfde grote groep heeft talloze excursie heb ik afgelovoordelen. Maar, uiteraard pen keer ook geschrapt bereik je niet iedereen, omdat er minder dan drie je kunt de achterste rijen honoursstudenten aan en het balkon bijna niet mee wilden doen. zien, laat staan dat je in Is er dus een optimale de gaten kunt hebben wat groepsgrootte? Waarze daar uitvreten. Je kunt schijnlijk hebben didactici hier een uitgehaast geen dingen op het bord schrijven, sproken idee over, maar ik ventileer hier je bent aangewezen op van tevoren uitgezonder verstand van zaken mijn ervakiende powerpointprojecties. ringsfilosofie: nee, een optimale groepsMet een kleine groep heb je contact grootte voor het onderwijs bestaat niet. met de studenten; je ziet het direct als Wel bestaat er optimaal onderwijs voor ze iets niet begrijpen, je kunt gemakelke groepsgrootte. kelijker ingaan op individuele vragen en tussendoor iets op het bord schrijven.

Mijn ervaring is ook dat je met een kleine groep verder kunt komen, meer verdieReageren? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.

9

Psychiatrie

Separeren helpt niet Het heeft geen zin om psychiatrische patiënten in een separeercel te zetten. Dat vindt onderzoeker en docent medische ethiek Elleke Landeweer.

DOOR FLOOR BAL FOTO’s JOLIJN SANTEGOEDS

W

itte muren. Geen ramen.

Een toilet zonder bril of een kartonnen hoedje om je behoefte in te doen. Lange tijd werd gedacht dat de separeercel een plek was waar psychiatrische patiënten

veilig konden kalmeren.

Niets is minder waar, zegt Elleke Landeweer, die onlangs promoveerde op ethische vraagstukken bij het gebruik van dwang in de psychiatrie. “Uit verhalen van patiënten blijkt dat als er geen afleiding is, alle prikkels juist heftig binnenkomen. Dan kan een kale ruimte heel dreigend zijn. Separeren heeft geen enkele therapeutische werking. Het wordt vaak vooral als straf gezien.”

Wie door een psychose of een andere aandoening een gevaar voor zichzelf of een ander is, kan tegen zijn zin in een psychiatrische instelling opgenomen worden.

In de wet Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuizen staan de rechten van de patiënt centraal.

Het toedienen van dwangmedicatie buiten de kliniek

10

mag niet en gedwongen opname kan alleen in ernstige gevallen. Over deze wet wordt sinds de invoering in 1994 gediscussieerd. Vooral de afgelopen tien jaar nam de kritiek toe nu het aantal verplichte opnames flink stijgt. De gangbare gedachte is dat eenmaal opgenomen patiënten door het gebrek aan gedwongen medicatie er ernstiger aan toe zijn en juist eerder in een separeercel belanden.

Minder dwang Binnenkort wordt de wet herzien, het voorstel wordt waarschijnlijk dit voorjaar door de Tweede Kamer behandeld. De nieuwe wet moet dwangzorg aan huis mogelijk maken. Deze ambulante hulp wordt waarschijnlijk vooral ingezet bij draaideurpatiënten: mensen die na thuiskomst van een opname stoppen met hun medicatie en vervolgens weer verplicht opgenomen moeten worden.

Landeweer is hier geen voorstander van. “Ik vind niet dat er meer dwangzorg aan huis nodig is. Het lijkt mij vooral beter als met patiënten en hun familie en vrienden over medicatiegebruik wordt overlegd.”

Niet alleen wordt de wet veranderd. Ook kregen instellingen die het gebruik van dwangmiddelen verminderden, daar jarenlang overheidsgeld voor. Om dat voor elkaar te krijgen werden Landeweer en haar collega’s

nr 11 — 29 januari 2014

ADVALVAS

wetenschap

Het verhaal van Jolijn Zestien is ze als ze haar eerste zelfmoordpoging doet. Jolijn Santegoeds zit in vwo-5 wanneer ze zwaar depressief raakt.

Ze wordt opgenomen in een psychiatrische instelling voor volwassenen. Omdat ze zich niet aan de regels houdt, zit ze het grootste deel van de tijd in een separeercel. Dat verergert haar depressie alleen maar. Meerdere malen probeert ze weg te lopen, telkens belandt ze weer in de kale cel. Ze wordt vastgebonden, platgespoten en gevisiteerd. Doordat ze geen vertrouwen in de therapeuten en verpleging heeft, komt er van een behandeling bijna niets terecht.

Het dieptepunt is wanneer ze haar achillespees scheurt en wekenlang niet behandeld wordt. De verpleging denkt dat ze zich aanstelt. De ommekeer komt wanneer ze naar een andere instelling overgeplaatst wordt waar ze zich begrepen voelt.

Vervolgens vecht ze, met succes, de rechterlijke machtiging tegen haar gedwongen opname aan. Twee jaar zwerft ze op straat, dan besluit ze haar havo-diploma te gaan halen.

Vervolgens rondt ze ook een hbo-opleiding af. Tegenwoordig is ze voorzitter van de actiegroep Tekeer tegen de isoleer!

De isoleercel in de psychiatrie

Met behulp van poppen gaf Jolijn Santegoeds weer hoe zij haar verblijf in de separeercel ervoer.

‘Dit moet een misverstand zijn... ze begrijpen me niet... help!’

‘Ik hoor niet in een gevangenis. Wat is dit voor cel??

Laat me hieruit!’

‘Waarom???’

ADVALVAS

nr 11 — 29 januari 2014

11

‘Dit mag toch niet? Iets inspuiten wat ik niet wil? Dit is een soort verkrachting.’

‘Ik zoek een warm, veilig hoekje waar ik mezelf kan zijn.’

‘Het zit in me. Ik ben vies.. ik ben mezelf niet meer..

Wat is er nu nog echt?’

‘Ik weet het niet meer. Ik wil niks meer.’

‘Visitatie’ ofwel inwendige controle op gevaarlijke voorwerpen.

12

‘Ik wil eruit. Ik moet plassen! Hoort iemand mij?’ nr 11 — 29 januari 2014

ADVALVAS

Personeel ook bang Het is volgens Landeweer beter om per patiënt te bepalen wat iemand nodig heeft. “Niet denken: we doen het altijd op deze manier, maar telkens kijken of je iets anders kunt doen. En daar ook het beleid op aanpassen.”

Zo zijn er op veel afdelingen in het weekend geen psychiaters aanwezig. Als alleen een arts mag besluiten dat iemand uit de separeer mag komen, kan het dagen duren voor iemand eruit kan. Bij enkele instellingen Met geweld opgenomen mag nu ook een verpleegkundige dat besluit nemen.

De meeste patiënten zien achteraf in dat de opname Want hoe graag hulpverleners ook het gebruik van nodig was. Toch beschouwen ze het vaak als een nare dwang willen verminderen, in de prakervaring. “Waar ze veel moeite mee tijk blijkt dat vaak moeilijk te zijn. “De hebben, is het geweld waarmee het sfeer op een gesloten afdeling is altijd gebeurt. Ze worden door de politie Wat wel helpt? gespannen. Je hebt een groep van vijftien gedwongen meegenomen. Dat gaat met Gewoon zeggen: tot twintig mensen die allemaal in een veel gedoe: ze willen niet mee. De politie ‘Wat een toestand, crisis zitten en tegen hun zin opgenomen moet ze meeslepen en opsluiten. Voordat wilt u een kopje zijn. Personeelsleden willen het beste ze in de kliniek zijn, hebben ze alweer voor patiënten, maar tegelijkertijd zijn een heftige gebeurtenis achter de rug.” koffie?’ ze ook bang. Als iemand weer eens een Ook binnen de kliniek gebruikt men klap heeft gehad, schiet iedereen in een vaak dwangmiddelen, zoals gedwongen kramp. Probeer dan maar eens de volgenmedicatie en opsluiting in separeercelde patiënt neutraal te behandelen.” len. Maar tegenwoordig zijn er meer Dat levert morele dilemma’s op. “Want alternatieven dan vroeger. Waar suïcidale je wilt wel iemand uit de separeercel mensen voorheen vaak ter bescherming halen, maar tegelijkertijd weet je dat in opgesloten werden, hebben enkele instelde volgende dienst veel stagiaires werken die weinig lingen nu een comfortroom: een prettige en gezellige ervaring hebben. Het is ook jouw taak om je collega’s en kamer waar ook een televisie staat en iemand tot rust andere patiënten te beschermen.” kan komen.

Bij een van de projecten waaraan Landeweer meewerkte, Betrek familie en vrienden erbij worden net opgenomen patiënten niet meteen in de Landeweer vindt het daarom belangrijk om met de separeerruimte geplaatst. “Dat was eerst gebruikelijk: patiënten te praten over wat er gebeurd is. Zodra ze zich mensen moesten eerst maar bewijzen dat ze rustig weer beter voelen, hebben ze zelf vaak ideeën over hoe konden blijven. Nu zien we de opname als een mooi de volgende keer separatie voorkomen kan worden. moment om agressie te verminderen. De politie is weg “Zo sprak ik een man die tijdens een psychose heftig op en de verpleging is een nieuwe partij. Die zegt dan: wat vrouwen reageert. Dan kan hij tijdens een woedeaanval een toestand, wilt u een kopje koffie? Dat werkt vaak beter door een mannelijke verpleegkundige benaderd wel.” worden.”

De beruchte dwangbuizen, Zweedse banden, worden Ook familieleden en vrienden kunnen hierover meedenna een aantal dodelijke ongelukken bijna nergens meer ken. “Als iemand gedwongen opgenomen wordt, moet gebruikt. Ook hiervan is gebleken dat ze niet aan het wettelijk gezien de familie gewaarschuwd worden. Maar herstel van de patiënt bijdragen. daar blijft het vaak bij. Terwijl familie en vrienden vaak Het allerbelangrijkste is volgens Landeweer dat zorg het juist veel informatie kunnen geven. Dat zit nu niet in de uitgangspunt van de psychiatrie moet zijn. “Daarin past cultuur van de psychiatrie, het wordt vooral als lastig geen dwang. Dus daarom moet er voortdurend gekeken ervaren.” worden hoe dwang voorkomen, verminderd of gestopt kan worden. Bescherming van anderen is belangrijk, maar de psychiatrie is niet de cipier van de samenle* Uit: Terugdringen separeren stagneert, Inspectie van de ving.”

Gezondheidszorg, december 2011 door een aantal instellingen gevraagd om dwangreductieprojecten te begeleiden.

In 2011 waren er nog zo’n 5.000 separaties na gedwongen opname. Per 2012 mag de GGZ-sector geen gebruik meer maken van eenzame opsluiting, behalve als er 24-uurs toezicht is, en de afzondering aantoonbaar nodig is voor de patiënt.*

ADVALVAS

nr 11 — 29 januari 2014

Gevaarlijk in de war Als student filosofie raakt Elleke Landeweer in de psychiatrie geïnteresseerd. Haar studie vindt ze heel interessant, maar weinig praktisch. “In de psychiatrie sta je met je poten in de modder.” In haar studententijd werkt ze als receptioniste op een psychiatrische afdeling als een psychotische man wordt binnengebracht. Hoewel hij ernstig in de war is, kan hij niet gedwongen opgenomen worden.

Volkomen in paniek blijf hij stokstijf in de hal staan. Hij trilt van angst en laat zich niet door verpleegkundigen verleiden om verder te komen.

Plotseling komt hij in beweging: hij rent snel naar de uitgang. De glazen schuifdeuren openen niet snel genoeg en de man knalt er keihard tegenaan.

Nu hij officieel een gevaar voor zichzelf is, kan hij onvrijwillig opgenomen worden.

Dit voorval blijft Landeweer fascineren. “Wat moet je doen met mensen die zo in de war zijn dat ze een gevaar voor zichzelf of hun omgeving zijn?”

13

VIPs

Succesvolle criminelen

Heike Goudriaan

De pas afgestudeerde criminoloog Linda Nagelhout won een prijs (1000 euro) van vakblad Secondant voor haar artikel ‘De mythe van de vakantietweet’. Zij baseerde dat op haar afstudeeronderzoek naar de bruikbaarheid van sociale media bij woninginbraken.

14

W

aarom lukt het sommige criminelen elke keer om te ontsnappen aan de politie, terwijl anderen vaak gepakt worden?

Op die vraag promoveerde Marre Lammers op 23 januari bij criminologie.

Zoals in zoveel beroepen geldt

ook hier: specialisten zijn succesvoller dan generalisten. Als je je als crimineel bij één soort delicten houdt, is het gemakkelijker de politie te ontlopen dan wanneer je van alles en nog wat doet.

Wel is het slim om je delicten te spreiden over verschillende politieregio’s. Ook dat verlaagt de

pakkans. Lammers maakte voor haar onderzoek gebruik van dnasporen op de plaats delict. Zo wist ze ook van niet-gepakte daders of ze op verschillende plekken en bij diverse soorten misdaden betrokken waren. (WV)

Zie proefschrift via tinyurl.com/pakkans.

Alternatieve O hechtenis

Harmoniseren

H

et is een kwalijke ontwikkeling dat mensen steeds vaker in voorlopige hechtenis gezet worden. Dat zegt universitair hoofddocent Lonneke Stevens van strafrecht en criminologie in een van de filmpjes op de VU-site, waarin haar collega’s en zij uitleg geven over actuele zaken.

Het is de bedoeling dat alleen verdach-

ten in hechtenis genomen worden die mogelijk vluchten, opnieuw een misdrijf dreigen te plegen of het bewijs zullen beïnvloeden. De praktijk is echter dat bijvoorbeeld álle verdachten van drugssmokkel in hechtenis genomen worden.

Als mensen vervolgens onschuldig blijken, krijgen ze een vergoeding. Dat kost de staat jaarlijks miljoenen. Stevens wil dat er in de wet alternatieven voor de hechtenis komen. (FB)

Luis Prado_thenounproject

Hoogleraar financiering Albert Menkveld is voor drie jaar benoemd als director executive committee van de European Finance Association, dat werd opgericht in 1974 onder toezicht van de European Foundation for Management Development.

StudioVU/RvdV

Katja Kwastek, hoogleraar kunstgeschiedenis van de moderne tijd, publiceerde onlangs Aesthetics of Interaction in Digital Art, verschenen bij MIT Press. Ze behandelt daarin de geschiedenis en terminologie van interactieve kunst en enkele case studies.

lydia_shiningbrightly

StudioVU/YC

Hoogleraar Svetlana Khapova kreeg de Fenna Diemer-Lindeboom leerstoel voor careers and organization studies. Deze leerstoel is in het leven geroepen om het tekort aan vrouwelijke hoogleraren weg te werken.

Khapova is tevens wetenschappelijk directeur van de Amsterdam Business Research Institute.

verheden beconcurreren elkaar met belastingverlaging om meer bedrijven aan te trekken. Als ze dat tegelijk doen, verhuizen bedrijven niet en zijn er wel minder belastingopbrengsten: een race to the bottom. Ruimtelijk econoom Michiel Gerritse betoogt in zijn proefschrift dat het ‘harmoniseren’ van beleid, een populaire maatregel tegen de race to the bottom, ongewenst is. Verschillende regio’s vragen divers beleid. Beter is dat de centrale overheid de interacties tussen overheden ondersteunt, door subsidies voor woon-werkverkeer en ingrepen in de huizenmarkt. (PB)

Zie proefschrift via tinyurl.com/ harmoniseren. nr 11 — 29 januari 2014

ADVALVAS

onderzoeksnieuws

Klein maar slim

M

icro-organismen zijn heel slim. Ze wisselen onderling voedingsstoffen uit, sparen schaarse stoffen op en proberen gunstige deals te sluiten.

Daarbij gebruiken ze vaak dezelfde mechanismen als mensen in een markteconomie. Dat schrijft een internationaal team van onderzoekers, onder wie VU-bioloog Gijsbert Werner, in het Amerikaanse tijdschrift PNAS (Proceedings of the National Academy of Sciences).

Korstmossen bijvoorbeeld zijn een marktplaats waar schimmels en algen koolstof en water uitruilen. En ook andere micro-organismen zoeken onderling naar de meest efficiënte uitruil van stoffen. Zo ontstaat een ‘stabiele markt’ op microschaal. (WV)

Rode hunebedden

Nieuwsverslaafd

Student aardwetenschappen Marijke Bekkema ontdekte dat hunebedstenen op kleur uitgezocht zijn.

W Bij 30% van de kinderen die medicijnen slikken tegen adhd, slaan de medicijnen niet aan.

P

Meer info op hersengymnastiek.psy.vu.nl.

ADVALVAS

nr 11 — 29 januari 2014

rbbmr.nl

sychologen van de VU zijn op zoek naar een alternatieve behandelmethode voor kinderen met adhd, omdat de reguliere medicijnen bij veel kinderen niet werken.

Ondertussen groeit het aantal patiëntjes bij wie adhd wordt vastgesteld nog steeds elk jaar. Het programma van de VU-wetenschappers bestaat uit sport en neurofeedback, waarbij ze kinderen leren om gedachtepatronen in de hersenen te veranderen. (WV)

ij lijden aan infobesitas, we zijn nieuwsverslaafd. Dat komt doordat het beloningscircuit in onze hersenen wordt geactiveerd door nieuwe informatie: we krijgen er een prettig gevoel van, net als van chocola. Zelfs de belófte van nieuwe informatie prikkelt dat beloningscircuit al.

En omdat we van nature een voorkeur hebben voor visuele informatie en we ons omringd weten door schermen (tv, computer, smartphone, et cetera) die ons steeds nieuwe informatie beloven (zelfs als dat niet waar is), zijn we verslaafd.

Al dat mediagebruik gaat ons zenuwstelsel veranderen, want computers en smartphones nemen taken over waarmee we voorheen ons eigen werkgeheugen belastten. Dat stelde psycholoog Chris Olivers, aan wie onlangs ook een Europese ERC Grant van een kleine twee miljoen euro is toegekend, in zijn oratie op 17 januari. (PB)

StudioVU/RvdV

Geen ritalin, maar sport

“Rond 3650 tot 3100 voor Christus zijn wel 40.000 hunebedden in NoordwestEuropa als grafmonument neergezet. Voor mijn scriptie onderzocht ik van enkele Nederlandse hunebedden het verspreidingspatroon, de gebruikte steensoorten en de kleurstelling.

De gebruikte stenen zijn opvallend vaak rozerood. Het gesteente komt van de Hondsrug. Om erachter te komen of die keien van die heuvelrug oorspronkelijk niet allemaal die kleur hadden, moest ik de stenen van de hunebedden daarmee vergelijken. Omdat die bijna allemaal voor de bouw van onder meer zeeweringen gebruikt zijn, is dat moeilijk. Op de heuvelrug liggen wel veel wegen van kinderkopjes van dat materiaal. Die heb ik uiteindelijk geanalyseerd.

Statistisch gezien bleken de hunebedden meer rood te bevatten dan dat je op basis van het kleurenpalet in de weg zou verwachten.

De gebruikte stenen zijn dus waarschijnlijk op kleur uitgezocht.

Daar hebben ze indertijd hun best voor moeten doen. Maar de afstand waarover ze de keien moesten slepen, was nooit langer dan een kilometer. Hoewel: die stenen kunnen wel twintig ton wegen. Als je die moet vervoeren, is een kilometer best lang. Niet alle hunebedden zijn even rood.

Blijkbaar hadden de mensen toen ook hun eigen smaak. En wilden ze niet allemaal hetzelfde hunebed hebben.” (FB)

Bekkema haalde onlangs haar bachelor aardwetenschappen summa cum laude.

15

Leerprestaties

‘Studenten zijn net mensen’ Henk Schmidt, oud-rector Erasmus Universiteit Rotterdam, weet hoe je het studierendement verbetert: geen herkansingen, één vak per blok, kleine werkgroepen en veel zelf studeren.

DOOR DIRK DE HOOG FOTO PETER VALCKX

A

an de Rotterdamse Erasmus Universiteit mogen studenten door naar het tweede jaar met onvoldoendes voor tentamens, mits ze gemiddeld minimaal een 6 halen.

Een schande vinden veel mensen, want daarmee zou het onderwijsniveau dalen.

Maar de bedenker van dit systeem, oudrector van de Erasmus Universiteit Henk Schmidt, komt op een bijeenkomst van Sociale Wetenschappen aan de VU vertellen dat dit juist heel goed werkt.

“Herkansingen zijn de pest voor studenten”, vindt Schmidt. “Ze leiden tot uitstelgedrag en uiteindelijk herkansen studenten zich de studie uit.’’

Schmidt deed als hoogleraar psychologie in Rotterdam veel onderzoek naar de leerprestaties van studenten. Daarvoor werkte hij bij de Universiteit Maastricht aan de ontwikkeling van het probleemgestuurd onderwijs.

Donderdag 16 januari was hij te gast bij

16

een inspiratiemiddag voor docenten van Sociale Wetenschappen. “Rendementen in het hoger onderwijs zijn belabberd slecht”, zegt Schmidt. Hij laat een hele rits cijfers zien. Bij zijn opleiding psychologie, in het oude systeem, slaagde 15 procent van de studenten in één keer voor alle tentamens. Na herkansingen in het eerste jaar was dat percentage nog steeds maar 35 procent. En na twee jaar haalde net iets meer dan de helft van de studenten een voldoende voor alle eerstejaarstentamens. Uiteindelijk heeft gemiddeld aan alle universiteiten 60 procent van de studenten na 4 jaar het bachelordiploma.

Onbetrouwbare tentamens Studenten doen niet alleen relatief lang over een opleiding. De studie-uitval is ook groot. Een op de drie studenten stopt al in het eerste jaar. Schmidt relativeert die uitval wel. “Veel studenten blijken bij een andere opleiding in het hoger onderwijs alsnog een diploma te halen.”

De schuld voor deze matige prestaties wil Schmidt niet bij de huidige studenten leggen. “Deze resultaten zie je al decennialang in het academisch onderwijs. In 1968 formuleerde onderwijskundige Post-

humus al de wet dat altijd gemiddeld 30 procent van de studenten zakt voor een tentamen.

Uit onderzoek blijkt dat tentamens onbetrouwbaar zijn. Als je kijkt hoe studenten scoren op de ene helft van de vragen bij een tentamen en op de andere helft, is daar geen hoge correlatie tussen, of ze nu een hoog cijfer of een laag cijfer halen. Dus als je willekeurig de helft van de vragen meetelt voor het eindcijfer kan een student ineens een 6 in plaats van een 4 halen en andersom. Daarom is volgens Schmidt het gemiddelde cijfer over een heel jaar een betere voorspeller van het studiesucces dan alle afzonderlijke cijfers voor tentamens apart.

Schmidt pleit echter niet simpel voor het compenseren van onvoldoendes om voor het eerste jaar te kunnen slagen. Hij wil een compleet ander onderwijssysteem dat studenten niet alleen dwingt, maar ook motiveert om op een andere manier te studeren. Activeren is daarbij het sleutelwoord. Hoewel hij niet verwacht dat studenten veel meer dan de gemiddelde 3 uur per dag aan de studie zullen besteden. Wel kan een slim onderwijssysteem studenten ertoe dwingen elke dag te studeren en niet te wachten tot de tentamenweek of, erger nog, de herkansingen.

“Studenten zijn net mensen. Als je iets moeilijks of vervelends kunt uitstellen, is de verleiding groot dat te doen.”

Zelfstudie belangrijk Schmidts oplossing is één vak per blok/ module in plaats van meerdere vakken naast elkaar. Voordeel is dat studenten hun aandacht niet hoeven te verdelen.

Binnen zo’n blok moeten ze activerend onderwijs krijgen met interactieve colleges en elke week kleinschalige werkgroepen met verplichte opdrachten. Het college is dan liefst op maandagochtend 9 uur en de afrondende werkgroep op vrijdagmiddag, zodat studenten in het ritme van een vijfdaagse studieweek komen.

Schmidt vindt bovendien dat te veel onderwijs slecht is voor de studieprestaties. “Zo’n 12 contacturen per week is optimaal. Geef je meer uren, dan gaan studenten minder zelf studeren. En juist het aantal uren zelfstudie is een belangrijke voorspeller van studiesucces.” En

nr 11 — 29 januari 2014

ADVALVAS

onderwijs

bij colleges moeten studenten actief meedoen. “Alleen een lesje voordragen heeft geen enkele zin. Dat zijn studenten zo weer vergeten. Je moet ze tijdens colleges vragen stellen en samen opdrachten laten doen.’’

Het stellen van duidelijke en harde deadlines is ook belangrijk. Dus geen herkansingen meer: alle studiepunten halen per jaar en nominaal studeren als norm. Hij voerde zijn ideeën in bij zijn eigen opleiding en de resultaten bleken spectaculair.

In 2008 haalde 48 procent van de studenten psychologie 60 punten in het eerste jaar. Na invoering van de vernieuwingen was dat percentage in 2012 gestegen naar 75 procent. Meer dan de helft slaagde zonder onvoldoendes, 26 procent met één, 18 procent met twee en 5 procent met drie gecompenseerde onvoldoendes.

Hij maakt daar de volgende kanttekening bij. “Belangrijker is dat het aantal onvoldoendes in vergelijking met eerdere jaren is gehalveerd, het gemiddeld tentamencijfer aanzienlijk omhoog is gegaan en dat studenten 10 procent meer tijd aan de studie hebben besteed. Dat is een zwaar significant effect.’’ Overigens geldt bij de regeling dat studenten niet lager dan een 4 mogen halen. Ze hebben bij maximaal twee vakken de mogelijk dan toch te herkansen. Hierdoor is het aantal studenten dat een herkansing doet aanzienlijk gedaald.

Henk Schmidt: ‘Herkansingen zijn de pest voor studenten’ ADVALVAS

nr 11 — 29 januari 2014

Ondergrens stellen “Gelijk invoeren”, reageert een docent in de zaal. Maar er zijn ook vragen. “Kan een student die een 5 haalt voor het vak statistiek dat vak in het tweede jaar nog wel volgen?” Volgens Schmidt wel: “Bij bedrijfseconomie in Rotterdam is dat effect onderzocht. In het tweede jaar was er nauwelijks verschil in prestaties voor het vervolgtentamen tussen degenen die in het eerste jaar een 5 of een 7 hadden gehaald.’’ Maar Schmidt vindt het wel een reële vraag. “’Misschien moet je voor sommige vakken wel een ondergrens stellen om door te mogen. Een 5-plus bijvoorbeeld. En bij ons mogen studenten nu toch weer maximaal twee vakken herkansen. Ze willen namelijk vaak geen onvoldoendes op hun cijferlijst hebben.’’

17

Reconstructie

Help, het IVM staat droog H Het Instituut voor Milieuvraagstukken verkeert in grote financiële problemen.

Waar ging het mis?

18

DOOR WELMOED VISSER ILLUSTRATIE MERLIJN DRAISMA

et Instituut voor Milieuvraagstukken (IVM) was jarenlang de belichaming van hoe wetenschap er idealiter uit zou moeten zien volgens universiteitsbestuurders: excellent in het binnenhalen van tweede en derde geldstroomonderzoek, actief op maatschappelijk relevante gebieden: milieu, energie- en grondstoffenverbruik, verdelingsvraagstukken en bovendien internationaal georiënteerd. Nu heeft het instituut een tekort van vijf ton op de jaarbegroting en een schuld van twee miljoen. Binnenkort komt er een heftige reorganisatie. Hoe heeft het zover kunnen komen?

Als projectleider van grote onderzoeken had OR-lid en IVM-onderzoeker Frans Van der Woerd al jaren het idee dat de

gegevens die hij zelf bijhield, vaak niet helemaal klopten met de cijfers van de financiële administratie. Als die al cijfers hadden, want vaak was het niet mogelijk om een uitdraai te krijgen van lopende projecten. “Daardoor gaf je soms te veel geld uit, maar soms ook te weinig. Twee jaar geleden heb ik een groot Europees onderzoeksproject afgerond, waarin we uiteindelijk 20.000 euro te weinig hadden besteed omdat de controller had gezegd dat het geld op was.”

Van der Woerd was niet de enige bij wie de projectbegrotingen vaak net niet helemaal uitkwamen. Zijn collega, milieuchemicus Bert van Hattum, herkent dat beeld. Achteraf gezien moeten alle projectleiders er last van hebben gehad, want er zaten structurele fouten in de boeken, fouten die opgeteld tot een groot tekort zouden leiden.

Geen financiële info Het begon in 2005 toen de financiële administratie van het IVM samenging met die van de faculteit Aard- en Levens-

nr 11 — 29 januari 2014

ADVALVAS

ONDERZOEKSINSTITUUT

ADVALVAS

nr 11 — 29 januari 2014

19

Reconstructie

wetenschappen, waaronder het instituut sinds 2002 valt. Daarvóór werd de administratie van de vaak complexe onderzoeksprojecten gedaan door een eigen financiële afdeling. Nu kwam dit werk terecht bij het faculteitsbureau, dat vooral ervaring had met het inboeken van onderzoek en onderwijs van vakgroepen.

“Het was sinds die tijd onmogelijk om goede informatie over lopende projecten te krijgen”, vertelt Van der Woerd, De vele personele wisselingen bij de financiële administratie maakten de situatie er niet beter op. Bovendien heeft de VU ooit uit zuinigheid besloten om in het administratiesysteem SAP de projectmodule niet aan te schaffen. Kortom: voor projectleiders en voor het instituut als geheel was het moeilijk om te weten te komen hoe hun onderzoeksprojecten er financieel voorstonden.

Markt ingestort Bauke Oudega, destijds als decaan verantwoordelijk voor het functioneren van het faculteitsbureau, erkent dat er fouten zijn gemaakt bij de financiële administratie. Maar dat is volgens hem niet de belangrijkste reden waarom het instituut nu in moeilijkheden zit. “De verhouding tussen vast personeel en tijdelijk personeel klopt niet. In de tijd dat er veel geld beschikbaar was voor milieuonderzoek heeft het instituut veel mensen in vaste dienst genomen. De laatste jaren is de markt veranderd en nu zit het instituut met een te grote vaste staf.” Volgens Oudega is er geen afdeling op de VU waar de verhouding tussen vast wetenschappelijk personeel en de vaste

20

omdat de EU zo langzamerhand verreeerste geldstroom zo ligt als bij het IVM: weg de grootste opdrachtgever van het het instituut heeft zo’n vijftig onderzoeIVM was geworden. Vanwege de crisis kers in vaste dienst. “Dat zouden er op en bezuinigingen bij de overheid viel basis van de huidige begroting zo’n vijftien moeten zijn, misschien twintig”, stelt een groot deel van de opdrachten voor provincies, ministeries en bedrijfsleOudega. “Met meer tijdelijk personeel ven weg. En EU-projecten zijn zo strak kan het instituut zich beter aanpassen begroot dat er in de praktijk vaak geld bij aan de markt.” moet. “Nu de EU onze grootste opdrachtVan der Woerd vindt juist dat het finangever is, is dat een groot probleem”, cieringsmodel van de VU in dit opzicht vertelt Van Hattum. niet deugt: “De VU betaalt een kleine Volgens Oudega speelt er ook nog iets toelage op de salariskosten van mensen anders: “Die begroting was al jaren niet die op derde-geldstroomonderzoek zitten, transparant: er werd met maar dat geldt alleen voor uren en projecten heen en onderzoekers met een weer geschoven, ook over tijdelijke aanstelling. Erva‘De verhouding de jaargrens. Verliesgeren onderzoekers, met een tussen vast en vende projecten werden vaste aanstelling, vallen zo tijdelijk personeel gecompenseerd door buiten de boot.” klopt niet’ winstgevende projecten.

Oudega kijkt meer vanuit Er werd een wissel getrokde bestaande situatie. Hij ken op de toekomst. Ik heb vindt dat de verhouding daar als decaan verschilonderwijs en onderzoek lende keren kritiek op gehad, maar dan ook niet klopt: “Het IVM zou veel meer werd altijd gezegd dat ik me geen zorgen geld van de VU krijgen als het meer onderwijs zou geven.” Het instituut is van moest maken.” oudsher gericht op onderzoek, niet op Administratieve blunder onderwijs. Er is een master environment En toen kwam de volgende financiële and resource management die jaarlijks klap: de ontdekking dat er al jaren een zo’n zeventig studenten trekt. En IVM’ers fout was gemaakt in de financiële admigeven ook vakken bij andere opleidinnistratie. SAP rekende namelijk niet met gen, maar veel is het niet. Oudega: “Een de daadwerkelijke loonkosten, maar met gezonde afdeling heeft een verhouding de hoogste trede in de schaal waarin onderzoek-onderwijs van ongeveer halfonderzoekers zaten, wat gemiddeld 10 tot half. Als de verhouding schever komt te 15 procent te hoog uitkomt. liggen dan 35/65 procent, kom je in de Dat was dus eindelijk een verklaring problemen. Als er dan iets misgaat met je waarom die projectleiders in hun eigen onderzoek, ben je weg.” berekeningen altijd net een beetje lager uitkwamen dan de financiële adminiControle door Europese Unie stratie van de faculteit. En helaas waren En er gingen verschillende dingen mis de cijfers van de financiële administratie met het onderzoek. In 2008 kreeg de VU een accountantscontrole van de Europese altijd te gunstig geweest. Het instituut heeft daarop gereageerd door in 2013 Unie, die ongunstig uitpakte: “Wij rekenveel ondersteunend personeel te laten den bij het IVM met 1350 declarabele afvloeien, gelukkig meestal naar functies uren in een jaar voor een voltijdbaan. elders in de VU. De rest van de tijd, ongeveer 20 procent, Volgens Van der Woerd en Van Hattum kon je besteden aan het bijhouden van was deze administratieve blunder een vakliteratuur, naar congressen gaan en belangrijke oorzaak van het huidige acquisitie van nieuw onderzoek”, zegt tekort. Oudega is het daar niet mee eens: Van der Woerd. De EU vond dat het IVM “We hebben de begroting doorgerekend met 1650 uur moest rekenen. Van der waarbij we deze verliezen hebben weggeWoerd: “Dat betekende dat we op alle laten en dan blijft de conclusie dat het lopende EU-projecten 20 procent minder IVM structureel meer geld uitgeeft dan loonkosten vergoed kregen. Uiteindelijk het binnenkrijgt.” kostte dit zo’n 2 miljoen. Daar ging een flink deel van de financiële reserve in Strompelende pakezel zitten, tijdelijke contracten werden niet Zo werd het paradepaardje IVM binnen verlengd en er moest worden bezuinigd een paar jaar een strompelende pakezel. op ondersteunend personeel.”

Hoe de reorganisatie voor het instituut precies gaat uitpakken, is nog onbekend.

Begroting niet transparant De bezuiniging is onderdeel van een Deze tegenvaller hakte er extra hard in

nr 11 — 29 januari 2014

ADVALVAS

De schade >De commissie-Van der Wal, die de reorganisatie bij FALW moet vormgeven, schat het begrotingstekort bij het IVM voor de komende jaren op 4,8 ton per jaar. >Daarnaast is er een negatief saldo van ruim 2 miljoen. >Het IVM is de afgelopen twee jaar licht gekrompen: van 150 mensen naar 130 mensen. >Oud-directeur Frans Berkhout is vorig jaar mede naar aanleiding van de financiële problemen vertrokken.

ADVALVAS

nr 11 — 29 januari 2014

sores had. Is het Oudega als decaan dan grotere reorganisatie bij de faculteit waar helemaal ontgaan? “Ik kreeg elk jaar een 2,8 miljoen moet worden bezuinigd. Al keurige nulbegroting van de toenmalige een poosje worden tijdelijke contracten directeur, met handtekeningen van de niet verlengd, waardoor het instituut de controller. Ik had geen reden daaraan afgelopen twee jaar van 150 medewerkers te twijfelen. Pas in 2012 ontdekten we naar 130 is geslonken. De kans is groot dat het financieel helemaal niet goed dat er daarnaast ook gedwongen ontslazat. We zijn toen alle lopende projecten gen zullen vallen. gaan hercalculeren. Dat heeft maanOok de labfaciliteiten staan onder druk: den geduurd.” Volgens Oudega is het “We hebben nu nog een hoogwaardig en alle managers en projectleiders die wel gecertificeerd laboratorium”, vertelt Van wisten dat er dingen niet klopten, maar Hattum. “Dat is een belangrijke reden niet hebben ingegrepen, aan te rekenen waarom we hier onderzoek op wereldVan der Woerd reageert: niveau kunnen doen, “Wij zeggen al jaren dat bijvoorbeeld op het gebied financiën niet kloppen, van milieukritische stofVan de kant van de de maar door de administrafen en toxicologie. Als je bestuurders blijft tieve wanorde konden we daarin gaat snijden, kom het ineens wel erg er de vinger niet achter je in een neerwaartse stil krijgen.” spiraal terecht: je verliest En van de kant van de belangrijk onderzoek, bestuurders, die het maatkrijgt een minder goede schappelijk relevante naam, waardoor andere onderzoek zo belangrijk zeiden te vinden, opdrachtgevers liever ergens anders blijft het ineens wel erg stil. Dat stoort naartoe gaan.”

Van der Woerd: “Ons onderzoek is nog steeds even relevant en belangrijk, wij Niet ingegrepen werken net zo hard als voorheen, maar Achteraf blijft de vraag waarom de nu deugt er ineens helemaal niets meer verantwoordelijk bestuurders niet eerder van wat we doen.” hebben gezien dat het IVM financiële

21

Zaterdag 15 februari Meld je nu aan uva.nl/masterdag

Ik neem geen genoegen met makkelijke antwoorden.

Hugo, masterstudent Publieksgeschiedenis

mail Reacties (max. 300 woorden) op Advalvas-artikelen zijn welkom op redactie.advalvas@vu.nl. De redactie behoudt zich het recht voor uw bijdrage eventueel in te korten.

Boos en verontrust Beste leden van het college van bestuur en het faculteitsbestuur van Aard- en Levenswetenschappen, Niet alleen de studenten aardwetenschappen zijn ‘fucking boos’, ook wij, de medewerkers, zijn op z’n minst verontrust over de op handen zijde reorganisatie van onze afdeling. Op 13 december stuurden ruim 40 van ons u daarom een brief, waarin we ageerden tegen de noodzaak van de voorgenomen maatregelen.

Maar hoewel de reorganisatie zelf er in sneltreinvaart doorheen gejast lijkt te gaan worden, is een antwoord op onze brandbrief kennelijk niet in ruim 5 weken te formuleren. Ondanks de herhaalde vraag om een reactie was het op 22 januari nog altijd muisstil van uw kant. Daarom stellen we onze belangrijkste vragen nu ook in Advalvas, in de hoop dat we toch nog gehoord worden.

De kern van ons bezwaar vormt het verdelingsmodel Vusam. U heeft besloten dat er bij Aardwetenschappen mensen weg moeten, waar u net zo goed had kunnen besluiten dat er geld bij moet. Ons wordt keer op keer voorgehouden dat het aan de prestaties van de afdeling niet ligt en dat we uitstekend werk leveren, zowel op het gebied van onderwijs als van onderzoek, maar dat het verdeelmodel ‘nu eenmaal voorschrijft’ hoe het geld over de faculteiten en afdelingen verdeeld wordt. Hoezo schrijft het verdeelmodel dat ‘nu eenmaal’ voor? Is dat verdeelmodel een natuurverschijnsel?

Een wet die ons vanuit Den Haag is opgelegd? Nee. Het verdeelmodel is een KEUZE van het bestuurscollege en het faculteitsbestuur. Het opheffen van de afdeling Aardwetenschappen

ADVALVAS

nr 11 — 29 januari 2014

in zijn huidige vorm is dat dus ook. Waarom wordt dat ons niet eerlijk verteld? Waarom durft niemand ons te zeggen dat Aardwetenschappen nu eenmaal niet zo mooi in het nieuwe profiel van de VU (of de AFS) past dat u voor ogen heeft? Valt daarmee de wettelijke grond voor een reorganisatie soms weg?

Wij delen de analyse en de zorgen van onze studenten over de invloed van de reorganisatie op het onderwijs. Omdat zij deze uitstekend verwoord hebben in hun eigen brief zullen we deze hier niet herhalen – maar wij staan vierkant achter hen.

Onze studenten merken terecht op dat de afdeling Aardwetenschappen niet gezien kan worden als een zinkend schip, dat weer zeewaardig zal worden als er wat mensen vanaf worden gehaald.

Ook een andere vergelijking die ons is voorgehouden, namelijk dat aardwetenschappen een patiënt is die met een chirurgische ingreep weer gezond kan worden, vinden wij geen hout snijden.

Onze afdeling is helemaal geen patiënt of zinkend schip. We verzorgen een paar van de beste opleidingen die de VU heeft, en presteren goed op het gebied van onderzoek. Hooguit zijn we een tikje overwerkt en ondervoed geraakt, in de loop der jaren.

Enige bijvoeding op structurele basis, dat is voldoende om ons draaiende te houden.

Marlies ter Voorde, namens 40 medewerkers van de afdeling Aardwetenschappen

De volledige brief is te vinden op actiegroeptitanic.nl.

In Memoriam Godsdienstfilosoof HENK VROOM is 16 januari op 68-jarige leeftijd overleden. Hij was al geruime tijd ziek.

Vroom was sinds 1992 hoogleraar godsdienstwijsbegeerte, apologetiek en encyclopedie der godgeleerdheid. In 2010 ging hij met emeritaat maar tot 2011 bleef hij nog coördinator van het VU-Center of Islamic Theology, met de opleiding tot islamitisch geestelijk verzorger, in de media steevast ‘imamopleiding’ genoemd.

Vroom was een expert op het gebied van de interreligieuze dialoog, die de lastige vragen niet schuwde: “Als het bezoeken en kennismaken met elkaar niet verder komt dan het eten van couscous en het luisteren naar wereldmuziek, wordt het toeristentheologie”, zei hij in 2009 op een symposium.

Hij kreeg in dat jaar ook een Societal Impact Award, die de VU hem uitreikte voor zijn wetenschappelijk en maatschappelijk zeer relevante werk.

“Alleen maar zoeken naar de overeenkomsten tussen boeddhisme en christendom, christendom en islam is de dood in de pot”, zei Vroom toen tegen Advalvas. “Natuurlijk is het belangrijk om te zien welke aspecten we delen. Maar het is minstens zo belangrijk te weten met welke aspecten we moeite hebben. Als je net doet of er alleen maar overeenkomsten zijn, word je ongeloofwaardig. Alleen al als je de televisie aanzet, zie je iets heel anders.”

Overheid en religie hebben elkaar nodig, vond Vroom.

“Levensbeschouwingen en religies spelen een enorme rol in het leven van mensen en dus in de samenleving. De overheid kan dat niet negeren. Religie raakt het hart; de overheid regelt het leven; het één kan niet zonder het ander. De scheiding tussen kerk en staat is geen scheiding tussen staat en religie. Waarom zou je religies geen positieve rol geven?”

Dit voorjaar komt zijn laatste boek uit: Ik en de ander - Solidair zijn in een ik-tijdperk.

Peter Breedveld, redacteur Advalvas

Veraart loopt achter Het opiniestuk ‘De rechter moet gelovigen beschermen’ van hoogleraar Veraart in de vorige Advalvas klinkt redelijk, maar is in feite een aanval op onze liberaal-democratische en seculiere rechtsorde waarin gelijkheid voor de wet als een universeel fundament geldt. Het is de zoveelste poging om religie en de aanhangers daarvan een voorkeursbehandeling te geven en terug te keren naar de tijd voorafgaand aan de Franse Revolutie (1789) en onze eigen Bataafse Republiek (1795). Wilders’ oproep om de Koran te verbieden moet in Veraarts ogen worden afgewezen onder verwijzing naar ‘de vrijheid

van godsdienst’. Veraart plaatst Wilders’ opvatting dus in een andere categorie dan een eventuele wens om niet-religieuze boeken te verbieden, bijvoorbeeld de verzamelde werken van Thorbecke. Echter, wie van mening is dat iedereen gelijk is voor de wet, moet Wilders inderdaad bestrijden, maar dan onder verwijzing naar de vrijheid van drukpers die immers voor alle boeken geldt.

Dat beginsel behoort de enige reden te zijn waarom in Nederland alle boeken moeten kunnen verschijnen. Veraart loopt dus ruim twee eeuwen achter.

G.C. Molewijk, historicus

23

Ronald Kroeze historicus

opinie

‘Het beeld van de wetenschapper is aan herziening toe’ De kwestie-Nijkamp moet niet te snel leiden tot nieuwe gedragscodes. Kroeze wil eerst een breed debat over de veranderde rol van de wetenschap.

raagt de ophef over zelfplagiaat en publicatiedruk niet om snelle actie? “Wetenschappers moeten deze kwestie aangrijpen om te kijken waar we staan: wat vinden we goede wetenschap? Er is bijvoorbeeld al jaren discussie over de output. Hoeveel artikelen je hebt geschreven, hoeveel onderzoekssubsidies je hebt binnengehaald… Wetenschappers worden daar meer op afgerekend dan vroeger.

“Volgens sommige groepen leidt dit tot perverse prikkels. Die discussie speelt al binnen economie: de kwestie-Nijkamp is begonnen met een klacht uit zijn eigen omgeving over het werk van een van zijn promovendi en pas daarna door de pers opgepakt. Maar je kunt het breder trekken. Ook bètawetenschappers publiceren vaak in groepen, waardoor het lastiger wordt om na te gaan wie wat heeft geschreven. Die diepe verontwaardiging die nu opspeelt, dat wetenschap blijkbaar zo werkt, daar moeten we wel iets mee.”

Waar staat u in die discussie? Zijn de prikkels pervers? “Prikkels zijn nodig, je moet output leveren, en concurren-

24

Integriteit Historicus Ronald Kroeze doet onderzoek naar (politieke) integriteit, en was enkele jaren geleden betrokken bij het opstellen van de VU-richtlijn voor wetenschappelijke integriteit.

heeft overschreden. We moeten zulke affaires niet los van elkaar zien, ze roepen dezelfde vraag op: vinden we dat we nog op de goede manier wetenschap bedrijven?

Je hebt niet meer die hoogleraar die op zijn zolderkamertje zit te werken en eens per dertien jaar met een boek komt. Je draait mee met internationale onderzoeksgroepen, je werkt met publiek geld. Iedereen - collega’s, en samenleving - wil vaker en eerder resultaat zien.”

Wie moet die discussie aanzwengelen? “De wetenschappers zelf. De rector en de voorzitter van de VU hebben al gezegd dat we moeten nadenken over onze werkwijze.

Maar ook andere universiteiten en de minister moeten die discussie voeren, en de VSNU en KNAW.” Dus nú de code aanscherpen is voorbarig? “Zo’n concept van zelfplagiaat kun je alleen duidelijk krijgen als je iets langer hebt gesproken over wat dat precies is, en in hoeverre het eigenlijk een probleem is. De KNAW moet dat nu niet halsoverkop gaan definiëren. We moeten samen kijken of we ons werk nog goed doen.

En als we wél vinden dat we het goed doen: hoe kunnen we dat dan beter voor het voetlicht brengen? Want dat is ook een punt: we moeten naar buiten toe duidelijk maken dat de wetenschap is veranderd.”

Ronald Kroeze

Reageren? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl. nr 11 — 29 januari 2014

rbbmr.nl

V

DOOR Marieke Schilp

tie houd je scherp. Daar twijfel ik niet aan. Maar de Nijkamp-kwestie staat niet alleen. Als we goed kijken naar de huidige wetenschapscultuur, waarin mensen veel en snel publiceren, vaak met coauteurs, zullen we ongetwijfeld meer voorbeelden vinden van zelfcitatie. De VU-onderzoekscommissie moet nu een afweging maken of Nijkamp een grens

ADVALVAS

COLUMN

Burenliefde José Verwaal derdejaars antropologie

FOTO StudioVU/Yvonne Compier

“

Stop, kappen nu”, hijg ik. Hij springt van me af en kleedt zich aan. Ik heb best zin in een wip, maar niet in een boze buurvrouw. “Ik ga dan maar”, zegt hij gelaten. “Naar je vriendin?

Verstandig.” “Jij bent verstandig”, is zijn repliek en met zijn jas aan springt hij weer bovenop me. Ik laat hem, tenslotte heb ik niet elke dag een wellustige buurman in mijn bed.

Een week later nodigt zijn maat me uit voor een huisfeest. Een groep dorpelingen in een Vinex-huis. Blonde bouwvakkers worden vergezeld door goedverzorgde dames. Mijn buurman is er ook.

‘Wadoejijvoowerk?’ Een gesprek voeren met iemand die binnensmonds mompelt, tussen een discolicht en een bellenblaasmachine in, is niet makkelijk. Dus ik drink een biertje. ‘Proost’ is tenminste verstaanbaar. Vier jongens spelen Stef Stuntpiloot. Ze besluiten alle vier een drinkmeisje te nemen, die moet drinken als zij verliezen . Ik bied me spontaan aan en neem plaats op een levensgrote pluchen hond. Dropshot nummer één,

ADVALVAS

nr 11 — 29 januari 2014

nummer twee, kom op niet moeilijk doen, hier nog één.

Ik zou haar De jongen voor wie ik drink willen omhelzen. speelt verdacht slecht. Ik In plaats besluit het over te nemen, daarvan kots ik maar ram zo fanatiek op het nog maar eens spel dat ik al snel af ben.

Nummer vier, vijf, zes, zeven, enzovoort. Ze zoeken het maar uit met hun shotjes, ik wankel naar het dartbord.

De dartpijltjes missen hun doel, de drank niet. Een jongen en ik dansen. De zwaartekracht is sterker dan zijn armen. Het volgende moment lig ik op een badkamervloer. Een blond meisje zegt dat het allemaal goedkomt. “Ik moet kotsen”, antwoord ik. Ze houdt een emmer onder mijn gezicht en ik leeg mijn maaginhoud.

Opeens voel ik een flats vettig spul op mijn haren, de jongens maken lachend een foto. “Doe effe normaal man!” Mijn haren ruiken naar frituurvet. Met mijn kleren aan ga ik onder de douche. Nat ga ik weer op de grond liggen, in waak-slaaptoestand. Mensen komen

binnen: “het stinkt hier!” Het blonde meisje zegt niet dat ik stink, ze strijkt door het frituurvet en zegt dat deze situatie heel normaal is. Ik zou haar willen omhelzen. In plaats daarvan kots ik nog maar eens.

Rillend lig ik in bed. “Wil je een dokter?

Je ligt al uren te shaken.” Een dokter, zijn ze nou helemaal bezopen? “Nee, slapen”, mompel ik. In het bed van mijn gastheer val ik in slaap. De volgende ochtend word ik met opgezwollen ogen wakker. Er zit geen frituurvet, maar jam in mijn haar. Ik voel me al een stuk schoner.

Toch stap ik onder de douche. Ik spoel mijn haren vijf keer uit, maar de geur van frituurvet omringt me nog altijd. Het blonde meisje staat voor me. “Mijn vriend en ik kunnen je wel thuisbrengen, wij gaan zo die kant op.” Ik ben sprakeloos.

Ze blijkt de vriendin van de jongen die pas nog gretig op me sprong. Gelukkig zie ik er na die nacht uit als Quasimodo; ze zal vast niet vermoeden dat haar vriend mij ooit aantrekkelijk heeft gevonden.

Reageren? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.

25

Samenwerking met UvA gaat gewoon door De opbouw van een gezamenlijk VU/UvA-bètacluster gaat gewoon door, ondanks de tegenstem van de UvA-medezeggenschap.

“

DOOR DIRK DE HOOG Inhoudelijk gaan we verder met het proces, hoewel het in tijd en vorm nu waarschijnlijk anders zal gaan dan we hadden gedacht”, zei collegevoorzitter Jaap Winter onlangs bij een vergadering met de ondernemings- en studentenraad. Hij zei dat beide universiteiten onder meer gaan praten over de huisvestingsplannen van het bètacluster. Dat wordt extra urgent en ingewikkeld nu ook de medische centra van beide universiteiten hebben aangekondigd nauw te gaan samenwerken en mogelijk zelfs ooit op een gezamenlijke locatie gehuisvest worden. Dus ook die plannen moeten in het proces worden meegenomen.

Oplevering O2-gebouw Een sterke troef van de VU is het nieuwe O2-gebouw dat dit jaar wordt opgeleverd. Daarin worden de onderzoekers in het domein Human Health & Life Sciences van de VU, VU Medisch Centrum en UvA gehuisvest.

De directe, fysieke relatie met het VU ziekenhuis is een belangrijke reden om voor deze locatie te kiezen.

De vicedecaan van de VU-bètafaculteiten Hubertus Irth heeft op een bijeenkomst met de betrokken onderzoekers 20 januari gezegd dat de verhuizing van de UvAmedewerkers naar het O2-gebouw gewoon doorgaat.

Ook gaan de Exacte faculteit en de faculteit Aard- en Levenswetenschappen fuseren. Die gezamenlijke VU-bètafaculteit komt onder leiding te staan van decaan Karen Maex, die ook decaan is van de UvA-faculteit Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica.

26

Met open armen In een brief van de medezeggenschapsraden van de UvA van 23 januari staat dat ze weliswaar tegen de komst van een gezamenlijke VU-UvA-faculteit zijn in de vorm zoals was voorgesteld, maar niet tegen nauwe samenwerking tussen de Amsterdamse bèta’s en dat ze graag verder praten over hoe die samenwerking het best gestalte kan krijgen. Een geste die door de colleges van bestuur van de VU en de UvA met open armen is ontvangen.

Winter zei ook tegen de medezeggenschapsraden van de VU dat alle andere faculteiten gaan bekijken wat ze samen met hun UvA-collega’s kunnen doen in het kader van Amsterdam Academic Alliance (AAA). “Wat wetenschappers samen willen doen, moet echt van onderop komen. Dat gaan we niet opleggen. Het kan om bijna niets gaan tot heel veel”, aldus Winter. Voorbeelden van zulke samenwerking zijn het onlangs geopende Amsterdam Centre for Contemporary European Studies en de zojuist gelanceerde gezamenlijke master entrepreneurship. In het nieuwe instellingsplan 20152020 komt een gezamenlijk hoofdstuk van de VU en de UvA waarin concreet staat wat de samenwerking tussen beide instellingen de komende jaren inhoudt.

Daarbij komt ook aan de orde welke consequenties die samenwerking heeft voor de bedrijfsvoering en de administratieve systemen.

Het handen en voeten geven aan de AAA kost veel geld. De VU en de UvA hebben hun samenwerkingsverband ingebracht als belangrijkste profileringspunt bij de minister. Mocht die samenwerking toch weinig of niets opleveren, dan kan dat de universiteiten miljoenen euro’s kosten.

VU connected organiseert dinsdag 18 februari een debat over de samenwerking VU-UvA. nr 11 — 29 januari 2014

ADVALVAS

campus

Niet per se in toga Met een eigen Career Office bereidt de rechtenfaculteit haar studenten beter voor op de arbeidsmarkt.

E

DOOR FLOOR BAL

rbbmr.nl

dith Klamer, studieadviseur bij de rechtenfaculteit, komt ze vaak tegen: studenten die geen idee hebben wat ze na hun afstuderen willen gaan doen. “Studieadviseurs hebben maar een half uur voor een gesprek met een student. Dat is niet voldoende om zo’n grote vraag over hun loopbaan te beantwoorden.” Klamer en loopbaanadviseurs Leo Molenaar en Inge Christoph-Saat ontwikkelen hiervoor verschillende activiteiten voor het loopbaancentrum bij Rechten.

In de Nationale Studenten Enquête (NSE) scoorde niet alleen de rechtenfaculteit maar de hele VU slecht op de kwaliteit van stagebegeleiding, het opdoen van vaardigheden voor de beroepspraktijk en de contacten met de arbeidsmarkt.

Na twee jaar worden de resultaten van het eigen loopbaancentrum van Rechten, het Career Office, geëvalueerd. Een eigen loopbaancentrum is een tegendraadse keuze van de faculteit in een tijd waarin juist het centrale Centrum voor Studie- en Loopbaan uitgekleed dreigt te raken. Want waarom zou je studenten loopbaanbegeleiding geven? Dat kost alleen maar geld en de student in kwestie zie je na afstuderen nooit meer terug.

Die gedachte hoort Molenaar regelmatig.

Onterecht, vindt hij. “Een student die weet waarvoor hij het doet, gaat prettiger door zijn studie. Zo’n student weet

ADVALVAS

nr 11 — 29 januari 2014

ook welke vakken hij nog nodig heeft en studeert daardoor gerichter. Dat heeft een positief effect op het studierendement.”

Beroepenmiddag Eerstejaars krijgen al informatie over de togaberoepen en de mogelijke studieloopbanen. Aan tweede- en derdejaars geeft het Career Office voorlichting over het kiezen van minors en een master.

En voor alle rechtenstudenten is er een beroepenmiddag met juristen die in minder voor de hand liggende beroepen zijn terechtgekomen.

Dat is belangrijk omdat studenten regelmatig bij gebrek aan beter voor rechten kiezen. Sommige studenten komen er daardoor vrij laat in de studie achter dat ze liever iets anders hadden willen doen. Zij studeren niet uit interesse, maar vooral om dat diploma te halen.

Molenaar: “Het is een hele klus om deze studenten perspectief te bieden. Maar juist deze groep raakt weer gemotiveerd als ze weten waarvoor ze elke dag boven de boeken zitten.”

Zelfkennis Alle rechtenstudenten kunnen online een loopbaantest doen, die ze met de loopbaanadviseur bespreken. Molenaar: “Zelfkennis is belangrijk. Veel studenten stellen het nadenken over hun toekomst uit totdat ze bijna afgestudeerd zijn.

Terwijl je een grotere kans op de arbeidsmarkt hebt, als je je vakken en bijbaantjes aanpast aan je toekomstige carrière.”

Er komen ook workshops voor studenten.

Zo zijn er plannen voor een training voorbereiding op assessment. Ook helpt het Career Office geschikte stages te zoeken en contacten met recruiters te leggen.

Door studenten veel verschillende vacatures voor te leggen, hopen zij hen op ideeën te brengen. Daarnaast beoordelen de loopbaanadviseurs hun cv’s en sollicitatiebrieven.

27

E: or@vu.nl | www.intranEt.vu.nl/or | www.vu.nl/or | www.ondErnEmingsraadvu.nl | 23 januari 2014

voorkomen dat de vu bestaande contracten overhevelt naar een payrollorganisatie.” is daar een reële kans oP? vermunt: “met reorganisaties weet je maar nooit. ongetwijfeld zit momenteel iemand bij Hrm de mogelijkheden van zo’n constructie te bestuderen. trucs om sociale lasten of ontslagkosten te ontduiken passen niet bij een semi-publieke organisatie die betrokkenheid hoog in het vaandel heeft. Het is de vu onwaardig. werknemers vallen bij een payrollorganisatie onder een slechtere cao dan bij de vu en kunnen zomaar ontslagen worden. werknemers winnen er niets bij. Payrolling is minder waard dan een nulurencontract.”

Payrolling Past niet bij de Vu Corianne roza

doet de Vu aan payrolling? Het College van bestuur zegt er geen kwaad in te zien en geeft toe wel eens een verloningsbedrijf te gebruiken, maar of dat nou groot nieuws is? de ondernemingsraad wil het op de overlegtafel. Want payrolling mag niet des Vu’s worden en zeker niet sluipenderwijs.

“Payrolling is minder dan een nulurencontract.”

Peter stol, iCt-beheerder en or-lid: “medewerkers spraken ons er bij een orbijeenkomst over aan. Ze vertelden dat ze zeker tien collega’s kennen die voor langere tijd op payrolbasis werkten.” rick vermunt, bibliotheekmedewerker en or-lid: “als collega’s naar ons toekomen om zoiets te melden, dan speelt er kennelijk iets. we hebben bij het College van Bestuur (CvB) gevraagd of het klopte. Het CvB antwoordde dat de vu inderdaad af en toe zelf mensen werft die vervolgens niet bij de vu in dienst komen. dat is dus anders dan uitzendwerk, waarbij meteen duidelijk is dat het uitzendbureau je werkgever is. ”

dat lijkt oP een beVestiging.

Wat betekent dat? vermunt: “dat is verkeerd. Zo’n afwijkende manier van mensen aannemen moet aan de ondernemingsraad voorgelegd worden. dat is niet gebeurd. Zelfs al gaat het maar om één medewerker, dan is dat er al één te veel. Zolang er over dit fenomeen niet overlegd is met de or mag het simpelweg niet voorkomen.”

Waarom is er geen instemming aan de ondernemingsraad geVraagd? vermunt: “volgens het CvB gebeurt het sporadisch en alleen voor kortlopend werk en is het niet nieuw.”

Waarom Wilt u Het oP de oVerlegagenda? stol: “we willen het in de openbaarheid. om medewerkers erop attent te maken. En om te voorkomen dat het de organisatie binnen sluipt. we willen harde uitspraken over het aantal medewerkers dat op die basis werkt. we willen weten of er medewerkers op payrollbasis vast werk uitvoeren. dat zou door medewerkers in vaste dienst moeten gebeuren. we willen zeker weten dat er geen ongelijkheid is in rechten en arbeidsvoorwaarden tussen collega’s die hetzelfde werk doen. En we willen hoe dan ook

er Wordt Wel gezegd dat de flexibiliteit Voor WerkgeVers erVoor zorgt dat mensen Werk Wordt geboden dat anders aCHterWege zou blijVen. stol: “Kom op zeg. de vu krijgt een solide financiering vanuit den Haag. Het water staat ons niet tot aan de lippen. de vu kan zich best permitteren mensen een fatsoenlijk arbeidscontract aan te bieden, desnoods tijdelijk. als de vu dit zou invoeren, is het uithollen van het arbeidsrecht. als de vu het daarvan moet hebben, is er iets grondig mis met de bedrijfsvoering.”

Wat is Payrolling?

Bij een payrollovereenkomst treden werknemers in dienst van het payrollbedrijf. dit bedrijf is de werkgever en de werknemers vallen onder de payroll-cao. de opdrachtgever, de organisatie waar de werknemer werkt, werft en selecteert zelf de werknemers en zij werken exclusief voor de opdrachtgever, vaak voor lange tijd. dat is een verschil met uitzendkrachten; die worden geworven door uitzendbureaus, zij kunnen bij verschillende opdrachtgevers aan de slag en het gaat meestal om tijdelijk werk.

Een werknemer heeft volgens de payrollcao pas recht op een vaste aanstelling na twaalf tijdelijke contracten of wanneer hij langer dan 3,5 jaar in dienst is. Bij reguliere arbeidsovereenkomsten is dat maximaal drie tijdelijke contracten en drie jaar.

Payrolling gebruiken om de werknemersbescherming te omzeilen, mag niet. de rechtbank van amsterdam oordeelde afgelopen jaar dat de opdrachtgever in zo’n geval verantwoordelijk was als werkgever en niet de payrollorganisatie.

Column

or -Verkiezingen in maart

O R en

ez

C v e rk i D O

2

01

i n g en

medezeggenschap,is zelden zo belangrijk geweest. de megareorganisatie van de bedrijfsvoering werkt uit op alle niveau’s: alle diensten en faculteiten en binnen de faculteiten de opleidingen, hebben of krijgen er mee te maken.

En dan zijn er ook nog fusies van faculteiten, outsourcing, instellingsplan, flexibilisering van het personeelsbestand etc. de vu heeft hectische jaren achter de rug en er komen hectische jaren aan. diverse bestuurders zijn de afgelopen tijd vertrokken, een onderwijsaccreditatie is niet gehaald, de rankings zijn slecht, enzovoorts. Het is niet onopgemerkt is gebleven in de wereld. de ondernemingsraad, de studentenraden en de onderdeelcommissies zaten en zitten er met hun neus bovenop en hebben er alles aan gedaan om deze ingrijpende veranderingen niet te laten ontsporen. dat is de medezeggenschap niet altijd in dank afgenomen, maar wij zitten hier dan ook niet om aardig te worden gevonden.

4

in maart vinden verkiezingen voor een nieuwe medezeggenschap plaats. ga er maar aan staan: midden in al deze reorganisatieprocessen moet er een nieuwe raad komen die het stokje overneemt. Bij de verkiezingen in maart heeft iedereen die dan werkzaam is aan de vu stemrecht voor de ondernemingsraad en de onderdeelcommissies, dus ook de mensen in dienst van uitzendbureau’s die hier al een tijd zitten, tijdelijke mensen, ook de ZZP'ers die de vu tegenwoordig herbergt, ook de mensen die hier gedetacheerd zijn. Behalve de vaste werknemers heeft dus zo'n beetje de gehele 'flexibele schil' zoals dat eufemistisch heet, kiesrecht. wie hier al wat langer zit, minstens een half jaar, kan zich ook verkiesbaar stellen en zo zijn stem laten horen in het overleg met het college van bestuur, directeuren en decanen. dat wil zeggen: meedenken met de bestuurders, de gevolgen van alle veranderingen voor de personeelsleden goed in kaart brengen, bijsturen waar het kan, dwarsliggen en protesteren waar dat nodig is.

van oudE wijn gEsProKEn

Belangrijke/interessante onderwerpen waarbij de ondernemingsraad betrokken is: 1. amsterdam Faculty of science. wat gebeurt er nu de medezeggenschap van de vu heeft ingestemd en die van de uva niet?

2. de samenwerking bij alfa en gammawetenschappen aan de vu: namelijk de fusies van letteren met wijsbegeerte, en Bewegingswetenschappen met Pedagogiek/Psychologie.

Hoe en met welk standpunt is de medezeggenschap bij deze fusies betrokken?

3. de instellingsaccreditatie/ audit. de proefaudit begin 2013 was geen succes. wordt die nu wel gehaald?

4. Het nieuwe instellingsplan: wat voor universiteit willen wij zijn? Behouden we onze identiteit?

5. reorganisatie Bedrijfsvoering vu: bij onder andere deze domeinen gaat er gereorganiseerd worden a. domein universiteitsbibliotheek b. domein secretaresses c. domein Communicatie en marketing tijdschema in de aanloop naar de verkiezingen vanaf 21 januari: - de ingevulde kandidatenlijsten van de vakbonden dienen op 3 februari binnen te zijn.

- de kandidaten voor de vrije lijsten een week later, nl. op 10 februari - de verkiezingen zelf vinden plaats in de week van 10 – 16 maart.

- tijdens de kick-off op 10 maart vindt er een combinatie lijsttrekkersdebat en medewerkersvoorstelling plaats.

Op het scheiden van de markt stemde de medezeggenschap van uvA niet in met de vorming van Amsterdam Faculty of science.

Hoe had dit zo kunnen gebeuren? immers, de medezeggenschap van de Vu had toch wel ingestemd? dat mag dan wel zo zijn, maar dat gebeurde pas nadat het bestuur op een groot aantal punten harde toezeggingen had gedaan op de eisen die de gezamenlijke medezeggenschap had gesteld. Waar ging het mis? door het dreigen met hel en verdoemenis (we kunnen nu niet meer terug; als het nu niet gebeurt dan . . .) of de benoeming van een decaan voordat de koers gelopen is? je kunt je afvragen welke antennes het bestuur heeft uitstaan als de algemeen gevoelde signalen van onvrede niet worden ontvangen. Heeft het met Oost-indische doofheid te maken of met bluf (dat drukken we er wel doorheen?) lessons learned zou je denken. behalve dan als je de Ad Valvas van 15 januari opslaat. geen mea culpa, geen boetekleed, nee slechts een andere naam. men gaat gewoon door: met de nieuwe decaan. dit riekt naar wijn waarvan alleen de verpakking is vernieuwd.

Zoishettoevalligooknogeenkeer

meer informatie is terug te vinden op de website van de ondernemingsraad: www.ondernemingsraadvu.nl Colofon

Ambtelijk secretAris OndernemingsrAAd kitty jong, de boelelaan 1105, k 1d-30, 1081 HV amsterdam, tel. 020 59 85312, dAgelijks bestuur ottHo Heldring, (Voorzitter), jelly reinders, (ViCeVoorzitter), Henk olijHoek cOmmissie cOmmunicAtie janneke ePPinga, diCk Van gilder, Henk olijHoek, mattHijs Pontier, riCk Vermunt, Peter Versteeg tekst Corianne roza cArtOOn merlijn draisma VOrmgeVing studioVu

sCan dEZE Qr-CodE mEt jE smartPHonE

WWW.faCebook.Com/ondernemingsraad.Vu @or_Vu

Theater

Restaurant

n va nt. ten ura os ta p k res t o et en lt h tud ee n s ord ee eo at b ga en ek ten we it e d e as u Om valv ad

cultuur

Tutto Italiano met Andrea Bocelli Monte Verde

Eric van Sauers & Cees Geel Als je niet leeft, kun je ook niet scoren Dinsdag 11 februari Aanvang 20.30 uur Studenten € 12,50 VU-medewerkers € 15,griffioen.vu.nl

Dick Roodenburg, publiciteitsmedewerker Griffioen

30

MONTE VERDE Albert Cuypstraat 15-17 restaurantmonteverde.nl

FOTO Marte Visser

Cultuurcentrum Griffioen Uilenstede

In juni begint het wereldkampioenschap voetbal en dan wordt weer een blik mannetjes opengetrokken om het fenomeen te duiden. Wij van cultuur blijven niet aan de zijlijn kijken en geven alvast een voorzet. Op 11 februari komen acteur Cees Geel en cabaretier Eric van Sauers naar de Griffioen met hun voorstelling Als je niet leeft, kun je ook niet scoren.

Raoul Heertje schreef de tekst over voetbal en andere zaken van wereldbelang. Het cabareteske toneelstuk gaat over twee vrienden die hun diepste geheimen en verlangens met elkaar delen. Een herkenbaar, soms humoristisch en soms ontroerend, verhaal over mannenvriendschap. Ook leuk voor vrouwen, en mannen die niet van voetbal houden. Of laat ik zeggen: wen er maar aan.

CONCEPT Een Italiaans restaurant, met alle noodzakelijke pizza’s en pasta’s. Je kunt kiezen uit de maandspecials of het reguliere menu.

SFEER Wanneer we aankomen om half zes is het niet zo druk, maar langzamerhand loopt het aardig vol. Het voelt warm. Op de achtergrond hoor je Andrea Bocelli zingen. Zijn karakteristieke nasale stem klinkt Italiaanser dan Italiaans.

ETEN Als voorgerecht nemen we stokbrood met kruidenboter, heerlijk. Daarna kies ik de tagliatelle met zalm en gorgonzola, mijn gezelschap neemt de pizza met salami en champignons. De tagliatelle smaakt voortreffelijk, en het bord is goed gevuld. De pizza is ook smakelijk en vult goed. Beiden een biertje erbij, fantastisch. Als nagerecht neem ik een dame blanche en mijn tafelgenoot een tiramisu. Met een kopje koffie en thee ronden we deze avond in de Pijp af.

BEDIENING Vriendelijk en beleefd.

TIP Neem altijd de small drink. De grote kost het dubbele.

AANRADER Absoluut.

PRIJS Met twee personen zijn we niet meer dan 36 euro kwijt voor een volledige – en heerlijke – driegangenmaaltijd. Waar kan dat nog?

WAARDERING

Nauman Janjua, masterstudent law and politics of international security

nr 11 — 29 januari 2014

ADVALVAS

studenten

Sleutelgat 11

Wat zegt de inrichting van je kamer over jezelf? En klopt die indruk ook?

VU-studenten gluren in de kamer van eva panneman.

“H

tegen hem in. “Ze is koffieverslaafd, dat koffiezetapparaat staat daar wel heel prominent. En ze draagt een bril, daarom die roze brillenkoker, of is het nou een etui?

In ieder geval houdt ze van muziek, vandaar die bandposter in de gang en een muziekprogramma op haar laptop. Ik denk vooral rockmuziek.”

“Aan de pannen in de kast te zien vindt dit meisje koken leuk”, zegt bedrijfskundestudent Steven Koning (20).

“Nee joh, iedereen moet toch koken, dus natuurlijk heeft ze pannen nodig”, gaat studiegenoot Aletta Gijzenberg (18)

“Haar bureau en kamer zijn heel Eva Panneman druk, hier woont vast een druk meisje”, gokken studiegenoten 20 economie en bedrijfseconomie Studeert geneeskunde Jan Jaap de Wit (18) en Bart Betaalt 460 euro Bruinenberg (18). “Ze heeft haar inclusief voor een kamer modern ingericht, maar wel container in Oost met creatieve dingetjes. Zou ze die stoelen van haar oma hebben gekregen? Wel fijn dat ze haar eigen keukentje heeft. Dat heeft ze ook wel nodig, zo’n keuken dichtbij, want er komen hier veel mensen op bezoek. Ze heeft enorm veel glazen en borden in die stellingkast staan, dat zijn er veel te veel voor een eenpersoonshuishouden.”

ier woont een creatief en gezellig meisje”, zegt rechtenstudent Whitney van Bruggen (18) vrolijk. “Die beschilderde of beplakte kast en de collageachtige achtergrond op haar laptop heeft ze vast zelf gemaakt. Verder is de kamer redelijk simpel. Ze moet alles betalen van haar bijbaantje en stufi. Ze houdt trouwens wel van dure merken; ik zie een tasje van Dior en eentje van Abercrombie & Fitch. Misschien heeft ze haar kamer wat simpeler ingericht zodat ze meer geld overhoudt om te shoppen.”

ADVALVAS

nr 11 — 29 januari 2014

“Jeetje, ik wist niet dat ze zo goed m’n kamer zouden bestuderen”, lacht geneeskundestudent Eva Panneman (20). “Ik ben inderdaad een muziekliefhebber, mijn screensaver is een collage van albumhoezen. Die theorie dat ik simpele meubels aanschaf zodat ik meer geld overhoud om te shoppen, klopt stiekem wel een beetje. Die ouderwetse stoelen bijvoorbeeld, heb ik gewoon op straat gevonden. Maar ik ga ook wel naar vintage winkeltjes. Ik ben gek op mooie spullen en goede kleding. Eén keer per jaar ga ik naar New York, daar kan ik hele dagen shoppen. En ja, ik ben erg gehecht aan mijn nespressootje in de ochtend. En koken vind ik ook leuk. Ik ben geen topchef, maar maak wel altijd iets lekkers, ook voor mezelf!”

Door student-reporter Nienke Stumpel Foto’s Peter Valckx

Wil je ook in Sleutelgat?

Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.

31

Griff

32

door Merlijn Draisma

nr 11 — 29 januari 2014

ADVALVAS