16
www.rethemnosnews.gr
αφιέρωμα
ΣΑΒΒΑΤΟ 12 ΜΑΡΤΙΟΥ 2022
Aλή Βαφή Σελιανάκης ΟΙ ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΙ ΤΟΥ ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΝ ΝΑ ΔΙΕΚΔΙΚΟΥΝ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΙΣ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΩΝ
ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΡΑΛΛΗ
Costas_rallis59@yahoo.gr «Τα Μπεντένια ορίζουν την πολιτεία από τη νοτιά. Τα τειχιά τους αρχίζουν από τους στρατώνες στη δυτική παραλία με τ’ άγρια κι αφρισμένα κύματα που σπουν μέρα νύχτα πάνω στα βράχια και γλύφουν τα αρχαία νεώρεια. Στην άκρη της πλατείας στη Σοχώρα, στέκει η Μαρμαρόπορτα, σχεδόν στον αέρα, χωρίς ν’ ακουμπά σε τοίχο και στο γείσο της ένα λιοντάρι είναι κολλημένο πάνω στο γδαρμένο οικόσημο. Το τείχος διαβαίνει στ’ ανατολικά, περνά την κυρία είσοδο της πολιτείας την Μεγάλη Πόρτα και φτάνει στα ερείπια του παλιού ανεμόμυλου, στην Αμμόπορτα, στη Σαμπιονέρα των Βενετσιάνων. Έτσι, όλη η πολιτεία που είναι ένα μεγάλο τρίγωνο ως τριακόσια στρέμματα, με βάση αυτό το τειχί, με τα σπίτια, τα χάνια και τα μαγαζιά να βλέπουν στους εσωτερικούς δρόμους, στα Πεταλάδικα και στους άλλους παράλληλους που φτάνουν ως στη θάλασσα, κλείνεται και κλείνει και τους ανθρώπους της που βράζουν μέσα σ’ αυτόν τον υγρό και στενό χώρο αιώνες τώρα». Στα Πεταλάδικα,στην οδό Μεγάλου Αλεξάνδρου 50, στη σημερινή οδό Τζάνε Μπουνιαλή 63, ήταν το αρχοντικό του Αλή Βαφή που μας περιγράφει λεπτομερώς ο Ανδρέας Νενεδάκης στους Βουκέφαλους μιας και το πατρικό του ήταν σχεδόν απέναντι. Ο Αλή Βαφή Σελιανάκης, ή Σαγιανάκης, ακόμη και Σουλειμανάκης Αλή Βαφή Εφένδης σε οθωμανικά έγγραφα, υπήρξε ένας προβεβλημένος προύχοντας, επιχειρηματίας και πολιτικός άνδρας του Ρεθύμνου. Γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1858 και πέθανε στη Ο Αλή Βαφή Πόλη το 1931. Σελιανάκης Αυτό προκύπτει (1858-1931) από το έγγραφο του Δημοτολογίου του Δήμου Ρεθύμνου με χρονολογία εγγραφής 1900 και αριθμό καταλόγου 1130. Γιός του γιαουρτά Ρουστέμ Χουσείν Αγά και της Φατμά Φεμίρ, αδελφός του Salih Efendi Vafi και της Nesati. Παντρεύτηκε τη Ρεθεμνιώτισσα Αντιλέ Τζιντζαραπάκη (Adile Gencarap 1870-1959) κόρη του Χασάν και απέκτησαν μαζί δέκα παιδιά, όλα γεννημένα πρίν την Ανταλλαγή στο Ρέθυμνο, με τη σειρά γέννησης τους τα εξής: Fatma(1890), Hatice(1892), Hasan(1895), Zeynep(1899), Emin(1899), Rustem(1901), Αντιλέ Βαφή Fitnat(1903), (Τζιντζαραπάκη) Ekmel(1905), (1870-1959) Cemil(1907) και η γυναίκα Ihsan(1910). του Αλή Βαφή
Άποψη του Ρεθύμνου το 1899 με το περιμετρικό τείχος Το ανωτέρω προκύπτει από το Πιστοποιητικό Οικογενειακής Κατάστασης και Πλησιεστέρων Συγγενών του Ληξιαρχείου Μπεσίκτας της Κωνσταντινούπολης. Tα παιδιά αυτά έζησαν από τα εισοδήματα της μεγάλης περιουσίας που ο Αλή Βαφή συγκέντρωσε κυρίως από τα κέρδη μεταφοράς πετρελαίου με τα καράβια του από την Αίγυπτο για τις ανάγκες του ηλεκτροφωτισμού της πόλης του Ρεθύμνου. Ο Αλή Βαφή αναχώρησε μόνιμα στη Κωνσταντινούπολη το 1912 αφήνοντας διαχειριστή της περιουσίας του τον γαμπρό και ανηψιό του (γιό της αδερφής του) Husnu Bey Karyot, σύζυγο της κόρης του Hatice. Από τον γάμο αυτών των πρωτοξάδερφων γεννήθηκαν δύο αγοράκια με αλμπινισμό (και αλφισμός, λευκοπάθεια, πάθηση που εμφανίζεται εκ γενετής και σαν κύρια συνέπεια έχει το λευκό χρώμα στο δέρμα και στις τρίχες των μαλλιών, ενώ η ίριδα των ματιών είναι λευκή. Οι πάσχοντες από αλφισμό έχουν λεπτό δέρμα που παρουσιάζει μεγάλη ευπάθεια στις λοιμώξεις καθώς και μεγάλα προβλήματα όρασης).
Τα παιδιά του Husnu Bey Karyot και της Hatice το γένος Vafi (τα δύο με τα άσπρα μαλλιά γεννήθηκαν με αλμπινισμό)
άγνωστη Μουσουλμανική Ραπτική Σχολή») Nazif και απέκτησε τρία αγόρια, ένα από αυτά είναι ο Husnu Balin. Ο Husnu Balin ήταν ο φίλος και ξεναγός της Μαρίας Τσιριμονάκη στις επισκέψεις της στην Τουρκία ψάχνοντας υλικό για το βιβλίο της «Αυτοί που έφυγαν, αυτοί που ήρθαν». Ο ίδιος είχε αναρτήσει το γενεαλογικό δέντρο της οικογένειας Αλή Βαφή στο διαδίκτυο προσφέροντας μας σημαντικό υλικό.
H Κρητικιά υπηρέτρια Αγγελική με τις μικρές κόρες του Αλή Βαφή Χατιτζέ και Ζευνέπ
Η κόρη όμως του ζεύγους η Antile σπούδασε στο American Robert College of Istanbul και παντρεύτηκε το γιο του Hayder Balin(Χατζημπεκυράκη, βλέπε άρθρο μου «Η
Φατμά Φεμίρ (1890)
Χατιτζέ Καργιότ (1892)
Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ ΚΑΤΑ ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ 19ου ΑΙΩΝΑ « Κατά τον 19ο αιώνα η Κρήτη βρίσκεται σε συνεχείς εξεγέρσεις κυρίως την τελευταία περίοδο 1880-1895 κατά την οποία οι αυθαιρεσίες και τα προβλήματα ήταν καθημερινό σχεδόν φαινόμενο. Τελικά η επανάσταση 1897-1898 οδήγησε στην αυτονομία του νησιού και ο τούρκικος στρατός αποχώρησε το 1898. Οι Τουρκοκρητικοί άρχισαν να αισθάνονται μειονεκτικά και να μεταναστεύουν από το νησί μαζικά. Το μουσουλμανικό στοιχείο μειώθηκε έτσι θεαματικά και η οικονομία άρχισε να ελέγχεται από τους Χριστιανούς». («Ρέθυμνο1898-1913. Από την Αυτονομία στην Ένωση», έκδοση Ιστορικού Λαο-
Χασάν Βαφή (1895)
Ρουστέμ Βαφή (1901-1989)
γραφικού Μουσείου Ρεθύμνης, 1998). Ο Σκαλτσούνης στα Απομνημονεύματά του αναφέρει ότι : «.......Εκ των 80.000 Οθωμανών παρέμειναν εις την νήσον 35.000 αποτελούντες τα υγιέστερα της ισλαμικής κοινότητος στοιχεία». Περισσότερα γι’ αυτούς τους Τουρκοκρητικούς που δεν υποκύψανε στον πειρασμό της μετανάστευσης αλλά έζησαν σαν ισόνομοι πολίτες της Αυτόνομης Κρήτης και μετά την Ένωση σαν Έλληνες πολίτες ως την Ανταλλαγή, γράφει ο Κ.Φουρναράκης στο βιβλίο του «Τουρκοκρήτες»: «Ο Μουσουλμανικός λαός της Κρήτης μεθ’ όλην την επίδρασιν των θεοκρατικών ιδεών και αντιλήψεων, εσημείωσεν αρκετάς προόδους κατά τους τελευταίους χρόνους προσανατολισθείς προς τας νέας και συγχρονισθείς κατά το μάλλον η ήττον... Προσοικειώθει με τα ήθη και τα έθιμα της εποχής και εισήλθεν εις την κοινωνίαν με νέας αρχάς και ιδέας.Και η μόρφωσις και η ανάπτυξις ήτις παρετηρήθη εν τω βίω του Μουσουλμάνου Κρητός καθ’ όλας τας σχέσεις αυτού, διανοούμενος και διαισθανόμενος άλλως η πρότερον, οφείλεται αφ’ ενός εις την ιδιοσυγκρασίαν αυτού ως ατόμου και αφ’ ετέρου εις την πολιτικήν μεταβολήν, ήτις έδωσεν εις αυτόν την ευκαιρίαν να δράση και ούτος πολιτικώς εντός διαφόρου περιβάλλοντος. Οφείλεται ακόμη εις το σχολείον, το οποίον λίαν ευεργετικώς επέδρασεν επί του πνεύματος και της διανοίας αυτού. Εν τω σχολείω εδιδάχθη τα Τουρκικά γράμματα εις ευρύτερον κύκλον. Απέκτησεν εγκυκλοπαιδικάς γνώσεις Εσπούδασεν, ιδίως την Ελληνικήν, την οποίαν ηννόει και ελάλει εκ των προτέρων......» Ο πληθυσμός της πόλης του Ρεθύμνου στις τρεις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα κινείται μεταξύ 7.500 και 9.000 κατοίκων. Η εθνοθρησκευτική σύνθεση του πληθυσμού κατά την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα δείχνει κυριαρχία του μουσουλμανικού στοιχείου στην πόλη ενώ στους γειτονικούς οικισμούς διακρίνεται μιά ισορροπία μεταξύ μουσουλμανικού και χριστιανικού πληθυσμού. Η τάση ετήσιας μείωσης του πληθυσμού της πόλης μεταξύ 1913-1920 σε συντριπτικό ποσοστό πρέπει να αφορά τον μουσουλμανικό πληθυσμό. Η τάση αυτή επιβεβαιώνεται από τη σύγκριση του αριθμού των μουσουλμάνων της
Εκμέλ Μεχμέτ Βαφή (1905-1986)
Τζεμήλ Βαφή (1907)
17
www.rethemnosnews.gr
αφιέρωμα
ΣΑΒΒΑΤΟ 12 ΜΑΡΤΙΟΥ 2022 πόλης το 1900 (4.953) με τον αριθμό των ανταλλάξιμων το 1924 (μεταξύ 3.000 και 3.500) αλλά και από τη γενικότερη μείωση του συνολικού πληθυσμού των μουσουλμάνων της Κρήτης μεταξύ 1900-1920. Η ΔΙΕΚΔΙΚΙΣΗ ΤΗΣ ΑΝΤΑΛΛΑΞΙΜΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ ΣΤΟ ΡΕΘΥΜΝΟ Η μεταβίβαση της μουσουλμανικής ιδιοκτησίας στο χριστιανικό πληθυσμό της Κρήτης γενικότερα είναι διαδικασία που εξελίσσεται παράλληλα με τις πολιτικές και τις στρατιωτικές διενέξεις μεταξύ των δύο κοινοτήτων του νησιού στη διάτκεια του 19ου αιώνα. Από το 1850 και έπειτα κάθε επανάσταση στο νησί συνεπαγόταν για τους μουσουλμάνους ένα νέο κύκλο απωλειών όσον αφορά την ιδιοκτησία, κυρίως την αγροτική. Οι απώλειες αυτές οφείλονται είτε σε ενέργειες βίαιης ιδιοποίησης , είτε σε μαζικές πωλήσεις που προκαλούσε η τρομοκράτηση των μουσουλμάνων ιδιοκτητών.
Η επιμονή των κληρονόμων για συνέχιση του δικαστικού του αγώνα διεκδικώντας αποζημίωση 64.865.000 ευρώ απο το Ελληνικό Δημόσιο
Η τελική αποχώρηση των μουσουλμάνων το 1924 και η ανταλλαγή των περιουσιών αποτελεί κορύφωση της διαδικασίας. Την τελική πράξη όμως χαρακτηρίζει η παρέμβαση του εθνικού κράτους το οποίο αναλαμβάνει να ελέγξει και να διαχειριστεί το ζήτημα των μουσουλμανικών ιδιοκτησιών. Το ζήτημα αυτό γίνεται αντικείμενο διακρατικών συμφωνιών με την Τουρκία. Βασικός σκοπός της διαχείρισης από το κράτος της ανταλλάξιμης περιουσίας είναι η αντιμετώπιση των αναγκών που προκαλεί η έλευση των προσφύγων. Οι πρόσφυγες αποτελούν ένα νέο ανταγωνιστή για την τοπική κοινωνία στο ζήτημα της ανταλλάξιμης ιδιοκτησίας. Ακόμη, δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι ένα τμήμα του ντόπιου πληθυσμού έχει μόλις γυρίσει στο γενέθλιο χώρο μετά από μακρόχρονη απουσία (παλαιοί πολεμιστές 19121922) και διεκδικεί τη συμμετοχή του στη διανομή των ανταλλάξιμων περουσιών και στον υπάρχοντα καταμερισμό της εργασίας. Μετά την αποχώρηση των μουσουλμάνων, από το σύνολο των 1.277 αστικών ακινήτων περνούν στην κατοχή ντόπιων 564 (44,2 τοις εκατό) και των προσφύγων 514 (40,2 τοις εκατό). Στα τελευταία περιλαμβάνονται και κάποια ακίνητα που κατέχονται από Αρμένιους πρόσφυγες. Επίσης 155 ακίνητα παρουσιάζονται χωρίς κάτοχο ενώ 44 αστικά ακίνητα περνούν στην κατοχή κρατικών υπηρεσιών η τοπικών συνεταιρισμών. Η μεταβίβαση της μουσουλμανικής ιδιοκτησίας δεν πρέπει να θεωρηθεί διαδικασία ομαλή, αντίθετα, αποτελεί αντικείμενο συγκρούσεων. Η σύγκρουση για τη διεκδίκηση της ανταλλάξιμης ιδιοκτησίας αποτυπώνεται και στις σελίδες του τοπικού τύπου. Κρητική Επιθεώρησις και Δημοκρατία από το 1924 μέχρι και το 1927 σχεδόν καθημερινά παρουσιάζουν άρθρα σχετικά με το ζήτημα αυτό, και που συνδέεται με τους εφέδρους που επέστρεψαν μετά την ήττα του ελληνικού στρατούστη Μ.Ασία. (Σπύρου Δημανόπουλου, Η κοινωνική διαστρωμάτωση του μουσουλμανικού πληθυσμού του Ρεθύμνου και η διεκδίκηση της ανταλλάξιμης περιουσίας 1924-1927).
Ο ΠΡΟΥΧΟΝΤΑΣ ΑΛΗ ΒΑΦΗ ΣΕΛΙΑΝΑΚΗΣ Για τον Αλή Βαφή Σελιανάκη ο «Ελληνικός Οδηγός» μας αναφέρει ότι εκτός απο τη σαπωνοποιεία ασχολούνταν με εμπόριο αποικιακών , είχε ατμοκίνητο ελαιοτριβείο και έκανε εξαγωγές λαδιού και εγχώριων προιόντων. Αυτά αναφέρει ο Παναγιώτης Παρασκευάς στο βιβλίο του «Οι σαπωνοποιίες του Ρεθύμνου». Σίγουρα ήταν ένας από τους μεγαλύτερους επιχειρηματίες της Κρήτης. Η έρευνά μας απέδειξε ότι εκτός από σαπωνοποιείο και ελαιοτριβεία, οι εμπορικές του δραστηριότητες αποτελούνταν από: Εργαστήρι κεραμικής, εργοστάσιο παραγωγής σφουγγαριών, εργοστάσιο παραγωγής ασβέστη και εμπόριο πετρελαίου μεταξύ Λιβύης-Κρήτης και πρώτων υλών μεταξύ Κρήτης-Σμύρνης. Μετά την αποχώρησή του από την Κρήτη το 1912, θα μεταβιβάσει την εξουσία διαχείρησης των εργοστασίων, εργαστηρίων και καταστημάτων του, στον γαμπρό του Χουσείν Καργιοτάκη. Πέραν, όμως, από επιχειρηματίας,ήταν και πολιτικό πρόσωπο. Από τις πρώτες αποφάσεις των Ευρωπαίων Ναυάρχων που ανέλαβαν τη εξουσία στο νησί μετά την αποχώ-
Διαφήμιση στον τοπικό τύπο της εποχής
ρηση του οθωμανικού στρατού ήταν και ο «Διορισμός εν ταις πόλεσι μικτών δημοτικών αρχών». Στο Ρέθυμνο ο Ρώσος Χιόστακ μεταξύ «των προταθέντων υποψηφίων», προσκάλεσε προς διορισμό του δεκαμελούς δημοτικού συμβουλίου πέντε Χριστιανούς και πέντε Μουσουλμάνους, τηρώντας έτσι τις ισορροπίες. Μεταξύ των μελών του συμβουλίου ήταν και ο Μουσουλμάνος επιχειρηματίας Αλή Βαφή Σελιανάκης. Συγκεκριμένα στην Ημερήσια Διάταξη Αριθ. 5 στις 27 Οκτώβρη 1898 αναφέρεται: «Εκ των προταθέντων μοι υποψηφίων προσκαλώ ν’ αναλάβωσι τα καθήκοντα του Δημάρχου της πόλεως Ρεθύμνης τον Γισούφ Βέην Αληγιατζιδάκην, του Παρέδρου τον Δημήτριον Λεφάκην, των Μελών του Δημοτικού Συμβουλίου τους: Επαμεινώνδαν Καλομενόπουλον, Σπυρίδωνα Μιχελιδάκην , Νικόλαον Καλογέννητον , Πέτρον Ζαχαρίου, Βαφήν Σελιανάκην Χαιδέρ Χατζημπεκυράκη, Χατζή Ακή Συναμεκάκη, Χουσείν Τσιτσεκάκην.(Ημερήσιες Διατάξεις της Ρωσικής Διοίκησης στο Ρέθυμνο,σελ.47, Επιμέλεια Γιάννη Ζ.Παπιομύτογλου, έκδοση Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Ρεθύμνης, 2007). Ο Σελιανάκης συμμετείχε σε αρκετές επιτροπές του Δήμου που ως αντικείμενο τους είχαν την λήψη αποφάσεων κατεδάφισης κτιρίων για τη διάνοιξη μεγαλύτερων οδών, την επισκευή και συντήρηση δρόμων και γεφυρών κ.α. Ήταν, θα λέγαμε σήμερα, ένας σύμβουλος επί των δημοτικών έργων. Επίσης, αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ο Βαφής κατάφερνε να συνδυάζει την επιχειρηματική του δραστηριότητα με αυτή του πολιτικού και δημόσιου άντρα. Στην πενταμελή επιτροπή, για παράδειγμα, που διορίστηκε στις 13-12-1898 και η οποία πραγματοποίησε αυτοψία στις 3-1-1899, με σκοπό την παραλαβή της επιδιορθωμένης γέφυρας του Πλατανέ, ο Σελιανάκης ήταν ένα από τα μέλη της. Στις δραστηριότητες του Σελιανάκη συγκαταλέγεται η διαχείρηση της «βορβοροφάγου του λιμένος Ρεθύμνης». Επρόκειτο για το μηχάνημα εκβάθυνσης του λιμανιού και αφαίρεσης των προσχώσεων της άμμου. Όπως προκύπτει από τις Ημερήσιες Διατάξεις του Ρώσου Συνταγματάρχη, η βορβο-
ροφάγος επιδεχόταν επισκευής την οποία και πραγματοποίησε ο Δήμος αμέσως μετά την παραλαβή της εξουσίας από τον Χιόστακ. Έτσι, από τους πρώτους μήνες του 1899, ο Σελιανάκης διαχειριζόταν τη λειτουργία της. Τα έξοδα της αφορούσαν τόσο τη λειτουργία της όσο και την προμήθεια και μεταφορά της καύσιμης πρώτης ύλης (γαιάνθρακας) από τα Χανιά στο Ρέθυμνο. Tη λέξη βορβοροφάγος συναντούμε 11 φορές στις 177 Ημερήσιες Διατάξεις. Συγκεκριμένα στην παράγραφο 8 της 9ης Διάταξης (σελ.296) αναφέρεται: «Να εγγραφώσιν έξοδα γρ.3.519 και να δοθώσιν επί αποδείξει εις τον κ. Βαφήν Σελιανάκην δι’ αγοράν 240 στατήρων γαιανθράκων προς χρήσιν της βορβοροφάγου Ρεθύμνης , ως και τα έξοδα της μεταφοράς τούτων εκ Χανίων». Άλλη Ημερήσια Διάταξη, με ημερομηνία 29-6-1898, ορίζει τη συμμετοχή του Αλή Βαφή σε δύο ακόμη επιτροπές. Η πρώτη έχει αποστολή την εκτίμηση τριών μαγαζιών στη Μεγάλη Πόρτα του Ρεθύμνου, «των οποίων η κατεδάφισις απαιτείται δια την εύρεσιν της παρακείμενης οδού». Επιπλέον, «δια την εύρεσιν της εισόδου της πόλεως παρά τον λιμένα», συστάθηκε άλλη επιτροπή με σκοπό να έρθει σε επαφή με τους ιδιοκτήτες δύο κτιρίων τα οποία θα έπρεπε να κατεδαφιστούν ώστε μαζί να ορίσουν «την τιμήν εις ην δύνανται να αγορασθώσιν αι ιδιοκτησίαι αυταί». Μετά από οκτώ μήνες, θα γίνει ανασχηματισμός στο δημοτικό συμβούλιο. Από τα οκτώ πρόσωπα που είχαν επιλεγεί θα παραμείνει στη θέση του μόνο ο Σελιανάκης. «Αντί των μέχρι τούδε Δημοτικών Συμβούλων Ρεθύμνης των οποίων αι τελευταίαι αποφάσεις μοι απέδειξαν ότι δεν είναι εις θέσιν να εννοήσωσιν ακριβώς τα καθήκοντά των ως προς την ευημερίαν της πόλεως, διορίζω τους ......» Μεταξύ αυτών των νέων προσώπων, κρατώντας και πάλι τις ισορροπίες μεταξύ Χριστιανών και Μουσουλμάνων , ένα μόνο παλιό από το προηγούμενο Δημοτικό Συμβούλιο επιβιώνει σαν μέλος του Συμβουλίου, ο Βαφή Εφένδης Σελιανάκης, δείγμα των ικανοτήτων του και της αποτελεσματικότητάς του. Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ ΦΥΛΛΟ
16
www.rethemnosnews.gr
αφιέρωμα
ΣΑΒΒΑΤΟ 19 ΜΑΡΤΙΟΥ 2022
Οι κληρονόμοι του συνεχίζουν να διεκδικούν αποζημιώσεις εκατομμυρίων ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΡΑΛΛΗ
Costas_rallis59@yahoo.gr
Β΄MEΡΟΣ
Η ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΑΛΗ ΒΑΦΗ – ΤΑ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ ΠΟΥ ΠΡΟΣΚΟΜΙΣΑΝ ΟΙ ΑΠΟΓΟΝΟΙ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΑΓΩΓΗ ΤΟΥ 2014 Το σπίτι του Σελιανάκη, οίκημα της Οθωμανικής περιόδου, βρισκόταν στη συνοικία Πεταλάδικα της Παλιάς Πόλης του Ρεθύμνου και διέθετε μεγάλο εσωτερικό κήπο. Επρόκειτο για ένα μεγάλο τούρκικο κονάκι, το οποίο ήταν σημείο αναφοράς για τους κατοίκους της πόλης. Μεταξύ των άλλων οικημάτων που είχε στην κατοχή του ο Σελιανάκης ήταν και ένα μεγαλοπρεπές κονάκι στο Μαρουλά. Στον Μαρουλά επίσης είχε στη κατοχή του τεράστιες εκτάσεις γης με ελαιόδεντρα και μικρότερες εκτάσεις για την καλλιέργεια δημητριακών, συκιές, αμυγδαλιές, χαρουπιές κλπ. Αυτό προκύπτει από μια σειρά συμβολαιογραφικών εγγράφων του Αλή Βαφή, όπου φαίνεται κάτοχος, νομέας και κύριος ακινήτων στο χωριό Μαρουλάς και στην πόλη του Ρεθύμνου. Τα έγγραφα αυτά προσκόμισαν 5 απόγονοι του Αλή Βαφή στην Αγωγή που κατάθεσαν τον Ιούνιο του 2014 διεκδικώντας αποζημίωση 64.865.000 ευρώ. Αρχικά παρουσιάζονται 31 έγγραφα πωλητήριων συμβολαίων με χρονολογία από το 1900 μέχρι το 1915 με τον αριθμό συμβολαίου και τη μετεγγραφή στο Υποθηκοφυλακείο Ρεθύμνης με τον ανάλογο αριθμό μετεγγραφής. Ενδιαφέρον είναι το υπ’ αριθμόν 15306/65-1904 πωλητήριο συμβόλαιο του Συμβολαιογράφου Ρεθύμνης Περτέβ Δερβισάκη, στην οποία συνοψίζονται πολλά ακίνητα του Βαφή Σελιανάκη. Συγκεκριμένα αναφέρονται 45 αγροί στις θέσεις : Πλακωτή Πεζούλα, Βρύση , Μεσονήσι, , Τζελέπη, Εφένδη Αλώνι, Γραδιά, Ροζανά, Μποσάκενα, Παλιάλωνο, Κάτω Αιγιώργη, Μοσχάλω, Κουρτικιανά, Ομιραγούδενα, Ζωτήρο, Κατσαγαδίνα, Απάνω Λαδά, Πλάκα Γκράμπελα, Φουλαδιανά, Φυλίμου Αλώνι, Κουμέσω, Μαγουλά, Εννιά Κεντράδια, Καμαράκι Κυπαρισιάς, Αμμουδάρα, Μυλωνά, Κουμπέ, Κεφάλα Κάτω Στράτι, Λειβάδι η Θυμαρέ, Παναγία, Κοράκλα, Μαντρατζί. Επίσης μια οικία μέσα στο χωριό Μαρουλάς που αποτελείται από μία αυλή με μία νερατζιά με μία δεξαμενή, ενός φουρνόσπιτου, ενός στάβλου, ενός αχυρώνα, δύο αποθηκών ενός περιβολιού, μιάς λεμονιάς και μιάς δεξαμενής , ενός ελαιοτριβείου με δύο πόρτες, ενός μαγαζιού, μίας φάμπρικας. Ακόμη οι ιδιοκτησίες και τα ποικίλα εισοδή-
Aλή Βαφή Σελιανάκης
ματα του Αλή Βαφή Σελιανάκη προκύπτουν από την με ημερομηνία σύνταξης 18 Οκτωβρίου 1922 επίσημο πρακτικό του Ιεροδικείου Ρεθύμνης, όπου φέρει και την επίσημη σφραγίδα του και τα οποία είναι 33 χωράφια, στην περιοχή του Μαρουλά τα περισσότερα. Στο ίδιο πρακτικό αναφέρεται και ένα κονάκι και δύο σπίτια στο χωριό Μαρουλάς και ακόμη ένα σπίτι στον Πλατανέ με αυλή αχυρώνα και πηγάδι. Στον Πλατανέ επίσης αναφέρεται και ένα καφενείο που συνορεύει με δρόμο και με χωράφι του Αλή Βαφή καθώς και δύο περιβόλια και ένας αμπελώνας. Ο Σελιανάκης ήταν επίσης συνιδιοκτήτης σε ελαιοτριβείο, με ατμολέβητα, ατμομηχανή και υδραυλικά πιεστήρια, στο Ρέθυμνο στην οδό Παν.Δαγκλή, στη σημερινή οδό Γερακάρη. Βρισκόταν εκεί που είναι σήμερα το σούπερ μάρκετ Παπαδάκη. Κατείχε τα 2/5 του εργοστασίου τα οποία όμως μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών , περιήλθε στο Δημόσιο με απόφαση της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων της 10ης Φεβρουαρίου1926. Η Επιτροπή έβγαλε την εξής ανακοίνωση για την απόφαση της αυτη: «Τα 2/5 που ανήκουν στον Αλή Βαφή Σελιανάκη παρελήφθησαν καθοσον αμφισβητείται η υπηκοότητα αυτού», καθώς ως γνωστόν είχε προσπαθήσει να παρουσιάσει, κατα την Ανταλλαγή, έγγραφα τα οποία κατά τη γνώμη του αποδείκνυαν ότι πέραν της τουρκικής κατείχε και την ιταλική υπηκοότητα. Επιπλέον 2/5 του εργοστασίου ανήκαν στον Μουσταφά Βέη Καρατζεδάκη και το υπόλοιπο 1/5 στο Χριστιανό Παναγιώτη Αλεπουδέλη που ήταν ο πατέρας του Οδυσσέα Ελύτη. Επιπλέον ο Αλη Βαφή κατείχε και το μεγαλύτερο σαπωνοποιείο στο Ρέθυμνο που διέθετε καζάνι χωρητικότητας 12.000 οκάδων, περίπου στη μέση της οδού Λορέντζου Μαβίλη. Σε συμβόλαιο έχουμε την πληροφορία ότι ο Ιωάννης Σταθάκης ήταν συνέταιρος του Αλη Βαφή Σελιανάκη. Η πληροφορία αυτή πιστοποιεί τη γενικότερη σύσφιξη των σχέσεων χριστιανών και μουσουλμάνων που ένα δείγμα της ήταν και η επιχειρηματική ένωση. Με βάση τον «Ελληνικό Οδηγό» Του 1920 οι σαπωνοποιοί του Ρεθύμνου ήταν οι : Μουσταφάκις Μεχμέτ, Σελιανάκης Αλή Βαφή, Λαμεράκης Γιουσούφ, Χατζημπεκυράκης Ταλαάς, Κ.Ι.Σταθάκης, Αφοι Σκορδίλη, και αφοι Βλαστού. (Παναγιώτη Παρασκευά, Οι σαπωνοποιίες του Ρεθύμνου, σελ.39).
Η Hatice Vafi και ο σύζυγός της Husnu Bey Karyot στο Ρέθυμνο μετά το γάμο τους
Η ΤΥΧΗ ΤΗΣ ΑΚΙΝΗΤΗΣ ΚΑΙ ΚΙΝΗΤΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ ΤΟΥ ΣΕΛΙΑΝΑΚΗ – ΟΙ ΙΣΧΥΡΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΚΛΗΡΟΝΟΜΩΝ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΑΓΩΓΗ Σύμφωνα με ιστορικές πηγές ο Αλή Βαφή Σελιανάκης έδωσε σκληρό δικαστικό αγώνα εναντίον του Ελληνικού Δημοσίου που εξεδήλωσε την επιθυμία του να κατέσχει την περιουσία του θεωρώντας τον ως ανταλλάξιμο. Ο αγώνας του Αλή Βαφή Σελιανάκη προκύπτει από μια σειρά εγγράφων με τα οποία επικαλούμενος την Ιταλική του υπηκοότητα ζήτησε την εξαίρεσή του από τις διατάξεις περί ανταλλαγής συμβάσεως. Ειδικότερα: 1. Σε απάντηση προς την υπ’ αριθμόν 29675 αίτηση του ιδίου και του Υπουργείου Γεωργίας με το ερώτημα περί ιθαγενείας του το Τμήμα Κοινωνίας Εθνών του Υπουργείου Εξωτερικών με την Ν.13063 και από 19-4-1924 έγγραφο του αναφέρει ότι «η Εσωτερική Επιτροπή επί της Ανταλλαγής από τη μία δεν είναι αρμόδια να αποφανθεί εάν ο αιτών Σελιανάκης κατέχει την Οθωμανική η την Ιταλική υπηκοότητα το οποίο είναι ζήτημα της αναγνωρίσεως των Λιβύων ως Ιταλών υπηκόων και αρμοδιότητας μεταξύ των ενδιαφερομένων Κυβερνήσεων». Παρ’ όλα αυτά όμως με θετικότητα αποφαίνεται ότι ο ενδιαφερόμενος αιτών δεν είναι έλληνας υπήκοος και συνεπώς δεν υπάγεται στις διατάξεις της περί ανταλλαγής συμβάσεως. Περαιτέρω διέταξε το Υπουργείο Γεωργίας να δώσει τις απαιτούμενες διαταγές προς τις αρχές του Ρεθύμνου να αποδώσει τα κτήματα του ανωτέρω και να άρει τα περιοριστικά μέτρα που επιβλήθηκαν. Την εντολή υπογράφει ο Διευθυντής Ν. Σουίδας.
Η Σιρίν Ιρίς κόρη του Ρουστέμ, μία από τους επίδοξους κληρονόμους αν ακόμη προσκομισθεί απόφαση του Υπουργείου Γεωργίας που επιτρέπει την άρση της απαγόρευσης αυτής. 3. Περαιτέρω με την υπ’ αριθμ. 20658 ανακοίνωση της η Γενική Διοικητική Νομαρχία, Κτηματικά Γραφεία Οικον. Εφορίας Κρήτης αναφέρει ότι άρχισε η απόδοση των κτημάτων μεσεγγυηθέντων από το Δημόσιο δυνάμει του νόμου 1075 ως ανήκων σε Οθωμανούς υπηκόους. Η απόδοση θα γίνεται κατόπιν ειδικής διαταγής του Υπουργείου Γεωργίας. Εκείνη τη χρονική στιγμή ετύγχαναν απόδοσης τα κτήματα Οθωμανών υπηκόων οι οποίοι βρίσκονταν ανέκαθεν εγκατεστημένοι εκτός Ελλάδας η είχαν εγκαταλείψει την Ελλάδα πριν την 18η
Στην άκρη δεξιά ο Εκμέλ Μεχμέτ, γιός του Αλή Βαφή δίπλα στη σύζυγο του και η κόρη του Χατιτζέ Μπελμά με το λευκό φόρεμα.
2. Με την από 30-4-1924 αίτηση του προς τη Γενική Διοίκηση της Κρήτης προκειμένου να εκποιήσει μη δεσμευόμενος από τις διατάξεις περί της συνθήκης ανταλλαγή, όπως αυτό προκύπτει και από την υπ’ αριθμ. 13063 και με ημερομηνία 19-4-1924 διαταγή του Υπουργείου Εξωτερικών , το ήμισυ εξ αδιαιρέτου που του ανήκει από ένα μαγαζί και μία αποθήκη που βρίσκεται στην οδό Αρκαδίου, την Προκυμαία Βενιζέλου, ακίνητο ιδιοκτησίας Μεχμέτ Αλή Λαμεράκη και ακίνητο ιδιοκτησίας Εμίν Γουργουθιανάκη. Αιτείται την άρση της από 10-9-1923 Νομοθετικού Διατάγματος περί απαγόρευσης και να του επιτραπεί η εκποίηση του ακινήτου εφ’ όσον μάλιστα το Υπουργείο Εξωτερικών και Γεωργίας διέταξε την άρση παντός περιοριστικού μέτρου. Παρ’ όλα αυτά όμως η Εισαγγελία Πρωτοδικών Ρεθύμνης με την από 2-5-1924 έγγραφο της προς τους Συμβολαιογράφους Ρεθύμνης, κοινοποιεί το τηλεγράφημα του Γενικού Διοικητή Κρήτης και δίνει εντολή για συμμόρφωση προς τούτο. Ο Γενικός Διοικητής λοιπόν με το υπ’ αριθμ. 5972 έγγραφο του και κατόπιν του υπ’ αριθμ. 2757 τηλεγραφήματος του Νομάρχη Ρεθύμνης παρακαλεί τον Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών Ρεθύμνου να διατάξει πάραυτα τους Συμβολαιογράφους όλης της περιφέρειας να απόσχουν με προσωπική τους ευθύνη και μέχρι νεωτέρας διαταγής του ιδίου από τη σύνταξη σχετικών συμβολαίων διαθέσεως ακινήτων Αλή Βαφή Σελιανάκη και
Οκτωβρίου του 1912. Συνεπώς θα εξακολουθήσουν τα διοικούμενα από το Δημόσιο κτήματα τα οποία ανήκουν σε Μουσουλμάνους Έλληνες Υπηκόους που είχαν επιλέξει αργότερα την Οθωμανική Υπηκοότητα δυνάμει της Συνθήκης των Αθηνών. Αναφέρει επίσης ότι οι ενδιαφερόμενοι πρέπει να υποβάλουν αίτηση στην αρμόδια Εφορία η Κτηματικό Γραφείο του τόπου όπου ανήκει το ακίνητο με τα εξής πιστοποιητικά: α)Πιστοποιητικό Ιθαγενείας β)Πιστοποιητικό αρμόδιας τουρκικής αρχής η αλλοδαπής ότι ευρίσκεται εγκατεστημένος στην Τουρκία η στην αλλοδαπή προ της 18ης Οκτωβρίου 1912 γ)Πιστοποιητικό του Νομάρχη ότι εγκατέλειψε την Ελλάδα προ της ανωτέρω ημερομηνίας η διαμένει ανέκαθεν μόνιμα εκτός αυτής. Τέλος ο Οικονομικός Έφορος η ο Διευθυντής του Κτηματικού γραφείου θα υποβάλει αίτηση με την πλήρη έκθεση του περί νομικής καταστάσεως του κτήματος. 4. Ο Αλή Βαφή Σελιανάκης στην προσπάθεια του να ενταχθεί στον ως άνω νόμο μετά από αίτηση του ιδίου έλαβε την με αριθμό πρωτ.76/ Διεκπ.33, με ημερομηνία 5 Μαίου 1924, της Μουσουλμανικής Δημογεροντίας Ρεθύμνου στο οποίο πιστοποιεί ότι ο «Αλή Βαφή Σελιανάκης, έμπορος, αναχώρησε από το Ρέθυμνο τον Ιούλιο του 1912 χωρίς επιστροφή». 5. Ακόμη με την από 20 Μαίου 1924 αίτηση του ιδίου προς το Υποθηκοφυλακείο Ρεθύμνης ζητά να βεβαιωθεί ότι από τις 1ης Ιανουαρί-
17
www.rethemnosnews.gr
αφιέρωμα
ΣΑΒΒΑΤΟ 19 ΜΑΡΤΙΟΥ 2022
Το κονάκι του Αλή Βαφή στον Μαρουλά, η βίλα Candice σήμερα
To εσωτερικό από το κονάκι στο Μαρουλά όπως είναι σήμερα
ου του 1912 μέχρι εκείνη την ημέρα συνέταξε συμβόλαιο αγοράς είτε πωλήσεως ακινήτου ιδιοκτησίας της περιφέρειας Ρεθύμνου είτε ο ίδιος προσωπικώς είτε διά πληρεξουσίου του η ότι αντιθέτως όλα τα συμβόλαια αγοράς είτε πωλήσεως μέχρι την 1η Ιανουαρίου του 1912 συνέταξε ο ίδιος πάντα ενώ τα μεταγενέστερα της 1ης Ιανουαρίου του 1912 δια του πληρεξουσίου του. Ακολούθως ο Υποθηκοφύλακας Ρεθύμνης πιστοποιεί ότι «από τα 94 μεταγεγραμμένα συμβόλαια του Αλή Βαφή Σελιανάκη εντός της Περιφέρειας του Δήμου Πηγής Βρυσιναίων η Δήμου Ρεθύμνης ότι μετά την 1η Ιανουαρίου 1912 κανένα συμβόλαιο αγοράς η πωλήσεως δεν συνέταξε αυτός προσωπικώς αλλά πάντοτε δια του πληρεξουσίου του ενώ πριν την 1η Ιανουαρίου του 1912 όλα τα συμβόλαια αγοράς η πωλήσεως συνέτασσε αυτός προσωπικώς εμφανιζόμενος ενώπιον του Συμβολαιογράφου. Τα παραπάνω προκύπτουν από τα βιβλία μεταγραφών των ανωτέρω Δήμων». Παρ’ όλο το δικαστικό αγώνα του ο Αλή Βαφή δεν κατάφερε να πείσει το Ελληνικό Κράτος με αποτέλεσμα με την από 26-6-1928 απόφαση του Γραφείου Ανταλλαγής Ηρακλείου και με την αιτιολογία της απλής αμφισβήτησης της υπηκοότητας αυτού δίχως να έχει εκδοθεί κάποια διοικητικη απόφαση περί της υπηκοότητάς του, η περιουσία του να κατασχεθεί από το Ελληνικό Δημόσιο. Τα ανωτέρω προκύπτουν και από το Μακεδονικό Αρχείο όπου φαίνεται η παραλαβή των κάτωθι ακινήτων του Αλή Βαφή Σελιανάκη «καθότι αμφισβητείται η ιδιοκτησία αυτού». 1. Στη θέση Κορακιάς στο Χωριό Μαρουλάς, βοσκότοπος, πρώην ελαιώνας 15 στρεμμάτων, νυν κάτοχος Κοπανάκης Στυλ., παραλαβή 26-6-1928, αξία κατά την καταγραφή 6.000 δρχ.
Η σύζυγος του Σελιανάκη με τα εγγόνια της και τις αραπίνες γκουβερνάντες
Η πρόσοψη της έπαυλης του Αλή Βαφή Σελιανάκη στον Μαρουλά (Μοάτσου 2005) 2. Παραλαβή 26-6-1928, αξία κατά την καταγραφή 2.000δρχ., αγρός 4 στρεμμάτων, ξηρικός, καλλιέργεια δημητριακών, θέση Κουμέσω στο χωριό Μαρουλάς, νυν κάτοχος δεν αναφέρεται. 3. Παραλαβή 26-6-1928, νυν κάτοχος Κοπανάκης Χ., αξίας 1.400δρχ., έκτασης 2.867 τ.μ., βοσκότοπος, στη θέση Κορακιάς στο Μαρουλά. 4. Παραλαβή 26-6-1928, νυν κάτοχος Κοπανάκης Μανούσος,αξία κατά την καταγραφή 1.300 δρχ., έκτασης 2.858 τ.μ.,βοσκότοπος, πρώην ελαιώνας στο χωριό Μαρουλάς. 5. Παραλαβή 26-6-1928, νυν κάτοχος Κοπανάκης Στυλ., αξία κατά την καταγραφή 6.000 δρχ., έκτασης 15 στρεμμάτων, θέση Κορακιάς στο χωριό Μαρουλάς. 6. Παραλαβή 26-6-1928, νυν κάτοχος Κοπανάκης Στυλ., αξία κατά την καταγραφή 1.000 δρχ., έκτασης 1.867 τ.μ., πρώην ελαιώνας νυν βοσκότοπος, θέση Κορακιάς στο Μαρουλά. 7. Παραλαβή 11-4-1930, νυν κάτοχος Μοτάκης Γεώργιος, τρόπος κατοχής: αυθαιρέτως, αξία κατά την καταγραφή 30.000 δρχ., έκτα-
σης 6 στρεμμάτων,ελαιώνας, θέση Επάνω Άγιος Γεώργιος στο χωριό Μαρουλάς. 8. Παραλαβή δεν αναφέρεται, πρώην ιδιοκτήτες: Καρατζεδάκης Μουσταφάς 2/5, Σελιανάκης Αλή Βαφή 2/5, Αλεπουδέλης Παναγιώτης 1/5. Αξία κατά την καταγραφή 300.000 δρχ., έκταση: 10χ16=160 τ.μ., λιθόκτιστος κεραμοσκεπής χώρος. Χαρακτηριστικά: Μονόροφος, ισόγειο που περιέχει τα εξής εγκατεστημένα μηχανήματα: ατμολέβητα, ατμομηχανή δυνάμεως όχι κατώτερη από 10 πραγματικών ατμόιππων, συστήματα τροχαλιών και αξόνων κινήσεως, ένα σπαστήριο πλήρες δίμετρο με πέτρες διαμέτρου 1ου πάχους 5 σεν., 3 υδραυλικά πιεστήρια πλήρη, το 1ο και το 2ο έως 12’’, το 3ο των 10’’ μετ’ αντιστοίχων αντλιών με διπλά έμβολα ψηλής πιέσεως. Παραρτήματα: Κτηματολογική αξία των 4/5 ανταλλάξιμων μεριδίων 300.000 δρχ. κατανεμημένων αναλογικώς ως εξής: 1) Αξία μηχανημάτων ελαιοτριβείου 130.800 δρχ. 2)αξία οικοπέδου και κτιρίου 169.200 δρχ. (Σχετική Δ/γη 186593/15792/5/7/35).
Ο Husnu Balin, κάτω στη μέση, με τη γυναίκα του Nur και το γιό του Caglar στη Σμύρνη. Γιός του γιού του Χαιδέρ Χατζημπεκυράκη Nazif και της εγγονής του Αλή Βαφή Σελιανάκη, ενώνει τις δύο μεγάλεςΤουρκορεθεμνιώτικες οικογένειες. Ο ξεναγός της Μαρίας Τσιριμονάκη στη Σμύρνη.
Είδος ιδιοκτησίας: Ελαιοτριβείο Οδός: Παν.Δαγκλή Άλλες πληροφορίες: Τα 2/5 ανήκοντα στον Σελιανάκη Αλή Βαφή παρελήφθησαν καθότι αμφισβητείται η υπηκοότητα αυτού. Δια του από 26-6-1928 Γραφείου Ανταλλαγής Ηρακλείου τη τραπέζη τα αναλογούντα του Σελιανάκη Αλή Βαφή μερίδια βάσει την υπ’ αριθμ.12050/18088/21/7/31 Δ/γή αποφάσισαν την αξίαν αυτών των ανηκόντων τη τραπέζη 4/5 του κτήματος σε 300.000 δρχ. Παρατηρήσεις: Δια του από 26-6-1928 Γραφείου Ανταλλαγής Ηρακλείου παρεδόθησαν και τα άλλα 2/5 του Σελιανάκη Αλή Βαφή θεωρηθέντος ως ανταλλάξιμου. Τα μηχανήματα του ως άνω ελαιοτριβείου επωλήθησαν εν πλειοδοτική δημοπρασία αντι του τιμήματος των 163.500 δρχ. στον Αντώνιο Ανεμογγιάννη, κάτοικο Ηρακλείου. Η οδός Δαγκλή είναι η σημερινή οδός Γερακάρη. Από λάθος αναφέρεται άλλο ακίνητο στην πλατεία Κουτσερόφσκυ, πρόκειται για το ίδιο ακίνητο στη θέση που είναι σήμερα το σούπερ μάρκετ Παπαδάκη, απέναντι από την εκκλησία των Τεσσάρων Μαρτύρων. Όρια: Βόρεια Θεοδόσιο Αγγελανάκη, Ευάγγελο Αυγατζάκη και οικία Ευάγγελου Ψαρουδάκη. Νότια οδός Παν.Δαγκλή, δυτικά αποθήκες Αλή Βαφή, ανατολικά οικία Ευάγγελου Ψαρουδάκη και Δημήτριου Μαμαλάκη. Τα υπόλοιπα ακίνητα του αρχικά πιθανολογείται ότι κατασχέθηκαν από την Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων και ειδικότερα από την Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής, η οποία με απόφασή της (Ιούνιος 1924) έθεσε στη διάθεση της ελληνικής κυβέρνησης τις περιουσίες των μουσουλμάνων συμπεριλαμβανομένου και του Σελινάκη για να χρησιμοποιηθούν για την αποκατάσταση των προσφύγων. Επίσης ένα μέρος για τη διαχείρηση της Ανταλλάξιμης περιουσίας ανατέθηκε στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος(ΕΤΕ), η οποία πιθανολογείται ότι εκμίσθωσε ένα μέρος της περιουσίας του. Ακόμη όπως προέκυψε από το ανωτέρω έγγραφο του Μακεδονικού Αρχείου ένα ακίνητό του καταλείφθηκε αυθαίρετα από ντόπιο. Από το έτος 1939 το έργο αυτό με το νόμο 1909/1939 που αντιμετώπιζε τα ζητήματα αποκατάστασης των προσφύγων και εκκαθάρισης της περιουσίας, ανατέθηκε στην «Υπηρεσία Διαχειρίσεως Ανταλλάξιμων Μουσουλμανικών Κτημάτων», η οποία υπάχθηκε στη Γενική Διεύθυνση Δημοσίου Λογιστικού του Υπουργείου Οικονομικών. Στη συνέχεια, η διαχείριση της ανταλλάξιμης περιουσίας θα ανατεθεί με το νόμο του 1957 στο Ταμείο Ανταλλαξίμου Περιουσίας Αστών Προσφύγων (ΤΑΠΑΠ). Μετά την κατάργηση του ΤΑΠΑΠ η ανταλλάξιμη περιουσία πέρασε στις ευθύνες της Κτηματικής Εταιρείας του Δημοσίου. Αρμόδιο πλέον από πλευράς υπουργείου Οικονομικών έγινε το τμήμα Ανταλλάξιμων Κτημάτων της Διεύθυνσης Δημόσιας Περιουσίας. Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΟ ΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΥ 2 ΑΠΡΙΛΙΟΥ
16
www.rethemnosnews.gr
αφιέρωμα
ΣΑΒΒΑΤΟ 2 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2022
Οι κληρονόμοι του συνεχίζουν να διεκδικούν αποζημιώσεις εκατομμυρίων ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΡΑΛΛΗ
Costas_rallis59@yahoo.gr
Γ΄MEΡΟΣ
Aλή Βαφή Σελιανάκης
λαια και έγγραφα τους ήταν άγνωστα μέχρι το 2012. Ένα μήνα πριν το θάνατο της μητέρας της Αντιλέ Μπουτούνλει τους αποκάλυψε για την ακίνητη περιουσία που άφησαν πίσω τους οι γονείς του άντρα της και που ποτέ δεν εισέπραξαν αποζημίωση γι’ αυτήν καθώς και την ύπαρξη των ανωτέρω επικαλούμενων συμβολαίων και μια σειρά άλλων εγγράφων που αφορούν στις εμπορικές δραστηριότητες του Αλή Βαφή Σελιανάκη, τις οικονομικές συναλλαγές του (όπως αποστολή εμβασμάτων) και τα προσωπικά γράμματα που είχε γράψει σε συνεργάτες και φίλους.
ΟΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΙ ΙΣΧΥΡΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΚΛΗΡΟΝΟΜΩΝ Αυτά που ισχυρίστηκαν οι κληρονόμοι του Αλή Βαφή στην αγωγή τους κατά του Ελληνικού Δημοσίου το 2014 είναι τα εξής: - Ο Αλή Βαφή Σελιανάκης ουδέποτε κρίθηκε επίσημα ως ανταλλάξιμος και δεν συμπεριλήφθηκε σε αυτούς που αποχώρησαν από την Κρήτη το χρονικό διάστημα από 1923-1926. - Ο ίδιος από το έτος 1912 τουλάχιστον και μέχρι το έτος 1922 κατοικούσε στο εξωτερικό. Επέστρεψε στην Κρήτη το 1922 όπου διέμενε ανά διαστήματα για να δώσει το δικαστικό του αγώνα για τη διοίκηση της ακίνητης περιουσίας του, προσπάθεια που συνεχίστηκε μέχρι το 1928. - Περαιτέρω όπως προκύπτει από τα επικαλούμενα και προσκομιζόμενα συμβόλαια, όλα είχαν συνταχθεί πριν το έτος 1912. - Ο Σελιανάκης δεν κατάφερε να προβεί σε καμία δικαιοπραξία είτε μεταβίβασης είτε πώλησης των ακινήτων του, με αποτέλεσμα η ακίνητη περιουσία του να κατασχεθεί από το Ελληνικό Δημόσιο και να περιέλθει στην κυριότητα του τελευταίου. Σημαντικότερο όλων όμως είναι ότι ουδέποτε έλαβε αποζημίωση από το Ελληνικό Κράτος μέσω της Επιτροπής Αποκαταστέσεως Προσφύγων και ειδικότερα από τη Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής και των υπηρεσιών που τη διαδέχτηκαν για την τεράστια ακίνητη περιουσία που άφησε πίσω του. ΠΟΙΟΙ ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΙ ΚΑΤΑΘΕΣΑΝ ΤΗΝ ΑΓΩΓΗ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ Με πληρεξούσια δικηγόρο την κυρία Ελίφ Τζαμπάζ από την Ξάνθη οι κληρονόμοι του Αλή Βαφή που κατέθεσαν την αγωγή ήταν: 1) Η Φατμά Τζανάν Γκερεντέ, το γένος Βαφή, ως νόμιμος κληρονόμος των γονέων της Τζεμήλ Βαφή και Φατμά Ρεσιχά Βαφή, ο Τζεμήλ ήταν γιός του Αλή Βαφή. 2) Η Αντιλέ Μπουτούνλει, το γένος Βαφή, ως νόμιμος κληρονόμος των γονέων της Ιχσάν Βαφή και της Κεριμάν Βαφή, ο Ιχσάν Βαφή ήταν γιος του Αλή Βαφή. 3) Η Σιρίν Ιρίς το γένος Βαφή, ως νόμιμος κληρονόμος των γονέων της Ρουστέμ Βαφή και της Χατιτζέ Βαφή, ο Ρουστέμ ήταν γιός του Αλή Βαφή. 4) Η Χατιτζέ Μπελμά το γένος Βαφή, ως νόμιμος κληρονόμος των γονέων της Μεχμέτ Εκμέλ Βαφή και της Φατμά Μουβεντέτ Βαφή, ο Μεχμέτ Εκμέλ Βαφή ήταν γιος του Αλή Βαφή. 5) Η Αισέ Βαφή, το γένος Βαφή, ως νόμιμος κληρονόμος του άντρα της Αχμέτ Εκμέλ Βαφή και της Χατιτζέ Καργιότ, ο Αχμέτ Εκμέλ ήταν γιος του Αλή Βαφή. Όλοι δηλώνουν ότι τα ανωτέρω ιστορικά στοιχεία καθώς και τα επικαλούμενα συμβό-
ΖΗΜΙΑ ΤΗΣ ΑΚΙΝΗΤΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ ΤΟΥ ΣΕΛΙΑΝΑΚΗ Α) ΥΛΙΚΗ ΖΗΜΙΑ 1) Επί της έκτασης του απαλλοτριωθέντος ακινήτου Σύμφωνα με τον πίνακα ανταλλάξιμων κτημάτων της περιόδου 1900-1927 του Δημοτολογίου Ρεθύμνης όπου αναφέρονται οι Μουσουλμάνοι ιδιοκτήτες, με περιουσία πάνω από 500.000 δρχ. ο Σελιανάκης Αλή Βαφή κατέχει τη δεύτερη θέση. Σε αυτήν καταγράφονται τα εξής: Η αστική ιδιοκτησία του αποτελείται από 19 κατοικίες 2 εργοστάσια και 9 οικόπεδα. Η αγροτική ιδιοκτησία του αποτελείται από 25 αγροτικά κτήματα με συνολική έκταση 484,5 στρεμμάτων και από 1 οικία. Η συνολική αξία (τότε) των αστικών ακινήτων του ανερχόταν σε 2.055.000 δρχ. και η συνολική αξία των αγροτικών ακινήτων του σε 750.000 δρχ. Στην προκειμένη περίπτωση επειδή στα συμβόλαια η μονάδα μέτρησης των εκτάσεων είναι διαφορετική, η οποιαδήποτε (συγκριτική) πραγματογνωμοσύνη θα ήταν απαιτητική και χρονοβόρα με αποτέλεσμα την καθυστέρηση της προσφυγής στη Δικαιοσύνη. Επιπροσθέτως, δεν αμφισβητούνται οι υπολογισμοί των εκτάσεων και η τότε αξία αυτών που είναι καταγεγραμμένα στο Δημοτολόγιο Ρεθύμνης. 2) Επί της τιμής που πρέπει να ληφθεί υπόψη για τον υπολογισμό της δίκαιης αποζημίωσης. Ο Αλή Βαφή θεωρήθηκε ανταλλάξιμος από το Ελληνικό Κράτος, επειδή αμφισβητούνταν η υπηκοότητά του με συνέπεια να κατασχεθεί
Ο Σουλευμάν Καργιότ, γιός του Χουσνού και Χατιτζέ Καργιότ (το ένα απο τα παιδιά με αλμπινισμό) πέθανε σε ηλικία 23 ετών
Η οικογένεια Αλή Βαφή Σελιανάκη (Φωτ. Çağlar Balın) ολόκληρη η ακίνητη περιουσία του δίχως να του καταβληθεί αποζημίωση από το Ελληνικό Δημόσιο. Περαιτέρω επειδή ο ίδιος δεν θεωρήθηκε ανταλλάξιμος από το Τουρκικό Κράτος η τελευταία δεν τον συμπεριέλαβε στο αρχείο ανταλλαξίμων που τηρείται στο Υπουργείο Εσωτερικών της Άγκυρας και δεν του κατέβαλλε αποζημίωση. Επειδή η κρίση της Ελληνικής Πολιτείας με την οποία θεωρήθηκε ανταλλάξιμος είναι εσφαλμένη, άδικη, στηρίζεται σε λανθασμένα πραγματικά περιστατικά και η οποία τεκμηριώθηκε με μία απλή αμφισβήτηση της υπηκοότητάς του, δίχως διοικητική η δικαστική απόφαση και δίχως αποζημίωση, ήταν παράνομη πράξη και για το
λόγο αυτό πρέπει το Εληνικό Δημόσιο να υποΗ Χατιτζέ Μπελμά Βαφή, κόρη του Εκμέλ Μεχμέτ Βαφή, χρεωθεί να αποζημιώσει εμάς τους ενάγοντες, μία από τις 5 κληρονόμους
ως νόμιμοι κληρονόμοι πλέον και δικαιούχοι της αποζημίωσης του Αλή Βαφή Σελιανάκη. Η αποτίμηση της αξίας των ακινήτων πρέπει να γίνει με βάση τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων στην περιοχή εκείνη. Σύμφωνα με το σύστημα των «αντικειμενικών αξιών», οι φορολογητέες αξίες για τις μεταβιβάσεις, τις δωρεές και τις κληρονομιές υπολογίζονται βάσει μιας τιμής μονάδας. Η τελευταία, καθοριζομένη από το Κράτος μετά από πρόταση επιτροπών ανεξαρτήτων εμπειρογνώμων, αναπροσαρμόζεται κάθε δύο χρόνια το πολύ προκειμένου να ανταποκρίνεται στην εμπορική αξία των ιδιοκτησιών και υπάγεται επίσης στο δικαστικό έλεγχο. Η αξία της περιουσίας των αστικών ακινήτων του Αλή Βαφή Σελιανάκη ανερχόταν τότε σε 2.055.000 δρχ και η συνολική αξία των αγροτικών ακινήτων του σε 750.000 δρχ. Η υλική ζημία όμως που έχουμε υποστεί από την κατάσχεση των ακινήτων του Αλή Βαφή δίχως αποζημίωση πρέπει να υπολογιστεί σύμφωνα με τις σημερινές επικρατούσες στην αγορά αντικειμενικές αξίες και το είδος των ακινήτων της περιοχής εκείνης καθώς και το προς καθορισμό ποσό πρέπει να αντιστοιχεί προς την περιουσιακή αξία που συνδέεται με τις θεμιτές προσδοκίες για την είσπραξη αποζημίωσης την οποία δυνατότητα την έχουμε σήμερα εφ’ όσον δεν γνωρίζαμε τούτο νωρίτερα. Κατά συνέπεια η υλική ζημία που έχουμε υποστεί υπολογίζεται βάσει της αντικειμενικής αξίας των ακινήτων της περιοχής εκείνης ως εξής: Ως προς την αντικειμενική αξία των ακινήτων στην περιοχή του Δήμου Ρεθύμνου που αντιστοιχεί σε 19 τουλάχιστον κατοικίες, λαμβάνοντας υπόψη ότι όλα θα μπορούσαν να είχαν αξιοποιηθεί τουριστικά από εμάς, ανεξαρτήτως των τετραγωνικών μέτρων που είχαν και έχουν τώρα, και να μας αποφέρουν κέρδος, το ένα από αυτά έχει αντικειμενική αξία τουλάχιστον 200.000 ευρώ και συνεπώς η αξία των ακινήτων αυτών ανέρχεται τουλάχιστον στο ποσό των 19Χ200.000=3.800.000 ευρω. Ως προς την αντικειμενική αξία των εργοστασίων στην περιοχή Ρεθύμνου εκ των οποίων το ένα βρισκόταν στην Παλιά Πόλη και ήταν εργοστάσιο σαπωνοποιίας (εννοεί στην οδό Μαβίλη), ανέρχεται τουλάχιστον στο ποσό των 2.000.000 ευρώ και το άλλο που βρισκόταν στο λιμάνι, τουλάχιστον στο ποσό των 6.000.000 ευρώ και συνακολούθως η αξία της καταληφθείσης ακίνητης περιουσίας του που αντιστοιχεί στο ποσό των 8.000.000 ευρώ. Ως προς την αντικειμενική αξία των οικοπέδων στην περιοχή του Ρεθύμνου, επιδή δεν υπάρχει επίσημη καταγραφή για τα τετραγωνικά μέτρα αυτών αλλά και από ιστορικά
17
www.rethemnosnews.gr
αφιέρωμα
ΣΑΒΒΑΤΟ 2 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2022
Το ανάκτορο του Αλή Βαφή στην Πόλη Το Ιταλικό Διαβατήριο του Αλή Βαφή στοιχεία θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε ότι ήταν οικόπεδα η έκταση των οποίων ανέρχεται τουλάχιστον στο 10 τοις εκατό της έκτασης που διέθετε για τα αγροτικά του ακίνητα δηλαδή 48.000 τ.μ. συνακολούθως η αξία της καταληφθείσης ακίνητης περιουσίας του που αντιστοιχεί σε 9 οικόπεδα τουλάχιστον στο ποσό των 48.000Χ700 ευρώ το τ.μ. =33.600.000 ευρώ. Ως προς την αντικειμενική αξία των γεωτεμαχίων στην περιοχή Μαρουλά του Ρεθύμνου ανέρχεται στο ποσό τουλάχιστον των 40 ευρώ ανά τ.μ., λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι αυτά ήταν καλλιεργήσιμα και ποτιστικά και συνακολούθως η αξία της καταληφθείσης έκτασης που αντιστοιχεί στην αγροτική ιδιοκτησία του δηλαδή για 25 αγροτικά κτήματα με συνολική έκταση 484, 5 στρεμμάτων που βρισκόταν στον οικισμό Μαρουλά στο ποσό των 40 ευρώΧ 484.000.000 τ.μ. =19.380.000 ευρώ. Ως προς την αντικειμενική αξία ακινήτων στην περιοχή του Μαρουλά ανέρχεται στο ποσό τουλάχιστον των 700 ευρώ ανά τ.μ. και συνακολούθως η αξία της καταληφθείσης ακίνητης περιουσίας του που αντιστοιχεί σε μια οικία που βρισκόταν στον οικισμό Μαρουλά. Αν υποθέσουμε ότι αυτό ήταν 120 τ.μ. τότε ανέρχεται στο ποσό των 120 τ.μ Χ700 ευρώ=84.000ευρώ. Συνεπώς, ολόκληρη η ακίνητη περιουσία του ανέρχεται τουλάχιστον στο ποσό των 64.865.000 ευρώ. ΝΟΜΙΚΟΙ ΙΣΧΥΡΙΣΜΟΙ Επειδή το Σύνταγμα επιβάλλει την υπαγωγή των ιδιωτικών διαφορών στα πολιτικά δικαστήρια και των διοικητικών στα διοικητικά και αποκλείει από τον κοινό νομοθέτη την εξουσία να χαρακτηρίζει ως διοικητικές διαφορές όσες από τη φύση τους είναι ιδιωτικές. Επειδή με το άρθρο 2 παρ.7 του ν.357/1976 (ΦΕΚΑ 156) ορίστηκε ότι «.......» με την παρ. Δε 8 του ίδιου άρθρου ορίστηκε ότι: Το τίμημα των κατα τας προηγουμένας παραγράφους του παρόντος άρθρου εξαγοραζομένων ανταλλαξίμων κτημάτων καθορίζεται δι’ αποφάσεως του Υπουργού των Οικονομικών μετά γνώμην του αρμοδίου οργάνου....» Κατά τη γνώμη που πλειοψήφισε στο Δικαστήριο από τις τελευταίες διατάξεις συνάγεται ότι μ’ αυτές ρυθμίζονται θέματα που άπτονται των ιδιωτικών δικαιωμάτων του δημοσίου επί της κατηγορίας των αναφερομένων σ΄αυτές
Εμπορική επιστολή Αλή Βαφή (Αρχείο Χάρη Στρατιδάκη) Μετάφραση Osman Nuri Mete Αλή Βαφή Σελιανάκης, Ρέθυμνο, Κρήτης, 3/21 Νοέμβρη 1336 (1920) Προς τους σεβαστούς εμπόρους της Κωνσταντινούπολης κυρίους Αλή Βαφή και Αμπντουλκερίμ Αγαπητοί κύριοι επιβεβαιώνουμε τα γραπτά της περασμένης εβδομάδας. ένα ποσό 4.325 δρχ. έχει σταλεί από εμάς στον Κερίμ Μπέη, τον εγγονό του αείμνηστου Σείχη Ιζέτ Εφένδη. Είναι πληρωτέο σε δραχμές σύμφωνα με τις συναλαγματικές ισοτιμίες κατόπιν απαίτησής του. Επίσης σας γράψαμε σχετικά με την πληρωμή του Σουρούρ-ζαντέ Δερβίς Μπέη με ποσό 3.000 δρχ. Παρακαλώ πληρώστε το με τις συναλαγματικές ισοτιμίες. Εδώ τα πράγματα είναι ως συνήθως. Η νέα σοδειά ελαιολάδου αυξάνεται καθημερινά, οι τιμές δεν σταθεροποιούνται και ζήτηση από την Ευρώπη δεν υπάρχει.Τέσσερις λίρες που δώσαμε στο παιδί του Σάκα καταγράφηκε ως 33.30 δρχ. Για την ωρα τίποτα δεν αξίζει επείγουσας αντίδρασης. Τα σέβη μας στους κυρίους μας. Οι υπηρέτες σας Χουσνού, Αλή και Μεχμέτ
ακινήτων (ανταλλάξιμων). Ως εκ τούτου, οι αποφάσεις με τις οποίες εγκρίνεται η εκποίηση των ακινήτων αυτών σε εφαρμογή των εν λόγω διατάξεων η δεν εγκρίνεται η εκποίηση γιατί δεν πληρούνται οι προυποθέσεις που ορίζονται απ’αυτές η ανακαλείται η γενομένη ήδη εκποίηση, δεν αναφέρονται σε παραχώρηση κρατικών ακινήτων που ενεργείται εξουσιαστικώς από τη Διοίκηση, αλλά στηρίζονται σε κριτήρια διαχειρίσεως της περουσίας του Δημοσίου και επομένως, δεν αποτελούν εκτελεστές διοικητικές πράξεις. Από τις αποφάσεις αυτές αναφύονται διαφορές σχετικά με το ιδιοκτησιακό καθεστώς των εν λόγω ακινήτων και συνεπως οι προαναφερόμενες διαφορές είναι ιδιωτικές και αρμόδια είναι τα πολιτικά δικαστήρια (πρβλ. ΣτΕ 3862/1982, 336/1983, 574/1989 ΔιΔικ 1989-785). Επειδή στο άρθρο 105 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα, έχει διατυπωθεί με το Π.Δ. 456/1984 (ΦΕΚ Α’ 164), ορίζεται ότι «για παράνομες πράξεις η παραλείψεις των οργάνων του Δημοσίου κατά την άσκηση της δημόσιας εξουσίας που τους έχει ανατεθεί, το Δημόσιο ενέχεται σε αποζημίωση, εκτός αν η πράξη ή η παράλειψη έγινε κατά παράβαση διάταξης που υπάρχει για χάρη του γενικού συμφέροντος. Επειδή, κατά το άρθρο 914 ΑΚ, όποιος ζημιώσει άλλον παράνομα και υπαίτια έχει υποχρέωση να τον αποζημιώσει. Με βάση τη διάταξη αυτή απαιτείται επομένως για την ύπαρξη της αδικοπραξίας και την απ’ αυτήν υποχρέωση του δράστη σε αποζημίω-
Δικαστικό έγγραφο του 1924 όπου ο Αλή Βαφή δηλώνει Ιταλός υπήκοος
ση του παθόντος, εκτός από τη ζημία, όπως η ζημία αυτή προξενηθεί από τον δράστη παρανόμως, συγχρόνως δε και υπαιτίως, ήτοι από δόλο η αμέλεια, η παράνομη δε συμπεριφορά του υπαιτίου να οφείλεται σε πράξη η παράλειψη αυτού και τέλος να υφίσταται πρόσφορη αιτιώδης συνάφεια μεταξύ της ζημιογόνου πράξεως η παραλείψεως και της επελθούσης ζημίας. Επειδή, από ως άνω ιστορικά και πραγματικά περιστατικά προκύπτει ότι η ακίνητη περιουσία και η νομή του Αλή Βαφή Σελιανάκη προσβλήθηκε με αποβολή, που έγινε από τα όργανα του Ελληνικού Δημοσίου παράνομα και παρά τη θέληση του νομέα. Η προσβολή της νομής θεωρείται παράνομη εφ’ όσον ο νομέας ουδέποτε επέτρεψε αυτήν, τουναντίον με το σκληρό αγώνα που έδωσε προσπάθησε να τη διατηρήσει. Επειδή δεν συνέτρεχαν οι ανωτέρω νόμιμες προυποθέσεις απόκτησης της κυριότητας του Ελληνικού Δημοσίου, σύμφωνα με τις υπογραφείσες διμερείς συμβάσεις μεταξύ Ελλάδας και ΤΟΥΡΚΊΑς. Επειδή η νομή και ως περιουσιακό στοιχείο προσπόρισε ωφέλεια στον αποκτώντα (Ελληνικό Δημόσιο) και οικονομική ζημία στον κύριο και νομέα αυτού δίχως την ύπαρξη ανάλογης αποζημίωσης του. Επειδή ο αγώνας που έδωσε ο δικαιοπάροχος Αλή Βαφή Σελιανάκης που ανοίχτηκε κατόπιν της κατάληψης των επίδικων ακινήτων περατώθηκε χωρίς ο ίδιος να καταφέρει να εισπράξει αποζημίωση. Το Ελληνικό Δημόσιο δεν εξήγησε ποτέ με πειστικό τρόπο τους λόγους για τους οποίους οι ελληνικές αρχές δεν αποζημίωσαν τον δικαιοπάροχο η τους δικαιοπαρόχους κληρονόμους του για την κατάληψη της ακίνητης περιουσίας του. Επειδή από τον ανωτέρω συλλογισμό προκύπτει ότι η πράξη του Ελληνικού Δημοσίου, η οποία είναι αντίθετη προς τις αρχές της καλής πίστης και των χρηστών ηθών, δεν είναι αυτή καθεαυτή η κατάληψη της ακίνητης περιουσίας του Αλή Βαφή, αλλά η παράλειψη του κράτους να καταβάλει στον τελευταίο μία αποζη-
μίωση για την κατάληψη της περιουσίας του. Επειδή η εναγόμενη με την ανωτέρω συμπεριφορά της παράνομα και υπαίτια ζημίωσε τον δικαιοπάροχο Αλή Βαφή Σελιανάκη και η ζημία αυτή συνίσταται στο ισόποσο της αγοραίας αξίας της καταληφθείσης έκτασης γης κατά το χρόνο που λάβαμε γνώση του ζημιογόνου γεγονότος. Συνεπώς, ολόκληρη η ακίνητη περιουσία του ανέρχεται τουλάχιστον στο ποσό των 64.865.000 ευρώ. Κατά συνέπεια και κατά την επικουρική βάση της αγωγής, δέον όπως υποχρεωθεί η εναγόμενη να καταβάλει σε εμάς τους ενάγοντες το ποσό των 64.865.000 ευρώ, ως ποζημίωση κατά τις περί αδικοπραξιών διατάξεις, άλλως κατά τις διατάξεις περί αδικαιολογήτου πλουτισμού, και πρέπει να υποχρεωθεί προς τούτο δικαστικώς με απόφαση που θα κητυχθεί προσωρινά εκτελεστή. Επειδή προς απόδειξη των ισχυρισμών μας επικαλούμεθα έγγραφα και μάρτυρες. Επειδή η αγωγή μας είναι νόμιμη, βάσιμη και αληθινή εισάγεται στο αρμόδιο καθ’ ύλη και κατά τόπο Δικαστήριο. ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ Και όσα θα προσθέσουμε κατά τη συζήτηση με τη ρητή επιφύλαξη παντός νομίμου άλλου δικαιώματός μας. ΖΗΤΑΜΕ Να γίνει δεκτή η παρούσα αγωγή μας. Να υποχρεωθεί η εναγόμενη όπως για την ιστορούμενη αιτία μας καταβάλει το ποσό των εξήντα τεσσάρων εκατομμυρίων οκτακοσίων εξήντα πέντε χιλιάδων ευρώ (64.865.000) με τον νόμιμο τόκο από την επίδοση της παρούσας μέχρι εξοφλήσεως. Να κηρυχθεί η εκδοθησομένη απόφαση προσωρινά εκτελεστή και Να καταδικαστεί η εναγόμενη στη δικαστική δαπάνη και την αμοιβή του πληρεξούσιου δικηγόρου μας. Ρέθυμνο, 5 Ιουνίου 2014 Η Πληρεξούσια Δικηγόρος, Ελίφ Τζαμπάζ Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ ΦΥΛΛΟ
16
www.rethemnosnews.gr
αφιέρωμα
ΣΑΒΒΑΤΟ 9 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2022
Οι κληρονόμοι του συνεχίζουν να διεκδικούν αποζημιώσεις εκατομμυρίων ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΡΑΛΛΗ
Costas_rallis59@yahoo.gr
Δ΄MEΡΟΣ
Aλή Βαφή Σελιανάκης
Πάνω: Το αρχοντικό του Αλή Βαφή Σελιανάκη. Στο ισόγειο αριστερά η είσοδος του τυπογραφείου και στο κέντρο τα γραφεία της εφημερίδας «Ο ΤΥΠΟΣ». Δεξιά η κεντρική είσοδς του σπιτιού. Δεξιά: Το εσωτερικό της κεντρικής εισόδου με την περίτεχνη μαρμάρινη σκάλα που οδηγεί στο σπίτι. (Σχέδιο-αποτύπωση:δεκαετία 1980 Μάνου Τσάκωνα)
Η ΕΚΔΙΚΑΣΗ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ Η ΑΠΟΦΑΣΗ Η αγωγή που είχαν καταθέσει οι πέντε εγγονές υπάρχει στα Γ.Α.Κ. Τμήμα Ρεθύμνης. Ζήτησα από τη δικηγόρο κυρία Ελένη Τζέτζου να βρει την απόφαση για τη συνέχεια της έρευνας η οποία βρήκε και την απόφαση της έφεσης που είχαν καταθέσει οι κληρονόμοι. Η συμμετοχή της κυρίας Τζέτζου, για άλλη μιά φορά ήταν καθοριστική στην έρευνα και την ευχαριστώ και από εδώ. Δική της είναι και η περίληψη των αποφάσεων που ακολουθεί: ΔΙΚΑΣΤΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ ΤΩΝ ΕΓΓΟΝΩΝ ΤΟΥ ΑΛΗ ΒΑΦΗ Το έτος 2014 οι πέντε εγγονές του Αλή Βαφή Σελιανάκη, που διαμένουν μόνιμα στην Κωνσταντινούπολη κατέθεσαν ενώπιον του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Ρεθύμνου αγωγή κατά του Ελληνικού Δημοσίου με την οποία ζητούσαν να αποζημιωθούν για την περιουσιακή ζημία που υπέστη ο παππούς τους από το Ελληνικό Δημόσιο την οποία αυτό κατάσχεσε, κατά τους ισχυρισμούς τους, «παράνομα». Η αποτίμηση της περιουσιακής ζημίας που αναφερόταν στην αγωγή τους ανήρχετο τουλάχιστον στο ποσό των 64.865.000 ευρώ το οποίο και ζητούσαν να υποχρεωθεί το εναγόμενο Ελληνικό Δημόσιο να τους καταβάλλει. Το έτος 2014 οι πέντε εγγονές του Αλή Βαφή Σελιανάκη, που διαμένουν μόνιμα στην Κωνσταντινούπολη κατέθεσαν ενώπιον του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Ρεθύμνου αγωγή κατά του Ελληνικού Δημοσίου με την Πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης
οποία ζητούσαν να αποζημιωθούν για την περιουσιακή ζημία που υπέστη ο παππούς τους από το Ελληνικό Δημόσιο την οποία αυτό κατάσχεσε, κατά τους ισχυρισμούς τους, «παράνομα». Η αποτίμηση της περιουσιακής ζημίας που αναφερόταν στην αγωγή τους ανήρχετο τουλάχιστον στο ποσό των 64.865.000 ευρώ το οποίο και ζητούσαν να υποχρεωθεί το εναγόμενο Ελληνικό Δημόσιο να τους καταβάλλει. Οι εγγονές του Αλή Βαφή Σελιανάκη παρέθεσαν αναλυτικά τα περιουσιακά στοιχεία του παππού τους στα οποία περιλαμβάνονταν 19 κατοικίες, 2 εργοστάσια και 9 οικόπεδα, ενώ η αγροτική ιδιοκτησία του από 25 αγροτικά κτήματα με συνολική έκταση 484,5 στρέμματα και από μία οικία στη συνοικία Πεταλάδικα της Παλιάς Πόλης του Ρεθύμνου. Τα επιχειρήματα τους ήταν ότι η περιουσία
του παππού τους δεν θεωρείτο ανταλλάξιμη κατά τις διατάξεις της υπογραφείσας στις 30 Ιανουάριου 1923 σύμβαση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, περί ανταλλαγής των Ελληνικών και Τουρκικών πληθυσμών (Σύμβαση της Λωζάνης), αλλά υπαγόταν στην δεύτερη κατηγορία που αναφερόταν στο άρθρο 3 της σύμβασης αυτής ανταλλάξιμων, η οποία αποτελείτο από τους Έλληνες χριστιανούς ορθόδοξους κατοίκους της Τουρκίας και από τους Μουσουλμάνους κατοίκους Ελλάδας, οι οποίοι είχαν εγκαταλείψει τη χώρα κατοικίας τους-Ελλάδα και Τουρκία αντίστοιχα- προ της 18ης Οκτωβρίου 1912. Ότι με την από 26-6-1928 απόφαση του Γραφείου Ανταλλαγής Ηρακλείου κατασχέθηκε η αναλυτικά αναφερόμενη στην αγωγή τους περιουσία, εκ μέρους του Ελληνικού Δημοσίου, με την αιτιολογία «ότι αμφισβη-
τείται η υπηκοότητα αυτού», ενώ η υπόλοιπη περιουσία του πιθανολογείται ότι κατασχέθηκε από την Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής προκειμένου να χρησιμοποιηθεί για την αποκατάσταση των προσφύγων. Ότι ο ίδιος απευθύνθηκε στις αρμόδιες τότε υπηρεσίες επικαλούμενος την ιταλική του υπηκοότητα ζητώντας την εξαίρεσή του από τις διατάξεις περί ανταλλαγής συμβάσεων. Ότι η κρίση της Ελληνικής Επιτροπής ήταν εσφαλμένη και ότι έπρεπε να έχει λάβει τότε αποζημίωση για την κατασχεθείσα περιουσία. Οι ίδιες όμως κατά τη συζήτηση της αγωγής τους περιόρισαν το αιτούμενο ποσό από τα 64.865.000 ευρώ σε 200.000,00 € μόνον. Το Πολυμελές Πρωτοδικείο με απόφαση του που εκδόθηκε το έτος 2017 απέρριψε την αγωγή καθώς θεώρησε ότι η περιουσία του Αλή Βαφή Σελιανάκη ορθώς είχε χαρακτηρισθεί ανταλλάξιμη. Σε κάθε δε περίπτωση ως αναφέρει το σκεπτικό της απόφασης αυτής στη Σύμβαση της Άγκυρας και την ειδικότερη διατύπωση του άρθρου 18 του κυρωθέντος Ν. 4793/1930 καθορίστηκε η αμοιβαία παραίτηση από οποιαδήποτε απαίτηση προερχόμενη από την εγκαταλειφθείσα περιουσία. *** Σημειωτέον ότι η Συμφωνία της Άγκυρας επέλυσε οριστικά το ζήτημα των αποζημιώσεων σε κρατικό επίπεδο μεταξύ των δύο Κρατών, με τον συμψηφισμό για την εκκαθάριση των ανταλλάξιμων περιουσιών, όπως αυτός ορίστηκε ρητά με τα άρθρα 20 και 21 της Συμβάσεως, όπου μετά την καταβολή των αναφερόμενων εκεί ποσών η Ελλάδα θα απαλλασσόταν από κάθε υποχρέωση απορ-
Aεροφωτογραφίες 1940 και 2015 Το κονάκι του Αλή Βαφή σήμερα
17
www.rethemnosnews.gr
αφιέρωμα
ΣΑΒΒΑΤΟ 9 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2022
Τοιχογραφία του Γ.Γαληνού στο σπίτι του Αλή Βαφή. Στο κέντρο ο Στρατώνας και το Υγειονομείο
Διακόσμηση στο ταβάνι της αυλής στο σπίτι του Αλή Βαφή από τον ζωγράφο Γεώργιο Γαληνό
ρέουσα από την απόκτηση των κτημάτων δυνάμει των άρθρων της Συμφωνίας. Στη συνέχεια οι ηττηθέντες συγγενείς του Αλή Βαφή Σελιανάκη άσκησαν έφεση ενώπιον του Εφετείου Κρήτης. Το δευτεροβάθμιο δικαστήριο προχώρησε στην εξέταση των ισχυρισμών των εκκαλούντων συγγενών του δηλαδή εξέτασε αν τα στοιχεία που προσκομίζουν μπορούν να επιβεβαιώσουν ότι ο Αλή Βαφή Σελιανάκης ήταν Ιταλός υπήκοος και είχε εγκαταλείψει την Ελλάδα και διέμενε σε ξένη χώρα προς της 18-10-1912. Εξετάζοντας λοιπόν τους ισχυρισμούς τους το δευτεροβάθμιο δικαστήριο διαπίστωσε ότι: Α. ο Αλή Βαφή Σελλιανάκης παρέμεινε στην Ελλάδα τουλάχιστον μέχρι και το έτος 1924, διατηρώντας την διαχείριση της περιουσίας του (η κατάσχεση της οποίας ολοκληρώθηκε κατά τον μήνα Ιούνιο του έτους 1926), ενώ στη συνέχεια μετέβη στην Κωνσταντινούπολη, που κατέστη έκτοτε ο τόπος της μόνιμης κατοικίας του, από όπου συνέχισε τις προσπάθειες για να αποκτήσει την κυριότητα της περιουσίας του μέχρι και τα τέλη του έτους 1928, χωρίς όμως αποτελέσματα. Β. Ότι πέραν από όσα εντελώς επιγραμματικά και διηγηματικά αναφέρουν στην αγωγή τους τα εγγόνια του, δεν προκύπτει από πουθενά ότι ο Αλή Βαφή Σελλιανάκης ήταν Μουσουλμάνος Ιταλός υπήκοος. Δεν αναφέρουν δηλαδή πότε απέκτησε την Ιταλική υπηκοότητα και με ποιο τρόπο. Δεν προσκόμισαν οποιοδήποτε έγγραφο (είτε του Ιταλικού κράτους, είτε άλλης χώρας) από το οποίο θα προέκυπτε ότι κατά το χρονικό σημείο της υποχρεωτικής ανταλλαγής των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας ο ανωτέρω συγγενής τους δεν είχε την Ελληνική αλλά την Ιταλική υπηκοότητα. Ούτε και προέκυψε ότι ο Αλή Βαφή είχε μεταφέρει οριστικά τον τόπο κατοικίας και της επαγγελματικής του δραστηριότητας εκτός Ελλάδας Γ. Ότι το απλό αντίγραφο (ασπρόμαυρη φωτοτυπία) του φερόμενου ως Ιταλικού διαβατηρίου του Αλή Βαφή Σελλιανάκη δεν αποτελεί αξιόπιστο αποδεικτικό στοιχείο, καθόσον δεν είναι σφραγισμένο και υπογεγραμμένο από τον φερόμενο εκδότη του και η ακρίβειά του δεν έχει βεβαιωθεί - επικυρωθεί από πρόσωπο κατά το νόμο αρμόδιο να εκδίδει αντίγραφα, ενώ η γνησιότητα του πρωτότυπου εγγράφου αμφισβητήθηκε από το εναγόμενο Ελληνικό Δημόσιο Δ. Ότι ούτε και το υπ’ αριθμ. πρωτ.76/ διεκπ.33/5-5-1924 Πιστοποιητικό του Προέδρου της Μουσουλμανικής Δημογεροντίας και Κοινότητας Ρεθύμνου, στο οποίο αναφέρεται μεν ότι ο έμπορος Αλή Βαφή Σελλιανάκης αναχώρησε από το Ρέθυμνο κατά τον μήνα Ιούλιο του έτους 1912, χωρίς πλέον να έχει επανέλθει, πλην όμως, από το έγγραφο αυτό, ακόμα και αν θεωρηθεί αξιόπιστο (δεδομένου ότι το αναφερόμενο γεγονός πιστοποιείται μόνο από τον Πρόεδρο της Μουσουλμανικής Δημογεροντίας και ύστερα από την πάροδο δώδεκα ετών από αυτό), προκύπτει μόνο ότι ο Αλή Βαφή Σελλιανάκης εγκατέλειψε το Ρέθυμνο όχι όμως και ότι εγκατέλειψε οριστικά και την Ελλάδα (όπως τα όρια της επικράτειάς της ίσχυαν κατά το χρονικό σημείο της υπογραφής της Σύμβασης) ή ότι έχει εγκατασταθεί μονίμως στην Τουρκία ή σε οποιαδήποτε άλλη ξένη χώρα. Με αυτό το σκεπτικό το Εφετείο Κρήτης
Η κεντρική είσοδος
Η περίτεχνη μαρμάρινη σκάλα στο εσωτερικό της κεντρικής εισόδου
απέρριψε την έφεση των εγγονών του Αλή Βαφή καθώς θεώρησε ότι σε καμία περίπτωση δεν αποδείχθηκε ότι υπαγόταν στις εξαιρέσεις των διατάξεων της Σύμβασης περί ανταλλαγής των Ελληνικών και Τουρκικών πληθυσμών με αποτέλεσμα να μην δικαιούται της σχετικής αποζημίωσης.
κατόπιν των από 10 Σεπτεμβρίου 1920 και 29 Σεπτεμβρίου 1919 αιτήσεων της Αντιλέ Αλή Βαφή Σελιανάκη και του Αλή Βαφή Σελιανάκη αντίστοιχα, σύμφωνα με τα οποία οι τελευταίοι είναι Ιθαγενείς Κρήτες Έλληνες, εγγεγραμμένοι στα Δημοτολόγια του Δήμου Ρεθύμνου.
**** Σημειωτέον ότι σε αντίθεση με τους ενάγοντες συγγενείς του Αλή Βαφή Σελιανάκη το εναγόμενο Ελληνικό Δημόσιο προσκόμισε το με αριθμό 1130/29-9-1900 έγγραφο από το Παλαιό Δημοτολόγιο του Ρεθύμνου από το οποίο προκύπτει ότι ήταν μόνιμος κάτοικος και Δημότης Ρεθύμνου, έμπορος II Μουσουλμάνος στο θρήσκευμα, έχοντας αποκτήσει την Κρητική Ιθαγένεια από την γέννηση του από Κρήτες γονείς, ενώ η ίδια έγγραφη υπήρχε και για τη σύζυγο του Αντιλέ Αλή Βαφή Σελλιανάκη (με αριθμό 1131/29-9-1900), η οποία ήταν επίσης Ελληνίδα υπήκοος (έχοντας αποκτήσει αρχικά με τον ίδιο ως άνω την Κρητική ιθαγένεια). Επίσης το Ελληνικό δημόσιο προσκόμισε τα με αριθμούς εγγραφής 1132 έως και 1137/1900 έγγραφα από τα οποία προκύπτει ότι τα έξι τους παιδιά απέκτησαν την ίδια Ιθαγένεια και δημοτικότητα. Τέλος προσκομίστηκαν και τα με αριθμούς 2100/1274/12 Σεπτεμβρίου 1920 και 2119/1108/με δυσανάγνωστη ημερομηνία έτους 1919 πιστοποιητικά του Δημάρχου Ρεθύμνου, που εκδόθηκαν
Η ΟΙΚΙΑ ΒΑΦΗ ΣΕΛΙΑΝΑΚΗ Η κατοικία του Αλή Βαφή το λεγόμενο παλάτι, ενώ ήταν ανταλλάξιμο, βρέθηκε στη ιδιοκτησία του Σώματος Ελλήνων Οδηγών ως δώρο της βασίλισσας Φρειδερίκης. Αυτό αναφέρει ο Παρασκευάς Συριανόγλου στο βιβλίο του «Μετοικεσία», σελ. 125. Κτίστηκε κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα με αρχιτεκτονικά στοιχεία Δυτ. Ευρώπης και οθωμανικής τέχνης. Μιά από τις ωραιότερες κατοικίες της πόλης με μεγάλο κήπο, οντάδες, αποθηκευτικούς χώρους και μεγάλους στάβλους. Τις τοιχογραφίες και ταβανογραφίες είχε κάνει ο Ρεθεμνιώτης ζωγράφος Γιώργης Γαληνός. Αναλυτική περιγραφή κανει ο Ανδρέας Νενεδάκης για το σπίτι αυτό στο βιβλίο του «Οι Βουκέφαλοι». Συγκεκριμένα αναφέρει: «Μόλις μπήκαμε στη μεγάλη πόρτα κι ανεβήκαμε τη μαρμαρένια σκάλα του σπιτιού, κατάλαβα πως το σπίτι αυτό δεν ήταν σαν κι αυτά που ήξερα.
Το δωμάτιο πού καθίσαμε ήταν πιο μεγάλο από την εκκλησία, έτσι μου φάνηκε. Με καναπέδες και χαλιά απλωμένα σ’ όλο το πάτωμα και παραπετάσματα με μεγάλες βελούδινες κουρτίνες. Στα ταβάνια ήταν ζωγραφισμένα διάφορα ζώα και πουλιά που πόνεσε ο λαιμός μου να τα κοιτάζω και να θαυμάζω έτσι που όλη την ώρα κοίταζα προς τα πάνω. Γινόταν μεγάλη φασαρία στο σπίτι του Αλή Βαφή μέσα και κάτω στο υπόγειο που ήταν οι αποθήκες και όταν μας έβγαλαν στον κήπο νόμισα πως βρέθηκα σ’ έναν άλλο κόσμο. Έτρεχε νερό παντού στα αυλάκια και σε ένα πίδακα πετιόταν και ξανάπεφτε σε μια στρογγυλή μαρμάρινη λεκάνη γεμάτη χρυσόψαρα. Τα δέντρα, οι πορτοκαλιές και οι λεμονιές ήταν φορτωμένες καρπό, αυτά όμως που μόνο στον κήπο του Αλή Βαφή μπορούσε να δει κανείς ήταν τα παγώνια. Τέτοιο περιβόλι δεν είχα ξαναδεί.....» Το αρχοντικό του Αλή Βαφή Σελιανάκη είχε περιέλθει στην οικογένεια Τσάκωνα από τον Ιανουάριο του 1923 μέχρι το 1940. Στο ισόγειο, από το 1932 μέχρι το 1939, λειτουργούν τα γραφεία και το τυπογραφείο της εφημερίδας «Ο ΤΥΠΟΣ». (Από το άρθρο του Μάνου Τσάκωνα στην Κρητική Επιθεώρηση, Δεκ. 2020, «Η αποκρυπτογράφηση μιάς φωτογραφίας: Όταν ο Βενιζέλος φιλοξενήθηκε στα «Πεταλάδικα»). Τη δεκαετία του 80 στο κτίριο θα συστεγαστεί η ΧΕΝ με το Σώμα Ελλήνων Οδηγών, ύστερα από πρωτοβουλία της Μαρίας Τσιριμονάκη. Στεγάστηκε η κεραμοποιΐα Βαρδαξή, το βιβλιοδετίο Δέλιου και από το 2011 το εστιατόριο «Ο Κήπος του Αλή Βαφή» ιδιοκτησίας Αλέξανδρου Πετρακάκη. ΜΕΡΙΚΕΣ ΑΚΟΜΗ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΣΤΟΝ ΑΛΗ ΒΑΦΗ - «Άδελε Πηζή τσαι Λούτρα τσαι στη μέση ο Μαρουλάς». Αναφέρεται ότι ήταν λογοπαίγνιο του Αλή Βαφή. - «Ο Βαφής έφερε ρύζι σε διπλόριγα τσουβάλια Κι ο Βαρούχας στο λιμάνι, χρειγιές, μπρίκια και τσικάλια» Από το ποίημα του Καλομενόπουλου «Τελαλίσματα του παλιού καιρού» - Στο βιβλίο των Εφέδρων Πολεμιστών Ν. Ρεθύμνης «Κτήματα-Ακίνητα, Κτηματολόγιο β.2 (1927-1929), που υπάρχει στα Γ.Α.Κ. Τμήμα Ρεθύμνης, αναφέρονται τα ονόματα 57 προσφύγων που μοιράστηκαν κτήματα του Αλή Βαφή στο Μαρουλά. - Σε Οθωμανικό έγγραφο του 1906 ο Αλή Βαφή αναφέρεται σαν μέλος της Μουσουλμανικής Δημογεροντίας με πρ’οεδρο τον Αλή Χεφκή Τσιτσεκάκη και μέλη τους Χασάν Κλαρονάκη, Αλή Καζαζαλιδάκη, Μουσταφά Ναφή Καρατζεδάκη και Ιβραήμ Περισάκη. - Σε άλλο οθωμανικό έγγραφο του 1908 αναφέρεται αίτηση για υδροδότηση σε δύο σπίτια του στην περιοχή Καστέλι. Στο έγγραφο αναφέρεται ως Σουλεϊμανάκης Αλή Βαφή Εφένδης. Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ ΦΥΛΛΟ
16
www.rethemnosnews.gr
αφιέρωμα
ΣΑΒΒΑΤΟ 16 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2022
Οι κληρονόμοι του συνεχίζουν να διεκδικούν αποζημιώσεις εκατομμυρίων ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΡΑΛΛΗ
Costas_rallis59@yahoo.gr
Ε΄MEΡΟΣ
Aλή Βαφή Σελιανάκης
τας οποίας ούτος αναγνωρίζει την Ελληνική υπηκοότητάτου και ζητεί, όπως του δοθούν πιστοποιητικά διά υποθέσεις του, αι οποίαι του επέβαλον τότε να ομολογήση την πραγματικήν του κατάστασιν από απόψεως υπηκοότητος, την οποίαν σήμερον αρνείται, διότι έχει πάντα λόγον να προσποιείται τον ανίδεον δια τας ως άνω πράξεις του, με τον προφανή σκοπόν, όπως επιτύχη την ζητηθείσαν άδειαν προς πώλησιν της περιουσίας του. Εν τούτοις βεβαιούμεν τον κ. Υπουργόν, ο οποίος εξέδωκεν την εν λόγω άδειαν, ότι έσφαλε πολύ με το να θελήση τόσον ευκόλως και εξ υφαρπαγής σχεδόν να γίνη όργανον φανεράς συμπαιγνίας εις βάρος των συμφερόντων του Προσφυγικού κόσμου καιν επί ζημία γενικώτερον του Κράτους δια της φυγαδεύσεως τη ανοχή του, τοσούτου χρήματος εις ξένην χώραν. Επαναλαμβάνομεν δια την Υπηρεσίαν του αρμοδίου Υπουργείου, ότι επιβάλλεται να εξετάση όλα τα εις χείρας της υπάρχοντα επίσημε έγγρα-
H YΠΟΘΕΣΗ ΑΛΗ ΒΑΦΗ ΣΤΟΝ ΤΟΠΙΚΟ ΤΥΠΟ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ Από τις 9 του Μάη 1924 και μετά ο τοπικός τύπος αρχίζει να δημοσιεύει τις ενέργειες του Αλή Βαφή για να μην περιληφθεί η περιουσία του στις ανταλλάξιμες. Στο φύλλο 711 της 9 Μαίου 1924 της Κρητικής Επιθεώρησης διαβάζουμε: «Από της παρελθούσης εβδομάδος η κοινωνία της πόλεώς μας διατελεί ανάστατος εκ της ειδήσεως, καθ’ ην η Κυβέρνησις απεφάσισεν, όπως επιτρέψη την πώλησιν των κτημάτων του μεγαλοκτηματίου Μουσουλμάνου συμπολίτου Αλή Βαφή Σελιανάκη, θεωρουμένου τούτου ως Οθωμανού υπηκόου και ουχί ως Έλληνος, όπως πράγματι ήτο. Το γεγονός μιάς ταύτης αποπείρας δεν υπήρχε αμφιβολία, ότι θα εξήγειρε το κοινόν αίσθημα, διότι αποδεδειγμένως πλέον εγένετο φανερά η προσπάθεια, όπως διαστρεβλωθή η αλήθεια και όπως καταπατηθή παν δίκαιον, δια να δοθή εις τον ως είρηται Μουσουλμάνον η άδεια να πωλήση την κολοσσιαίαν περιουσίαν του, της οποίας η αξία υπερβαίνει τα είκοσι εκατομμύρια δραχμών, επειδή απλούστατα σήμερον προβάλλει τον ισχυρισμόν, ότι τυγχάνει Οθωμανός υπήκοος και επομένως, επι τη βάσει της Συνθήκης της Λωζάνης, επιδιώκει όπως μη συμπεριληφθή εις την ανταλλαγήν. Διά το τελευταίον τούτο όμως υπάρχουν επίσημα έγγραφα, τα οποία τον διαψεύδουν και αρκούμεθα να αναφέρωμεν, ότι εις τον Δήμον ευρέθησαν αιτήσεις του περί ου πρόκειται συμπολίτου Μουσουλμάνου του έτους 1920, εις
Αίτηση για νερό για δύο σπίτια στην περιοχή Καστέλι της πόλης του Ρεθύμνου ιδιοκτησίας Αλή Βαφή Εφένδη, εδώ Σουλεϊμανάκη
φα, από τα οποία θα πεισθή, ηλίου φαεινώτερον, ότι ουδείς λόγος συντρέχει δια την χορηγηθείασαν και ανασταλείσαν προσωρινώς άδειαν, την οποίαν πρέπει να άρη χάριν αυτού τούτου του Κρατικού γοήτρου, αλλά και της ησυχίας του πολλού κόσμου εν τη κοινωνία μας». Η εφημερίδα «Δημοκρατία» στο δημοσίευμα της 22-3-1925, με τίτλο «Περί την Υπόθεσιν Αλή Βαφή, Ανάγκη Παλλαικής Εξεγέρσεως», αναφέρει: «Κατά πληροφορίας εξ Αθηνών δυναμένας να θεωρηθώσιν ασφαλείς, το περίφημον ζήτημα της ξενικής υπηκοότητας του συμπολίτου Αλή Βαφή Σελιανάκι, κινδυνεύει να λυθή υπέρ αυτού. Τούτο αν συμβή, άπασα η εν Ρεθύμνη κολοσσιαία περιουσία του Αλή Βαφή αποδίδεται εις αυτόν, αποκτώντα και το δικαίωμα της αναζητήσεως των εν τω μεταξύ συλλεγέντων εκ της περιουσίας του καρπών κατά παντός συλλέξαντος. Κατά τους επιεικέστερους υπολογισμούς η ακίνητος εν Ρεθύμνη περιουσία του Αλή Βαφή, εις οικίας, μαγαζιά, αγρούς, ελαιώνας και περιβόλια υπερβαίνει τα 25.000.000 σημερινών δραχμών. Δια την υπόθεσιν ταύτην ενδιεφέρθη η «Δημοκρατία», ζωηρώς αφ ης ενηργήθη από ωρισμένους συμπολίτας εκ τούτου δε του καθαρώς εθνικού αγώνος της και δυσαρεστήσαμεν ωρισμένους κυρίους οίτινες ενεργώς αναμιχθέντες εις την υπόθεσιν αυτήν δεν γνωρίζομεν δια ποία οφελήματα, σήμερον νίπτουν τας χείρας, σήμερον, ότε πλέον είναι πολύ αργά, διότι εξ αιτίας αυτών χάνεται το ζήτημα και εις αυτούς πίπτουν όλαι αι ευθύναι της διαφυγής των προσφυγικών χειρών μιάς τόσον κολοσσιαίας περιουσίας. Πως έχει η υπόθεσις Αλή Βαφή είναι γνωστόν. Επαρκώς μέχρι σήμερον ησχολήθημεν επ’ αυτού ώστε θα επανηρχόμεθα εις τα ίδια εάν και πάλιν ανεπτύσαμεν αυτήν.
Βαρέλια με ελαιόλαδο έτοιμα για φόρτωση
Ο Αλή Βαφής ουδέποτε απέβαλεν την ελληνικήν ιθαγένειαν. Αν δε έμεινεν εις την ξένην, κατά τα τελευταία έτη, τούτο οφείλεται το μεν εις την έκκρυθμον εν Κρήτη κατάστασιν αλλ’ ιδίως εις την ανάγκην της παραμονής του εις την ξένην δια την επικερδεστέραν διαχείρισιν των εμπορικών του εργασιών αίτινες πάντοτε κανονικώς και μέχρι προχθές ελειτούργουν εν Ρεθύμνη υπό την γνωστήν φίρμαν «Αλή Βαφή Σελιανάκης». Σήμερον εμφανίζεται ως Ιταλός υπήκοος. Μετά δε της Ιταλικής Πρεσβείας αγωνιζομένης ν’ αναγνωρισθή και από την Ελληνικήν Κυβέρνησιν ως τοιούτος, συναγωνίζονται και 1-2 συμπολίται, εξ ων μάλιστα ο εις, συγκροτουμένου συλλαλητηρίου, ίσως ν’ αγορεύση υπερ της ανάγκης του διακανονισμού της υποθέσεως σύμφωνα με τους προσφυγικούς πόθους. Η εφημερίς αύτη ενδιέτριψεν άλλοτε σπουδαίως γύρω από την υπόθεσιν αυτήν. Δυστυχώς και πάλιν, όπως τας περισσοτέρας φοράς κανείς εκ του λαού δεν εκινήθη, απομείνασα δε μόνη εις τον αγώνα της, ηναγκάσθη επιτέλους να τον αναστείλη με την ελπίδα ότι εκ μέρους τουλάχιστον των πληρεξουσίων Ρεθύμνης θα εδεικνύετο ενδιαφέρον δια την δικαίαν λύσιν αυτής. Δυστυχώς και εκ τούτων μόνον είς ενδιεφέρθη, οι δε άλλοι ετήρησαν παθητικήν στάσιν δυναμένην να ερμηνευθή και ως συναίνεσις εις την απεμπόλησιν μιάς περιουσίας ανηκούσης δικαιωματικώς εις το κράτος. Σήμερον, διότι υπάρχουν πληροφορίαι ότι η υπόθεσις Αλή Βαφή ήλθεν εκ νέου εις επανασυζήτησιν, θεωρούμεν υποχρέωσιν μας να υπογραμμίσωμεν και πάλιν εις τον Λαόν και τους Πρόσφυγας την ανάγκην της κατά τρόπον έντονον διαμαρτυρίας αυτών δια την επιδιωκομένην λύσιν. Το ξηρόν τηλεγράφημα των Συντεχνιών το οποίο φέρεται υπογράψας και άν-
Έγγραφο εμπορικής αλληλογραφίας του Αλή Βαφή
θρωπος όστις είναι γνωστός εις το Υπουργείον Γεωργίας εξ ου ηρτηται η λύσις, ως ο φανατικότερος υπερασπιστής της υπέρ του Αλή Βαφή λύσεως του ζητήματος, είναι περιωρισμένον να ριφθή εις το χρονοντούλαπον, μόνον δε ένα έντονον συλλαλητήριον κατά της πιθανολογουμένης ταύτης λύσεως, και μία σταθερά διατύπωσις της σταθεράς επιθυμίας του λαού να φθάση και μέχρι των άκρων εν περιπτώσει δυσμενούς διακανονισμού της ζωτικοτάτης αυτής υποθέσεως, δύναται να σώση την κατάστασιν ενισχύουσα και την Κυβέρνησιν ήτις σήμερον πιέζεται από την Ιταλικήν Πρεσβείαν ήτις πάλιν βοηθείται και από τους γνωστούς εντοπίους) εις την επιβολήν της μόνης δικαίας λύσεως εις την υπόθεσιν αυτήν ήτις είναι η απόδοσις των κτημάτων Βαφή εις τους πρόσφυγας». Ο μόνος που είναι σίγουρος ότι ο Αλή Βαφή δεν πρόκειται ποτέ να κερδισει αυτή την υπόθεση είναι ο πληρεξούσιος των προσφύγων Γ. Γοβατζιδάκις, ο οποίος αρχίζει και πάλι να ερευνά εξονυχιστικά τους φακέλους του Δήμου. Καταφέρνει και βρίσκει καινούρια στοιχεία πιό τρανταχτά. Βρίσκει πιστοποιητικά που ειχε ζητήσει ο Αλή Βαφή. Και μόνον ένα είναι αρκετό για να αποριφθεί η αίτησή του. Σε δύο συνεχόμενα φύλλα της (748 και 749) η Κρητική Επιθεώρηση αναφέρεται αναλυτικά σ΄αυτό το σκανδαλώδες θέμα, όπως το αποκαλεί. Στο αμέσως επόμενο φύλλο της ενημερώνει τους αναγνώστες της ότι ο Αλή Βαφή Σελιανάκης δεν έχει αναγνωριστεί ως ξένος υπήκοος. Όμως η χαρά θα διαρκέσει λίγο καθώς μαθαίνουν πως τρία κρούσματα εξανθηματικού τύφου σημειώθηκαν στο Τζαμί της Νερατζές που φιλοξενούσε 200 περίπου πρόσφυγες. Όλοι τρέχουν στην εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας με τα τάματά τους. Ευκλείδης, Τσουδερός, Σαουνάτσος, Ρολόγης, Σκορδίλης, είναι οι γιατροί που τρέχουν από καταυλισμό σε καταυλισμό για να προσφέρουν φάρμακα και τις υπηρεσίες τους. Για τον Αλή Βαφή ακούγεται πως το Ιταλικό Προξενείο του έδωσε το δικαίωμα να υποστηρίζει πως είναι Ιταλός υπήκοος. Μέσα στην κακομοιριά και στα προβλήματά τους, πρόσφυγες και ντόπιοι έχουν ξεχειλίσει από αγανάκτηση και αντιδρούν. Η εφημερίδα Δημοκρατία, όπως είδαμε, προσπαθεί να πείσει όλους τους Ρεθεμνιώτες ότι είναι ανάγκη να αντιδράσουν δυναμικά. Διοργανώνονται συλλαλητήρια στη περιοχή της Μητρόπολης. (Παρασκευά Γ. Συριανόγλου, Μετοικεσία, η εγκατάσταση των Μικρασιατών προσφύγων στο Ρέθυμνο)
17
www.rethemnosnews.gr
αφιέρωμα
ΣΑΒΒΑΤΟ 16 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2022
1
2
3
1. Αναφορά για συλλαλητήριο στο Ρέθυμνο από τοπική εφημερίδα της εποχής. 2. Δημοσίευμα εφημ. «Δημοκρατία» καλεί τους Ρεθεμνιώτες σε συλλαλητήριο. 3. Ολοσέλιδο Δημοκρατίας στις 27 Ιουνίου 1924 Με το θέμα του Αλή Βαφή ασχολήθηκε εκτενώς και ο Γιάννης Ευθύβουλου Τσουδερός στο βιβλίο του «Αφιέρωμα στην ιστορία της Κρήτης και ειδικότερα του Ρεθέμνου, 1536-1924. Όπως αναφέρει, παρά την ύπαρξη των αιτήσεών του στο Δήμο, ο Αλή Βαφής δεν το έβαλε κάτω. Στο φύλλο της Κρητικής Επιθεώρησης 748/18 Μαρτίου 1925 αναφέρει ότι: το Υπουργείο Γεωργίας ανεγνώρισεν ως Γάλλον υπήκοον τον συμπολίτη Μουσουλμάνον Βαφή Εφένδη Σελιανάκην, και τοιουτοτρόπως ολόκληρος η κολοσσιαία περιουσία του, τόσον εδώ, όσον και εις την Θεσσαλονίκην, αξίας άνω των εβδομήντα εκατομμυρίων δραχμών, του αποδίδεται εις βάρος των συμφερόντων του κράτους, αλλα και των προσφύγων ακόμα. Η είδησις μας φαίνεται απίστευτος, διότι δεν δυνάμεθα να δεχθώμεν, ότι η Υπηρεσία του Υπουργείου Γεωργίας εύρε πράγματι θετικά στοιχεία, όπως προβή εις την ανωτέραν απόφασιν, την οποίαν η κοινωνία μας ήκουσε μετ’ αήθους δυσφορίας, διότι αντιλαμβάνεται ότι πρόκειται περί σκανδάλου, διά το οποόον άξιοί όπως επιχυθη περισσότερον φως χάριν της αληθείας. Πρέπει να ενήργησαν αμέσως στο Υπουργείο Γεωργίας οι Ρεθεμνιώτες Βενιζελικοί Βουλευτές γιατί στο επόμενο κιόλας φύλλο 749/24 Μαρτίου 1925 όπου αναφέρεται: Εις απάντησιν των καταγγελθέντων περί αναγνωρίσεως του Βαφή Σελιανάκη ως Γάλλου υπηκόου, ανακοινούται εκ της Γενικής Διευθύνσεως Ανταλλαγής του Υπουργείου Γεωργίας, ότι ο εν Ρεθύμνω Μουσουλμάνος Βαφή Εφένδης δεν ανεγνωρίσθη ως Γάλλος υπήκοος αλλ’ ότι διεκδικεί την Οθωμανικήν η Ιταλικήν υπηκοότητα, ήτις εξετάζεται εισέτι παρά της αρμοδίας Επιτροπής επί ζητημάτων ιθαγενείας των Μουσουλμάνων, παρά τη οποία εκκρεμεί ο σχετικός φάκελλος. Επίσης προς τον πληρεξούσιον κ. Ιωάννην Γοβατζιδάκην τηλεγραφεί εξ Αθηνών πρόσωπον δυνάμενον να γνωρίζη τα πράγματα, τα εξής: «Υπόθεσις Βαφή εξονυχίζεται λεπτομερέστατα. Ήδη ερευνάται, αν έλαβε κατόπιν ανακωχής πιστοποιητικόν Δήμου Ρεθύμνης». Δηλαδή μετά την υπογραφή για ανακωχή του πολέμου στις 30 του Σεπτέμβρη έως 13 του Οχτώβρη του 1922 στα Μουδανιά. Και συνεχίζει η εφημερίδα: «Υπό τοιάυτας συνθήκας το ζήτημα της ιθαγένειας του περί ου πρόκειται Οθωμανού συμπολίτου μαςείναι τελείως εξηκριβωμένον, εφ’ όσον υπάρχουν τά ως άνω έγγραφα, δια των οποίων ούτος αυτοβούλως και αυτοπροαιρέτως επεκαλέσθη και ανεγνώρισε την Ελληνικήν ιθαγένειαν διέαυτόν και δι’ ολόκληρον την οικογένειάν του. Η υπόθεσις επομένως δεν επιτρέπεται ουδέ κατά κεραίαν του λοιπού να αμφισβητείται, το δε αρμόδιον Υπουργείον της Γεωργίας οφείλει να μάθει ότι η κοινωνία της πόλεώς μας, η οποία είναι εν γνώσει όλων των τεκταινομένων εν προκειμένω, ουδέποτε θα επιτρέψη να απατηθήεις ζήτημα, το οποίον θίγει τόσον την αξιοπρέπειάν της, όσον και την κοινήν συνείδησιν και το δίκαιον». Στο φύλλο 751/12 Απριλίου 1925 διαβάζουμε: «Ο πληρεξούσιος κ.Ασκούτσης μας πληροφορεί, ότι η υπόθεσις Αλή Βαφή εξετάζεται μετά πολλής προσοχήςυπό της αρμοδίας υπηρεσίας του Υπουργείου Γεωργίας, προς την οποίαν εδόθησαν αι δέουσαι συστάσεις, όπως η υπόθεσις έχει ευνοικήν υπέρ του Δημοσίου λύσιν.
Η Κυβέρνησις μάλιστα προς πληρεστέραν εξέτασιν και εγκυροτέραν απόφασιν, αντί του λύοντος τας τοιούτου είδους υποθέσεις τριμελούς Συμβουλίου, κατήρτησε εννεαμελές τοιούτον εκ των Διευθυντών των Υπουργείων Γεωργίας και Εξωτερικών, Αρεοπαγιτών και άλλων ανωτάτων υπαλλήλων, εις το οποίον θέλει εισαχθή εν καιρώ και η υπόθεσις Αλη Βαφή Σελιανάκη». Ο συγγραφέας υποθέτει πως πρέπει να είχε καταθέσει πλαστά έγγραφα ο Αλή Βαφή στο Υπουργείο Γεωργίας, για να μη μπορεί αυτό να πει υπεύθυνα αν αυτός ήταν έλληνας υπήκοος και ακόμη δεν αποκλείει, να δωροδόκησε υπαλλήλους για να μείνει ανοιχτή πάνω απο δυό χρόνια η απάτη του. Άλλωστε, όπως λέει, ο βουλευτής Ρεθέμνου Ιωάννης Γοβατζιδάκης είχε πει πως ο Αλή Βαφή του είχε στείλει ένα εκατομμύριο δραχμές με την παράκληση να μην κάμει καμία ενέργεια ως βουλευτής εναντίον της αίτησής του!
Έγγραφα με τα ακίνητα του Αλή Βαφή που προσκόμισαν οι εγγονές και κληρονόμοι του
Όμως, η νέα Επιτροπή δέχτηκε τα επίσημα χαρτιά του Δήμου Ρεθύμνου και η τεράστια περιουσία του Αλή Βαφή πέρασε στο Ελληνικό Δημόσιο, κι απ’ αυτό στους Μικρασιάτες Πρόσφυγες. Σχετικό με την υπόθεση και το πρωτοσέλιδο άρθρο της εφημερίδας «Δημοκρατία» στις 20 Ιουνίου 1924 με τίτλο «Πως ακριβώς έχει η ηυπόθεσις Αλή Βαφή»: «Ο κ.Μανός Τσάκωνας εγκατεστάθη εις το Μέγαρον Αλή Βαφή. Κατά τας πληροφορίας μας, το Μέγαρον περιέχει υπέρ τα 15 μεγάλα δωμάτια, έχει δε πλουσιώτατον κήπον. Ηδύναντο εν αυτώ να εγκατασταθούν τουλάχιστον δέκα οικογένειαι προσφύγων. Το πράγμα βεβαίως δεν ξενίζει κανένα τόσον όσον εξένισε η προσπάθεια του κατακτητού ν άρνηθή ότι έπαιξε οιονδήποτε ρόλον εις την εκποίησιν της περιουσίας του Αλή Βαφή. Κρίνει μόνον ως δημοκοπικά Γυμνάσια, τον θόρυβον που εδημιούργησε γύρω από το ζήτημα η «Δημοκρατία» και την ματαίωσιν της εκποιήσεως από ένα ευσυνείδητον πληρεξούσιον, τον κ. Ιωάν. Γοβατζιδάκιν. Ότι ηρνήθη την συμμετοχήν του πριν η φωνήση Αλέκτωρ της «Δημο-
κρατίας» δεν είναι έκπληκτον. Προ αυτού έζησε και ο Πέτρος όστις τηρουμένων των αναλογιών ηρνήθη κάτι μέγα. Και δύναται μεν να επίτρέπεται εις τον καθένα να ευφυολογή όσον θέληεπάνω σε οιονσήποτε ζήτημα, εις ουδένα όμως θα συγχωρηθή, τουλάχιστον υπό της εφημερίδος αυτής ν’ αποσείη ευθύνας με τας οποίας βαρύνεται. Ζώμεν εις μίαν «πολίχνην» βεβαίως και τίποτε δεν γίνεται που να κρατηθή μυστικόν διά πολύν χρόνον. Γνωστά και τα πρόσωπα. Γνωστότερα τα πράγματα. Λίαν γνωσταί αι διαθέσεις. Η «Δημοκρατία» είχεν πλατυτέραν γνώσιν της υποθέσεως Αλή Βαφή. Και όμως δεν της έκανε χρήσιν. Το μέχρις Αθηνών ταξείδιον του διευθυντού της δεν έγινεν μόνον ίνα ίδη τον Πάπαν. Έγινεν και διά να επιρρίψη κάποιο φως εις την υπόθεσιν Αλή Βαφή. Ομολογούμε ότι μας εφαίνετο σκοτεινή. Δεν ηθέλομεν να πιστεύσωμεν ούτε και ακόμη πιστεύομεν ότι ο κ. Μανός Τσάκωνας ανέλαβεν την υπόθεσιν αυτήν εμπορικώτατα, ήτοι επί κέρδει οφεληθείς περί τας 200.000 δρχ. Αυτά κλέγονται εις τους δρόμους. Ούτε ημείς τα δεχόμεθα. Ημείς, απ’ εναντίας, φθάνομεν εις το άλλον άκρον πιστεύοντες ότι ο κ. Μανός Τσάκωνας μετέβη εις Αθήνας προς διακανονισμόν της υποθέσεως αυτής, εξ ιδίων, παρέμεινεν εκεί περί τους δύο μήνας προς τούτο, εξοδεύων εξ ιδίων, εφώναξεν εις το Υπουργείον υποστηρίζων αλτρουστικώτατα το ζήτημα ίσως μάλιστανα εζήτησε να εκποιηθή η μεγίστη αυτή περιουσία και να μην παραμείνη εις τους πρόσφυγας δια να απαλλαγούν οι καλοί ημών αδελφοί των κόπων της καλλιεργείας. Ο μακάριος αυτός τόπος κατήντησε τόπος παραδοξοτήτων, ώστε και παραδοξότερα τούτων να μην πρέπει να μας εκπλήττουν. Η υπόθεσις εν τούτοις όπως μας εγνωρίσθη εκ των υπουργικών θαλάμων έχει ως την εξεθέσαμεν. Ο Αλή Βαφή επέμενε ν’ αναγνωρισθή Ιταλός υπήκοος. Επέμενεν εις τούτο και η Ιταλική Πρεσβεία. Αλλ’ η επιμονή δεν ωφέλησε διότι Ιταλική υπηκοότης δεν ηδ΄υνατο να υποστηριχθή. Τότε κατέφυγε εις άλλο εκ της συνθήκης οχύρωμα. Ενεφανίσθη ως εγκαταλείψας το Ελληνικόν έδαφος προ του Οκτωβρίου του 1912. Αποδεικνυόμενου του επικαλουμένου τούτου γεγονότος, ο Αλή Σελιανάκης διέσωζε την περιουσίαν του. Το Υπουργείον των Εξωτερικών αρμόδιον τότε ανέλαβεν την υπόθεσιν διά να αμυνθή κατά των δικαιολογικών του Σελιανάκη. Μάλιστα είχε λησμονηθή η υπόθεσις αυτή. Ούτε διεμαρτύρετο κανείς δι’ αυτό. Εφ’ όσον είχεν αποκοπή ο δεσμός της ξένης υπηκοότητος η Ιταλική Πρεσβεία έπαυσε να ερωτά. Το Υπουργείον εν τω μεταξύ εζήτησε πληροφορίας από τας εδώ Αρχάς. Περί του χρόνου της αναχωρήσεως του Βαφή. Του απήντησαν χλιαρώς αι Αρχαί. Ηξεις αφίξεις. Ούτως είχεν η υπόθεσις όταν ανεμίχθη εις αυτήν ο κ. Μανός Τσάκωνας. Ο καλός συμπολίτης μας λέγει εις την επιστολήν του που θα ίδητε εις την «Επιθεώρησιν» ότι ηθέλησε να ξεκαθαρίση την υπόθεσιν αυτήν διά να μάθη σε ποιόν θα πληρώνη το νοίκι του Μεγάρου εις ο εγκατεστάθη. Αν εις τον Βαφή η το Δημόσιον. Κατά πόσον η δικαιολογία αυτή φαίνεται μόνον αληθοφανής ημείς δεν θα είπωμεν. Την παραδίδωμεν ασχολίαστον εις τον κοινόν νούν....»
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ- ΠΗΓΕΣ ΑΝΔΡΕΑ ΝΕΝΕΔΑΚΗ, Οι Βουκέφαλοι 1922, Εκδόσεις Κέδρος ΗΛΙΑ Ν. ΚΟΠΑΝΑΚΗ, Μαρουλάς Ρεθύμνου, Αναψηλάφηση μιάς μακραίωνης πορείας στο χρόνο, Ρέθυμνο 2011 ΓΙΑΝΝΗ ΕΥΘΥΒΟΥΛΟΥ ΤΣΟΥΔΕΡΟΥ, Αφιέρωμα στην ιστορία της Κρήτης και ειδικότερα του Ρεθέμνου 1536 ως 1924, Ρέθεμνος 1995 ΠΑΡΑΣΚΕΥΑ Γ. ΣΥΡΙΑΝΟΓΛΟΥ, Μετοικεσία, Η εγκατάσταση των Μικρασιατών Προσφύγων στο Ρέθυμνο, Ρέθυμνο 2019, Εκδοτικές Επιχειρήσεις Καλαιτζάκης Α.Ε. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑ, Οι σαπωνοποιίες του Ρεθύμνου, Έκδοση Πειραματικού Γυμνασίου Ρεθύμνου, Ρέθυμνο 2003 ΣΠΥΡΟΥ ΔΗΜΑΝΟΠΟΥΛΟΥ, Η κοινωνική διαστρωμάτωση του Μουσουλμανικού πληθυσμού του Ρεθύμνου και η διεκδίκηση της ανταλλάξιμης περιουσίας 1924-1927, ΜΝΗΜΩΝ 31 2010 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΓΙΑΝΝΗ Ζ. ΠΑΠΙΟΜYΤΟΓΛΟΥ, Ημερήσιες Διατάξεις της Ρωσικής Διοίκησης στο Ρέθυμνο (Οκτ. 1898-Ιουλ. 1899), Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκης Ρεθύμνης, Ρέθυμνο 2007 ΜΑΡΙΑ ΤΣΙΡΙΜΟΝΑΚΗ, Αυτοί που έφυγαν αυτοί που ήρθαν, από την Αυτονομία ως την Ανταλλαγή, Μίτος, Ρέθυμνο, 2002 Κ. ΦΟΥΡΝΑΡΑΚΗ, Τουρκοκρήτες, Εν Χανίοις 1929, Έκδοσις Ι.Γιαννακουδάκι ΛΕΣΧΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ, Ησυνθήκη της Λωζάνης, εκδόσεις Παπαζήση. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΜΙΧΑΛΗ ΤΡΟΥΛΗ, Η Ρωσική Παρουσία στο Ρέθυμνο, 1897-1909, Πρακτικά Συνεδρίου, Ρέθυμνο, 19-21 Οκτωβρίου 2007, Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Ρεθύμνου, Ρέθυμνο 2011 Τράπεζα Οθωμανικών Αρχείων ΜΑΝΟΥ ΤΣΑΚΩΝΑ, Η αποκρυπτογράφηση μιάς φωτογραφίας: Όταν ο Βενιζέλος φιλοξενήθηκε στα «Πεταλάδικα», 25-12-2020 Ρέθυμνο 1898-1913. Από την Αυτονομία στην Ένωση», έκδοση Ιστορικού Λαογραφικού Μουσείου Ρεθύμνης, 1998 Κρητική Επιθεώρησις φ.711 (9-5-1924) και φ.751 (12-4-1925) Εφημερίδα «Δημοκρατία», 20-6-1924 και 223-1925, «Περί την Υπόθεσιν Αλή Βαφή, Ανάγκη Παλλαικής Εξεγέρσεως». Αγωγή ενώπιον του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Ρεθύμνης των Φατμά Τζανάν Γκερεντέ, Αντιλέ Μπουτούνλει, Σιρίν Ιρίς, Χατιτζέ Μπελμά Βαφή και Αισέ Βαφή κατά του Ελληνικού Δημοσίου νομίμως εκπροσωπούμενου υπό του επί των Οικονομικών Υπουργού,κατοικοεδρεύοντος εν Αθήναις. Απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Ρεθύμνου αρ. 45/2017 των εναγόντων ως παραπάνω και του εναγόμενου του Ελληνικού Δημοσίου Απόφαση Τριμελούς Εφετείου Κρήτης (Αριθμός Απόφασης 46/2021) Geni.com/People/Ali-Vafi ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ: Για τη βοήθεια στην ολοκλήρωση της παρούσας έρευνας ευχαριστώ θερμά κατ’αρχάς τη δικηγόρο κα Ελένη Τζέτζου για την εύρεση των αποφάσεων της αγωγής των εγγονών του Αλή Βαφή και για την απόδοσή τους περιληπτικά. Ακόμη ευχαριστώ τους Μανώλη Κυδωνάκη, Γιάννη Ράλλη (φωτογράφηση), Χάρη Στρατιδάκη, CaglarBalin (oπτικό υλικό), OsmanNuriMete (μετάφραση), τον Γιάννη Κυριμάκη (Γ.Α.Κ. Τμήμα Ρεθύμνης) καθώς και τη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Ρεθύμνης.