Reflejo broj 17 by Revista Reflejo

Número 17

Enfoque

VI Međunarodni kongres španskog jezika: Kuda plovi knjiga na španskom? VI Congreso Internacional de la Lengua Española: ¿Adónde navega el libro en español? Sociedad

Žena u doba frankizma La mujer bajo la dictadura franquista Mi rincón

O mom putovanju kroz Srbiju i Balkan Sobre mi viaje a Serbia y los Balcanes Collage

Čovekov najbolji španski prijatelj El mejor amigo español del hombre Deporte

Operacija Puerto – Pandorina kutija španskog sporta Operación Puerto – La caja de Pandora del deporte español

ENFOQUE i Hilo serbio-hispano Arte i cine i Sociedad i MiI MI rincón Literatura i Tradiciones Collage i Deporte ENFOQUE I SOCIEDAD I MÚSICA I TEATRO iI SOCIEDAD I LITERATURA I ARTE RINCÓN IiHILO SERBIO-HISPANO I CULTURA IiCINE I COLLAGE I DEPORTE

CONTENIDO

ENFOQUE

Refejo (Refleho), Broj 17, Izdanje Jesen 2013 Zvanična publikacija Društva hispanista, Beograd, Srbija Refejo, Número 17, Edición Otoño 2013 Publicación oficial de la Asociación de los Hispanistas, Belgrado, Serbia

Hilo serbio-hispano

Urednica Refleha/Directora del Reflejo: Marija Gudurić

arte

Cine

Sociedad

Mi rincón

Literatura

Tradiciones

Collage

Deporte

Koordinatorka novinarske sekcije Društva hispanista/Coordinadora de la Sección del periodismo de la Asociación de los Hispanistas: Jelena Bašević Novinari/Periodistas: Jelena Bašević, Katarina Gligorić, Marija Gudurić, Vanja Kudra, Milica Lilić, Jelena Nađ, Ivana Petronijević, Tijana Čupić Prevodioci/Traductoras: Sanja Bojić, Stefan Bondžić, Milana Bukvić, Marija Panajotović Lektorka tekstova na srpskom/Correción de pruebas (serbio): Marija Gudurić Lektor tekstova na španskom/Correción de pruebas (español): Ricardo Sánchez Baamonde, Juan Pablo Delgado Berman, Xavier Carrera, Javier Vacas, Danilo Veljović Radovanović, Marta Alberich Medina, Manuel Fernández-Conde Rodríguez Dizajn i prelom/Diseño y composición: Nikola Kecović Logotip/Logotipo: Vladimir Popović Administratorke internet portala/Administradoras del sitio web: Jelena Bašević , Milica Lilić, Marija Gudurić Administratorke društvenih mreža/Administradoras de los medios sociales: Jelena Bašević, Katarina Gligorić Internet stranica/Sitio web: www.reflejo.drustvohispanista.rs YouTube: http://www.youtube.com/user/reflejodh Twitter: http://twitter.com/revistareflejo Facebook: http://reflejo-revista.blogspot.com Google+: https://plus.google.com/108545210103670771389

Kuda plovi knjiga na španskom? / ¿Adónde navega el libro en español?

Umetnost putuje od Verakrusa do Srbije/ El arte viaja de Veracruz a Serbia

Lorka na beogradskom asfaltu/ Lorka en el asfalto de Belgrado

Snežana u španskoj nošnji/ Blancanieves en traje nacional de España

Žene u doba frankizma (1939-1975)/ La mujer bajo la dictadura franquista (1939-75)

O mom putovanju kroz Srbiju i Balkan/ Sobre mi viaje a Serbia y los Balcanes

Hispanski Pariz/ París hispánico

Mate – više od pića/ El mate – más que una bebida

Korak po korak kroz Sevilju/ Paso a paso por Sevilla Čovekov najbolji španski prijatelj/ El mejor amigo español del hombre

„Operacija Puerto” – Pandorina kutija španskog sporta/ Operación Puerto – La caja de Pandora del deporte español

ENFOQUE

REFLEJO

Kuda plovi knjiga na španskom? ¿Adónde navega el libro en español?

Autorka i prevodilac/Autora y traductora: Jelena Bašević; lektor/corrección de pruebas: Danilo Veljović Radovanović

Održan VI Međunarodni kongres španskog jezika Finaliza el Sexto Congreso Internacional de la Lengua Española Cuál es la perspectiva de la industria editorial en español en el mundo digital, cuál es la importancia de la lectura en el aprendizaje, y cómo influir en la enseñanza de español dentro del marco de la educación obligatoria, fueron los temas principales de la jornada científica más grande sobre la lengua que hablan más de 500 millones de personas de todo el mundo Kakva je perspektiva izdavaštva na španskom u digitalnom svetu, koliko je značajno čitanje u procesu učenja i kako uticati na učenje španskog u okviru obaveznog obrazovanja glavne su teme najvećeg naučnog skupa o jeziku koji govori preko 500 miliona ljudi širom planete. Los congresos anteriores serán recordados por discursos de escritores célebres, pero no por altos alcances científicos. De esa manera el primer congreso será recordado por la inauguración de Gabriel García Márquez, quien de manera graciosa criticó las reglas ortográficas de español y pidió que se quitara la letra „H“. En el año 2004 el escritor argentino Roberto Fontanarrosa defendió el uso de las malas palabras y su importancia para la riqueza del idioma, mientras que en 2007 Bill Clinton, participando en un debate, declaró que había leído Cien años de soledad en inglés cuando tenía 25 años.

Prethodni kongresi ostali su upamćeni po govorima slavnih književnika, ali ne po visokim naučnim dometima. Tako se prvi kongres pamti po uvodnom govoru Gabrijela Garsije Markesa koji je na šaljiv način kritikovao pravopisna pravila španskog i zahtevao da se izbaci slovo h. Godine 2004. argentinski pisac Roberto Fontanarosa branio je upotrebu psovki i njihov značaj za bogatstvo jezika, dok je 2007. Bil Klinton učestvujući u jednoj debati izjavio da je pročitao Sto godina samoće na engleskom kada je imao 25 godina.

esti Međunarodni kongres španskog jezika ove godine održan je od 20. do 23. oktobra u glavnom gradu Paname pod nazivom „Španski u knjizi: od Atlantika do Južnog mora“. Preko 200 eksperata iz 20 zemalja španskog govornog područja, uključujući SAD i Filipine, okupilo se da bi diskutovalo o ulozi knjige i čitanja u obrazovanju, o digitalnom formatu knjige i izdavačkoj industriji na španskom. Posebni osvrt napravljen je na knjige koje dolaze iz Latinske Amerike, odnosno na perspektivu izdavača na španskom van Evrope. Pored redovnih govornika – predstavnika španske kraljevske porodice, predsednika Akademija zemalja španskog govornog područja, upravnika različitih uticajnih institucija i Instituta Servantes –, ovoga puta skupu su prisustvovali najugledniji izdavači iz Španije i Latinske Amerike, mnogobrojni lingvisti i preko 1100 profesora jezika iz Paname. Stručnjaci su upozorili na veoma nizak prosek pročitanih kniga po

stanovniku – u Latinskoj Americi između 2 i 5, a u Španiji 10, pa je zaključeno da je neophodna bolja saradnja države i izdavača kako bi se taj broj povećao. Naročitu pažnju privukao je govor peruanskog nobelovca, Marija Vargasa Ljose (Mario Vargas Llosa), koji je podsetio na bogatstvo španskog jezika zasnovano na mešanju sa drugim jezicima još od kolonijalnog vremena ukazavši na potrebu da se zadrži njegovo jedinstvo. „Jezici, kao i zanimanje, kao i prijateljstvo, kao i ljubav, ta velika ljudska iskustva, treba da budu čuvani i poštovani da bi mogli da traju, razvijaju se i poboljšavaju, treba da branimo i čuvamo naš jezik, naravno ne zatvarajući ga za strane uticaje (...) ali zadržavajući njegovu koheziju, i istovremeno ubrzavajući njegovu modernost“. Ono što je značajno za govornike španskog širom sveta je to što će povodom kongresa Rečnik amerikanizama postati dostupan i u digitalnom formatu na sajtu Asocijacije akademija španskog jezika (www.asale.org).

l sexto congreso de la lengua española este año se celebró del 20 al 23 de octubre en la capital de Panamá bajo el título „El español en el libro: del Atlántico al mar del Sur“. Más de 200 expertos de 20 países de habla hispana, incluyendo a EE.UU. y Filipinas, se reunieron para discutir sobre el papel del libro y la lectura en la enseñanza, y sobre el formato digital en la industria editorial en español. Un enfoque especial han sido los libros que vienen de América Latina, es decir, la perspectiva de editores en español fuera de Europa. Los ponentes fueron los habituales: representantes de la familia real, presidentes de academias de países del habla hispana, directores de diferentes instituciones influyentes de España y América Latina, numerosos lingüistas y más de 1100 profesores de lengua de Panamá. Los expertos advirtieron que el promedio de libros leídos en español es muy bajo: en América Latina entre 2 y 5, y en España 10, con lo que se

concluyó que era necesaria la colaboración entre el estado y editores para aumentar ese número. La atención especial se la llevó el discurso de nobel peruano Mario Vargas Llosa, quien recordó la riqueza de la lengua española basada en el mestizaje con otras desde los tiempos coloniales y destacando la necesidad de conservar su unidad. “Las lenguas, como la vocación, como la amistad, como el amor, esas grandes experiencias humanas, necesitan ser cuidadas y respetadas para durar, crecer y mejorar, necesitamos defender y cuidar nuestra lengua, no cerrándola desde luego a las influencias extranjeras (...) pero sí manteniendo su cohesión, y al mismo tiempo dinamizando su modernidad”. Lo importante para hablantes de español en todo el mundo es que con motivo del congreso estará disponible el Diccionario de Americanismos en formato digital, en la página web de la Asociación de Academias de la Lengua Española. (www. asale.org).

Como lengua que hablan más de 500 millones de personas en el planeta, lengua oficial en una veintena de países, tercera lengua más usada en internet, el español es el fundamento de espacio cultural hispano. Los representantes políticos y también los científicos de todos los países hispanohablantes están conscientes de su influencia, así que estos congresos se estabilizan como parte de la unidad hispanoamericana cultural para conservar el potencial económico y social del patrimonio cultural y lingüistico del mundo hispanoamericano. El primer congreso de la lengua española fue celebrado en 1997 en Zacatecas (México), después en Valladolid (España), Rosario (Argentina), Cartagena de Indias (Colombia), mientras que en Valparaíso (Chile) fue suspendido en 2009 por el terremoto. Se ha anunciado que el anfitrión del próximo será Puerto Rico, en 2016, y que el tema principal será español en contacto con otras lenguas.

Kao jezik koji govori preko 500 miliona ljudi na planeti, zvanični jezik u dvadeset zemalja, treći najkorišćeniji jezik na internetu, španski je osnova hispanskog kulturnog prostora. Politički predstavnici, ali i naučnici iz svih hispanoameričkih država svesni su njegovog uticaja pa kongresi španskog jezika postaju tradicija kako bi se očuvao i zaštitio ekonomski i socijalni potencijal kulturne i jezičke baštine hispanoameričkog sveta. Prvi Međunarodni kongres španskog jezika održan je 1997. u Sakatekasu (Meksiko), zatim u Valjadolidu (Španija), Rosariju (Argentina), Kartageni de Indijas (Kolumbija), dok u Valparaisu (Čile) 2009. nije održan zbog zemljotresa. Najavljeno je da će domaćin sledećeg, 2016. godine biti Porto Riko, a da će glavna tema biti španski u kontaktu sa drugim jezicima.

ENFOQUE

REFLEJO

Hilo serbio-hispano

REFLEJO

Autorka/Autora: Jelena Nađ; prevodilac/traductora: Marija Panajotović; lektor/corrección de pruebas: Manuel Fernández-Conde Rodríguez

Umetnost putuje od Verakrusa do Srbije El arte viaja de Veracruz a Serbia

usreli smo se nakon njegove poslednje izložbe u Verakrusu i neposredno pre njegovog puta u Srbiju, kada je Pablo za Refleho otkrio kako je došlo do neobične kulturne povezanosti između dveju geografski udaljenih zemalja iznoseći nam svoje utiske i očekivanja u vezi sa našom zemljom.

Pablo Munjos (Pablo Muñoz), veoma mlad i ambiciozan slikar i vajar iz Verakrusa u Meksiku, od oktobra 2013. postaće student Akademije lepih umetnosti u Novom Sadu.

ncontrándole después de su última exposición en Veracruz y antes de su viaje a Serbia, Pablo descubre para Reflejo cómo se llegó a crear un extraño vínculo cultural entre dos países geográficamente lejanos y revela sus impresiones y expectativas acerca de nuestro país.

Pablo Muñoz, muy joven y ambicioso pintor y escultor de Veracruz, México, será estudiante de la Academia de Bellas Artes de Novi Sad a partir de octubre de 2013.

Kako si se odlučio upravo za ovu karijeru i kako vidiš svet umetnosti u današnje vreme?

¿Cómo te decidiste justamente por esta carrera y cómo ves el mundo del arte hoy?

Odlučio sam da ukoliko se posvetim nečemu za čitav život da će to biti nešto kreativno. Naravno da sam u početku imao nedoumice, jer svet umetnosti nije jednostavan, međutim misao da neko može biti ograničen da radi istu stvar bez ikakvog vida slobode nikada mi se nije dopadala. Pre gotovo tri godine počeo sam da stvaram i ide mi veoma dobro. Imao sam sreće da mi je dodeljena stipendija vlade Verakrusa da realizujem jedan od svojih projekata, moju drugu samostalnu izložbu koja se zvala Potrošna svest, pored nekih drugih nagrada i međunarodnih izbora. Kapric je moja treća samostalna izložba, a pored toga što je u pitanju „svet umetnosti“ koji je aktuelan na periferiji zemlje, a koji je veoma različit od onoga u Meksiko Sitiju, dobio sam veoma dobru reakciju na moje projekte umetničke instalacije. Nakon te poslednje izložbe nameravam da tražim nove horizonte da prikažem svoj rad u drugim gradovima van zemlje.

Decidí que si me iba a dedicar a algo durante toda mi vida sería a algo creativo. Por supuesto que al inicio tuve mis dudas, pues el mundo del arte no es fácil, pero la idea de estar limitado a hacer una actividad sin ningún tipo de libertades nunca me gustó. Hace apenas tres años comencé a producir y me ha ido muy bien. Tengo la fortuna de haber obtenido una beca del gobierno de Veracruz para producir uno de mis proyectos, mi segunda exposición individual que se llamó Conciencia desechable, al lado de algunos premios y selecciones internacionales. Capricho es mi tercera exposición individual y a pesar de que el mundo del arte que tenemos en la periferia del país, es muy diferente al de México D.F., he tenido muy buena respuesta con mis proyectos de instalación de arte. Es apartir de esta última exhibición que buscaré nuevos horizontes para mostrar mi trabajo en otras ciudades fuera del país.

U čemu je, po tvom viđenju, suština Kaprica? Kakvu reakciju se nadaš da ćeš postići kod publike? Kapric je projekat umetničke instalacije kojim sam želeo da izazovem fizičku i emocionalnu reakciju kod publike, pozivajući ih da uplove i prožive intenzitet belih čaršava gde mogu pronaći predmete koji se povezuju sa detinjstvom, da stvorim dašak nostalgije kroz ono što posmatraju dok slušaju muzičko delo koje je komponovala moja dobra prijateljica i muzičarka, Rakel Eskobar. Nadam se da se posetioci neće zadržati na posmatranju, već da će se združiti unutar dela, da će se poigrati ili samo ispružiti unutra kako bi uživali u ambijentu, da će činiti šta žele ali da će stvoriti odnos sa izložbom i sa sobom poneti prijatno iznenađenje. U septembru ćeš po drugi put posetiti Srbiju. Kako je nastala ta interesantna i neuobičajena umetnička razmena između Srbije i Verakrusa? Ko su bili začetnici? Bio sam u Srbiji leta 2012. godine kako bih učestvovao u tri umetnička simpozijuma. Moj boravak je bio ugovoren od strane mog profesora vajarstva na Univerzitetu Verakrusa, Uroša Ušćebrka i Marka Lađušića, profesora na Akademiji primenjenih umetnosti u Beogradu. Pored toga, moje putovanje odigralo se pod pokroviteljstvom institucije gde

¿Cuál es la idea de Capricho, cómo lo interpretas tú? ¿Qué reacción esperas lograr del público?

studiram, Univerziteta Verakrusa. Taj pokret meksičkih umetnika koji dolaze u Srbiju kako bi učestvovali u simpozijumima započet je pre više godina, a dosta kolega uspešno je učestvovalo učvršćujući postepeno veze između dve nacije. Koji je najsnažniji utisak koji ti je ostao u sećanju nakon tvog prvog učešća u umetničkim radionicama u Srbiji protekle godine? Verujem da je najvažnije to što sam se osetio kao kod kuće, ljudi su se uvek prema meni ophodili veoma prijatno i savršeno sam se uklopio u obavljanje određenih tradicionalnih obrazaca koje sam već dobro poznavao. Otišao sam iz svoje zemlje i po navici sam se predao uslovima za rad uz spokoj koji mi je neophodan. Od oktobra postaješ student Akademije lepih umetnosti u Novom Sadu. Kakva su tvoja očekivanja? Nadam se da će mi ići veoma dobro, ali istovremeno ne želim da očekujem ništa, smatram da gajiti previše očekivanja nije dobro, tako da bih radije ostao suzdržan i prepustio se iznenađenju.

Serbia se da desde hace ya varios años, y han sido varios los colegas que han participado con éxito fortaleciendo poco a poco los lazos entre las dos naciones. ¿Cuál es la impresión más fuerte que te llevaste después de tu primera estancia en los talleres artísticos en Serbia el año pasado? Pues creo que lo más importante es que me sentí como en casa, la gente me trató siempre muy bien y me acomodé perfectamente para trabajar algunos procesos tradicionales que ya conocía bien. Salir de mi país y de la rutina me puso en condiciones de trabajar con la calma necesaria. A partir del octubre serás estudiante de la Academia de Bellas Artes en Novi Sad. ¿Cuáles son tus expectativas acerca de los estudios? Pues espero que me vaya muy bien, pero al mismo tiempo no quiero esperar nada, pienso que generar demasiadas expectativas no es algo bueno, así que prefiero llegar con un perfil bajo y dejarme sorprender.

Capricho es un proyecto de instalación de arte con el cual buscaba generar una reacción física y emocional con el público, invitarle a entrar y recorrer una fortaleza de sábanas blancas donde encontraría objetos que se asocian a la infancia, generar un aire de nostalgia através de lo que ve mientras escucha una pieza musical que compuso mi gran amiga y música, Raquel Escobar. Espero que los visitantes no se limiten a ver, que interactúen dentro de la pieza, que jueguen o sólo se acuesten dentro y disfruten de la ambientación, que hagan lo que quieran pero que generen nexos con la exhibición y se lleven una grata sorpresa. Es septiembre visitarás Serbia por segunda vez. ¿Cómo nació ese interesante e inhabitual intercambio artístico entre Serbia y Veracruz? ¿Quiénes fueron los fundadores? Fui a Serbia el verano del 2012 para participar en tres simposios artísticos. Mi estancia fue coordinada por mi profesor de escultura en la Universidad Veracruzana, Uroš Ušćebrka y por Marko Lađušić, quien es profesor en la Academia de Artes Aplicadas de Belgrado. Además, mi viaje fue patrocinado por la institución donde estudio: la Universidad Veracruzana. Este movimiento de artistas mexicanos que vienen para participar en simposios en

Hilo serbio-hispano

REFLEJO

Arte

REFLEJO

Lorka na beogradskom asfaltu Lorka en el asfalto de Belgrado

Autorka i prevodilac/Autora y traductora: Jelena Bašević; lektor/corrección de pruebas: Ricardo Sánchez Baamonde

Intervju sa Lejdi Ujdi Entrevista con Lady Ujdi Mlada beograđanka otkriva nam kako je povezala studije hispanistike i street art, kako je napisala svoju prvu knjigu i predlaže da deca sakupljaju sličice slavnih književnika. La joven belgradense nos descubre cómo relacionó estudios hispánicos con el street art, cómo escribió su primer libro y propone que los niños coleccionen fotos de literarios célebres

me joj je Nina Maravić, ali na beogradskim ulicama njene radove možete prepoznati po potpisu Ujdi ili Lejdi Ujdi (Lady Ujdi). Prvi put se srela sa strit artom spontano, uz srednjoškolsko druženje sa ljubiteljima grafita, ali je književnost postala njen omiljeni umetnički izraz. Povezavši studije hispanistike i pop-kulturu, ova dvadeset-trogodišnja beograđanka i članica Društva hispanista, uspela je da zaintrigira prolaznike stensilima koji prikazuju Lorku i motive iz hispanskog sveta. Razgovaramo o njenom putu od strit arta do književnosti. Za one koji nikad nisu čuli za stensil, na početku objašnjava da je to tehnika koja podrazumeva isecanje šablona koji se naslanjaju na zidove i bojenje šupljina sprejom ili temperom. Nameće se pitanje zašto je baš Lorku prikazala na nekoliko lokacija u Beogradu, a ona energično odgovara: „Lorku poistovećujem sa nečim autentično španskim. Privlačile su me njegove metafore i htela sam da pokažem da i književni klasici mogu da budu deo popularne kulture. Tako je Lorka i u strit artu zadržao svoju vrednost.“ Kaže da je lirika inspirativnija za ulične stensile, jer je doživljaj pesme, isto kao i strit arta pitanje trenutka ili emocije, dok se proza „žvaće“ i njen doživljaj je proces koji traje. Kao primer pesme koja „zove emocijom koja treba da bude uzvraćena ili izaziva osećaj zapitanosti nas svetom“ navodi Lorkinu pesmu „Uzvik prema Rimu“ (Grito hacia

u nombre es Nina Maravić, pero en las calles de Belgrado sus trabajos los podéis reconocer por la firma Udji o Lady Ujdi. La primera vez que se encontró con el street art fue de forma espontánea, a través de amistades del colegio con amantes de grafitis, aunque la literatura ha llegado a ser su expresión artística preferida. Al enlazar los estudios de filología hispánica y la cultura pop, esta chica belgradense de 23 años y miembro de la Asociación de hispanistas, consiguió intrigar a los transeúntes con sus esténciles que representan a Lorca y otros motivos del mundo hispano. Estamos hablando sobre su camino, desde el street art a la literatura. Para los que no hayan oído de esténcil, ésta es una técnica que supone cortar plantillas que se apoyan en las paredes y pintar los huecos con espray o temperas. Se impone la pregunta de por qué precisamente representó a Lorca en algunos lugares de Belgrado, a lo que ella enérgicamente responde: “A Lorca lo identifico con algo auténticamente español. Me atraían sus metáforas y quería mostrar que los clásicos también pueden formar parte de la cultura popular. De esa manera Lorca en el street art también conservó su valor.“ Dice que la lírica es más inspirativa para los esténciles callejeros, porque es la impresión de un poema, igual que el street art es una cuestión del momento, mientras que la prosa “se mastica“ y la impresión es un proceso que dura. Como ejemplo de poema que “llama con la emoción que debe ser devuelta y que provoca la sensación de cuestionamiento sobre el mundo“ pone el poema de Lorca “Grito hacia Roma“. Pero otra canción de Lorca “Canción de jinete” le sirvió de inspiración para hacer el esténcil titulado “Es largo el camino a Córdoba”. “Este esténcil siempre me recuerda a los sentimientos de ese poema, de debilidad y anhelo”, confiesa Ujdi. Sin embargo, no solamente Lorca ha sido objeto de sus esténciles, sino también Baudelaire, a quien podéis encontrar al lado de Dom Sindikata, una chica preocupada que pregunta ¿Qué dices? en varios lugares en Dorćol cerca de Puente de Branko, o quesos perforados. A pesar de que en las paredes le gusta representar a poetas, escribió y publicó en la editorial Polaris su primer novela “Cuento romano”. “Se trata de una novela realista con elementos fantásticos, en la que relacioné Valencia, Roma y Belgrado y en la que se entrecruzan literatura y realidad y encuentran obras maestras de grandes escritores”. Las clases del profesor y escritor Zoran Živkovic la animaron a ponerse a escribir en el segundo curso

Roma). Ipak, drugo Lorkino delo „Pesma konjanika“ (Cancion del jinete) bila joj je nadahnuće za stensil naslovljen „Dalek je put do Kordobe“. „Mene ovaj šablon uvek podseti na osećanja iz te pesme, na nemoć i žudnju“, priznaje Ujdi. Međutim, nije samo Lorka predmet njenih stensila, već i Bodler koga možete pronaći kod Doma sindikata, devojka koja zabrinuto pita „¿Qué dices? na više mesta na Dorćolu i kod Brankovog mosta ili probušeni žuti sirevi. Iako na zidovima voli da prikazuje pesnike, napisala je i objavila u izdavačkoj kući Polaris svoj prvi roman „Rimska priča“. „Radi se o realističnom romanu sa elementima fantastike, u kome sam povezala Valensiju, Beograd i Rim i u kome se prepliću književnost i stvarnost i sreću dela književnih velikana“. Časovi profesora i pisca Zorana Živkovića podstakli su je da počne da piše na drugoj godini fakulteta, i u četvrtoj je stigla do svog proznog prvenca. Kaže da putovanje jedne devojke koja voli avanture i koja se prepušta spontanim događajima ima mnogo od njenog ličnog iskustva. Ipak, u knjizi će uživati oni koji vole književne eksperimente jer su svi likovi romana istovremeno i pripovedači. Planira da uskoro napravi i promociju knjige i da se posveti novim književnim izazovima. Na kraju našeg razgovora kaže: „Zašto ne bismo kao deca sakupljali sličice književnika, umesto sličica fudbalera? Klasici bi tako postali deo svakodnevnice.“

de sus estudios, siendo en el cuarto cuando terminó su primer libro. Es el viaje de una chica a la que le gustan las aventuras y que se entrega a los acontecimientos espontáneos, cosa que tiene mucho de su experiencia personal. Sin embargo, de su libro van a disfrutar los que les gustan los experimentos literarios porque todos los personajes de la novela al mismo tiempo son los narradores. Está planeando hacer una promoción del libro, pero también dedicarse a nuevos retos literarios. Al final de nuestra conversación dice: “¿Por qué no colectaríamos fotos de escritores, en vez de los de futbolistas? Los clásicos así formarían parte de la vida cotidiana”.

Arte

REFLEJO

Arte

REFLEJO

Autorka/Autora: Ivana Dobrić; prevodilac/traductora: Sanja Bojić; lektor/corrección de pruebas: Ricardo Sánchez Baamonde

Snežana u španskoj nošnji Blancanieves en traje nacional de España

En un tiempo ya remoto, a finales del siglo XIX, apareció el cine mudo. Mientras iban cambiando imágenes en movimiento en un proyector, el auditorio se sentaba entusiasmadamente en salas de cine, mientras miraba una película muda, normalmente acompañada por la música de un piano. El desarrollo de la tecnología a lo mejor suprimió este modo de expresión en la película, pero no ha destruido el deseo del individuo a probar su suerte en este campo. Nekada davno, krajem XIX veka, pojavio se nemi film. Dok su se na projektoru ređale pokretne slike, publika je nestrpljivo sedela u bioskopskoj sali i, najčešće uz pratnju klavira, gledala nemi film. Razvoj tehnologije možda jeste potisnuo tu formu izražavanja na filmu, ali nije uništio želju pojedinca da se okuša i u tom domenu.

niman u crno beloj tehnici, “Snežana” (Blancanieves) nas magično vraća u prošlost i u zlatno doba nemog filma. Radnja je smeštena u 1920. godinu, taj posleratni period kada je korida u Španiji bila na vrhuncu. Režiser Pablo Berger (Pablo Berger) preuzima

ilmada en blanco y negro, Blancanieves nos lleva mágicamente al pasado y al tiempo de oro del cine mudo. Está ambientada en el año 1920, el período de postguerra cuando el toreo en España se encontraba en su cumbre. El cineasta Pablo Berger toma

osnovnu nit iz bajke, ali veze priču o španskoj kulturi i njihovoj tradiciji. Trupa od sedam patuljaka-toreadora spasila je mladu devojku. Kada otkriju da ona ima prirodan dar za koridu, odlučuju da ona krene sa njima na turneju po Španiji. Zovu je Snežana, po istoimenoj priči. Ono što još ne znaju je da je ona zapravo Karmen, ćerka slavnog toreadora, koji je posle borbe sa bikom Luciferom ostao paralisan, a zatim i gubi ženu na porođaju. Ispostavlja se da je njena životna priča veoma slična Grimovoj bajci. Ono što krasi ovu melodramu je to što se Pablo Berger lukavo poigrava idejama iz Grimove priče i kasnije Diznijeve verzije. Kod Diznija, kada Snežana ostane sama u šumi, njoj životinje pomažu da se u divljini snađe i da ne ostane sama, dok je kod Bergera obrnuto - nakon što Snežana nadmudri bika umesto njegovog stradanja vidimo kako se u prepunoj areni vijore bele zastave i moli za njegovo pomilovanje. To okretanje ka humanosti Berger koristi da ukaže na kompleksnost same borbe i gorčinu svakog rata. Gladijatorske scene su upečatljivo snimljene, a Bergeru su kao

los puntos principales del cuento, pero hila la historia sobre la cultura española y su tradición. Una tropa de siete enanos-toreros salva a la joven muchacha. Al descubrir que ella posee un don para torear, deciden llevarla de gira por España. La llaman Blancanieves, como en el cuento de hadas con el mismo nombre. Lo que no saben, es que ella en realidad es Carmen, hija de un famoso torero, quien tras lidiar con el toro Lucifer quedó paralizado, perdiendo después a su mujer en el parto. Resulta que la historia de su vida es muy parecida al cuento de Grimm. Lo que caracteriza a este melodrama es que Pablo Berger juega astutamente con las ideas del cuento de Grimm y la versión posterior de Disney. En la versión de Disney, cuando Blancanieves se queda sola en el bosque, los animales le ayudan a arreglárselas en el bosque y a estar sin nadie, mientras que Berger hace lo contrario - cuando Blancanieves le aventaja al toro, en vez de darle muerte del toro, vemos que en la plaza repleta de gente se agitan banderas blancas, rogando que se le deje con vida. Este cambio hacia la humanidad Berger utiliza para enseñar la complejidad de la lucha y la amargura de todas las guerras. Las escenas de gladiadores están grabadas notablemente, y como inspiración le sirvieron escenas de películas de Dreyer, Hitchcock, Bergman y Buñuel. El imperativo de las películas mudas son las expresiones de los actores, ya que en las escenas de primer plano se enfatizan las emociones de los personajes. La pequeña Carmen, interpretada por Sofía Oria, de una cara angelical,

inspiracija poslužile scene iz Drezerovih, Hičkokovih, Bergmanovih i Bunjuelovih filmova. Imperativ nemog filma je u ekspresiji glumaca, a krupnim kadrovima naglašavaju se emocije likova. Mala Karmen (Carmen) koju tumači Sofija Orija (Sofía Oria) ima anđeosko lice, koje sa lakoćom može da pokaže svu iskrenost i nevinost mladosti. Odrasla Karmen (Makarena Garsija, šp. Macarena García) ima predivne oči koje reflektuju njena osećanja i unutrašnja previranja, dok Enkarta (Encarta) - čiji lik glumi Maribel Verdu (Maribel Verdú), već poznato lice na filmu (Panov lavirint, šp. El laberinto del fauno; I ja tebi kevu, šp. Y tu mamá también) ima oči samo za slavu, prestiž i pezose. Mračan svet dobra i zla iz priče braće Grim dobija romantičarsku reinterpretaciju. Berger redukuje bajku i iznosi svoje tumačenje o ljubavi i mržnji, solidarnosti i zavisti, sreći i patnji. Od bika u ulozi Lucifera koji se plezi u areni, do bika koji zastaje pred suzama jedne devojke - sve su to sitni simboli koji su proizvod umetničkog izraza i pokušaja da se produbi radnja filma. Kod njega nema mesta ni za klasično, čarobno ogledalce, već provera nečije unutrašnje lepote stiže na naslovnoj strani ženskog magazina. Preokret na kraju je efektan i očaravajući. Poslednja scena je vrhunac inovativnosti. Partitura Alfonsa de Vilaljonge (Alfonso de Vilallonga) veličanstven je dodatak ovom nemom filmu. Simfoničan orkestar služi da izrazi dramsku radnju, dok je pomoću ritmičnog tapšanja proizveo zvuk flamenka i tako obojio ovo delo španskom folk kulturom. Film je vođen oštrim okom čuvenog Kiko de la Rica, poznatog španskog direktora fotografije. Ono što čini Bergera izuzetnim rediteljem jeste činjenica da je je veoma temeljno radio na ovom filmu. Stilizovao je bajku i obukao Snežanu u špansku nošnju. Jeste da je osam godina utrošeno u realizaciju ovog projekta, ali je film 2013. godine pokupio deset Gojinih nagrada, uključujući i onu za najbolji film. Nažalost, biva zanemaren od Američke akademije i ostaje u senci Glumca, koji je 2011. godine uzeo brojne nagrade i prvi vratio nemi film u bioskope. Međutim, odziv gledalaca je svedočanstvo da u eri 3D tehnologije još uvek ima mesta za neku drugu dimenziju koja probuđuje maštu. I tako je nemi film nastavio da živi. Ono što on sadrži jeste ta internacionalnost jezika. Reči nam nisu potrebe da bi se dočarale emocije i razumeo magičan jezik glume i vešto ispričane priče.

con facilidad puede expresar toda la sinceridad e inocencia de la juventud. La Carmen adulta, Macarena García, tiene unos ojos maravillosos que reflejan sus sentimientos y alteraciones internas, mientras que Encarta - cuyo papel desempeña Maribel Verdú, cara conocida por las películas El laberinto del fauno, Y tu mamá también - tiene los ojos únicamente para la gloria, prestigio y dinero. El mundo oscuro del bien y del mal del cuento de los hermanos Grimm percibe una reinterpretación romántica. Berger modifica el cuento y le da su propia interpretación sobre el amor y el odio, solidaridad y envidia, felicidad y sufrimiento. Desde el toro en el papel de Lucifer que saca la lengua en la arena, hasta el toro se para frente las lágrimas de una muchacha - son pequeños símbolos, productos de expresión artística y un intento de profundizar el argumento de la película. No deja un lugar para el espejo mágico, sino que la prueba de la belleza interior de alguien viene en la portada de una revista femenina. Al final, la vuelta de tuerca es llamativa y cautivante. La última escena es un pináculo de la innovación. La partitura de Alfonso de Vilallonga es una atribución magistral a esta película muda. La orquesta sinfónica le sirve para expresar la acción dramática, mientras que con los aplausos rítmicos se produce el sonido de flamenco y así se dan colores de la cultura española a esta obra. La película fue guiada bajo el ojo agudo del célebre Kiko de la Rica, famoso director de fotografía español. Lo que le hace a Berger un excelente director es el hecho de que trabajaba exhaustivamente en esta película. Estilizó el cuento de hadas y vistió a Blancanieves en el traje tradicional de España. Eso sí, tardaron ocho años en realizar este proyecto, pero en 2013 la película ganó diez premios Goya, incluyendo el de mejor película. Desgraciadamente, ha sido ignorada por parte de la Academia estadounidense y se ha quedado a la sombra de El actor, que en 2011 se llevó numerosos premios y reintrodujo la película muda en las salas de cine. Sin embargo, la respuesta del público testifica que en la era de la tecnología 3D aún hay lugar para una otra dimensión que despierta la imaginación. Y así la película muda sigue viviendo. Lo que ella conlleva es la internacionalidad del idioma. Las palabras no son indispensables para evocar las emociones y entender el idioma mágico de actuación e historia hábilmente contada.

Arte

REFLEJO

Sociedad

REFLEJO

Autorka i prevod/Autora y traductora: Ivana Petronijević; lektor/corrección de pruebas: Javier Vacas

Žene u doba La mujer bajo la frankizma dictadura franquista (1939-1975) (1939-75) “La vida de toda mujer, a pesar de cuanto ella quiera simular - o disimular - no es más que un eterno deseo de encontrar a quien someterse.”- Pilar Primo de Rivera

a vreme Građanskog rata u Španiji (1936-39), najvećeg krvoprolića koje je zadesilo zemlju u XX veku, žene su morale da preuzmu na sebe muške poslove, pobrinuvši se da život teče dalje dok muškarci u borbi brane svoje (ili nečije) ideale, a to je u značajnoj meri podrazumevalo inicijativu i samostalnost „slabijeg pola”. Međutim, kraj rata i pobeda desničara označili su nametanje strogo tradicionalne uloge žene, povratak u ognjišta i društvenu izolaciju, nastojeći da se iskoreni svaka nada u emancipaciju. Nakon stradanja, zemlji je potreban pripodni priraštaj, a režimu apsolutna poslušnost. U vremenima intenzivnih društvenih previranja, a posebno rata i revolucije, Crkva često postaje utočište za potlačene mase, pritisnute bedom i u neprekidnom strahu od represivnog režima. Uloga žena u takvom društvu je da održe porodicu, kao osnovnu ćeliju društva, a samim tim i reprodukuju sistem. Naime, žena svoje vrednosti - tačnije moralne i društvene vrednosti konzervantivnog nacionalizma i katoličke crkve, dva najveća autoriteta u Frankovoj Španiji prenosi na pokolenja, doprinoseći tako održavanju pomenutih. Samim tim, žena postaje i instrument manipulacije. Antifeminizam se opravdava mnoštvom tabua i stereotipa o ženi propagiranim od strane katoličke crkve i drugih autoriteta, kao pasivnoj, mentalno inferiornoj, bez sposobnosti da kontroliše svoje emocije i primitivne instinkte: „Priroda žene nalikuje nekim životinjama i infantilnim stadijumima u razvoju čoveka“ - Antonio Valjeho Nahera (1889-1960), istaknuti španski psihijatara Kako bi se opravdala stogo utvrđena hijerarhija mačističkog društva, 40-tih i 50- tih godina XX veka ponovo se poziva na mit o inferiornosti žene. Žena je biološki na nižem stupnju razvoja, stoga ne može biti ni pravno ni finansijski ni intelektualno samostalna. „Žene nikada ne otkrivaju ništa; fali im, pored ostalog,

„Život svake žene, ma koliko ona to želi da sakrije - ili pritvori - večna je želja da nađe nekog kome će moći da se potčini” - Pilar Primo de Rivera

urante la Guerra Civil Española (1936-39), el mayor derramamiento de sangre en el país en el siglo XX, las mujeres tuvieron que llevar a cabo las tareas duras de los hombres, hacer que el mundo siga adelante, mientras que ellos defendían sus ideales (o los ideales de otros) en el frente, lo que -en gran medida- supuso el impulso y la independencia del “sexo débil”. Sin embargo, el final de la guerra y la victoria de los derechistas supusieron un grave retroceso en cuanto a los derechos de la mujer, la imposición de un papel estrictamente tradicional, el retorno al hogar y aislamiento social, tratando de erradicar toda esperanza de la emancipación. Después de aquel período de alta mortandad, el país necesitaba volver a los índices óptimos de tasa de natalidad, y el régimen suponía la obediencia absoluta. En los tiempos de intensa agitación política y social, sobre todo después de guerras y revoluciones, la Iglesia recupera su influencia convirtiéndose en un amparo para los oprimidos, asediados por la pobreza y en constante miedo al régimen represivo. El papel de la mujer en este contexto es preservar la familia, como la unidad fundamental de la sociedad, y por lo tanto reproducir el sistema. Esto es, la mujer transmite sus creencias y valores de acuerdo con la moral promovida por el nacionalismo conservador y por la Iglesia católica - las dos principales autoridades en la España de Franco- a sus descendientes, perpetuando el régimen. De esa manera, la mujer se convierte en un instrumento de manipulación. El antifeminismo se justificaba con una serie de prejuicios y tabúes sobre la mujer, fomentados por parte de la Iglesia y otras autoridades, presentándola como un ser pasivo, mentalmente inferior, sin capacidad de controlar sus emociones e instintos. “La naturaleza de la mujer es más próxima a la de los animales y estadios infantiles del hombre”, Antonio Vallejo Nájera (18891960), eminente psiquiatra español

stvaralački talenat, koji je Bog namenio muškom umu; ni ne možemo ništa drugo sem da tumačimo, bolje ili lošije, ono što muškarci rade… Svakoga dana treba da zahvalimo Bogu što većini žena nije darovao veštinu govora, jer kad bismo je imale, ko zna da li bismo pale u iskušenje da je praktikujemo po trgovima”, kaže Pilar Primo de Rivera (Pilar Primo de Rivera y Sáenz de Heredia), sestra osnivača Falange i predvodnik Ženskog odseka (La Sección Femenina), osnovanog 1934. godine kao pandan Falangi. Ova organizacija, ustrojena po uzoru na nacističke i fašističke pokrete, bila je između ostalog zadužena za „edukaciju“ žena u Španiji - odnosno, formiranje dobrih hrišćanki, vernih patriota, požrtvovanih majki i uzornih supruga. Cilj vaspitanja žena bio je da podstakne žene na bespogovorno potčinjavanje porodici, mužu, režimu i Crkvi, ističući važnost porodičnog života i dostojanstvo tradicionalne uloge žene, kao i prevencija svake pobune ili želje za emancipacijom. Prema Bibliji, žena je ta koja podstiče na greh, stoga je strogim moralnim nad-

Queridas damas, aquí hay más ejemplos de cómo complacer a su hombre: “Ten preparada una comida deliciosa para cuando él regrese del trabajo. Especialmente su plato favorito. Ofrécete a quitarle los zapatos. Habla en tono bajo, relajado y placentero. Una vez que ambos os hayáis retirado a la habitación..recuerda que debes tener un aspecto inmejorable a la hora de ir a la cama... si debes aplicarte crema facial o rulos para el cabello espera hasta que él esté dormido, ya que eso podría resultar chocante para un hombre a última hora de la noche. En cuanto respecta a la posibilidad de relaciones íntimas con tu marido, es importante recordar tus obligaciones matrimoniales: si él siente la necesidad de dormir, que sea así, no le presiones o estimules la intimidad. Si tu marido sugiere la unión, entonces accede humildemente, teniendo siempre en cuenta que su satisfacción es más importante que la de una mujer. Si tu marido te pidiera prácticas sexuales inusuales, sé obediente y no te quejes. Después de todo, preocuparse por su comodidad te proporcionará una satisfacción personal inmensa.” (La Sección Femenina, 1958)

Para justificar la estricta jerarquía de una sociedad machista, en los años 40 y 50 en España se recupera el mito de la inferioridad de la mujer. La mujer se considera biológicamente inferior al varón, por lo tanto no puede contar con una autonomía legal, financiera o intelectual. “Las mujeres nunca descubren nada; les falta, desde luego, el talento creador reservado por Dios para las inteligencias varoniles; nosotras no podemos hacer nada más que interpretar, mejor o peor, lo que los hombres nos dan hecho… Todos los días deberíamos de dar las gracias a Dios por habernos privado a la mayoría de las mujeres del don de la palabra, porque si lo tuviéramos, quién sabe si caeríamos en la vanidad de exhibirlo en las plazas”, así se manifiesta Pilar Primo de Rivera,

Drage dame, evo još nekoliko saveta kako da ugodite svom muškarcu: „Neka slasna večera bude spremna kada se vrati sa posla. Poželjno je njegovo omiljeno jelo. Ponudi se da mu izuješ cipele. Govori tiho, prijatnim tonom... Kada se povučete u spavaću sobu, moraš izgledati savršeno. Ako treba da staviš noćnu kremu ili viklere, sačekaj da on zaspi, jer može biti šokantno (da te vidi takvu) pred spavanje. Što se tiče mogućnosti intimnih odnosa sa tvojim mužem, važno je setiti se svojih bračnih dužnosti: ako se njemu spava, neka tako bude, ne pritiskaj ga i ne podstiči intimnost. Ako tvoj muž predlaže odnos, pristupi tome ponizno, imajući uvek u vidu da je njegovo zadovoljstvo važnije od zadovoljstva žene... Ako tvoj muž od tebe zatraži nešto neubičajeno u krevetu, budi poslušna i nemoj se žaliti… Na kraju krajeva, staranje o mužu i briga za njegovu udobnost, pružiće ti neizmerno lično zadovoljstvo”. (La Sección Femenina, 1958)

zorom treba držati podalje od svega što bi moglo da dovede u iskušenje. Tako se opravdava društvena izolovanost žena, zabrana mešovitih škola i ženske radne snage u fabrikama od 1938. godine uprkos ekonomskim pritiscima - za muškarca, glavu porodice, bilo je poniženje da žena radi, a bilo kakva nezavisnost žene mogla bi da uzdrma društveni poredak. S obzirom da svojom odećom i ponašanjem žene izazivaju muškarce, postajala su stroga pravila kako odevanja (ruke i noge pokrivene), tako i o tome kako se sunčati na plaži, kako raditi vežbe (gimnastika je bila obavezne za sve devojke i devojčice jer, osim što pospešuju produktivnost u kućnim poslovima, smanjuje energiju potrebnu za revolt), stroga cenzura je bila prisutna u umetnosti i književnosti, a svaki nagoveštaj nemorala u potencijalnim „leglima razvrata” - bioskopima, bazenima i plesnim klubovima - bio je prijavljivan nadležnim organima. Kažnjavala se upotreba ili propaganda kontraceptivnih sredstava, prevara je bila ne samo moralno već i legalno osuđivana (samo za žene) i aboliran je zakon o raz-

hermana del fundador de la Falange Española y líder de la Sección Femenina, fundada en 1934. Inspirada en las organizaciones fascistas, la Sección se encargó de la “educación” de las mujeres en España, es decir, de formar buenas cristianas, buenas esposas y madres. El objetivo fue fomentar los valores tradicionales, animar a las mujeres a someterse incuestionablemente a los maridos, al régimen y a la Iglesia, así como prevenir cualquier rebelión y el deseo de la emancipación. Según la Biblia, la mujer es la que incita el pecado, así que se debe someter al control y una estricta supervisión moralista, para no caer en la tentación. De este modo se justifica el aislamiento social: se suprimió la coeducación en las escuelas mixtas y a partir del año 1938 se reguló el trabajo a domicilio, liberando a la mujer casada de la fábrica, a pesar de las presiones económicas. Para el hombre, la cabeza de familia, era una humillación que su esposa trabajara, y cualquier independencia de la mujer podía alterar la jerarquía social. La mujer provoca con sus vestimentas e insinuaciones, por eso se les debía instruir cómo vestirse (piernas y brazos cubiertos), cómo practicar deporte (la gimnasia era obligatoria para niñas y jóvenes, no sólo porque mejora la productividad en tareas domésticas, sino porque reduce la energía necesaria para una revuelta). La producción editorial y el arte también eran sometidas a la censura política y religiosa, y cada indicio de inmoralidad en los potenciales “semilleros de vicio” -cines, piscinas y locales de bailes- era denunciado a las autoridades competentes. Durante la época de Franco nadie podía pernoctar en un hotel con su pareja, salvo que tuviesen el certificado de matrimonio. Bajo el régimen franquista se castigaba cualquier propaganda anticonceptiva, el adulterio no se consideraba sólo un delito moral, sino también legal (exclusivamente para mujeres) y el divorcio fue derogado. El mundo puede progresar sin doctoras, científicas y jueces, pero no sin procreadoras. Por otro lado, por razón de la pobreza y el paro, así como por consecuencia de la represión de una sociedad moralista y sexualmente opresiva, en la postguerra se produjo el florecimiento de “la profesión más antigua”. Es interesante que, a pesar del esfuerzo del régimen franquista de proteger el núcleo familiar y el honor, hasta 1965 no se ordenase el cierre de burdeles. Esto se puede explicar por el hecho de que, aunque el goce sensual se les presentaba a las mujeres como algo pecaminoso (la única función de los débitos conyugales es la reproducción), existían dos maneras de medir la

Sociedad

REFLEJO

Sociedad

REFLEJO

Autorka i prevodilac / Autora y traductora: Ivana Petronijević

vodu. Svet može da napreduje bez žena advokata, doktora, sudija, ali ne i bez rodilja. S duge strane, pod pritiskom siromaštva i nezaposlenosti, ali i kao odgovor na stege jednog izrazito moralističkog i seksualnog opresivnog društva, u posleratnom periodu zabeležen je ogroman porast „najstarijeg zanata”, a interesantno je da se, uprkos nastojanju frankističkog režima da očuva porodicu i čast, tek od 1965. ukidaju bordeli i prostitucija krivično goni. Ovo donekle proističe iz toga da, iako su telesna uživanja ženama predstavljana kao greh (podsetimo se, jedini

cilj „bračnih dužnosti” je produženje vrste), za muškarce su država i Crkva imale dvostruke aršine, s obzirom da je „njihova priroda drukčija”. Čak se govorilo se da je čovek muževan srazmerno broju ljubavnica, i da su se supruge dičile time čiji muž ima lepšu konkubinu. Ne treba da zaboravimo ni činjenicu da u posleratno vreme, usled nestašice stasale muške populacije i brojčane nadmoćnosti žena, nije lako ni udati se. Stoga je u to vreme bilo logično osmisliti svojevrsnost „umetnost ugađanja“ i od malih nogu pripremati devojčice za

zahtevnu ulogu supruge - ostati neudata smatralo se tragedijom, a takva tradicija održala se i narednih decenija. Iako nam na prvi pogled može delovati da govorimo o davnoj prošlosti, sve do 1976. godine Španjolke su morale da imaju zvaničnu dozvolu muža kako bi pristupile tržištu rada, dok je La Seccion Femenina ukinuta tek 1977. godine. Na čitaocima je da uporede koliko se danas u biti razlikuju saveti u popularnim ženskim časopisima od onih koje možemo naći u španskom priručniku za idealnu ženu iz 1953. godine.

moral, porque la naturaleza del hombre “era diferente”. Se decía que“el hombre, cuanto más amante, más varonil”, y no era extraño que las esposas alardearan de la belleza de las amantes de sus maridos. Sin embargo, el parricidio por honor, ley que permitía al hombre matar a su esposa si cometía adulterio, estuvo vigente entre 1944 y 1963. En caso contrario, si el marido fuese el que había sido pillado in fraganti, podía ser condenado a destierro. No hay que olvidar que no era nada fácil

casarse después la gran mortalidad causada por la guerra. Así que, desde el punto de vista de aquella época, era lógico inventar algún tipo de “arte de agradar”, y preparar las niñas desde su más temprana edad para cumplir con su papel exigente de esposa ejemplar (ya que suponía una tragedia quedarse soltera) y esta tradición se mantuvo en las siguientes décadas. Si a primera vista pudiera parecer que estemos hablando de un pasado lejano, has-

ta 1976 las mujeres españolas necesitaban autorización del marido para acceder al mercado laboral, y la Sección Femenina se disolvió en 1977. En las próximas páginas nuestros lectores podrán comprobar cuánto avanzaron los consejos que daban las revistas femeninas más actuales, en comparación con el manual de la buena esposa, obligatorio para todas las españolas en 1953.

Evo kako je, prema mišljenju Španaca, 1945. godine trebalo da izgleda senzualna žena: „Senzualna je žena upalih očiju, bledih obraza, istaknutih ušiju, špicaste brade, suvih usta, znojavih ruku, tankog struka, nesugurnog koraka, tužne i skrušene pojave... Od senzualne žene ne očekuje se ozbiljan posao, ozbiljne ideje, plodonosan rad, čista osećanja, prijatna nežnost“. (Časopis Medina, publikacija Ženskog odseka)

En 1945 una mujer sensual para los españoles tenía que ser así: “La mujer sensual tiene los ojos hundidos, las mejillas descoloridas, transparentes las orejas, apuntada la barbilla, seca la boca, sudorosas las manos, quebrado el tallo, inseguro el paso y triste todo sus ser… De la mujer sensual no se ha de esperar trabajo serio, idea grave, labor fecundo, sentimiento limpio, ternura acogedora.” (La Revista Medina, publicación de la Sección Femenina)

Refleho vam predstavlja „Vodič za dobru suprugu“ iz 1953. godine Drage čitateljke, ovde ćete naći mnoštvo korisnih saveta kako da usrećite svog muža. Dragi čitaoci, pogledajte, sa nostalgijom, kakav su tretman uživali muškarci u Španiji u prošlom veku. Jedanaest saveta kako da učiniš svog muža srećnim: budi žena o kojoj je oduvek sanjao!

Većina muškaraca je veoma gladno kad dođu kući: imaj uvek spremnu večeru, da zna da misliš na njega i da te brinu njegove potrebe.

Dan na poslu mu je sigurno bio dosadan: jedna od tvojih obaveza je da ga razonodiš.

Popravi šminku i frizuru, odmori se pet minuta pre nego što on dođe: neka te zatekne svežu i blistavu.

Sredi kuću: neka sve izgleda besprekorno.

Sociedad

REFLEJO

Sociedad

REFLEJO

Autor/Autor: Pedro Solera Rivas; prevodilac/traductor: Stefan Bondžić

Očešljaj decu, operi im ruke i presvuci ih: oni su njegovo malo blago i treba da blistaju.

Učini da se oseća kao u raju: na kraju krajeva, briga za njegovu ugodnost doneće ti neizmerno lično zadovoljstvo.

Pre njegovog dolaska isključi sve kućne aparate i utišaj decu: zamisli kakvu je buku morao da podnese za vreme svog napornog radnog dana u kancelariji.

Pusti njega da govori: seti se da su njegove teme za razgovor mnogo važnije od tvojih.

Govori tihim i umilnim glasom, spremi mu piće i podesi jastuk, ponudi se da mu izuješ cipele: učini da se oseća prijatno.

Neka te vidi srećnu: pokloni mu širok osmeh i pokaži iskrenost u svojoj želji da ga zadovoljiš.

Stavi se na njegovo mesto: nemoj da se žališ ako dođe kasno ili ako ne dođe cele noći; pokušaj da razumeš njegov svet obaveza.

Dobra žena uvek zna gde joj je mesto!

O mom putovanju Sobre mi viaje a Serbia y los kroz Srbiju i Balcanes Balkan Danas je došao taj trenutak. Jednog svežeg, ali ne i hladnog dana, uz neprekidnu kišu, pod zaklonom jednog kišobrana, boje crnog ćilibara. Kratak i skoro slučajan susret bio je tako tih, kao kada pero miluje fini somot, da je svima prošao skoro potpuno neopaženo, osim meni. Ali, u isto vreme, sa sobom je u mene doneo snažnu buru, poput električne oluje u kojoj munje i gromovi gromoglasno tutnje u erupciji svetla i zvuka koja bi prestravila i najhrabrijeg od svih junaka čiji su podvizi opevani u epskim pesmama. To se zbilo sa mojim nogama, koje su se ritmično kretale najbržim mogućim tempom, kako bi sve brzo prošlo. A ja, podignute glave i ukočenog, nepomičnog vrata, nastavio sam da pokušavam da je ne pogledam

direktno. U međuvremenu, osećajući taj miris koji je nemoguće ne prepoznati kada si u gradu, srce nije prestajalo jako da mi lupa. Jedan oblak svežine spuštao se do dna mojih disajnih puteva. Činio je da u sebi osećam težinu, krivicu, krivicu mojih iskustava i avantura. Uopšte nije bio njen greh što su me koraci odveli tako daleko, što sam video toliko stvari... Prešavši most, nisam mogao da odolim i da ne okrenem glavu i ne pogledam je, sporo i stidljivo. Shvatao sam da ništa više neće biti isto. Bila je tamo, ispod mosta, kao što sam i očekivao. Reka Henil mi je uzvratila pogled. Kao da sam se predao, i uz osećaj sramote, ponovo sam pogledao napred. Moja glava i srce nisu prestajali da misle na ogromni Dunav...

Hoy ha llegado ese momento. En un fresco pero no frío día de incesante lluvia bajo la protección de un paraguas de color negro azabache. El corto y casi fortuito encuentro ha sido silencioso cual pluma acariciando fino terciopelo, tanto que ha pasado casi desapercibido para todos, excepto para mí. Pero, al mismo tiempo, en mi interior, llevó consigo una extraordinaria intensidad, como brutal tormenta eléctrica donde rayos y truenos se dejan ver y oír a mansalva en una orgía de luz y sonido que amedrentaría al más valiente de entre los hombres cuyas gestas se relatan en las canciones más épicas. En esta situación se hallaban mis piernas moviéndose rítmicamente a un paso lo más rápido posible, para que todo pasara deprisa. Y yo, con la cabeza erguida y el cuello tieso, inmóvil, seguía intentando no mirarle directamente. Mien-

tras tanto, mi corazón no dejaba de latir intensamente al sentir ese aroma imposible de confundir cuando te hallabas en la ciudad. Una nube de fresca sensación que llegaba hasta el fondo de mis vías respiratorias. Hacía sentir en mí el pesar, la culpa, que era la culpa de la experiencia y mis aventuras. No era en absoluto un pecado suyo que mis pasos hubieran llegado tan lejos antes, visto tantas cosas... Al cruzar el puente, finalmente, no pude evitar echar un vistazo atrás y mirarle, lenta y tímidamente. Me daba cuenta de que ya nada volvería a ser lo mismo. Allí estaba, bajo el puente, tal y como esperaba. Frío, rápido y pequeño, como siempre había sido. El Río Genil me devolvía la mirada. Con resignación y vergüenza, volví a mirar al frente. Mi cabeza y mi corazón no dejaban de pensar en el grandioso Danubio...

Mi rincón

REFLEJO

Mi rincón

REFLEJO

vih dana, po povratku kući, moji prijatelji, poznanici i meni bliski ljudi me iznova i iznova pitaju jedno te isto pitanje: „Srbija? I zašto si otišao u Srbiju?“ Odgovor je vrlo jednsotavan. Prvo i osnovno što me je tamo odvelo bila je želja da ponovo vidim moje mnogo dobre prijatelje, koje sam upoznao u mom gradu, Granadi, koja se nalazi na jugu Španije i koje mnogo volim i cenim. Međutim, moja poseta ovoj balkanskoj državi bila je potpuno i neizbežno utapanje u srpsku kulturu, običaje, gastronomiju, istoriju, itd. Probaću da na najbolji mogući način predstavim moje utiske i opažanja. Iz Madrida sam stigao, ni manje, ni više, nego u Temišvar, u Rumuniji. Tamo sam sleteo na poprilično skroman i mali aerodrom, a za ovakav utisak verovatno je zaslužna činjenica da sam stigao iz, za mene uvek kolosalnog, madridskog Barahas aerodroma. Nakon toga, mini-bus me je dovezao do stana moje drugarice, u kišnom Beogradu, 1. oktobra u četiri sata ujutru, nakon sedamnaest sati puta, i tamo je počelo moje prvo upoznavanje sa srpkom kulturom i narodom. Prvog dana nisam radio ništa posebno, osim što sam upouznao veliki Dunav i prošetao Novim Beogradom. Jedna od stvari za koje mislim da iznenadi svakog stranca koji dođe u Beograd je susret sa velikim brojem ćiriličnih natpisa. Usled toga, nije mi preostalo ništa drugo nego na naučim ćirilične ekvivalente latiničnim slovima da bih, iako ne znam jezik, barem mogao da čitam. Što se tiče mojih prvih šetnji kroz grad, dopale su mi se velike novobeogradske ulice i biciklističke staze. Za nekoga poput mene, ko voli svuda da ide biciklom, to je proizvelo vrlo prijatan osećaj. Možda nije neuobičajeno, ali slika čarobnog Dunava urezala mi se u zenice, pogotovo nakon što sam shvatio da ono što sam video ispred nije bila druga obala, nego samo jedno ostrvo na ovoj ogromnoj reci. U mojoj zemlji, a pogotovo u mojoj regiji, Andaluziji, reke baš i ne obiluju vodom, i tokom celog mog putovanja pogled na ovo malo more mi je delovao potpuno spektakularno. Ostalih dana sam imao priliku da malo više razgledam grad. Kalemgdanska tvrđava, pretvorena u prelepi, otvoren park u koji je ulaz besplatan, je tako dobro prilagođena gradu. Fontana u japansku čast i statua zahvalnosti Francuskoj zbog vojne pomoći u Prvom svetskom ratu bile su iznenađujući i lepi elementi koji su, uz svoj istorijski značaj, i odraz zahvalnosti srpskog duha. Takođe, moju pažnju privuklo je i prisustvo sportskih igrališta u samoj unutrašnjosti

urante estos días, en mi vuelta a casa, mis amigos, conocidos y allegados me formulan una y otra vez la misma pregunta. “¿Serbia? ¿Y por qué fuiste a Serbia?” La respuesta a dicha pregunta es muy simple. Básica y fundamentalmente lo que condujo mis pasos allí fue la voluntad de volver a ver a unos muy buenos amigos a los que conocí en mi ciudad, Granada, ubicada en el sur de España, y a los que tengo mucho cariño y aprecio. Sin embargo, mi visita al país balcánico fue una inevitable inmersión en la cultura serbia, sus costumbres, gastronomía, historia etc. Voy a tratar de plasmar mis impresiones y percepciones de la mejor forma posible. Mi llegada desde Madrid, no fue a otro lugar que a Timisoara, en Rumanía. Donde aterricé en un aeropuerto bastante modesto de aspecto y tamaño, sensación magnificada viniendo del, para mí siempre colosal, aeropuerto de Barajas en Madrid. Tras esto, un minibús me llevaba al apartamento de una amiga un 1 de Octubre a las 4am en una lluviosa Belgrado después de 17 horas de viaje y fue allí donde empezaron mis primeras experiencias con la nación y la cultura serbia. En mi primer día no hice otra cosa que conocer al grandioso Danubio y dar un paseo por Novi Beograd. Una de las cosas que supongo que sorprende a cualquier extranjero al llegar a Serbia es el hecho de encontrarse con gran parte de las palabras escritas en cirílico. Debido a este hecho, no tuve otra opción que aprender los equivalentes cirílicos a las letras latinas para, aunque no entendiera el idioma, al menos pudiera leerlo. Sobre mis primeros paseos por la ciudad, me agradaron las grandes calles de Novi Beograd y los carriles bici. Para alguien como a mí a quien le encanta ir en bici a todas partes, me causó una sensación muy agradable. Puede que esto suene muy típico, pero dejó una mella enorme en mis pupilas la visión del magnificente Danubio, más aún cuando me enteré de que lo que veía frente a mí no era la otra orilla, sino una isla dentro del inmenso río. En mi país, y más en mi región, Andalucía, los ríos no son demasiado caudalosos y la visión de este pequeño mar a lo largo de todo el viaje me resultaba sencillamente espectacular. En los días posteriores tuve la oportunidad de ver más de la ciudad. La fortaleza de Kalemegdan, convertida en un precioso parque de acceso libre y gratuito, y lo bien integrada que estaba en la ciudad. La fuente en honor a los japoneses y la estatua como

parka-tvrđave, što je potpuno drugačije od onoga što se može videti u Španiji, gde su sportski tereni sasvim odvojeni od drugih zona višeg estetskog nivoa. Smatram da je ovo vrlo pozitivno i da jasno podstiče bavljenje sportom među populacijom. Na početku sam pomislio da je to samo jedan izuzetak u prestonici, ali sam potom i u drugim balkanskim gradovima, poput Mećavnika i Dubrovnika, uvideo da je ovo vrlo prisutno u balkanskoj kulturi. Želeo bih da kažem nekoliko stvari o samom gradu, organizaciji i ostalom. Za početak, privukla mi je pažnju činjenica da Beograd, i po svemu sudeći i ostali gra-

dovi Srbije, imaju manja izvršna tela u svim delovima grada koji se zovu opštine, ali ta imenica u španskom ima sasvim drugo značenje. Kako sam razumeo, sva-

agradecimiento al apoyo militar francés en la I Guerra Mundial fueron elementos inesperados y bellos dado su significado histórico y, reflejo de la agradecida actitud serbia. También captó mi atención la presencia de pistas deportivas en el interior mismo del parque-fortaleza, algo que es sencillamente muy diferente de lo que puede verse en España, ya que las zonas de deportes están bien separadas en nuestras ciudades de las zonas con mayor carácter estético. Pienso que es algo muy positivo y que claramente fomenta el deporte entre la población. Al principio imaginé que era una excepción solamente propia de la capital, pero luego pude ver en otras ciudades de los Balcanes como Mecavnik o Dubrovnik, que era algo presente en la cultura balcánica. Sobre la ciudad en sí, la organización y demás, querría comentar algunas cosas. Para empezar, me resultó muy llamativo el hecho de que la ciudad de Belgrado, y por lo visto el resto de ciudades de Serbia también, tuvieran pequeños gobiernos autónomos de cada distrito de la ciudad llamados algo así como municipalidades, pero ese nombre significa algo diferente en español. Según he entendido, cada una de estas municipalidades de la ciudad serbias tienen un presidente y además, la ciudad tiene un alcalde. Explico esto, no sabiendo si lo he entendido muy bien, para llevarlo a un fuerte contraste con lo que se hace en España. Además, hoy día, existe en mi país un tremendo problema de desconfianza en la clase política producido por los altos niveles de corrupción y la crisis, y muchos piensan en que sería bueno reducir el número de políticos en gran número,

ka od ovih opština ima svog predsednika, a grad, osim toga, ima i gradonačelnika. Govorim ovo, ne znajući da li sam dobro razumeo, kako bih ukazao na jednu veliku razliku u odnosu na ono što se dešava u Španiji. Osim toga, u mojoj zemlji danas postoji velki problem sa nepoverenjem u politički sloj, koji je nastao usled visokog stepene korupcije i krize, i mnogi misle da bi bilo dobro znatno smanjiti broj političara, isključujući, na primer, postojanje naših autonomnih pokrajina (ja ne delim ovo mišljenje, ali je vrlo prisutno kod mnogih ljudi neosetljivih prema autonomnim pokrajinama poput Katalonije i Baskije). Drugim rečima, siguran sam da bi u Španiji, zbog našeg trenutnog raspoloženja, mogućnost postojanja još plaćenih političara na vlasti, sa službenim automobilima i šoferima, i to u svakoj gradskoj zoni, naišla na veliko nezadovoljstvo. Međutim, meni ovo već godinama deluje kao sjajna ideja, ali uz dobru kontrolu finansija. Predsednici u svakoj četvrti, zoni, opštini, više su u kontaktu sa potrebama ljudi sa ulice i ne vladaju po naredbama izdaleka, kao što se radi u mnogim mestima i gradovima u Španiji, gde vladajući sloj više brine o sopstvenim interesima i potrebama i smatraju ih važnijim, iako to nisu, od potreba građana, mada, naravno, uvek ima izuzetaka. Doista, svaki sistem može biti dobar, ako se njime upravlja na pametan način, ako nema varanja i ako se ne zaboravlja cilj funkcije koju nekog obavlja. U nastavku, hteo bih da kažem da sam u pogledu javnog transporta primetio više sličnosti među slovenskim državama, poput Češke Republike i Poljske, nego sa zapadnijim državama, kao što su Španija, Ujedinjeno kraljevstvo ili Francuska. Ovo se odnosi najviše na činjenicu da je moguće ući u autobus i na srednja i zadnja vrata, a ne samo na prednja. To mi deluje kao mnogo brži i efektivniji način nego ulaženje samo na prednja vrata. Takođe, dopada mi se što se koriste i starija prevozna sredstva koja dobro funkcionišu. Potpuno sam se navikao da su autobusi ili vozovi u mojoj zemlji novi i da estetski lepo izgledaju, ali da kasne na odredište i da se često kvare. Mislim da sam u Beogradu prvi put video kako trolejbus i tramvaj prolaze jedan pored drugog i, zapravo, to je bio prvi put da sam video jedan trolejbus. Osim što ide na električni pogon, uopšte ne poznajem njegove prednosti i mane, ali mi je bilo vrlo upečatljivo da gledam kako prolazi kroz kružni tok pored tramvaja i drugih motornih vozila.

eliminando, por ejemplo, nuestras comunidades autónomas (yo no comparto esta opinión, pero es comúnmente expresada por una gran cantidad de gente muy poco sensible con algunas comunidades como la Catalana y la Vasca). Es decir, estoy seguro de que en España, por nuestra mentalidad actual, la posibilidad de tener más gobernantes políticos con sueldos, coches oficiales, escolta y demás en cada zona de la ciudad provocaría muchísimo descontento. Sin embargo, de forma controlada económicamente bien llevado, a mí me parece una buena idea en la que ya pensaba desde hace muchos años. Unos presidentes en cada barrio, zona, municipalidad, o como se desee llamar, de la ciudad, están más en contacto con las necesidades de la gente de la calle y no gobiernan a golpe de decreto y de forma tan alejada a la población como se hace en muchos pueblos y ciudades de España en que los gobernantes responden más a sus propios intereses o a necesidades que ellos creen que son más importantes aunque no lo sean, que a los de los ciudadanos, aunque siempre hay excepciones, claro. Verdaderamente, cualquier sistema puede ser válido siempre que esté llevado de forma inteligente, no fraudulenta y que no se olvide el objetivo del puesto que se ocupa. Continuando con la organización, también quería comentar que encontré más similitudes con los medios de transporte en otros países eslavos como la República Checa y Polonia que con los de otros países más al Oeste como España, Reino Unido o Francia. Me refiero sobre todo al hecho de poder entrar por la parte anterior y posterior del autobús en lugar de la delantera. A mí me parece una forma mucho más efectiva y rápida que el hecho de poder entrar sólo por la delantera. También me gusta el hecho de que se aprovechen los medios de transporte antiguos si funcionan bien. Estoy muy acostumbrado a que en mi país haya trenes o autobuses nuevos de gran belleza estética que después llegan a su destino con retraso y que igualmente se estropean a menudo. Creo que en Belgrado fue la primera vez que vi la combinación de trolebús y tranvía pasando por un mismo sitio, de hecho, fue la primera vez que vi un trolebús. Aparte de su carácter eléctrico, desconozco totalmente sus ventajas y desventajas, pero resultó pintoresco, a mis ojos, verlo compartir rotonda con un tranvía y resto de vehículos motorizados.

Nastaviće se...

Continuará…

Mi rincón

REFLEJO

Literatura

REFLEJO

Hispanski Pariz París hispánico Svet Fuentesa, Vargas Ljose, Kortasarovih Školica, Unamuna i Bunjuela u francuskoj prestonici.

El mundo de Fuentes, Vargas Llosa, Rayuela de Cortázar, Unamuno y Buñuel en la capital francesa

Pariz, poznat kao grad svetlosti zbog brojnih velikih umova koji su u njemu živeli i stvarali, bio je i stecište velikog broja umetnika iz hispanskog sveta, koje je upravo Pariz proslavio i koji im je bio inspiracija za nastajanje nekih od njihovih najboljih dela. París, conocida como la ciudad de la luz debido a las muchas personas ilustres que vivían y que creaban en esta capital, fue el centro para un gran número de artistas del mundo hispánico, a quienes precisamente París les celebró. París fue para ellos la inspiración que les dejó crear algunas de sus mejores obras.

„Pariz nije ništa produktivno, Pariz je zadovoljstvo“

“París no es nada productivo, es un placer”

Meksički pisac Karlos Fuentes veliki deo svog života, dela i ljubavi posvetio je Parizu, tom gradu svetlosti koji je osvajao mnoge hispanske umetnike. Zavoleo je Pariz zahvaljujući Balzaku koji ga je naučio da mu se preda. Prvi Fuentesov odlazak u Pariz bio je na samom početku pedesetih godina XX veka, tačnije 1950. godine, gde upoznaje meksičkog pesnika Oktavija Pasa. Drugujući sa Pasom, odlazi u galeriju na trgu Vandom u kojoj je video poznatu sliku Maksa Ensta Evropa posle kiše, koja će ga inspirisati da u svojim delima stvori lepotu ruševina. Godine 1961. piše pod svetlima grada na Seni prve stranice romana Aura. Jedna od najpoznatijih francuskih izdavačkih kuća, Galimar , 1963. godine objavljuje prevod njegovog dela Tamo gde je vazduh svež (La región más transparente) uz predgovor Migela Anhela Asturijasa (Miguel Ángel Asturias), koji u prologu navodi da roman uvodi u priču o ljubavi između Fuentesa i Francuske. Šezdesetih i sedamdesetih godina meksički pisac drugovao je sa Huliom Kortasarom (Julio Cortázar) i Mariom Vargasom Ljosom (Mario Vargas Llosa). Oženio se novinarkom Silvijom Lemus (Silvia Lemus), s kojom je takođe živeo u Parizu. Fuentes je od 1975. do 1977. službovao kao meksički ambasador u francuskoj prestonici. Rezidencija Renodir, u kojoj je živeo, poslužila mu je da napravi okvir za svoj roman Udaljena porodica (Una familia lejana), koji prepliće odnose jedne porodice, kako meksičke, tako i francuske, prikazujući i putešestvije preko leve i desne obale Sene. U periodu od 1966. do 1969. u više navrata živi u Parizu, družeći se sa pripadnicima „buma” i uživajući izuzetno plodan period svoga stvaralaštva. Tragičan događaj u meksičkoj istoriji iz 1968. vraća ga nazad na američko tle, da bi se 1973. ponovo vratio u Pariz, ali ovaj put sa drugom ženom. Pariz se provlači i kroz njegovo monumentalno delo Terra Nostra, koje i otvara scena na trgu Sen Žermen u prestonici. Dobitnik je nagrade Grand Medaj de Vermej d la vil de Pari , koja predstavlja najprestižniju nagradu u Parizu.

El escritor mexicano Carlos Fuentes dedicó una gran parte de su vida, su obra y su amor a París. A esa ciudad de la luz que conquistaba a muchos artistas hispánicos. Empezó a amar París gracias a Balzac que le enseño a dejarse llevar en ella. El primer viaje de Fuentes a París fue a principios de los años cincuenta del siglo XX. Para ser más preciso, en el año 1950. En París conoce al poeta mexicano Octavio Paz. Pasando tiempo con Paz en París, va a la galería en la plaza Vendome en la que ve la conocida imagen de Max Enst, titulada Europa después de la lluvia, que le va a inspirar para que muestre la belleza de ruinas en sus obras. El año 1961 escribe las primeras páginas de su novela Aura, debajo de las luces de la ciudad al lado del Sena. En el año 1963, uno de los editoriales franceses más conocidos, Gallimard, publica la traducción de su obra La región más transparente con la adición del prefacio de Miguel Ángel Asturias. En la introducción de dicha obra señala que la novela introduce la historia de amor entre Fuentes y Francia. Durante los años sesenta y setenta, el escritor mexicano vive en París. Se junta con Cortázar, al igual que con Vargas Llosa. Se casa con la periodista Silvia Lemus, con la que también vive en París. Desde el año 1975 hasta el año 1977 Fuentes trabaja como embajador de México en París. La residencia Renaudiere, en la que vivía, le sirve para hacer el marco de su novela Una familia lejana. Novela que entremezcla las relaciones de una familia mexicana y al mismo tiempo una familia francesa. En la novela se incluyen los viajes de un vagabundo entre ambas orillas del Sena. En el periodo entre 1966 y 1969 vive en París en varias ocasiones, juntándose con escritores del llamado boom latinoamericano y teniendo, de esta manera, un periodo muy fecundo para su creatividad. La Matanza de Tlatelolco de 1968 le vuelve hacia la tierra americana. Regresa de nuevo a París, empero, con su otra esposa en 1973. París se encuentra en su obra monumental Terra Nostra, novela que abre con una escena en la plaza St-Germain en la capital. Fuentes fue ganador del premio Grande medallie de la ville de Paris, el premio más prestigioso de la capital.

„Pariz me je zasenio“ Kao mladi sineasta, Bunjuel se sa svega 25 godina otisnuo u Pariz, gde je studirao, deklarisao se kao nadrealista, oženio se i dobio sina. Postojala su dva značajna pariska perioda u Bunjuelovom životu.

“París me asombró”

Evo jedne pariske zanimljivosti vezane za Bunjuela: prvi put kada je otišao u Pariz, Bunjuel je odseo u hotelu u kom su njegovi roditelji odseli na medenom mesecu, a u istom prolazu Jouffroy, u kom se nalazi hotel, snimio je poslednju scenu svog poslednjeg filma iz 1977. godine, Taj mračni predmet želje.

La anécdota parisina con Buñuel: la primera vez cuando visitó París, Buñuel permaneció en el hotel en el que sus padres estaban en su luna de miel, y en el mismo pasaje Jouffroy, en el que se encuentra el hotel, Buñuel rodó la última escena de su última película en el año 1977 Ese oscuro objeto del deseo. U prvom periodu se priključio nadrealistima i počinje da stvara filmove, a u drugom periodu, koji obuhvata sedamdesete godine XX veka, iako živi u Meksiku, vraća se francuskoj prestonici radi snimanja brojnih filmova. U Parizu je snimljeno čuveno Bunjuelovo ostvarenje Andaluzijski pas (Un chien andalou), što mu je omogućilo ulazak u grupu nadrealista pod Andreom Bretonom. U svojoj knjizi Moj poslednji uzdah (Mi último suspiro), Bunjuel priča kako se za vreme prve projekcije filma nalazio iza platna sa kamenjem u džepovima, spreman da gađa ljude ako film bude propast, ali je umesto toga dobio ogroman aplauz. Bunjuel je snimao brojne filmove u Parizu ili u njegovoj okolini: Zlatno doba (La edad de oro), Duh slobode (El fantasma de la libertad), Dnevnik jedne konobarice (Diario de una camarera), Taj mračni predmet želje (Ese oscuro objeto del deseo), itd. U Parizu je 1982. godine izašla knjiga Moj poslednji uzdah (Mon Dernier Soupir), koja predstavlja Bunjuelove uspomene i nastala je zahvaljujući Žan-Klod Karijeru (Jean-Cloude Carriere). Bunjel je 1951. godine u Kanu dobio nagradu za film Zaboravljeni (Los Olvidados) za najbolju režiju. „Postao sam pisac za vreme koje sam proveo u Parizu“ Mario Vargas Ljosa prvi put odlazi u Pariz 1957. godine, zahvaljujući pobedi

Literatura

REFLEJO

Literatura

REFLEJO

Como un cineasta joven, Buñuel va a París con 25 años, donde estudia, se declara como surrealista, se casa y tiene un hijo. Existen dos periodos importantes en la vida de Buñuel en París. En el primer periodo se ingresa al movimiento de los surrealistas y empieza a rodar películas. En el segundo, que incluye los años setenta del siglo XX, aunque vive en México, regresa a la capital francesa para rodar numerosas películas. En París está rodada la famosa realización de Buñuel, Un chien andalou, que le permite entrar en el grupo de los surrealistas debajo de André Bretón. En su libro Mi último suspiro, Buñuel dice que durante la primera proyección de la película se encontraba detrás de la pantalla con piedras en sus bolsillos, preparándose para pegarle un tiro a la gente si la película resulta un fracaso. En vez de un ataque, recibió un grandes aplausos. Otras películas que Buñuel rodaría en París o alrededor de París son: La edad de oro, El fantasma de la libertad, Diario de una camarera, Ese oscuro objeto del deseo, entre otros. En París, en 1982, se publica el libro Mi último suspiro que representa las memorias de Buñuel y que realiza gracias a Jean-Cloude Carriere. En el Festival de Cannes del año 1951, Buñuel recibe el premio por la película Los olvidados por la mejor dirección.

Autorka i prevodilac/Autora y traductora: Tijana Čupić; lektor/corrección de pruebas: Xavier Carrera

na konkursu za priču Izazov (El desafío), koja će posle biti uključena u zbirku Šefovi (Los jefes), a nagrada je bila putovanje u Pariz na 15 dana. Već dve godine potom, 1959. se seli u Pariz gde ostaje sedam godina i radi kao profesor španskog i novinar. Živeći u Parizu, Vargas Ljosa je pored razvijanja narativnih tehnika, pisao i analitička dela o francuskoj književnosti, životu i politici, među kojima su: Riba u vodi (El pez en el agua, 1993), Večita orgija: Flober i Madam Bovari (La orgía perpetua: Flaubert y Madame Bovary, 1975) i Iskušenje nemogućeg (La tentación de lo imposible, 2004). Glavni lik njegovog dela Avanture nevaljale devojčice (Las travesuras de la niña mala) prolazi ulicama Pariza, grada u kom se odvijaju značajna dešavanja knjige, a posebno se oslikava latinski kvart, kom se centar radnje uvek vraća. Ovim romanom Vargas Ljosa se udubljuje u svet pariske prestonice, dočaravajući ulice latinskog kvarta kojima se šeta ljubav Rikarda i nevaljale devojčice. U pariskom hotelu Wetter pisao je svoj roman Grad i psi (La ciudad y los perros), a veliku završnicu mu je dao u stanu u pariskoj ulici Tournon, 1961. godine.

“En los años que pasé en París me hice escritor” Mario Vargas Llosa llega a París por primera vez en 1957 gracias a su victoria en un concurso por el cuento El Desafío, que se incluirá después en la colección de cuentos Los jefes. El premio fue un viaje a París por 15 días. Dos años más tarde, en 1959, se traslada a París para quedarse allí 7 años. Durante este tiempo trabaja como profesor y periodista. Viviendo en París y desarrollando sus técnicas narrativas, Vargas Llosa también escribe las obras analíticas de la literatura francesa, de la vida y de la política, entre las cuales se encuentran: El pez en el agua (1993), La orgía perpetua: Flaubert y Madame Bovary (1975) y La tentación de lo imposible (2004). El protagonista de su obra Las travesuras de una niña mala pasea por las calles de París, la ciudad en la cual se desarrollan los acontecimientos importantes del libro. Lo anterior se refleja especialmente en el barrio latino, al cual siempre regresa dentro de la trama. Con esta novela, Mario Vargas Llosa se sumerge en el mundo de la

Vargas Ljosa je o svom pariskom životu izjavio: „Plata prevodioca i povremeni čekovi koje mi je slala moja tetka bili su dovoljni da živim i plaćam svoja pariska zadovoljstva: bioksop, izložbe, pozorište i knjige. Redovno sam posećivao knjižaru La Joie de Lire i ulične prodavce knjiga na dokovima Sene.“

capital francesa, imaginando las calles del barrio latino en las cuales pasea el amor de Ricardo y la niña mala. En el hotel parisino Wetter, Vargas Llosa termina su novela La ciudad y los perros. Sin embargo, el gran final de la obra lo escribe en la calle Tournon, en 1961. Vargas Llosa declaró sobre su vida parisina: “El sueldo de traductor y los giros esporádicos de mi tía me alcanzaban para vivir y pagarme mis placeres parisinos: el cine, las exposiciones, el teatro y los libros. Era un cliente asiduo de la librería “La Joie de Lire”, y de los bouquinistes de los muelles del Sena.”

„Tražim u Parizu moju Salamanku” Migel de Unamuno se prvi put susreo sa Parizom 1889. godine na svetskoj izložbi na kojoj je otvoren i Ajfelov toranj. Pet godina kasnije, ponovo se vraća francuskoj prestonici u kojoj naporno radi kako bi promovisao svoje radove i proširio ih po Evropi. Krajem 1924. u Parizu izlaze nedeljne novine España koje pisci, među

“Busco en París mi Salamanca” Miguel de Unamuno conoce París por primera vez en 1889 en la exposición universal, en la cual se abre la Torre de Eiffel. Cinco años más tarde regresa a la capital francesa, en la cual trabaja con el fin de promover sus trabajos y extenderlos hacia Europa. Al finales de 1924 sale en París los periódicos semanales España, que los escritores, entre los cuales es el propio Unamuno, utilizan para luchar contra la dictadura de Miguel Primo de Rivera. Unamuno fue uno de los hispanistas en París. Consideraba a Paris la Arca de Noé de la historia y de la civilización, a la vez lo veía como repugnante por ser un hombre desterrado. La relación entre Unamuno y París se desarrolla después de su primera visita en 1889 hasta su última visita en 1936. En él, París despierta sentimientos contradictorios: le recuerda demasiado al hecho de que está desterrado. Así que en los paisajes de París, Unamuno busca su Salamanca. Pero, al mismo tiempo, la ciudad no deja de fascinarle. En París se junta con los escritores famosos europeos e hispanoamericanos. Acude a las tertulias del club Pen-La Organización Internacional de escritores que vienen de alrededor de 18 países. Le admite a su amigo y traductor Jean Cassou: “Volveré a esa pero no ya como desterrado, no a aquellos ansiosos días de mortal expectativa, volveré a esa donde tantos recuerdos y tantos afectos he dejado, volveré a París de Francia.” Uno de los lugares más importantes del París de Unamuno fue La Rotonda , porque allí participó en las tertulias de intelectuales y luchó contra la dictadura de Rivera. Una anécdota interesante del periodo en el que Unamuno estuvo París, es un dialogo entre Unamuno y Blanco Ibáñez, mientras ambos estaban en la balcón observando la avenida de la Opera. Disfrutando de la vista, Ibáñez

kojima i Unamuno, koriste da se bore protiv diktature Migela Prima de Rivere. Unamuno je bio jedan od hispanista u Parizu koji je, pored toga što je smatrao prestonicu Nojevom barkom istorije i civilizacije, smatrao ovaj grad u isto vreme i odbojnim, jer ga je podsećao na to da je on prognan čovek. Veza između Unamuna i Pariza se razvija od njegove prve posete 1889. godine do poslednje posete 1936. godine. Pariz je u njemu budio kontradiktorna osećanja: podsećao ga je previše na to da je prognan, te je u pariskim pejzažima tražio svoju Salamanku, ali istovremeno nije prestajao da ga fascinira taj grad, u kom se susretao sa poznatim piscima, kako evropskim, tako i hispanoameričkim. Prisustvovao je okupljanjima Pen kluba, Međunarodnoj organizaciji pisaca iz oko 18 zemalja. Svom prijatelju i prevodiocu Žanu Kasuu (Jean Cassou) je pored svih osećaja koje je Pariz u njemu izazivao, priznao da će se vratiti tom gradu u kom je ostavio toliko uspomena, ali ne kao progonjen čovek. Jedno od značajnijih mesta Unamunovog Pariza je bila La Rotonda, gde je učestvovao u okupljanjima intelektualaca i borio se protiv Riverine diktature. Jedna zanimljiva anegdota iz Unamunovog perioda u Parizu je razgovor koji

le preguntó a Unamuno que podía echar de menos en un lugar tan maravilloso como este. Unamuno contestó: ¡Gredos! (una montaña en España). “¿Encontraría a la Maga?” Pensando en París, Julio Cortázar dijo que es mejor ser nadie en la ciudad que es todo, que ser alguien en una ciudad que es nada. Él viaja a París por primera vez en 1949 por cuatro meses, durante los cuales tiene una relación con Edith Aron. Ella está considerada a ser la fuente de inspiración para la creación del personaje de la Maga. La obra más conocida de Cortázar, Rayuela, nos ofrece un París de amor, que no está lleno de autobuses, metros, los edificios más conocidos, sino que es un París romántico, bohemio. Pensando en la ruta parisina de Cortázar, se puede destacar su ruta personal, los lugares en los que nace y crece su novela. Y al mismo tiempo la ruta ficticia, que es la París por el cual pasan los personajes de Rayuela. Entre los lugares en los cuales Cortázar crea su novela se destacan como los más conocidos: la rue de Broca, Pierre Leroux, así como la plaza General Beuret. Lo más pintoresco que presenta París es el marco de amor entre la Maga y Horacio: las calles y las plazas en las cuales se encuentran, se buscan, conducen bicicletas, se besan, almuerzan. La rue de Seine, el muelle Conti y Pont del Arts son tres lugares parisinos con los que empieza Rayuela y en los que Horacio espera encontrar a la Maga. Al mismo tiempo se destacan numerosas plazas y calles de París que marcan la trama de la novela: la rue de Sommerard es la calle en la que vive Horacio, la rue de Monge como una de las calles en la que vive la Maga después de la muerte de su hijo y la partida de Horacio. Después está el hotel en la rue de Valette-el, lugar en el cual Horacio lleva a la Maga, al igual que a Pola, siendo estas las mujeres que marcan la trama de esta novela que tiene lugar en París. El conocido Club de la Serpiente se junta probablemente en la rue de Babylone, una calle parisina más dentro de la obra. Es interesante que el último capítulo de Rayuela, el capítulo 155, presente el cementerio de Montparnasse. Es el mismo cementerio donde el propio Cortázar estará enterrado. El año 1977, el fotógrafo Héctor Zampaglione publicó París en Rayuela, donde en las imágenes presenta algunos lugares parisinos que podemos encontrar en la novela.

je vodio sa Blankom Ibanjesom (Blanco Ibáñez), dok su stajali na balkonu i posmatrali aveniju Opera. Naime, diveći se prizoru, Ibanjes ga je pitao šta ima da mu nedostaje na ovako divnom mestu, a Unamuno mu je samo odgovorio: „Gredos” (planina u Španiji). „Da li ću pronaći Magu?” Hulio Kortasar je, misleći na Pariz, rekao da je mnogo bolje biti niko i ništa u gradu koji je sve nego obrnuto. On prvi put odlazi u Pariz godine 1949. na četiri meseca, u toku kojih je bio u vezi sa Edit Aron (Edith Aron), koja je bila inspiraciju za stvaranje Maginog lika. Kortasarovo najpoznatije delo, Školice (Rayuela), nudi Pariz ljubavi, koji nije prepun autobusa, metroa, najpoznatijih građevina, već jedan romantičan i boemski Pariz. Razmišljajući o Kortasarovoj pariskoj ruti, može se izdvojiti njegova lična ruta, mesta na kojima je stvarao svoj roman, i fiktivna ruta, Pariz kojim prolaze njegovi likovi iz Školica. Među mestima na kojima je pisao roman, poznate su ulice Broka, Pjer Leru, kao i trg Ženeral Bere. Najslikovitije je prikazan Pariz kao okvir ljubavi Mage i Orasija, ulice i trgovi na kojima se sreću, na kojima se traže, voze bicikle, ljube se, ručavaju. Ulica Seine, dok Konti i Pon del Ar su tri pariska mesta s kojim počinju Školice i na kojim Orasio očekuje da sretne Magu. Ističu se brojni pariski trgovi i ulice koje uokviruju radnju romana: ulica Somerar je ulica u kojoj stanuje Orasio, ulica Monž je jedna od ulica u kojoj je stanovala Maga posle smrti sina, potom hotel u ulici Valet gde je Orasio vodio kako Magu, tako i Polu, žene koje obeležavaju deo romana koji se odvija u Parizu. Ulica Babilon je najverovatnije mesto gde se okupljao poznati Klub zmije. Zanimljivo je da poslednje poglavlje Školica, 155. predstavlja groblje Monparnas, a na istom tom groblju će sam Kortasar biti sahranjen. Godine 1977. fotograf Hektor Campaljone (Héctor Zampaglione) objavljuje Pariz u Školicama, gde u slikama prikazuje neka pariska mesta koja se pojavljuju u romanu.

Literatura

REFLEJO

Tradiciones

REFLEJO

Autorka i prevodilac/Autora y traductora: Vanja Kudra; lector/corrección de pruebas: Juan Pablo Delgado Berman

Mat e – v iše od p ića El mat e – más que una bebida

Mate nije samo obično piće, mnogo je više od toga. U prilog tome idu strastveni odgovori Maura Akoste (Mauro Acosta), jednog Argentinca koji je u Beograd došao zbog ljubavi svoje devojke prema ovom području, i na kraju se sam u njega zaljubio. El mate no es una simple bebida, es mucho más que ello. A favor de ello van las respuestas apasionadas de Mauro Acosta, un argentino que vino a Belgrado por el amor de su novia a esta región, y acabó enamorándose de ella.

Koje značenje za vas ima mate?

¿Qué significado tiene para usted el mate?

znanje nešto više o našoj kulturi.

Kao jedan od naših običaja, ovaj je najviše ukorenjen u naše društvo. Za mene i, verujem, za većinu nas, mate nije čaj da utolimo žeđ, već ga pijemo u sklopu svakodnevnog rituala koji se kroz vekove održava jer je simbol jedinstva među ljudima. Ekonomske prilike skupa su nevažne: mate ne razlikuje bogate i siromašne, ne postoje rase i klase među kojima se deli, ne pravi razlike među polovima i deli se koliko među odraslim preduzetnicima u kancelarijama, toliko i među mladima dok uče, ali čak i više u ruralnim oblastima, na selu.

Como una de nuestras costumbres, esta es la más arraigada dentro de nuestra sociedad. Para mí en particular y creo que para la mayoría de nosotros, el mate no es una infusión para saciar la sed, sino que lo tomamos como parte de un ritual cotidiano que se sigue manteniendo a lo largo de los tiempos por ser un símbolo de unión entre las personas.No importa la situación económica de coyuntura: el mate no distingue entre ricos y pobres, no hay colores ni clases sociales para compartirlo, no hace diferencias de género y se comparte tanto entre adultos empresarios en oficinas, como entre los jóvenes mientras estudian, pero más aún en sectores rurales, en el campo.

Pije li se mate više ili manje od kafe i drugih čajeva?

U kojim prilikama ga argentinci piju? Ne postoji određeni trenutak, mesto ili vreme za uživanje u dobrom „krugu matea“ (ronda de mate). Kad god poželimo, mate nam pravi društvo bilo da sami učimo ili radimo, ili kada jednostavno želimo da porazgovaramo sa prijateljima, porodicom ili nekim ko hoće da proba mate, i na taj način dajemo na

¿En qué ocasiones los argentinos lo toman? No existe un momento, un lugar u horario exacto para disfrutar de una buena ronda de mates. Siempre que se lo quiera este nos sirve como compañía ya sea si

Mislim da se mate pije više od druga dva, jer se upotrebljava u velikom delu zemlje. U nekim provinicijama, kao što je slučaj sa Buenos Ajresom, moglo bi se reći da je potrošnja čaja ili kafe veća, po mom mišljenju zbog velikog evropskog uticaja. Ali bez obzira na to, mislim da mate preovlađuje kao glavno piće u Argentini. Koje su kulturne vrednosti koje mate prenosi? Mnogi mitovi okružuju veštinu spremanja matea. Mate takođe prenosi raspoloženja, i zato se kaže da je umeće spremanja matea čitava veština. Ali nije ni nauka, samo je potrebna moć intuicije. Osoba koja sprema mate (cebador) i dobar poznavalac mitova koji ga okružuju mogu da se sporazumeju bez reči i da razmene osećanja kao ljubav, prijateljstvo i čak ravnodušnost. Kaže se, na primer, da ako

Tradiciones

REFLEJO

Tradiciones

REFLEJO

Creo que el mate se toma más que los otros dos ya que es consumido en gran parte del país. En algunas provincias, como es el caso de Buenos Aires, se podría decir que el consumo de té o café puede ser más alto, yo creo por la gran influencia europea. Pero así y todo creo que el mate sigue predominando como principal bebida en la Argentina.

osoba koja sprema mate ponudi gorak, hladan ili previše topao mate, to predstavlja ravnodušnost prema datoj osobi; ako joj naprotiv ponudi sladak mate može značiti prijateljstvo ili ljubav; a „ispranim mateom“ (mate lavado) želi da izrazi odbijanje. Naravno da nalik ovima postoji još mnogo primera, i u mom slučaju, nikada se ne bih uvredio kada bi mi ponudili gorak mate, jer ga više volim od matea sa šećerom. Mnoge ovakve stvari se često razlikuju od osobe do osobe i neretko su veoma lične. Prema tradiciji, prvi mate se smatra „mateom za glupana“ (el mate del zonzo) jer je previše jak, pa se baca ili ga pije osoba koja spravlja mate. Smatralo bi se uvredom ponuditi takav mate ostalima koji učestvuju u krugu matea.

¿Cuáles son los valores culturales que el mate transmite?

Koji su najpoznatiji proizvođači biljke mate u Argentini?

Muchos mitos rodean el arte de cebar mates. El mate transmite también estados de ánimo, y por eso se dice que saber cebar es todo un arte. Pero no es una ciencia, sólo hay que poder intuir. Un cebador y un buen conocedor de los mitos que rodean al mate pueden comunicarse sin hablar, e intercambiar sentimientos como amor, amistad e incluso indiferencia. Se dice, por ejemplo, que si el cebador ofrece un mate amargo, frío o demasiado caliente significa “indiferencia” hacia esa persona; si de lo contrario le brinda un mate dulce, puede significarse “amor” o “amistad”; y con un mate lavado querría transmitir “rechazo”. Claro que como éstos, hay muchos ejemplos más y en mi caso no tomaría nunca como ofensa que me ofrezcan un mate amargo ya que lo prefiero antes que el mate con azúcar. Muchas de estas cosas varían en cada uno y en muchos casos son muy personales. Según la tradición, se considera al primer mate como “el mate del zonzo” porque es demasiado fuerte y se echa o lo toma el cebador. Se consideraría una ofensa ofrecerlo al resto de los que participan en la “ronda matera”.

Zaista ne znam tačno, kada se navikneš na jednu marku retko je menjaš. Od kada pamtim, u mojoj kući se pio CBSé Hierbas Serranas, zato što je prisutan na tržištu sa velikom raznolikošću ukusa i pored toga je veoma blag. Neke vrste matea imaju veoma jak ukus, a meni i mojoj porodici on ne prija previše. Više volimo nešto blaže, kao što je ova biljka mate.

estamos estudiando o trabajando o simplemente compartiendo una buena charla con amigos, familia o quien desee probarlo y de esa forma hacemos conocer un poco más acerca de nuestra cultura. ¿Se toma más o menos el mate que café y otras infusiones?

Kakva iskustva ste imali u Beogradu vezana za mate? Imao sam mnoga, veoma raznolika iskustva koja su prelazila od potpunog nezadovoljstva do tolikog uživanja da sam kada se pruži prilika uspeo da podelim lepe trenutke sa prijateljima drugih nacionalnosti sa dobrim mateom između. Imajući u vidu da u Evropi uopšteno, osim u nekim delovima Španije, mate nije neposredno poznat, mogu reći da sam veoma zadovoljan jer se dopao ljudima kojima sam ga ponudio, a za jednog Argentinca je veoma dobro da nešto toliko naše bude prihvaćeno od strane drugih kultura.

Mate je vrsta čaja koji se većinski pije u Argentini, Paragvaju i Urugvaju. Pije se u „krugu matea“ (ronda de mate), što znači da svi koji učestvuju piju na smenu iz iste posude. Krug se završava kada se svi zahvale. El mate es un tipo de infusión que se toma mayoritariamente en Argentina, Paraguay y Uruguay. Se toma en una ronda de mate, lo que significa que todos los que en ella participan beben de un mismo recipiente tomando turnos. La ronda se acaba cuando todos dan las gracias.

¿Cuáles son los productores de la hierba mate más conocidos en Argentina? De verdad no sé exactamente, cuando te acostumbras a una marca es muy raro que la cambies.Desde que tengo noción en mi casa siempre se tomó CBSé Hierbas Serranas, porque se encuentra en el mercado con una gran variedad de sabores y además es muy suave. Algunos tipos de yerba tienen un sabor muy fuerte y tanto a mí como a mi familia no nos agrada demasiado. Preferimos algo más suave como es el caso de esta yerba mate. ¿Qué experiencias tuvo en Belgrado relacionadas con el mate? Tuve muchas y muy variadas experiencias que pasaron del desagrado total a gustar tanto que cuando se da la oportunidad he logrado compartir buenos momentos con amigos no Argentinos con un buen mate de por medio. Teniendo en cuenta que en Europa en general excepto en algunas regiones de España el mate directamente no se conoce, puedo decir que estoy muy contento porque a la gente a la cual les he ofrecido les ha gustado y para un argentino que algo tan nuestro sea aceptado por otras culturas es muy bueno.

¿Puede describir cómo se prepara el mate? Su preparación es muy variada, y para mucha gente es un verdadero ritual donde hay que seguir cada paso milimétricamente. Es casi como un momento sagrado entre los entendedores del tema. Para prepararlo es necesario tener un “mate”, que es el recipiente que sirve de contención. Los más utilizados son de calabazas, madera y metal. Luego se le agrega la yerba, que puede ser con o sin palo, con cáscaras de limón, naranja o pomelo, etc. Por último, se necesita una bombilla, que es una varilla ahuecada que puede ser de metal o madera y es la que permite el pase del agua desde el interior del mate hacia la boca. Se aconseja que el agua no hierva (80 grados), ya que se quema la yerba y pierde el sabor característico. Otro consejo es que al servir el primer mate, lo mejor es dejarlo reposar un instante para que la yerba se humecte bien y se impregne el sabor. El cebador (la persona que prepara el mate) tiene que mantenerlo en buenas condiciones mientras dura la ronda. Esto significa que el mate siempre debe conservar espuma sin dejar yerba flotando en la superficie. Si esto ocurriera, se trataría de un “mate lavado” y en tal caso, debe cambiarse la yerba.

Možete li da opišete kako se priprema mate? Njegova priprema je raznovrsna, i za mnoge je to pravi ritual gde svaki korak treba milimetarski pratiti. To je skoro sveti trenutak među poznavaocima teme. Za pripremu je potreban „mate“, posuda koja služi za čuvanje sadržaja. Najviše se upotrebljavaju posude od tikve, drveta i metala. Zatim se doda biljka mate, koja može biti sa ili bez peteljke , sa korom limuna, narandže ili grejpfruta, itd. Naposletku je potrebna „bombilja“ (bombilla), šupalj štapić od metala ili drveta koji omogućava prolaz vode iz unutrašnjosti matea ka ustima. Preporučuje se da voda ne proključa (80 stepeni) jer biljka izgori i izgubi svojstveni ukus. Još jedna preporuka je da se prvi mate ostavi malo da miruje da bi se biljka dobro navlažila i ukus prožeo. Osoba koja priprema mate (el cebador) mora da ga održava u dobrom stanju za vreme trajanja kruga matea. To znači da mate uvek treba da ima pene bez da komadići biljke mate plutaju na površini. Kada bi se to desilo, reč bi bila o „ispranom mateu“ (mate lavado) i u tom slučaju treba da se stave novi komadići biljke.

Tradiciones

REFLEJO

Collage

REFLEJO

Autorka i prevodilac/ Autora y traductora: Milica Lilić; lektor/corrección de pruebas: Xavier Carrera

Korak po korak kroz Sevilju Paso a paso por Sevilla Najtopliji grad Španije, prestonica Andaluzije, rodno mesto Don Žuana,Kolumbova grobnica, sedište koride i flamenka, Sevilja je sklop nespojivih razlika gde svaka građenina priča svoju priču, a svaka ulica krije svoju tajnu.

La ciudad más calurosa de España, capital de Andalucía, lugar de nacimiento de Don Juan, tumba de Colón, centro de la tauromaquia y el flamenco, Sevilla es un conjunto de diferencias irreconciliables donde cada edificio cuenta su historia y cada calle esconde su secreto.

ipično za Španiju, posebno njen južni deo, pa tako i u Sevilji svaki dan počinje doručkom u bašti nekog od tradicionalnih barova. Pritom se izbor uglavnom svodi na ćurose ili tostirani hleb sa određenim premazom, uz kafu ili ceđenu narandžu. Iz Triane, jednog od najpoznatijih kvartova smeštenog uz reku Gvadalkivir, pešačkom zonom se izbija na most Isabele II, među Seviljancima poznat i kao most Triane. Dok se na raskrnici smenjuju automobili, motori i kočije, na trotoaru malo ko od prolaznika, pešaka i biciklista, čeka zeleno svetlo na semaforu. Većina bicikala je ista i i vlasništvo je grada; sive su boje sa nazivom Sevilje ispisanim crvenim slovima. Narod ih obično koristi kako bi izbegao gužve u saobraćaju. Čim im semafor da prednost, užurbani biciklisti svojim zvoncima upozoravaju pešake da se sklone sa biciklističke staze jasno obojene zelenom bojom. Ti neoprezni pešaci su uglavnom strani turisti, jer Španci u potpunosti poštuju prostor biciklista. Pomenuti most, kao jedan od prepoznatljivih simbola grada i nezaobilazni motiv na razglednicam, izgrađen je od gvožđa u XIX veku i kao najstariji očuvani most ovog tipa u zemlji, proglašen je istorijskim nasleđem Španije. Pogled koji se sa njega pruža na Zlatni toranj (Torre del Oro), na arenu za bikove Maestransu (Maestranza), na katedralu i njen čuveni zvonik Hiraldu (La Giralda), iznova hipnotiše prolaznike. Ova karakteristična obeležja grada nedvosmisleno podrazumevaju i mnoštvo stranih turista koji poput uniformisane armije prepoznatljive po kačketima, fotoaparatima oko vrata, rančevima ispred sebe, sandalama i čarapama, verno prate smernice sa karte koju su pokupili u nekom od turističkih centara. Tako je šetalište duž reke, koje je s punim pravom nazvano Avenija palmi (Avenida de las palmeras), u svako doba dana prepuno neumornih turista, sportista, studenata i lokalaca. Nedaleko od tornja koji je svojevremeno branio zidine grada i gde se dopremala sva roba iz Amerike, smešten je Španski trg (Plaza de España). Kao jedna od nezaobilaznih atrakcija grada, trg sa velikom fontanom, mostićima preko kanala kojima turisti prolaze u čamcima i velelepnom palatom od opeke prošaranom keramikom u mavarskom stilu, nedvosmisleno odaje bajkoviti utisak. Čovek bi mogao godinama da posmatra, a da ne uoči sve pojedinosti kojima odiše ovo mesto. Dalje ka centru grada, u Aveniji kon-

al y como es típico en España, especialmente en su parte meridional, en Sevilla el día empieza con el desayuno en la terraza de uno de los bares tradicionales. Las elecciones normalmente se reducen a churros o tostadas, acompañadas de un café o un zumo de naranja natural. Desde Triana, uno de los barrios más conocidos que está junto al río Guadalquivir, cruzamos la zona peatonal que nos lleva al puente de Isabel II, también conocido entre sevillanos por el nombre Puente de Triana. Mientras tanto, en la encrucijada circulan coches, motos y carros y en la acera pocos transeúntes, peatones y ciclistas, esperan al semáforo en verde. La mayoría de las bicicletas son iguales, de color gris con el nombre de Sevilla escrito en rojo, y son propiedad de la ciudad. La gente normalmente las utiliza para evitar los atascos de tráfico. Cuando el semáforo les da prioridad, los ciclistas con mucha prisa advierten a los peatones con sus timbres, para que éstos se mantengan fuera del carril de bicicletas pintado de color verde. En la mayoría de los casos, los peatones imprudentes son turistas extranjeros, porque los españoles respetan completamente el espacio de los ciclistas. El puente mencionado anteriormente, que es uno de los símbolos más reconocidos de la ciudad y uno de los motivos esenciales de las postales, fue construido de hierro en el siglo XIX, y siendo el puente más antiguo conservado de este tipo en el país, fue declarado el patrimonio histórico de España. Desde el puente, las vistas a la Torre del Oro, a la plaza de toros de La Maestranza, a la Catedral y al famoso campanario La Giralda, hacen que los espectadores queden cautivados una y otra vez. Estos puntos característicos de la ciudad inevitablemente incluyen a la multitud de turistas extranjeros que parece un ejército uniformado, gracias a sus gorros, las cámaras colgadas al cuello, las mochillas al frente, las sandalias y los calcetines. Ellos siguen fielmente las indicaciones del mapa que consiguieron en uno de los puntos de información. Así, el paseo junto al río, que con mucha razón se llama Avenida de la Palmera, en todo momento está lleno de turistas incansables, deportistas, estudiantes y lugareños. Cerca de la torre que en su época defendía las murallas de la ciudad y a donde se traía toda la mercancía de América, se encuentra la Plaza de España. Siendo una de las atracciones principales de la ciudad, la plaza se caracteriza por su gran fuente, por sus pequeños puentes

Zvanični simbol Sevilje je predstavljen znakom NO8DO i nalazi se na zastavi grada, kao i na većini javnih površina. Postoji nekoliko legendi koje objašnjavanju simboliku ovog motoa, a najpoznatija se vezuje za XIII vek i sukob između kralja Alfonsa X i njegovog sina Sanća. Sanćo se okrenuo protiv oca i osvojio gotovo sve teritorije kraljevstva, ali nije želeo da napada Sevilju, grad u koji se povukao njegov tada već stari i bolestan otac. Kralj je u Sevilji proveo poslednje dane života, a kao znak zahvalnosti gradu i lokalnom stanovništvu koje mu nije okrenulo leđa niti ga napustilo, osmislio je pomenuti znak. Naime, klupko (šp. madeja) koje stoji između slogova no i do čini frazu na španskom no-madeja-do, odnosno no me ha dejado, što bi značilo ,,nije me napustila”.

El emblema institucional de Sevilla queda presentado por la señal NO8DO y se encuentra en la bandera de la ciudad, así como en todo mobiliario urbano y otras parceles municipales. Hay varias leyendas que explican la simbólica de este lema, pero la más conocida relata una historia del siglo XIII sobre el conflicto entre el rey Alfonso X y su hijo Sancho. Sancho se alzó en armas y conquistó la mayor parte del reinado, pero no quería atacar Sevilla, ciudad en la que su padre, ya viejo y enfermo, se había refugiado. El rey pasó los últimos días de su vida en Sevilla, y como signo de gratitud a la cuidad y a los lugareños que no le dieron la espalda ni le hubieran abandonado, otorgó un lema formado por las sílabas ”no” y ”do” con una madeja en medio. Tras la lectura de este criptograma se esconde la frase ”no me ha dejado”.

Collage

REFLEJO

Collage

REFLEJO

Autorka i prevodilac/Autora y traductora: Katarina Gligorić; lektor/corrección de pruebas: Marta Alberich Medina

stitucije (Avenida de la Constitucion), smeštena je i zgrada rektorata koja je do sredine XX veka bila kraljevska fabrika duvana (Real Fábrica de Tabaco). Idući dalje, stiže se do pešačke zone uz katedralu, gde pored lokalaca, turista i uličnih prodavaca prolaze i kočije i tramvaji. Miris hrane i prepune bašte obližnjih barova nedvosmisleno ukazuju da je mala kazaljka otkucala dva sata. Vreme ručka je svojevrsni društveni čin u Sevilji. Gotovo svakodnevno i za sve generacije. A to je otprilike i ,,poslednji voz” da naručite svoju kafu, obzirom da se u popodnevnim satima retko gde služi. Nakon ručka se ritam grada vidno usporava; mnoge radnje se zatvaraju, manje je vozila po ulicama, što je istovremeno i najbolje vreme za kupovinu ili posetu muzejima kako bi se izbegle gužve i redovi. Sam centar grada je prožet uskim ulicama, od kojih su neke toliko skučene

da pešaci na trotoaru moraju da propuste ove koji im dolaze u susret kako bi se mimoišli. Otud je i parkiranje u ovom delu grada ne samo nemoguće, već je i zakonom zabranjeno. Dok vernu sliku Andaluzije odaje pregršt trgova sa palmama, drvoredima narandži ili limuna, jedan od njih prkosi dosadašnjoj predstavi tradicionalne Sevilje, s obzirom na to da je pre gotovo tri godine na njemu izgrađena moderna struktura Metropol Parasol, koja je zbog neobičnog oblika pečurki i trga na kome je smeštena postala poznata pod nazivom Setas de la Encarnación. Sastavljena iz nekoliko nivoa, ova građevina postala je turistička atrakcija, posebno zbog vidikovca u vidu pijavice koji se nalazi na samom vrhu na 22 metra visine. Modernu stranu Sevilje dopunjava i popularni toranj Pelji, zamišljen kao oblakoder namenjen poslovnim prostorima.

Iako je njegova gradnja trebalo da bude završena početkom 2013. godine, radovi su jedno vreme bili obustavljeni, pošto je visina tornja izazvala velike polemike među Seviljancima. Naime, ideja da će toranj predstavljati najvišu tačku Sevilje za mnoge je značila samo jedno: Hiralda, viševekovni simbol grada i nezvanični ,,vrh Sevilje”, pada u senku. Večernji sati u Sevilji obeleženi su tipičnim odlaskom u barove gde se služe tape, pivo i masline. Žagor, prljave salvete po podu, narod koji stoji ispred bara da bi zapalio cigaretu ili prosto sačekao da se unutra oslobodi mesto, čine tipičnu sliku Sevilje noću. I tako bi se moglo u nedogled. Svaki korak kroz Sevilju vodi ka novoj priči, građevini ili običaju, novoj ulici, sokaku ili simbolu, svaki korak kroz grad koji najjasnije oslikava prepoznatljivi španski duh i kulturu.

que cruzan un canal por donde los turistas reman y por sus espléndidos palacios de baldosas de ladrillo en estilo morisco. Claramente deja la impresión de estar en un cuento de hadas. Uno podría estar años observando este lugar sin darse cuenta de todos los detalles que lo componen. Llendo hacia el centro, en la Avenida de la Constitución está situado el rectorado que hasta mediados del siglo XX era la Real Fábrica de Tabacos. Más adelante se llega a la zona peatonal situada junto a la Catedral, donde a parte de los sevillanos, los turistas y los vendedores ambulantes, pasan también los carros y los tranvías. El olor de la comida y los bares llenos de gente son indicativos de que las agujas del reloj marcan las dos de la tarde. El almuerzo es un acto social en Sevilla que tiene lugar prácticamente a diario y para todas las generaciones. Y ése sería su ”último tren” para pedirse un café, ya que por la tarde normalmente no se suele consumir. Después de comer, el ritmo de la ciudad se hace mucho más lento; mu-

chas tiendas cierran, hay menos vehículos por las calles, pero por otra parte, ésa sería también la hora perfecta para ir de compras o visitar museos evitando colas. El casco histórico está lleno de calles antiguas, que son tan estrechas que cuando dos peatones se encuentran de frente, uno tiene que bajar a la calzada para dejar pasar al otro. Por ello, el estacionar los vehículos ya no sólo es imposible, sino que además está prohibido por decreto. Mientras que la fiel imagen de Andalucía queda reflejada por un montón de plazas con palmeras, naranjos o limoneros, una de ellas contrasta con el aspecto tradicional de Sevilla, ya que desde hace casi tres años cuenta con una estructura moderna llamada Metropol Parasol, que por su peculiar forma de hongos se ha popularizado como Setas de la Encarnación. Compuesta de varios niveles, esta estructura se ha convertido en una de las atracciones turísticas, especialmente teniendo en cuenta su mirador en forma de sanguijuela que está a 22m de altura. La parte moderna de Sevilla también está formada por la famosa torre

Pelli, ideada como un rascacielos para oficinas. Aunque su construcción iba a finalizar a principios del 2013, las obras fueron suspendidas durante un tiempo, porque la altura de la torre causó mucha controversia entre los sevillanos. De hecho, la idea de que la torre iba a ser el punto más alto de Sevilla para muchos significó sólo una cosa: La Giralda, el símbolo de la ciudad desde hace muchos siglos y la llamada ’’cumbre de Sevilla’’ iba a perder su protagonismo. Las noches en Sevilla se caracterizan por las típicas salidas a los bares donde se pueden pedir tapas, cerveza y aceitunas. El jaleo, las servilletas sucias en el suelo, la gente que está de pie frente al bar fumándose un cigarrillo o que simplemente espera a que dentro quede un sitio libre, forman la imagen típica de la Sevilla nocturna. Y así podríamos seguir indefinidamente. Cada paso por Sevilla lleva hacia nuevas historias, edificios, costumbres, nuevas calles, callejones o símbolos, cada paso por la ciudad refleja de la forma más clara el famoso espíritu español y su cultura.

Čovekov najbolji španski prijatelj El mejor amigo español del hombre Upoznajte neodoljiva bića čiji preci doaze iz Španije i otkrijte da li se među njima možda nalazi i vaš verni prijatelj i član vaše porodice.

Conoced a estos seres encantadores cuyos antepasados vienen de España y descubrid si entre ellos se encuentra incluso vuestro fiel compañero y miembro de vuestra familia.

Collage

REFLEJO

Collage

REFLEJO

ivoti španskih kraljeva bili su nezamislivi bez njihovog prisustva, njihovo društvo je bilo neizostavno na dvorovima i tokom lova; bili su simbol moći njihovih gospodara i brižno su negovani. Danas se nalaze svuda širom sveta i poklanjaju bezuslovnu ljubav svojim prijateljima. Predstavljaju pravo

blago o kom se malo zna i koje zauzima malo mesta u pričama o nasleđu koje je španski narod ostavio ostatku sveta. U nastavku vam predstavljamo španske autohtone rase pasa. Najveći i najpoznatiji predstavnik koji dolazi iz Španije jeste španski mastif. Iako može dostići i do 100 kg težine, ova rasa vas nikako neće uplašiti jer je njihov ljupki i nežni karakter jednako veliki. Naziva se i leonskim mastifom zbog njegovog mesta porekla, gde je i dan danas najrasprostanjeniji, ali moguće ih je pronaći i pod imenom merino pas jer su stekli veliku popularnost kao pratnja stadima ovaca rase merino. Pripada klasi stočarskih pasa jer su, vekovima unazad, mastifi pratili stada ovaca koja su prelazila regiju Leon i branili ih od napada vukova, zahvaljujući svojoj veličanstvenoj figuri i masivnim ogrlicama sa bodljama koje im je čovek stavljao. Neki hroničari tvrde da se ova rasa pasa, zajedno sa drugim krupnim

rasama, koristila u periodu nakon osvajanja Amerike u svojstvu «ratnog psa», tačnije, dresirali su ih da napadaju, uhode i nadgledaju položaje tokom borbi

as vidas de algunos reyes españoles serían inimaginables sin su presencia y su compañía fue imprescindible en las cortes y durante las sesiones de caza; eran un símbolo del poder de sus dueños, que los cuidaban con afán. Hoy en día se encuentran por todo el mundo y regalan su amor incondicional a sus amigos. Son un verdadero tesoro del cual poco se sabe y que no ocupa mucho espacio en las historias sobre la herencia que el pueblo español dejó al resto del mundo. A continuación os presentamos las razas de perros autóctonas españolas. El representante más grande y más famoso proveniente de España es el mastín español. Aunque puede llegar incluso hasta los 100 kg de peso, esta raza no os dará nada de miedo porque su carácter es cariñoso y noble por partes iguales. Se llama también mastín leonés por su lugar de origen, donde tiene su mayor presencia todavía hoy en día, pero es posible encontrarlos también bajo el nombre de perro merinero porque lograron mucha fama como acompañamiento del ganado ovino de la raza merina. Pertenece a la clase de perros boyeros porque, durante siglos, el mastín ha acompañado a los rebaños de ovejas que recorrían la región de León y los defendían del ataque del lobo gracias a su figura majestuosa y a sus gruesos collares de metal con pinchos que les colocaban sus dueños. Ciertas crónicas cuentan que esta raza de perros, junto con otras de gran tamaño, se usaba en el período posterior a la conquista de América como perros de guerra y que los entrenaban para atacar, rastrear o vigilar posiciones durante las luchas contra los pueblos indígenas. Además de poseer un instinto guardián excelente, el mastín español es un perro extrovertido, elegante, fuerte y pacífico, y una compañía perfecta para la familia, sobre todo para los niños. La importancia indudable de esta raza incluso está inmortalizada en obras de arte de famosos pintores españoles como Francisco de Goya o Diego Velázquez, en cuya obra maestra Las Meninas aparece el mastín leonés de la familia de Felipe IV. Una variedad de la mencionada raza es el mastín del Pirineo, una raza gigante -de las más grandes del mundoproveniente de los Pirineos aragoneses cuyos machos pueden llegar a medir hasta 85cm de altura. Desafortunadamente, esta raza atravesó un período bastante duro durante el siglo XX y especialmente después de la Guerra civil

protiv urođeničkih plemena. Osim toga što poseduje izvanredan instinkt čuvara, španski mastif je jedan druželjubiv, elegantan, snažan i miroljubiv pas, savršeno društvo za svaku porodicu, naročito za decu. Neosporni značaj ove rase je ovekovečen čak i na umetničkim delima najpoznatijih španskih slikara: Fransiska de Goje (Francisco de Goya) i Dijega Velaskesa (Diego Velázquez), na čijem se remek-delu Mlade plemkinje (Las Meninas) nalazi leonski mastif porodice Filipa IV. Jedna od varijanti pomenute rase jeste pirinejski mastif, gigantska rasa, jedna od najkrupnijih na svetu, budući da mužjaci dostižu i do 85 cm visine. Poreklom je sa aragonskih Pirineja. Nažalost, ova rasa je prošla jedan veoma težak period tokom XX veka, naročito posle gradjanskog rata u Španiji, jer je

cuando era difícil y caro mantener a un perro de ese tamaño, por lo que el verdadero mastín del Pirineo prácticamente se extinguió. No obstante en los años 70 se organizó un grupo de aficionados con el objetivo de hacer una selección y programa de cría de esta raza especial de perros, que esperamos que tenga éxito suficiente para salvarla. Las famosas islas Canarias son también el lugar de origen de otras dos razas españolas: el dogo canario y el podenco canario. El dogo canario, conocido también como el presa canario, se considera, según una ley del Gobierno de Canarias, el símbolo natural de la isla de Gran Canaria. Esta raza surgió como resultado del cruce entre el perro de ganado prehispánico oriundo de las islas y el perro molosoide llegado a este archipiélago después de las conquistas

u to vreme bilo teško i skupo odgajati psa njegove veličine, tako da je pravi pirinejski mastif bio gotovo istrebljen. Sedamdesetih godina se organizovala grupa njihovih ljubitelja čiji je glavni cilj da vrše selekciju i negovanje rase, nadamo se sa dovoljnim uspehom kako bi se sačuvala ova posebna rasa pasa. Čuvena Kanarska ostrva su mesto porekla još dve španske rase pasa: kanarskog psa i kanarskog hrta. Kanarski pas, poznat i kao kanarski lovački pas, smatra se, prema zakonu vlade Kanarskih ostrva, prirodnim simbolom ostrva Gran Kanarija. Ova rasa je nastala kao rezultat ukrštanja prehispanskog urođeničkog stočarskog psa i molosoidnih rasa pristiglih u arhipelag nakon stranih osvajanja. Drugi stanovnik Kanara, poznati ostrvski hrt, jeste rasa izuzetno razvijenog lovačkog instinkta.

ajenas. Otro habitante de las Canarias, el famoso podenco de la isla, es una raza con un instinto cazador muy desarrollado pero que carece de actitudes de guarda, aunque sigue siendo extremadamente fiel y noble para su dueño. Otro representante de la serie de podencos es el podenco ibicenco, proveniente de la isla de Ibiza, como dice su nombre. Los sellos distintivos de la raza son sus grandes orejas en posición vertical, el cuello largo y delgado, y, lo más simpático, su nariz de color carne, como las orejas, párpados y los cojinetes de los pies. Aparte de las razas españolas mencionadas existen unas cuantas más que se crían también de forma habitual fuera de España y, por consiguiente, en Serbia también. Destacan el galgo español, el pastor catalán y el perro de agua español.

Svakako da svi na spomen španskih rasa pasa prvo pomisle na španijela. Međutim, ne postoje čvrsti dokazi o tome da ova rasa potiče sa Iberijskog poluostrva, već sve hronike o njima beleže da se prvi predstavnici javljaju u Velikoj Britaniji. Njihovo ime potiče od francuske reči espaignol, što znači španski, a pretpostavlja se da su na britanska ostrva stigli kao pokloni španskih plemića engleskim kraljevima. Nesumnjivo najpoznatiji predstavnik ove klase jeste koker španijel, veoma zastupljen i uzgajan u Srbiji.

I u Španiji su takođe veoma popularne rase pasa koje dolaze iz Srbije, a među njima se izdvajaju srpski gonič, srpski trobojni gonič, srpski planinski gonič, srpski odbrambeni pas, itd. Posebno cene rasu šarplaninac, takođe poznatu i kao jugoslovenski ovčar sa Šarplanine, budući da je to jedan od retkih pasa koji može da zastraši vuka ili medveda.

En España también son bastante populares las razas de perros que vienen de Serbia, entre cuales destacan el sabueso serbio, el sabueso serbio tricolor, el sabueso serbio de montaña o el perro de defensa de Serbia. Sobre todo aprecian la raza del charplaninatz, también llamado pastor yugoslavo de Charplanina, porque es uno de los pocos perros que puede ahuyentar a un lobo o a un oso.

Zbog toga mu nedostaju karakteristike čuvara, iako je, i pored toga, veoma privržen i nežan prema svom gazdi. Još jedan predstavnik grupe hrtova jeste ibiski hrt, poreklom sa ostrva Ibica, što i govori njegovo ime. Distinktivne odlike ove rase su njihove velike uši u vertikalnom položaju, dugačak i mršav vrat, i, ono najsimpatičnije: nos boje kože, kao i uši, očni kapci i jastučići na šapama. Osim pomenutih španskih rasa, postoje još neke koje se jednako gaje i van Španije, pa samim tim i u Srbiji. Izdvajaju se španski hrt, katalonski ovčar i španski pas za vodu.

Con la mención de las razas españolas de perros seguramente todos piensan en el spaniel. Sin embargo, no existen evidencias concretas que confirmen su origen ibérico sino que todas las crónicas dicen que los primeros ejemplares aparecieron en Gran Bretaña. Su nombre proviene de la palabra francesa espaignol, que significa español, y se supone que llegaron a las Islas Británicas como regalo a reyes y nobles por parte de la nobleza española. Sin duda, el representante más famoso de esta clase es el cocker spaniel, muy popular y criado en Serbia.

Collage

REFLEJO

Deporte

REFLEJO

Autorka/Autora: Marija Gudurić; prevodilac/traductora: Milana Bukvić; lektor/corrección de pruebas: Xavier Carrera

„Operacija Puerto” – Pandorina kutija španskog sporta Operación Puerto – La caja de Pandora del deporte español

Španski sportisti dominiraju u svim popularnim sportovima u poslednjoj deceniji, od fudbala i košarke, pa do tenisa i Formule 1. Inijesta, braća Gasol, Nadal, Alonso, proslavili su ovu državu sa Iberijskog poluostrva. Zašto onda Španija treći put zaredom trpi bolne poraze u trci za domaćina Olimpijskih igara? Los deportistas españoles dominan en todos los deportes populares de la última década. Desde el fútbol y el baloncesto, hasta el tenis y la Formula Uno. Iniesta, los hermanos Gasol, Nadal o Alonso han hecho célebre a este país de la Península Ibérica. ¿Por qué, entonces, España sufre por tercera vez consecutiva una dolorosa derrota en la carrera por ser país anfitrión de los Juegos Olímpicos?

adrid je opet ostao bez organizacije Olimpijskih igara. Ovaj put su u finale prošli Istanbul i Tokio, a Olimpijske igre 2020. godine biće održane u prestonici Japana. Malo je reći da je španska javnost u neverici, a ogorčeni komentari poznatih Španaca iz sveta sporta mogli su da se pročitaju na svim društvenim mrežama. Međutim, Međunarodni olimpijski komitet i te kako ima razloga da Španiju uporno odbija u njenim naporima da dobije organizaciju letnjih Olimpijskih igara. U maju 2006. godine policija je u akciji „Operacija Puerto“ (Operación Puerto) uhapsila nekoliko osoba iz sveta biciklizma koji su činili mrežu za distribuciju dopinga, među kojima se našao i doktor Eufemijano Fuentes (Eufemi-

adrid vuelve a quedarse sin organizar los Juegos Olímpicos. Esta vez Estambul y Tokio llegan a la final y los Juegos Olímpicos de 2020 se celebrarán en la capital de Japón. Es poco decir que el público español no da crédito y que los amargos comentarios de sus famosos deportistas se han podido leer en todas las redes sociales. Sin embargo, al Comité Olímpico Internacional no le faltan razones para seguir rechazando a España en sus empeños por conseguir la organización de los Juegos Olímpicos de Verano. Durante la Operación Puerto en mayo de 2006, la policía detuvo a varias personas del mundo del ciclismo que formaban una red de distribución de dopaje. Entre ellas figuraba el doctor Eufemiano Fuentes, que poco antes había ejercido como mé-

ano Fuentes), koji je nedavno pre toga radio kao sportski lekar u biciklističkim ekipama Kelme i Liberty Seguros. U njegovim stanovima pronađeno je preko 200 vrećica krvi od 35 profesionalnih sportista, koje su bile obeležene brojevima i šifrovanim imenima. Španska policija uspela je da potvrdi samo 6 imena sa te liste, među kojima su bili i poznati biciklisti, osvajači tri najveće biciklističke trke – Tur de Frans (Tour de France), Vuelta a Espanja (Vuelta a España) i Điro d’Italija (Giro d’Italia) – poput Jana Ulriha (Jan Ulrich), Ivana Basa (Iván Basso) i Alehandra Valverdea (Alejandro Valverde). Na listi identifikovanih, ali još uvek nepotvrđenih sportista, nalazi se i ime Alberta Kontadora (Alberto Contador), osvajača sve tri velike trke. Španac je bio pozitivan na doping testu Svetske antidoping agencije tokom Tur de Fransa 2010. godine, zbog čega je dobio suspenziju od dve godine. Zanimljiva je činjenica da je Kontador oslobođen optužbi od strane Španske biciklističke federacije, ali nije izbegao kaznu Sportskog arbitražnog suda koji ga je i suspendovao. Bilo je dosta spekulacija o tome da li su se među klijentima doktora Fuentesa našli i drugi sportisti, poput fudbalera, tenisera ili atletičara, ali dokaza koji bi potkrepili tu tvdnju nije bilo. Fuentes je u nekoliko navrata dovođen u vezu sa fudbalskim klubovima Real Madrid i Barselona, a vatru je potpirio i sam doktor koji je tokom suđenja izjavio da „ako on progovori, Španija više neće biti ni evropski ni svetski šampion u fudbalu“. Koji su sve sportisti koristili „usluge“ doktora Fuentesa nikada nećemo saznati, budući da je sud naložio da se unište svi pronađeni uzorci krvi kako bi se zaštitili interesi sportista. Objašnjenje za ovakav postupak sud je našao u činjenici da je doping u Španiji postao nelegalan tek od kraja 2006. godine, to jest, nakon otkrivanja mreže za distribuciju dopinga, te sportisti nisu mogli biti krivično gonjeni zbog korišćenja zabranjenih supstanci. Zbog toga je protiv Eufemijana Fuentesa podignuta optužnica samo za ugrožavanje javnog zdravlja i on je osuđen na godinu dana zatvora. Poređenja radi, Sjedinjene Američke Države počele su da sankcionišu doping u pojedinim sportovima još davne 1968. godine. Nema sumnje da su, posle ovih kontroverznih odluka, španski sportisti pod budnim okom svih antidoping institucija u svetu, koje će strpljivo čekati najsitniju grešku kako bi isterali na videlo istinu koju pojedine institucije u Španiji godinama pokušavaju da zataškaju.

dico deportivo en los equipos ciclistas de Kelme y Liberty Seguros. En los pisos de estos fueron encontradas más de 200 bolsas de sangre de 35 deportistas profesionales, que estaban marcadas con números y nombres cifrados. La policía española solo ha logrado comprobar seis de los nombres de esa lista. Entre estos se encuentran los famosos ciclistas Jan Ulrich, Iván Basso y Alejandro Valverde, quienes fueran ganadores de las tres competiciones más importantes en dicho deporte: Tour de France, Vuelta a España y Giro d’Italia. En la lista de los deportistas identificados, pero aún no confirmados, está Alberto Contador, ganador de estas tres grandes competiciones. Este español dio positivo en el test de dopaje de la Agencia Mundial Antidopaje durante el Tour de France de 2010, por lo que fue suspendido dos años. Lo curioso es que Contador quedó libre de acusaciones por parte de la Federación Española de Ciclismo, pero no evitó el castigo del Tribunal de Arbitraje Deportivo, que lo suspendió. Hubo numerosas especulaciones de si entre los clientes del doctor Fuentes se encontraban también otros deportistas como futbolistas, tenistas o atletas. Sin embargo no hubo pruebas que corroboraran esta conjetura. A Fuentes se le ha vinculado con los clubes de fútbol del Real Madrid y Barcelona varias veces, mientras que él mismo echó más leña al fuego declarando durante el juicio que “si él hablaba, España dejaría de ser campeona de Europa y del mundo en fútbol”. ¿Cuáles fueron los deportistas que usaron los “servicios” del doctor Fuentes? Nunca lo sabremos, ya que el Tribunal ordenó que se destruyeran todas las muestras de sangre encontradas para proteger los intereses de los deportistas. El Tribunal justifica este procedimiento con el hecho de que el dopaje es ilegal en España tan solo desde finales de 2006. Es decir, tras el descubrimiento de una red de distribución del dopaje. De ahí que los deportistas no pudieran ser perseguidos penalmente por consumo de sustancias prohibidas y que Eufemiano Fuentes fuera acusado por un delito contra la salud pública y condenado a un año de prisión. En comparación, los Estados Unidos empezaron a sancionar el dopaje en algunos deportes ya en el año 1968. No cabe duda de que, después de estas decisiones controvertidas, todas las instituciones antidopaje del mundo no quitan ojo sobre los deportistas españoles. Esperando pacientemente al más ínfimo error para poder hacer pública la verdad que algunas instituciones españolas llevan años intentando ocultar.

Doktor Fuentes je svojim klijentima davao nedozvoljene supstance poput hormona eritropoietina, testosterona, anaboličkih steroida ili hormona rasta, ali i primenjivao autotransfuziju krvi – sportistima je vađena krv koja bi se čuvala u vrećicama na niskim temperaturama, a koju bi po potrebi ponovo ubrizgavali u svoj organizam. Na taj način se povećava broj crvenih krvnih zrnaca i znatno poboljšava ukupan učinak organizma.

El doctor Fuentes suministraba a sus clientes sustancias prohibidas como las hormonas eritropoyetina y testosterona, esteroides anabólicos u hormonas de crecimiento, así como llevando a cabo autotransfusión de sangre. A los deportistas se le sacaba sangre y se conservaba en bolsas a unas temperaturas bajas, para luego, cuando fuera necesario, ser inyectada de nuevo en sus organismos. De esta manera se consigue aumentar el número de eritrocitos y mejorar el rendimiento del organismo.

Deporte

REFLEJO