BKHistorische Romans oktober 2016

oktober 2016, no. 1 – De beste bron voor historische romans

Reizen door de tijd Simone van der Vlugt, Edwin Winkels, Julius Caesar, The Danish Girl, en nog veel meer‌

BKhistorische romans

oktober 2016 – pagina 2

historische romans Op de cover

Tulpenmanie Het beeld op de cover van deze krant is afkomstig van Tulpenliefde van Femke Roobol. We spraken met deze schrijfster over haar roman, die gaat over de tulpenmanie en over Judith Leyster, de eerste beroemde vrouwelijke schilder in het Haarlem van de Gouden Eeuw.

Door Nina Visser Judith Leyster heeft echt bestaan. Wat was zij voor iemand?

‘Zij was een van de weinige vrouwelijke schilders die bij het gilde zat en een eigen schildersatelier had. Vrouwen werden in de Gouden Eeuw niet zo snel ingeschreven bij het gilde en hadden ook bijna nooit een eigen atelier. Dat vond ik een interessant gegeven.’

Tulpenliefde draait heel erg om ongelijke man-vrouwverhoudingen. Was dat een bewuste keuze?

‘In dit boek wel. Als je een historische roman schrijft met een vrouwelijke hoofdpersoon moet je zoeken naar vrouwen die interessant genoeg zijn om over te vertellen. Helaas is het zo dat veel vrouwen vroeger op het tweede plan werden gezet. De vrouwen die opvielen wa- Femke Roobol, Tulpen­ liefde, Uitgeverij ren dus degenen die Ambo|Anthos, 320 pagitegen de stroom in na’s, ISBN 978 90 263 3294 zwommen.’

4 (€ 19,99) Je hebt vier historische romans geschreven.

Waarom juist dat genre?

‘Ik heb geschiedenis altijd fascinerend gevonden. Ik heb het ook nooit als saai ervaren op school en vind het jammer dat dat vooroordeel bestaat. Veel mensen pakken geen historische roman op omdat ze denken dat het stoffig is, maar dat hoeft helemaal niet zo te zijn. Toch haal ik ook mensen over. Mijn buurvrouw kocht een van mijn boeken, maar aarzelde omdat er “historische roman” op stond.

Na het lezen stuurde ze me een appje: “Ik vond het ontzettend mooi! Je hebt me van een vooroordeel afgeholpen.”’

feuilleton

Victoriaanse leestraditie Julian Fellowes blaast met Belgravia een oud gebruik nieuw leven in. Voordat deze historische roman in boekvorm verscheen kwam hij eerst uit als elfdelig digitaal feuilleton.

Door Nicole van der Elst

televisiedrama of soap. Ieder deel bevat de nodige plot- en karakterwendingen en eindigt met een onvervalste cliffhanger. Op deze manier wordt ook de spanning in Belgravia opgebouwd: de vele karakters worden geïntroduceerd en langzamerhand kom je steeds meer over de hoofdpersonen te weten. Nu alle delen ook gebundeld zijn tot een boek valt deze spanning een beetje weg. Je hoeft immers geen week te wachten, de pagina omslaan is genoeg om direct verder te kunnen lezen.

Is Fellowes in staat te tippen aan de illustere negentiendeeeuwse feuilletonschrijvers?

Hoewel Belgravia goed in elkaar steekt, mist het toch de speelsheid en interactiviteit die zo kenmerkend zijn voor bijvoorbeeld het werk van Charles Dickens.

De negentiende-eeuwse auteur wachtte de reacties van lezers af, waardoor hij direct op hun wensen kon inspelen. Als scriptschrijver van Down­ ton Abbey weet Fellowes wel hoe hij sterke vrouwelijke personages moet neerzetten. Of deze net zo iconisch worVoegt de feuilletonden als bijvoorbeeld vorm iets toe?

Julian Fellowes, Belgra­ Miss Havisham In interviews vergevia, vertaling: Edzard Krol, lijkt Fellowes het lezen Uitgeverij A.W. Bruna, 400 uit Dickens’ Great Expectations valt te van een feuilleton met pagina’s, ISBN 978 94 005 bezien. het kijken naar een 0781 4 (€ 19,99) Waar gaat Belgravia over?

Aan de vooravond van de slag bij Waterloo organiseert de hertogin van Richmond een groot bal in Brussel. Als het bericht komt dat Napoleon de stad nadert, moeten de mannen direct naar het slagveld. Twee families die op dit bal aanwezig waren, wonen vijfentwintig jaar later in de nieuwe Londense wijk Belgravia. Dan blijkt dat de gebeurtenissen die zich op die avond voltrokken nog steeds van grote invloed zijn op hun levens.

BKhistorische romans

oktober 2016 – pagina 3

in deze editie redactioneel

Historisch?

+++ Selma Noort heeft de Thea Beckmanprijs 2016 voor het beste historische jeugdboek gewonnen. Ze won de award voor haar boek De zee kwam door de brievenbus. Wim Bos viel tevens in de prijzen. Zijn boek De bende van Lijp Kot werd door de kinderjury van de Thea Beckmanprijs uitgeroepen tot het beste historische kinderboek van het jaar. +++ Fans van de prachtige historische roman Madame Manet kunnen nu ook een voorstelling over het boek bekijken. Auteurs Ton van Kempen en Nicoline van de Beek staan op de planken met pianiste Karin Kuijper om het verhaal te vertellen van Suzanne Leenhoff, de Zaltbommelse muzikante die met schilder Édouard Manet trouwde. +++ De Parel voor de beste boekverfilming is dit jaar gegaan naar de verfilming van Publieke werken. De originele roman van Thomas Rosenboom gaat over vioolbouwer Vedder, die in 1888 te horen krijgt dat hij zijn huisje tegenover het Centraal Station in Amsterdam moet verlaten in verband met de bouw van het Victoria Hotel. De Parel werd in ontvangst genomen door Rosenboom, regisseur Joram Lürsen en scenarist Frank Ketelaar. +++ Jan de Lichte komt binnenkort tot leven in een tv-serie op de Vlaamse televisie. De struikrover die in de achttiende eeuw Aalst en omstreken onveilig maakte, is voornamelijk bekend uit De bende van Jan de lichte van Louis Paul Boon. De serie zal dan voornamelijk ook op die historische roman gebaseerd worden. Wanneer de reeks precies te zien is, is nog niet bekend. +++ In het weekend voor kerst wordt kun je tijdens het Dickens ­Festijn in het Bergkwartier in Deventer de bekendste Dickens-personages tegenkomen. Het evenement werd onlangs genomineerd voor een prestigieuze landelijke prijs: het Beste Publieksevenement van het Jaar. Daar mag op geproost worden… met glühwein, natuurlijk!

4

Aanraders

7

Interview: Edwin Winkels

9

Boekhandelaren Walter Jansen en Lot Douze geven tips.

‘Ik geloof dat iedereen een v ­ erhaal heeft.’

Recensie

13

Klassieke historische romans

15

Reportage

16

Recensie

19

Boekverfilming

21

Jeroen Bosch

25

Terug naar de oudheid met Er is in Rome iets gebeurd.

Van Ivanhoe tot De drie musketiers.

Suzanne Wouda leidt ons door het decor van haar roman.

De koningin van Paramaribo: Surinames bekendste prostituee.

Wij bekeken en lazen The Danish Girl.

Archief Ann Claessens

Nina Visser, ­Eind­redacteur BKHistorische Romans

Wat is een historische roman?

Simone van der Vlugt en uitgever Wanda Gloude leggen het uit.

Lona Aalders

Wat is een historische roman? Bij het maken van deze special kwamen we erachter dat het antwoord op die vraag nog niet zo eenvoudig is. Zo vertelt Simone van der Vlugt (p.4) dat een historische roman voor haar draait om ‘een voorbije wereld’. Haar uitgever Wanda Gloude vindt daarentegen dat een historische roman net zo goed in 1970 als in 1770 kan spelen.

Zelf las ik deze zomer de bestseller De meisjes van Emma Cline, die zich liet inspireren door de brute moord die de sekte van Charles Manson in 1969 pleegde op actrice S ­ haron Tate. ­Cline schiep echter ­fictieve hoofdpersonen en week op veel punten af van de feiten. Het maakt haar boek eerder tot een verhaal dat is gebaseerd op ware gebeurtenissen dan een historische roman.

De meisjes komt niet terug in deze special, maar ook in de boeken die deze krant wel haalden wordt steeds anders omgegaan met de werkelijkheid. Zo schreef Julian Barnes met Het tumult van de tijd (p.7) een fictieve biografie van een bestaande Russische componist, terwijl Edwin Winkels in Het oog van de orkaan (p.9) juist schrijft over niet-bestaande hoofdpersonen tijdens een orkaan die echt heeft plaatsgevonden.

Met deze ­special willen we deze De Ruyter ­diversiteit vangen en laten zien dat er voor iedereen wel iets bij zit. Wat een historische roman is, dat maakt daarbij eigenlijk niet uit.

in deze krant

Één recensie, drie activiteiten.

En verder

Column Brenda Meuleman Agenda en adressen Colofon

Hogenbirk en Roozen, De Ruyter: De Engelsen komen!, Uitg. Strip2000, ISBN 978 90 700 6024 4 (€ 8,95)

13 27 27

Roozen/Hogenbirk

BKhistorische romans

oktober 2016 – pagina 4

interview

Opgaan in een voorbije wereld enthousiasme

Hoe zorg je ervoor dat de rest van de wereld net zo enthousiast wordt over historische romans als jijzelf?

Schrijfster Simone van der Vlugt en uitgever Wanda Gloude bedachten samen het idee voor een historische-romanreeks en leggen uit wat er zo mooi is aan het genre. Door Nina Visser

T

oen de Amerikaanse auteur Tracy Chevalier in 1999 haar roman Girl with a Pearl Ear­ ring uitbracht, gebaseerd op het beroemde schilderij van Johannes Vermeer, dacht Wanda Gloude, uitgever bij Ambo|Anthos, direct: dat had door een Nederlander geschreven moeten worden.

Die gedachte bleef jarenlang in haar achterhoofd zitten, totdat ­Simone van der Vlugt bij haar aanklopte met het idee voor een historische roman. Van der Vlugt besloot zich eerst op een thriller te richten, maar het idee voor een historische roman bleef haar bezighouden. In 2009 was het dan zover: Van der Vlugt bracht haar eerste historische roman voor volwassenen uit: Jacoba, dochter van Holland. Later volgden Rode sneeuw in december, De lege stad en Nachtblauw.

‘Ik leer er zo veel van!’

Voor Van der Vlugt zijn haar boeken een manier om terug te gaan naar het verleden. ‘Ik ben heel erg nieuwsgierig naar hoe de wereld er vroeger heeft uitgezien,’ vertelt ze. ‘Ik zou best terug geflitst willen worden naar bijvoorbeeld 1500 of 1600. Wat zou ik dan zien? Daar ben ik zo benieuwd naar! Welke gebouwen stonden

er al en welke niet? Hoe rook het?

Hoe klonk de taal?’

Haar fascinatie voor het verleden begon toen ze de boeken van Thea Beckman las. ‘Zij kon werelden scheppen en dat vond ik heel mooi. Zodra ik een boek van haar las ging ik – poef! – terug in de tijd. Om Hasse Simonsdoch­ ter heb ik als veertienjarig meisje echt zitten huilen, zo mooi vond ik het. Toen bedacht ik: dat ga ik ook doen.’

‘Na het lezen van Jacoba en Rode sneeuw in december werd ook Wanda steeds enthousiaster over historische romans,’ vertelt Van der Vlugt. ‘Ze zei: “Ik leer er zo veel van. Die boeken zijn heel anders

Wanda Gloude Sanne van Dort

‘Als ik een hedendaagse roman lees ben ik sneller afgeleid en grijp ik eerder naar mijn iPhone, omdat er dingen in staan die je heel erg aan je dagelijks leven doen denken.’

dan ik dacht!”’ Hun enthousiasme bracht hen ertoe een speciale historische-romanreeks op te richten, met boeken die op dezelfde herkenbare manier zijn vormgegeven en die veelal over periodes uit de Nederlandse geschiedenis gaan. ‘Hopelijk zorgt deze reeks ervoor dat het onterechte imago van historische romans, namelijk dat ze saai en stoffig zijn, eraf wordt gehaald,’ zegt Gloude.

Hoe komen historische romans toch aan dat imago? Van der Vlugt: ‘Misschien toch door de geschiedenislessen vroeger op school, waarbij je feitjes in je hoofd moest stampen en jaartallen moest leren. Veel mensen denken ook dat als ze weinig van een onderwerp afweten, ze het boek niet zullen begrijpen.’

‘Mensen denken dat een historische roman een opsomming van feiten is,’ vult Gloude aan. Onterecht, vindt ze, en ze haalt een citaat aan van de Amerikaanse schrijver E.L. Doctorow: De histo­ ricus vertelt wat er is gebeurd. De schrijver vertelt hoe het voelde.

Gloude: ‘Dat is waar het bij historische romans over gaat; dat je meeleeft. Het gaat nog meer over de psychologie dan over de tijd waarin het zich afspeelt. En juist omdat je het in een historische setting plaatst is het ook nog eens leerzaam.’

Escapisme

Niet elk boek dat zich in het verleden afspeelt is overigens een historische roman, vindt Van der Vlugt. ‘Voor mij is een historische roman een voorbije wereld. Toen ik De lege stad schreef, over het bombardement op Rotterdam tijdens de Tweede Wereldoorlog, heb ik mezelf echt afgevraagd: is dit een historische roman?

BKhistorische romans

oktober 2016 – pagina 5

historische romans Om Hasse Simons­ dochter heb ik als veertienjarig meisje echt zitten huilen, zo mooi vond ik het. Toen bedacht ik: dat ga ik ook doen.’

Het is natuurlijk in het verleden gebeurd, maar is het echt historisch? En toch: als ik dan denk aan hoe het leven er toen uitzag, dan is dat wel een voorbije wereld. Maar ik vond het wel een grensgeval. Misschien omdat het nog vrij recent is en we nog te veel connectie voelen met die periode.’

Gloude denkt er anders over.

‘Wat mij betreft kan een historische roman over alle geschiedenis gaan, ook over de jaren zeventig bijvoorbeeld. Ik snap wel dat mensen denken dat je meer dan honderd jaar teruggaat, maar in principe vind ik dat alles wat in het verleden ligt eronder valt.’

De uitgever en de auteur hebben duidelijke ideeën over wanneer een historische roman geslaagd is. Van der Vlugt: ‘Als je op een gegeven moment helemaal niet meer in de gaten hebt dat je een historische roman aan het lezen bent. Als je meeleeft met de hoofdpersoon en in zijn of haar wereld zit en die als vanzelfsprekend beschouwt.’

‘Een goede historische roman sleurt je echt mee en biedt een soort escapisme,’ vindt Gloude.

‘Als ik een hedendaagse roman lees ben ik sneller afgeleid en grijp ik eerder naar mijn iPhone, omdat er dingen in staan die je heel erg aan je dagelijks leven doen denken. Historische romans spelen zich echter af in zo’n andere setting, dat ik veel makkelijker m’n aandacht erbij kan houden en echt het idee heb alsof ik in een film zit. Het is een fijne wereld om je in te verplaatsen omdat je echt even totaal ergens anders bent.’

Iets wat er nog niet is

Hoewel de historische roman in

Simone van der Vlugt Nederland de laatste tijd meer voet aan de grond krijgt, is het genre in het buitenland altijd al erg geliefd geweest. Hoe komt dat? ‘In Engeland, Duitsland en Frankrijk zie je inderdaad meer historische romans,’ zegt Van der Vlugt. ‘Het leeft daar meer, ze zijn trotser op hun geschiedenis, ze vinden het interessanter.

In Nederland denken we: och ja,

dat is geweest, waarom zou je dat allemaal nog moeten weten? Met deze reeks proberen we mensen toch te interesseren. Daarnaast is het natuurlijk ook gewoon leuk als het genre voet aan de grond krijgt. Iets wat er nog niet is. We hebben nu zoveel thrillers, seksboeken en feelgood-romans gelezen met zijn allen. Nu weer eens even wat anders!’

Marja Visscher

Tussen rang en stand Een verboden liefde op het Hof van Assendelft

D

€ 16,99

paperback | 240 blz. | e-book € 9,99 VERSCHIJNT 4 OKTOBER

e historische roman Tussen rang en stand van Marja Visscher is gebaseerd op het leven van

Sara Louisa du Faget van Assendelft. Zij verlaat het Lange Voorhout in ’s-Gravenhage om naar de Hoeksche Waard te gaan, waar haar familie een buitenverblijf heeft. Onder haar leiding wordt het verwaarloosde Hof van Assendelft gerestaureerd. Sara voelt zich er thuis, weg van de decadentie. Als ze de getrouwde tuinman Dirk van der Pligt

Het statige Hof van Assendelft is tegenwoordig als Museum Hoeksche Waard toegankelijk voor bezoekers.

De voelbare historie van die plek inspireerde Marja Visscher om in het levensverhaal van Sara Louisa du Faget van Assendelft (1717-1807) te duiken.

ontmoet, is het liefde op het eerste gezicht. Een liefde die niet kan bestaan maar, ondanks alles toch bestaat.

www.zomerenkeuning.nl

!

BKhistorische romans

oktober 2016 – pagina 7

Leesadvies

Walter Jansen

de experts

Leestips van uw boek­ handelaar Op zoek naar inspiratie?

Wij vroegen twee boekhandelaars welke historische roman ze als laatst lazen en wat ze ervan vonden.

Wie: Walter Jansen van Boekhandel Jansen & de Feijter in Velp en Het Colofon in Arnhem.

Boek: Het tumult van de tijd van Julian Barnes.

Walter: ‘De Russische componist Dmitri Sjostakovitsj leidde een tragisch en gespleten leven in de Sovjet-Unie, waar hij onder de terreur van Stalin in voortdurende angst en onzekerheid verkeerde. Julian Barnes nam het leven van deze componist als uitgangspunt voor zijn laatste boek Het tumult van de tijd. Deze historische roman analyseert genadeloos welke uitwerking een bepaalde periode in de geschiedenis kan hebben op een individu. Het draait in deze roman niet om het geven van veel historische informatie – daar zijn boekenkasten vol over geschreven

Lot Douze – maar om het gevoel van de tijd, de beleving en het kafkaëske.

‘Je zou kunnen zeggen dat Sjostakovitsj een neuroot was, een aspect dat in sommige recensies de boventoon voerde, maar daarmee doe je Barnes tekort. Hij laat juist zien hoe een sensibele geest als die van Sjostakovitsj verwordt tot neuroot. Ondanks zijn vooraanstaande positie, of misschien wel juist daardoor, is hij permanent in gevaar en kan hij van de ene op de andere dag worden opgepakt en verdwijnen.

Zo wordt hij een speelbal van de geschiedenis, die geen ruimte toestond voor het individu en voor individuele beslissingen. Dat besef is de grote kracht van Het tumult van de tijd.

‘Lees dit boek en luister naar de schitterende en beklemmende muziek van Sjostakovitsj. Muziektip: Symphonie nr. 5 en strijkkwartet nr. 15.’

Wie: Lot Douze van Boekhandel Over het water in Amsterdam.

Boek: Het opzienbarende verhaal van Robert Coombes van Kate Summerscale.

Lot: ‘In haar werk combineert Kate Summerscale misdaad met de cultuurgeschiedenis van Victoriaans Engeland. Dat deed ze goed in De vermoedens van Mr Whicher, maar in haar nieuwe boek Het opzienbarende

verhaal van Robert Coombes doet ze het nog beter. In 1895 vermoordde Robert Coombes zijn moeder. Hij was toen dertien jaar oud. Daarna leefde hij met zijn broertje en een vriend van de familie nog tien dagen door alsof er niets aan de hand was, in het huis waar zijn moeders dode lichaam lag. Deze gruwelijke daad neemt Summer­ scale als uitgangspunt voor een verfrissende kijk op Victoriaans Engeland.

‘Door zeer gedetailleerd in te gaan op Roberts omstandigheden, zoals zijn voorliefde voor penny dreadfuls, de buurt waar hij woont en zijn vader die op een passagiersschip werkte, schetst ze tegelijkertijd de cultuur in bredere zin. Roberts verblijf in een gesloten inrichting voor criminelen brengt haar er bijvoorbeeld toe om te schrijven over correspondentieschaak (nu onvoorstelbaar geworden: weken wachten op één zet…).

Daarnaast is zijn ongelukkige schoolcarrière de aanleiding om het te hebben over de manier waarop er in de negentiende eeuw tegen hoogbegaafde kinderen werd aangekeken. Summerscale knoopt alles bewonderenswaardig soepel en boeiend aan elkaar. Haar boek leest als een roman, die ondertussen je leergierigheid voedt.’

Julian Barnes, Het tumult van de tijd, vertaling: Ronald Vlek, U ­ itgeverij Atlas Contact, 160 pagina’s, ISBN 978 90 254 4661 1 (€ 19,99)

Kate Summerscale, Het opzienbarende verhaal van Robert Coombes, vertaling: Ernst Boer en Ankie Klootwijk, Uitgeverij Nieuw Amsterdam, 416 pagina’s, ISBN 978 90 468 2040 7 (€ 22,99)

Maak kennis met de historische-romanreeks

DE MAN DIE ALLES ACHTERLIET TANYA COMMANDEUR Holland-Amerika, begin twintigste eeuw: David Buijser groeit op zonder zijn vader. Jaren later besluit hij zijn vaders spoor naar New York te volgen en op zoek te gaan naar de man op wie hij zoveel zou lijken.

ACTIEPOCKET VOOR

€4,99 ‘Een mooi verhaal. Commandeur beschrijft op een beeldende manier het leven in zowel Rotterdam als New York.’ - Loretta Schrijver

historischeromans.com

BKhistorische romans

oktober 2016 – pagina 9

los isleños louisiana

Canarische roots in de Mississippi Delta Edwin Winkels is journalist en een graag geziene gast in talkshows om over voetbal of wielrennen te praten.

Het merendeel van zijn tijd besteedt hij echter aan het schrijven van historische romans. Onlangs verscheen alweer zijn derde: Het oog van de orkaan.

Door Nicole van der Elst

W

at je verschijning op televisie met beeldvorming van mensen doet, bleek afgelopen zomer op de Deventer Boekenmarkt, vertelt Winkels. ‘Naast mijn recent verschenen boek over Johan Cruijff had ik ook mijn historische romans meegenomen. Heel veel mensen wisten niet dat ik die ook schreef.’ Immers, als hij op televisie verschijnt is dat vooral in zijn rol als journalist en gaat het vaak over sport. ‘Terwijl ik nog trotser ben op mijn romans dan op mijn boek over Johan Cruijff,’ zegt Winkels. ‘Een schrijver ben ik sowieso, ik heb mijn hele leven niet anders gedaan. Of mensen mij zo zien is natuurlijk een tweede.’

Het idee voor Het oog van de orkaan ontstond tijdens een van zijn journalistieke reizen. ‘Ik ging in 2010 naar New Orleans om voor een krant een artikel te schrijven over de olieramp in de Golf van Mexico. De olie spoelde aan bij de kust, en daar kwam ik een aantal dorpjes tegen met Spaanse namen. Ik zag zelfs een jongen met een T-shirt met de opdruk ‘los isleños’ – de eilanders.

Ik vroeg hem wat het opschrift inhield. “Dit is een deel van onze geschiedenis. Wij stammen af van Canarische voorouders,”

Edwin Winkels legde hij uit.’

Deze voorouders, die in de achttiende eeuw vanuit Europa naar Louisiana verhuisden, waren het historische uitgangspunt van Winkels’ roman. De Spaanse immigranten vormden een eigen gemeenschap in de Mississippi Delta, afgezonderd van de rest van de bevolking. Ondanks dit eeuwenlange isolement ontkomt de familie Serpas, die in de roman centraal staat, niet aan de verleidingen van New Orleans, aan natuurgeweld, rassenconflicten en oorlogen. In Het oog van de orkaan lees je hoe vijf generaties zich aanpassen aan de ingrijpende veranderingen in het gebied.

Tijdens zijn onderzoek kwam de auteur erachter dat de streek inmiddels niet meer zo geïsoleerd is als in de twee eeuwen waarin zijn boek zich afspeelt. ‘Veel mensen uit het gebied vonden het jammer dat ik er niet vijftig jaar eerder ben geweest, toen het nog

echt afgezonderd was. Nu is het nagenoeg verlaten; vooral na orkaan Katrina zijn er veel mensen niet teruggekeerd.’ Winkels vertelt ook dat er van de Spaanse roots bijna niets meer is terug te zien. ‘Er wordt bijna geen Spaans meer gesproken, alleen nog door mensen die tachtig of negentig zijn. De veramerikanisering, die ik ook in mijn boek beschrijf, is definitief ingezet na de Tweede Wereldoorlog.’

Net als in zijn twee eerdere romans richt Winkels zich met Het oog van de orkaan op een relatief onbekende geschiedenis met alledaagse hoofdpersonen. ‘Ook als journalist was ik altijd al geïnteresseerd in de verhalen van gewone mensen. Ik zou dit verhaal ook hebben kunnen schrijven vanuit het oogpunt van de machthebbers, maar dat vind ik niet interessant. Ik geloof dat iedereen een verhaal heeft.

Ik zoek alleen de kapstok om dat verhaal aan op te hangen.’

‘Terwijl ik nog trotser ben op mijn romans dan op mijn boek over Johan Cruijff.’

Edwin

winKELS Q

Het oog van de orkaan historische roman | uitgeverij brandt

Edwin Winkels, Het oog van de orkaan, Uitgeverij Brandt, 352 pagina’s, ISBN 978 94 920 3734 3 (€ 18,50)

BKhistorische romans

oktober 2016 – pagina 10

boekfragment: De man die alles achterliet Een meeslepende zoektocht van een zoon naar zijn vader in Amerika, begin twintigste eeuw.

A Tanya Commandeur, De man die alles achterliet, Uitgeverij Ambo|Anthos, 264 pagina’s, ISBN 978 90 263 3114 5 (€ 19,99) www.amboanthos.nl

lles aan de nieuwe klant was opvallend: zijn statige verschijning, zijn chique bolhoed, het strikje boven zijn gestreepte gilet, zijn glimmend gepoetste schoenen. Dat hij geen Crooswijker was had zelfs schele Joop van de overkant nog kunnen zien.

Nauwelijks had hij een voet over de drempel gezet of een groepje straatjongens verdrong zich voor het raam om de vreemdeling ginnegappend gade te slaan.

‘Goedemiddag, zou u mij k ­ unnen scheren,’ vroeg de man met een wat opgeklopt, buitenlands accent.

‘Jazeker,’ antwoordde David in zijn netste Nederlands. ‘Gaat u zitten,’ en hij wees naar de lege kappersstoel voor zich. Oom Andries keek hem fronsend aan; de klok had twaalf uur g ­ eslagen, de tijd waarop ze gewoonlijk de zaak een uurtje dichtdeden. Normaal gesproken zou David de man vriendelijk hebben verzocht later terug te komen, maar iets in zijn blik deed hem anders beslissen.

‘Gaat u maar, dan help ik deze klant even,’ zei hij terwijl hij zijn oom geruststellend toeknikte.

Oom keek hem verbaasd aan, knoopte zijn schort los en verdween door de achterdeur naar het bovenhuis.

De vreemdeling liet zich in de stoel zakken, die knarste en zuchtte onder zijn gewicht. David gebaarde naar de jongens achter het raam dat ze moesten opkrassen, waarop ze schaterend wegrenden.

‘Wat had u precies gewenst, mijnheer,’ vroeg hij, terwijl hij de klant een schort voor knoopte.

‘Wassen, scheren en snijden graag.’ Via de spiegel wierp hij David een onderzoekende blik toe.

‘Komt u vaker in Rotterdam?’

David probeerde het onrustige gevoel dat via zijn buik opkroop te onderdrukken.

‘Ik kom hier een enkele keer. Ik reis als kapitein de hele wereld over, zodoende.’

‘Aha.’ Er viel een stilte terwijl David scheerschuim op het gezicht van de man aanbracht.

‘Bent u David Buijser?’

David schrok op. ‘Hoe weet u dat?’

Hij probeerde de man te koppelen aan een gebeurtenis of mensen die hij kende, maar niets kwam naar boven.

De man zuchtte. ‘Mijn bezoek aan uw barbierszaak is niet geheel toevallig. Ik heb een paar weken geleden een heer ontmoet in een café in New York die beweerde uw vader te zijn.’

Davids hart sloeg een paar keer over. Via de spiegel zag hij zichzelf als een standbeeld achter de klant staan. Zijn hand met scheerkwast hing in het lucht­ ledige.

‘Zijn naam is Johannes Buijser, niet waar?’

‘Dat klopt,’ zei David bijna onhoorbaar.

De man ging wat rechterop zitten. ‘Ik sprak hem aan op zijn Hollandse accent en zo raakten we aan de praat. Hij vertelde me dat hij jaren geleden naar New York was vertrokken zonder zijn gezin, om economische redenen, zoals zovelen. Het speet hem dat hij zijn kinderen niet had kunnen meenemen. Hij begreep niet waarom de vele brieven die hij in de loop der jaren had geschreven nooit zijn beantwoord. Hij was ervan overtuigd geraakt dat zijn kinderen hem niet meer wilden zien en dat deed hem zichtbaar verdriet.’

David liet zijn kwast zakken. ‘Hoe weet u dat het mijn vader is?’

Hij klampte zich vast aan de stoel. Misschien was het een vergissing, een misverstand, een zieke grap.

‘Ik weet het bijna honderd procent zeker. U lijkt sprekend op hem: dezelfde oogopslag,

hetzelfde figuur. En u heeft twee broers en twee zussen? En uw moeder heeft een paar jaar geleden de scheiding aangevraagd?’

David knikte, als verstomd. ‘Ja, dat is zo.’ Zijn knieën werden slap.

‘Staat u mij toe dat ik even naast u ga zitten?’

De man keek hem bezorgd aan.

‘Ik overval u met dit bericht. Ach, ik had misschien helemaal niet moeten langskomen, maar ziet u: zijn verhaal liet me niet los, ik ben ook vader van vijf kinderen.

En omdat ik toch dichtbij was…’

David schudde zijn hoofd. ‘Nee nee, u heeft er goed aan gedaan.

De waarheid, hoe pijnlijk ook, is altijd beter dan… leugens.’ Hij probeerde orde te scheppen in de chaos in zijn hoofd. Zou moeder er altijd van hebben geweten?

Of waren de brieven op een verkeerd adres bezorgd? Hoe zou dat kunnen? Iedereen in Crooswijk kende elkaar, de brieven zouden zonder twijfel bij hen zijn teruggebracht. Of vertelde vader fabels aan vreemdelingen om zijn eigen geweten te sussen?

‘Voelt u zich wel goed?’ De man richtte zich op uit zijn stoel, waardoor een klodder scheerzeep van zijn gezicht op de vloer viel. ‘Ja, nee, het gaat alweer,’ stamelde David en stond op om zijn plek achter de klant weer in te nemen.

BKhistorische romans

oktober 2016 – pagina 11

boekfragment: Madame Manet Dit boek vol geruchtmakende schilderijen en oude foto’s is te lezen als een roman, maar biedt evengoed een sprankelend kunsthistorisch tijdsbeeld van het Parijs van de 19de eeuw.

Ton van Kempen en Nicoline van de Beek, Madame Manet, Muziek en Kunst in het Parijs van de Impres­ sionisten, Uitgeverij Het ArchiefCollectief, 364 pagina’s, ISBN 978 90 823 0731 3 (€ 32,50) www.Madamemanet.nl

W

eet u wat? Nu bent u aan de beurt. Sluit uw ogen en ik neem u mee op een ochtendwan­ deling door de stad.

Opwindend, monsieur. Ik heb de ogen al gesloten.

Vanaf de Place Vendôme, dat overi­ gens het meest ele­ gante plein is dat ik in mijn leven heb gezien, is het een klein stukje lopen naar de Rue de Rivoli. Onder de colon­ nades, waar paartjes gearmd kuieren, weer­ kaatsen luide stemmen

van verkopers die houts­kool, zang­ vogels, schoenveters, potten en pannen aanprijzen. U zit toch niet stiekem te kijken?

U kunt mij vertrouwen.

Bij een verlegen meisje koop ik een bosje lavendel.

Ik steek de straat over…en wan­ del door het park van de Tuile­ ries in de richting van de Seine. Ik hoor een straatorgeltje dat vrolijke deuntjes speelt. Op het ritme van de muziek bewegen de houten car­ rouselpaarden statig op en neer. Ik loop verder en midden op de Pont Neuf blijf ik stilstaan.

Een miezerig zonnetje breekt door het grijze wolkendek.

Wat ziet u?

De Pont des Arts1 en in de verte de torens van het Palais du Tro­ cadéro2 die als twee minaretten de lucht insteken. Het glazen

dak van het Grand Palais3 weer­ spiegelt de eerste zonnestralen.

Onder mij stroomt de vuilbruine Seine. Langs de grijze kaden, waar schepen, roeiboten en platte vis­ sersschuiten aangemeerd lig­ gen, staan wasvrouwen – de mou­ wen opgestroopt – vooroverge­ bogen linnengoed uit te wringen.

Op de Seineoever spelen mannen pétanque; ik hoor de ballen met harde knallen tegen elkaar aan ketsen.

1) De Pont des Arts (1803) is een voetgangersbrug over de Seine en was het eerste metalen, niet verhullende stadsobject buiten Engeland.

2) Het Parijse Palais du Trocadéro met een concertzaal en twee torens werd gebouwd ter gelegenheid van de Parijse Wereldtentoonstelling van 1878. Het gebouw werd in 1937 afgebroken om plaats te maken voor het Palais de Chaillot.

3) Het Grand Palais is een grote glazen tentoonstellingshal die gebouwd werd voor de Parijse wereldtentoonstelling van 1900.

boekfragment: De bende van Lijp Kot

Wim Bos, De bende van Lijp Kot, Uitgeverij Lemniscaat, 208 pagina’s, ISBN 978 90 477 0586 4 (€ 14,95) www.lemniscaat.nl

Als de 11-jarige Pontus beschuldigd wordt van moord en moet vluchten, vindt hij een schuilplaats bij de excentrieke bandiet Lijp Kot en de mooie Meintje. Daarvoor moet hij zich wel bij hun boevenbende aansluiten. Zal Pontus zijn naam en eer ooit kunnen herstellen?

‘W

elkom in de Duvelshoek,’ mompelde Pontus.

Hij liep de steeg in tot hij stilhield bij een krot rechts op de hoek van een smal dwarssteegje.

Bij dit huis, met de ingang in het smalle steegje, moest hij zijn.

‘Om vier uur stipt,’ had de marktmeester gezegd. Vanachter de gevels klonken de klokken van de Regulierstoren. Bim – bim – bim – bim. Pontus stapte een vervallen stoepje op, hield de schaal met

schol voor zich en klopte op de donkergroene deur. Even keek hij naar rechts. De smalle gang liep al snel dood in een plaatsje.

Vreemd geronk trok p ­ lotseling zijn aandacht. Wat was dat?

Nieuwsgierig sloop hij naar het plaatsje, maar halverwege hield hij in. Daar, om de hoek… daar lag iemand. Tenminste, Pontus zag een voet. Iets in hem zei dat hij hier ogenblikkelijk vandaan moest, maar toch liep hij het plaatsje op. Aan de voet zat een forse man vast die half op zijn buik op de grond lag, zijn rug naar Pontus toegekeerd. De man reutelde en leek hem niet op te merken. Die kerel slaapt vast zijn roes uit, dacht Pontus. Hij boog zich voorover om te zien of de man sliep, toen hij verstarde: het vaalwitte hemd kleurde in de borststreek bloedrood. Achter hem zwaaide een deur met een klap tegen de muur. Pontus

schoot overeind. Uit een pandje strompelde een kerel naar buiten, zijn hemd half uit zijn broek.

Hij kon nauwelijks op zijn benen staan en liep wankelend op Pontus af.

‘Wat moet dat daar?’ lalde hij.

Weg hier! dacht Pontus. Hij stormde het steegje in, sloeg de hoek om en rende terug naar de Reguliersbreestraat. Zijn hart bonkte in zijn keel. De alarmregel! Nu moest hij de alarmregel toepassen, die de wezen uit het tehuis hem hadden ingepeperd: stront aan de knikker? Wegwezen en bek dicht. En een kerel, liggend in een steegje met een bebloed overhemd? Dat was stront aan de knikker.

IEDEREEN LEEST DE HISTORISCHE-ROMANREEKS VAN AMBO|ANTHOS De nieuwe reeks belicht de fascinerendste en belangrijkste periodes uit onze geschiedenis op toegankelijke, meeslepende en romantische wijze.

‘Ik vind deze hele reeks er mooi uitzien. Goed idee om boeken van verschillende schrijvers op deze manier toch bij elkaar te laten horen. Voor mij was het in ieder geval reden om alle boeken uit de reeks te gaan lezen.’ – Tessa ‘Ik vind ze er geweldig uitzien en mijn ervaring tot nu toe is dat het stuk voor stuk heerlijke verhalen zijn die de Nederlandse geschiedenis tot leven brengen.’ – Judy84 ‘Ik ben positief verrast door deze historische romans.

Nederlandse geschiedenis verpakt in een prettig leesbaar en boeiend verhaal. Een aanrader.’ – Wisalima ‘De cover met dat raster houdt voor mij iedere keer weer een belofte in, ben gek op historie en dan vooral gecombineerd met personages, dat maakt het juist zo boeiend.’ – Tea

historischeromans.com

‘Op deze manier is het heerlijk om meer te weten te komen over onze Nederlandse geschiedenis.’ – Frederique ‘De historische reeks van Ambo|Anthos heeft mijn hart gestolen.

Ik blijf ze sparen.’ – Michelle ‘Tot op heden heb ik ieder boek van de historischeromanreeks gelezen en deze waren zeer prettig om te lezen en bovendien leerzaam.’ – Evan ‘Ik heb alle Ambo|Anthos historische romans in mijn boekenkast. Ik ben er helemaal aan verknocht.

Ze zijn allemaal even prachtig.’ – Hannie ‘Oh wat houd ik toch van de historische romans van Ambo|Anthos! Het zijn pareltjes!’ – Judith

BKhistorische romans

oktober 2016 – pagina 13

Oudheid brenda meulenman

Geschiedenis zonder plot

Aigle: slavin in het oude Rome

Sla een willekeurig geschiedenisboek open en het staat vol met Grote Gebeurtenissen. Zo opgetekend klinken ze episch en groots, maar hoe was het op de dag zelf?

Er is in Rome iets gebeurd laat de Andere Geschiedenis zien van de dag dat Julius Ceasar stierf.

Door Alex Hoogendoorn

Het meisje op het omslag van mijn boek kijkt dromerig voor zich uit, haar blik gericht op iets wat wij niet kunnen zien. De eerste keer dat ik haar zag, dacht ik meteen: dit is ze, slavin Aigle. Al is de hoofdpersoon uit mijn boek eerder hoopvol dan dromerig.

Tijdens het schrijven heb ik me in de Romeinse slavernij verdiept. In de periode waarin het boek zich afspeelt – de eerste decennia voor Christus – was een derde deel van de bevolking slaaf. Een derde! Sommige burgers hadden ‘slechts’ een handvol slaven, maar van bepaalde senatoren is bekend dat ze er honderden tot hun bezit konden rekenen. Binnen zo’n groep slaven bestonden enorme verschillen in leefomstandigheden, met aan de ene kant van het spectrum de mijnwerkers en aan de andere kant de huisslaven van de rijken. Ze werden echter allemaal uitgebuit, economisch en sociaal.

Ik heb geprobeerd me voor te stellen hoe het moet zijn geweest als bij wet bepaald is dat je straffeloos verkracht mag worden, straffeloos geslagen. De Romeinse manier om het systeem van slavernij in stand te houden was een grondhouding van argwaan en controle door lijfstraffen; veel gruwelijks kwam ik tegen bij mijn research, tot aan eigenaren die hun onge- Brenda Meuleman, Het verraad van Julia, Uitgevehoorzame slaven aan rij Ambo|Anthos, 228 pagivleesetende vissen na’s, ISBN 978 90 263 3409 voerden.

2 (€ 18,99) Door de ogen van Aigle heb ik getracht die wereld tot leven te wekken. Als slavin van Julia, dochter van keizer Augustus, heeft zij een relatief hoge status. Maar wat is die waard, zonder een toekomst? Ook Aigle hoopt zich te kunnen ontworstelen aan haar lot.

D

Ruud Pos

episch centrum

Sándor Márai

door het boek te komen. Zeker als rie slaven lopen op een je bij de daaropvolgende hoofdheuvel die wordt beschestukken bent aanbeland, waarnen door het laatste licht. bij sterk met de vorm wordt Het is maart in het jaar 44 voor gespeeld. Er zijn dialogen tussen Christus. Die dag zal alles veranpersonen die nauwelijks worden deren. Vanaf hun plek overzien geïntroduceerd en monologen de slaven de Romeinse badplaats van eveneens onbekende persoBaiae. Al zittende zien ze hoe een nen. Er wordt veel gespeculeerd groep welgestelde mannen de en geroddeld zonder beschrijverlaten villa’s van het plaatsje ving van omgeving en lichaamsbetrekt, gevolgd door karren vol waardevolle bezittingen. Gehaast taal. Het is onmogelijk er een beeld van de situatie bij te voren opgejaagd, alsof ze gevlucht men. Alsof je per ongeluk luistert zijn. ‘Er is in Rome iets gebeurd,’ zegt de oude slaaf. Daarna begint naar een gesprek tussen twee onbekenden dat zich achter je de speculatie: is ‘de dictator’ rug afspeelt. vermoord?

Stilistisch gezien zijn die gesprekEr is in Rome iets gebeurd begint ken zwak: ze zijn bijna onbegrijboeiend. De toon is stellig op het pelijk, haast niet te volgen. Symarrogante af, nors en laatdunkend. Daardoor komt de sfeer van bolisch gezien zijn ze echter sterk, omdat dat onbegrijpelijke predie periode tot leven. De persocies is wat Sándor Márai heeft nages – slaven, rijke handelaren, beoogd. Hoe meer er schrijvers, verveelde wordt gespeculeerd, huisvrouwen, dokters hoe verder men van – kunnen vrijwel niede werkelijkheid af mand vertrouwen. komt te staan. Dat is De vermeende dood de échte geschiedevan de dictator vernis, hoe het volk de oorzaakt chaos. Iedergebeurtenis ervoer. een roddelt en proToch nemen de rodbeert zijn leven veilig dels en het oeverloze te stellen. Dat klinkt gezwam de overongevoelig en zo leest hand. Hoe origineel het ook, maar eigenlijk de gedachte erachter is het heel realistisch Sándor Márai, Er is in ook is, in een roman voor die periode.

Rome iets gebeurd, vertais een aaneenrijging Toch zorgt die opzet ling: Rogier van der Wal, van willekeurige rodvoor een belemmering Uitgeverij Wereldbibliodels zonder plot niet bij het lezen: het vergt theek, 224 pagina’s, ISBN voldoende. meer aandacht om 978 90 284 2663 4 (€ 19,99)

Brenda Meuleman (1972) studeerde Bedrijfscommunicatie en Kunstgeschiedenis aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, waarbij ze zich toelegde op de klassieke oudheid. In haar debuutroman Het verraad van Julia beschrijft ze hoe een slavin in de Romeinse tijd zich ontworstelt aan haar lot.

HERINNERINGEN AAN DE HOLOCAUST

Geschiedenis & collectieve herinnering in gespannen verhouding Koen Lagae, Saartje Vanden Borre, Karel Van Nieuwenhuyse

LARS ANDERSON

De column van Sarah Meuleman: ‘Is een roman ooit af?’

9

RIJKS: het kunstige project van Marcel Wanders 25

De evolutie van de holocaustherinnering in Europa en in de Verenigde Staten. € 17,50 | ISBN 978 94 6270 087 1

Mariette Zweers over Maakbaar: ‘Ik wilde echt iets van mezelf maken.’

13

Het boek op Film by the Sea 21

‘BOMEN ZIJN WAARDEVOLLE BIJKOMSTIGHEDEN’ ILSE OOSTERKAMP

Brecht Evens maakte een boek voor Louis Vuitton 29

BRECHT EVENS

REMBRANDT VAN RIJN

Ronald Giphart: ‘Boek en film zijn eigenlijk elkaars natuurlijke vijanden.’

3

Aangeboden door:

www.boekscout.nl

RUUD POS

UITGEVER ZOEKT TALENT!

boek.scout

DE BESTE BRON VOOR BOEKENNIEUWS – JAARGANG 10, NUMMER 9, SEPTEMBER 2016 – WWW.BOEKENKRANT.COM

Stedelijk groen in Antwerpen 1859-1973 Bart Tritsmans

Hier ben ik: de nieuwe Jonathan Safran Foer 5

De geschiedenis van stedelijk groen in de moderne stad

BOEKEN EN EVENEMENTEN

Boekenkrant 130x30mm_Opmaak 1 15-07-16 16:57 Pagina 1

€ 55,00 | ISBN 978 94 6270 082 6

JEFF MERMELSTEIN

Het nieuwe boekenseizoen: wat mag u niet missen? 9 1 & 2 October 2016, Marriott Hotel Amsterdam saturday: 13 – 19, sunday: 11 – 18 Participants from Argentina, Austria, Belgium, France, Germany, Italy, The Netherlands, Portugal, Spain, Switzerland, United Kingdom & USA

www.amsterdambookfair.net

Verder lezen? Ontdek de Boekenkrant!

Gratis verkrijgbaar bij de actieve boekhandel. www.boekenkrant.com

Maak kennis met de historische-romanreeks

Jane Austen,onder vier ogen

Anke Werker Een fictief kijkje in het leven van Jane Austen en haar zus Cassandra. Een prachtige historische roman voor fans van Love & Friendship, De Jane Austen-leesclub, Downton Abbey en Landgoed Longbourn.

historischeromans.com

www.upl.be info@upl.be +32 (0)16 32 53 45

BKhistorische romans

oktober 2016 – pagina 15

Sir Henry Raeburn

geschiedenis

Felix Nadar

ivanhoe Van ridder tot rover Aan het begin van de negentiende eeuw ontstond een nieuw literair genre: de historische roman. Deze boeken boden lezers een groots verleden waarmee zij zich konden identificeren.

Het genre leverde door de eeuwen heen aantal klassiekers op, die nog altijd heel leesbaar zijn.

Door Caroline van der Lee Ivanhoe

Met Ivanhoe (1819) schreef de Schotse Walter Scott de allereerste historische roman. Ivanhoe is een dappere Saks, die na een kruistocht terugkeert in Engeland. Daar worden de Saksen uitgebuit door Normandische edelen. Ivanhoe en een geheimzinnige zwarte ridder zijn als enigen tegen hen opgewassen. Hoogtepunt van de roman is de belegering van het Sakische kasteel Torquilstone. De Normandiërs worden verslagen en de zwarte ridder maakt zich bekend als koning Richard Leeuwenhart. Deze ‘goede’ Normandiër beveelt iedereen om zich niet meer als Saks of Normandiër op te stellen, maar als Engelsman. Ivanhoe trouwt met jonkvrouw Rowena.

Ondanks vele clichés en de karikaturale tegenstelling tussen de goede, rechtvaardige Saksen en de sterke, maar valse Normandiërs, spreekt het meeslepende verhaal over moed, liefde en verraad nog altijd tot de verbeelding. Ivanhoe zelf is weliswaar nogal flets, maar dat wordt ruimschoots gecompenseerd door een stoet aan kleurrijke bijfiguren, met Rebecca als interessantste personage. Deze dappere joodse vrouw is oogverblindend mooi en ook nog intelligent. Zij houdt van Ivanhoe, die natuurlijk niet met haar kan trouwen. Het blijven wel de Middeleeuwen. Het boek

Walter Scott

Alexandre Dumas

werd verfilmd, omgevormd tot tv-serie en verscheen als strip.

boek te lezen, kan ook één van de 36 verfilmingen bekijken.

Eén voor allen, allen voor één

Voor geen chanterik peu!

Wie is er niet opgegroeid met De drie musketiers? Fransman Alexandre Dumas schreef dit boek in 1844. De roman speelt rond 1627, wanneer de op macht beluste kardinaal Richelieu koning Lodewijk XIII en zijn vrouw in diskrediet wil brengen.

Zo hoopt hij hem tot aftreden te dwingen, waarop hij zelf het leger kan aanvoeren om de hugenoten aan te vallen en de oorlog te verklaren aan Engeland. De kardinaal wordt geholpen door het hoofd van zijn garde, de graaf van Rochefort, en de valse maar verleidelijke Milady de Winter. De drie musketiers Aramis, Athos en Porthos blijven echter trouw aan de koning. De jonge d’Artagnan sluit zich bij hen aan en komt via zijn geliefde Constance, de hofdame van de koningin, achter de snode plannen van de kardinaal.

Onder het motto: ‘Één voor allen, allen voor één!’ proberen de musketiers de kardinaal te stoppen.

De drie musketiers is het ultieme jongensavontuur. Spannend tot de laatste letter, ook voor meisjes.

Wie ertegen opziet het vuistdikke

In De bende van Jan de Lichte (1957) geen terugkeer naar een groots verleden, maar naar het verarmde Vlaanderen van de achttiende eeuw. Louis Paul Boon haalde de inspiratie voor zijn boek uit volksverhalen over roversbenden die het platteland terroriseerden. Boon maakte van Jan de Lichte een idealist die met zijn bende van landlopers, dieven en andere randfiguren hoopt een revolutie op gang te brengen. Ondanks zijn goede intenties blijkt hij echter niet in staat zijn omstandigheden te ontvluchten en het lot van zijn kompanen te verbeteren. De Lichte wordt verraden en op de markt van Aalst terechtgesteld. Mede vanwege het vette Vlaams waarmee Boon zijn taal doorspekt, duurt het even voor je als lezer in het verhaal komt. Toch is het zeker de moeite waard. De personages zijn levensecht en tragisch en het taalgebruik is prachtig. Dit boek is een schelmenverhaal, een historische roman en een sociale aanklacht. Maar bovenal is het één van de hoogtepunten van de Nederlandstalige literatuur.

De kardinaal wordt geholpen door het hoofd van zijn garde, de Graaf van Rochefort, en de valse maar verleidelijke Milady de Winter.

BKhistorische romans

oktober 2016 – pagina 16

reportage

‘In deze muren zitten bloed, zweet en tranen’ burgerweeshuis

‘Het is een heel mooie en rustige plek midden in het centrum van Amsterdam. De historische sfeer is hier nog steeds voelbaar,’ zegt Suzanne Wouda. We staan op de binnenplaats van het Amsterdamse Burgerweeshuis, de plek waar haar roman Roeien naar de ­Volewijck zich afspeelt.

Door Nora van Ouwerkerk Foto’s Wouter le Duc

O

Weeshuispoort

p een rustige ochtend stap ik via de weeshuispoort in de Kalverstraat de wereld van de zeventiende-eeuwse Amsterdamse weeskinderen binnen. De poort, die tegenwoordig toegang geeft tot het Amsterdam Museum, was eeuwenlang de deur naar het Burgerweeshuis.

Op de jongensbinnenplaats ontmoet ik Suzanne Wouda, schrijfster van Roeien naar de Volewijck.

Het Burgerweeshuis vormt het decor van haar roman. In het Amsterdam van 1679 ontmoeten de weesmeisjes Flora en Mare elkaar op deze plek. Jarenlang zijn ze onafscheidelijk, tot ze elkaar uit het oog verliezen.

Flora gaat in Haarlem wonen en trouwt met een rijke man. Mare werkt als prostituee in een speelhuis op de Zeedijk. Als Mare een zorgwekkende brief van Flora ontvangt reist ze af naar Haarlem om op zoek te gaan naar Flora’s spoorloos verdwenen zoon.

Het eerste weeshuis van Amsterdam kent een geschiedenis die ver teruggaat. ‘Rond 1520 werd het Burgerweeshuis opgericht,’ vertelt Wouda terwijl we over de binnenplaats lopen. ‘Volgens de mythe zou de nobele

Amsterdamse dame Haesje Claes het hebben gesticht. Het weeshuis was uitsluitend bestemd voor kinderen van poorters; burgers van de stad Amsterdam. Na de Alteratie in 1578, de afzetting van het katholieke stadsbestuur, kreeg het Burgerweeshuis het katholieke Sint Luciënklooster ter beschikking. Sindsdien was het weeshuis gevestigd op de huidige locatie.’

Omdat de wezen kinderen van poorters waren hadden ze het goed in het Burgerweeshuis.

‘Het was een zelfvoorzienende plek, waar de kinderen les kre-

gen in lezen, schrijven en godsdienst. De jongens en meisjes leefden strikt gescheiden, gesepareerd door een hek en een overkapte sloot,’ vertelt Wouda terwijl ze wijst naar de plaats waar het hek vroeger stond. Zodra de wezen er klaar voor waren, werden ze op twintigjarige leeftijd de wereld ingestuurd. Waren ze dat niet, dan bleven ze in het Burgerweeshuis. ‘Ik denk dat het voor ons heel moeilijk is voor te stellen dat je tot aan je twintigste op dezelfde plek blijft,’ zegt Wouda. ‘Op zondag verlieten de wezen het huis om naar de kerk

Burgerweeshuis

BKhistorische romans

oktober 2016 – pagina 17

Suzanne Wouda

‘Op zondag verlieten de wezen het huis om naar de kerk te gaan.

Daarnaast hadden ze één keer per jaar een uitje. Maar verder was dit hun wereld.’ te gaan. Daarnaast hadden ze één keer per jaar een uitje. Maar verder was dit hun wereld.’ Het jaarlijkse uitje van de weeskinderen bracht hen naar een zeventiendeeeuwse variant van de Efteling: De Oude Doolhof. De pretparkachtige gelegenheid aan de Prinsengracht, aan de zuidkant van de Looiersgracht, wordt in Roeien naar de Volewijck tevens bezocht door Flora en Mare.

Wouda leidt mij naar de Schut-

tersgalerij van het A ­ msterdam Museum om de magie van De Oude Doolhof te beleven. De grootste publiekstrekkers, de beelden van David en de reus Goliath, staan in deze galerij.

Door middel van een mechaniek kan Goliath met de ogen rollen. ‘Ik kan mij heel goed voorstellen dat mensen vroeger naar dat beeld keken en stomverbaasd waren,’ merkt Wouda op als wij zelf naast de reus staan in het Amsterdam Museum.

Naast het verwerken van bestaande locaties maakt Wouda ook gebruik van bestaande verhalen over het zeventiendeeeuwse Amsterdam. ‘Het mooie aan deze stad is dat er ontzettend veel te vinden is. Er wordt wel eens gezegd dat Amsterdammers Amsterdam het centrum van de

wereld vinden. Maar in de zeventiende eeuw was dat ook daadwerkelijk zo,’ legt Wouda uit. ‘De titel, Roeien naar de Volewijck, slaat bijvoorbeeld terug op de zeventiende-eeuwse versie van het bekende verhaal dat kinderen van de ooievaar komen. Toentertijd was de Volewijck een galgenveld. Het verhaal deed de ronde dat men daar naartoe roeide om een baby te halen uit de kolen die groeiden onder de galgen waaraan de geëxecuteerde lichamen hingen. Dat speekt natuurlijk tot de verbeelding.’

Ook historische personen worden in het verhaal geïntegreerd, vertelt Wouda. ‘Zo maakt de lezer ongemerkt kennis met Frederik Ruysch, een zoöloog met een enorme collectie aan anatomische preparaten. Zijn collectie was in die tijd al een grote toeristische trekpleister. Daarnaast komt de heer Van Roonhuysen aan bod. Deze stadsvroedmeester van Amsterdam wordt ook wel gezien als de uitvinder van de verlostang. Naar mijn idee zijn dat zulke mooie gegevens, daar moet ik dan wel gebruik van maken in het boek.’

Door middel van deze feitjes hoopt Wouda iets extra’s mee te geven. ‘Ik vind het leuk dat mijn lezer, zonder te worden overspoeld met feiten en zonder dat het het verhaal en de spanning in de weg staat, een stuk wijzer is geworden na het lezen van mijn boek. De combinatie tussen geschiedenis en verhalen, en vooral het idee dat je op een plek bent waar je bijna kunt voelen dat het gebouw de eeuwenoude verhalen heeft opgezogen, dat heb ik altijd al mooi gevonden.’ Terwijl Wouda het gebouw in zich opneemt merkt ze op: ‘Als je kijkt naar dit gebouw dan zie je dat er in deze muren bloed, zweet en tranen zitten.’

Omringd door dezelfde muren neem ik afscheid van Suzanne Wouda. Met veel interessante verhalen op zak verlaat ik via de karakteristieke weeshuispoort de rust van het Burgerweeshuis en treed ik het altijd bruisende Amsterdam tegemoet.

Suzanne Wouda, Roeien naar de Volewijck, Uitgeverij Ambo|Anthos, 320 pagina’s, ISBN 978 90 263 3393 4 (€ 19,99)

Advertenties Lijp Kot en Negen Kamers_Opmaak 1 19-09-16 15:27 Pagina 2

E E N S U P E R S PA N N E N D H I S TO R I S C H J E U G D B O E K W I N N A A R VA N D E T H E A BECKMAN KINDERJURYPRIJS 'Spannend debuut (...) Dit boek zal jonge liefhebbers van het genre ongetwijfeld kunnen boeien.' – Trouw

Wim Bos, De bende van Lijp Kot isbn: 978 90 477 0586 4 prijs: € 14,95

W W W. L E M N I S C A AT. N L

Maak kennis met de historische-romanreeks

Tulpenliefde Femke Roobol

Een meeslepende historische roman over tulpenmanie en de eerste beroemde vrouwelijke schilder, Judith Leyster, in het Haarlem van de Gouden Eeuw.

historischeromans.com

BKhistorische romans

oktober 2016 – pagina 19

paramaribo Dale Grant

Killinger in 1910, en de stationevertelde hij later in ring van een Amerikaanse legerinterviews. Dat had macht tijdens de Tweede Wereldalles te maken met het gewaagde onder- oorlog om de bauxietmijnen te beschermen. Maar De konin­ werp van zijn boek: gin van Paramaribo is vóór alles De koningin van een verhaal over onafhankelijkParamaribo vertelt heid, feminisme en zelfbewusthet waargebeurde zijn: Maxi Linder koos bewust verhaal van Wilhelvoor een bestaan als prostituee mina Rijburg alias en liet zich door niemand de wet Maxi Linder (1902voorschrijven. Ik mag dan een 1981), de beroemdhoer zijn, leek ze te willen zegste prostituee van gen, maar ik verdien net zoveel Suriname. respect als ieder ander. Haar Accord schetst haar intelligentie, humor en tempelevenswandel door rament brachten haar tot in de een tiental fictiehoogste kringen van het kolove personages over niaal bestuur. Daarnaast zorgde haar te laten verze ervoor dat arme gezinnen uit tellen, van geboorhaar omgeving te eten kregen te tot begrafenis. Je en betaalde ze de opleiding van leert haar dus kenmeerdere kinderen uit de buurt. nen door de ogen Maxi Linder is in Suriname nog van anderen, maar altijd een legende. Ze was prosomdat Maxi Linder tituee, zwart en vrouw; niet echt bekend stond als iemand die het hart op een combinatie die succes verzekert. Toch wist ze met haar trotse de tong droeg heb je vaak ook toegang tot zelfbewustzijn en onafhankelijkheid iedereen naar haar hand te haar gedachten. De zetten. Zo ook de lezer van deze interessante hoofdroman, want ondanks de soms persoon kan helaas niet verhullen dat het boek op sti- wat houterige stijl weet Maxi je aandacht tot het einde toe vast te listisch vlak niet altijd even goed houden. is. Zo gebruikt Accord in seksscènes termen als ‘zijn levenskracht’ en ‘haar meer Surinaamse geschiedenis bron’, die wel erg boeketreeksachtig aanOp 23 oktober verschijnt ter gelegen­ doen. Daartegenheid van de tachtigste verjaardag over staan echter de van Cynthia McLeod een nieuwe vele woorden uit het druk van haar debuut Hoe duur was Sranan waarmee de de suiker? (1987). tekst is doorspekt, die erg goed werken om De roman speelt de setting en sfeer in de periode tusover te brengen. sen 1765 en 1779 en Dat het boek ondanks gaat over de halfde gewaagde onderzusjes Elza en Sarith, werpkeuze kon uitdie met hun famigroeien tot een bestlie op een grote suiseller komt waarkerplantage in Surischijnlijk doordat het name wonen. Het is over veel meer gaat de bloeitijd van de dan prostitutie alleen. suikercultuur, maar In de roman komen ook die van opstandiverse historische den op de plantaCynthia McLeod, Hoe duur gebeurtenissen voor- ges, die iedereen was de suiker?, Uitgevebij, zoals de mislukte doet beseffen dat de rij Conserve, 304 pagina’s, staatsgreep van poli- suiker duur betaald ISBN 978 90 542 9048 3 tie-inspecteur Frans wordt… (€ 20,00)

Clark Accord

bestseller

Een koningin om voor te buigen Clark Accord, De koningin van Paramaribo, Uitgeverij Nijgh & Van Ditmar, 320 pagina’s, ISBN 978 90 388 0232 9 (€ 15,00)

‘Bijna elke Surinamer kent dit of heeft het gelezen,’ zegt mijn beste vriendin, zelf Surinaams, als ik haar vraag naar De koningin van Para­ maribo van Clark Accord (1961–2011). Ter gelegenheid van Accords vijfde sterfdag is er een heruitgave verschenen van deze moderne klassieker. Door Nina Visser

D

e roman kwam oorspronkelijk uit in 1999 en werd toen direct een bestseller, met meer dan honderdtwintigduizend verkochte exemplaren.

Accord zelf had deze belangstelling totaal niet zien aankomen,

BKhistorische romans

oktober 2016 – pagina 20

boekfragment: Het verraad van Julia Hoe een slavin in het oude Rome zich ontworstelt aan haar lot. Herkenbare thema’s in oude tijden: liefde, vriendschap en verraad.

I Brenda Meuleman, Het verraad van Julia, ­Uitgeverij Ambo|Anthos, 228 pagina’s, ISBN 978 90 263 3409 2 (€ 17,99) www.amboanthos.nl

n de kamer van Julia, die ik vanmiddag in mijn verwarring opzocht, begint het te schemeren.

Hier kan ik ongestoord zitten.

Met haar toestemming heb ik er regelmatig gewerkt, mijn lessen voorbereid. Aan het grote aantal slaven binnen deze huishouding probeer ik na al die jaren nog steeds te ontsnappen. Overdag en ’s nachts, altijd mannen, vrouwen en kinderen om me heen. Ze vegen, poetsen, sjouwen, treden overal binnen en vertrekken babbelend naar andere delen van het huis. Ik weet dat het een voorrecht is voor een slavin als ik om privéruimten te mogen gebruiken, maar zo heeft het nooit gevoeld. In elke ruimte van deze woning ben ik onvrij, al bieden de muren geborgenheid en geeft de aanwezigheid van wachters bescherming. Gelukkig kan ik lezen en schrijven, mijn vrijheden, hoewel nu onbelangrijk.

De gebeurtenissen van de afgelopen dagen houden me al nachtenlang wakker. Verschillende beelden doemen op: een heerser over het Romeinse rijk die zijn oordeel velt, zijn dochter in een stinkende cel en op een zeeschip, krakend in de wind. Mijn eigen betrokkenheid is onmiskenbaar.

Ik heb schuld. Hoe heeft het zover kunnen komen?

Als kind was ik betrekkelijk vrolijk maar ik kon zomaar met mijn rug tegen de muur gaan zitten, onaanspreekbaar voor wie ook.

Het waren geen vastomlijnde gedachten die in mij omgingen.

Eerder een gevoel van angst, alsof die vreugde zonder aanleiding kon overgaan in iets anders, iets wat op de achtergrond al lang aanwezig was. Pas jaren later, net moeder geworden, begreep ik het. Het was de uitzichtloosheid waar ik niet tegen kon, het

overgeleverd zijn aan de goede of kwade wil van één persoon, zonder mijn eigen weg te kunnen kiezen.

Het besef legt een donkere deken over mijn geheugen en voert mij naar de dag dat alles veranderde. Zevenentwintig jaar geleden was ik kleiner dan nu, want mijn laatste groeifase moest ik nog krijgen. Sandalen had ik niet, dus de trap die ik Lucius Festus tegen zijn vette onderbeen gaf kan nooit hard aangekomen zijn.

Hij was niet eens echt slecht; zijn vrouw behandelde hij met respect en wie hem goedgezind was kon op zijn steun rekenen. Zoals voor de meeste Romeinse burgers gold, was een slaaf voor hem minder dan een mens en net iets meer dan een zwerfhond. En zo wordt er nog steeds gedacht.

Toch blijft het gek dat juist vrijgelatenen zoals Festus, die weten hoe het is om elke nacht met zijn allen dicht opeen te moeten slapen in een naar zweet en verderf stinkende ruimte, vaak wreder zijn dan vrijgeborenen.

Die dag moest ik doperwten plukken in de moestuin achter het huis. Voor mij was die tuin groot en uitgestrekt, maar hij zal niet groter zijn geweest dan de grond achter een gemiddelde stadswoning. Het was vroeg in de ochtend, er hingen nog lage nevels, en er was niemand te zien. Het beste moment van de dag.

Ik zette een pan naast me neer en begon de peulen waar ik bij kon met een mesje van de staken te halen. Daarna drukte ik de taaie hulzen open, schoof de erwten eruit en liet ze tokkelend op de bodem neerkomen.

De lege hulzen gooide ik achteloos over mijn schouder. Net toen ik begonnen was hoorde ik onder de struiken naast mij een klaaglijk geluid, een soort dierlijk grauwen. Ik ging erop af en tilde wat takken op. Daar rolde een zwartwitgevlekte kat in paniek heen en weer. Hij was in gevecht met

een stuk touw dat om zijn voorpoten was gewikkeld. Zijn vacht was bebloed, en door zijn wilde gedraai kwam het touw alleen maar strakker te zitten. Hij tilde zijn kop naar mij op en liet een klaagtoon horen. ‘Poesje toch, wat heb je je in de nesten gewerkt,’ mompelde ik. Als ik de kluwen tussen zijn poten eerst losmaakte zou hij met koord en al wegrennen, dus greep ik hem bij zijn nekvel en tilde hem uit de struiken. Als een kind zat hij bij me op schoot. Terwijl ik het dier in bedwang probeerde te houden pakte ik een pootje. Hij trilde.

‘Stil maar, ik ga je helpen,’ suste ik.

BKhistorische romans

oktober 2016 – pagina 21

dansk ©2016 Universal Pictures. All rights reserved

lgbt

Van man tot meisje, van boek tot film Regisseur Tom Hooper baseerde zijn film The Danish Girl (2015) op het waargebeurde levensverhaal van een transseksueel uit het begin van de twintigste eeuw. Zijn voornaamste inspiratiebron? De historische roman Het Deense meisje van David Ebershoff.

Door Anouk Abels

T

he Danish Girl is prachtig gemaakt. Elk shot is net een schilderij, en het acteerwerk en de kostuums zijn subliem.

Hoofdrolspeler Eddie Redmayne is fantastisch in zijn rol als Lili Elbe, één van ’s werelds eerste transseksuelen die een geslachtsoperatie heeft ondergaan. Maar de echte ster is de geschiedenis waar de film op gebaseerd is.

The Danish Girl vertelt het verhaal van het schilderskoppel Einar en Gerda Wegener (een prachtrol van Alicia Vikander, waar ze een Oscar voor kreeg) in de jaren twintig. Als Gerda haar man vraagt om voor een schildersopdracht in zijden kousen te poseren, ontwaken er bij hem gevoelens die hij lang weggestopt heeft. Met behulp van Gerda ontwikkelt Einar de persona van Lili, en gaat hij steeds vaker als vrouw de deur uit. Al gauw beseffen ze allebei dat dit niet zomaar een verkleedfeestje is: Einar is Lili. Ze is van binnen echt een vrouw. Gerda ondersteunt haar man in zijn zoektocht naar identiteit én een dokter die geslachtsoperaties wil uitvoeren.

De echte Lili en Gerda zouden de verfilming van hun leven waarschijnlijk met opgetrokken wenkbrauwen bekeken hebben, aangezien de meeste gebeurtenissen en personages compleet

Eddie Redmayne in zijn rol als Lili Elbe.

verzonnen zijn. Niet alleen door de scriptschrijver, maar door de auteur van de roman waarop de film voornamelijk gebaseerd is.

De Amerikaanse David Ebershoff verrichte voor Het Deense meisje (2000) grondig historisch onderzoek, maar besloot om zijn boek met een vrije pen te benaderen. Waar de historische Gerda bijvoorbeeld een Deense was, is de romanversie een Amerikaanse met de naam Greta; Hans, de jeugdvriend van Einar waar Gerda later verliefd op wordt, is verzonnen; en de geruchten over Gerda’s geaardheid – ze schilderde vaak sensuele portretten van lesbiennes – zijn niet in het boek te vinden.

‘Ik heb de roman geschreven om de intieme ruimte te verkennen waarbinnen hun unieke huwelijk zich afspeelde,’ schrijft Ebershoff dan ook in het nawoord van zijn boek. ‘En die ruimte kon alleen tot leven komen door veronderstellingen, bespiegelingen en mijn verbeelding. […]‘de lezer moet [dus] niet te veel zoeken naar biografische details van Lili Elbes leven.’

Het Deense meisje is dus geen biografische roman in de trend van Sonny Boy, maar een compleet eigen verhaal, geïnspireerd, maar niet gebaseerd, op de werkelijkheid. In lyrische taal laat

Ebershoff zien hoe sterk en liefdevol je moet zijn als je in een relatie zit als die van Lili en Gerda – of je nu zelf een transformatie doorgaat, of die als geliefde gadeslaat.

Hoopers verfilming doet in feite hetzelfde, al maakt deze Hollywood-versie van het verhaal de uiteindelijke uitkomst van Lili’s levensverhaal een stuk zoetsappiger. Waar Lili in de werkelijkheid en in de roman haar laatste, fatale operatie in haar eentje ondergaat, sterft ze in de filmversie in Gerda’s armen. In een interview met IndieWire legt regisseur Tom Hooper uit dat hij zo wilde benadrukken dat Lili en Gerda de liefdes van elkaars leven zijn. ‘Ik wilde zo de betekenis van de relatie beschermen.’

En betekenis, dat heeft dit bijzondere stukje g ­ eschiedenis nog steeds. Tot op de dag van vandaag is Lili Elbe een icoon in de LGBT-gemeenschap. De film en het boek hebben de rest van de wereld (opnieuw) kennis met haar laten maken. Wie Lili’s verhaal in haar eigen woorden zou willen lezen, kan het beste Man into Woman (1933) ter hand nemen: een boek gebaseerd op haar eigen brieven en memoires.

Maar Ebershoffs en Hoopers veronderstellingen, bespiegelingen en verbeelding zijn ook zeker je tijd waard.

David Ebershoff, Het Deense meisje, ­Uitgeverij Ambo|Anthos, 352 pagina’s, ISBN 978 90 26 3 3321 7 (€ 15,00)

BKhistorische romans

oktober 2016 – pagina 22

jane austen, onder vier ogen Jane Austen, onder vier ogen gunt je een kijkje in het leven van Jane Austen en haar zus Cassandra. Hoe ze leefden, waar ze van droomden en wat hen dagelijks bezighield.

Caroline – maart 1845

Anke Werker, Jane Austen, onder vier ogen, Uitgeverij Ambo|Anthos, ISBN 978 90 263 3622 5 (€ 19,99) www.amboanthos.nl

E

en windvlaag doet C ­ aroline opkijken. De takken van de hoge bomen langs de doorgaande weg ruisen. Ergens in het struikgewas fluit een merel. Het is een kille, grijze dag.

Ze trekt haar omslagdoek strakker om zich heen en kijkt van onder de rand van haar hoed de kring rond. Ze vormen een klein groepje rond de kist. Tegenover haar, aan de andere kant van het graf, staan oom Charles en oom Henry. Ze zien er broos en breekbaar uit. In korte tijd zijn ze oud geworden. Naast haar weet ze haar broer, James Edward. Hun neef Charles Knight, predikant van de kerkgemeenschap van Chawton, leidt de dienst.

‘Van ons is heengegaan Cassandra Elizabeth Austen.’

Charles heeft een warme stem die ver draagt.

‘Dochter van George en Cassandra Austen, zus van James, George, Edward, Henry, Francis, Charles en wijlen Jane. Cassandra leidde een dienstbaar leven en was een trouwe steun en toeverlaat voor al haar familieleden. Haar verscheiden stemt ons droef, doch het troost ons te weten dat zij…’

Caroline voelt een traan over haar wang rollen. Hij trekt een spoor van haar kaak naar haar hals en wordt opgevangen in de kraag van haar mantel. Ze hoopt dat de anderen niet zien dat ze huilt. Ze heeft moeten strijden voor haar aanwezigheid hier.

Een begrafenis is niets voor vrouwen. Ze zouden te kwetsbaar en te gevoelig zijn voor het definitieve afscheid. Haar ooms en

James Edward hebben haar niet verboden mee te gaan, maar ze hebben het haar wel ten zeerste ontraden.

Ze slikt en concentreert zich weer op het gebed. Na het amen nemen ze om de beurt afscheid.

Ze zorgt ervoor dat zij de laatste is in de rij. Haar blik dwaalt af naar de haag bij het hek dat de grens vormt tussen het kerkhof en de velden erachter. Er staan een paar boshyacinten. De frisblauwe klokjes steken af tegen het groen.

De anderen lopen naar de uitgang. Ze kijkt naar de kist in het donkere gat en voelt opnieuw de tranen opkomen. Niet huilen. Niet de aandacht trekken en dan meewarige blikken krijgen. Ze tilt haar rokken een stukje op en stapt voorzichtig door het hoge gras naar de hyacintjes. Snel plukt ze er een. Terug bij het graf bukt ze zich en werpt de bloem op de kist. Het is te vroeg in het jaar voor meer bloemen, maar ze kan haar tante tenminste iets meegeven. Over een paar weken zal ze de door haar zo geliefde vergeet-mijnietjes planten.

Ze komt overeind. Links van het verse graf staat de grafsteen van haar grootmoeder. Het is een massieve steen. Imposant van afmeting, met een sober opschrift. Vermoedelijk zal tante Cass een identieke steen krijgen.

Haar grootmoeder werd 87, tante Cass 72.

Jammer dat niet alle vrouwen in de familie zo oud zijn geworden als zij. Wat had haar tante Jane niet allemaal kunnen bereiken als ze nu nog geleefd zou hebben?

‘Ga je mee, Caroline?’

Ze schrikt op. Zonder dat ze het hoorde is James Edward teruggekomen.

‘Waar was je met je gedachten?’ vraagt hij.

‘Ik… ik dacht aan onze tantes.’

‘Gaat het wel? Heb je gehuild?’

Hij kijkt haar onderzoekend aan.

‘Ik blijf erbij dat het geen goed idee was om mee te gaan.’

‘Het gaat prima, dank je,’ zegt ze.

‘Mijn ogen zijn gewoon waterig door de wind. Nadat mama overleed vond ik het naar dat ik haar laatste afscheid niet had meegemaakt. Ik ben blij dat ik er nu bij tante Cass wel bij ben. Ik weet dat jij er anders over denkt, maar wij vrouwen zijn heus niet van die tere zieltjes.’

‘Laten we het daar niet meer over hebben,’ zegt James Edward berustend. ‘Kom je? We lopen terug naar het huis van tante Cass om thee te drinken en nog wat zaken te bespreken. Ik zal je daarna thuisbrengen.’

Nog eenmaal kijkt ze naar de kist.

James Edward biedt haar zijn arm aan. Zwijgend lopen ze de oprijlaan af. Aan het eind slaan ze rechtsaf.

BKhistorische romans

oktober 2016 – pagina 23

boekfragment: Roeien naar de Volewijck Een beeldende historische roman over Amsterdam en Haarlem in de zeventiende eeuw, het Burgerweeshuis en het Dolhuys.

Amsterdam, oktober 1697

M Suzanne Wouda, Roeien naar de Volewijck, Uitgeverij Ambo|Anthos, 320 pagina’s, ISBN 978 90 263 3393 4 (€ 19,99) www.amboanthos.nl

et de brief in haar handen leunt Mare tegen de muur. De gebogen krullen boven de poort van het weeshuis glimlachen naar haar, maar ze voelt geen vrolijkheid. De kou van de stenen trekt door haar schouders, de wind jakkert door de steeg. De poort gaat open en een meisje van een jaar of zestien loopt de steeg in. De witte doek om haar schouders steekt af tegen de jurk die haar in tweeën deelt: links rood, rechts zwart. Ze haast zich zonder op of om te kijken in de richting van de Voorburgwal, een pak onder haar arm geklemd. Als ze de hoek om is gegaan, danst het rood van de jurk nog voor Mares ogen. Dat rood zet een deur open in haar hoofd, de toegang tot allerlei gedachten die ver weggestopt zijn. Herinneringen aan voetstappen door gangen, koude slaapzalen, stemmen die passages uit de Bijbel voorlezen terwijl er verder niets anders klinkt dan het getik van tin op tin en het gemaal van kaken. Aan kinderstemmen vanaf de speelplaats, ze waaien door de ramen naar binnen, zelfs als de binnenplaats verlaten is klinkt hun echo nog.

Aan regen op het dak, wind die aan de Burgwal langs de buitenmuur fluit, kapotvallende dakpannen, lakens, stof, naalden, pijnlijke vingers en scheve stiksels. Aan een dode duif onder de sneeuw. Aan verhalen die Flora vertelde.

Mare knippert met haar ogen omdat ze beginnen te tranen. Ze vouwt de brief open en leest de woorden nog een keer. Als je dit leest, leef ik niet meer. De wind rukt aan het papier alsof hij haar

wil behoeden voor de woorden die steeds dieper doordringen.

Ze veegt haar tranen weg met haar mouw. Als ze opkijkt, loopt het meisje in rood-zwart weer door de steeg. Ze belt aan bij de poort en wordt opgeslokt door de oude kloostermuren van het burgerweeshuis.

Mare zet zich af en loopt naar de Kalverstraat. Halverwege draait ze zich nog eens om.

‘Uitkijken, juffie.’

Voor ze kan uitwijken klapt een man tegen haar schouder.

De brief belandt op de modderige straatstenen. Ze haalt adem om te reageren, maar als ze ziet tegen wíé ze is opgebotst, perst ze haar lippen op elkaar. En hij herkent haar, natuurlijk herkent hij haar. Hij grijnst en klopt op de beurs aan zijn riem. Ze grist de brief van straat en holt weg.

‘Ik zie je snel weer,’ roept de man haar na.

In de Kalverstraat verdwijnt ze tussen de mensen. Met gebogen hoofd loopt ze in de richting van stemmen die de drukte op de Dam verraden. Normaal houdt ze van het eeuwige geroezemoes, maar nu wil ze alleen zijn. De deur in haar hoofd staat nog steeds open. Het is of Flora’s warme adem in haar nek blaast en haar stem eindeloze verhalen vertelt.

Met haar mouw voor haar neus laat ze een strontkar passeren en stapt tussen de gebouwen door de Dam op. Om haar heen slenteren vrouwen met manden en mannen in het zwart. De geur van de paarden bij de Waag prikt in haar neus, ze kan er nooit langslopen zonder te niezen. Ze veegt de modder van de brief, leest hem nog eens. Een jochie schiet rakelings langs haar en jaagt een kip op die achter een vat wegduikt. Zó oud moet hij nu zijn, denkt ze. Ze stopt de brief in haar beurs en heeft haar besluit genomen.

Maak kennis met de historische-romanreeks

Het verraad van Julia Brenda Meuleman

Hoe een slavin in het oude Rome zich ontworstelt aan haar lot. Een levendige historische roman over herkenbare thema’s in oude tijden: liefde, vriendschap en verraad.

historischeromans.com

Maak kennis met de historische-romanreeks

Roeien naar de Volewijck

Suzanne Wouda

Een beeldende historische roman over Amsterdam en Haarlem in de zeventiende eeuw, het Burgerweeshuis en het Dolhuys.

historischeromans.com

BKhistorische romans

oktober 2016 – pagina 25

Jherominus Jeroen Bosch

tuin

Het palet van Bosch Recent verscheen De duivels­ kunstenaar van Matthias Rozemond, een schitterend vormgegeven roman over het leven van de middeleeuwse kunstenaar Jherominus Bosch. In het boek staat vooral zijn Tuin der Lusten centraal.

Door Hugo Jager

V

ijfhonderd jaar na de dood De Tuin der Lusten bijgesleept. Jeroen trouwde uitvan de schilder moeten eindelijk met Aleid van de Meerwe constateren dat we venne. Wie zegt dat Aleid niet bitter weinig van hem weten. Hij woonde lange tijd in ’s-Hertogen- zijn ware liefde was? Je vergeeft het de schrijver snel als je leest bosch, werd evenals al zijn manhoe schitterend hij over de totnelijke familieleden schilder, was standkoming van de Tuin der lid van het Lieve Vrouwe BroeLusten schrijft. Het is duidelijk derschap en trouwde met Aleid dat Jeroen zichzelf vooral als vervan de Meervenne, een huwehalenverteller ziet. Hij wil akelijk dat kinderloos bleef. Tot zover lige dingen schilderen waarmee de feiten. Voor een boeiende hishij de mensen eens lekker op de torische roman is dat te weinig. stang kan jagen.

Schrijver Matthias Rozemond Als er iets belangrijk is bij de moest dus vooral uit zijn eigen schilderijen van Bosch, dan is het verbeelding putten. wel aandachtig kijken. Het wordt Na omzwervingen in D ­ uitsland de lezer niet moeilijk gemaakt, en Italië laat hij Jherominus want wie de kaft van het boek (Jeroen) in 1481 straatarm terughaalt, ziet aan de binnenkant komen in ’s-Hertogenbosch. Hij een verrassend mooie reproducklopt aan bij zijn broer G ­ oessen, tie van de Tuin der Lusten. Mismaar krijgt niet bepaald een schien is het daarom wel zo boeiwarm welkom. Jeroen en zijn end als Kathelijne eens goed naar broer mogen elkaar niet zo, de voorstelling kijkt: omdat Goessen ge‘Ik deed nog een pas trouwd is met Jeroens naar voren. Ik verjeugdliefde Kathelijne. giste me niet: daar Hoewel hun liefde niet stond ik zelf met een langer geoorloofd is, vrucht op het hoofd, blijft de aantrekkingste midden van negekracht tussen Jeroen rinnen, pauwen en en Kathelijne onverlepelaars, maar niet minderd groot. Helealleen, er waren wel maal omdat Kathelijtien naakte Kathelijne niet echt gelukkig nes. Ze hadden stuk is met Goessen. Zie voor stuk mijn lang daar het liefdesdrama Matthias Rozemond, De krullende, blonde dat Rozemond in zijn duivelskunstenaar. Een genie, de liefde en een haar en mijn bleke historische roman meesterwerk, ­Uitgeverij huid.’ En zo is het: schetst.

Luitingh-Sijthoff, 288 hoe beter je kijkt, hoe Deze liefde lijkt er ech- pagina’s, ISBN 978 90 245 meer je ziet. ter wat te nadrukkelijk 7149 9 (€17,99) Een genie, de liefde en een meesterwerk

ROM AN

ABRI-1185x1750-Duivelskunstenaar@1.indd 1

11-01-16 11:22

agenda

Activiteiten in het Boschjaar

Ter gelegenheid van het Boschjaar ­worden er veel evenementen georganiseerd rondom de schilder. Wij sommen de hoogtepunten voor je op. t/m 9 oktober

’s-Hertogenbosch – Noord-Brabants Museum. Na de overzichtstentoonstelling Jheronimus Bosch is er nu werk te zien van tijdgenoten. Op de tentoonstelling Meesterwerken uit de collectie Brukenthal zijn prachtige schilderijen van Vlaamse en Hollandse meesters te zien. www.hetnoordbrabantsmuseum.nl

18 september t/m 23 oktober

Nieuwkuijk – Abdij Mariënkroon. Moderne kustenaars zijn uitgenodigd om een kunstwerk te maken dat is geïnspireerd op het werk van Jheronimus Bosch. Een selectie is tentoongesteld in de oude abdij. www.honsoirde.nl

t/m 31 december

Breda – Moti (Museum of the Image). Hoewel het origineel niet te zien is, staat het schilderij de Tuin der Lusten op deze tentoonstelling centraal. Het museum liet de reproductie bewerken zodat het schilderij in een geheel nieuwe gedaante aan het publiek kon worden gepresenteerd. Ruim twintig prominente schrijvers werd gevraagd om details uit het drieluik te onderzoeken in een persoonlijk essay. www.motimuseum.nl

BKhistorische romans

oktober 2016 – pagina 26

boekfragment: Tulpenliefde Een meeslepende historische roman over tulpenmanie en de eerste beroemde vrouwelijke schilder, Judith Leyster.

J Femke Roobol, ­Tulpen­liefde, Uitgeverij Ambo|Anthos, 320 pagina’s, ISBN 978 90 263 3294 4 (€ 19,99) www.amboanthos.nl

udith kijkt op van haar ezel.

Haar schilderschort en de mouwen van haar jurk zitten onder de verfvlekken, haar haren zijn strak naar achteren gebonden en laten het hoge voorhoofd vrij.

We zijn elkaar weleens tegengekomen bij de vleeshal, maar dat heeft nooit geleid tot een echte kennismaking.

‘Kan ik u helpen?’ Ze staat op en legt haar penselen en palet neer.

Beleefd maak ik een reverence. ‘Ik ben Hester Falliaert. Hebt u even tijd voor me?’

Haar levendige ogen nemen me nieuwsgierig op. ‘Is het belangrijk? Kom anders morgen terug, ik wilde net stoppen.’

‘Het duurt hooguit een paar minuten.’ Mijn woorden klinken houterig van de spanning en ik ben bang dat ze nee zal zeggen op mijn verzoek. ‘Mag ik bij u komen werken?’

Zo plompverloren had ik het niet willen brengen. Vader zegt altijd dat je meer bereikt met stroopsmeren dan met een directe vraag. ‘Nooit te gretig zijn. Niet al je kaarten op tafel leggen, totdat je zeker weet dat je een goed voorstel kunt doen.’ Ik kan de geërgerde zucht die aan mij ontsnapt niet tegenhouden.

‘Hoezo?’ Judiths blik glijdt over me heen en blijft hangen bij mijn jakje dat direct mijn afkomst als koopmansdochter verraadt.

‘Schildert u?’

Ik struikel over mijn eigen woorden. Ik vertel haar dat ik vanaf mijn elfde bij mijn oom Elias in Leiden in de leer was. Na mijn opleiding ben ik langer gebleven om mijn meesterstuk te maken en nu hij naar het buitenland is vertrokken woon ik weer thuis bij mijn vader. Over de andere, de belangrijkste reden waarom ik uit Leiden ben vertrokken, zeg

ik niets. Met de allergrootste inspanning lukt het me om de gedachte aan die gebeurtenis weg te duwen.

Judith antwoordt niet, ze kijkt me alleen met grote ogen aan. Haar gezicht drukt scepsis en ongeloof uit. Ze weet niet dat ik even goed ben als de meeste schilders in Haarlem.

Minutenlang staan we tegenover elkaar in de kamer. Vaag dringen straatgeluiden tot me door: een moeder roept de naam van haar kind, een kar ratelt over de keien.

De klokken van het Klokhuis bij de Grote Kerk beginnen te luiden.

Met mijn schoen schraap ik over de tegels. Het atelier ziet er opgeruimd uit. De vloer is geveegd, tegen de muur staat een werkbank met een steen waarop je pigmenten kunt fijnwrijven. Het ruikt naar lijnolie en verf. Het liefst zou ik nu meteen een paar penselen oppakken en beginnen met schilderen. Er staan drie ezels klaar voor de volgende dag.

Op de eerste, met zijlicht van het raam zodat er geen schaduw op het doek valt bij het aanbrengen van de verf, staat een half voltooid portret. Het tweede toont de bleekvelden buiten Haarlem en het derde een stilleven.

In dit goed georganiseerde atelier zou iedere zichzelf respecterende kunstenaar graag aan de slag willen.

‘Waarom hier bij mij?’ Judiths stem klinkt zacht. Met de penselen in haar hand loopt ze naar de tafel in de hoek, waarop een pencelier staat. Ze giet een beetje olie uit een kan en legt de kwasten in de bak. Haar handelingen – bezigheden die ik zelf jarenlang dagelijks heb verricht om de penseelharen soepel te houden – roepen een verlangen in me op dat haast te groot is voor mijn borstkas.

Met gekruiste armen dwing ik mezelf stil te staan. ‘U bent de enige vrouw in de stad.’

Ze draait zich naar me om. ‘Maakt dat iets uit?’

‘Ja.’ Als ik had willen slijmen, had ik gezegd dat ze de beste was. Maar ik ben niet zo goed in mooie praatjes. ‘Alstublieft. Leer me hoe ik een eigen werkplaats leid, net als u.’

Met water uit een emmer wast ze haar handen en ze droogt ze af aan haar rok. Een glimlach krult haar mondhoeken.

‘Zeg maar jij, hoor. Hoe oud ben je, Hester Falliaert?’

‘Zesentwintig.’

‘Wat schilder je zoal?’

‘Portretten, stillevens, bloemen.’

Met een handgebaar nodigt ze me uit om te gaan zitten. Nadat ik vanmorgen was opgestaan, ging ik naar het plaatsje achter ons huis en zag dat het een mooie dag was. De lucht was blauw en de zon scheen volop.

Ik nam me voor om een stadswandeling te maken zodat Haarlem en ik weer aan elkaar konden wennen. Met eigen ogen wilde ik de herfstkleuren zien en de plaatsen bezoeken waar ik als meisje voor het laatst geweest was.

BKhistorische romans

oktober 2016 – pagina 27

colofon agenda

Prijsvraag

colofon

8 oktober

BKHistorische Romans mag een exemplaar weggeven van Hoe duur was de suiker?.

Contact

HAARLEM – Philharmonie. Het Geschiede­ nis Festival brengt schrijvers, vertellers en performers met de mooiste verhalen over het thema Grenzen. Onder andere Auke Kok, ­Herman Pleij, Annegreet van Bergen, Maarten van Rossum, Kate Williams en Michael Pye zullen hun opwachting maken. Andere zalen worden gevuld met debatten, interviews, colleges, films, theatervoorstellingen, muziek, signeersessies en exposities. www.historischnieuwsblad.nl/geschiedenisfestival

Diverse data

DIVERSE STEDEN – Lezing Geert Mak. Na vier jaar is er weer een boek van Geert Mak verschenen. De levens van Jan Six is het verhaal van een Amsterdamse elitefamilie door vier eeuwen heen. De auteur geeft lezingen door het hele land, onder andere in Amsterdam, Zeist, Middelburg, Amersfoort, Den Bosch, Arnhem, Sneek, Meppel en Eindhoven. www.geertmak.nl

23 oktober

AMSTERDAM – Koningskerk. Ter gelegenheid van haar tachtigste verjaardag wordt de Surinaamse auteur Cynthia McLeod (Hoe duur was de suiker?) gehuldigd door zo’n vierhonderd Surinamers. De huldiging wordt omlijst door zang van een Surinaams koor uit Den Haag en door zangeres Denise Jannah. www.conserve.nl

29 oktober

AMSTERDAM – Rijksmuseum. Tijdens de Nacht van de Geschiedenis wordt via debatten, lezingen en interviews ingegaan op het thema van dit jaar: Grenzen. Er zijn optredens en interviews van onder andere Geert Mak, Fidan Ekiz, Gloria Wekker en Beatrice de Graaf. www.maandvandegeschiedenis.nl

Wil jij kans maken op dit boek?

Beantwoord dan de volgende vraag: De vader van Cynthia McLeod was de eerste president van de Republiek Suriname. Wat was zijn naam?

Stuur je antwoord voor 1 december naar redactie@boekenkrant. com onder vermelding van ‘Prijsvraag BKHistorische Romans’.

Dit boek kun je winnen

Hoe duur was de suiker? is het romandebuut van ­Cynthia McLeod.

In deze historische roman heeft zij met verve een stukje geschiedenis van Suriname tot leven gebracht: de periode 1765–1779.

Het is de bloeitijd van de suikercultuur en ook de periode van de Boni-oorlogen en aanvallen op de plantages. Tegen dit decor beschrijft McLeod het leven van Sarith en Elza, dochters uit een Joodse plantersfamilie, en hun slaven.

redactie@boekenkrant.com ABONNEMENTEN

abo@boekenkrant.com Telefoon: +31 172 476085 Advertenties

verkoop@boekenkrant.com Online

www.boekenkrant.com facebook.com/deboekenkrant twitter.com/boekenkrant instagram.com/boekenkrant Het team

Hoofdredacteur Anouk Abels Eindredacteur Nina Visser Manager projecten Caroline van der Lee Medewerkers Nicole van der Elst, Lot Douze, Alex Hoogendoorn, Hugo Jager, Walter Jansen, Brenda Meuleman, en Nora van Ouwerkerk Cover Ambo|Anthos, Carl Holsoe

Uitgever Jan Louwers Oplage 12.000

DEVENTER – Oude Mariakerk. Annejet van der Zijl geeft een lezing over De Amerikaanse prinses, waarin ze het leven reconstrueerde van societydame Allene Tew.

BKHistorische Romans

www.deventerliterair.nl

t/m 6 november

www.hulstvestingstad.nl

Redactie

Vormgeving/ontwerp Titus Vegter

20 november

HULST – Museum de Vier Ambachten. In veel stripverhalen zie je historische voorwerpen terug, zoals de uitrusting van ridders of het uiterlijk van een abdij. In het museum zijn historische voorwerpen die zijn getekend in stripalbums samen met de strips tentoongesteld.

Boekenkrant Visschersplein 160 k22 3511 LX Utrecht Nederland Telefoon: +31 30 2231718

Cynthia McLeod, Hoe duur was de suiker?, Uitgeverij Conserve, 304 pagina’s, ISBN 978 90 542 9048 3 (€ 20,00)

BKHistorische Romans is een uitgave van de Boekenkrant over historische romans, die verkrijgbaar is bij Boekenkrant-boekhandels.

Op boekenkrant.com staat een overzicht van winkels die deze special verspreiden.

De Boekenkrant biedt kwaliteit voor een breed publiek. De onafhankelijke redactie van deze maandelijkse krant besteedt aandacht aan literatuur, spanning, jeugd, non-fictie en strips.

Maak kennis met de historische-romanreeks van Ambo|Anthos

NACHTBLAUW Simone

va n d e r

Vlugt

Een ontroerend liefdesverhaal tegen de achtergrond van de ontstaansgeschiedenis van Delfts blauw

‘Mooi verhaal over de lotgevallen van een zeventiende-eeuwse jonge vrouw en het prille begin van het wit-met-blauwe aardewerk uit Delft.’ – Nederlands Dagblad

historischeromans.com