MAGAZINE Regionet Leuven - eerste editie - september 2021
Voor de toekomst van de Leuvense regio en jouw gemeente
Hoe pakt Regionet Leuven deze uitdaging aan?
Scenario’s voor een bouwshift
Colofon Magazine Regionet Leuven, eerste editie - september 2021 Verantwoordelijke Uitgever: Jan Spooren, Provincie Vlaams-Brabant, Provincieplein 1 3010 Leuven Het strategisch project is een initiatief van de provincie Vlaams-Brabant, Interleuven en de stad Leuven.
Met de steun van het departement Omgeving
Copyright beelden: © Provincie Vlaams-Brabant/ Toerisme Vlaams-Brabant/Lander Loeckx
VOORWOORD Jan Spooren “De regio Leuven bereikbaar en leefbaar houden, door ons gebruik van ruimte en mobiliteit te optimaliseren en beter op elkaar af te stemmen. Dat is de ambitie waar we met het strategisch project ‘Regionet Leuven’ al enkele jaren samen aan werken. Deze ambitie waarmaken kan alleen met de inzet van verschillende besturen en partners. Daarom is het belangrijk dat we met zijn allen in de regio het eens raken over wat de grootste uitdagingen nu werkelijk zijn en ons op één lijn zetten over de voorgestelde weg naar oplossingen. We zijn alvast goed op weg: recent zetten alle betrokken burgemeesters, de provincie Vlaams-Brabant en de Streekintercommunale Interleuven formeel hun schouders onder het ambitiekader van Regionet Leuven. Dat is een belangrijke mijlpaal voor het project, waar we trots op mogen zijn. Een krachtig signaal vanuit de regio aan de Vlaamse Overheid dat we eensgezind weten waar we naartoe willen. Maar meteen ook een dwingende oproep aan deze Vlaamse Overheid om de nodige beleidsmatige en financiële steun te verlenen om de oplossingen in praktijk te brengen.
Tezelfdertijd is dit ambitiekader ook het startschot voor een verhaal dat we verder samen met u willen schrijven. Met de goedkeuring van de gebiedsagenda’s voor de stadsregio Leuven en de corridors naar Diest, Tervuren en Zaventem zetten we de visie om in concrete acties waar de gemeenten rond samenwerken. Daarvoor starten we een aantal concrete trajecten op, waarover u meer leest in dit nummer. We vinden het belangrijk dat iedereen die betrokken is, beschikt over de juiste informatie. Vandaar het idee van een magazine Regionet Leuven, waarvan de eerste editie voor u ligt. Dit magazine houdt u niet alleen op de hoogte van de vooruitgang in het strategisch project, maar geeft ook inspirerende voorbeelden en concrete tips over hoe we bij mobiliteitsbeleid en ruimtelijk beleid in praktijk kunnen verbeteren. Het is een magazine voor al wie betrokken is bij bij mobiliteitsbeleid en ruimtelijk beleid. U mag het zo’n drie keer per jaar in uw bus verwachten. Ik wens u veel leesplezier.”
Jan Spooren, Gouverneur van Vlaams-Brabant, Voorzitter stuurgroep Regionet Leuven.
De Vlaams-Brabantse gouverneur Jan Spooren is voorzitter van de stuurgroep Regionet Leuven. Hij nam met plezier deze rol over van Lodewijk De Witte. “Strategische projecten willen een antwoord bieden op complexe ruimtelijke uitdagingen. Afstemming tussen verschillende overheden en partners is hierbij noodzakelijk. Dat is dus een rol die nauw aansluit bij de functie van gouverneur”.
3
8
16
24
4
INHOUD Voorwoord
3
Inhoud
5
Voor de toekomst van de Leuvense regio en jouw gemeente
6
Hoe pakt Regionet Leuven deze uitdaging aan?
8
Tot jouw dienst
16
Regionet Leuven en Vervoerregio Leuven: een sterke tandem
18
Scenario’s voor een bouwshift
19
Colleges keuren de gebiedsagenda’s goed
24
Dieper duiken in zorg, economie en voorzieningen: de Regionet Papers
28
Meenemers
31
5
VOOR DE TOEKOMST VAN DE LEUVENSE REGIO EN JOUW GEMEENTE Regionet Leuven helpt jou om de toekomstige uitdagingen voor jouw regio en jouw gemeente aan te pakken. Want die uitdagingen zijn niet min: mobiliteit, klimaat, leefbaarheid… Door expertise te delen met collega’s, samen onderzoek te doen, strategieën op elkaar af te stemmen en concrete projecten op te zetten, kan de regio Leuven de toekomst vol vertrouwen tegemoet zien. Ontdek hieronder en op de volgende pagina’s wat Regionet Leuven voor jouw gemeente kan betekenen.
Een strategisch project Regionet Leuven pakt de uitdagingen grondig aan. Hoe mensen leven, werken en zich bewegen is onderling met elkaar verbonden. Daarom gaat Regionet Leuven op zoek naar radicaal nieuwe strategieën voor ruimtelijke ordening en mobiliteit. Geen gerommel in de marge, maar structurele, duurzame én haalbare oplossingen: investeringen vandaag die op lange termijn heel wat zullen opleveren. Want als we nu niets doen, zullen we daar in de toekomst letterlijk de prijs voor betalen. Regionet Leuven werkt daarom concrete beleidsvoorstellen uit en betrekt daarbij de besturen die straks over die plannen moeten beslissen.
6
4 grote uitdagingen
1
2
Meer dan een derde van de inwoners in de regio woont buiten de steden en de dorpskernen. Voor hun dagelijkse verplaatsingen moeten zij de auto in. De files richting Leuven, Zaventem… blijven dan ook aangroeien.
Tegen 2035 verwachten we minstens 50.000 extra inwoners in onze regio. Die zullen nog vaker dan vandaag in kleine huishoudens van één of twee personen wonen. Meer senioren zullen een aangepaste woning nodig hebben. We hebben dus niet alleen meer, maar ook andere woningen nodig. De uitdaging is om deze nieuwe woningen op de juiste plek terecht te laten komen.
EEN MOBIELE REGIO
Ook van buitenaf stijgt de druk in de regio. Sinds 2000 steeg het aantal jobs in Leuven en rond Zaventem met 50%. Die trend zet zich door in de komende jaren. Daardoor zullen nog meer mensen zich naar de regio Leuven verplaatsen of er komen wonen. De regio mobiel houden is dan ook een belangrijke uitdaging.
3 DE OPEN RUIMTE BEWAREN 60% van de bouwgronden in onze regio ligt buiten de dorpskernen en steden. Die gronden bebouwen gaat ten koste van de open ruimte. Nochtans beseffen we steeds meer hoe waardevol de open groene ruimte is: om tot rust te komen en ons te ontspannen, om de klimaatverandering tegen te gaan, om regenwater in de bodem te laten sijpelen en zo droge periodes te kunnen overbruggen… Daarom is er snel een haalbaar plan nodig om zoveel mogelijk open ruimte te beschermen.
ELKE WONING OP DE JUISTE PLEK
4
ENERGIEZUINIG EN COMPACT WONEN De provincie en de steden en gemeenten in de regio Leuven werken aan een klimaatneutrale toekomst. Energiezuinig en compact wonen is een van de sleutels daartoe. Ook de CO2-uitstoot, veroorzaakt door de verplaatsingen van de inwoners en de transportsector, moet naar beneden. Daarenboven is er ruimte nodig voor alternatieve energie.
7
HOE PAKT REGIONET LEUVEN DEZE UITDAGING AAN? Binnen Regionet Leuven bespreken de provincie Vlaams-Brabant, haar partners en de deelnemende gemeenten sinds 2014 concrete oplossingen voor de vier grote uitdagingen. Hoe kunnen we het verplaatsingsgedrag en het gebruik van de ruimte beter op elkaar afstemmen? Hoe maken we inwoners minder afhankelijk van de auto?
Brabant, Stad Leuven en Interleuven, waar steeds meer gemeenten uit de regio zich bij aansluiten.De basis voor het project is het onderzoek van ontwerpbureau BUUR, in samenwerking met verschillende universiteiten, naar wat technisch en ruimtelijk haalbaar is in de regio. Daarop formuleerden de partners 4 uitdagingen en 7 heldere ambities voor de toekomst.
Regionet Leuven is als strategisch project erkend door de Vlaamse overheid. Het werkt een langetermijnvisie uit samen met alle betrokken actoren. Regionet Leuven is ook een sterk partnerschap. Het is een initiatief van de Provincie Vlaams-
De recente ondertekening van het ambitiekader door de 13 gemeenten is het startpunt voor concrete en haalbare acties die de realisatie van de toekomstvisie dichterbij brengen.
8
Ambitiekader Mechelen
Tesselt
Langdorp
Zichem
Keerbergen
Muizen
Diest
Hever
Aarschot
Boortmeerbeek
Haacht
Haacht-Station
Kampenhout-Sas
Assent Wespelaar Hambos
Kampenhout
Bekkevoort
Rotselaar
Berg
Kraasbeek
Steenokkerzeel
Zaventem Luchthaven St-LambrechtsWoluwe
Brussel
s B rp mwe lte s-k Ve
Herent
Sint-Joris-Winge
Erp
ss No
Sint-Bernard Diependaal
Kessel-Lo
UZ Leuven Zaventem
Heverlee
Sint-Verone Leefdal
Kraainem WezembeekOppem
Linden
Leuven
Bertem
UCL Meiser
VUB - Etterbeek
rg
be
ten
em Kor eg
Wijgmaal
m
e eis
Melsbroek
Haasrode Lovenjoel Boutersem
Oud-Heverlee
Vossem
Kumtich
Tervuren
Tienen Sint-Joris-Weert
Jezus Eik
Ezemaal
Pécrot Overijse
Neerwinden
Florival Eerken
Tombeek
Landen
Gastuche Basse-Wavre Walibi
Waver
Limal
Legende Te versterken regionale spoorlijnen Nieuwe corridors hoogwaardig openbaar vervoer - korte termijn Nieuwe corridors hoogwaardig openbaar vervoer - middellange termijn Hoogwaardig openbaar vervoer in stadsregio Leuven
Regio Leuven is een aantrekkelijke, dynamische regio in volle bloei. Het aantal inwoners stijgt, de economische bedrijvigheid en kenniseconomie groeien. De keerzijde hiervan is dat de leefbaarheid en bereikbaarheid van de regio onder hoge druk staan. Bovendien woont een groot deel van de bevolking op auto-afhankelijke plekken buiten de steden en dorpskernen. Dat zorgt meer en meer voor overvolle wegen, aantasting van open ruimte en moeilijk bereikbare voorzieningen. Het doel van Regionet Leuven is om die om die druk te verminderen. We maken inwoners minder afhankelijk van de auto door zowel een netwerk voor hoogwaardig openbaar vervoer als een
kwaliteitsvol fietsnetwerk uit te bouwen. Tegelijkertijd concentreren we het grootste deel van de nieuwe woningen, werkplekken en voorzieningen in de steden en de goed bereikbare dorpskernen. We bekijken samen hoe we de huidige groei van ontwikkelingen buiten de kernen kunnen tegengaan of beperken. Alle partners van Regionet Leuven bundelen zo de krachten om de demografische en economische groei van onze regio in te zetten als een hefboom voor meer leefbaarheid en een betere bereikbaarheid. Door verplaatsingsgedrag en ruimtegebruik duurzaam op elkaar af te stemmen maken we vandaag werk van een regio waar het ook morgen goed leven is.
9
Tegen 2030 maken we samen werk van:
1
EEN VLOT BEREIKBARE REGIO DOOR EEN BETERE AFSTEMMING TUSSEN MOBILITEIT EN RUIMTELIJKE ONTWIKKELING Regio Leuven moet vlot bereikbaar blijven, ook in 2030. Zonder een verregaande modal shift is dat niet mogelijk. Daarom kiezen we voor een beleid dat inzet op nabijheid, bereikbaarheid en leefkwaliteit. We streven naar een betere samenhang tussen mobiliteit en ruimtelijke ontwikkeling. Samen maken we werk van een sturend locatiebeleid waardoor we een groter aandeel van de verplaatsingen in de toekomst op een duurzame wijze laten gebeuren. We verkorten de afstand van verplaatsingen door woningen, werkplekken en voorzieningen te concentreren in de steden en goed bereikbare dorpskernen. Zo zorgen we voor een voldoende kritische massa voor lokale basisvoorzieningen, nieuwe mobiliteitsdiensten (zoals deelauto’s, deelfietsen, ...) en een performant openbaar vervoer.
2
COMPACTE EN KWALITATIEVE DORPSKERNEN Via een regionaal ruimtelijk beleid willen we de bevolkingstoename in onze streek compacter organiseren door in te zetten op kernversterking en verdichting van de bestaande kernen. Zo garanderen we aangename en aantrekkelijke omgevingen om in te wonen en te ondernemen. Regionet Leuven zet, in het bijzonder, in op de ontwikkeling in de omgeving van knooppunten voor openbaar vervoer, waardoor ook het rendement van die verbindingen verbetert. We garanderen dat regionale ontwikkelingspolen zoals UZ Gasthuisberg, Researchpark Haasrode, Zaventem-Zuid, … vlot bereikbaar blijven en verder kunnen ontwikkelen. De ontwikkelingen in de kernen en aan de knooppunten is geen vrijgeleide voor een ondoordachte verdichting of verstedelijking. We gaan op zoek naar oplossingen die omzichtig omgaan met het bestaande weefsel en waarbij een aangename woon- en verblijfplaats de prioriteit blijft.
10
3
HET BEHOUD VAN OPEN RUIMTE EN EEN DUURZAME ONTWIKKELING VAN HET PLATTELAND Onze regio beschikt over mooie open ruimtes en landelijke gebieden. Deze sterke troef willen we via regionaal ruimtelijk beleid behouden door de druk erop te verminderen. Een versterkt beleid rond kernversterking en de ontwikkeling van knooppunten moet daarom in samenhang gebeuren met een doordachte en kwalitatieve ontwikkeling van het platteland dat binnen de regio instaat voor voedsel, energie, biodiversiteit, proper water, beleving en ontspanning. We erkennen daarbij dat ook in de plattelandskernen een gepaste groei nodig is om deze leefbaar te houden.
4
Daarom onderzoeken we samen de mogelijkheden voor een restrictiever en gerichter beleid voor ontwikkelingen op locaties buiten de kernen en knooppunten. We streven ernaar om gezamenlijk tot keuzes en afspraken te komen om ongepaste ontwikkelingen buiten de kernen tegen te gaan. Zo koesteren we onze open ruimte en de levenskwaliteit op het platteland.
DE FIETS ALS BELANGRIJKE SCHAKEL IN HET MOBILITEITSNETWERK De fiets heeft in onze regio heel wat potentieel als alternatief voor de auto of het openbaar vervoer. Door de opkomst van de elektrische fiets kan de auto nu ook vaker voor langere afstanden in de garage blijven staan. Daarom bouwen we aan een samenhangend en gebiedsdekkend netwerk van veilige fietsroutes. Omdat onze inwoners de fiets vaak gebruiken in combinatie met het openbaar vervoer, voorzien we de knooppunten van infrastructuur die vlot gecombineerde verplaatsingen mogelijk maakt. Lees verder >
11
5
HOOGWAARDIG OPENBAAR VERVOER ALS RUGGENGRAAT VAN DE REGIONALE ONTWIKKELING Het openbaar vervoer is een essentieel onderdeel van een betere samenhang tussen mobiliteit en ruimtelijke ontwikkeling. Het is een structurerende factor voor onze ruimtelijke keuzes. Daarvoor zijn grote investeringen nodig in een samenhangend netwerk van hoogwaardig openbaar vervoerscorridors die de steden en de belangrijkste knooppunten binnen de regio verbinden. Dit vraagt trein-, trambus- en busverbindingen die rijden met een hoge frequentie en betrouwbaarheid, een systematische voorrang in de doorstroming, een minimumaanbod tijdens de daluren, voldoende informatie, toegankelijkheid en comfort. Dit netwerk hangt samen met een meer intensief gebruik van de ruimte in de knooppunten en moet de ruggengraat vormen van de regionale ontwikkeling.
6
12
EEN TRANSITIE MET, VOOR EN DOOR IEDEREEN De transitie naar duurzaam verplaatsingsgedrag en ruimtegebruik is een wederzijds engagement. In de overgang naar een duurzamere toekomst willen we samenwerken met de burgers, lokale ondernemers, kennisinstellingen en de overheden om oplossingen te vinden voor de uitdagingen rond ruimte en mobiliteit. Door (lokaal) initiatief te stimuleren en te ondersteunen willen we samen kansen creëren en sterk inzetten op bewustwording en gedragsverandering.
7
WOORDEN EN DADEN: EEN CALEIDOSCOOP VAN CONCRETE PROJECTEN De zevende en laatste ambitie is misschien wel de belangrijkste van allemaal. Het is niet de bedoeling dat deze visie voor een duurzamere regio enkel bij woorden blijft. Met de projecten waar we vandaag aan werken, willen we uitvoering geven aan dat toekomstbeeld. Regionet Leuven zien we daarbij als een ‘caleidoscoop van projecten’. Een veelheid aan projecten die autonoom kunnen functioneren, maar die ook binnen het ruimere regionale gebeuren passen en elkaar daardoor versterken.
De ondertekenaars erkennen bovenvermelde ambities als vertrekbasis voor een verregaande samenwerking om een duurzame transformatie van de regio mogelijk te maken. Om de vermelde ambities waar te maken, erkennen we dat we samen een ruimtelijk beleid in de regio moeten voeren in wisselwerking met de uitbouw van een netwerk van hoogwaardige openbare vervoers- en fietsverbindingen. Regionet Leuven is een regionaal project dat bevoegdheden van verschillende beleidsniveaus aanspreekt. De omvang en de complexiteit van het project gaan ver voorbij aan de mogelijkheden van de afzonderlijke bestuursniveaus. De steden en gemeenten in de regio Leuven zijn op elkaar aangewezen om gemeenschappelijke uitdagingen het hoofd te bieden. De ondertekenaars engageren zich om constructief samen te werken in het verdere studiewerk en visievorming en streven ernaar inhoudelijke tegenstellingen te overbruggen. Ze vragen aan de bevoegde ministers om deze ambities en doelstellingen voor de regio Leuven te onderschrijven en een principebeslissing te nemen om het realisatietraject voor het hoogwaardig openbaar vervoers- en fietsnetwerk op te starten, en ook het beoogde ruimtelijke beleid te ondersteunen door een gepaste regelgeving en financiering.
13
Wij doen mee
14
13 is nog maar de start Op 25 en 26 maart 2021 ondertekenden 13 gemeenten het Ambitiekader van Regionet Leuven: Leuven, Oud-Heverlee, Lubbeek, Bierbeek, Kortenberg, Bekkevoort, Diest, Holsbeek, Rotselaar, Tervuren, Bertem, Herent en Tielt-Winge. Omdat een gezamenlijke ondertekening niet mogelijk was omwille van corona, trok projectcoördinator Stephan Reniers naar de 13 gemeenten om de handtekeningen te verzamelen. Daarmee zetten deze burgemeesters hun gemeente stevig op weg naar de toekomst. Het project zet in eerste instantie in op de 13 gemeenten langs de HOV-assen. Maar we schrijven aan een sterk verhaal voor de ganse regio Leuven. Wil jouw gemeente mee aansluiten? Contacteer dan Stephan Reniers via regionetleuven@vlaamsbrabant.be.
“De koppeling tussen ruimte en mobiliteit is een belangrijk uitgangspunt van het beleidsplan ruimte van de provincie Vlaams-Brabant. We kunnen die ambitie uiteraard niet alleen waarmaken, en daarom zetten we als provincie graag, samen met de gemeenten, onze schouders onder dit ambitiekader van het strategisch project Regionet Leuven. Voor mij is de grootste uitdaging om de huidige trend van verspreide bebouwing om te buigen naar kernversterking rond knooppunten van hoogwaardig openbaar vervoer. De provincie biedt de gemeenten ook
instrumenten aan om dit concreet te maken. Het mag uiteraard niet enkel bij ambities blijven. Ik vind het belangrijk dat er op korte termijn ook al concrete beslissingen genomen worden of projecten gerealiseerd kunnen worden. We hebben daarvoor al middelen vrijgemaakt via de oproep Lokale Ruimte Trajecten en voorzien in de meerjarenbegroting ook middelen voor concrete realisaties op het terrein.” Ann Schevenels, Gedeputeerde provincie Vlaams-Brabant voor ruimtelijke planning, economie, innovatie, provinciedomeinen, informatica en uitleendienst
“Als wij in de toekomst nog willen wonen in een aangename, veilige en bereikbare gemeente, ben ik ervan overtuigd dat we meer dan ooit moeten samenwerken met onze regio. De uitdagingen zijn enorm, divers en gemeenschappelijk. Regionet Leuven kan helpen om het landelijke karakter van onze gemeente OudHeverlee te behouden door een kader te scheppen dat de open ruimte beschermt. Bevolkingsaangroei moet gebeuren op plekken met goed openbaar vervoer en een comfortabel fietsnetwerk, zodat onze regio bereikbaar blijft.”
“Leuven is een groeiende stad in een groeiende regio. Dat heeft een impact op de mobiliteit die de stadsgrenzen overstijgt. Een transitie met, voor en door iedereen is voor ons de belangrijkste ambitie. De uitdaging is vooral om het aantal verplaatsingen met openbaar vervoer en de fiets in de hele regio te verhogen. Dat lukt enkel als we de studies in het kader van Regionet Leuven samen uitvoeren. Het draagvlak is er, we hopen dat de Vlaamse Regering mee haar schouders zet onder dit ambitieus project voor onze regio.”
Bart Clerckx, burgemeester van Oud-Heverlee
Mohammed Ridouani, burgemeester van Leuven
15
Johan Van Reeth, Kris Lambrechts, Wiet Vandaele Annemie Troosters, Meredith Van Hove, Marlies Vervoort, Kristine Verachtert, Jan Spooren, Stephan Reniers, Katty Wouters, Machteld Weyts
TOT JOUW DIENST Regionet Leuven, dat zijn niet alleen vier uitdagingen en zeven ambities, maar ook elf mensen die met hart en ziel voor jouw gemeente en regio in de weer zijn. Dit doen zij voor jou bij Regionet Leuven:
STEPHAN RENIERS, PROJECTCOÖRDINATOR REGIONET LEUVEN
“Als projectcoördinator voor het strategisch project help ik de diverse acties van de partners op elkaar af te stemmen en bewaak ik de inhoudelijke en beleidsmatige vooruitgang. Mijn missie: alle neuzen in dezelfde richting krijgen. Ik geloof er sterk in dat Regionet Leuven kan bijdragen aan een duurzame toekomst voor onze regio. Als projectcoördinator ben ik eigenlijk het centrale aanspreekpunt voor het strategisch project.”
KATTY WOUTERS, BELEIDSADVISEUR GOUVERNEUR (PROVINCIE VLAAMS-BRABANT)
“Binnen Regionet Leuven leg ik de brug tussen de projectgroep en de gouverneur, die voorzitter is van het project. Ik zie het als mijn taak om eraan bij te dragen dat de principes van Regionet Leuven geleidelijk aan gemeengoed worden. Waar nodig kan ik een bemiddelende rol opnemen tussen overheden onderling.”
16
MEREDITH VAN HOVE, PLANOLOOG PROVINCIE VLAAMSBRABANT
“Als planoloog vertegenwoordig ik de stem van de provincie in Regionet Leuven. Ik coördineer ook de samenwerking in de corridor Leuven-Diest. Mijn missie is om alle bewoners van de regio toegang te geven tot diverse, kwalitatieve vervoersmiddelen en een fijne plek om te wonen. Heb je vragen of ideeën over de corridor Leuven-Diest, of sta je te popelen om onze doelstellingen op het terrein waar te maken, dan kun je bij mij terecht.”
ANNEMIE TROOSTERS RUIMTELIJKE PLANNER
Als ruimtelijk planner bij Interleuven coördineer ik binnen het strategisch project de corridors Leuven-Zaventem en Leuven-Tervuren. De streekintercommunale stimuleert en ondersteunt duurzame ontwikkeling bij onze vennoten. We vormen vaak de brug tussen het lokale bestuur en de hogere overheden. Gemeenten die ondersteuning en begeleiding wensen om de Regionet-ambities te vertalen in concrete plannen, kunnen ons hiervoor contacteren.
WIET VANDAELE, RUIMTELIJK PLANNER STAD LEUVEN
“Ik ben ruimtelijk planner bij de stad Leuven. Ik verbind de ruimtelijke processen tussen de stad Leuven zo goed mogelijk met de plannen in de regio, zowel letterlijk als figuurlijk. Bij mij kan je terecht met al je vragen over ruimtelijke planning in Leuven, samenwerking tussen stad Leuven en haar buurgemeenten, enzovoort.”
MACHTELD WEYTS, ACCOUNTMANAGER EN COMMUNICATIESTRATEEG BIJ BILLIE BONKERS
“Vanuit communicatiebureau Billie Bonkers sta ik in voor de externe communicatie van Regionet Leuven. Denk aan dit magazine of aan de website www.regionetleuven.be. Ik wil iedereen mee in bad krijgen om de ambities ook echt waar te maken. Kan je als gemeente communicatie- of participatieadvies gebruiken om ambities of deelprojecten van Regionet Leuven lokaal te communiceren? Dan kan kan je een beroep op ons doen via het raamcontract Regionet Leuven.”
JOHAN VAN REETH GEDELEGEERD BESTUURDER BUUR
“Samen met een heel team van BUUR part of Sweco sta ik in voor de inhoudelijke ondersteuning van het project Regionet Leuven. Mijn missie: mee schrijven aan een sterk verhaal voor deze regio. Met ontwerpend onderzoek, ruimtelijke analyses en scenarioverkenningen ondersteunen we het overleg tussen de verschillende actoren. Via het raamcontract kunnen we ook gemeenten ondersteunen bij concrete uitvoeringsprojecten.”
17
REGIONET LEUVEN EN VERVOERREGIO LEUVEN: EEN STERKE TANDEM Het strategisch project Regionet Leuven wil actief het woonaanbod sturen naar hoogdynamische corridors en goed bereikbare dorpskernen. Want wie dicht bij een dorpskern, openbaar vervoer of voorzieningen woont, heeft minder de wagen nodig. Om de visie van Regionet Leuven te kunnen uitdragen, zal een verbeterd hoogwaardig mobiliteitsnetwerk uitgebouwd moeten worden. De verkeerskundige uitwerking daarvan wordt door Vervoerregio Leuven getrokken met onder andere een regionaal mobiliteitsplan. Dit plan legt de globale mobiliteitsvisie voor een langere termijn vast. Zo zetten Regionet Leuven en Vervoerregio Leuven samen koers naar een duurzamere mobiliteit in de Leuvense regio.
18
SCENARIO’S VOOR EEN BOUWSHIFT Door vooral de goed bereikbare kernen te ontwikkelen, krijgt duurzame mobiliteit meer kansen. Ook het beleid rond omgevingsvergunningen moet die evolutie ondersteunen. De bouwshift is een van de strategische principes van het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen die op 20 juli 2018 werden goedgekeurd door de Vlaamse regering. Regionet Leuven organiseert werksessies met de gemeenten om daarvoor verschillende scenario’s te onderzoeken. We nemen jullie even mee in het denkproces.
BOUWGROND BUITEN DE KERNEN BLIJFT (TE) AANTREKKELIJK Heel wat gemeenten zijn al aan de slag met kernversterking. Maar de voorbije 15 jaar werd nog altijd meer dan één op de drie woningen buiten de kernen gebouwd. Er is ook een groot bestaand aanbod aan verspreide woningen. Vaak zijn dat grotere eengezinswoningen. De eigenaars zijn vaak oudere mensen van wie de kinderen het huis uit zijn. Veel van die woningen zullen de komende 15 jaar op de markt komen. Daarom is het belangrijk om niet te veel bijkomend aanbod te creëren.
WEG VAN HET GEWESTPLAN In vele gemeenten is het gewestplan nog steeds de belangrijkste juridische referentie om vergunningsaanvragen aan te toetsen. Die gewestplannen zijn meer dan 40 jaar oud. Ze bestemmen nog erg veel percelen als woongebied, recreatiegebied of bedrijvenzone die we omwille van hun ligging of kwetsbaarheid vandaag liever niet meer aansnijden. Het gaat over individuele bouwgronden, maar ook over grote lappen grond langs uitgeruste wegen. Vaak bieden die percelen nog de laatste
zichten op de mooie landschappen rond de kernen. Iedereen lijkt het erover eens dat het landschap niet verder aangetast mag worden en dat nieuwe woningen niet thuishoren in ecologisch waardevol gebied. Maar als gemeente heb je, behalve de toetsing aan de ‘goede ruimtelijke ordening’, vaak niet veel argumenten om bebouwing van die gronden tegen te houden. Toch zijn er wel wat planningsinstrumenten waarmee je het aanbod buiten de kernen kan beperken. Bijvoorbeeld een streng vergunningenbeleid, een RUP of een verordening die bepaalt waar meergezinswoningen al dan niet toegelaten zijn. Sommige gemeenten willen dit graag samen met andere gemeenten aanpakken. Andere regelen het liever zelf, maar staan wel open voor een gemeenschappelijk kader. In een aantal werksessies zoekt Regionet Leuven samen met de gemeenten naar haalbare oplossingen. Lees verder >
19
20
SCENARIO’S VOOR EEN BOUWSHIFT Regionet Leuven werkte vijf scenario’s uit. Ze gaan van een weinig strikt tot een erg streng beleid voor de onbebouwde woonkavels en de bestaande woningen buiten de kernen. In elk scenario kijken we hoeveel onbebouwde percelen er zijn en hoeveel verdichting daar mogelijk is. We schatten in hoeveel percelen daarvan de volgende jaren op de markt komen.
SCENARIO’S ZONDER HERBESTEMMING Een eerste reeks scenario’s remt vooral verspreid bouwen. Hoeveel open ruimte kunnen we al besparen zonder echt percelen te herbestemmen?
Het eerste en minst strenge scenario laat toe om buiten de kernen de vrije percelen te bebouwen en om op alle percelen te verdichten. Daardoor blijken er daar meer bouwgronden vrij te komen dan de gemeente nodig heeft vanuit haar woonbehoefte. Te veel woningen buiten de kernen maken kernversterking moeilijker. Een tweede scenario laat buiten de kernen woningen enkel toe aan een uitgeruste weg en verbiedt er meergezinswoningen. Het aanbod buiten de kernen wordt zo kleiner. Meer dan de helft van de woonbehoefte komt zo nog altijd buiten de kernen terecht.
Een derde scenario beperkt de invulling van percelen of opdeling van woningen op basis van de harmonieregel. Als een woonkavel even groot is als de andere in de omgeving, dan mag je daar één woning op bouwen. Ook een kavel van een bestaande woning mag je niet verder opsplitsen. Voor percelen die dubbel zo groot zijn als de andere percelen in de omgeving kan opsplitsen uitzonderlijk nog wel. De toepassing van deze regel zou de groei buiten de kernen kunnen beperken tot ongeveer één derde van de behoefte.
Een variant van dit derde scenario past de harmonieregel nog strikter toe. Dan mag je ook de grotere percelen niet meer opsplitsen. Vaak geven net die percelen immers nog een open zicht op het landschap.
We begrijpen dat deze laatste twee scenario’s voor sommige gemeenten al verregaand zijn. We moeten ook juridisch uitzoeken of dit niet leidt tot planschade. Lees verder >
21
OF IS HERBESTEMMING ONVERMIJDELIJK? In een tweede reeks scenario’s herbestemmen we verspreide bouwpercelen wel. Maximaal herbestemmen zal een enorme planschade opleveren, die voor de gemeenten financieel niet haalbaar is. Daarvoor kijken we eerder naar Vlaanderen. Daarom zoeken we naar scenario’s voor herbestemming die, eventueel gespreid over meerdere jaren, wel financieel haalbaar zijn. Omdat de planschadeberekening ter discussie staat in het nieuwe Vlaamse instrumentendecreet, hebben we de precieze berekening even on hold gezet. De ruimtelijke analyse is wel al mogelijk.
Een eerste optie herbestemt bij voorkeur percelen die niet op wandel- of fietsafstand van de kernen liggen. Een andere optie vrijwaart de meest kwetsbare percelen. We baseren ons daarvoor op een eigen kwetsbaarheidskaart die rekening houdt met overstromingsgevoeligheid, kwetsbaarheid van de natuur of belang voor de landbouw.
FINANCIËLE INSTRUMENTEN Ook financiële instrumenten kunnen verspreide bebouwing beperken. Een stedenbouwkundige last op verspreid bouwen is zo’n instrument. Dat is een vergoeding voor de extra kost van verspreid bouwen tegenover wonen in kernen (onderhoud van wegen, aanleg nutsleidingen, afvalophaling, postbezorging…). Met de opbrengst van deze lasten kan de gemeente haar grondbeleid financieren (voor planschade, aankoop strategische percelen…). Gemeenten die nog een activeringsheffing op onbebouwde percelen hebben, sporen we aan om die buiten de kernen niet meer toe te passen. Daar wil je bouwen immers niet stimuleren.
GEDEELDE AMBITIES De lokale besturen staan niet alleen voor deze opdracht. Regionet Leuven ondersteunt voorbereidend werk, helpt om kennis en bekommernissen te delen, en vertaalt samen met de gemeenten de noden naar de Vlaamse Regering. Zo maken we doorslaggevende keuzes mogelijk die onze toekomst anders kleuren. Vanaf september organiseren we nieuwe werksessies met de gemeenten. Geïnteresseerd in het onderzoek naar de bouwshift? Mail dan naar regionetleuven@vlaamsbrabant.be.
22
WUUSTWEZEL INSPIREERT: WAT GEMEENTEN KUNNEN DOEN Sleutelen aan het omgevingsvergunningenbeleid is een delicate oefening. Dat je als gemeente toch een toekomstgericht beleid kan uittekenen, bewees bewees Wuustwezel in 2016 met de allereerste bouwpauze in Vlaanderen. De landelijke gemeente ten noorden van Antwerpen voelde zich overrompeld door de aanvragen voor nieuwe appartementsblokken. Die zouden een grote impact hebben op het landelijke karakter van de gemeente, maar ook op voorzieningen zoals de afvalophaling. De gemeente laste daarom voor twee jaar een bouwpauze in voor appartementen en kocht zo tijd om een nieuw beleid uit te tekenen. Wuustwezel maakte daarvoor gebruik van een BGO: een ‘beleidsmatig gewenste ontwikkeling’. Dat is een tussenstap tussen een beleidsambitie en een definitief planologisch instrument, zoals een RUP. Het initiatief van Wuustwezel leidde tot juridische vragen van critici. Maar burgemeester Dieter Wouters werd ook uitgenodigd om meer toelichting te geven in het Vlaams Parlement. De bouwpauze van Wuustwezel bleef overeind en kreeg navolging Ondertussen is Wuustwezel deze visie aan het vertalen in een ruimtelijk uitvoeringsplan, waarin een nieuw beleid, bepaalde zones gevrijwaard zijn van appartementen en er op en op andere plekken iets meer kan. Een andere nieuwigheid die Wuustwezel invoerde, was de appartemententaks: een belastingverhoging voor wie het aantal wooneenheden van een gebouw vermeerdert. De opbrengsten van die taks gebruikt de gemeente om percelen aan te kopen die ze wil vrijwaren als open ruimte. Durven beleid maken als gemeente, dat is de belangrijkste les die burgemeester Dries Wouters naar voor schuift in een interview met het magazine NAV (www.nav.be). Wil je nog meer weten? Dan kan je contact opnemen met Paul Deckers via stedenbouwkundigambtenaar@wuustwezel.be
23
COLLEGES KEUREN DE GEBIEDSAGENDA’S GOED
24
In de voorbije periode (2015-2019) ontwikkelde Regionet Leuven een visie op mobiliteit en ruimtelijke ontwikkelingen. In de tweede fase, van 2020 tot 2023, passen we die visie toe op vier deelgebieden: de stadsregio (Leuven en buurgemeenten), de corridor Leuven-Diest, de corridor Leuven-Tervuren en de corridor Leuven-Zaventem. Per gebied kwam Regionet Leuven met de betrokken gemeenten overeen welke opgaven we concreet aanpakken en voor welke onderwerpen verder onderzoek nodig is. Die afspraken legden we vast in een gebiedsagenda. De besturen van de gemeenten keurden onlangs de verschillende gebiedsagenda’s goed. Het einddoel is een gedragen, gezamenlijk gebiedsprogramma per deelgebied. Maar wat staat er zoal in de gebiedsagenda’s?
DE KERNEN ZIJN DE BASIS Alle gemeenten zijn het erover eens dat toekomstige ontwikkelingen best zo veel mogelijk in de kernen gebeuren. We bekijken wat we daarvoor samen kunnen doen, waarover we bovenlokaal afspraken moeten maken, en waar de gemeenten zelf al mee aan de slag kunnen. Alles start bij de afbakening van de kernen. Een bezorgdheid van veel gemeenten is of we de groei aan bijkomende woningen wel op een kwalitatieve manier binnen de kernen kunnen opvangen. Het kernenkompas helpt om te bepalen hoeveel elke kern kan groeien. In de gebiedsagenda’s namen de gemeenten zich voor om hierover afspraken te maken over de gemeentegrenzen heen. Zo kan de afstemming tussen de kernen nog efficiënter gebeuren. Onderzoek van Regionet Leuven helpt gemeenten om de verdichting in hun kernen op een coherente manier te sturen.
KEUZES VOOR MOBILITEIT IN KAART BRENGEN We kijken niet alleen naar de geschikte plaats voor bijkomende woningen. Ook over de locatie van voorzieningen (zoals zorg, scholen,…) en economische activiteiten maken we afspraken per deelgebied. Die stemmen we best af op de
regionale mobiliteitsstructuur. Het beleid voor mobiliteit op bovenlokaal niveau is de verantwoordelijkheid van de Vervoerregio Leuven. Het strategisch project Regionet Leuven heeft de mogelijkheden van een regionaal mobiliteitsnetwerk in kaart gebracht en toont daarmee waar we als regio naartoe willen. De gebiedsagenda bevat daarom ook acties die nodig zijn om dit hoogwaardige regionale mobiliteitsnetwerk te realiseren. Zo zijn de gemeenten in de corridor Leuven-Diest al lang vragende partij voor een fietssnelweg tussen Leuven en Diest. Regionet Leuven ondersteunt hen om dit op de agenda van de bevoegde administraties te krijgen. Ook tussen Leuven en Tervuren bekijken we, samen met de Werkvennootschap, of een fietssnelweg mogelijk is. In Haasrode dringt de Regionet Leuven dan weer al lang aan op een nieuwe spoorhalte. NMBS onderzoekt voor het vervoerplan 2023-206 opnieuw het potentieel van deze halte. Samen met de nodige partners denken we alvast na over een toekomstgerichte ruimtelijke ontwikkeling van de omgeving van de spoorhalte. Lees verder >
25
KNOOPPUNTEN ONTWIKKELEN De ontwikkeling van de knooppunten voor hoogwaardig openbaar vervoer (HOV) is een belangrijke sleutel in de visie van Regionet Leuven. Vervoerregio Leuven selecteert de HOV-knooppunten in overleg met de gemeentebesturen. Vervolgens onderzoekt Regionet Leuven mee hoe we die knooppunten en hun omgeving duurzaam kunnen ontwikkelen. Daarbij combineren we multimodale overstapmogelijkheden met een aantrekkelijk openbaar domein en de juiste combinatie van wonen, winkels, voorzieningen en bedrijven rond de stopplaats. De kop van Kessel-Lo is zo’n knooppunt. De stad Leuven wil de verkeersveiligheid en de kwaliteit van de lucht en de omgeving verbeteren rond de bouwblokken tussen de Diestsesteenweg, de IJzerenwegstraat en de Oude Diestsesteenweg. Het openbaar vervoer moet er vlot richting station en de Leuvense ring kunnen. Daarnaast moet je er ook makkelijk kunnen schakelen naar andere vervoersmiddelen. Onder andere drie fietssnelwegen staan op het programma. Een studie in 2018 die ook eigenaars en bewoners consulteerde, legde de basis voor een draagvlak om de bouwblokken af te breken en de oostzijde van het spoor grondig te transformeren. De sloop van de twee bouwblokken geeft ruimte aan duurzame vervoersmodi, klimaatrobuuste vergroening, en eventueel ook nieuwbouw voor kleinschalige voorzieningen, kantoren en/of betaalbaar wonen. De plannen rond de kop van Kessel-Lo passen in een masterplan dat de stad momenteel uitwerkt in samenwerking met AWV, De Lijn, Infrabel, NMBS en Regionet Leuven voor de volledige knoop rond de Blauwputbrug en het spoor, inclusief de Diestsesteenweg en de Vuurkruisenlaan.
26
Met het masterplan voor de kern van Bekkevoort, goedgekeurd in 2018, anticipeert de gemeente op de mogelijke komst van de HOV-lijn Leuven-Diest. Het masterplan mikt op een aantrekkelijk, leefbaar, levendig en kwaliteitsvol centrum met voldoende voorzieningen die bereikbaar zijn via een netwerk van trage verbindingen. Een bundeling van activiteiten en voorzieningen in de zone ‘achter de kerk’ moet de centrumfunctie van de kern van Bekkevoort versterken Binnen de oproep Lokale Ruimtetrajecten onderzoekt Regionet Leuven hoe deze zone kan ontwikkeld worden zonder de eigenheid en de schaal van Bekkevoort aan te tasten. Dat kan door duurzame gemeenschapsvoorzieningen te combineren met voldoende woningen en groen. Zo wordt de zone ‘achter de kerk’ een levendige site met een mix van functies. In Tielt-Winge werd Kraasbeekstelplaats geselecteerd als één van de drie stopplaatsen voor de mogelijke nieuwe HOV-lijn in de gemeente. Binnen de oproep Lokale Ruimtetrajecten werkt Regionet Leuven een visie uit voor de omgeving van de stelplaats. Dat onderzoek moet uitwijzen welke functies en ontwikkelingen zinvol zijn op deze plek. De voetbalterreinen van de gemeente hierheen verplaatsen is bijvoorbeeld een mogelijkheid. Tegelijkertijd bekijken we of het zin heeft om de wijk verder te verdichten en wat de relatie is met de kern van Tielt, waar vandaag meer voorzieningen zijn.
KESSEL-LO
BEKKEVOORT
KRAASBEEK
27
DIEPER DUIKEN IN ZORG, ECONOMIE EN VOORZIENINGEN: DE REGIONET PAPERS
28
Als we de ruimte en de mobiliteit in de regio anders willen aanpakken, moeten we ook nadenken over de plaats die voorzieningen, zorg en economie krijgen in die ruimte. Hoe zorgen we ervoor dat ze voor iedereen vlot toegankelijk zijn, op een duurzame manier? Daarover buigt Regionet Leuven zich in drie werkgroepen. We brengen stakeholders, gemeenten en experts bijeen en vragen ons af: op welke plaats kWunnen bedrijven zich ontwikkelen en hoe maak je ze bereikbaar? Welke medische zorgen organiseer je centraal in de stad en welke decentraliseer je zodat mensen ze dichter bij huis kunnen vinden? Wat is de beste locatie voor lokale en bovenlokale voorzieningen? Het resultaat van de werkgroepen zullen drie inspirerende papers zijn, die de strategische visie van Regionet Leuven en de deelnemende partners voeden. We stellen de papers voor aan geïnteresseerden tijdens een event in het najaar. Wil je graag meedoen aan de werkgroepen of op de hoogte gehouden worden van het event? Contacteer dan Stephan Reniers via regionetleuven@vlaamsbrabant.be. Of zie website voor uitgebreid programma
DE CASE VAN DE VACCINATIECENTRA Retailsonar is een bedrijf dat nadenkt over de meest gunstige locaties voor de retailsector. Zij deden naar aanleiding van de vaccinatiecampagne de (theoretische) denkoefening: wat als we de locaties van de vaccinatiecentra zouden herbekijken met het oog op bereikbaarheid? De oefening toont welke spectaculaire winst je kan maken door slim na te denken over locaties van voorzieningen. Nu woont 24,6% van de Vlamingen verder dan 15 minuten rijden van het dichtstbijzijnde vaccinatiecentrum. Zonder het aantal centra te vermeerderen, kwam Retailsonar tot een plaatje waarbij nog maar 10% van de Vlamingen langer dan een kwartier zou moeten rijden voor een vaccin. Een mooi voorbeeld van hoe we tot betere keuzes kunnen komen door vraagstukken te bekijken vanuit de bril van nabijheid en bereikbaarheid. En dat is wat juist met de Regionet Papers willen bereiken. retailsonar.com/blog/post/locatie-vaccinatiecentra
29
MAAK EEN MOBIPUNT 8 Mobipunten realiseren in de regio Leuven: met dat doel voor ogen startte in 2019 het project Maak een mobiPunt! Het project is een initiatief van de Provincie Vlaams-Brabant, de streekintercommunale Interleuven en vzw Mobipunt. Het werd door het departement Omgeving erkend als lokaal klimaatproject. In het regionaal mobiliteitsplan zal de Vervoerregio Leuven de mobipunten vastleggen. Wil jij ook een mobipunt in jouw gemeente? Dan vind je een praktisch stappenplan op de website van Regionet Leuven. Met welke stappen moet je zeker rekening houden? Wanneer begin je best met je communicatie? En van welke subsidies moet je zeker op de hoogte zijn? Het stappenplan heeft het allemaal al voor jou uitgezocht. www.regionetleuven.be/maak-een-mobipunt
WAT STAAT ER DIT NAJAAR OP DE PLANNING? WERKSESSIES DEELGEBIEDEN Ook in het najaar werken we verder met de betrokken gemeenten in de vier deelgebieden aan de acties in de gebiedsagenda.
TOELICHTINGEN KERNENATLAS We voorzien een toelichting over het kernenkompas aan alle gemeenten in de regio Leuven. Per woonregio bespreken we zo de mogelijkheden die deze tool kan bieden om de visie van Regionet Leuven mee te helpen realiseren. De gemeenten ontvangen nog een uitnodiging met een concreet programma.
THEMATISCHE WERKSESSIES REGIONET PAPERS In het najaar schrijven we in een aantal werksessies samen met stakeholders, gemeenten en experts een visie op enkele belangrijke regionale thema’s. Concrete data en programma vind je binnenkort op onze website.
30
MEENEMERS Regionet Leuven, dat is niet alleen nadenken over strategie, dat zijn ook concrete tools voor het beleid van jouw gemeente. Met deze meenemers kan je meteen aan de slag.
KRIJG ONDERSTEUNING VOOR JE STRATEGIE EN JE COMMUNICATIE Voor Regionet Leuven sloot de provincie Vlaams-Brabant een raamcontract af met ontwerpbureau BUUR (voor de strategische ondersteuning) en communicatiebureau Billie Bonkers (voor alle communicatie). In dat contract is ook ondersteuning voorzien voor deelopdrachten van de ‘betrokken actoren’ van Regionet Leuven: gemeenten in het projectgebied, het agentschap Wegen en Verkeer en de vervoersmaatschappij De Lijn.
Je kan ondersteuning krijgen voor deelopdrachten die passen binnen Regionet Leuven:
Strategische ondersteuning voor de inrichting van knooppunten en hun omgeving of om ontwikkelingen buiten de kernen te beperken.
Ondersteuning bij de realisatie van hoogwaardig openbaar vervoer en/of een kwalitatief fietsnetwerk.
Communicatieve ondersteuning om draagvlak te creëren voor de ambities van Regionet Leuven binnen besturen en bij inwoners uit de regio. Realisaties herkenbaar maken als projecten die passen binnen het strategisch project Regionet Leuven.
Heb je zo’n project of wil je meer weten? Contacteer dan regionetleuven@vlaamsbrabant.be.
31
en rs verplaats
en, ande anders won
MAGAZINE REGIONET LEUVEN
