Louis Kalff: alleskunner en lichtarchitect
Philips’ eigen gouden kalff
Louis Christiaan Kalff (Amsterdam, 14 november 1897 – Waalre, 16 september 1976) was een was een veelzijdig Nederlands kunstenaar: architect, industrieel vormgever, lichtarchitect, grafisch ontwerper, auteur en een gepassioneerd verzamelaar van Japanse kunst. Zijn vader was Jan Kalff jr. (1865-‐1944). Hij was een advocaat die de journalistiek in ging en kunst-‐ en hoofdredacteur werd voor het Algemeen Dagblad. Zijn moeder was Elisabeth Adèle van Goudoever (1868-‐1956). Kalff studeerde na de HBS te hebben voltooid aan de Quellinusschool in Amsterdam en later aan de Technische Hogeschool in Delft. Kalff groeide op in een welgesteld en intellectueel milieu. Op de Quilliniusschool, de latere Rietveld Academie zou hij zich bekwamen in meubelmaken, beeldhouwen, boetseren en reclametekenen. Dit kreeg in 1916 een vervolg door zijn inschrijving op de Polytechnische School (latere TH) in Delft voor de opleiding van architect. Privé was Louis Kalff gefascineerd door de Japanse cultuur vanwege de tradities op het gebied van architectuur, tuinontwerp, grafiek en gebruiksvoorwerpen. In het woonhuis Treeswijklaan 9 dat hij in 1960 voor eigen gebruik heeft ontworpen, zijn vele Japanse elementen terug te vinden. Bijvoorbeeld de integratie van huis en tuin; vanuit alle vertrekken is het alsof je in de tuin leeft. Typische Japanse elementen zijn ook de schoorstenen, de houten goten met kettingen waarlangs het regenwater naar beneden sijpelt, Japanse prenten verwerkt in de voordeur, bamboe met droogbloemen, intarsiawerk in deuren en voorheen schuifdeuren in een veranda, het mozaïek van de haan (het zonnedier) op de voorgevel wier kraaien in Japan het symbool is van het verwelkomen van een nieuwe dageraad.Hij heeft het unieke huis voor zichzelf rondom zijn collectie van Japanse kunstvoorwerpen ontworpen. Het vele houtwerk (o.a. Redwood) in het interieur, de massieve houtreden van de open trap (fineer was uit den boze) (foto) en de kleurrijke natuurstenen vloeren getuigen van Kalff's voorliefde voor natuurlijke materialen. Kalff beschouwde zichzelf als een traditionele architect uit de Berlageschool. Hij vond een bouwwerk pas geslaagd "wanneer het getuigt van eerlijkheid in vormen van eerbied voor de juiste toepassing van het materiaal". Kalff, ontwerper bij de fabriek van gloeilampen en elektrische apparaten van Philips, was één van de pioniers op het gebied van industriële vormgeving in Nederland. Hij vernieuwde ook de vormgeving van de reclame van dit bedrijf. Als architect specialiseerde hij zich in de integratie van het kunstlicht in de architectuur. Als een van de eersten.
In 1923 liept hij stage bij architect D.F. Slothouwer. In 1925 meldde Louis Kalff zich schriftelijk bij de reclameafdeling van Philips in Eindhoven aan. Hij beweerde dat de reclame van het bedrijf niet modern genoeg was en onvoldoende van ‘standing’ getuigde. Onder zijn leiding werd in 1929 het Lichtadviesbureau (LIBU) opgericht. Hij nam deel aan de wereldtentoonstellingen in Barcelona, Antwerpen, Brussel en Parijs. Ook voor kleinere exposities zoals de Tentoonstelling Elektriciteit in Huis en Industrie (eiHei) in Arnhem (1927), ontwierp hij combinaties van kunstlicht en architectuur. Wereldberoemd was het Philips-‐paviljoen en La Poème Electronique in Brussel dat in 1958 in samenwerking met de beroemde architect Le Corbusier en Edgar Varèse tot stand is gekomen. Kalff was met de eerste verpakkingsdoos voor radiolampen die hij in 1925 voor Philips ontwierp, de grondlegger van het Philips-‐beeldmerk van de 3 golven (radio) en sterren (licht). Daarnaast ontwierp hij als freelancer affiches en reclamedrukwerk voor de Holland-‐Amerikalijn, Calvé, Zeebad Scheveningen, Braat Stalen Ramen, PTT, Holland Radio en diverse boekbanden.
Bij Philips werkte Kalff ook als architect aan objecten zoals: het Dr. A.F. Philips Observatorium (1937) in Eindhoven, de Diamantboorderij (1948) in Valkenswaard en enkele landhuizen in Eindhoven en Waalre voor directieleden van Philips. Na de Tweede Wereldoorlog hield Kalff zich bij Philips actief bezig met de industriële vormgeving. Na zijn pensionering in 1960 bleef Louis Kalff bij Philips als adviseur en architect. In 1961 kreeg hij de leiding en uitvoering van het Evoluon (Rijksmonument 2013). Het was het laatste werk van de lichtarchitect die bijna veertig jaar de reclame verzorgde van het Philips-‐concern.
Kalff had bij Philips een afdeling Artistieke Ontwerpgroep of ARTO, die producten controleerde op hun esthetische kwaliteiten. Ook maakte hij zelf vele ontwerpen, onder andere voor de kasten met sierelementen rond de ingebouwde radio. Uit een opmerking in notulen van een werkvergadering kan worden geconcludeerd dat Kalff verder de ontwerper is van het schaalsysteem, dat wil zeggen het opzoeken van radiostations door middel van schalen achter plexiglas. In 1961 werd hij belast met de leiding en uitvoering van het Evoluon. Het was het laatste levenswerk van deze geniale lichtarchitect die bijna veertig jaar het artistieke geweten was binnen het Philips-‐concern. Het is deze unieke combinatie van grafisch ontwerper, industrieel vormgever, architect, promotor van kunstvormen, auteur van vele publicaties waardoor Kalff bekendheid genoot binnen vele vakgebieden. Het Evoluon werd gebouwd naar een oorspronkelijk ontwerp van Louis Kalff. Hij wordt vermeldt als architect met medewerking van Leo de Bever. Kalff heeft veel medewerking gekregen van de aannemer van het Philips Bouwbureau. Het vroeg voor die tijd heel wat technische know how om een beton-‐ overspanning van ruim 77 meter te realiseren.