2 minute read
SATIRE
RAAK!
RECENSIE
Advertisement
Satire alsspiegel
De Iers-Engelse priester en schrijver Jonathan Swift beweerde ooit dat satire een spiegel is, waarin mensen ieders gezicht ontdekken behalve dat van henzelf. Dat er na drie eeuwen nog weinig is veranderd, wordt duidelijk na het lezen van Raak! Een wereldreis door de satire van journalist en classicus Peter Wierenga. Door Hugo Jager
Peter Wierenga, Raak! Een wereldreis door de satire, Uitgeverij Boom, 224 pagina’s (€24,99) Eerst is er een curieuze man met grijze lange jas in het park, die als je beter kijkt veel weg heeft van de Vieze Man. Dan een bebaarde vent die er stevig de pas in heeft en daardoor wel oud-leraar Duits O. Den Beste moet zijn. Hoewel Keek op de week van Van Kooten en De Bie al een eeuwigheid niet meer op tv te zien is, zal ik vast niet de enige zijn die de typetjes uit het satirische programma nog vaak tegenkomt. Ik moest eraan denken tijdens het lezen van Raak! van Peter Wierenga. Hij bespreekt satire in brede zin. Van blijspelen uit de klassieke oudheid, het boek Utopia van Thomas More uit 1516, de Mohammedcartoons van Charlie Hebdo tot het humoristische tv-programma van Arjen Lubach. De schrijver schiet als in een achtbaan door de tijd en van het ene naar het andere land. Jammer genoeg krijg je het idee dat er door die snelheid van alles in de lucht blijft hangen. De geschiedenis van satire begint hij in 411 voor christus, en hij gaat
MARLIES LAGEWEG
Peter Wierenga
direct door naar het jaar 1511. Wat is er in die tussenliggende 2000 jaar gebeurd? Verdieping mist het boek vaker en de lezer wordt maar weinig uitgenodigd onderlinge verbanden te zien. Na een vijf pagina’s tellende samenvatting van de novelle De psychiater van de Braziliaanse schrijver Machado de Assis is de voornaamste conclusie dat het verhaal grappig is. Wierenga had zoveel meer over deze novelle kunnen zeggen, waarin het normale als afwijkend voorgesteld wordt. Dat had hij in verband kunnen brengen met de eerdergenoemde Jonathan Swift. In A Modest Proposal neemt hij kannibalisme op jonge kinderen serieus en daardoor presenteert hij het afwijkende als iets normaals. Het boek laat wel goed zien dat satire floreert in een democratie. Daar heerst de vrijheid om leiders en heersende moralen op de hak te nemen. Bij absolute machthebbers ligt dat toch ingewikkelder. Wierenga sprak met meerdere satirici in ballingschap. De komiek Ahmad Al-Basheer bijvoorbeeld, die voor zijn leven moest vluchten uit Irak door zijn satirische show. De Irakees weet het treffend te omschrijven: ‘Door satire raken religieuze leiders hun aureolen kwijt en worden ze gewone eenvoudige mensen. Daarom is het zeer gevaarlijk voor ze.’ Het boek laat je met een andere blik naar satire kijken, als strijd tegen de absolute waarheid. Zo is de humor vooral een serieus middel om het kritische denken aan te wakkeren.
