24
www.rethemnosnews.gr
αφιέρωμα
ΣΑΒΒΑΤΟ 27 ΙΟΥΝΙΟΥ 2020
Ιστορικές περιηγήσεις 34
ΓΡΑΦΕΙ Ο ΧΑΡΗΣ ΣΤΡΑΤΙΔΑΚΗΣ
Δρ Παιδαγωγικής-Ιστορικός Ερευνητής - Συγγραφέας strharis@yahoo.gr
13-3 οφειλές προς τον Γιώργο Π. Εκκεκάκη, τρία χρόνια μετά την εκδημία του Συμπληρώθηκαν αυτές τις μέρες τρία χρόνια από την εκδημία του Γιώργου Π. Εκκεκάκη. Ο εκλιπών υπήρξε πνευματικός άνθρωπος μεγέθους τέτοιου, που ξέφευγε των ορίων του Ρεθύμνου και της Κρήτης συνολικά. Ως προς το Ρέθυμνο δεν τίθεται ασφαλώς θέμα, αυτό άλλωστε του είχε αναγνωριστεί και ενόσω βρισκόταν εν ζωή, ιδιαίτερα με την κυκλοφορία του τιμητικού τόμου «Αντιδώρημα στον Γ. Π. Εκκεκάκη», που πρόλαβε να πιάσει στα χέρια του και να χαρεί. Ως προς την Κρήτη, το τρίτομο θεμελιώδες έργο του «Τα Κρητικά βιβλία», που καλύπτει την περίοδο 1499-1944 το αποδεικνύει περίτρανα. Μακάρι λοιπόν και άλλες γεωγραφικές ενότητες της Ελλάδας να είχαν τους δικούς τους Εκκεκάκηδες. Αν δεν το πράξει, καλό θα ήταν να τους εγκαλέσει και πάλι ο σεβασμιότατος μητροπολίτης Ευγένιος, ο οποίος είχε δεσμευτεί να το πράξει στην εκδήλωση που είχαμε οργανώσει στις 24 Μαΐου 2017 στο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο. Σήμερα τίποτα από τα παραπάνω δύο δεν έχει γίνει, αποδεικνύοντας ότι η αγνωμοσύνη δεν είναι γνώρισμα μόνο των κοσμικών αλλά και κάποιων από εκείνους που έχουν αναλάβει να εκπροσωπούν τον θεό επί γης. Θα ήθελα λοιπόν να παρακαλέσω τον μητροπολίτη μας, που είναι γνωστό πόση εκτίμηση έτρεφε για τον Γ. Π. Εκκεκάκη, εκτίμηση αμοιβαία, να υπενθυμίσει στους εκεί μοναχούς τις στοιχειώδεις υποχρεώσεις τους.
Ας δούμε όμως τι έχει κάνει γι’ αυτόν ο Δήμος Ρεθύμνης, στον οποίο και κατοικούσε. Έγραφα τότε ότι του οφείλει κατ’ αρχήν την ονοματοθεσία ενός από τους δρόμους του. Αργότερα μάλιστα είχα προτείνει την ονοματοθεσία τής ανώνυμης πλατείας μπροστά στο πατρικό του σπίτι, στο κέντρο της οποίας υψώνεται το άγαλμα του Κώστα Μουντάκη, η οποία ουδέποτε έχει τύχει ονοματοδοσίας και ατύπως αναφέρεται με το όνομα του μουσικού. Αμφιβάλλω αν καν ο Δήμος και όσοι τον εκπροσωπούν έχουν υποβάλει και πολύ περισσότερο αν προώθησαν μια τέτοια πρόταση.
Σε άλλη τοπική εφημερίδα επιχειρώ αυτό τον καιρό την αποτίμηση του επιφυλλιδικού του έργου, που είναι επίσης μεγάλο -άνω των 300 δημοσιευμάτων-, παρότι σχετικά υποτιμημένο, εξαιτίας της διασποράς του στον κρητικό τύπο (και όχι μόνο). Στις «Ιστορικές περιηγήσεις» σήμερα εδώ θα προσπαθήσω να κάνω μια ανασκόπηση σχετική με το πού βρισκόμαστε, τρία χρόνια μετά, με τις οφειλές μας απέναντί του, όπως τις είχα διατυπώσει αμέσως μετά τον θάνατό του στο άρθρο με τον τίτλο «12+1 οφειλές προς τον Γιώργο Π. Εκκεκάκη».
Έγραφα τότε ότι η Μονή Αγίας Τριάδας των Τζαγκαρόλων έχει την ηθική υποχρέωση όχι μόνο να αναγράψει στην πληροφοριακή πινακίδα που συνοδεύει τον Κώδικα του ιδρυτή της, Ιερεμία Τζαγκαρόλου, ότι ο εκλιπών ήταν εκείνος που τον αγόρασε σε δημοπρασία και τον προσέφερε χωρίς κανένα αντάλλαγμα, αλλά και να διοργανώσει ένα φιλολογικό μνημόσυνο γι’ αυτόν, αποδεικνύοντας έτσι ότι η Εκκλησία όχι μόνο δεν είναι αγνώμων αλλά αντίθετα δίνει το καλό παράδειγμα στην κοινωνία την οποία ποιμένει.
Έγραφα επίσης ότι ο Δήμος Αμαρίου οφείλει να αποστείλει στην οικογένειά του έναν κατάλογο των αμαριώτικων βιβλίων που εκείνος είχε παραδώσει στον εκπρόσωπό του, του οποίου σημειώνω εδώ τα αρχικά του ονοματεπωνύμου (Χ.Α.), πριν από επτά χρόνια (στις 13-2-2013), προκειμένου να δημιουργηθεί μια αμαριώτικη βιβλιοθήκη στο τότε Κτήμα «Πάνακρον». Ή, αν σήμερα δεν υπάρχει πια πρόθεση δημιουργίας τέτοιας βιβλιοθήκης, ο Δήμος να επιστρέψει άμεσα όσα με τόση γενναιοδωρία τού είχε προσφέρει, όχι πια στον ίδιο αλλά στην οικογένειά του.
Προσέθετα τότε ότι ο ίδιος Δήμος θα πρέπει να προβεί στη συνολική έκδοση των «χειροποίητων», όπως ο ίδιος τους ονόμαζε, τόμων, που είχε θέσει σε κυκλοφορία και οι οποίοι κρίνονται όλοι ως πολύτιμοι για την ιστορία του τόπου. Δεν νομίζω να υπήρξε οποιαδήποτε συνέχεια και επί του θέματος αυτού, το οποίο οπωσδήποτε θα είχε κάποιο κόστος, αφού ακόμα και το απολύτως ανέξοδο της ονοματοδότησης δεν προχώρησε κατά τι.
Έγραφα επίσης ότι οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης θα πρέπει να αναλάβουν την επανέκδοση (με τις συμπληρώσεις που ο ίδιος είχε δημοσιεύσει σε διάφορα έντυπα) των τριών τόμων των «Κρητικών Βιβλίων 1499-1946», χωρίς τα οποία δε νοείται η ύπαρξη οποιασδήποτε κρητολογικής βιβλιοθήκης. Η αγνόηση του αιτήματος αυτού δείχνει δυστυχώς ότι το Πανεπιστήμιό μας δεν έχει σταματήσει να απομακρύνεται από την κοινωνία μέσα στην οποία λειτουργεί. Θα παρακαλούσα λοιπόν τον διευθυντή της Πανεπιστημιακής Βιβλιοθήκης Μανόλη Κουκουράκη, ο οποίος είναι σε θέση να γνωρίζει τόσο την αξία του έργου όσο και την αναγκαιότητα επανέκδοσής του, να αναλάβει την ιδιοκτησία του αιτήματος.
Μένοντας για λίγο ακόμα στο Αμάρι, η Ομοσπονδία Σωματείων Επαρχίας Αμαρίου και οι Σύλλογοι Αμαριωτών Ρεθύμνου και Ηρακλείου, διοργανωτές του Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου «Η επαρχία Αμαρίου από την αρχαιότητα ως σήμερα», θα πρέπει να προβούν στην έκδοση, έστω και μετά από τόσα χρόνια, της ανακοίνωσής του «Αμαριώτες που πέρασαν αφήνοντας ίχνη», για την οποία είχε τόσο κοπιάσει. Η έκδοση αυτή δεν θα προσφέρει βέβαια τίποτα στον εκλιπόντα, σε αντίθεση με τους Συλλόγους, που με τον τρόπο αυτό θα τιμήσουν και θα αναδείξουν την ιστορία του τόπου τους. Προσέθετα πριν από τρία χρόνια ότι η Αντιπεριφέρεια Ρεθύμνου πρέπει να προβεί στην επιμελημένη έκδοση του έργου «Ρεθεμνιώτες που άφησαν ίχνη στην ιστορία», εφόσον αυτό αναφέρεται σε επιφανείς προσωπικότητες συνολικά του (πρώην) Νομού Ρεθύμνης. Στο θέμα αυτό δεν υπήρξε συνέχεια, κατόπιν της επιθυμίας της οικογένειάς του το έργο αυτό να πάρει απλώς τη μορφή μιας βάσης δεδομένων, διαρκώς ανανεούμενης. Προκύπτει όμως το πρόβλημα του ποιος θα μπορούσε να είναι ο χειριστής της βάσης αυτής, οπότε η Αντιπεριφέρεια θα πρέπει να αναθέσει το έργο αυτό στον κατάλληλο υπάλληλο. Να είναι σίγουρος ότι θα μας έχει δίπλα του, εθελοντές, σε ό,τι χρειαστεί. Ακόμη έγραφα ότι η Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Ρεθύμνης οφείλει τη διοργάνωση μιας τιμητικής εκδήλωσης στο διακεκριμένο αυτό μέλος της, όπως το ανήγγειλε με σχετικό ψήφισμα μετά τον θάνατό του, εφόσον μάλιστα δεν το έπραξε εν όσω ακόμη βρισκόταν εν ζωή. Ούτε και αυτό συνέβη, ευτυχώς όμως ο πρόεδρός της έλαβε μέρος ως εισηγητής στη σχετική εκδήλωση που πραγματοποίησε το Κέντρο Κρητικής Λογοτεχνίας.
25
www.rethemnosnews.gr
αφιέρωμα
ΣΑΒΒΑΤΟ 27 ΙΟΥΝΙΟΥ 2020
Υπενθυμίζω ότι στην εκδήλωση εκείνη, που είχε πραγματοποιηθεί στις 4 Οκτωβρίου 2017, οι διοργανωτές είχαν προτείνει την κατασκευή προτομής, η οποία κατόπιν παρέμβασης του ακροατηρίου, με επίκληση της σεμνότητας του μεταστάντος, περιορίστηκε σε μια αναμνηστική πλάκα στον χώρο της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης. Τέτοια δεν έχω μέχρι στιγμής αντιληφθεί να έχει τοποθετηθεί. Και πώς άλλωστε να γίνει, αφού δεν έχει ακόμα αποδεχτεί τη δωρεά της βιβλιοθήκης του.
Έγραφα επίσης Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Ρεθύμνης «οφείλει να πράξει άμεσα όσα αμέλησε να κάνει επί τρία και περισσότερα έτη: να δημιουργήσει χώρο για την κλειστή συλλογή που θα της παραδοθεί μετά από το τρίμηνο μνημόσυνο από την οικογένεια και να συντάξει αναλυτικό κατάλογο της δωρεάς, προκειμένου αυτός να προσαρτηθεί ως παράρτημα σε σχετική συμβολαιογραφική πράξη, στην οποία και είχε αναφερθεί εγγράφως ο εκλιπών ήδη από το 2014». Δυστυχώς έξι χρόνια πια μετά την τελευταία επιστολή του Γ. Π. Εκκεκάκη, ακόμη δεν έχουν βρεθεί τα ράφια (!) για να στεγαστεί μια από τις μεγαλύτερες στην ιστορία της Κρήτης πνευματική δωρεά.
΄Όταν ο Γιώργος Π. Εκκεκάκης είχε αποφασίσει εν θερμώ να δωρίσει τις συλλογές του στη Βιβλιοθήκη της πόλης μας, είχε αναγκαστεί στη συνέχεια να στείλει στους υπεύθυνούς της δύο τουλάχιστον επιστολές, προκειμένου να τους κάνει να συνειδητοποιήσουν τι ακριβώς τους δώριζε αλλά και το μέγεθος των δικών τους υποχρεώσεων. Όπως παραδεχόταν είχε πάρει αυτή την απόφαση επειδή εκτιμούσε βαθιά τον Γιάννη Παπιομύτογλου, ο οποίος όμως ήταν πια συνταξιούχος και δεν αποφάσιζε για τίποτα. Κι όταν διαπίστωσε την αντιμετώπισή τους, είχε προσανατολιστεί στην αναίρεση της δωρεάς και στην κατεύθυνσή της προς το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης στο Ηράκλειο (το οποίο, σημειωτέον, φιλοξενεί τη βιβλιοθήκη του Νίκου Καζαντζάκη). Ευτυχώς για το Ρέθυμνο και δυστυχώς ίσως για τις συλλογές τον πρόλαβε η ασθένεια.
Φτάνουν όμως τα δυσάρεστα νέα. Τα καλά νέα είναι οι δύο τελευταίες οφειλές που έγραφα τότε εκπληρώθηκαν ικανοποιητικά. Η Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης στο Ρέθυμνο, αναγνώρισε τη δεύτερη δωρεά του Γ. Π. Εκκεκάκη προς αυτήν και την ανακοίνωσε μέσω του Κώστα Μ. Παπαδάκη στην εκδήλωση του Κέντρου Κρητικής Λογοτεχνίας. Τώρα μένει να στείλει στην οικογένειά του ένα ευχαριστήριο, με προσαρτημένο ένα κατάλογο με τα βιβλία που της είχε προσφέρει.
Τελειώνοντας, θέλω να ζητήσω συγγνώμη από τους αναγνώστες, που ίσως κουράστηκαν από την επανάληψη των παραπάνω προτάσεων-οφειλών. Όμως θεωρώ ότι έχω καθήκον να γίνομαι κουραστικός υπενθυμίζοντας τα αυτονόητα, εν είδει μνημοσύνου προς τον άνθρωπο που υπήρξε εκ των πνευματικών μου πατέρων, όπως άλλωστε και πολλών ακόμη Ρεθεμνιωτών. Θα συνεχίσω να το κάνω, έστω και αν γίνομαι ενοχλητικός. Στην πραγματικότητα θα ήθελα να είμαι ευχάριστος, μεταφέροντας καλά νέα, όπως με τη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης, τον Πολιτιστικό Σύλλογο Πηγής-Αγίου Δημητρίου και τη Μητρόπολή μας.
Φοβάμαι ότι η αντιπάθεια τού εδώ και δεκαετίες προέδρου του Εφορευτικού Συμβουλίου προς τον δωρητή, έστω και νεκρό, θα στερήσει τελικά την πόλη μας από αυτό τον θησαυρό. Γιατί, αν ήθελε πραγματικά, θα μπορούσε να είχε εξασφαλίσει από πολλούς φορείς τα χρήματα που απαιτούνται για την αγορά των ραφιών αυτών, όπως από την Περιφέρεια Κρήτης, στην οποία όλοι απευθύνονται (και λαμβάνουν), αλλά και την Αντιπεριφέρεια Ρεθύμνου, τον Δήμο Ρεθύμνης, το Επιμελητήριο, ακόμα και τους χρήστες της Βιβλιοθήκης και τους πολίτες του Ρεθύμνου συνολικά, που είμαι σίγουρος ότι δεν θα αρνούνταν τον οβολό τους, όπως το έχουν αποδείξει όσες φορές έχει χρειαστεί. Όμως, όπως το είχε από παλιά διατυπώσει ο λαός μας για τέτοιες περιπτώσεις, όποιος δεν θέλει να ζυμώσει, δέκα μέρες κοσκινίζει...
Μέσα στην πολλαπλή απογοήτευσή του προστέθηκε μία ακόμη, όταν συνειδητοποίησε το μέγεθος της αγνωμοσύνης με την αλήθεια που του είχε περιγράψει αγαπημένο του πρόσωπο. Ότι δηλαδή, αν είχε αποφασίσει να προσανατολίσει τη δωρεά σε κάποιαν μεγάλη παγκόσμια βιβλιοθήκη, όπως τη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου ή κάποιου ιστορικού Πανεπιστημίου (Οξφόρδης, Χάρβαρντ κ.ά.), με πολλά από τα οποία είχε από παλιά συνεργασία, την επόμενη εβδομάδα αυτό θα είχε στείλει στην Ελλάδα επιφανή εκπρόσωπό του, προκειμένου να διαπιστώσει το μέγεθος της προσφοράς και να του προτείνει την εξαγορά της. Κι επειδή εκείνος δεν θα δεχόταν να πάρει χρήματα, τα οποία θα ανέρχονταν οπωσδήποτε σε πολλές εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ, αν όχι περισσότερα, θα του αντιπρότεινε την ανακήρυξή του σε βασικό ευεργέτη και την παροχή υποτροφιών στα εγγόνια του και στους απογόνους τους!
Κι ακόμα, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Πηγής-Αγίου Δημητρίου έπραξε προς τιμήν του τα δέοντα. Αναγνωρίζοντας την προσφορά του εκλιπόντος στον τόπο καταγωγής του, στον οποίο είχε προσφέρει εν όσω ζούσε ένα από τα καλύτερα βιβλία τοπικής ιστορίας που έχουν εκδοθεί, σε πανελλήνιο επίπεδο, ανέλαβε την εκτέλεση του διετούς μνημοσύνου του, στο οποίο και έκανε σχετική επικήδεια αναφορά. Στη συνέχεια προσέφερε τα συμπαρομαρτούντα, ενώ παράλληλα στην πλατεία του χωριού είχε οργανώσει έκθεση φωτογραφίας για το επιφανές τέκνο της Πηγής. Είθε και άλλοι πολιτιστικοί σύλλογοι, αντί να αφιερώνονται σε χοροεσπερίδες, να πράξουν τα δέοντα και προς τους δικούς τους ευεργέτες και πνευματικούς ανθρώπους.
Στο προ τριετίας δημοσίευμά μου έγραφα επίσης ότι οι πνευματικοί φορείς και άτομα του Ρεθύμνου οφείλουμε να υποκλιθούμε μπροστά στην απώλειά του και να καλλιεργήσουμε κουλτούρα συνεργασίας, προκειμένου να κάνουμε πράξη τη μεγαλύτερή του επιθυμία: τη δημιουργία ενός Μουσείου Ιστορίας της Πόλης του Ρεθύμνου, το οποίο σταδιακά να μετεξελίσσεται σε Κέντρο Κρητολογικών Σπουδών, όπως του άρεσε να το φαντάζεται και να το αποκαλεί. Δυστυχώς, με ευθύνη όλων μας, τίποτα δεν έγινε και προς αυτή την κατεύθυνση αλλά ούτε και η δημοτική αρχή σκέφτεται καν να συμβάλει προς αυτή την κατεύθυνση.
Προέκυψε μάλιστα και μια τρίτη ευχάριστη έκπληξη, εξαίρεση οπωσδήποτε κι εκείνη στον κανόνα της αγνωμοσύνης. Ο σεβασμιότατος μητροπολίτης Ευγένιος Αντωνόπουλος, άνθρωπος των γραμμάτων, έδωσε το όνομα του Γιώργου Εκκεκάκη σε αίθουσα του Ιδρύματος «Θεομήτωρ» στον λόφο του Τιμίου Σταυρού, που εγκαινιάστηκε τον περασμένο Δεκέμβριο.
Του χρόνου τέτοιες μέρες, θεού θέλοντος και κορωνοϊού επιτρέποντος, θα ήθελα πολύ να μπορώ να μεταφέρω αντίστοιχα νέα και για τη Μονή Αγίας Τριάδας, τους Δήμους Ρεθύμνου και Αμαρίου και τους υπόλοιπους φορείς που ανέφερα. Και πάνω απ’ όλα, για τη Βιβλιοθήκη μας, η οποία θα έπρεπε, όπως το προβλέπει άλλωστε ο Νόμος για δωρεές άνω των είκοσι χιλιάδων εντύπων, αφού παραλάβει το συντομότερο την απίστευτη δωρεά του εκλιπόντος, να ονομαστεί τιμητικά «Εκκεκάκειος Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Ρεθύμνης»! Και κάθε χρόνο τέτοιες μέρες να οργανώνει μια σεμνή πνευματική τελετή, δείχνοντας έμπρακτα, και με τον τρόπο αυτό, την ευγνωμοσύνη της.
Ο αείμνηστος συμπολίτης είχε επιγράψει δεκάδες εργασίες του με τον υπέρτιτλο «Ρεθεμνιώτες τιμημένοι και λησμονημένοι»: Μάξιμος Δασκαλάκης, Στυλιανός Γαλερός, Κωνσταντίνος Τσάκωνας, Γεώργιος Νικολαΐδης, Χαρίλαος Αγγελάκης. Εσθήρ Λαβζόε κ.ά.. Ας μην επιτρέψουμε λοιπόν στον εαυτό μας αλλά και στους φορείς που μας εκπροσωπούν κοινωνικά και πνευματικά, να προστεθεί στη χορεία των τιμημένων στις μέρες τους και λησμονημένων, πριν αλέκτορα φωνήσαι τρις.