Phion, Orkest van Gelderland & Overijssel

‘In dit orkest zit veel meer dan muziek’

Directeur Jacco Post van Phion wil vernieuwingskracht en energie vasthouden

Zelfs de nieuwe naam moest in stilte worden ingevoerd. Toch hield Phion, orkest van Gelderland Overijssel, zichzelf in crisistijd aan de praat. En meer dan dat. Directeur Jacco Post: ‘We zouden wel gek zijn als we deze vernieuwingskracht niet zouden blijven benutten.’

Die openbaarde zich al direct na de lockdown. Jacco Post: ‘Natuurlijk ben je even van slag. Maar al snel kwam het besef: als orkest zijn we ergens voor op aarde. Schoonheid en troost zijn harder nodig dan ooit.’ Tientallen kleinschalige initiatieven werden er volgens hem ontplooid, om muziek daar te brengen waar mensen het konden gebruiken. Van bewoners en medewerkers van zorginstellingen tot horecapersoneel. ‘Hoe lastig ook de omstandigheden, het was zo gefikst.’

Van Zwolle tot De Lutte liet Phion van zich horen. Zonder er veel ruchtbaarheid aan te geven. ‘Je loopt er niet mee te koop, omdat je geen aandacht wilt trekken. Dat waren nu eenmaal de regels.’ De trots is er niet minder om. Wat Post vooral trof was het improvisatie- en organisatievermogen waarover het orkest bleek te beschikken. En vooral: hoe relatief eenvoudig die kracht zich liet mobiliseren. ‘Samen met Yvette Schafraad, als secretaris van de ondernemingsraad, heb ik een blogachtig bericht uitgestuurd, waarin we mensen opriepen om zich te melden als ze niet alleen wilden meedoen, maar ook wilden mee-organiseren. Dat leverde heel veel reacties op.’

Zo kon er een speciaal team worden geformeerd, waarin musici- v en stafleden samenwerkten. In het hele werkgebied van het orkest kwamen spontane initiatieven van de grond. Variërend van een film rond 75 jaar bevrijding in Arnhem, tot de begeleiding van sopraan Johanette Zomer bij een videopname van een aria uit de Matthäus Passion vanuit het Wilminktheater in Enschede. In zijn woonplaats Zwolle kwam contrabassist Erik Olsman in actie in samenwerking met de Grote Kerk aldaar.

Mooie ideeën

Onvermoede kwaliteiten wil Post het niet noemen, want dat het orkest meer in zijn mars heeft dan louter muziek was op zich geen verrassing. ‘Maar dat het zich in deze fase al zo zou manifesteren, dat heeft me wel verrast. Per slot van rekening was de fusie nog maar net een feit. En dan staan er midden in de lockdown ineens mensen op met allerlei mooie ideeën die ze ook nog kunnen vormgeven.’ Zoals de jonge contrabassist Rebecca Fransen uit Hengelo, precies in de coronatijd toegetreden tot het orkest en enthousiast lid van het ‘Phion laat van zich horen’-team. ‘De energie spat ervan af’, aldus Post.

Sneller dan verwacht kreeg Post zo de slagvaardigheid van het orkest in beeld. ‘Van oudsher is een symfonieorkest een tamelijk traditionele instelling. Gewend om ver vooruit te kijken en te plannen, met lange lijnen te werken. Nu is wel gebleken hoe wendbaar we óók zijn. In staat om heel snel heel veel kleinschalige producties op poten te zetten.’ Hij is vast van plan dat vermogen in de toekomst strategisch in te zetten. ‘Al die verschillende kwaliteiten moeten we meer aanboren. We zouden wel gek zijn als we die vernieuwingskracht niet zouden blijven benutten.’

Energie vasthouden

Naarmate de maatregelen in verband met het coronavirus verder werden versoepeld borrelden er alleen maar meer ideeën op. ‘Violist Michael Rein kwam nog in coronatijd met het idee voor ‘stagetalks’, interviews met collega-orkestmusici, te volgen via de socialmedia-kanalen. Dit concept zetten we nu voort’, meldt Post. ‘Het is belangrijk om die energie in het orkest vast te houden.’

Dat er sinds juni weer mag worden gerepeteerd is ondanks de nog geldende beperkingen een zegen, aldus de directeur. ‘In een orkest draait het letterlijk om op elkaar ingespeeld zijn. Dat is echt nog iets anders dan een voetbalteam dat niet samen kan trainen.’ Ook de concerten werden nog voor de zomervakantie weer opgepakt, deels in samenwerking met Musis in Arnhem en Wilminktheater en Muziekcentrum in Enschede, die festivals organiseerden om het publiek weer te verwelkomen.

Voor een grondige evaluatie van de afgelopen maanden is het nog te vroeg, vindt Post. Laat staan dat hij al lessen zou kunnen trekken. Maar hij is wel blij dat het is gelukt om met zoveel mogelijk communicatie ‘de boel bij elkaar te houden’. Zelfs de kruisbestuiving tussen ‘Arnhem’ en ‘Enschede’ is verder op gang gekomen, zoals hij vaststelt. Wat hij al wel zeker weet: echte verbinding vergt meer dan oppervlakkige smalltalk. ‘Zo intensief en wezenlijk als het contact de afgelopen tijd was moet het blijven. Zeker nu we op deze schaal werken. Het ging in de gesprekken bijvoorbeeld ook over hoe je omgaat met onzekerheid. Dan bespreek je dat je er zelf ook mee worstelt, maar toch vooruit moet kijken.’ \

‘Nu is wel gebleken hoe wendbaar we zijn’