Programación Ciencias 2015 - 2016 by Mª Eugenia Alba Torreiro

PROGRAMACIÓN DE CIENCIAS NATURAIS CURSO 2015 -2016

Mª Eugenia Alba Torreiro IES DE COTOBADE

ÍNDICE Materia :

Páxina

Contextualización ................................................................................... 2 Currículo ..................................................................................……………. 3 Bioloxía e Xeoloxía 1º E.S.O. Bilingüe .................................................. 3 Ciencias da Natureza 2º E.S.O. .......................................................... 18 Ciencias da Natureza 2º E.S.O. bilingüe .............................................. 32 Bioloxía e Xeoloxía 3º E.S.O. ............................................................... 45 Bioloxía e Xeoloxía 3º E.S.O. bilingüe................................................... 57 Bioloxía e Xeoloxía 4º E.S.O. ............................................................... 70 Procedemento de avaliación ………………………………………………….……..….. 82 Instrumentos de avaliación ………………………………………………………….….. 83 Tratamento do fomento da lectura…………………………………………………… 83 Tratamento do fomento das TIC……………………………………………………..… 83 Aclaración sobre o sistema de puntuación……………………………………….. 84 Avaliación Materias Pendentes ………………………………………………………… 84 Normas para a presentación de traballos e controis .......................... 86 Materiais e recursos didácticos …………………………………………………….... 86 Atención á diversidade …………………………………………………………………… 87 Actividades complementarias e extraescolares ……............................ 87 Procedementos para avaliar a propia programación…………………..….. 87 Metodoloxía está incluída en cada curso. Contidos procedimentais: Están so incluídos nos tema dos cursos de 2º e 4º de ESO, nos que non se implanta este ano a reforma educativa.

INTRODUCCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN DA PROGRAMACIÓN O IES de Cotobade é un Centro de Educación Secundaria localizado en Tenorio, a 12 km da cidade de Pontevedra. O seu alumnado pertence na súa meirande parte, ao ámbito rural. Case todos os/as alumnos/as comen a diario no comedor do Centro de Primaria, a carón do edificio do Instituto. As clases desenvólvense de luns a venres polas mañás -nunha xornada comprendida de 9:15 a 14:35 horas, cun recreo de 20 minutos despois da cuarta sesión de clase- e os martes tamén pola tarde, de 15:35 a 17:15 horas. Este curso escolar o número total de alumnado é 89. Recibirán clases deste departamento 85 e haberá tres seccións bilingües en 1º, 2º e 3º de ESO con CCNN e BX en galego e inglés. O alumnado que recibe clases deste departamento, estará distribuído da seguinte forma: Biology and Geology 1º da ESO, con 27 alumnos/a. Son todos bilinguës pero estarán distribuídos en dous grupos 1º A e 1º B de 14 e 13 alumnos/as respectivamente. Cada un dos grupos conta con tres repetidores, aínda que tres deles proceden de sección no bilingüe. Entre os 27 alumnos/as hai 1 alumno que presenta dificultades no seu rendemento escolar. CN 2º ESO, estará constituído por 20 alumnos divididos en CN A bilingüe con 10 alumnos/as e CN B non bilingüe de 10 alumnos/as. BX 3º ESO terá un grupo A bilingüe, de 17 alumnos/as e un grupo B non bilingüe de 9 alumnos/as. Total de alumnado: 26 BX 4º ESO estará constituído por 12 alumnos/as, un deles con ACI. Durante este curso de 2015-2016, o Centro continuará formando parte da rede Abalar para 1º e 2º de ESO. Posúe xa varios encerados dixitais. Conta tamén cunha aula de Informática, outra de audiovisuais, un taller de Tecnoloxía, unha aula de Plástica, outra de Música, un Laboratorio para Ciencias e Física e Química e un pavillón de deportes. O número total de profesores é 18. O Departamento de Ciencias da Natureza está constituído por Dª Cristina Cobas (departamento de Física e Química), que impartirá CN 2ºB (grupo non bilingüe) e Dª Mª Eugenia Alba Torreiro, xefa do Departamento de Ciencias e profesora que imparte BX 1ºA e B (grupos bilingües), en 2º ESO no grupo bilingüe e ensina tamén Bioloxía – Xeoloxía en 3º A e B e en 4º da ESO.

As ensinanzas do Primeiro ciclo da etapa, durante este curso, serán recibidas por 47 alumnos/as. As do Segundo ciclo da etapa serán impartidas a 38 alumnos/as. CURRICULO No primeiro ciclo da etapa, a materia de Bioloxía - Xeoloxía en 1º ESO xa non inclúe Física – Química que pasará a estudarse en 2º ESO. Este ano en CCNN 2º ESO estudarase aínda Bioloxía, Xeoloxía e Física e Química. No segundo ciclo, as dúas materias sepáranse e así no terceiro curso en Bioloxía e Xeoloxía os contidos se distribúen entre o estudio da Saúde, o Medio ambiente e o Relevo terrestre. En Bioloxía e Xeoloxía de cuarto curso abórdase a Dinámica dos materiais terrestres e prodúcese un achegamento á Diversidade biolóxica do Planeta a través da Xenética, a Evolución e a Adaptación ao medio

BIOLOGY AND GEOLOGY 1º ESO LIBRO DE TEXTO • Biology and Geology 1º. Learning is growing. Anaya English. Grupo Anaya, S.A.,2015. ISBN: 978-84678-5078-9

COMPETENCIAS CCEC: Conciencia e Expresións Culturais * Apreciar a beleza das expresións artísticas e das manifestacións de creatividade, e gusto pola estética no ámbito cotián. * Elaborar traballos e presentacións con sentido estético. * Apreciar os valores culturais do patrimonio natural e da evolución do pensamento científico. CMCT: Matemática, Ciencia e Tecnoloxía * Empregar a linguaxe matemática para cuantificar a medida da materia, resolver problemas, realizar gráficos e táboas, que permiten ordenar a información e extraer conclusións. * Tomar conciencia dos cambios producidos polo ser humano no ámbito natural e as repercusións para a vida futura. * Respectar e preservar a vida dos seres vivos do seu ámbito. CD: Competencia Dixital:

* Buscar información en enciclopedias, dicionarios, internet, etc.; analizala, organizala (en mapas conceptuais, gráficos...), para obter unha visión integral da actividade científica. * Utilizar as distintas canles de comunicación audiovisual para transmitir informacións diversas. CCL: Comunicación Lingüística * Utilizar axeitadamente aqueles termos científicos específicos relativos a fenómenos naturais da dinámica terrestre ou dos seres vivos que permiten transmitir, interpretar e comprender os coñecementos adquiridos en diferentes fontes. * Manter unha actitude favorable cara á lectura. * Expresarse oralmente con corrección, adecuación e coherencia . CSC: Competencias Social e Cívica * Valorar o uso responsable dos recursos naturais e tomar conciencia da importancia que ten a conservación da biodiversidade. * Recoñecer riqueza na diversidade de opinións e ideas. * Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. * Mostrar dispoñibilidade para participar activamente en ámbitos de participación establecidos. * Concibir unha escala de valores propia e actuar conforme a ela. CAA: Aprender a aprender * Xerar estratexias para aprender en distintos contextos de aprendizaxe. *

Planificar os recursos necesarios e os pasos que hai que realizar no proceso de aprendizaxe.

Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe.

Avaliar a consecución de obxectivos de aprendizaxe.

CSIEE: Sentido de Iniciativa e Espíritu Emprendedor * Iniciar e levar a cabo proxectos que permiten analizar e avaliar situacións ou problemas abertos que requiren propoñer solucións. * Actuar con responsabilidade social e sentido ético no traballo. * Xerar novas e diverxentes posibilidades desde coñecementos previos do tema. * Optimizar o uso de recursos materiais e persoais para a consecución de obxectivos.

OBXECTIVOS XERAIS 1. Coñecer o vocabulario científico adecuado ao seu nivel. 2. Coñecer toda a información de carácter científico para ter unha opinión propia. 3. Levar a cabo un traballo experimental de prácticas de laboratorio ou de campo.

4. Levar a cabo un proxecto de investigación desde unha boa planificación a unha óptima exposición. 5. Identificar as características que fan que a Terra sexa un planeta onde se desenvolva a vida. 6. Coñecer as funcións vitais das plantas e a súa importancia para a vida. 7. Coñecer e identificar os diferentes niveis da materia viva. 8. Recoñecer que os seres vivos están constituídos por células e determinar as características que os diferencian da materia inerte. 9. Identificar as funcións comúns de todos os seres vivos, diferenciando entre nutrición autótrofa e heterótrofa. 10. Identificar os diferentes grupos de seres vivos. 11. Recoñecer as características morfolóxicas principais dos distintos grupos taxonómicos. 12. Categorizar os criterios que serven para clasificar os seres vivos. 13. Identificar os principais modelos taxonómicos aos que pertencen os animais e as plantas máis comúns. 14. Coñecer as características dos principais grupos de invertebrados e vertebrados. 15. Determinar, a partir da observación, as adaptacións que lles permiten aos animais e ás plantas sobrevivir en determinados ecosistemas. 16. Utilizar claves dicotómicas ou outros medios para a identificación e a clasificación de animais e de plantas. 17. Coñecer as ideas principais sobre a orixe do universo e a formación e a evolución das galaxias. 18. Coñecer a organización do sistema solar e as súas concepcións ao longo da historia. 19. Relacionar a posición dun planeta no sistema solar coas súas características. 20. Coñecer a localización da Terra no sistema solar. 21. Coñecer e relacionar os movementos da Terra, da Lúa e do Sol coa existencia do día, a noite, as estacións, as mareas e as eclipses. 22. Coñecer os materiais terrestres nas grandes capas da Terra. 23. Identificar e coñecer as propiedades e as características dos minerais e das rochas. 24. Coñecer a atmosfera e as propiedades do aire. 25. Identificar os problemas de contaminación ambiental desenvolvendo actitudes que contribúan a unha solución. 26. Apreciar a importancia da auga e describir as súas propiedades. 27. Coñecer o ciclo da auga, o uso que se fai dela e a súa distribución na Terra. 28. Comprender a necesidade dunha xestión sostible da auga potenciando a redución no consumo e a reutilización. 29. Valorar a importancia das augas doces e salgadas. 30. Coñecer os compoñentes dun ecosistema. 31. Identificar os factores que desencadean os desequilibrios que se dan nun ecosistema. 32. Apreciar todas as accións que favorecen a conservación do medio. 33. Coñecer e identificar os compoñentes que fan do solo un ecosistema. METODOLOXÍA - A metodoloxía será activa e participativa; pretende facilitar a aprendizaxe tanto individual coma

colectiva e busca, como un dos seus eixes fundamentais, a adquisición das competencias básicas, especialmente a relacionada co coñecemento e a interacción co mundo físico. Empregaranse diversas estratexias metodolóxicas: - Exposición do profesorado utilizando diversos soportes. Antes de comezar a exposición, débense coñecer as ideas previas e as dificultades de aprendizaxe do alumnado. - Audición das leccións co CD incluído no libro ou estando conectados a Anaya dixital. - Utilización do microscopio e realización de observacións reais de células no laboratorio. - Realizarase unha práctica de laboratorio cada trimestre. - Utilización dos equipos Abalar para realizar traballos na rede e utilización das aulas virtuais Edmodo e Aula Virtual do IES de Cotobade. - Traballo reflexivo individual no desenvolvemento das actividades individuais e de proxectos para investigar. - Traballo en grupo cooperativo de 3 ou 4 alumnos ou alumnas no desenvolvemento das actividades e proxectos propostos. - Posta en común despois do traballo individual.

MATERIAIS CURRICULARES E OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS Os seguintes materiais de apoio servirán para reforzar e ampliar o estudo dos contidos desta unidade: - Libro do alumnado, dicionarios, guías de campo, enciclopedias, medios informáticos de consulta, etc. - Caderno do alumnado para realizar nel as actividades propostas polo profesorado. - Material de laboratorio: microscopio óptico, colorante, cobreobxectos e portaobxectos e lupas para realizar o obradoiro de ciencias. - Coleccións de rochas e minerais. - Claves dicotómicas para clasificar rochas e minerais. - Láminas de bioloxía e xeoloxía do laboratorio. - Fichas fotocopiables de reforzo e ampliación para a inclusión e a atención á diversidade. - Fichas fotocopiables para a adaptación curricular. - Proba de avaliación das unidades e xerador de probas escritas para a avaliación dos contidos das unidades. - Material para desenvolver as competencias e tarefas para adestrar probas baseadas en competencias.

Recursos dixitais - Recursos dixitais para o profesorado, que acompañan a proposta didáctica, e para o alumnado, cos que se poderán reforzar e ampliar os contidos estudados. - Enlaces web: http://anayaeducacion.es. - Aulas virtuais de Edmodo e Aula virtual do IES de Cotobade.

FERRAMENTAS DE AVALIACIÓN - Proba de avaliación das unidades. - Fichas das prácticas de laboratorio. - Cuestionarios e traballos feitos a través das aulas virtuais. - Debuxos e exercicios realizados na casa como complemento das tarefas de clase. - Tarefas para adestrar probas baseadas en competencias. - Avaliación trimestral dos contidos das unidades, obtidos co xerador de probas escritas de avaliación. - Seguimento da avaliación continua de cada alumno con diferentes probas orais e escritas, ademais da actitude e do interese demostrados na aula. - Outros recursos: rúbricas, dianas, etc, que non se inclúen na programación debido a súa disposición horizontal.

CONTIDOS DA MATERIA 1. LIFE ON EARTH 1. The conditions necessary for life 2. What are living beings like? 3. Cell and cell types 4. Vital functions 5. Classification of living organisms 6. Levels of organization: The five kingdoms Obxectivos didácticos - Coñecer as condicións do planeta Terra que fan posible o desenvolvemento da vida. - Describir as características dos seres vivos: a súa composición química, a súa organización celular e as funcións vitais.

- Coñecer as estruturas comúns a todas as células e diferenciar entre a célula procariota e a eucariota; e entre a célula animal e a célula vexetal. - Explicar as tres funcións vitais: nutrición, relación e reprodución. - Coñecer o sistema de clasificación dos seres vivos. - Describir os niveis de organización dos seres vivos e as características dos cinco reinos. - Coñecer as partes do microscopio óptico e utilizalo con corrección. - Utilizar diferentes TIC para investigar e ampliar os coñecementos sobre as características dos seres vivos. - Adquirir vocabulario específico sobre os contidos da unidade para expresar coñecementos de forma oral e escrita sobre estes. Temporalización: A temporalización asignada a esta unidade será de tres semanas e media, que inclúen o seu desenvolvemento e a realización das tarefas individuais e colectivas asociadas a ela.

2. KINGDOMS MONERA, PROTOCTISTA AND FUNGI 1. Kingdom Monera 2. Kingdom Protoctista 3. Kingdom Fungi Obxectivos didácticos - Recoñecer os seres vivos que pertencen aos reinos moneras, protoctistas e fungos. - Describir as características máis importantes dos seres pertencentes a estes tres reinos (moneras, protoctistas e fungos). - Valorar a importancia que teñen os seres vivos destes tres reinos para o ser humano e para o medio. - Utilizar diferentes TIC para investigar e ampliar os coñecementos sobre as moneras, os protoctistas e os fungos. - Adquirir vocabulario específico sobre as moneras, os protoctistas e os fungos para expresar coñecementos de forma oral e escrita. Temporalización: A temporalización asignada a esta unidade será dunha semana e media que inclúe o seu desenvolvemento e a realización das tarefas individuais e colectivas asociadas a ela.

3. PLANTS 1. Kingdom Plantae. General characteristics 2. Nutrition in plants 3. Interaction in plants 4. Asexual reproduction in plants 5. Alternation of generations in seedless plants 6. Sexual reproduction in spermatophytes 7. The classification of plants: spermatophytes 8. The classification of plants: plants without seeds 9. Plants, people and the environment Obxectivos didácticos - Coñecer cales son as partes máis importantes das plantas. - Describir as funcións de nutrición (explicando, de forma sinxela, como se leva a cabo o proceso da fotosíntese), as de relación e as de reprodución. - Coñecer como se clasifican as plantas segundo posúan sementes ou non. - Valorar a importancia que teñen as plantas para as persoas e o medio. - Utilizar as TIC para investigar e ampliar os coñecementos sobre as características das plantas, as súas funcións (especialmente a fotosíntese) e a súa importancia biolóxica. - Adquirir vocabulario específico sobre as partes das plantas e expresar os coñecementos adquiridos de forma oral e escrita Temporalización: A temporalización asignada a esta unidade será de tres semanas e media, que inclúen o seu desenvolvemento e a realización das tarefas individuais e colectivas asociadas a ela.

4. ANIMALS 1. The characteristics of animals 2. Nutrition in animals: obteining nutrients, respiration, circulation and excretion 3. Interaction in animals: receptors, coordination and effectors 4. Reproduction in animals Obxectivos didácticos - Coñecer cales son as características do corpo dos animais. - Describir as funcións de nutrición, explicando a existencia ou non de aparato dixestivo e os tipos de aparatos dixestivos que presentan os animais; como se produce a respiración, os tipos de aparatos respiratorios e a circulación e excreción dos produtos de refugallo a través dos aparatos

correspondentes. - Describir as funcións de relación, explicando os distintos órganos sensoriais, os sistemas nervioso e endócrino e os órganos efectores encargados de elaborar a resposta: movementos e secreción de substancias. - Describir as funcións de reprodución en animais, explicando os tipos de reprodución asexual e sexual, así como o proceso de desenvolvemento do cigoto, diferenciando o desenvolvemento embrionario do postembrionario. - Utilizar as TIC para investigar e ampliar os coñecementos sobre as características dos animais, as súas funcións e a súa importancia biolóxica. - Adquirir vocabulario específico sobre as partes que compoñen o corpo dos distintos grupos de animais e expresar os coñecementos adquiridos de forma oral e escrita. Temporalización: A temporalización asignada a esta unidade será de catro semanas, durante as cales se desenvolverá a unidade e se realizarán as tarefas individuais e colectivas asociadas a esta.

5.INVERTEBRATES 1. Poriferans and Cnidarians 2. Worms 3. Molluscs 4. Arthropods 5. Echinoderms 6. Invertebrates and people Obxectivos didácticos - Coñecer cales son as características do corpo dos invertebrados. - Describir os poríferos e os cnidarios, explicando como é o seu corpo e outras características. - Describir os vermes, explicando cales son os grupos máis destacados e as características de exemplos concretos e coñecidos como a tenia, a planaria e a miñoca. - Describir os moluscos, explicando como é o seu corpo e os principais tipos de moluscos: gasterópodos, bivalvos e cefalópodos. - Describir con detalle as características do corpo dos artrópodos e os seus principais tipos: arácnidos, crustáceos, miriápodos e insectos. - Describir como son os equinodermos, explicando detalladamente o seu sistema ambulacral. - Sinalar a relación entre os invertebrados e as persoas, diferenciando os que son prexudiciais dos que son beneficiosos.

- Utilizar as TIC para investigar e ampliar os coñecementos sobre as características dos invertebrados, as súas funcións e a súa importancia biolóxica. - Adquirir vocabulario específico sobre as partes que compoñen o corpo dos distintos grupos de invertebrados e expresar os coñecementos adquiridos de forma oral e escrita. Temporalización: A temporalización asignada a esta unidade será de tres semanas, durante as cales se desenvolverá a unidade e se realizarán as tarefas individuais e colectivas asociadas a esta.

6. VERTEBRATES 1. Fish, Amphibians, Reptiles, Birds and Mammals 2. The human being: a very special mammal 3. Vertebrates and people Obxectivos didácticos - Coñecer a diversidade dos vertebrados e identificar os representantes de cada grupo. - Describir as características máis representativas dos diferentes grupos de vertebrados (peixes, anfibios, réptiles, aves e mamíferos). - Identificar as principais características que diferencian o ser humano dos demais mamíferos. - Recoñecer a importancia que teñen os vertebrados para as persoas e coñecer os seus efectos beneficiosos e prexudiciais. - Utilizar diferentes TIC para investigar e ampliar os coñecementos sobre os vertebrados. - Adquirir vocabulario específico sobre os vertebrados para expresar coñecementos de forma oral e escrita sobre estes. Temporalización: A temporalización asignada a esta unidade será de tres semanas , nas cales se inclúe o seu desenvolvemento e a realización das tarefas individuais e colectivas asociadas a ela.

7.ECOSYSTEMS AND BIODIVERSITY 1. Ecosystems. 2. Types of ecosystems and their balance.. 3. The importance of biodiversity. 4. Biodiversity: loss and conservation.

5. The origin of biodiversity. 6. Examples of ecosystems. Obxectivos didácticos - Coñecer os compoñentes do ecosistema: o biótopo, a biocenose e as interaccións que se producen entre eles. - Coñecer os tipos de adaptacións e describir algunhas adaptacións dos seres vivos á auga, á luz e á temperatura. - Coñecer as características dos ecosistemas en equilibrio. -

Coñecer a capacidade de autorregulación dos ecosistemas e describir algún sistema de autorregulación.

- Definir biodiversidade e saber a que se debe a súa importancia. - Coñecer as principais causas da perda de biodiversidade e propoñer solucións que contribúan á súa conservación. - Recoñecer as adaptacións corporais e de comportamento que farán posible a evolución. - Utilizar as TIC para investigar e ampliar os coñecementos acerca dos fósiles que se encontraron no noso planeta. - Adquirir vocabulario específico sobre a unidade e expresar os coñecementos adquiridos de forma oral e escrita. Temporalización: A temporalización asignada a esta unidade será de dúas semanas e media, durante as cales se desenvolverá a unidade e se realizarán as tarefas individuais e colectivas asociadas a esta.

8. THE UNIVERSE AND THE EARTH 1. The Universe 2. Our Solar System 3. Our planet: the Earth 4. Our satellite: the Moon Obxectivos didácticos - Coñecer o modelo xeocéntrico e o modelo heliocéntrico do universo e situalos no seu contexto histórico. - Coñecer o concepto actual de universo en expansión e os seus compoñentes: galaxias, nebulosas e estrelas.

- Situar o sistema solar no universo, coñecer o seu tamaño e explicar a súa orixe. - Explicar as características do Sol, dos planetas e doutros corpos do sistema solar. - Coñecer os movementos da Terra e explicar as súas consecuencias: a sucesión dos días e das noites, e as estacións do ano. - Describir os movementos da Lúa, as súas fases e explicar as causas que orixinan as eclipses e as mareas. - Utilizar diferentes TIC para investigar e ampliar os coñecementos sobre as características dos seres vivos. - Adquirir vocabulario específico sobre os contidos da unidade para expresar coñecementos de forma oral e escrita. Temporalización: A temporalización asignada a esta unidade será de catro semanas, que inclúen o seu desenvolvemento e a realización das tarefas individuais e colectivas asociadas a ela.

9. THE ATMOSPHERE 1. The composition and structure of the atmophere 2. The role of the atmosphere 3. Air pollution Obxectivos didácticos - Coñecer a composición da atmosfera actual e como evolucionou ao longo da historia da Terra, e describir as capas que se diferencian nela. - Coñecer as funcións que desempeña a atmosfera e saber a importancia que teñen para o desenvolvemento da vida na Terra. - Coñecer o fenómeno da contaminación atmosférica e os efectos que ten para os seres vivos e o medio. - Utilizar diferentes TIC para investigar e ampliar os coñecementos sobre a atmosfera. - Adquirir vocabulario específico sobre a atmosfera para expresar coñecementos de forma oral e escrita. Temporalización: A temporalización asignada a esta unidade será de dúas semanas e media, que inclúen o seu desenvolvemento e a realización das tarefas individuais e colectivas asociadas a ela.

10. THE HYDROSPHERE 1. The water of the hydrosphere 2. Water distribution on Earth 3. The water cycle 4. How do we use water 5. Sustainable water management Obxectivos didácticos - Saber que coñecemos como hidrosfera, os tres estados nos que se encontra e as características que a fan esencial para a vida. - Coñecer a distribución da auga dos océanos, dos mares e das augas continentais. - Comprender que os continuos movementos da auga e os seus cambios de estado constitúen o ciclo hidrolóxico. - Valorar a importancia que ten a auga para a vida, estudar os usos que facemos dela, saber que é un recurso limitado e que debemos facer unha xestión sostible do devandito recurso. - Utilizar as TIC para investigar e ampliar os coñecementos acerca da distribución da auga na Terra e as iniciativas que se levan a cabo para regular o seu consumo e a súa conservación. - Adquirir vocabulario específico sobre os distintos estados nos que se pode encontrar a auga e expresar os coñecementos adquiridos de forma oral e escrita. Temporalización: A temporalización asignada a esta unidade será de dúas semanas e media, durante as cales se desenvolverá a unidade e se realizarán as tarefas individuais e colectivas asociadas a esta.

11. THE GEOSPHERE (I) MINERALS 1. What is the Earth like. 2. The components of the crust of the Earth: minerals 3. Classifying minerals 4. The minerals we use Obxectivos didácticos - Coñecer o relevo da xeosfera e as capas que se diferencian nela, e sinalar as características da litosfera. - Saber qué é un mineral e describir as principais propiedades que permiten a súa identificación. - Diferenciar os principais grupos nos que se clasifican os minerais e recoñecer os exemplares máis

correntes de cada un deles. - Coñecer os principais minerais da xeosfera que utilizamos e saber para que os empregamos. - Utilizar diferentes TIC para investigar e ampliar os coñecementos sobre a xeosfera e os minerais que a constitúen. - Adquirir vocabulario específico sobre os contidos da unidade para expresar coñecementos de forma oral e escrita sobre estes. - Promover o desenvolvemento de destrezas básicas e de estratexias para organizar, memorizar e recuperar a información. Temporalización: A temporalización asignada a esta unidade será de tres semanas, que inclúen o seu desenvolvemento e a realización das tarefas individuais e colectivas asociadas a ela.

12. THE GEOSPHERE (II) ROCKS 1. The components of the Earth’s crust: rocks 2. Igneous rocks 3. Metamorphic rocks. 4. Sedimentary rocks 5. Rocks we use and how extract them Obxectivos didácticos - Coñecer que é unha rocha e cales son as principais propiedades que permiten identificalas. - Explicar que son as rochas magmáticas e distinguir os grupos nos que se dividen recoñecendo os exemplares máis representativos de cada un deles. - Comprender o proceso de formación das rochas metamórficas e diferenciar os grupos nos que se clasifican identificando os exemplares máis representativos de cada un deles. - Describir os principais grupos nos que se clasifican as rochas sedimentarias e identificar os principais representantes de cada un deles. - Explicar como se orixinan os principais tipos de combustibles fósiles e para que se utilizan. - Coñecer para que utiliza o home as rochas da xeosfera e como se realiza a súa extracción. - Utilizar diferentes TIC para investigar e ampliar os coñecementos sobre as rochas e os combustibles fósiles. -

Adquirir vocabulario específico sobre as rochas e os combustibles fósiles para expresar coñecementos de forma oral e escrita.

Temporalización: A temporalización asignada a esta unidade será de dúas semanas e media, que inclúen o seu desenvolvemento e a realización das tarefas individuais e colectivas asociadas a ela.

DISTRIBUCIÓN TEMPORAL DA MATERIA  Avaliación inicial: Competencias básicas. Sesión de avaliación: 14 outubro  Primeira avaliación: Temas 1 a 4 inclusive. o Sesión de avaliación: 16 de decembro.  Seguna avaliación: Temas do 5 ao 8 inclusive. o Sesión de avaliación: 16 de marzo.  Terceira avaliación: Temas do 9 ao 12 inclusive. o Sesión de avaliación: 23 xuño.

CRITERIOS MÍNIMOS EXIXIBLES PARA SUPERAR A MATERIA  Explica os factores físico-químicos que fixeron posible a aparición da vida na Terra e coñece os elementos químicos máis importantes que constitúen a materia viva.  Entende a teoría celular e describe as funcións comúns a todos os seres vivos.  Diferencia entre células procariotas e células eucarióticas.  Define o concepto de biodiversidade.  Establece criterios para clasificar os seres vivos e utiliza claves taxonómicas.  Coñece as características máis importantes dos cinco reinos.  Explica as funcións vitais das plantas, distingue os seus principais grupos taxonómicos e recoñece a importancia que teñen para as persoas.  Describe os principais filos de invertebrados e comprende a súa importancia económica.  Enumera as principais características dos vertebrados e valora a súa importancia como fonte de recursos naturais.  Explica a organización do sistema solar utilizando os modelos ideados polo ser humano para a súa interpretación.  Describe os movementos da Terra e as súas consecuencias: as estacións, o día e a noite, a hora.  Describe a composición atmosférica e a súa estrutura en capas.  Explica a relación entre a actividade e composición da atmosfera na nosa saúde.  Describe os hidrometeoros e o tempo atmosférico.  Describe a distribución da auga no cosmos e na Terra.  Coñece as propiedades da auga e as consecuencias que teñen para a vida.  Describe o ciclo da auga e o uso que fai dela o ser humano.  Explica a orixe e as propiedades máis relevantes dos minerais e das rochas.  Coñece a importancia económica dos minerais e das rochas.

PROCEDEMENTO DE AVALIACIÓN Tratarase que a avaliación sexa contextualizada, cualitativa, formativa, integradora e continua ao longo do curso. Cos resultados obtidos polo alumnado nas tres avaliacións, sempre que a súa nota sexa superior a cero, realizarase a media aritmética para obter a nota final. A materia valorarase, cada trimestre, atendendo aos seguintes criterios de cualificación: # Atención en clase e participación en actividades TIC: 0.3 # Esforzo adicado á realización de exercicios e tarefas diarias. 0.5 # Resultado satisfactorio nos controis periódicos. 0.5 # Resultado satisfactorio nas probas de avaliación: 7.5 # Resultado satisfactorio na realización de prácticas de laboratorio ou calquera actividade práctica que se desenvolva ao longo do curso. 0.75 # Coherencia e limpeza na estruturación do caderno de clase e na presentación de traballos, presentacións ou controis: 0.25 # Responsabilidade e cooperación nos traballos en equipo na aula e no laboratorio e respecto polo material que é de uso común: 0.2. INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN

 Probas escritas: -

Cuestionarios de control, con periodicidade aproximadamente quincenal.

Tres probas de avaliación.

O alumnado deberá: responder a preguntas curtas de evocación, interpretar gráficos ou debuxos relativos aos temas de estudo, elaborar esquemas ou mapas conceptuais, completar definiciós, debuxos ou esquemas conceptuais, relacionar conceptos ou imaxes con conceptos e saber realizar pequenas definicións. Contestar preguntas de resposta única e de elección múltiple.

 Ensaios orais: - Exposicións autónomas - Participación en debates

 Observacións e cuestionarios que permitan avaliar as actitudes.  Prácticas de laboratorio con cuestionarios que permitan a súa cualificación (como mínimo unha por trimestre).

 

Exercicios e debuxos diarios xunto coa visualización do caderno de anotacións da aula. Actividades realizadas coas TIC. Comprensión de lecturas nas que haberá que completar

coa busca de información en Internet, realización de cuestionarios e webquest.



Debuxos realizados cos ordenadores da aula de Informática . Valoraranse por sí sós ou ben en adición con textos resumidos no ordenador.



Outros recursos: rúbricas, dianas, etc, que non se inclúen na programación debido a súa disposición horizontal

Avaliación do proceso de ensino e a práctica docente. O departamento conta cunhas fichas onde se rexistran os indicadores de logro no proceso de ensino e na práctica docente. As fichas para rexistrar o proceso de ensino contemplan a avaliación de traballos escritos e orais, os cadernos, a diversidade de alumnado, o traballo cooperativo e a actitude do alumnado. Nestas fichas avalíase tamén a capacidade de planificación das tarefas, motivación do alumnado e desenvolvemento das ensinanzas por parte do profesorado. Cóntase tamén con fichas de autoavaliación para o profesorado e o alumnado. Diseño de avaliación inicial e medidas a adoptar tras os seus resultados A avaliación inicial farase mediante a observación da capacidade do alumnado para ler e comprender textos. Medirá tamén o seu nivel de inglés para poder seguir con facilidade esta materia bilingüe. Isto nos dará a medida da proporción de utilización do inglés na clase. Na proba escrita, incluiranse cuestión das primeiras explicacións dadas na aula para valorar a capacidade de seguimento do alumnado durante a clase. A materia bilingüe presenta a dificultade do vocabulario novo en inglés, polo que a mellor adaptación durante o primeiro trimestre será a de ser pacientes e esperar a que o cerebro do alumnado incorpore ao seu propio ritmo a grande cantidade de información que vai recibir. E posto que a finalidade e conseguir unha mellora no seu nivel de inglés, haberá que chegar a un compromiso entre os conceptos da materia en galego e en inglés. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

−

Realización de controis de diversos graos de dificultade para que poidan ser contestados polo diferente alumnado.

−

Lecturas periódicas de textos escollidos para favorecer a aprendizaxe de vocabulario.

−

Exposicións orais de pequena dificultade polo alumnado para estimular o desexo de mellorar.

−

Emprego conducido de internet para a realización da busca de conceptos relacionados coa ciencia que fomenten a curiosidade pola mesma.

Actividades complementarias e extraescolares Poderase realizar unha saída polos arredores do IES para a observación dos seres vivos e as rochas que se atopan na proximidade do Centro. Se no Centro se organizase unha excursión a Santiago de Compostela, poderíase visitar o Museo de Ciencias nesta localidade galega.

CIENCIAS DA NATUREZA 2º ESO LIBRO DE TEXTO •

Ciencias da Natureza 2º. Grupo Anaya. S.A., 2008. 978-84-678-2376-9

ISBN:

COMPETENCIAS Coñecemento e interacción co mundo físico * Relacionar a evolución da ciencia coa utilización da enerxía, da luz e do son para mellorar a nosa calidade de vida. * Xustificar razoadamente algúns fenómenos naturais, como os intercambios de enerxía entre sistemas materiais, a refracción e reflexión da luz e o son, etc. * Realizar experiencias sinxelas para diferenciar os cambios físicos dos químicos, comprobar as formas de propagación da calor, determinar a posición do foco dunha lente. * Extraer conclusións de observacións realizadas sobre os cambios que continuamente se producen en calquera parte do universo, o comportamento das lentes fronte á luz, a forma en que a enerxía se traspasa duns sistemas materiais a outros, etc. * Interpretar e elaborar esquemas como os distintos tipos de fontes de enerxía con que contamos, e a natureza renovable ou non, destas fontes. * Relacionar a evolución da ciencia co noso modo de vida. * Xustificar razoadamente por que acontecen algúns fenómenos naturais, como as erupcións volcánicas, os terremotos ou a formación do relevo. * Realizar experiencias sinxelas para interpretar como inflúen determinados factores nas funcións vitais dos seres vivos. * Obter, analizar e extraer conclusións de observacións realizadas ao estudar os ciclos vitais dalgúns seres vivos e dun ecosistema do ámbito. * Interpretar e elaborar esquemas, como o do ciclo das rochas, o do ciclo vital dunha planta e o dos ciclos de materia e enerxía dun ecosistema. Matemática * Empregar a linguaxe matemática para cuantificar a enerxía transferida, deducir a formación de

imaxes en lentes, co fin de resolver problemas, realizar gráficos e táboas que permitan ordenar a información, e extraer conclusións. *

Utilizar a linguaxe matemática para elaborar mapas sísmicos, resolver problemas, realizar diagramas de barras, gráficos de sectores e táboas, que permitan ordenar a información e extraer conclusións.

Tratamento da información e competencia dixital * Buscar información en enciclopedias, Internet, etc.; analizala, organizala (en mapas conceptuais, gráficos,...), para obter unha visión integral da actividade científica. Lingüística * Usar axeitadamente aqueles termos científicos específicos relativos a enerxías, cambios, luz, son, fenómenos naturais ou seres vivos que permiten transmitir, interpretar e comprender os coñecementos adquiridos en diferentes textos científicos. Cidadá e social * Valorar o uso responsable das enerxías dispoñibles, ser conscientes da situación crítica da falta de recursos enerxéticos en que nos atopamos e tomar unha actitude responsable de aforro enerxético. * Desenvolver actitudes respectuosas co ámbito natural e comprender a importancia da conservación das paisaxes naturais. Aprender a aprender * Ser capaz de razoar e de buscar respostas dunha forma autónoma ante diversas situacións, e ser consciente dos coñecementos adquiridos a través da autoavaliación. Autonomía e iniciativa persoal * Iniciar e levar a cabo proxectos que permitan analizar e avaliar situacións ou problemas abertos que requiren propoñer solucións. OBXECTIVOS • Explicar a composición química dos seres vivos e entender os conceptos de nutrición e metabolismo, distinguindo entre os procesos que producen e consumen enerxía. • Entender as funcións de relación e reprodución nos seres pluricelulares. • Definir os conceptos de ecosfera, biosfera e ecosistema, e explicar o fluxo de enerxía nos ecosistemas. • •

Entender a acción modeladora dos diferentes axentes xeolóxicos e a súa relación coa orixe do solo e das rochas sedimentarias. Explicar os procesos xeolóxicos endóxenos no marco da teoría da tectónica de placas e a súa relación coa enerxía interna da Terra.

• • • • • •

Coñecer as transformacións da natureza debidas á enerxía. Definir as propiedades da enerxía. Explicar as características dos distintos tipos de enerxía. Describir a diferenza entre cambios físicos e químicos. Coñecer os diferentes tipos de cambios físicos e químicos. Explicar os fenómenos relacionados coa luz e os seus efectos sensoriais no ser humano. Coñecer as calidades do son e explicar os procesos fisiolóxicos relacionados coa audición.

METODOLOXÍA - A metodoloxía será activa e participativa; pretende facilitar a aprendizaxe tanto individual coma colectiva e busca, como un dos seus eixes fundamentais, a adquisición das competencias básicas, especialmente a relacionada co coñecemento e a interacción co mundo físico. - A aplicación da metodoloxía farase fixando hábitos de traballo, como resolver as actividades do libro, comprender a finalidade dos seus apartados e desenvolver os contidos procedementais expostos ao final de cada tema. - Será de grande importancia a utilización dos medios audiovisuais para facilitar a consecución dos obxectivos propostos. - Poderán usarse as wikis e blogs crados coa participación do alumnado: MATERIAIS CURRICULARES E OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS - Libro do alumno, CD incluído no libro, dicionarios, glosarios... - Recursos incluídos na web www.anayadigital.com. - Recursos incluídos no libro dixital para o profesorado. CONTIDOS 1. OS SERES VIVOS 2. Así son os seres vivos. 1.1 A súa composición química é similar. 1.2 Realizan as tres funcións vitais. 1.3 Están formados por células. 2. As células e os seus tipos. 2.1 Así son as células. 2.2 Tipos de células. 3.O descubrimento das células. 3.1 Ao principio, só observacións. 3.2 A teoría celular.

Contidos procedementais:  Explicación, lectura, e resumos do contido do tema.  Realización dos debuxos das células procariotas e eucariotas.  Visualización da presentación “O tamaño das células”.  Realización da actividade da páxina 16: Desenvolve as túas competencias.  Realización do esquema conceptual da unidade. o 4 sesións. 1. A FUNCIÓN DE NUTRICIÓN 1. Que é a nutrición. 1.1 Obtención de nutrientes. 1.2 Respiración. 1.3 Distribución de substancias. 1.4 Excreción. 2. A Enerxía na nutrición. 2.1 A enerxía que usan as células. 2.2 A respiración celular. 2.3 A fotosíntese 3. A nutrición nas plantas. 3.1 A obtención de nutrientes. 3.2 A respiración. 3.3 A distribución das substancias. 3.4 A expulsión dos refugallos. 4. A nutrición nos animais: a obtención de nutrientes. 4.1 A alimentación. 4.2 A dixestión. 5. A nutrición nos animais: a respiración. 5.1 Animais que toman o osíxeno da auga. 5.2 Animais que toman o osíxeno do aire. 6. A nutrición nos animais: a circulación e a excreción. 6.1 A circulación; o transporte de substancias. 6.2 A excreción; a expulsión de substancias. Contidos procedementais:  Realización de debuxos da nutricón en plantas e en animais.  Visualización da presentación “Os procesos de nutrición”.

 Realización dos debuxos de cloroplastos e mitocondrias para incluír as frechas de substancias entrantes e saínte na fotosíntese e respiración celular.  Visualización das presentacións do libro dixital e realización das actividades interactivas no libro dixital.  Realización do esquema conceptual da unidade. o 10 sesións. 2. A FUNCIÓN DE RELACIÓN 1. Que é a relación. 1.1 A percepción da información. 1.2 O procesamento e a coordinación. 1.3 A execución da resposta 2. A relación nas plantas. 2.1 As plantas reaccionan a estímulos. 3. A relación nos animais: os receptores. 3.1 Os órganos sensoriais. 4. A relación nos animais: a coordinación. 4.1 O sistema nervioso. 4.2 O sistema endócrino. 5. A relación nos animais: os efectores. 5.1 Os músculos e os movementos. 5.2 As glándulas e a secreción. Contidos procedementais:  Debuxo dos tipos de movementos celulares.  Observación de estomas ao microscopio.  Visualización dalgún vídeo ou presentación do libro dixital.  Debuxos dunha neurona e de sistemas nerviosos de diferente complexidade.  Realización dunha presentación sobre a locomoción nos animais.  Lectura do texto “Coñecendo a Canelo” e realización das actividades do mesmo.  Esquema conceptual da lección. o 8 sesións. 3. A FUNCIÓN DE REPRODUCCIÓN 1. Que é a reprodución. 1.1 Tipos de reprodución.

2. 3. 4.

5. 6.

1.2 A división ou reprodución celular. A reprodución asexual nas plantas. A reprodución alternante nas plantas sen sementes. 3.1 A reprodución alternante nos fentos. A reprodución sexual nas espermatófitas. 4.1 A formación dos gametos: a flor. 4.2 A polinización. 4.3 A fecundación. 4.4 A formación da semente e do froito. 4.5 Dispersión e xerminación das sementes. A reprodución asexual nos animais. A reprodución sexual nos animais. 6.1 A formación dos gametos. 6.2 A fecundación. 6.3 O desenvolvemento do cigoto.

Contidos procedementais:  Debuxo dos tipos de reprodución nos organismos unicelulares.  Debuxo dos tipos de reprodución asexual nas plantas.  Realización do ciclo reprodutor dos fentos.  Debuxo da flor das anxiospermas e formación da semente.  Realización dos debuxos da metamorfose da xoaniña.  Visualización das presentacións do libro dixital e realización das actividades interactivas.  Realización do esquema conceptual da lección.  Realización dos exercicios da sección “Comproba como progresas”. o 8 sesións. 4. OS ECOSISTEMAS 1. Que é un ecosistema. 1.1 Compoñentes dun ecosistema. 1.2 Que é a ecosfera. 2. Como inflúen os factores abióticos na biocenose. 2.1 A luz. 2.2 A temperatura 2.3 A presenza de auga. 3. As relacións na biocenose.

3.1 As relacións intraespecíficas. 3.2 As relacións interespecíficas. Niveis, cadeas e redes tróficas. 4.1 Os niveis tróficos. 4.2 As cadeas e as redes tróficas. A materia e a enerxía no ecosistema. 5.1 Como circula a materia nun ecosistema. 5.2 Como circula a enerxía nun ecosistema. Os ecosistemas acuáticos. 6.1 A vida na auga. 6.2 Os ecosistemas mariños. 6.3 Os ecosistemas de augas continentais. Os ecosistemas terrestres. 7.1 As zonas climáticas da Terra. 7.2 Os grandes biomas.

Contidos procedementais:  Visualización das presentacións do libro sobre esta unidade.  Realización de debuxos sobre algún ecosistema dos estudados.  Observación de láminas referentes á biodiversidade e realización dunha presentación sobre os biomas.  Busca na internet de fotos sobre os ecosistemas de Galicia para facer unha presentación por grupos de traballo.  Realización da actividade “O código naturalista”  Realización do esquema conceptual da lección. o 8-10 sesións. 5. A ESTRUTURA DA TERRA 1. Así é a Terra. 1.1 O relevo da xeosfera. 1.2 As capas da xeosfera. 1.3 Que é a litosfera. 2. Os cambios na Terra. 2.1 A calor interna terrestre. 2.2 A gravidade e a enerxía solar. 3. A dinámica terrestre e a formación das rochas.

3.1 As rochas magmáticas e metamórficas. 3.2 As rochas sedimentarias. Contidos procedementais:  Realización de debuxos do interior terrestre.  Debuxo dos tres tipos de rochas segundo a súa orixe.  Visualización do vídeo e da presentación recomendados para esta unidade.  Realización das actividades propostas para desenvolver as competencias.  Realización do esquema conceptual da unidade. o 6 sesións. 6. A DINÁMICA DA TERRA 1. A dinámica das placas litosféricas. 1.1 Por que cambian as placas? 1.2 Os contactos entre bordos de placas. 1.3 A teoría da tectónica de placas. 2. Os terremotos e os seus riscos. 2.1 Que é un terremoto? 2.2 O rismo sísmico. 2.3 A prevención do rismo sísmico. 3. Os volcáns. 3.1 Que é un volcán? 3.2 Os materiais que expulsa un volcán. 3.3 Volcanes e tectónica de placas. 4. O risco volcánico. 4.1 Que é o risco volcánico? 4.2 A prevención do risco volcánico. 5. O relevo como resultado da dinámica terrestre. 5.1 Os procesos que renovan os relevos. 5.2 Os procesos que modelan o relevo. Contidos procedementais:  Debuxo dos tres tipos de límites de placas.  Identificación de zonas sísmicas e volcánicas nos mapas.  Busca na internet de localidades afectadas recentemente por estes fenómenos xeolóxicos e relacionalos coa tectónica de placas.

 Desenvolvemento das competencias coa actividade “Pregamentos e fallas”.  Visualización das presentacións recomendadas no libro para esta unidade.  Realización do esquema conceptual da unidades e das actividades de “Comproba como progresas”. o 8-10 sesións. 7. O UNIVERSO DA MATERIA E ENERXÍA 1. De que está feito o universo? 1.1 Como estudamos a materia. 1.2 A materia: as súas características. 2. Escalas de observación. 2.1 As escalas macro e microscópica. 2.2 A notación científica. 3. Composición da materia. 3.1 O átomo e os elementos químicos. 3.2 Substancias puras. 4. Os cambios nos sistemas materiais. 4.1 O concepto de cambio. 4.2 Por que se producen os cambios. 4.3 Tipos de cambios. 5. Os sistemas materiais e a enerxía. 5.1 Clasificación dos sistemas materiais. 5.2 A enerxía nos sistemas materiais. 5.3 E onde máis encontramos enerxía? Contidos procedementais:  Visualización das aplicacións interactivas recomendadas na unidade.  Realización de cálculos a diferentes escalas.  Realización de debuxos das diferentes substancias.  Realización dos esquemas conceptuais da unidade.  Traballo da formulación química por medio das actividades propostas no libro de texto o 9 sesións. 8. FORZAS E MOVEMENTO 1. Que é o movemento. 1.1 Sistema de referencia. 1.2 Características do movemento.

2. Magnitudes do movemento. 2.1 Rapidez. 2.2 Aceleración. 3. Clasificación dos movementos. 3.1 Segundo a súa traxectoria. 3.2 Segundo a súa rapidez. 4. Movemento rectilíneo uniforme. 4.1 Ecuacións do m.r.u. 4.2 Gráficas do m.r.u. 5. As forzas e os seus efectos, 5.1 Que é unha forza. 5.2 Efectos das forzas 6. Atracción gravitatoria. 6.1 A interacción gravitatoria. 6.2 O peso dos corpos. 6.3 Caída libre dun corpo. 7. O principio de Arquímedes. 7.1 O principio de Arquímedes. 7.2 Peso aparente. 7.3 Flotabilidade dun obxecto. Contidos procedementais:  Realización de exercicios sinxelos de cálculo da posición, desprazamento, velocidade e aceleración dun móbil.  Análise de gráficas de distintos tipos de movemento. Realización dalgunha a partir dos datos posición-tempo.  No laboratorio, realización de medidas da masa dun corpo coa balanza e do seu peso cun dinamómetro.  Realización das actividades contempladas en “A Gran Pirámide”.  Realización de exercicios da páxina 184 do libro de Anaya.  Realización do esquema conceptual da unidade. o 8-9 sesións. 9. A ENERXÍA E AS SÚAS FORMAS 1. A enerxía. 1.1 Que é a enerxía.

1.2 Características da enerxía. 1.3 Intercambio de enerxía entre sistemas. Tipos de enerxía. 2.1 Enerxía mecánica. 2.2 Conservación da enerxía mecánica. 2.3 Enerxía eléctrica. 2.4 Enerxía química. 2.5 Enerxía nuclear. 2.6 Outros tipos de enerxía. Traballo. Máquinas. 3.1 Traballo dunha forza. 3.2 As máquinas. Fontes de enerxía. 4.1 A enerxía: unha necesidade do ser humano. 4.2 Fontes de enerxía non renovables. 4.3 Fontes de enerxía renovables. Almacenamento, transporte e consumo da enerxía. 5.1 Problemas asociados á enerxía eléctrica. 5.2 Unha sociedade “enerxeticamente inxusta”.

Contidos procedementais:  Visualización das presentacións recomendadas no libro dixital de Anaya.  Realización de debuxos referentes á enerxía cinética e potencial.  Realización de exercicios de cálculo da enerxía mecánica,  Realización dunha presentación para ilustrar as distintas fontes de enerxía coas súas vantaxes e inconvenientes.  Desenvolvemento das competencias coa actividade “O impacto ambiental dos ordenadores”.  Realización do esquema conceptual da unidade. o 8 sesións. 10. CALOR E TEMPERATURA 1. A enerxía térmica e a temperatura. 1.1 A enerxía térmica. 1.2 A temperatura e a enerxía térmica. 1.3 As escalas termométricas. 2. A calor: unha enerxía en tránsito.

2.1 Que é a calor. 2.2 Unidades de calor. 2.3 Que é o equilibrio térmico. 2.4 É o mesmo calor que temperatura? Efectos da calor. 3.1 Cambios físicos. 3.2 Cambios químicos. Propagación da calor. 4.1 Condución. 4.2 Convección. 4.3 Radiación. Condutores e illantes térmicos. 5.1 Condutores térmicos. 5.2 Illantes térmicos. 5.3 Condutores e illantes na sociedade. As máquinas térmicas. 6.1 Que é unha máquina térmica. 6.2 Tipos de máquinas térmicas.

Contidos procedementais:  Visualización do vídeo “Cambios de estado da auga”.  Realización dos exercicios contidos nas aplicacións interactivas de Anaya dixital.  Realización de debuxos sobre a propagación da calor.  Desenvolvemento das competencias por medio da actividade “A percepción da calor e do frío.  Realización de exercicios do apartado “Comproba como progresas” do libro de texto.  Realización do esquema conceptual da lección. o 8 sesións. 11. AS ONDAS: LUZ E SON 1. As ondas: un vehículo para transferir enerxía. 1.1 Que é unha onda. 1.2 Tipos de ondas. 2. Que é a luz. 2.1 Natureza da luz. 2.2 Características da luz.

2.3 Como se comporta a materia fronte á luz. 3. Propagación rectilínea da luz. 3.1 Sombras e penumbras. 3.2 As eclipses. 4. Fenómenos luminosos. 4.1 A reflexión da luz. 4.2 A refracción da luz. 4.3 A dispersión da luz. 4.4 Formación das imaxes. 5. A luz e a visión. 5.1 O órgano da vista: o ollo humano. 5.2 Os defectos da vista e a súa corrección. 6. O son. 6.1 Como se produce o son. 6.2 Calidades do son. 6.3 A percepción do son. O oído. 7. A propagación do son. 7.1 Rapidez de propagación do son. 7.2 Fenómenos que experimenta o son. 7.3 Outra aplicación do son: o sónar. 8. Contaminación lumínica e acústica. Contidos procedementais:  Visualización das presentacións da unidade.  Realización de debuxos do ollo e dos seus defectos de visión.  Análise de gráficas de diferentes sons para estudar as súas calidades.  Desenvolvemento das competencias coa actividade “Luz, color e perspectiva”.  Realización do esquema conceptual da unidade. o 8 sesións. DISTRIBUCIÓN TEMPORAL DA MATERIA

 Avaliación inicial: Competencias básicas. o Sesión de avaliación: 14 outubro.  Primeira avaliación: Temas 1 a 4 inclusive. o Sesión de avaliación: 16 de decembro.  Seguna avaliación: Temas do 5 ao 8 inclusive. o Sesión de avaliación: 16 de marzo.  Terceira avaliación: Temas do 9 ao 12 inclusive. o Sesión de avaliación: 23 de xuño. CRITERIOS MÍNIMOS EXIXIBLES PARA SUPERAR A MATERIA  Cita os compoñentes químicos dos seres vivos e explica os conceptos de nutrición celular e metabolismo, e relaciónaos coa fotosíntese e a respiración celular.  Coñece a diferenza entre nutrición autótrofa e nutrición heterótrofa, e entende os mecanismos e órganos que interveñen na nutrición de plantas e animais.  Comprende a función de relación e explica os mecanismos de adaptación dos seres pluricelulares respecto do seu ámbito natural.  Explica os procesos de reprodución en plantas e animais, distinguindo entre reprodución asexual e sexual.  Diferenza ecosfera de biosfera, define ecosistema e enumera os compoñentes dun ecosistema.  Entende o fluxo de enerxía nos ecosistemas.  Describe a acción dos axentes xeolóxicos esóxenos e explica a orixe das formas do modelado máis importantes.  Explica a orixe do solo e das rochas sedimentarias e enumera algúns problemas ambientais relacionados co aproveitamento destes materiais terrestres.  Comprende a orixe dos procesos xeolóxicos endóxenos e das rochas endóxenas.  Explica a dinámica cortical mediante a teoría da tectónica de placas e sitúa nun mapa as zonas xeolóxicas máis activas da Terra.  Describe as características básicas dos procesos químicos.  Define termos químicos como elementos, compostos e reacción.  Coñece a conservación da masa nos procesos químicos.  Explica as transformacións que se producen en calquera sistema por influencia da enerxía.  Describe as características da enerxía e diferencia distintos tipos de enerxía.  Describe magnitudes como velocidade, espazo percorrido e traxectoria.  Representa graficamente e describe o movemento uniforme.  Explica a forza como causante dos cambios no movemento.  Describe o son e coñece as súas propiedades.  Explica a estrutura e o funcionamento do oído.  Coñece os fenómenos relacionados coa luz.  Describe as partes e o funcionamento do ollo.  Coñece a natureza do son e identifica as súas calidades.

 Probas escritas: -

Cuestionarios de control, con periodicidade aproximadamente quincenal.

Tres probas de avaliación.

 Ensaios orais: - Exposicións autónomas - Participación en debates

 Observacións e cuestionarios que permitan avaliar as actitudes.  Prácticas de laboratorio con cuestionarios que permitan a súa cualificación (como mínimo unha por trimestre).



Exercicios e debuxos diarios xunto coa visualización do caderno de anotacións da aula.



Actividades realizadas coas TIC. Comprensión de lecturas nas que haberá que completar coa busca de información en Internet, realización de cuestionarios e webquest.



Debuxos realizados cos ordenadores da aula de Informática . Valoraranse por sí sós ou ben en adición con textos resumidos no ordenador.

CIENCIAS DA NATUREZA 2º ESO bilingüe LIBRO DE TEXTO •

Natural Science 2º. Grupo Anaya. S.A., 2012. ISBN: 978-84-678-0240-5

Matemática * Empregar a linguaxe matemática para cuantificar a enerxía transferida, deducir a formación de imaxes en lentes, co fin de resolver problemas, realizar gráficos e táboas que permitan ordenar a información, e extraer conclusións. *

Entender a acción modeladora dos diferentes axentes xeolóxicos e a súa relación coa orixe do solo

• • • • • • •

e das rochas sedimentarias. Explicar os procesos xeolóxicos endóxenos no marco da teoría da tectónica de placas e a súa relación coa enerxía interna da Terra. Coñecer as transformacións da natureza debidas á enerxía. Definir as propiedades da enerxía. Explicar as características dos distintos tipos de enerxía. Describir a diferenza entre cambios físicos e químicos. Coñecer os diferentes tipos de cambios físicos e químicos. Explicar os fenómenos relacionados coa luz e os seus efectos sensoriais no ser humano. Coñecer as calidades do son e explicar os procesos fisiolóxicos relacionados coa audición.

METODOLOXÍA - A metodoloxía será activa e participativa; pretende facilitar a aprendizaxe tanto individual coma colectiva e busca, como un dos seus eixes fundamentais, a adquisición das competencias básicas, especialmente a relacionada co coñecemento e a interacción co mundo físico. - A aplicación da metodoloxía farase fixando hábitos de traballo, como resolver as actividades do libro, comprender a finalidade dos seus apartados e desenvolver os contidos procedementais expostos ao final de cada tema. - Será de grande importancia a utilización dos medios audiovisuais para facilitar a consecución dos obxectivos propostos. - Poderán usarse as wikis e blogs crados coa participación do alumnado: MATERIAIS CURRICULARES E OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS - Libro do alumno, CD incluído no libro, dicionarios, glosarios... - Recursos incluídos na web www.anayadigital.com. - Recursos incluídos no libro dixital para o profesorado. CONTENTS 1. LIVING ORGANISMS 1. What are living things? 1.1 Chemical composition. 1.2 The three vital functions. 1.3 Cells. 2. Cells and cells types 2.1 Characteristics of cells.. 2.2 Types of cells. 3.The discovery of cells. 3.1 The first observations. 3.2 The cell theory.

Contidos procedementais:  Explicación, lectura, e resumos do contido do tema.  Realización dos debuxos das células procariotas e eucariotas.  Visualización da presentación “Types of cells”.  Realización da actividade da páxina 16: “The size of cells”.  Realización do esquema conceptual da unidade. o 4 sesións. 2. THE NUTRITION FUNCTION 1. What is nutrition? 1.1 The nutrition process. 1.2 Nutrition in cells 2. Plant nutrition. 2.1 Obtaining nutrients 2.2 Respiration. 2.3 Substance distribution. 2.4 Eliminatingwaste matter. 3. Animal nutrition: obtaining nutrients. 3.1 Feeding. 3.2 Digestion. 4. Animal nutrition: breathing. 4.1 Animals that take oxygen from water.. 4.2 Animals that take oxygen from the air. 5. Animal nutrition: circulation and excretion. 1.1 Circulation: transportation of substances. 1.2 Excretion: eliminating waste substances. Contidos procedementais:  Realización de debuxos da nutrición en plantas e en animais.  Visualización da presentación “Plant nutrition processes” and “What is diffusion”.  Realización dos debuxos de cloroplastos e mitocondrias para incluír as frechas de substancias entrantes e saínte na fotosíntese e respiración celular.  Visualización das presentacións do libro dixital e realización das actividades interactivas no libro dixital.  Realización do esquema conceptual da unidade.

o 10 sesións. 3. The interaction function 1. What is the interaction function?. 1.1 The perception of information 1.2 Processing and coordination. 1.3 The execution of responses. 2. Interaction function in plants. 2.1 Plants react to stimuli. 3. Interaction function in animals: the receptors. 3.1 The sense organs. 4. Interaction function in animals: coordination. 4.1 The nervous system. 4.2 The endocrine system. 5. Interaction function in animals: the effectors. 5.1 The muscles and movements. 5.2 The glands and secretions. Contidos procedementais:  Debuxo dos tipos de movementos celulares.  Observación de estomas ao microscopio.  Visualización dalgún vídeo ou presentación do libro dixital.  Debuxos dunha neurona e de sistemas nerviosos de diferente complexidade.  Realización dunha presentación sobre a locomoción nos animais.  Lectura do texto “How science solves problems” e realización das actividades do mesmo.  Esquema conceptual da lección. o 8 sesións. 4. THE REPRODUCTION FUNCTION 1. What is reproduction. 1.1 Types of reproduction. 1.2 Cellular deivision or cellular reproduction. 2. Asexual reproduction in plants. 3. Alternation of generations in seedless plants. 4 Sexual reproduction in plants with seeds. 4.1 The formation of gametes: the flower.

4.2 Pollination. 4.3 Fertilisation. 4.4 The formation of the seed and the fruit. 9.1 Dispersion and germination of seeds. 10. Asexual reproduction in animals. 11. Sexual reproduction in animals. 11.1 Formatión of gametes. 11.2 Fertilisation. 11.3 Development of the zygote. Contidos procedementais:  Debuxo dos tipos de reprodución nos organismos unicelulares.  Debuxo dos tipos de reprodución asexual nas plantas.  Realización do ciclo reprodutor dos fentos.  Debuxo da flor das anxiospermas e formación da semente.  Realización dos debuxos da metamorfose da ladybird.  Visualización das presentacións do libro dixital e realización das actividades interactivas.  Realización do esquema conceptual da lección.  Realización dos exercicios da sección “Applying maths”. o 8 sesións. 5. Ecosystems 1. Ecosystems. 1.1 Components of an ecosystem. 1.2 What is an ecosphere? 2. How abiotic factors affect the biocenosis. 2.1 Light. 2.2 Temperature. 2.3 The presence of water. 3. Relations in the biocenosis. 3.1 Intraspecific relationships. 3.2 Interespecífic relationships. 4. Trophic levels, food chains and webs. 4.1 Trophic levels 4.2 Food chains and webs. 5. Aquatic ecosystems.

5.1 Marine ecosystems. 5.2 Continental water ecosystems. 6. Land ecosystems. 6.1 The Earth’s climates zones. 6.2 Biomes. Contidos procedementais:  Visualización das presentacións do libro sobre esta unidade.  Realización de debuxos sobre algún ecosistema dos estudados.  Observación de láminas referentes á biodiversidade e realización dunha presentación sobre os biomas.  Busca na internet de fotos sobre os ecosistemas de Galicia para facer unha presentación por grupos de traballo.  Realización da actividade “How to study an ecosystem”  Realización do esquema conceptual da lección. o 8-10 sesións. 6. THE EARTH STRUCTURE 1. Así é a Terra. 1.1 The relief of the geosphere 1.2 The layers of the geosphere. 1.3 What is the geosphere? 2. Changes in the Earth. 2.1 The Earth’s internal heat. 2.2 Gravity and solar energy. 3 Earth dynamics and rock formation. 3.1 Magmatic and metamorphic rocks. 3.2 Sedimentary rocks Contidos procedementais:  Realización de debuxos do interior terrestre.  Debuxo dos tres tipos de rochas segundo a súa orixe.  Visualización do vídeo e da presentación recomendados para esta unidade.  Realización das actividades propostas para desenvolver as competencias.  Facer a lectura da páxina 88 e identifiar as rochas pola súa textura.  Realización do esquema conceptual da unidade.

o 6 sesións. 7 THE EARTH’S DYNAMICS 1. Plate tectonic dynamics. 1.1 Why do the plates change? 1.2 Plate boundaries. 1.3 Plate tectonics theory. 2. Earthquakes and their risks. 2.1 What is an earthquake? 2.2 Seismic risk. 2.3 Prevention of seismic risk. 3. Volcanoes and their risks. 3.1 What is a volcano? 3.2 Volcanic risk. 3.3 Prevention of volcanic risk. Contidos procedementais:  Debuxo dos tres tipos de límites de placas.  Identificación de zonas sísmicas e volcánicas nos mapas.  Busca na internet de localidades afectadas recentemente por estes fenómenos xeolóxicos e relacionalos coa tectónica de placas.  Desenvolvemento das competencias coa actividade “Folds and faults”.  Visualización das presentacións recomendadas no libro para esta unidade.  Realización do esquema conceptual da unidades e das actividades de “Working with images”. o 8-10 sesións. 8 A UNIVERSE OF MATTER AND ENERGY 1. The Universe 1.1 What is the Universe made of? 1.2 Scales of observation. 2. Compositión of matter. 2.1 Atoms and chemical elements. 2.2 Pure substances. 3. Energy and changes in material systems. 3.1 The concept of change. 3.2 Types of changes.

Contidos procedementais:  Visualización das aplicacións interactivas recomendadas na unidade.  Realización de cálculos a diferentes escalas.  Realización de debuxos das diferentes substancias (Page 105).  Realización dos esquemas conceptuais da unidade.  Traballo da formulación química por medio das actividades propostas no libro de texto.  Realización da práctica proposta na páxina 108. o 9 sesións. 9 FORCES AND MOVEMENT

1. What is movement? 1.1 Systems of reference. 1.2 Characteristics of movement Magnitudes do movemento. 2.1 Speed. 2.2 Acceleration. 2.3 Types of movement. Uniform linear motion. 3.1 ULM equation. 3.2 ULM graphs. Forces and their effects. 4.1 What is a force? 4.2 The effects of forces. Gravitational pull. 5.1 Gravitational interaction. 5.2 The weight of bodies. Archimedes’ principle 6.1 Archimedes’ principle. 6.2 Apparent weight.

Contidos procedementais:  Realización de exercicios sinxelos de cálculo da posición, desprazamento, velocidade e aceleración dun móbil.  Análise de gráficas de distintos tipos de movemento. Realización dalgunha a partir dos datos posición-tempo.

 No laboratorio, realización de medidas da masa dun corpo coa balanza e do seu peso cun dinamómetro.  Realización de exercicios da páxina 126 do libro de Anaya.  Realización do esquema conceptual da unidade. o 8-9 sesións. 10 ENERGY AND ITS FORMS 1. Energy. 1.1 Energy exchage between systems. 2. Types of energy. 2.1 Mechanical energy. 2.2 Conservation of mechanical energy. 2.3 Electrical energy. 2.4 Chemical energy. 2.5 Nuclear energy. 2.6 A fairer use of energy. 3. Work and machines. 3.1 The work of a force. 3.2 Machines. 4. Sources of energy. 4.1 Nonrenewable source of energy. 4.2 Renewable sources of energy. Contidos procedementais:  Visualización das presentacións recomendadas no libro dixital de Anaya.  Realización de debuxos referentes á enerxía cinética e potencial.  Realización de exercicios de cálculo da enerxía mecánica,  Realización dunha presentación para ilustrar as distintas fontes de enerxía coas súas vantaxes e inconvenientes.  Desenvolvemento das competencias coa actividade “Make a solar oven”.  Realización do esquema conceptual da unidade. o 8 sesións. 11 HEAT AND TEMPERATURE 1. Thermal energy, heat and temperature. 1.1 Thermal energy and temperature.

1.2 What is heat? 1.3 What is thermal equilibrium? 2. The effects and propagation of heat. 2.1 The effects of heat. 2.2 How heat is transferred. 3. Conductors and insulators. 3.1 Thermal conductors. 3.2 Thermal insulators. 3.3 Where are conductors and insulators used. 4. Thermal machines and the Industrial Revolution. 4.1 What is a thermal machine? 4.2 The Industrial Revolution. Contidos procedementais:  Visualización do vídeo “Thermal energy, heat and temperature”.  Realización dos exercicios contidos nas aplicacións interactivas de Anaya dixital.  Realización de debuxos sobre a propagación da calor.  Desenvolvemento das competencias por medio da actividade “A study of conducting and insulating materials”.  Realización de exercicios do apartado “Problem solving and investigating” do libro de texto.  Realización do esquema conceptual da lección. o 8 sesións. 12 WAVES: LIGHT AND SOUND 1. Waves: a way of transferring energy. 1.1 Waves. 1.2 Types of waves. 2. Light. 2.1 The nature of light. 2.2 Light characteristics. 2.3 How does matter respond to light. 2.4 Light pollution. 3. Light phenomena. 3.1 Light reflection.

3.2 Light refraction. 3.3 Light dispersion 3.4 Mirrors. 3.5 Lenses. 3.6 The sight organ: the human eye. 4. Sound. 4.1 How sound is produced. 4.2 Sound properties. 4.3 The perception of sound: the ear. 5. How sound travels. 5.1 The speed of sound. 5.2 Sound phenomena. 5.3 Noise pollution Contidos procedementais:  Visualización das presentacións da unidade.  Realización de debuxos do ollo e dos seus defectos de visión.  Análise de gráficas de diferentes sons para estudar as súas calidades.  Desenvolvemento das competencias coa actividade “Working with images”.  Realización do esquema conceptual da unidade. o 8 sesións. DISTRIBUCIÓN TEMPORAL DA MATERIA  Avaliación inicial: Competencias básicas. o Sesión de avaliación: 14 outubro  Primeira avaliación: Temas 1 a 4 inclusive. o Sesión de avaliación: 16 de decembro.  Seguna avaliación: Temas do 5 ao 8 inclusive. o Sesión de avaliación: 16 de marzo.  Terceira avaliación: Temas do 9 ao 12 inclusive. o Sesión de avaliación: 23 de xuño.

CRITERIOS MÍNIMOS EXIXIBLES PARA SUPERAR A MATERIA  Cita os compoñentes químicos dos seres vivos e explica os conceptos de nutrición celular e metabolismo, e relaciónaos coa fotosíntese e a respiración celular.  Coñece a diferenza entre nutrición autótrofa e nutrición heterótrofa, e entende os mecanismos e órganos que interveñen na nutrición de plantas e animais.  Comprende a función de relación e explica os mecanismos de adaptación dos seres pluricelulares respecto do seu ámbito natural.  Explica os procesos de reprodución en plantas e animais, distinguindo entre reprodución asexual e sexual.  Diferenza ecosfera de biosfera, define ecosistema e enumera os compoñentes dun ecosistema.  Entende o fluxo de enerxía nos ecosistemas.  Describe a acción dos axentes xeolóxicos esóxenos e explica o ciclo da auga.  Explica a orixe do solo e das rochas sedimentarias e enumera algúns problemas ambientais relacionados co aproveitamento destes materiais terrestres.  Comprende a orixe dos procesos xeolóxicos endóxenos e das rochas endóxenas.  Explica a dinámica cortical mediante a teoría da tectónica de placas e sitúa nun mapa as zonas xeolóxicas máis activas da Terra.  Describe as características básicas dos procesos químicos.  Define termos químicos como elementos, compostos e reacción.  Coñece a conservación da masa nos procesos químicos.  Explica as transformacións que se producen en calquera sistema por influencia da enerxía.  Describe as características da enerxía e diferencia distintos tipos de enerxía.  Describe magnitudes como velocidade, espazo percorrido e traxectoria.  Representa graficamente e describe o movemento uniforme.  Explica a forza como causante dos cambios no movemento.  Describe o son e coñece as súas propiedades.  Explica a estrutura e o funcionamento do oído.  Coñece os fenómenos relacionados coa luz.  Describe as partes e o funcionamento do ollo.  Coñece a natureza do son e identifica as súas calidades. PROCEDEMENTO DE AVALIACIÓN Tratarase que a avaliación sexa contextualizada, cualitativa, formativa, integradora e continua ao longo do curso. Cos resultados obtidos polo alumnado nas tres avaliacións, sempre que a súa nota sexa superior a cero, realizarase a media aritmética para obter a nota final. A materia valorarase, cada trimestre, atendendo aos seguintes criterios de cualificación: # Atención en clase e participación en actividades TIC: 0.3 # Esforzo adicado á realización de exercicios e tarefas diarias. 0.5 # Resultado satisfactorio nos controis periódicos. 0.5 # Resultado satisfactorio nas probas de avaliación: 7.5

# Resultado satisfactorio na realización de prácticas de laboratorio ou calquera actividade práctica que se desenvolva ao longo do curso. 0.75 # Coherencia e limpeza na estruturación do caderno de clase e na presentación de traballos, presentacións ou controis: 0.25 # Responsabilidade e cooperación nos traballos en equipo na aula e no laboratorio e respecto polo material que é de uso común: 0.2. INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN

 Probas escritas: -

Cuestionarios de control, con periodicidade aproximadamente quincenal.

Tres probas de avaliación.

 Ensaios orais: - Exposicións autónomas - Participación en debates

 Observacións e cuestionarios que permitan avaliar as actitudes.  Prácticas de laboratorio con cuestionarios que permitan a súa cualificación (como mínimo unha por trimestre).

 

Exercicios e debuxos diarios xunto coa visualización do caderno de anotacións da aula.



Debuxos realizados cos ordenadores da aula de Informática . Valoraranse por sí sós ou ben en adición con textos resumidos no ordenador.

Actividades realizadas coas TIC. Comprensión de lecturas nas que haberá que completar coa busca de información en Internet, realización de cuestionarios e webquest.

BIOLOXÍA E XEOLOXÍA 3º ESO LIBRO DE TEXTO •

Bioloxía e Xeoloxía 3º. Aprender a crecer. Grupo Anaya, S.A., 2015.

ISBN:

978-84-678-5334-6 COMPETENCIAS Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía • Coñecer e utilizar os elementos matemáticos básicos: operacións, magnitudes, porcentaxes, proporcións, formas xeométricas, criterios de medición e codificación numérica, etc. • Tomar conciencia dos cambios producidos polo ser humano no ámbito natural e as repercusións para a vida futura. • Manexar os coñecementos sobre ciencia e tecnoloxía para solucionar problemas, comprender o que acontece ao noso redor e responder a preguntas. • Resolver problemas seleccionando os datos e as estratexias apropiadas. • Respectar e preservar a vida dos seres vivos do seu ámbito. • Aplicar estratexias de resolución de problemas a situacións da vida cotiá. • Comprender e interpretar a información presentada en formato gráfico. Comunicación lingüística • Utilizar o vocabulario adecuado, as estruturas lingüísticas e as normas ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos e orais. • Comprender o sentido dos textos escritos e orais. • Manter unha actitude favorable cara á lectura. • Expresarse oralmente con corrección, adecuación e coherencia. Competencia dixital • Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento. • Empregar distintas fontes para a busca de información. • Utilizar as distintas canles de comunicación audiovisual para transmitir informacións diversas. Conciencia e expresións culturais • Apreciar a beleza das expresións artísticas e das manifestacións de creatividade, e mostrar gusto pola estética no ámbito cotián. • Elaborar traballos e presentacións con sentido estético. • Apreciar os valores culturais do patrimonio natural e da evolución do pensamento científico. Competencias sociais e cívicas • • • •

Recoñecer riqueza na diversidade de opinións e ideas. Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de participación establecidos. Concibir unha escala de valores propia e actuar conforme a ela.

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor • • • •

Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas. Actuar con responsabilidade social e sentido ético no traballo. Xerar novas e diverxentes posibilidades desde coñecementos previos do tema. Optimizar o uso de recursos materiais e persoais para a consecución de obxectivos.

Aprender a aprender • • • •

Xerar estratexias para aprender en distintos contextos de aprendizaxe. Planificar os recursos necesarios e os pasos que hai que realizar no proceso de aprendizaxe. Avaliar a consecución de obxectivos de aprendizaxe. Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... • Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos. • Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe.

OBXECTIVOS 1. Coñecer o vocabulario científico adecuado ao seu nivel. 2. Coñecer toda a información de carácter científico para ter unha opinión propia. 3. Levar a cabo un traballo experimental de prácticas de laboratorio ou de campo. 4. Levar a cabo un proxecto de investigación desde unha boa planificación a unha óptima exposición. 5. Adquirir coñecemento sobre a saúde e a enfermidade e todo o relacionado co sistema inmunitario. 6. Identificar as substancias aditivas e os problemas asociados a elas. 7. Coñecer todo o relacionado coa nutrición e alimentación identificando os trastornos de conduta alimentaria. 8. Identificar a anatomía e fisioloxía dos diferentes aparatos: dixestivo, respiratorio, circulatorio e excretor. 9. Coñecer a función do sistema nervioso e endócrino. 10. Coñecer a estrutura e función dos órganos dos sentidos: coidado e hixiene. 11. Identificar as principais glándulas endócrinas. Función. 12. Coñecer a función do aparato locomotor: relacións funcionais entre ósos e músculos. 13. Identificar a anatomía do aparato reprodutor: cambios físicos e psíquicos na adolescencia. 14. Coñecer o ciclo menstrual: fecundación, embarazo e parto. 15. Apreciar e considerar a sexualidade das persoas. 16. Coñecer os diferentes tipos de relevo terrestre. 17. Coñecer e identificar as formas de erosión. 18. Coñecer a importancia das augas subterráneas e a súa relación coas augas superficiais. 19. Coñecer as causas dos movementos da auga do mar e relacionalos coa erosión.

20. Identificar a acción eólica en diferentes ambientes. 21. Coñecer a acción xeolóxica dos glaciares. 22. Apreciar a actividade xeolóxica dos seres vivos e a especie humana como axente xeolóxico externo. 23. Identificar as actividades sísmicas e volcánicas coas súas características e os efectos que poden xerar. 24. Coñecer os riscos sísmicos e volcánicos e a forma de previlos. 25. Coñecer e identificar os compoñentes que fan do solo un ecosistema. METODOLOXÍA E RECURSOS  A metodoloxía será activa e participativa.  Despois dunha explicación inicial do contido das leccións, farase unha lectura comprensiva dos apartados das mesmas. Resolveranse as cuestións do libro, completaranse os mapas conceptuais, identificaranse debuxos, faranse breves definicións en inglés para reforzar o vocabulario aprendido, usaranse os programas de ordenador de debuxo para afianzar o vocabulario e consultarase a Internet para dar resposta ás cuestións plantexadas no libro de texto.  Consultarase o website: www.anayadigital.com para consultar os recursos indicados no libro.  Usaranse as aulas virtuais “Edmodo” e “Aula virtual do IES de Cotobade”  Consultarase a wiki creada o curso anterior co alumnado desta materia: https://bioxeoloxia3.wikispaces.com/.  Consultarase e participarase no blog: http://bioxeoloxia.blogspot.com.es/  Realizaranse as mesmas prácticas de laboratorio que no grupo bilingüe. Recursos didácticos • O libro do alumnado. • A proposta didáctica para a materia. • Os recursos fotocopiables da proposta didáctica con: material de traballo para a adaptación curricular, actividades de reforzo, de ampliación e de avaliación; fichas para traballar cun texto ou para traballar cos vídeos recomendados; tarefas para adestrar probas baseadas en competencias; material complementario para o desenvolvemento das competencias; etc. • O libro dixital. • Os cadernos de estratexias metodolóxicas. • A web do profesorado. • A web do alumnado e da familia. • As monografías didácticas

CONTIDOS DA MATERIA 1. A ORGANIZACIÓN DO CORPO HUMANO.

Os niveis de organización. As biomoléculas inorgánicas e orgánicas. A célula humana. Os tecidos humanos. Órganos, aparatos e sistemas humanos. O microscopio óptico e o microscopio electrónico.

Obxectivos didácticos - Describir os niveis de organización dos seres vivos e as características das biomoléculas inorgánicas e das biomoléculas orgánicas. - Coñecer as características da célula humana. - Explicar as funcións da membrana, do citoplasma, do núcleo e dos orgánulos celulares. - Definir os conceptos de diferenciación celular e tecido, e coñecer os principais tecidos humanos. - Coñecer os aparatos e sistemas do corpo humano. - Clasificar os aparatos e sistemas do corpo humano segundo a súa función. - Coñecer as partes do microscopio óptico e do microscopio electrónico, e utilizar o microscopio óptico con corrección. - Utilizar diferentes TIC para investigar e ampliar os coñecementos sobre as características dos seres vivos. - Adquirir vocabulario específico sobre os contidos da unidade para expresar coñecementos de forma oral e escrita sobre estes. Temporalización: A temporalización asignada a esta unidade será de dúas semanas, que inclúen o seu desenvolvemento e a realización das tarefas individuais e colectivas asociadas a ela.

2. A ALIMENTACIÓN E A NUTRICIÓN: A DIETA -

Os nutrientes: tipos de nutrientes. Os alimentos: tipos de alimentos e función que desempeñan. A roda dos alimentos e a dieta: como elaborar unha dieta equilibrada. Tipos de dietas. Alteracións producidas pola malnutrición.

Obxectivos didácticos - Saber qué é un nutriente, comprender a importancia que teñen para o organismo e coñecer os principais tipos de nutrientes. - Clasificar os alimentos segundo a súa composición nutricional e coñecer a función que realiza cada un deles. - Coñecer os grupos de alimentos que forman a roda dos alimentos e saber cales son as súas características nutricionais. - Entender o concepto de dieta e comprender as características que debe cumprir unha dieta para que sexa equilibrada. - Describir as principais enfermidades orixinadas pola malnutrición, coñecer as súas causas e a súa prevención. - Utilizar diferentes TIC para investigar e ampliar os coñecementos sobre a dieta e as alteracións que poden orixinarse por unha dieta inadecuada. - Adquirir vocabulario específico sobre os contidos da unidade para expresar coñecementos de forma oral e escrita. Temporalización:

A temporalización asignada a esta unidade será de tres semanas, que inclúen o seu desenvolvemento e a realización das tarefas individuais e colectivas asociadas a ela. 3. APARATOS PARA A NUTRICIÓN: DIXESTIVO E RESPIRATORIO -

A nutrición: un intercambio de substancias. O aparato dixestivo. A dixestión. O aparato respiratorio. O funcionamento do aparato respiratorio.

Obxectivos didácticos - Describir a anatomía do aparato dixestivo diferenciando o tubo dixestivo das glándulas anexas. - Comprender como se produce a dixestión mecánica e a dixestión química, e o proceso de absorción de nutrientes ao longo do intestino. - Identificar as vías respiratorias e a anatomía dos pulmóns. - Describir como se leva a cabo a función respiratoria. - Realizar a práctica do obradoiro de ciencias, para comprobar o papel da bile na dixestión das

graxas. - Utilizar diferentes TIC para investigar e ampliar os coñecementos sobre os aparatos dixestivo e respiratorio, así como sobre algunhas enfermidades relacionadas cos devanditos aparatos. - Adquirir vocabulario específico sobre os contidos da unidade para expresar coñecementos de forma oral e escrita. Temporalización: A temporalización asignada a esta unidade será de dúas semanas, que inclúen o seu desenvolvemento e a realización das tarefas individuais e colectivas asociadas a ela.

4. APARATOS PARA A NUTRICIÓN II -

O aparato circulatorio. A circulación sanguínea. O sistema linfático. O aparato excretor. Outros órganos relacionados coa excreción. A saúde e a función de nutrición

Obxectivos didácticos - Describir o aparato circulatorio, coñecer a anatomía do corazón e explicar como se leva a cabo a circulación sanguínea. - Coñecer o sistema linfático e as funcións que realiza. - Explicar a anatomía do aparato excretor e as súas funcións. - Estudar outros órganos relacionados coa excreción. - Describir a relación entre a saúde e as funcións da nutrición, coñecer as enfermidades máis frecuentes destes aparatos e adoptar hábitos saudables en relación con eles. - Utilizar o microscopio con corrección. - Utilizar diferentes TIC para investigar e ampliar os coñecementos sobre as características dos seres vivos. - Adquirir vocabulario específico sobre os contidos da unidade para expresar coñecementos de forma oral e escrita. Temporalización: A temporalización asignada a esta unidade será de dúas semanas e media, que inclúen o seu desenvolvemento e a realización das tarefas individuais e colectivas asociadas a ela.

5. A FUNCIÓN DE RELACIÓN -

As etapas da función de relación. Os receptores: os órganos dos sentidos. A coordinación nerviosa. A coordinación endócrina. O aparato locomotor. As enfermidades relacionadas coa función de relación.

Obxectivos didácticos - Coñecer a anatomía e o funcionamento dos aparatos implicados na función de relación. - Coñecer as partes dos órganos dos sentidos e dunha neurona. - Recoñecer os elementos que interveñen nun acto reflexo e nun acto voluntario. - Elaborar esquemas sobre a regulación hormonal. - Coñecer os principais ósos e músculos do sistema esquelético e do sistema muscular humano. - Calcular a taxa de alcoholemia e as implicacións do consumo de alcohol. - Utilizar diferentes TIC para investigar e ampliar os coñecementos sobre as características dos seres vivos. - Adquirir vocabulario específico sobre os contidos da unidade para expresar coñecementos de forma oral e escrita. Temporalización: A temporalización asignada a esta unidade será de tres semanas, que inclúen o seu desenvolvemento e a realización das tarefas individuais e colectivas asociadas a ela.

6. A REPRODUCIÓN HUMANA -

Sexualidade e reprodución humana. O aparato reprodutor masculino. O aparato reprodutor feminino. Os ciclos do ovario e do útero. A formación dun novo ser. A esterilidade. A reprodución asistida.

- Os métodos anticonceptivos. - Reprodución e saúde. Obxectivos didácticos - Entender o significado da reprodución humana e da sexualidade. - Coñecer as anatomías dos aparatos reprodutores masculino e feminino. - Coñecer o ciclo menstrual. - Coñecer as etapas da formación dun novo ser. - Ser consciente dos problemas que xera a fertilidade e as enfermidades de transmisión sexual. - Utilizar diferentes TIC para investigar e ampliar os coñecementos sobre a reprodución humana. - Adquirir vocabulario específico sobre os contidos da unidade para expresar coñecementos de forma oral e escrita. Temporalización: A temporalización asignada a esta unidade será de tres semanas, que inclúen o seu desenvolvemento e a realización das tarefas individuais e colectivas asociadas a ela

7. A SAÚDE E A ENFERMIDADE -

A saúde e a enfermidade. As defensas do noso organismo. A axuda da medicina. Os transplantes e a doazón.

Obxectivos didácticos - Comprender os conceptos relacionados coa saúde e coa enfermidade. - Coñecer como se defende o noso organismo fronte aos patóxenos. - Recoñecer a importancia da medicina na curación e na prevención de enfermidades. - Avaliar a importancia dos hábitos de vida saudables como prevención de enfermidades. - Recoñecer a importancia dos transplantes, valorar a relevancia social da doazón e coñecer as condicións para ser doador. - Utilizar diferentes TIC para investigar e ampliar os coñecementos sobre a saúde e a enfermidade. - Adquirir vocabulario específico sobre os contidos da unidade para expresar coñecementos de forma oral e escrita.

Temporalización: A temporalización asignada a esta unidade será de 1 semana e media, que inclúe o seu desenvolvemento e a realización das tarefas individuais e colectivas asociadas a ela.

8. A DINÁMICA DA TERRA -

Os tipos de enerxía responsables da dinámica terrestre. A dinámica das placas litosféricas. A formación dos distintos tipos de rochas. Os terremotos e os seus riscos. Os volcáns e os seus riscos. O relevo e a dinámica terrestre.

Obxectivos didácticos - Identificar os distintos tipos de enerxía que actúan na Terra e recoñecer os efectos que producen cada un deles. - Saber por que cambian as placas e diferenciar os distintos tipos de bordos de placas. - Coñecer os distintos tipos de rochas que hai na xeosfera e explicar como se forma cada un deles. - Coñecer cal é a orixe dos terremotos e cal é o risco sísmico dunha zona. - Coñecer as partes dun volcán, os materiais que expulsan nas erupcións e o risco volcánico dunha zona. - Coñecer os procesos resultantes da dinámica terrestre que renovan os relevos da Terra. - Utilizar diferentes TIC para investigar e ampliar os coñecementos sobre a dinámica da Terra. - Adquirir vocabulario específico sobre os contidos da unidade para expresar coñecementos de forma oral e escrita. Temporalización: A temporalización asignada a esta unidade será de catro semanas, que inclúen o seu desenvolvemento e a realización das tarefas individuais e colectivas asociadas a ela. 9. A MODELAXE DO RELEVO - A modelaxe do relevo e os procesos esóxenos. - A meteorización. - A acción xeolóxica das correntes de auga.

A acción xeolóxica das augas subterráneas. A acción xeolóxica dos glaciares. A acción xeolóxica do vento. A acción xeolóxica do mar. A acción xeolóxica dos seres vivos.

Obxectivos didácticos - Definir a modelaxe do relevo e os procesos xeolóxicos esóxenos que cambian o relevo. - Definir meteorización e explicar os tipos de meteorización e a formación de solos. - Entender a acción xeolóxica das augas de arroiada e dos torrentes. - Diferenciar os tramos dun río e describir a modelaxe fluvial. - Coñecer a orixe das augas subterráneas e comprender a modelaxe cárstica. - Comprender a acción xeolóxica dos glaciares. - Diferenciar a modelaxe producida pola acción do vento. - Relacionar os principais movementos das augas mariñas coa orixe das modelaxes litorais. - Coñecer a acción xeolóxica producida polos seres vivos. - Utilizar técnicas de laboratorio. - Utilizar diferentes TIC para investigar e ampliar os coñecementos sobre a modelaxe do relevo polos distintos axentes xeolóxicos esóxenos. - Adquirir vocabulario específico sobre os contidos da unidade para expresar coñecementos de forma oral e escrita.

Temporalización: A temporalización asignada a esta unidade será de catro semanas, que inclúen o seu desenvolvemento e a realización das tarefas individuais e colectivas asociadas a ela.

DISTRIBUCIÓN TEMPORAL DA MATERIA:  Avaliación inicial: Competencias básicas. o Sesión de avaliación: 16 outubro.  Primeira avaliación: Temas 1 a 3 inclusive. o Sesión de avaliación: 16 de decembro.  Seguna avaliación: Temas do 4 ao 6 inclusive.

o Sesión de avaliación: 16 de marzo.  Terceira avaliación: Temas do ao 9 inclusive. o Sesión de avaliación: 23 de xuño.

CRITERIOS MÍNIMOS EXIXIBLES PARA SUPERAR A MATERIA  Diferencia entre graos de organización celular e entre tipos de células, e identifica os orgánulos e os relaciona coas funcións celulares.  Relaciona o medio interno co estado pluricelular e define tecido, órgano e aparato.  Define alimento e nutriente e explica a función destes no organismo valorando a importancia da dieta no bo estado de saúde.  Identifica as principais enfermidades relacionadas coa nutrición e valora os hábitos saudables de hixiene alimentaria.  Distingue os compoñentes sanguíneos e explica as súas funcións.  Identifica en esquemas e figuras os órganos do aparato dixestivo e explica e localiza en esquemas os lugares en que se realizan os procesos dixestivos.  Distingue os compoñentes dos aparatos circulatorio, respiratorio e excretor, e coñece o seu funcionamento.  Coñece os órganos dos sentidos e o funcionamento do sistema nervioso, e enumera os factores que o poden alterar e a forma de previlo.  Relaciona as glándulas endócrinas coa súa función e as causas das súas alteracións máis frecuentes.  Localiza en esquemas os principais ósos e músculos que integran o aparato locomotor e coñece o seu funcionamento.  Distingue entre reprodución e sexualidade e interpreta esquemas e debuxos do aparato reprodutor, e describe o proceso de fecundación.  Identifica as técnicas de reprodución asistida, os métodos de control da fertilidade, e as principais enfermidades de transmisión sexual e a súa prevención.  Explica os conceptos de saúde e enfermidade.  Coñece os métodos de prevención das principais enfermidades relacionadas coa nutrición, a relación e a reprodución así como os hábitos saudables.  Identifica os minerais máis importantes e enumera as súas principais aplicacións.  Define rocha, textura e estrutura.  Coñece os criterios utilizados para clasificar as rochas.  Explica as aplicacións industriais das rochas máis importantes.  Identifica formas de relevo e as relaciona cos axentes xeomorfolóxicos que as ocasionaron.  Coñece os problemas causados pola explotación de recursos naturais e aprecia o uso responsable dos mesmos.  Valora a importancia das medidas de aforro encamiñadas a lograr un desenvolvemento sostible. PROCEDEMENTO DE AVALIACIÓN

Tratarase que a avaliación sexa contextualizada, cualitativa, formativa, integradora e continua ao longo do curso. Cos resultados obtidos polo alumnado nas tres avaliacións, sempre que a súa nota sexa superior a cero, realizarase a media aritmética para obter a nota final. A materia valorarase, cada trimestre, atendendo aos seguintes criterios de cualificación: # Atención en clase e participación en actividades TIC: 0.3 # Esforzo adicado á realización de exercicios e tarefas diarias. 0.5 # Resultado satisfactorio nos controis periódicos. 0.5 # Resultado satisfactorio nas probas de avaliación: 7.5 # Resultado satisfactorio na realización de prácticas de laboratorio ou calquera actividade práctica que se desenvolva ao longo do curso. 0.75 # Coherencia e limpeza na estruturación do caderno de clase e na presentación de traballos, presentacións ou controis: 0.25 # Responsabilidade e cooperación nos traballos en equipo na aula e no laboratorio e respecto polo material que é de uso común: 0.2. INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN

 Probas escritas: -

Cuestionarios de control, con periodicidade aproximadamente quincenal.

Tres probas de avaliación.

 Ensaios orais: - Exposicións autónomas - Participación en debates

 Observacións e cuestionarios que permitan avaliar as actitudes.  Prácticas de laboratorio con cuestionarios que permitan a súa cualificación (como mínimo unha por trimestre).

 

Exercicios e debuxos diarios xunto coa visualización do caderno de anotacións da aula.



Debuxos realizados cos ordenadores da aula de Informática . Valoraranse por sí sós ou ben

Actividades realizadas coas TIC. Comprensión de lecturas nas que haberá que completar coa busca de información en Internet, realización de cuestionarios e webquest.

en adición con textos resumidos no ordenador.

BIOLOGY & GEOLOGY 3º ESO •

The book: Biology & Geology. Learning is growing. ANAYA, S.A. 2015; ISBN: 978-84-667-5221-9

GRUPO

COMPETENCIAS Competence in mathematics and basic competences in science and technology • Know and use basic mathematical elements: calculations, quantities, percentages, ratios, geometric shapes, measuring units and numerical codes, etc. • Be aware of the changes that human beings have produced in the natural environment and the repercussions this has on future life. • Use scientific and technological knowledge to solve problems, understand the world around us and answer questions. • Solve problems by selecting the appropriate data and strategies. • Respect and protect the life of living beings in their surroundings. • Apply problem-solving strategies to everyday situations. • Understand and interpret information presented in graphs. Competence in linguistic communication • Use correct vocabulary, linguistic structures and spelling and grammar rules to produce both written and oral texts. • Understand the meaning of written and oral texts. • Maintain a positive attitude towards reading. • Correct, appropriate and coherent oral expression. Digital competence • Use digital tools to build knowledge. • Use different sources to search for information. • Use different audiovisual communication channels to transmit a variety of information. Cultural awareness and expression • Appreciate the beauty in various forms of artistic expression and displays of creativity, and show an appreciation for the aesthetics around us. • Produce aesthetically pleasing work and presentations.

• Appreciate the cultural values of natural heritage and the evolution of scientific thinking. Social and civic competence • • • •

Recognise the richness in diversity of opinion and ideas. Learn how to behave based on different values learnt. Show willingness to actively participate in established areas of participation. Devise own scale of values and act accordingly.

Sense of initiative and entrepreneurship • • • •

Show personal initiative to start or encourage new actions. Be socially responsible and ethical when working. Generate many new and divergent possibilities using previous knowledge of the topic. Optimise the use of physical and personal resources to achieve objectives.

Learning to learn • • • •

Create strategies to learn in different learning contexts. Plan the resources needed and the steps to be taken throughout the learning process. Assess the extent to which learning objectives have been met. Identify personal potential as a learner: learning styles, multiple intelligences, executive functions, etc. • Develop strategies that benefit a thorough understanding of the content. • Become aware of the learning processes.

OBJECTIVES IN THE AREA OF BIOLOGY AND GEOLOGY, ESO 3

1. To know scientific vocabulary according to their level. 2. To know all science-based information in order to form their own opinions. 3. To do a laboratory or field experiment. 4. To carry out a well-planned research project and an excellent presentation of it. 5. To acquire knowledge about health and illness and everything related to the immune system. 6. To identify addictive substances and the problems related to them. 7. To know all about nutrition and food, and be able to identify eating disorders. 8. To identify the anatomy and physiology of the different body systems: the digestive, respiratory, circulatory and excretory systems. 9. To know the function of the nervous and endocrine systems. 10. To know the structure and function of the sense organs: care and hygiene. 11. To identify the main endocrine glands, and their function. 12. To know the function of the locomotor system: functional relationships between bones and

muscles. 13. To identify the anatomy of the reproductive system: physical and psychological changes in adolescence. 14. To learn about the menstrual cycle: fertilisation, pregnancy and birth. 15. To value and take into consideration human sexuality. 16. To know about the different types of relief on the surface of the Earth. 17. To know and be able to identify the different forms of erosion. 18. To know about the importance of groundwater and its relationship to surface water. 19. To know what causes seawater movements and to link them to erosion. 20. To identify wind action in different environments. 21. To know about the geological action of glaciers. 22. To value the geological activity of living organisms and human beings as external geological agents. 23. To identify seismic and volcanic activity, their characteristics and their effects. 24. To know about seismic and volcanic risks and how to reduce them. 25. To know the elements of an ecosystem. 26. To identify the factors that trigger disruptions in the ecosystem. 27. To value all actions that promote the conservation of the environment. 28. To know and identify the elements that make soil an ecosystem. METODOLOXÍA E RECURSOS  A metodoloxía será activa e participativa.  Despois dunha explicación inicial do contido das leccións, farase unha lectura en inglés das partes das mesmas ao tempo que se escoita o CD do libro. Resolveranse as cuestións do libro, completaranse os mapas conceptuais, identificaranse debuxos, faranse breves definicións en inglés para reforzar o vocabulario aprendido, usaranse os programas de ordenador de debuxo para afianzar o vocabulario e consultarase a Internet para dar resposta ás cuestións plantexadas no libro de texto.  Promoverase o traballo individual e en grupos de 2 a 4 alumnos/as.  Usaranse os libros dixitais do profesor e do alumno.  Consultarase o website: www.anayadigital.com para consultar os recursos indicados no libro.  Consultarase a wiki creada o curso anterior co alumnado bilingüe desta materia: http://bioxeocotobade.pbworks.com/w/page/47499070/FrontPage  Realizaranse as mesmas prácticas de laboratorio que no grupo non bilingüe. CONTENTS 1: THE ORGANISATION OF THE HUMAN BODY - The levels of organisation.

Organic and inorganic biomolecules. Human cells. Human tissues. Human organs and systems. Optical and electron microscopes.

Learning objectives - To describe the different levels of organisation for living things and the characteristics of both organic and inorganic biomolecules. - To know the characteristics of human cells. - To explain the functions of the membrane, the cytoplasm, the nucleus and the cell organelles. - To define the concepts of cell and tissue differentiation and know the main human tissues. - To know the systems in the human body. - To classify the systems in the human body according to their function. - To know the different parts of the optical and the electron microscope and know how to use an optical microscope correctly. - To use different ICT methods in order to research and broaden knowledge on the characteristics of living things. - To acquire specific vocabulary related to unit contents in order to express knowledge both orally and in writing. Schedule: It should take two weeks to study this unit and complete the corresponding individual and group tasks.

2: DIET AND NUTRITION -

Nutrients: types of nutrients. Food: types of food and the functions they perform. The food wheel and diet: how to create a balanced diet. Types of diets. Problems caused by malnutrition.

Learning objectives - To know what a nutrient is, understand its importance for the organism and recognise the main

types of nutrients. - To classify foods according to their nutritional value and know what function each one performs. - To know the different food groups that form part of the food wheel and their nutritional characteristics. - To understand the concept of diet and the characteristics a diet must fulfil in order to be balanced. - To describe the most common illnesses caused by malnutrition, know what causes them and how to prevent them. - To use different ICT tools to research and broaden knowledge about diet and the changes that may occur as a result of a poor diet. - To acquire the specific vocabulary used in this unit to express knowledge both orally and in writing. Schedule: It should take three weeks to study this unit and complete the corresponding individual and group tasks. 3: FOOD SAFETY AND HEALTH - Food contamination. Food-borne illnesses. - Food safety. - Preserving foods. Food additives. Learning objectives - To be familiar with the main types of food contaminants and describe the main examples of food-borne illnesses, their causes and how to prevent them. - To know the different stages of the food supply chain and the food safety measures that must be taken throughout these stages to prevent foods from being altered. To also be familiar with the measures consumers must take when buying, storing and preparing food. - To know the most important methods of food preservation and the processes they are based on. - To use different ICT methods to research and broaden knowledge on food preservation and food safety. - To acquire specific vocabulary related to unit contents in order to express knowledge both orally and in writing.

Schedule: It should take two weeks to study this unit and complete the corresponding individual and group tasks.

4: NUTRITION SYSTEMS I: DIGESTIVE AND RESPIRATORY YSTEMS -

Nutrition: an exchange of substances. The digestive system. Digestion. The respiratory system. How the respiratory system works.

Learning objectives - To describe the anatomy of the digestive system and differentiate the digestive tract from the accessory glands. - To understand how mechanical and chemical digestion takes place, and the process of nutrient absorption throughout the intestine. - To identify the respiratory tract and the anatomy of the lungs. - To describe how the respiratory function takes place. - To complete the practical â&#x20AC;&#x2DC;Science workshopâ&#x20AC;&#x2122; activities in order to check the role played by bile when digesting fats. - To use different ICT methods to research and broaden knowledge of the digestive and respiratory system, as well as some illnesses related to these systems. - To acquire specific vocabulary related to the unit contents, in order to express knowledge both orally and in writing. Schedule: It should take two weeks to study this unit and complete the corresponding individual and group tasks.

5: NUTRITION SYSTEMS II - The circulatory system. - Blood flow. - The lymphatic system.

- The excretory system. - Other organs involved in excretion. - Health and the nutrition function. Learning objectives - To describe the circulatory system, know the anatomy of the heart and explain how blood flow works. - To understand the lymphatic system and its functions. - To explain the anatomy of the excretory system and its functions. - To study other organs involved in excretion. - To describe the relationship between health and the nutrition functions, knowing about the most common illnesses that affect them and adopting healthy habits. - To correctly use a microscope. - To use different ICT methods to research and broaden knowledge on the characteristics of living beings. - To acquire specific vocabulary related to the unit contents, in order to express knowledge both orally and in writing. Schedule: It should take two and a half weeks to study this unit and complete the corresponding individual and group tasks 6: THE INTERACTION FUNCTION -

The stages of the interaction function. Receptors: sense organs. Nervous coordination. Endocrine coordination. The locomotor system. Diseases related to the interaction function.

Learning objectives - To know the anatomy and functioning of systems present in the interaction function. - To know the parts of the sense organs and of a neuron. - To recognise the elements involved in a reflex action and a voluntary action.

- To create diagrams about hormonal regulation. - To know the main bones and muscles of the skeletal system and muscular system. - To calculate blood alcohol concentration and the implications of alcohol consumption. - To use different ICT methods to research and broaden knowledge on the characteristics of living beings. - To acquire specific vocabulary related to the unit contents, in order to express knowledge both orally and in writing. Schedule: It should take three weeks to study this unit, and to develop and complete the corresponding individual and group tasks.

7: HUMAN REPRODUCTION -

Sexuality and human reproduction. The male reproductive system. The female reproductive system. The ovarian and uterine cycles. The formation of a new individual. Sterility and assisted reproduction. Contraception. Reproduction and health.

Learning objectives - To understand the meaning of human reproduction and sexuality. - To know the anatomy of the male and female reproductive systems. - To understand the menstrual cycle. - To know about the different stages in the formation of a new individual. - To be aware of the problems caused by infertility and sexually transmitted infections. - To use different ICT methods to research and broaden knowledge on human reproduction. - To acquire specific vocabulary related to unit contents in order to express knowledge both orally and in writing.

Schedule: It should take three weeks to study this unit and complete the corresponding individual and group tasks.

8: HEALTH AND ILLNESS -

Health and illness. How the human body defends itself. Helping our bodies to fight illness. Transplants and organ donation.

Learning objectives - To understand the concepts related to health and illness. - To know about how our bodies defends themselves against pathogens. - To recognise the importance of medicine in treating and combatting illnesses. - To assess the importance of a healthy lifestyle as a means of preventing illnesses. - To recognise the importance of transplants, value the social relevance of donations, and know the specific conditions in order to be an organ donor. - To use different ICT methods to research and broaden knowledge on health and illness. - To acquire specific vocabulary related to the unit contents, in order to express knowledge both orally and in writing. Schedule: It should take one and a half weeks to study this unit and complete the corresponding individual and group tasks.

9: ECOSYSTEMS - The components of an ecosystem: the biotope, the biocoenosis, and the interactions. - The influence of abiotic factors in the biocoenosis: adaptations. - Intraspecific relationships and interspecific relationships. - Trophic levels, food chains and food webs. - Aquatic ecosystems. - Terrestrial ecosystems: the biomes.

Learning objectives - To know the components of the ecosystem: the biotope, the biocoenosis and the interactions presents between them. - To know the types of adaptations and describe some adaptations of the living beings to water, light and temperature. - To know the main intraspecific and interspecific relationships. - To explain the concept of trophic level and construct simple food chains and food webs. - To classify the aquatic organisms. - To describe marine and freshwater aquatic ecosystems. - To know the climatic zones of the Earth and describe the characteristics of the main biomes. - To use different ICT methods to research and broaden knowledge of the characteristics of living beings. - To acquire specific vocabulary related to unit contents in order to express knowledge both orally and in writing. Schedule: It should take three and a half weeks to study this unit and complete the corresponding individual and group tasks. 10: BALANCE IN ECOSYSTEMS -

Balance in ecosystems. The services that ecosystems offer us. Environmental impacts: loss of balance in ecosystems. Protection of ecosystems. Maintaining the balance.

Learning objectives - To know the characteristics of balanced ecosystems. - To know the ability of ecosystem to self-regulate and describe a self-regulating mechanism. - To know and classify the services that human beings obtain from ecosystems. - To explain the concept of environmental impact and know the main environmental impacts. - To describe measures for reducing environmental impacts. - To explain the concept of sustainable development and propose measures to achieve it.

-To know the different parts of optical microscopes and be able to use this kind of microscope correctly. - To use different ICT methods to research and broaden knowledge on the characteristics of living beings. - To acquire specific vocabulary related to unit contents in order to express knowledge both orally and in writing. Schedule: It should take two weeks to study this unit and complete the corresponding individual and group tasks. 11. THE DYNAMICS OF THE EARTH -

They type of energy responsible for the dynamics of the Earth. The dynamics of lithospheric plates. Different types of rock formation. Earthquakes and seismic risk. Volcanoes and volcanic risk. Dynamics of the Earth and relief.

Learning objectives - To identify the different types of energy that act on the Earth and recognise the effects each one produces. - To know why the plates change and know the different types of plate boundaries. - To know the different types of rocks in the geosphere and explain how each one is formed. - To know the causes of earthquakes and the seismic risk of an area. - To know the different parts of a volcano, the materials that come out of a volcano during eruptions and the volcanic risk of an area. - To know the processes of the dynamics of the Earth that renew its landforms. - To use different ICT methods to research and broaden knowledge on the dynamics of the Earth. - To acquire specific vocabulary related to the unit contents, in order to express knowledge both orally and in writing. Schedule: It should take four weeks to study this unit and complete the corresponding individual and group tasks.

12. LANDFORM MODELLING -

Landform modelling and exogenous processes. Weathering. The geological action of water currents. The geological action of groundwater. The geological action of glaciers. The geological action of the wind. The geological action of the sea. The geological action of living organisms.

Learning objectives - To define landform modelling and the exogenous processes that shape relief. - To define weathering and explain the different types of weathering and soil formation. - To understand the geological action of ‘wild waters’ and torrents. - To differentiate between the sections of a river and describe river modelling. - To know about the origin of groundwater and understand karst modelling. - To understand the geological action of glaciers. - To identify the modelling produced by wind action. - To relate the main movements of seawater to the origin of coastal modelling. - To know about the geological action caused by living organisms. - To use laboratory techniques. - To use different ICT methods to research and broaden knowledge on landform modelling by different exogenous geological agents. - To acquire the specific vocabulary related to unit contents in order to express knowledge both orally and in writing. Schedule: It should take four weeks to study this unit and complete the corresponding individual and group tasks. DISTRIBUCIÓN TEMPORAL DA MATERIA:  Avaliación inicial: Competencias básicas. Sesión de avaliación: 14 outubro  Primeira avaliación estará dedicada aos temas 1 a 4.

Sesión de avaliación: 16 decembro.  Segunda avaliación estará dedicada aos temas 5 a 8. Sesión de avaliación: 16 de marzo.  Terceira avaliación estará dedicada aos temas 9 a 12. o Sesión de avaliación: 23 de xuño.

CRITERIOS MÍNIMOS EXIXIBLES PARA SUPERAR A MATERIA  Diferencia entre graos de organización celular e entre tipos de células, identifica os orgánulos e os relaciona coas funcións celulares.  Relaciona o medio interno co estado pluricelular e define tecido, órgano e aparato.  Define alimento e nutriente e explica a función destes no organismo valorando a importancia da dieta no bo estado de saúde.  Identifica as principais enfermidades relacionadas coa nutrición e valora os hábitos saudables de hixiene alimentaria.  Distingue os compoñentes sanguíneos e explica as súas funcións.  Identifica en esquemas e figuras os órganos do aparato dixestivo e explica e localiza en esquemas os lugares en que se realizan os procesos dixestivos.  Distingue os compoñentes dos aparatos circulatorio, respiratorio e excretor, e coñece o seu funcionamento.  Coñece os órganos dos sentidos e o funcionamento do sistema nervioso, e enumera os factores que o poden alterar e a forma de previlo.  Relaciona as glándulas endócrinas coa súa función e as causas das súas alteracións máis frecuentes.  Localiza en esquemas os principais ósos e músculos que integran o aparato locomotor e coñece o seu funcionamento.  Distingue entre reprodución e sexualidade e interpreta esquemas e debuxos do aparato reprodutor, e describe o proceso de fecundación.  Identifica as técnicas de reprodución asistida, os métodos de control da fertilidade, e as principais enfermidades de transmisión sexual e a súa prevención.  Explica os conceptos de saúde e enfermidade.  Coñece os métodos de prevención das principais enfermidades relacionadas coa nutrición, a relación e a reprodución así como os hábitos saudables.  Identifica os minerais e as rochas.  Define rocha, textura e estrutura.  Coñece os criterios utilizados para clasificar as rochas.  Identifica as formas de relevo máis importantes que forman as paisaxes da Terra.  Recoñece os problemas ambientais e comprende o desenvolvemento sostible.  Coñece e emprega axeitadamente termos científicos aprendidos en inglés.  Coñece os elementos dun ecosistema.  Coñece os fsctores que provocan desequilibrios nos ecosistemas.

 Valora as acción que promoven o desenvolvemento dos ecosistemas.  Coñece e valora oa elementos que forman os solos dos ecosistemas. PROCEDEMENTO DE AVALIACIÓN Tratarase que a avaliación sexa contextualizada, cualitativa, formativa, integradora e continua ao longo do curso. Cos resultados obtidos polo alumnado nas tres avaliacións, sempre que a súa nota sexa superior a cero, realizarase a media aritmética para obter a nota final. A materia valorarase, cada trimestre, atendendo aos seguintes criterios de cualificación: # Atención en clase e participación en actividades TIC: 0.3 # Esforzo adicado á realización de exercicios e tarefas diarias. 0.5 # Resultado satisfactorio nos controis periódicos. 0.5 # Resultado satisfactorio nas probas de avaliación: 7.5 # Resultado satisfactorio na realización de prácticas de laboratorio ou calquera actividade práctica que se desenvolva ao longo do curso. 0.75 # Coherencia e limpeza na estruturación do caderno de clase e na presentación de traballos, presentacións ou controis: 0.25 # Responsabilidade e cooperación nos traballos en equipo na aula e no laboratorio e respecto polo material que é de uso común: 0.2. INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN

 Probas escritas: -

Cuestionarios de control, con periodicidade aproximadamente quincenal.

Tres probas de avaliación.

 Ensaios orais: - Exposicións autónomas - Participación en debates

 Observacións e cuestionarios que permitan avaliar as actitudes.  Prácticas de laboratorio con cuestionarios que permitan a súa cualificación (como mínimo unha por trimestre).



Exercicios e debuxos diarios xunto coa visualización do caderno de anotacións da aula.



Actividades realizadas coas TIC. Comprensión de lecturas nas que haberá que completar coa busca de información en Internet, realización de cuestionarios e webquest.



Debuxos realizados cos ordenadores da aula de Informática . Valoraranse por sí sós ou ben en adición con textos resumidos no ordenador.

BIOLOXÍA – XEOLOXÍA 4º ESO LIBRO DE TEXTO • Bioloxía e Xeoloxía 4º. Grupo Anaya, S.A. 2008. ISBN: 978-84-678-2606-7. COMPETENCIAS Coñecemento e interacción co mundo físico * Relacionar como influíron os avances tecnocientíficos recentes, como a clonación terapéutica, a biotecnoloxía, a desertización, etc., co noso modo de vida. * Xustificar razoadamente, utilizando o modelo dinámico da estrutura interna da Terra e a teoría da tectónica de placas, para interpretar algúns fenómenos xeolóxicos e explicar como se produce a transferencia de materia e enerxía ao longo dunha cadea ou rede trófica sinxela. * Realizar experiencias que permitan recoñecer a existencia de células en distintos organismos. * Obter, analizar e extraer conclusións acerca da transmisión de determinados carácteres na nosa especie. * Interpretar e elaborar esquemas, dos ciclos bioxeoquímicos, de cadeas e redes tróficas, da estrutura do ADN, etc. Matemática * Resolver problemas de xenética en diversos tipos de cruzamentos utilizando as leis de Mendel. Tratamento da información e competencia dixital * Buscar información en enciclopedias, dicionarios, internet, etc., analizala, organizala (en mapas conceptuais, gráficos, etc.), comprendela e ampliala para dar unha visión da actividade científica. Lingüística * Usar axeitadamente termos científicos específicos relativos a conceptos de xenética, á evolución de ecosistemas e á historia da Terra, que permiten transmitir, interpretar e comprender os coñecementos adquiridos en diferentes textos científicos. Cidadá e social

* Desenvolver actitudes respectuosas co ámbito natural e comprender a importancia da conservación da natureza. Aprender a aprender * Ser capaz de razoar e de buscar respostas a situacións formuladas dunha forma autónoma, ademais de ser consciente da importancia de dispoñer dunha información contrastada á hora de tomar decisións e de ser consciente dos seus coñecementos adquiridos a través da autoavaliación. Autonomía e iniciativa persoal * Iniciar e levar a cabo proxectos que permiten analizar e valorar situacións ou problemas abertos que requiren propoñer solucións. OBXECTIVOS • Describir a reprodución celular e comprender os conceptos de mitose e meiose relacionando a reprodución sexual coa variabilidade das poboacións. • Comprender a estrutura do ADN, explicar a súa función como portador da información hereditaria e describir as mutacións. • Explicar a orixe da vida na Terra e as probas da evolución biolóxica, así como as teorías e controversias sobre ela. • Comprender os conceptos de ecosfera, biosfera, ecosistema e medio, e explicar a dinámica dos ecosistemas. • Describir os principais ecosistemas e comprender as adaptacións dos organismos aos diferentes medios. • Coñecer os efectos da intervención humana nos ecosistemas, explicar os principais impactos no medio e describir os medios máis axeitados para evitar ou reducir os efectos dos impactos ambientais. • Describir os principais procesos do modelado da superficie da Terra e comprender a orixe das formas do relevo máis importantes. • Comprender o concepto de sistema morfoclimático e as características dos sistemas morfoclimáticos das zonas temperadas e desérticas. • Explicar os procesos xeolóxicos endóxenos asociados ao movemento das placas litosféricas. • Coñecer a historia da Terra e explicar os principais métodos utilizados para a súa reconstrución. METODOLOXÍA E RECURSOS  A metodoloxía será activa e participativa.  Despois dunha explicación inicial do contido das leccións, farase unha lectura comprensiva dos aapartados das mesmas . Resolveranse as cuestións do libro, completaranse os mapas conceptuais, identificaranse debuxos, faranse breves definicións para reforzar o vocabulario aprendido, usaranse os programas de ordenador de debuxo para afianzar o vocabulario e consultarase a Internet para dar resposta ás cuestións plantexadas no libro de texto.

    

Empregaranse os libros dixitais do profesor e do alumno. Consultarase o website: www.anayadigital.com para consultar os recursos indicados no libro. Poderase participar na wiki : https://bioxeoloxia3.wikispaces.com/. Tamén poderán participar no blog http://bioxeoloxia.blogspot.com.es/ Realizaranse as prácticas de laboratorio recomendadas no libro.

CONTIDOS 1. A CÉLULA 1. A teoría celular. 1.1 Que é a teoría celular. 1.2 A teoría celular na historia. 2. Os niveis de organización. 2.1 Os organismos unicelulares. 2.2 As colonias. 2.3 Os organismos pluricelulares. 3. A célula e a súa organización. 3.1 A estrutura básica das células. 3.2 As células procariotas. 3.3 As células eucariotas. 3.4 Orgánulos comúns a todas as células eucariotas. 4. As células vexetais. 4.1 Características xerais. 5. As células animais. 5.1 Características xerais. 6. As funcións celulares: a nutrición. 6.1 A entrada e a excreción de substancias. 6.2 O metabolismo. 6.3 Tipos de nutrición. 7. As funcións celulares: a relación e a reprodución. 7.1 A función de relación. 7.2 A función de reprodución. Contidos procedimentais:  Debuxo dos tipos de células e dos orgánulos celulares.  Debuxos da mitocondria e do cloroplasto para ilustrar os dous tipos de nutrición celular.

    o

Observación dunha célula ao microscopio. Desenvolvemento das competencias coa actividade “De onde proceden as células?” Exercicio do apartado do libro “Comproba como progresas” Realización do esquema conceptual da lección. Dedicación temporal: 8 sesións.

2. A INFORMACIÓN XENÉTICA 1. Os ácidos nucleicos. 1.1 Os nucleótidos. 1.2 Tipos de ácidos nucleicos. 1.3 Funcións dos ácidos nucleicos. 2. Os ácidos nucleicos e a regulación celular. 3. O código xenético. 3.1 Características do código xenético. 4. A transmisión do ADN(I). A replicación. 5. A transmisión do ADN (II). A división celular. 5.1 A divisióncelular. 5.2 O ciclo celular das células eucariotas. 6. A mitose e a citocinese. 6.1 As etapas da mitose (división do núcleo). 6.2 A citocinese ou división do citoplasma. 7. A meiose: unha división especial. 7.1 Conceptos previos. 7.2 A meiose. 7.3 Primeira división meiótica. 7.4 Segunda división meiótica. 8. Comparación da mitose e a meiose. Contidos procedimentais:  Identificación das moléculas de ARN e de ADN por medio de debuxos e láminas.  Realización de exercicios de síntese de proteínas. Relacionar a formación das proteínas co código xenético.  Realización de debuxos e proxección da mitose e da meiose.  Desenvolvemento das competencias coa realización da práctica de laboratorio “Como extraer o ADN das células”.

 Realización de exercicios para comprobar o progreso no tema.  Realización do esquema conceptual da lección. o Dedicación temporal: 10 sesións

3. A TRANSMISIÓN DOS CARACTERES 1. Os caracteres e os xenes. 1.1 Caracteres, xenes e alelos. 1.2 Homocigóticos e heterocigóticos. 1.3 Xenes dominantes e recesivos. 1.4 Xenotipo e fenotipo. 2. Os traballos de Mendel. 2.1 Mendel: pai da xenética. 2.2 Os acertos de Mendel. 2.3 Os experimentos de Mendel. 2.4 A primeira lei de Mendel. 2.5 A segunda lei de Mendel. 2.6 A terceira lei de Mendel. 3. Variacións da herdanza mendeliana. 3.1 Cando non se cumpre a primeira lei. 3.2 A codominancia. 3.3 Cando non se cumpre a terceira lei. 4. A xenética do sexo. 4.1 O sexo xenético. 4.2 O sexo na especie humana. 4.3 Herdanza ligada ao sexo. 5. Alteracións xenéticas. 5.1 As mutacións. 5.2 Clasificacións das mutacións. 5.3 As enfermidades xenéticas. 5.4 O diagnóstico prenatal. Contidos procedimentais:  Realización de problemas sinxelos de xenetica Mendeliana.  Realización do cariotipo da mosca Drossophylla melanogaster.  Estudio dun cariotipo humano para detectar característica normais e anomalías

    o

cromosómicas. Visualizacións das presentacións do libro dixital recomendadas. Realización das actividades interactivas correspondentes ao tema. Desenvovemento das competencias coas “Árbores xenealóxicas”. Realización do esquema conceptual da lección. Dedicación temporal: 12 sesións

4. A ENXEÑERÍA XENÉTICA 1. Que é a enxeñería xenética. 1.1 As técnicas da enxeñería xenética. 2. Outras técnicas de enseñería xenética. 2.1 A PCR. 2.2 A secuenciación do ADN. 2.3 As clonación dos mamíferos: a ovella Dolly. 3. As aplicacións da enxeñería xenética. 3.1 Na obtención de medicamentos. 3.2 Nas terapias xénicas. 3.3 En medicina forense: a pegada xenética. 3.4 Na agricultura e na gandería. 3.5 No medio. Contidos procedimentais:  Estudio dalgunhas anomalías xenéticas e relación coas proteínas afectadas.  Visualización de transparencias sobre técnicas de enxeñería xenética, biotecnoloxía e terapia xénica.  Busca na Internet dalgunha enfermidade xenética humana, características xenómicas, modo de transmisión e posibilidades de terapia. Posta en común na aula.  Desenvolvemento das competencias con “Algo que obxectar?”.  Realización do esquema conceptual da lección. o Dedicación temporal: 7 sesións

5. A ORIXE DA VIDA E A SÚA EVOLUCIÓN 1. A orixe da vida e da súa biodiversidade. 1.1 A evolución química.

1.2 A evolución biolóxica. Teorías sobre a orixe da biodiversidade. 2.1 O fixismo e o catastrofismo. 2.2 O evolucionismo e o actualismo. 2.3 A teoría de Lamarck. A teoría de Darwin. 3.1 Os antecedentes. 3.2 Os postulados de Darwin. O neodarwinismo e o saltacionismo. 4.1 O neodarwinismo ou a teoría sintética. 4.2 O saltacionismo. Adaptación, especiación e biodiversidade. 5.1 A adaptación. 5.2 A especiación ou formación de especies. 5.3 A biodiversidade. As probas de evolución. 6.1 As probas de anatomía comparada. 6.2 As probas paleontolóxicas. 6.3 As probas bioxeográficas. 6.4 As probas embriolóxicas. 6.5 As probas da bioquímica comparada. A evolución humana. 7.1 Algunhas adaptacións dos homínidos. 7.2 As distintas especies de homínidos.

Contidos procedimentais:  Realización dos debuxos do experimento de Miller e da teoría endosimbiótica.  Presentación das teorías evolutivas e das probas de evolución.  Proxección falada da evolución humana.  Desenvolvemento das competencias co “Interpreto árbores filoxenéticas”.  Realización do mapa conceptual da lección. o Dedicación temporal: 8 sesións 6. ECOSISTEMAS I: OS FACTORES AMBIENTAIS 1. O ecosistema e os factores ambientais. 1.1 Os factores ambientais e a súa influencia.

1.2 Os tipos de factores ambientais. 1.3 Zona de tolerancia e factor limitante. 2. Os factores abióticos. 2.1 Os principais factores abióticos. 2.2 Factores abióticos no medio terrestre. 2.3 A vida no medio terrestre. 2.4 Factores abióticos no medio acuático. 2.5 A vida no medio acuático. 3. Os factores bióticos. 3.1 As interaccións intraespecíficas. 3.2 As interaccións interespecíficas. Contidos procedimentais:  Estudo dos factores abióticos a través de esquemas e gráficos.  Debuxo do ciclo do carbono e do ciclo do nitróxeno destacando a súa importancia como regulador do efecto invernadeiro o primeiro e como fonte de nutriente para as plantas o segundo.  Desolvemento das competencias co texto “O bruído”.  Realización do esquema conceptual da lección. o Dedicación temporal: 3 sesións 7. ECOSISTEMAS II: MATERIA E ENERXÍA 1. A estrutura trófica. 1.1 Que é a estrutura trófica. 1.2 Representación da estrutura trófica. 2. Fluxos de materia e enerxía nun ecosistema. 2.1 O fluxo de materia. 2.2 O fluxo de enerxía. 3. Os parámetros tróficos e as pirámides tróficas. 4. Os ciclos bioxeoquímicos. 4.1. O ciclo do carbono. Contidos procedimentais:  Realización de debuxos de ecosistemas, representando as relacións tróficas por medio de pirámides.  Debuxo do ciclo do carbono e do ciclo do nitróxeno destacando a súa importancia como

regulador do efecto invernadeiro o primeiro e como fonte de nutriente para as plantas o segundo.  Desolvemento das competencias co texto “A enfermidade de Minamata”.  Realización do esquema conceptual da lección. o Dedicación temporal: 3 sesións 8. ECOSISTEMAS III: O EQUILIBRIO 1. A tendencia ao equilibrio. 1.1 Que é unha sucesión ecolóxica. 1.2 Tipos de sucesións. 2. O mantemento do equilibrio. 2.1 Os cambios que alteran as biocenoses. 2.2 Algúns mecanismos de autorregulación. 3. A perda do equilibrio: os impactos. 3.1 A causa e os efectos dos impactos. 3.2 A perda de calidade dos ecosistemas. 3.3 A extinción de especies. 3.4 A perda de ecosistemas. Os bosques. 3.5 A destrución do solo. 3.6 O desenvolvemento socialmente insolidario. 4. A protección do equilibrio: a sostibilidade. 4.1 O desenvolvemento sostible. 4.2 A xestión ambiental. Contidos procedimentais:  Estudo das sucesións ecolóxicas a través de esquemas e gráficos.  Realización da actividade interactiva “Medidas para protexer o medio”.  Desolvemento das competencias co texto ““Unha ecoauditoría na aula”.  Realización de exercios para comprobar o progreso no tema.  Realización do esquema conceptual da lección. o Dedicación temporal: 3 sesións 9. A XEOSFERA E A SÚA DINÁMICA 1. O estudo da Terra. 1.1 O estudo da estrutura da Terra. 1.2 O método sísmico.

2. A estrutura da xeosfera. 2.1 A codia. 2.2 O manto. 2.3 O núcleo. 3. A dinámica da xeosfera. 3.1 As primeiras explicacións. 3.2 Wegener e a deriva dos continentes. 4. A teoría da tectónic de placas. 4.1 As placas litosféricas e os seus bordos. 4.2 Os bordos diverxentes. 4.3 Os bordos transformantes. 4.4 Os bordos converxentes. 5. A evolución da litosfera. 5.1 Continentes e océanos cambiantes. 5.2 O ciclo de Wilson. 6. As probas da teoría da tectónica de placas. 6.1 O relevo e a idade do fondo oceánico. 6.2 O paleomagnetismo do fondo oceánico. 6.3 A distribución de terremotos e volcáns. 7. O último debate: cal é o motor das placas? 7.1 Os primeiros modelos. 7.2 O modelo da subdución profunda. Contidos procedimentais:  Realización de debuxos do interior terrestre.  Visualización dunha presentación sobre as placas e os fenómenos xeolóxicos asociados a elas.  Visualización dun vídeo sobre a Tectónica de Placas.  Realización de dibuxos dos bordos de placas.  Desenvolvemento das competencias traballando o texto: “Quero ser xeóloga”.  Realización do esquema conceptual da lección. o Dedicación temporal: 6-7 sesións 10.

CONSECUENCIAS DA DINÁMICA LITOSFÉRICA 1. Os efectos da dinámica das placas litosféricas. 1.1 A interacción das placas e os seus efectos. 1.2 Dinámica de placas e procesos xeolóxicos.

2. O magmatismo. 2.1 A formación e o ascenso dos magmas. 2.2 A actividade plutónica. 2.3 A actividade volcánica. 3. O metamorfismo. 3.1 Así se produce o metamorfismo. 3.2 Onde se produce o metamorfismo. 4. A deformación das rochas. 4.1 Os esforzos tectónicos e os seus efectos. 4.2 A deformación elástica. Os terremotos. 4.3 A rotura: diaclases e fallas. 4.4 A deformación plástica: as dobras. 5. Os procesos xeolóxicos esóxenos. 5.1 Os procesos do modelado do relevo. 5.2 O modelado e a dinámica litosférica. 5.3 A formación das rochas sedimentarias. 5.4 Onde se forman as rochas sedimentarias. 6. A relación entre procesos xeolóxicos. 6.1 Un primeiro enfoque: o ciclo das rochas. 6.2 A visión actual. Contidos procedimentais:  Realización de debuxos das estruturas tectónicas como dobras e fallas.  Presentación de “Deformacións das rochas”  Busca na internet dos diferentes tipos de erupcións volcánicas e identificación dos lugares afectados polas mesmas.  Desenvolvemento das competencias traballando o texto: “A ciencia: unha procura constante”.  Realización de exercicios para comprobar o progreso na aprendizaxe do tema.  Visualización dun vídeo sobre o ciclo xeolóxico.  Realización do esquema conceptual da lección o Dedicación temporal: 6 sesións

11.

A EVOLUCIÓN DO RELEVO 1. O relevo. Unha visión global. 1.1 A evolución do relevo e o seu estudo.

4. 5.

1.2 Factores determinantes do relevo. 1.3 Tipos de relevos. Os relevos litolóxicos. 2.1 Os relevos volcánicos. 2.2 Os relevos graníticos. 2.3 Os relevos cársticos. Os relevos climáticos. 3.1 Os relevos de zonas frías. 3.2 Os relevos de zonas temperadas. 3.3 Os relevos de zonas cálidas. Os relevos estruturais. 4.1 Tipos de relevos estruturais. Os relevos costeiros. 5.1 As formas do modelado costeiro.

Contidos procedimentais:  Visualización dun vídeo sobre a meteorización e os axentes modeladores do relevo.  Proxección da presentación sobre os axentes modeladores do relevo.  Debuxo dalgunha das formas de relevo estudadas.  Identificación de diapositivas sobre formas de relevo.  Desenvolvemento das competencias traballando o texto: “A evolución do relevo e o ser humano”.  Realización de exercicios para comprobar o progreso na aprendizaxe do tema.  Realización do esquema conceptual da lección. o Dedicación temporal: 8 sesións.

12.

A HISTORIA DA TERRA 1. O rexistro estratigráfico. 1.1 A orixe do rexistro estratigráfico. 2. Interpretación do rexistro estratigráfico. 2.1 Secuencias e series estratigráficas. 2.2 Os principios básicos da estratigrafía. 2.3 A datación do rexistro. 2.4 A correlación estratigráfica. 3. O calendario da historia da Terra.

3.1 Grandes eventos na historia da Terra. 3.2 O calendario e as súas divisións. Contidos procedimentais:  Inrterpretación de cortes xeolóxicos sinxelos.  Visualización da presentación “Historia da Terra”.  Recoñecemento dos principais fósiles que caracterizan ás grandes eras xeolóxicas. Relacionalos coa datación das capas da Terra.  Realización de sinxelas historias xeolóxicas apoiadas nos grandes principios da xeoloxía.  Desenvolvemento das competencias traballando o texto: “Turismo paleontolóxico”.  Realización do esquema conceptual da lección. o Dedicación temporal: 7 sesións. DISTRIBUCIÓN TEMPORAL DE BIOLOXÍA E XEOLOXÍA 4º E.S.O.  Avaliación inicial: Competencias básicas. o Sesión de avaliación: 14 outubro.  Primeira avaliación: Temas 1 a 4 inclusive. o Sesión de avaliación: 16 de decembro.  Seguna avaliación: Temas do 5 ao 8 inclusive. o Sesión de avaliación: 16 de marzo.  Terceira avaliación: Temas do 9 ao 12 inclusive. o Sesión de avaliación: 23 de xuño. CRITERIOS MÍNIMOS EXIXIBLES PARA SUPERAR A MATERIA  Coñece o ciclo celular e distingue entre os procesos de mitose e meiose coñecendo a finalidade biolóxica de cada un.  Coñece a molécula de ADN e a súa organización.  Enuncia as leis de Mendel e resolve problemas sinxelos de transmisión de carácteres hereditarios incluíndo os relacionados con enfermidades do ser humano.  Describe a orixe da vida na Terra e as principais teorías evolutivas.  Explica os conceptos de ecosfera, biosfera, ecosistema e medio, e as relacións entre eles.     

Describe os ecosistemas terrestres e acuáticos máis representativos. Explica as principais adaptacións dos seres vivos aos diferentes medios naturais. Describe a intervención da especie humana no medio. Recoñece a acción dos axentes xeolóxicos que modelan o relevo terrestre. Comprende o concepto de sistema morfoclimático e recoñece as características máis importantes dos sistemas morfoclimáticos das zonas temperadas e desérticas.

 Comprende a teoría da tectónica de placas.  Explica o vulcanismo, os movementos sísmicos, a oroxénese e a deformación tectónica das rochas á luz da teoría da tectónica de placas.  Realiza mapas de placas litosféricas e sitúa neles as zonas con maior actividade xeolóxica do planeta.  Explica os métodos máis importantes para a reconstrución da historia do noso planeta.  Explica os impactos ambientais máis importantes e coñece algunhas medidas para previr ou atenuar os seus efectos negativos no medio. PROCEDEMENTO DE AVALIACIÓN Tratarase que a avaliación sexa contextualizada, cualitativa, formativa, integradora e continua ao longo do curso. Cos resultados obtidos polo alumnado nas tres avaliacións, sempre que a súa nota sexa superior a cero, realizarase a media aritmética para obter a nota final. A materia valorarase, cada trimestre, atendendo aos seguintes criterios de cualificación: # Atención en clase e participación en actividades TIC: 0.3 # Esforzo adicado á realización de exercicios e tarefas diarias. 0.5 # Resultado satisfactorio nos controis periódicos. 0.5 # Resultado satisfactorio nas probas de avaliación: 7.5 # Resultado satisfactorio na realización de prácticas de laboratorio ou calquera actividade práctica que se desenvolva ao longo do curso. 0.75 # Coherencia e limpeza na estruturación do caderno de clase e na presentación de traballos, presentacións ou controis: 0.25 # Responsabilidade e cooperación nos traballos en equipo na aula e no laboratorio e respecto polo material que é de uso común: 0.2. INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN

 Probas escritas: -

Cuestionarios de control, con periodicidade aproximadamente quincenal.

Tres probas de avaliación.

 Ensaios orais: - Exposicións autónomas

- Participación en debates

 Observacións e cuestionarios que permitan avaliar as actitudes.  Prácticas de laboratorio con cuestionarios que permitan a súa cualificación (como mínimo unha por trimestre).

 

Exercicios e debuxos diarios xunto coa visualización do caderno de anotacións da aula.



Debuxos realizados cos ordenadores da aula de Informática . Valoraranse por sí sós ou ben en adición con textos resumidos no ordenador.

Actividades realizadas coas TIC. Comprensión de lecturas nas que haberá que completar coa busca de información en Internet, realización de cuestionarios e webquest.

TRATAMENTO DO FOMENTO DA LECTURA Cada día realizarase a lectura comprensiva do tema que corresponda e farase un resumo no caderno dos puntos máis importantes da mesma. Procurarase que poida ler toda a clase un pouco ou o maior número posible do alumnado. Cada quincena farase a lectura que trae o libro como epígrafe das leccións e contestarase ás cuestións que se formulan sobre a mesma. Unha vez ao trimestre procurarase que cada grupo poida asistir á Biblioteca e consultar algúns dos libros ou xornais que existen na mesma sobre a materia. TRATAMENTO DO FOMENTO DAS TIC Durante cada trimestre se procurará que os grupos que non dispoñen dos ordenadores da rede Abalar poidan asistir á aula de Informática para realizar debuxos da materia co programa Paint. Estes debuxos servirán para ilustrar resumos que se escribirán con Word ou Power-Point. O programa Excell empregarase para tratar os datos numéricos das materias e para realizar gráficos cos mesmos. Tamén empregarán Internet para a busca de conceptos e termos que se aconsellan no libro de texto e que tamén complementan as lecturas do epígrafe ou ben están relacionados coas mesmas.



Aclaración sobre o sistema de puntuación das materias.

Aínda que nesta programación está subdividido o valor 2.5 que se asigna ao traballo de aula, casa, laboratorio e informática, na práctica vemos aplicando o seguinte método: debuxos de casa, laboratorio, controis e TIC, súmanse ata acadar 2.5 puntos e o exame de avaliación conserva sempre o mesmo valor de 7.5 puntos.

MATERIAS PENDENTES Contidos exixibles Os contidos que se esixirán para superar a materia pendente serán os mesmos que figuran na programación do curso ao que pertence a materia que se leva pendente. No entanto, darase prioridade ao contido dos temas que se teñan traballado durante o curso nas fichas de traballo. Actividades de avaliación: Co obxectivo de facilitar a superación das materias pendentes doutros cursos, este departamento realizará as seguintes actividades de avaliación:

a) Ao

comezo do curso, este alumnado recollerá 6 fichas de traballo que constarán de preguntas cortas, interpretación de debuxos, elaboración de esquemas, mapas conceptuais e interpretación de gráficos. Os/as alumnos/as deberán entregalas contestadas, cunha periodicidade aproximadamente mensual , ao/á profesor/a que se encargue do seu seguimento na aula. A valoración realizarase sobre 10 puntos.

b) Realizaranse dúas probas de carácter extraordinario e global, unha en maio e outra en setembro, coa fin de recuperar a materia pendente cando non se tivera recuperado mediante os traballos realizados ao longo de todo o curso actual.

c) Toda

a información relativa a estas materias pendentes expoñerase no Taboleiro de Alumnos/as, así como os resultados obtidos tanto nas fichas de traballo como nos exames realizados.

d) Cando

o alumnado con materias pendentes, por ter escollido materias optativas diferentes, non teña clase no curso actual co/a profesor/a que fai o seu seguimento, poderá adquirir as fichas de traballo e entregalas unha vez realizadas, no lugar e data que se indique no Taboleiro de Anuncios do alumnado. A valoración destas actividades será a seguinte:



Coas fichas de traballo ás que se refire o apartado a) e que se realizarán ao longo de todo o

curso, poderán acadar 4 puntos.



Ás preguntas realizadas na proba global de maio, terán unha puntuación de 6 puntos.



As probas de carácter extraordinario, coas preguntas relativas á totalidade da materia pendente, puntuaranse con 10 puntos.

O procesamento destas fichas, que constituirán o plan de traballo para a recuperación da case totalidade da materia pendente será o seguinte: 1. A elaboración das fichas será realizada pola xefa do Departamento unha vez consultados os membros do departamento. 2. As datas de entrega e recollida de fichas serán comunicadas ao alumnado a través do Taboleiro de anuncios da súa clase e do que se atopa na planta baixa do Instituto. 3. As fichas serán entregadas ao alumnado, pola xefa do Departamento no curso actual no que se atope o/a alumno/a. Nunha folla destinada a tal fin, o alumnado asinará que recibe as fichas. 4. Sempre que sexa posible, entrega e recollida farase dentro dunha aula nunha clase onde se imparta unha materia que pertenza a este Departamento e que teña relación coa materia que se leva pendente no curso actual. 5. A corrección das fichas de traballo farase polo profesor que impartiu a materia e pola xefa do Departamento. 6. Non se recollerán fichas que sexan entregadas polo alumnado fora do prazo marcado polo Departamento para este efecto. O prazo será aproximadamente dunha semana. 7. O alumnado de 4º de ESO con materias pendentes de 3º ou de 1º e 2º que non teña clases coa profesora que lles impartiu a materia no/s curso/s anteriores, poderán recoller, e posteriormente entregar a ficha de traballo no Departamento de Ciencias. 8. Para a Proba de carácter global, que o alumnado pode realizar no mes de maio para completar a puntuación obtida nas fichas de traballo, seguirase un método similar ao empregado con estas. A proba será elaborada e correxida polo departamento. 9. Os resultados obtidos polo alumnado, tanto nas fichas realizadas ao longo do curso como nas Probas globais de xuño e setembro, serán expostos no Taboleiro de Anuncios do alumnado. 10. A nota obtida nas fichas de traballo non será tida en conta na convocatoria extraordinaria de setembro.

Presentación de traballos e probas de avaliación: A fin de que todo o alumnado poida ser avaliado nas mesmas condicións formais, o departamento aconsella seguir as seguintes normas: - Escribir o seu nome e apelidos así como a data na que se realiza a proba escrita. - Utilizar para escribir, tinta azul ou negra. - Non utilizar bolígrafos ou rotuladores doutros colores. - Non empregar lapis para responder as preguntas. - Non empregar corrector de escritura. - Se a proba constase de varias follas escritas por unha soa cara e con espazo delimitado para as contestacións, non se farán anotacións no reverso das follas da proba. - Poderá empregarse a calculadora nas probas que precisen de cálculos longos. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS

En cada curso empregarase o libro da Editorial Anaya e os CDs que se inclúen co mesmo.

Usarase a aula de Informática para o tratamento das TIC. Realizarase a consulta das direccións de Internet que figuran no libro de texto.

Traballaranse as lecturas complementarias do libro que inclúen consultas en Internet e realizaranse as prácticas de laboratorio que veñen explicadas no texto.

Todo o material que existe no laboratorio de Ciencias entre o que se contan microscopios, lupas, termómetros, mecheiros, decantadores, dinamómetros, balanzas, equipos de mecánica, óptica, son e electricidade, cámara de aplicación microscopio-ordenador, etc.

Farase uso do ordenador do Laboratorio e do canón para realizar presentacións informáticas. Tamén empregarase o retroproxector e o proxector de diapositivas.

Asimesmo empregaranse os murais do corpo humano, da historia xeolóxica da Terra, de tectónica de placas e os modelos de flores, talo e follas.

Utilizarase o EDI sempre que estea dispoñible.

Utilizaranse as wikis e blogs creados polo departamento de Ciencias así como as aulas virtuais que existen a disposición do alumnado.

MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

Realización de controis de diversos graos de dificultade para que poidan ser contestados polo diferente alumnado.

Lecturas periódicas de textos escollidos para favorecer a aprendizaxe de vocabulario.

Exposicións orais de pequena dificultade polo alumnado para estimular o desexo de mellorar.

Emprego conducido de internet para a realización da busca de conceptos relacionados coa ciencia que fomenten a curiosidade pola mesma.

ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES - Realización de prácticas de laboratorio, indicadas nas unidades e cursos correspondentes, unha cada trimestre en todos os cursos. - Participación na Semana da Ciencia. - Posible visita ao Museo de Ciencias. - Posible visita ao Domus, Casa das Ciencias, Planetario e Acuario de Coruña. - Posible saída de campo polas proximidades do Instituto para observación de rochas e seres vivos.

PROCEDEMENTOS PARA AVALIAR A PROPIA PROGRAMACIÓN - Realizarase un diario de anotacións no que se reflictan as actividades previstas, as realizadas e os resultados obtidos. - Terase en conta a opinión do alumnado sobre o tipo de actividades que mellor responden ás súas necesidades de aprendizaxe. - Elaborarase un cuestionario que poida ser aplicado ao remate de cada trimestre para ir comprobando se os obxectivos que se pretendían se teñen acadado. - Gardaranse todos os resumes e guións de prácticas de laboratorio despois de que o alumnado os teña revisados para ir comparando se se segue un método de avaliación integradora. - Terase en conta o grado de satisfacción do alumnado coas actividades programadas fora do IES así como coas actividades diarias, tanto da aula como de laboratorio ou aquelas realizadas aplicando as TIC. - Contarase coa seguinte ferramenta para avaliar a programación: AVALIACIÓN DA PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA

ASPECTOS QUE HAI QUE AVALIAR

HAI QUE DESTACAR...

HAI QUE MELLORAR...

PROPOSTAS DE MELLORA PERSOAL

Temporalización das unidades didácticas Desenvolvemento dos obxectivos didácticos Manexo dos contidos da unidade Descritores e desempeños competenciais Realización de tarefas Estratexias metodolóxicas seleccionadas Recursos Claridade nos criterios de avaliación Uso de diversas ferramentas de avaliación Portfolio de evidencias dos estándares de aprendizaxe Atención á diversidade Interdisciplinariedade

Tenorio, 13 de outubro de 2015

Mª Eugenia Alba Torreiro Xefa do Departamento