Revista Shije Nr.20 by Revista Shije

libri juaj i DHJETOR 2013

DHJETOR 2013, Nr. 20

recetave pritini & lidhini

Krishtlindje

VITI I RI

Histori, mite, legjenda

Jozefina Topalli Krishtlindje në dy kohë

TË FTUAR

Edmond Tupja Genta Popa Arbana Osmani Marsela Çibukaj Zamira Kita Bledi Strakosha

Eneda TARIFA Kuzhina si muzika Horoskopi i tij - Ja si mund të joshësh një burrë në tryezë

DHJETOR 2013

E Hënë

STAFI

E Martë

E Mërkurë

Botues: Red Mark Drejtor: Altin Bamllari Kryeredaktore: Arta Marku

Gazetarë: Saimir Muzhaka Dhurata Thanasi Daneri Brenton Kotorri Bashkëpunëtorë: Blerina Bombaj Gentian Ziu Hermiona Hajdini Armand Kikino Dhurata Thanasi Vjollca Xhunga Gladiola Bilbili Edlira Ruzi Ervis Xhelo Konsulent: Mitro Çela Fotografia: Brilanta Kadillari Graphic Designer: Daniela Dushmani Ershela Hazizi Drejtore marketingu: Aida Bamllari Manaxher i shpërndarjes: Shpëtim Caco Eltion Danglli

Tekstet dhe fotografitë janë pronë e “Shije”. Riprodhimi i tyre është i ndaluar.

Në Indi do të mbahet ekspozita ndërkombëtare “Sweet dhe SnackTec India”, që për të tetin vit radhazi pritet të jetë për atë vend ngjarja më e madhe e vitit për industrinë e ëmbëlsirave, pastiçerinë dhe rostiçerinë.

Të fortë janë amerikanët! Ata që njihen si importuesit e obezitetit nëpër botë, nuk janë tërhequr aspak nga kjo problematikë teksa kanë pagëzuar 16 dhjetorin si “Eat what you want Day”, “Dita e Ha çfarë të duash”.

Në 17 dhjetorin e vitit 1843 u botua “Një festë Krishtlindjesh” e Charles Dickens, një libër interesant me përshkrime të shumta për ushqimin e festës së Krishtlindjeve.

Në Oaxaca të Meksikës organizohet “Festa e rrepave”, që në fokus ka artin me rrepa: këtë mbrëmje rrepat marrin trajta njerëzish, kafshësh e deri edhe shenjtorësh…

Festa e njohur e Krishtlindjeve festohet anë e mbanë botës. Përgjithësisht njerëzit mblidhen në shtëpi dhe drekojnë apo darkojnë me familjen, rreth një tryeze të mbushur me shije…

Nuk ka nevojë për hollësi rreth kësaj feste të përbotshme, ama një shprehje që i referohet këtyre ditëve po jua themi: “Festat e fundvitit na sjellin larmi ushqimesh në sasi të stërmëdha dhe dhimbje të forta stomaku”.

DHJETOR 2013

E Enjte

E Premte

E Shtunë

E Dielë

Kalendar 6

“Ha një mollë të kuqe” është një festë kombëtare në Amerikë, që mëton të theksojë shprehjen e famshme “Një mollë në ditë e mban larg doktorin!”.

Do të mbahet për dy ditë “EIMA Agrimach 2013”, një takim që ballafaqon sektorin e agro-makinerive në Indi me kontekstin global.

8 Data 8 dhjetor 1896 mbahet mend në histori veç të tjerash, edhe për patentën që iu dha J.T. White pas përmirësimit të një shtrydhëseje portokalli.

E dini që edhe sangria ka një ditë? Portugalia, Spanja dhe Amerika janë vetëm disa nga vendet që e festojnë 20 dhjetorin me sangria, për t’i shtuar një Olé jetës…

50 42

24 46

Përmbajtja 56

4 Kalendar gastronomik Datat e veçanta të muajit dhjetor

EDITORIAL Bibla e shkruar në një karamele Nga Arta MARKU

APERITIV-Na ishte një herë Kukurec për vit të Ri- nga Mitro ÇELA

18 T’i themi PO & t’i themi JO Këshilla për Vitin e Ri Nga dietologia Blerina BOMBAJ 20 Ditari i shijes Genta POPA, mes kuzhinës dhe bahçes

NË KOPERTINË Eneda TARIFA Kuzhina si muzika

10 Përtej shijes Rreth e rrotull globit me kureshti për ushqimet 12 Letra në redaksi Ju pyesni, shefi i kuzhinës përgjigjet

DHJETOR

GUIDA E MUAJIT Nata e ndërrimit të viteve 36 Histori, mite, legjenda Përsheshi i BERATIT 41 Rrugëtimi i ushqimit simbolik 42 Rrëfim Suela KONJARI Ju tregoj përsheshin tim 46

FESTË MBI TRYEZË

Propozime për amvisat Disa ide për të shtruar tryezën 50 Rrëfim Krishtlindjet në dy kohë të Jozefina TOPALLIT 56 Ide-Pasione AMVISASH

DHJETOR 2013

LIBRI I RECETAVE - pritini dhe lidhini 29-30 Sallatë me spinaq dhe luleshtrydhe; Krepa me djathë- Dy receta nga Eneda TARIFA

108

39-40 Thjerrëza me suxhuk; Përshesh me gjel deti RECETAT TRADICIONALE 57-60 Portokall me kanellë; Gjel deti i mbushur me mollë; Rosto viçi e mbështjellë; Puding me gjizë pa kripë Në tryezën e Vitit të Ri 63-66 Tortiglioni me salsiçe, brokoli dhe arra;

Mish me spinaq në furrë me salcë beshamel; Sallatë me salcë të bardhë Propozime nga MARSELA ÇIBUKAJ, ARBANA OSMANI DHE ZAMIRA KITA 69-70 Krem me vezë; Bakllava e thatë-Nga Perëndimi në Lindje me receta 73-74 Mish viçi me speca djegës, Role meksikane IDE NGA PËRTEJ OQEANIT 85-88 Çokollatë me xhenxhefil dhe spec djegës; Rizoto me kërpudha porçini;

Japrak me gjethe rrushi; Tempura japoneze me karkaleca dhe perime ...për të joshur një burrë në tryezë 99-100 Recetat e Voskopjës 103-104 Recetat e shefit 119-120 Sallatë me thjerrëza, djathë dhie dhe proshutë; Shparguj me domate qershi dhe parmixhano; Sallatë me avokado, mango dhe mocarela Për vakte të lehta midis FESTAVE

NË PLANETIN E VENUSIT Tryeza e takimit të parë Gjithçka varet nga porosia e...

HOROSKOPI I TIJ Të joshësh një burrë në tryezë Ta tregojnë yjet si ta pushtosh

89 Rrëfim Edmond Tupja për tryezën e takimit të parë 92

MADE IN ALBANIA Voskopoja, atje ku joshja kapërcen shijen

101 Profili i një shefi Gëzim Musliaka, historia e një markezi në kuzhinë

123

108 113 123 125 128 130 134 136

MIRËQENIE Superfutrat... i gjeni në tezgat dimërore NJË MOLLË NË DITË... Picat e një hollivudiani shqiptar Orë pas ore me Bledi Strakoshën Sekretet e shefit Gentian Ziu 5 tendencat në modë për kuzhinën tuaj Alban Ramosaj në fokusin e paparacit Kuzhina bazike

Në kopertinën e muajit Dhjetor 2013 Në ballinë: Eneda Tarifa Veshjet: Anila Konomi + koleksion personal Aksesorët: Dolce Casa Me ndihmën e “Art Pastiçeri” dhe Një këngëtare e afirmuar tashmë, drejtuese e një spektakli humori që nënkupton edhe prirjen e humorit tek ajo... Ndaj nuk mund të mungonte humori edhe në “sfond” të setit fotografik të Eneda Tarifës që “guxon” ta shndërrojë partnerin e saj në skenë, Salsano Rrapin në një pemë Krishtlindjeje. Kurse në bosht të intervistës sonë artistja shfaqet si një amvisë për të cilën KUZHINA ËSHTË SI MUZIKA...

DHJETOR 2013

Përtej Shijes Rreth e rrotull globit... me kuriozitete mbi ushqimet

DJATHI, 7500 VJEÇAR Nga një studim i kohëve të fundit i botuar në revistën e njohur shkencore “Nature”, thuhet se djathi i parë në histori është përgatitur në Poloni 7500 vjet më parë. Një përfundim i tillë mbështetet në gjurmët e gjetura në 34 vazo qeramike. Pamja e këtyre vazove është e njëjtë me pamjen e koshave të shpuar që përdoren sot nëpër baxho për prodhimin e djathit. Në brendi të faqeve të tyre janë ruajtur deri sot gjurmë të acideve yndyrore. Prania e mbetjeve të qumështit është prova më e vjetër e drejtpërdrejtë e prodhimit të djathit. Deri më tani provat vinin nga ikonografia, pra nga vizatime në mure ku paraqitej punimi i qumështit që në fakt i takon disa mijëvjeçarëve më të hershëm. Gjurmë të tjera qumështi janë gjetur në Anatolia (8000 vjet më parë) dhe Libi (7000 vjet më parë), por në asnjë prej këtyre dy rasteve nuk është mundur të tregohet se qumështi është përpunuar.

Tre të katërtat e peshkut që peshkohet hahet, një e katërta përdoret për të krijuar ngjitës, sapun, margarinë. Në këtë përqindje hyjnë edhe mbetjet. 90% e peshkut të kapur i përket hemisferës veriore.

Për të bërë 1 kg mjaltë bletët duhet të vizitojnë 4 milionë lule dhe të udhëtojnë për një distancë katër herë sa perimetri i tokës.

Sipas botanikës, banania është barishte dhe domatja frut. Banania është fruti i dytë më popullor pas domates. Në vendet perëndimore këta 2 produkte arrijnë 3% të blerjeve vjetore të një familjeje. Ekzistojnë më se 10 mijë varietete domatesh. Thuhet se çaji është zbuluar rastësisht në vitin 2737 para Krishtit nga një perandor kinez, kur një bimë ra pa dashje në një enë që kishte ujë të vluar. Europiani i parë që zbuloi çajin ishte portugezi Jesuit Jasper më 1570. Çaji i ftohtë u fut për herë të parë në prodhim në vitin 1904.

Në vitet ’50, 80% e pulave ishin të lira dhe silleshin nëpër rrugët e fshatrave. Në vitet ’80 përqindja shkoi në 1%, dhe sot është kthyer në 13%.

a 30%. atet 95%, karotat 90% dhe buk Pjeprat kanë 97% ujë, dom h 50 kg në vit për frymë. Rret ët. mishit që hanë europian . Amerikanët hanë dyfishin e njeri. Karotat kanë 0% yndyrna ojave ditore me vitaminë A për nev të 200% me izon furn na Një karotë e vetme

DHJETOR 2013

SHIJE - LETRA

Pyetje për shefin Jeni duke gatuar dhe ju dalin të papritura? Ndodh të mbeteni të pakënaqura nga rezultati? Nuk dini përdorimin e përbërësve të caktuar? Thjesht na shkruani dhe do të merrni përgjigje nga shefi ynë i kuzhinës GENTIAN ZIU

Mimoza, Pedagoge, 55 vjeç: -Shpesh kur hap një shishe vere në shtëpi, nuk e mbarojmë dot të gjithën. Në raste të tilla e ruaj në frigorifer për gatim. Deri sa kohë pas hapjes së shishes është e përdorshme vera për gatim? Njëkohësisht, a mund të përdor për të shuar mishin edhe verën e kuqe po aq sa të bardhën? Kohën maksimale të ruajtjes së verës së hapur për gatim do ta vija diku te 1 javë. Pas kësaj kohe aciditeti do të ketë arritur nivele praktikisht të papranueshme për organizmin tonë. Verën e bardhë do ta përdorim në gatimet me produkte deti dhe mishi të bardhë (pulë, gic), ndërkohë që verën e kuqe mund ta përdorim kryesisht në gatimet me mish viçi, gici, qengji dhe mishëra të ndryshëm gjuetie.

Erli HOXHA, 22 vjeç, student: -A ka një mënyrë për t’i dalluar midhjet nëse janë të freskëta. E bëj këtë pyetje sepse shpesh preferoj t’i ha ato të pa gatuara...

Arnisa SHEHU, 28 vjeç, parukiere : -Kur e skuq peshkun gjithnjë më shpërbëhet ose ngjitet në tigan? Cili është gabimi që bëj në një rast të tillë?

Është shumë e rëndësishme që, nëse hani midhje të pa gatuara, të siguroheni që të jenë të gjalla sepse midhjet e ngordhura mund t’ju shkaktojnë intoksikacion me pasoja që ndonjëherë mund të jenë dhe fatale. Mënyra më e mirë për të dalluar nëse midhja që sapo keni hapur është e gjallë apo jo, është t’i hidhni një pikë lëng limoni. Nëse është e gjallë midhja do të lëvizë sepse aciditeti i lëngut të limonit do ta djegë dhe ajo do të reagojë. Nëse nuk shihni asnjë reagim mirë është ta hidhni.

Ose tigani nuk është nxehur mirë ose nuk e keni lënë peshkun të skuqet mjaftueshëm para se ta ktheni. Për të pasur rezultat sa më të mirë duhet ta lini tiganin të nxehet fort para se të vini peshkun në të. Peshkun duhet ta lini deri sa të fillojë të marrë ngjyrë. Për ta kontrolluar ngrijeni pak nga njëra anë dhe vetëm pasi të shihni se ka marrë ngjyrë të lehtë kafe kthejeni.

adresën uani në r k h s a e.al N ku@shij artamar tjen dhe oni pye n do Na dërg Përgjigje të j. a u t n foto faqe në këtë ta gjeni h “S ije” revistës

Vojsava, 45 vjeç, ekonomiste: Kur blej erëzat e thara në dyqan vë re se kanë një afat skadence. A do të thotë kjo doemos që nuk mund të përdoren pas atij afati? Mund të përdoren por do të kenë humbur një pjesë të madhe të aromës, shijes dhe në përgjithësi vlerave të tyre. Për të rritur kohën e ruajtjes së tyre mund t’i vini ato në frigorifer në vazo të mbyllura mirë. Kështu do të keni erëza të cilësisë së mirë shumë kohë pasi etiketa të thotë se kanë marrë fund...

Kur arritjet flasin përmes verës

Adresa: Kantina Bardha-Marikaj, Tiranë, Shqipëri 13

KRISHTLINDJET

dhe Bibla e shkruar në një karamele Nga Arta

MARKU

Dhjetor... Dimri tashmë ka hyrë në zemër të tij. Brambullimat e zjarrit në oxhak dhe kërcitjet e dëborës nën këmbët e njerëzve, ia theksojnë notat atmosferës së pritjes. Një botë e tërë bëhet gati të festojë. Dhe kjo i bashkon të gjithë, porse mjaft hollësi që mveshin festën ndryshojnë nga një vend në tjetrin, nga një kulturë në tjetrën. Ose më mirë ndryshonin dhe sa më thellë në kohë të shtyhemi aq më i madh ndryshimi. Sepse në kohën e globalizmit shumëçka është pështjelluar ashtu sikurse edhe shumëçkaje i janë harruar rrënjët, arsyet apo domethëniet. Gjithnjë e më afër kohës sonë, gjithnjë e më të paktë njerëzit që duan t’ia dinë pse dhe çfarë. Pa vramendje për gjenezën, banorët e sotëm të globit, kanë bërë të tyret jo pak gjëra që dikur nuk ishin të tyret. Pema, dhuratat, babagjyshi që vjen me slitën me drerë drejt e nga oxhaku, fëmija në grazhd i mbështjellë me sanë... të gjitha mund të bëhen pjesë e festës po aq sa kurora e varur në derë, mbulesat, veshjet apo qirinjtë e kuq, ushqimet që zënë vend në tryezë, ëmbëlsirat... Tek e fundit janë joshëse. Dhe joshja s’mund të shpërfillet ndaj banorët e sotëm të botës, që nuk i rezistojnë dot joshjes, nuk duan t’ia dinë pse. Mjaftohen kësisoj duke i shijuar madje edhe duke i kërkuar vitrinat e tejmbushura që kanë filluar sakaq të vezullojnë, duke iu falur joshjes. Njerëzit i duan dhe ndihen mirë nën dritat shumëngjyrëshe ballë babagjyshave të madhësive të ndryshme që i përshëndesin nga tej xhamit, tek marrin e japin dhurata të mbështjella me letra gjithë shkëlqim, tek shkëmbejnë sheqerka... Po, edhe kallamit të sheqerit me shirita të pjerrët bardhë e kuq, me formën e përkulur, si shkopi i një bariu, ia njohin shijen, të gjithë. Edhe pse pakkush e di se kur është shfaqur për herë të parë një sheqerkë e tillë që vazhdon t’i bëjë për vete të vegjlit dhe ngacmon vëmendjen e të rriturve. Pakkush është në dijeni të historisë së pastiçierit të një kohe kaq të largët prej këndej, që donte të krijonte një

ëmbëlsirë simbolike, aspak e rastësishme për formën, ngjyrat e deri edhe shijen që ka... Pakkush e di se ky kallamsheqeri, në një farë mënyrë është Jezusi në dorën e njeriut. *** Vite e vite më parë, madje shekuj... një pastiçier me ide shumë të qarta, donte të bënte një ëmbëlsirë simbolike të Krishtlindjes... As që i dihet emri, as ëmbëlsirat që gatuante... Ama kallami bardhekuq dhe idetë që gëlonin në mendjen e tij, derisa u dha formë, kanë mbërritur gojë më gojë deri më sot... Kurse koha ia ka pohuar rezultatin. Simbolika, në të vërtetë është tejet e fshehur, aspak e thjeshtë për t’u deshifruar me të parë. E megjithatë është aty, e shprehur nëpërmjet fortësisë së karameles, ngjyrave dhe formës së saj: Është bërë me karamele të fortë sepse “Jezusi është guri i fortë mbi të cilin ngrihen jetët tona” (Mateu 16:18); Karamelja ka formën e shkronjës J, ndryshe e thënë, formën e nistores së emrit Jezus. E në të njëjtën kohë, forma e kësaj karameleje simbolizon edhe shkopin e bariut “sepse Jezusi është bariu ynë” (Gjoni10:11). Po ngjyrat e karameles? Edhe ato e kanë një shpjegim. Janë zgjedhur për të paraqitur rëndësinë e Jezusit: e bardha është pastërtia dhe mungesa e mëkatit; shiriti i gjerë i kuq është gjaku i Krishtit i derdhur për mëkatet e botës, tre shiritat e hollë të kuq përfaqësojnë “vragat e lëna nga fshikullimi i ushtarit romak” (Isai 53:5). Pra, një karamele ku lexohet Bibla. E si mund të ishte ndryshe një ëmbëlsirë simbol Krishtlindjeje? Jo më kot vitet e shekujt kanë zënë njëri -tjetrin dhe kallamsheqeri bardhekuq, në formën e germës J, ka mbetur simboli i festës... *** ...Amvisat, patjetër që kanë filluar të mendojnë për menynë festive, ndoshta duke e përfytyruar edhe një tufë me kallamsheqeri të vëna në një vazo, në mes të tryezës. Më së shumti, pa e ditur se shija e mentes në karamelet origjinale, është zgjedhur për të evokuar një bimë të familjes së mendrës e përdorur në Testamentin e Vjetër për pastrim dhe sakrifikim.

Charles Dickens: Për KRISHTLINDJE të gjitha rrugët të çojnë në shtëpi. Benjamin Franklin: Fëmijëri do të thotë që me një PEMË KRISHTLINDJESH dhe tre flokë bore të ndryshosh gjithë botën. 14

SHIJE - EDITORIAL

DHJETOR 2013

SHIJE - APERITIV

Në epokën e “ndritur” të socializmës, Vitin e Ri e festonim në shtëpi. Në demokraci e braktisëm traditën. Bëhemi grup dhe marrim “arratinë” nëpër restorante. Në vitin 1993 në Tiranë ishte hapur hotel “Rogner”. Duke qenë deputet, sipas lafit të Nastradinit: “Ha o xhype, pi o xhype”, për Vit të Ri pronari na ftoi në restorantin e hotelit. Bir o Mina! Shampanja u derdh lumë! Vera e kuqe “Gaja”, që, siç morëm vesh, kushtonte 100 dollarë shishja. Zonja ime u “tromaks” nga çmimi, sepse në atë mot rroga ime si deputet ishte 58 dollarë. Po menuja? Zgjatu e zgjatu, ishte tërkuzë. Por kujtoj vetëm biftekun me mish krokodili. Atë natë mësova se lëkura e krokodilit përdoret për të bërë çanta për “mise” kurse mishi për të ngrënë “zengjinët”. Një vit më vonë shkuam në Dubrovnik. Në një nga restorantet e kalasë patëm fatin të kishim afër tavolinës “mbretin” e modës Valentino. Kujtesën ma ngacmon edhe darka në Sky Tower.

Një vend i rrallë për të shijuar “marrëzinë” e fishekzjarrëve në qiellin e Tiranës. Festa na ka “shijuar” në hotel “Sheraton”; në hotel “Adriatik” në Durrës; tek “Piazza” në Tiranë… Kemi shkuar edhe në Romë, në Selanik, në Vjenë, në Stamboll… Duke “kullotur” në kujtime pozitive, mendja mori arratinë dhe qëndroi edhe në kujtime negative. Në vitin 1987 isha shef i sektorit ekonomik në gazetën “Bashkimi”. Vartës kisha Filip Çakulin. Ishte pragu i Vitit të Ri. Tregu i Tiranës ishte “trokë”. Nuk arritëm të blejmë gjel deti, sepse duke zbatuar teorinë e “tufave dhe arëzave”, fshatarët e kishin të ndaluar të rrisnin pula, derra, dhen e dhi. Nuk gjetëm as verë, as raki, as mollë e as portokaj. “Po halli?”,- tha e “thartuar” zonjëza ime duke shtuar me qesëndi: “Ja sheshi, ja mejdani, do mbushur tryeza Mitro kapedani!” Por ka edhe raste kur nuk më har-

Na ishte një herë... Nga Mitro Çela

Kukurec për Vitin e Ri

ron fati. Atë vit, në Përmet, drejtor i tregtisë ishte bërë një miku im. I rashë telefonit: “...Alo… Disa ditë më parë na erdhën nga Tirana njerëz me “nishane”. U therën disa bagëti. Me të brendshmet kemi bërë kukurec. Kam ruajtur për ty me Filipin katër steka. Do ju gjejmë edhe verë…” Sajuam një shërbim për në Jug të Shqipërisë se na duhej makina. Filipin e prita në shtëpi. Mbërriti me një çantë. E hapi dhe i tha mamasë: “Kam një pako kafe dhe vëllimin 19-të të shokut Enver. Zgjidh e merr! Unë të këshilloj të marrësh librin e shokut Enver. Libër i rrallë. Flet për tradhtinë e Hrushovit…” Mamaja pa mëdyshje rrëmbeu pakon me kafe duke thënë: “Filip! Librat m’i blejnë djemtë… Kam një javë pa kafe dhe nuk më shtyhet dita!” U nisëm për rrugë. I zumë qytetet me radhë: Durrës, Kavajë, Lushnjë, Fier, Ballsh. Nuk gjetëm askund të pinim nga një filxhan kafeje. E shumta pimë kafe me çikore! Arritëm në Tepelenë. Përfunduam në zyrën e Garamoz Ruçit, sekretar në Komitetin e Partisë… Me porosi të tij shkuam në turizëm… Nuk kishte mish, sepse nuk kishte pasur “therje të sforcuar”. Kështu, me fjalën e shokut Gramoz, hëngrëm nga një pjatë fasule dhe nga një garuzhde me pilaf… Ndërkohë në Meksikë ishte nisur një delegacion i lartë. Do të merrte një medalje të artë për ushqimin e popullit shqiptar! Haberin për medaljen e dëgjuam në radio, duke pirë çaj mali,

DHJETOR 2013

në vend të kafesë… Qeshëm me gjithë zemër. Për të justifikuar gazin, Filipi tregoi një barcaletë: -Në Moskë një kasap nisi universitetin, pa shkëputje nga puna. Erdhën ditët e provimeve. Kasapi doli i pari në provimin e filozofisë. Çudi e mesme... Si? Qysh? Tek? “Me zanat jam kasap, pat thënë kasapi, - por mishi në dyqan vjen me hënë. Për të vrarë kohën, u bëra filozof duke kënduar libra…” Në darkë arritëm në Përmet. Na priti drejtori i tregtisë. Sapo ishte ndërtuar një restorant i ri në breg të Vjosës. Arkitekti kishte punuar me “gusto”. Lokali kishte formë kazani (kupolë). Kishte disa salla. Zumë vend në restorant. Shumë tavolina. Klientët numëroheshin me gishtin e dorës. Afrohet kamerieri, Pandi Nasi. E kishim “fans” të shkrimeve tona. “Nuk kemi mish. Magazinieri ka qenë në dasmë. Por pa merak: Mishi u bën keq për moshën që keni, - tha Pandi me ironi.Do u shërbejmë peshk lumi… Peshkun e keni pa para, sepse e kam zënë vet me grep në Vjosë…” Me gotën e rakisë përpara, drejtori, pasi hodhi vështrimin rreth e rrotull, nisi të tregonte nën zë: “Është marrëzi! Na kanë ngarkuar si detyrë të furnizojmë fshatrat me vezë, qumësht dhe mish nga qyteti! Është ngritur një pulari në Përmet, por vezët dhe pulat nuk mjaftojnë as për qytetin…”. Pasi ngriti një dolli, drejtori u largua, duke na thënë se kish takim me sekretarin e parë të Partisë. “E dini pse ju la vetëm drejtori? - tha kamarieri.- E përzuri peshku! Kupton mo Filip?! Kam zënë peshk vetëm për dy racione!”… Rakia na e shtoi humorin. Filipi tregoi disa barcaleta. Unë i tregova këtë histori:

Disa javë më parë, vëllai im, doktor Polikron Çela shkoi me shërbim në Peshkopi. Ekip kontrolli nga Ministria e Shëndetësisë. Shumë fëmijë ishin rakitikë. Ishte shtuar turbekulozi. Vdekjet e fëmijëve në Dibër, ishin nga më të lartat në Shqipëri. Kur kthehet nga Peshkopia, Polikronin e thërret në zyrë Xhelil Gjoni, sekretari i Parë i Komitetit të Partisë. I thotë: “I kemi mjekët të paaftë. Nuk dinë të gjejnë dhe parandalojnë sëmundjet”. I përgjigjet Polikroni: “Fëmijët po hanë vetveten!” “Si?”pyet Xhelili. “Kur nënat heqin fëmijët nga gjiri, në vend që të shtojnë, zbresin në peshë”. “Po pse?”, pyet Xhelili. “Dy gjëra kërkon fëmija për t’u rritur: Një gotë qumësht dhe një kokërr vezë në ditë!... Të dyja mungojnë”,- iu përgjigj Polikroni. Në mëngjes, së bashku me drejtorin e tregtisë, shkuam në magazinë. Brenda saj ishte një frigorifer. Magazinieri hapi derën: Pothuaj bosh. Dy - tre kuintalë mish. Disa pula të therura. Disa arka me vezë, 15 steka me kukurec. Kjo ishte e gjithë pasuria për të festuar Vitin e Ri, 42 mijë përmetarë në fshat dhe në qytet!...

Në darkë vonë, kur rrugët ishin të shkreta, me makinë u futëm në magazinë. Morëm katër steka me kukurec, katër shishe me verë të kuqe dhe dy shishe me raki… “Epo kjo është hata, - tha Filipi. - Ta blesh mallin me para dhe ta marrësh si hajdut, vetëm në atdheun tonë socialist bën vaki!” …Për fruta në Përmet nuk bëhej fjalë. Ndërruam kurs. Nga Përmeti në Leskovik, Kolonjë, Korçë. Buzë rrugës këmbë fshatari për të shitur mollë, qepë a patate. Ku kishin shkuar qepët e Bozhigradit? Rakia e manit të Boboshticës? Mollët e Pojanit? Patatet e fushave të Bilishtit? I kishin “ngrënë” direktivat e Ramiz Alisë për “tufëzat dhe arrëzat”. Po nikoqiret që prisnin për të shtruar trapezën? Kujtuam Shyqyri Buzën. Drejtor tregtie në Pogradec. Burrë i zoti dhe njeri praktik. Siguronte ndonjë “zahire” për festë… Dhe nuk dolëm duar bosh. Blemë nga tre kile mollë dhe nga një “torbë” me arra… Dhe Vitin e Ri 1988 e pagëzuam: “Festa e kukurecit!” Gjë e rrallë në atë mot, si puna e biftekut me mish krokodili!

Zumë vend në restorant. Shumë tavolina. Klientët numëroheshin me gishtin e dorës. Afrohet kamerieri, Pandi Nasi. E kishim “fans” të shkrimeve tona. “Nuk kemi mish. Magazinieri ka qenë në dasmë. Por pa merak: Mishi u bën keq për moshën që keni, - tha Pandi me ironi.- Do u shërbejmë peshk lumi... Peshkun e keni pa para, sepse e kam zënë vetë me grep në Vjosë...”

Për Vitin e Ri T’i themi

1. LËKURËS SË GJELIT TË DETIT: Aty akumulohet gjithë yndyra e mishit gjatë gatimit. Nëse shpendi është rritur me preparate si antibiotikë & hormone rritjeje ato akumulohen në sasi më të koncentruar te lëkura prandaj bëni mirë ta hiqni pasi ta keni gatuar mishin me lëkurën e tij.

2. ËMBËLSIRAVE ME STOMAK BOSH: është më mirë të konsumoni një copëz bakllava pas vaktit kryesor sesa të pangrënë pasi kjo mund t’ju rrisë dëshirën dhe nepsin për të ëmbla!

3. DARKËS SË NGARKUAR: Mos lejoni të konsumoni vakte të rënduara me kalori dhe yndyrë përpara se të flini në darkë. Përpiquni që të kalojnë të paktën 3 orë pas një vakti të plotë deri në orarin e gjumit.

4. SALCAVE TË GATSHME: Zakonisht, salcat e gatshme të sallatave dhe të ushqimeve të tjera, sidomos salca e sojës, janë tepër të pasura në kripë. Kripa përbën rrezik për ata që vuajnë nga hipertensioni.

5. YNDYRËS SË TEPRUAR: Gjatë ditëve të festave, ngarkesa e tepruar me yndyrë të ngopur si margarina, gjalpi dhe kremi i qumështit mund t’ju rrisin yndyrnat në gjak dhe të vënë në rrezik personat e predispozuar për episode kardiake!

6. PIJEVE ME SHEQER: Largojini nga shtëpia pijet e sintetizuara dhe të koncentruara në sheqer. Nuk keni nevojë për to! Shtrydhni, fruta, kombinoni lëngje me ujë me gaz dhe fruta të ndryshme dhe me perime si kastraveca, karota dhe domate!

T’i themi

1. UJIT: Të pish mjaftueshëm ujë gjatë ditës është shumë e nevojshme për të lehtësuar proceset metabolike dhe djegien e kalorive. 1-2 gota ujë përpara çdo vakti mund t’ju ndihmojnë të hani më pak ushqim. Gjatë gjithë ditës nevojiten 2 l ujë.

2.TË NGRËNIT ÇDO 3 ORË: Të ngrënit 5 vakte gjatë ditës, çdo 3 orë, na ndihmon të kontrollojmë sasinë e ushqimit gjatë vakteve. E ngrëna në të njëjtat orare është e dobishme gjithashtu.

3. SALLATAVE PËRPARA VAKTIT: Hani porcione të bollshme me zarzavate përpara pjatës kryesore. Ju ndihmon të ndjeheni të ngopur me pak ushqim. Prania e fibrave në stomak mund t’ju “vjedhë” ca kalori dhe të mos i lejojë të disponohen për energji.

4. SALLATËS RUSE: Me fasule, bizele, karota dhe majonezë të bërë vetë, kjo sallatë është shumë e shëndetshme sepse edhe na ngop – edhe na ushqen me pak kalori!

5. MISHIT TË BARDHË: Vini porcione të bollshme mishi të bardhë në pjatë pasi në këtë mënyrë do të ndjeheni të ngopur ndërkohë që metabolizmi juaj do të punojë më shpejt për të tretur proteinat që përmban mishi.

6. DOMATEVE & QEPËVE: Përmbajnë mineralin krom që ndihmon në metabolizmin e sheqernave.

7. ËMBËLSIRAVE ME KANELLË: Kanella ndihmon në stabilizimin e sheqerit në gjak.

8. STEVIAS: Është sheqer pa kalori i cili prodhohet nga bima e Stevias dhe është alternativë shumë e mirë e sheqerit për ëmbëlsirat.

9. MASËS: Tregohuni të përmbajtur në sasitë që konsumoni të ushqimeve dhe sidomos ëmbëlsirave.

Blerina Bombaj, dietologe

Verë, muhabet dhe agjërim Konsumi me masë i verës së kuqe si përshembull 1-2 gota në ditë (jo çdo ditë), ndihmon në përshpejtimin e metabolizmit dhe në parandalimin e rritjes së kolesterolit në gjak! Por, teksa jeni duke ngrënë me një gotë përpara, mos harroni të bëni muhabet. Sa më shumë të flisni, aq më ngadalë do të hani, aq më shpejt do të ngopeni! Ndonjë ditë, gjatë pushimeve të fundvitit, mund ta bëni pushim nga ushqimi duke konsumuar jo më shumë se 500 kal, për t’i dhënë mundësinë organizmit të përdorë kaloritë e marra me tepricë gjatë ditëve festive. Teoria e të ndenjurit tek tuk pa ngrënë po merr komente pozitive në komunitetin shkencor pasi duket se lidhet me përmirësim të bio-parametrave që lidhen me parandalim të plakjes.

CMY

DHJETOR 2013

20 DHJETOR Hapet në

Fashion Outlet më i madh në Shqipëri 5000 m2

SHIJE - DITAR

Ka mbi 15 vjet që informon publikun me staturën e saj serioze për çka ndodh në Shqipëri, rajon dhe botë. Folësja e “Top Channel” është një ikonë e edicioneve informative por nga kuadrati magjik e deri në përditshmërinë e saj është një rrugë e madhe në mes. GENTA POPA amvisë nuk është vetëm ajo që shihni në ekran. Shkon për të blerë peshk, del në kopshtin e shtëpisë, mbledh limona dhe i bën limonadë, ashtu si dikur. Por ka edhe disa detaje të tjera kulinare që na i ka rrëfyer në këtë intervistë. Zbulojini!

Nga Saimir MUZHAKA / foto Brilanta KADILLARI

Genta Popa

mes kuzhinës dhe bahçes 20

Ushqimi i parë që fillon ditën tuaj.

Unë nuk hyj tek njerëzit që e fillojnë herët ditën por kurdo që të zgjohem mendjen e kam te kafeja. E ndërsa kafeja përgatitet, pi një gotë qumësht. Kafeja ime e mëngjesit nuk është ajo tradicionalja turke por një filxhan i madh kafe filtër, me pak qumësht dhe shumë pak sheqer.

Të kripura apo të ëmbla?

Prej vitesh, them se më mirë janë të kripurat. Dikur, kujtoj që lumturohesha me të ëmblat, sidomos me çokollatat. Me kalimin e viteve po preferoj më shumë të kripurat dhe pak pikante madje. Nuk tundohem më nga ëmbëlsirat, që edhe kur i dua, më pëlqejnë jo shumë të sheqerosura.

Gatimi që të kujton recetat e nënës...

Byreku, që mami e bënte me shumë pasion të dielave dhe i kushtonte shumë vëmendje petëve të tij të holla. Ishte një mjeshtre e vërtetë. Kujtoj kur gratë, mikeshat e mamit, mburreshin me faktin se e kishin bërë byrekun për një kohë shumë të shkurtër. Gjithmonë dëgjoja një rekord të ri. Dhe meqë ishte e rëndësishme të dije ta bëje byrekun, unë e kam mësuar që në moshë të vogël.

DHJETOR 2013

Pjata që mund të hanit edhe përditë.

Dy vezë të ziera ose të skuqura pak, me pak vaj ulliri, kripë, piper dhe bukë të thekur me gjalpë. Sigurisht ka edhe shumë pjata të tjera të rafinuara por ju referova një zgjedhjeje të thjeshtë, për të thënë se ka shumë rëndësi si e trajton vaktin. Jam kundër të skuqurave fort apo të gatuarave gjatë në zjarr apo furrë.

Mish apo peshk?

Peshku rekomandohet më shumë dhe mua më vjen përshtat kjo gjë. E shijoj peshkun dhe frutat e detit. Përpiqem që ta marr të freskët dhe me siguri shitësit vihen në pozitë nga pyetjet e mia të pafundme. Përpara disa ditësh takova Gjergj Lucën, biznesmenin e peshkut. Më dha disa sugjerime dhe patëm një vakt të mrekullueshëm me miq të dashur. E falenderoj!

Ushqimi që urreje kur ke qenë fëmijë.

Nuk më kujtohet. Kam qenë një fëmijë shumë i mbarë për sa i takon ushqimit. Nuk bëja naze. Motra ishte më e llastuar në këtë drejtim.

SHIJE - DITAR

Qyteti shqiptar ku gatuhet ushqimi më i shijshëm.

Nëse flasim për restorantet kam përshtypjen se është Tirana. Këtu kulinaria është zhvilluar shumë dhe njerëzit kanë pretendime. Nëpër qytete të tjera më duket sikur abuzohet pak me traditën dhe më vjen keq të them se kam vajtur me shumë dëshirë për të shijuar një ushqim tradicional vendas dhe jo pak herë jam zhgënjyer si pasojë e asaj që përmenda më lart. Them se gatimi dhe tradita kërkojnë shumë dashuri.

Kurrë & gjithmonë në tryezën tuaj të ngrënies.

Gjithmonë, janë limonët e kopshtit tim. Kur isha e vogël i këpusja ende pa u pjekur mirë dhe i bëja limonadë. Por edhe frutat e stinës. Më duken më të shijshme. Preferoj t’i blej tek fshatarët. Në këtë kohë po hamë shegët, rrushin e vendit, hurmat farëzeza dhe arrat e reja. Nga ana tjetër gjithmonë blej djathëra: jo shumë në sasi, por shumë në lloje. Dhe kurrë nuk mbaj ushqime të ngrira. Ngrirja e frigoriferit është gjithnjë bosh.

Qyteti europian ku hahet më mirë.

Pija më e mirë për të shoqëruar një pjatë të shijshme.

Duhet të ketë një rivalitet mes Parisit dhe Romës apo Milanos. Janë qytete me shumë traditë në këtë drejtim, ku siç e dimë e ngrëna është një art më vete. Një art që lidhet sa me të shkuarën aq edhe me të tashmen. E adhuroj krijimtarinë e tyre në këtë drejtim dhe përpiqem të mësoj t’i zbërthej recetat vetëm nga shija. Jo kudo t’i tregojnë sekretet…

Jam e dhënë pas verës. Kujtoj dajat e mi të ndjerë që çdo Vit të Ri na sillnin një shishe verë të kuqe që e prodhonin vetë, këtu në Tiranë. Me atë rast mbaj mend që tregonin gjatë për aromën e rrushit dhe ëmbëlsinë e tij, fermentimin, vozat apo tapat e shisheve edhe pse kishin të tjera profesione. Më është dhënë rasti të provoj verëra të mira por nuk harroj atë shije të mrekullueshme të verës “Brusko” të kuqe në të zezë, të prodhuar nga dajat.

Një program në TV shijohet më mirë duke ngrënë…

Kur është një program i dashur, argëtues apo me interes gjen vend shumë mirë gjatë drekës apo darkës, kur pi një kafe apo një gotë verë. Kur vijnë mikeshat, e kthej tek kanali i modës dhe muhabeti shijon më shumë.

Ushqimi apo pija e fundit që mbyll ditën tuaj.

Darka e vonë është pjesa më argëtuese për mua. Për sa i takon ushqimit, menuja varion nga më e thjeshta tek më e rafinuara, edhe sipas humorit tim. Më pas shijoj me kënaqësi një gotë të vogël “Jagermeister” ose pak “Wisky-cola”. Edhe një filxhan çaj e pi me shumë dëshirë darkave.

DHJETOR 2013

.. . ë n j o r f a o Festat p tive s e f e h d ë t groh n e a r e f s o Atm mat o l p i D ë n ju mirëpret fin tuaj të

dhe sta ë t iq m e m e iv Mbrëmje fest hjetorit punës gjatë d

miljen

se me fa e u t ë g r a e h d ngrohta Krishtlindje të j dhe miqtë tua it të viteve im r r ë d n e la Mbrëmja Ga

në

juar nga Shefi y

larmishme kri e pasur, menu të

Kuzhinë duke i kuzhinës. r i përzgjedhur o k zi u m i m ra g pro e traditën, hitet m it it Të ftuar special, v d n fu të kën festive . ndërthurur muzi i duhet një feste a çk th ji g e h d zikore e ndryshme mu HOTEL DIPLOMAT Rr. Sulejman Delvina, Nd. 61, H.21022, Tiranë, Shqipëri Tel: +355 4 2233 151 / 2258 468 Fax: +355 4 2230 457 marketing@diplomathotelstirana.com www.diplomathotelstirana.com 23

SHIJE - NË- NË KOPERTINË SHIJE KOPERTINË

ENEDA TARIFA

Kuzhina si

DHJETOR 2013

J Nga Arta MARKU Fotot Brilanta KADILLARI Veshjet: Anila Konomi + koleksion personal; Aksesorët: Dolce Casa; Ëmbëlsirat nga “Art Pastiçeri” dhe “Smart Sweet”

muzika

Jeta e saj ka ndryshuar. E cila jetë gruaje nuk ndryshon në momentin kur provon shihen e të pasurit të një bebeje në krahë. E kështu edhe Eneda Tarifa nuk bën përjashtim. Sadoqë duket gjithnjë e njëjta, elegante dhe plot humor e energji, që shumëkush e sheh prej matanë ekranit të vogël të dhomave të ndenjes, ndryshimi është aty. Teksa flisnim në telefon për të lënë orarin e takimit të së nesërmes dëgjova gugatjet e së voglës. “Po i jap të pijë” më sqaron Eneda arsyet e asaj gugatjeje aty aq afër telefonit, “Sepse gjithnjë bëj dy punë njëkohësisht” dhe qesh. Por në fakt nuk është aspak larg të vërtetës, sepse Aria e saj e vogël, që veç prej pak ditësh ka mbushur 6 muaj, është gjithnjë me të ëmën, diku aty rrotull saj, edhe gjatë kohëve të punës. “Po, e kam marrë gjithnjë me vete. Ajo lindi në maj dhe unë në korrik qeshë e detyruar të nisesha për turne me trupën e Portokallisë. Padyshim që do ta merrja me vete. Si mund të bëja ndryshe. E vogla ime ka parë qysh në këtë moshë gjysmën e Shqipërisë, nga Puka në Librazhd e nga Velipoja në Sarandë”. Ndryshe e thënë, është e pjesë e kësaj marrëdhënieje nënë –bijë të qenit ngado dhe kurdo bashkë... Por nuk është mëmësia i vetmi ndryshim i Eneda Tarifës. Sepse një ndryshimi tjetër i saj, jo më pak i rëndësishëm sesa shndërrimi në nënë, ka disa vite që ka filluar të marrë trajtat e veta. “Jam bërë familjare me kohë të plotë, pavarësisht gjithë angazhimeve” më thotë tepër serioze. “Amvisë pra... Madje një amvisë e zonja”, dhe fillon të më tregojë me hollësi për kohët që kalon në kuzhinë dhe për mënyrën se si e kalon atë kohë...

SHIJE - NË KOPERTINË

NË ROLIN E AMVISËS

DIKUR ISHA THJESHT NJË NDIHMËS -KUZHINIERE QË QËRONTE PATATET OSE ORIZIN. POR KUR ZBULOVA KUZHINËN KUPTOVA SE E KISHA BRENDA MEJE EDHE KËTË LLOJ TALENTI -“Amvisë e zonja” do të thotë që keni filluar t’ia mësoni të fshehtat këtij “zanati” qysh herët? Jo, jo herët. Kush isha e vogël unë nuk isha shpesh e pranishme në kuzhinë. Edhe kur isha bëja rolin e ndihmës-kuzhinieres. Ndodhte që mami më kërkonte t’i jepja një dorë. Por çfarë më kërkonte ishte për shembull t’i qëroja patatet, t’i pastroja orizin ose fasulet. Ishin disa lloj punësh që hanin kohë, ishin të domosdoshme, tani i kemi harruar, porse dikur isha unë ajo që i bëja. Ndonjëherë e ndihmoja mamin për të bërë kek, ajo rrihte vezët me gjalpin dhe kosin kurse unë e ndihmoja duke i hedhur pak nga pak miellin përzierjes me vezë. Kjo punë më pëlqente shumë më tepër sesa qërimi i orizit: në fund fare mund ta haja me shumë kënaqësi çfarë mbetej në tas nga brumi pasi mami e kishte futur kekun në furrë (qesh). -Zakonisht mamatë përpiqen t’i mësojnë vajzat edhe me kuzhinën qysh herët... Jo mamaja ime. Ajo nuk donte të na lodhte, përpiqej në na vihej në dispozicion me të gjitha. Por edhe unë nuk kam pasur ndonjë padurim që të mësoja të gatuaja. Fundja pse? Që të bëhesha gati për kur të më duhej? Jo. Mendoj se çdo gjë ka kohën e vet. Dhe është e vërtetë, unë fillova ta mësoj kuzhinën kur mu desh dhe

ndihem po aq e zonja sa do të ndihesha po të kisha filluar qysh herët. -Kur e zbuluat për herë të parë kuzhinën? Kohë para se të filloja bashkëjetesën me Erionin. Prindërit e mi kishin një apartament një kat sipër shtëpisë së tyre. Unë fillova të jetoj vetëm aty dhe herë herë më pëlqente të merresha me gatime, për kënaqësinë time por edhe sepse ftoja shoqe për drekë a darkë. Asokohe zbulova kuzhinën por edhe një lloj talenti që ishte brenda meje: të gatuarit. Sepse gatimi dhe kuzhina, si shumëçka tjetër, është një lloj talenti, atë e ke ose nuk e ke brenda vetes. Nëse nuk e ke, nuk bëhesh kurrë e zonja. Nëse e ke, nuk ka rëndësi se kur fillon të merresh me të. Përfundimisht unë e kam, edhe pse nuk e kisha shfaqur herët një pasion të tillë. -A mund ta përfytyroni veten krejt shpërfillëse ndaj kuzhinës dhe gatimit? A mund ta bëni të parëndësishme për një grua? Padyshim që ka gra që nuk dinë të gatuajnë dhe s’u duket e rëndësishme kjo gjë. Por ky nuk është rasti im. Mendoj se kuzhina është ajo që e mbledh, e bën bashkë familjen. Ka ndikim të jashtëzakonshëm në mirëqenien e bërthamës familjare. Është një mrekulli, një mrekulli e domosdoshme.

DHJETOR 2013

SHIJE - NË KOPERTINË

kuzhiniere e jashtëzakonshme. -Pra për ju dhe për bashkëshortin tuaj: dashuria vjen nga stomaku? Patjetër që në raste të caktuara kjo e ndihmon dashurinë... - A jeni çift dhe në kuzhinë apo ju bëni pjesë në atë kategori grash që këtë hapësirë zakonisht femërore të shtëpisë e konsideroni një lloj mbretërie të gruas? Njëfarësoj kuzhina ime është një lloj mbretërie vetjake. Im shoq herë pas here ndodh që të jetë duke gatuar me mua. Makaronat për shembull i gatuan shumë mirë. Ndoshta ngase edhe i ha shumë i gatuan më mirë se unë. Bën madje shpesh të dielave për mëngjes një lloj trahanaje që e gatuan me pak qepë dhe spec djegës. E megjithatë ai nuk kalon shpesh nga kuzhina. Unë kam vetë ca mendime disi tradicionale në lidhje me këtë.

NË ÇIFT IM SHOQ DO NJË PJATË NË TAVOLINË NË TË TRIA VAKTET. ATIJ I PËLQEN USHQIMI, TË NGRËNIT, KA RREGULLAT E VETA DHE UNË KAM MUNDËSINË KËSISOJ, DUKE I PËRMBUSHUR KËRKESAT E KËSAJ NATYRE, T’IA OFROJ DASHURINË EDHE NË KËTË MËNYRË -Cili është mendimi i bashkëshortit tuaj në lidhje me aftësitë tuaja në këtë fushë? (qesh) Do t’ju tregoj një sekret. Kuzhina ishte një nga “kushtet” që Erioni më vuri në momentin që filluam të diskutonim për bashkëjetesën tonë. Ai donte që unë ta kisha edhe këtë përmasë: pra, duhej me doemos që unë t’i vija një pjatë përpara në tryezë në të tre vaktet. -Fjala imponim tingëllon disi e ashpër. Unë nuk e shoh kështu. Së paku jo në këtë rast. E shoh si një lloj imponimi përgjigja ndaj të cilit mua më jep kënaqësi. Është një mënyrë tjetër që mua më krijohet për

të dhënë dashuri. Tim shoqi i pëlqen ushqimi, të ngrënit, ka rregullat e veta dhe unë kam mundësinë kësisoj, duke i përmbushur kërkesat e kësaj natyre, t’ia ofroj dashurinë edhe në këtë mënyrë. Pse jo. -Dhe cili është reagimi i tij tashmë për pjatat tuaja? Vetëm pak ditë më parë, unë i vura mbi tryezë një pjatë me fasule. Ia lexova në të gjithë qenien e tij të kënaqësinë e të shijuarit të një pjate aq të thjeshtë. Dhe sikur të mos mjaftonte kjo ai ma komentoi në fund me ngjyra të gjalla: i ke gatuar edhe më mirë se mamaja ime, më tha. Dhe ky është një vlerësim i jashtëzakonshëm duke pasur parasysh faktin që ime vjehërr është një

-Që do të thotë? Që do të thotë se burri në shtëpi ka një rol të mirëpërcaktuar: i fortë dhe i fuqishëm më duket sikur do t’i sfumoheshin disi këto përcaktime nëse ai bëhet pjesë e kuzhinës aq sa unë. Unë s’e përfytyroj dot tim shoq për shembull, duke larë pjatat. Tek e fundit pse ai, përsa kohë unë jam aty dhe mund t’i bëj vetë këto punë dhe më mirë madje. -Nëse ai dëshiron që t’i gatuani diçka të vështirë? Një byrek për shembull? Unë e bëj byrekun. Sepse edhe vetë më pëlqen. E preferoj me qepë dhe domate. Porse nuk e zë vetë brumin dhe nuk i hap vetë petët. Kur isha e vogël më ndodhte të ndihmoja mamin. Por atëherë ishte kohë tjetër, duheshin bërë me doemos në shtëpi petët. Kurse tani ekziston lehtësia e të blerit të petëve të gatshme në dyqan.

SHIJE - RECETË NGA ENEDA TARIFA

DHJETOR 2013

Krepa me reçel, djathë ose proshutë Përbërësit: 2-3 të verdha veze pak kripë 2 gota uji miell 1 litër qumësht 2 lugë gjelle gjalpë Për mbushjen: Reçel qershie kanellë bajame të thërrmuara; ose, djathë i bardhë mjaltë; ose proshutë pana piper sipas dëshirës Përgatitja: Rrahim të verdhat e vezëve, shtojmë miellin dhe i përziejmë. Ndërkohë, hedhim qumështin pak e nga pak derisa të na bëhet një masë e hollë kremoze, pa harruar të hedhim edhe kripën. Vendosim tiganin e sheshtë në zjarr me një majë luge gjalpë. Pasi ngrohet tigani, marrim sa një gjysmë gote uji përzierjen e brumit dhe e shpërndajmë në tigan me lugë. Lihet rreth një minutë nga njëra anë dhe e kthejmë nga ana tjetër. Në mënyrë të tillë veprojmë për gjithë masën e brumit. Petat e holla i mbushim me reçel qershie. I mbështjellim dhe i spërkasim me kanellë pluhur dhe bajame të thërrmuara. Për mbushjen unë përdor shpesh edhe djathë të bardhë të cilin e spërkas sipër me mjaltë; ose proshutë të prerë në rripa të hollë të përzier me pak pana kuzhine. Pak piper nëse dëshironi.

SHIJE - RECETË NGA ENEDA TARIFA

Përbërësit Spinaq shumë i freskët Panxhar të kuq të zier Djathë gorgonzola Luleshtrydhe Stika pishe Përgatitja Spinaqin e zgjedhim shumë të freskët dhe me gjethe të vogla. Pasi e lajmë mirë dhe e thajmë, fletët i hedhim në një tas sallate. I grijmë panxharin e kuq në feta të holla, pak djathë gorgonzola, luleshtrydhet e prera në feta dhe i përziejmë mirë. Pasi i spërkasim me vaj ulliri dhe uthull balasamike i hedhim stika pishe të pjekura më parë në një tigan pa vaj.

Sallatë me spinaq dhe luleshtrydhe 30

DHJETOR 2013

TRADITË FAMILJARE

MË VIJNË NDËRMEND GOLLOPITET E GJYSHES, NJË LLOJ KULAÇI ME SHUMË MAJA, VAJ ULLIRI DHE KOS. EDHE PSE E DI SESI GATUHET KURRË NUK E KAM BËRË. DHE NUK BESOJ SE DO TA BËJ NDONJËHERË SEPSE IME GJYSHE E PIQTE NË SAÇ. DHE KJO KA SHUMË RËNDËSI PËR SHIJEN E SAJ. -Origjina juaj gjirokastrite nënkupton që ju e njihni mirë këtë kuzhinë? Nuk mund të them se ndihem specialiste veçmas në këto lloj gatimesh. Por sigurisht që njoh shumë syresh. Ka qenë pikërisht një lloj ëmbëlsire tipike gjirokastrite ajo që më kujtohet të kem gatuar për herë të parë në jetën time. Janë karkanaqet. Jetoja në shtëpinë e mamit dhe isha mjaft e vogël. Nuk besoj të kem nxjerrë duarsh ndonjë kryevepër. Por besoj se tani shumë prej gatimeve të mia, tipike gjirokastrite ose jo, mund të quhen të tilla.

nuk të gatuaja kurrë as makarona e as oriz. -Meqë jemi tek preferencat, çfarë nuk fusni kurrë në shtëpi? Peshkun. Asnjëri nga ne të dy nuk jemi shumë të dhënë pas tij. Më së shumti më bezdis era gjatë gatimit që nuk largohet kurrë. Ndaj dhe preferojmë, nëse duam ndonjëherë në të radhë të hamë peshk, të shko-

jnë në restorant. Mishi është mbreti në tryezën tonë. Dhe unë vetë jam shumë mishngrënëse. -Ç’marrëdhënie kemi me ëmbëlsirat? I ha shumë. Kam filluar edhe i gatuaj nga pak. Tani, meqë po afron viti i ri, kam një arsye më shumë për t’i kushtuar ndonjë pasdite biskotës së Krishtlindjes me xhenxhefil.

-Mami apo gjyshja ishte kuzhinierja me të vërtetë e zonja? Nëse do të flasim për gatimet tradicionale është padyshim gjyshja. Gatimet e saj më sjellin ndërmend kohën kur, e vogël, bashkë me kushërirat e mia, shkonim në Gjirokastër. Gjyshja gatuante lloj lloj gjërash për ne. Më vijnë ndërmend gollopitet. Një lloj kulaçi me shumë maja, vaj ulliri dhe kos. Edhe pse e di sesi gatuhet kurrë nuk e kam bërë. Dhe nuk besoj se do ta bëj sepse ime gjyshe e piqte në saç. Dhe kjo ka shumë rëndësi për shijen e saj. Por gjyshja bënte edhe byrek me kungull të verdhë, byrek me qepë e domate apo qumështor. -Cili është specialiteti juaj në kuzhinë? Supat. I shijoj shumë dhe i gatuaj mirë. Bëj nga më të ndryshmet. Por meqë im shoq i ha shumë gjellët tradicionale me mish dhe zarzavate ia kam marrë dorën edhe atyre. Edhe pastat nuk mund t’i lë pa përmendur, edhe pse në këtë rast Erioni është me i zoti se unë. Tek e fundit është ai që i preferon se të ishte për mua

MIQ DHE VITI I RI

ENDE DERI MË TASH UNË DHE ERIONI NUK KEMI FESTUAR NJË VIT TË RI NË ÇIFT, VETËM NE TE DY. PUNA NA KA KUSHTËZUAR. EDHE TANI QË ËSHTË VAJZA, DERISA TË RRITET EDHE PAK, DO T’IA “VJEDHIM” VITET E RINJ TË PËRBASHKËTA -A ftoni shpesh miq për drekë a darkë? Ende jo shumë, sepse shtëpia ku jetojmë nuk është akoma ajo që duam të kemi. Gjithsesi prindërit e mi vijnë të dielave dhe unë gatuaj edhe për ta. Por meqenëse punoj të shtunave natën deri vonë, ndodh që nuk jam në gjendjen e përshtatshme për të gatuar, ndaj qoftë me prindërit apo edhe me miq të tjerë drekojmë jashtë, në restorantet tona të preferuara. -A mund të na zbuloni disa hollësi të tryezës suaj të Vitit të Ri? Unë me Erionin asnjëherë deri më tani nuk kemi festuar një Vit të Ri në çift, në shtëpinë tonë. Puna që bëjmë na ka kushtëzuar në këtë drejtim. Jemi të detyruar të jemi jashtë shtëpisë natën e ndërrimit të viteve, dhe për më tepër jo thjesht dhe vetëm në te dy. -Por me siguri Viti i Ri 2014 do të jetë ndryshe. Sepse për herë të parë jeni tre... domethënë është

Viti Ri i parë për vajzën tuaj. A nuk është ky një detyrim për ta festuar në shtëpi? Jo, edhe këtë vit nuk kemi një projekt të tillë. Vajza është ende e vogël, dhe ndoshta edhe për pak kohë do t’ia “vjedhim” vitet e rinj... -Por le të përfytyrojmë: çfarë do të kishte në tryezën tuaj, nëse do të shtronit vetë një të tillë për Vit të Ri. Patjetër gjeli, përsheshi dhe sallata ruse. Kanë qenë gjithnjë pjesë e tryezave festive në shtëpinë time. Ndoshta për zakon apo ndoshta për shijen që kanë, mua më pëlqejnë shumë. Kësisoj gatimet e sipërpërmendura do të jenë patjetër në tryezë kur unë të festoj Vitin e Ri në shtëpi me burrin dhe vajzën. -Pra ju dini ta gatuani përsheshin? Për hir të së vërtetës, unë nuk kam gatuar asnjëherë përshesh por e njoh procedurën dhe nuk më duket e vështirë.

KUZHINA SI TERAPI

SA HERË JAM NË GJENDJE TË RËNË PSIKOLOGJIKE HAP NJË LIBËR KUZHINE DHE BËJ NJË RECETË PIKË PËR PIKË SI E TREGON LIBRI... DHE NDJEJ SHKARKESËN EMOCIONALE -Çfarë ka në sfond teksa ju gatuani, muzikë? Dikur kishte gjithnjë muzikë. Tani sërish muzikë por është e një tjetër lloji, janë gugatjet e vajzës sime, ose e krijoj vetë sfondin duke i kënduar asaj një këngë për fëmijë teksa gatuaj. -Shpesh flitet për terapinë e të gatuarit. Psikologët madje përdorin termin e njohur “cocing therapy”. A funksionon të rastin tuaj? Funksionon. Më ndodh shpesh, kur jam në një gjendje të rënë psikologjie, t’i drejtohem kuzhinës. Porse në raste të tilla nuk më funksionon fantazia. Kur je e mërzitur edhe

DHJETOR 2013

SHIJE - NË KOPERTINË

ESTETIKË DHE MANI

PËR MUA EDHE KUZHINA ËSHTË SI MUZIKA: I RËNDËSISHËM ËSHTË THELBI, DUKJA VJEN E DYTA -Cilat janë manitë tuaja përtej gatimit po brenda kuzhinës. Le të themi a jeni e dhënë pas aksesorëve, takëmeve, serviseve, dekoreve në kuzhinë apo në tryezë? Epo unë jam, njëfarësoj, kuzhiniere e re. E kësisoj edhe kuzhinës sime i mungojnë shumë gjëra me të cilat do të plotësohet pak nga pak me kalimin e kohës. Megjithatë mund të them se nuk i jap rëndësi parësore pamjes. Për mua edhe kuzhina është si muzika. I rëndësishëm është thelbi, dukja vjen e dyta. -Sa e keni kuzhinën aleate të estetikës suaj personale. A i përdorni ushqimet edhe për të ushqyer lëkurën së jashtmi? A jeni e kujdesshme ndaj maskave të bëra në shtëpi e të tjera kësisoj? Sa herë kam kohë, por kjo nuk ndodh shpesh. Gjithsesi e përdor lëkurën e kastravecit për fytyrën. Kam bërë disa herë maska me vaj ulliri dhe vezë për flokët e ndonjëherë mjaltë me kokrriza sheqeri për të bërë një skrap pastrues për lëkurën.

mendimet dalin të mërzitura. Dhe kjo e rrezikon rezultatin gatesës. Ndaj në raste të tilla unë e filloj procesin duke iu drejtuar ndonjë libri kuzhine. Filloj dhe e shfletoj dhe sakaq nis e ndjej shkarkimin psikologjik. Kur e kam gjetur recetën që më duhet për atë rast, filloj nga puna duke iu referuar pikë për pikë librit, sakaq ndjej që kam dalë tërësisht nga gjendja e mërzisë. Për shkak të gatimit padyshim. Por veçse terapi gatimi është edhe shërim në një kuptim

jo thjesht psikologjik. Diku kam lexuar se gratë që gatuajnë, qërojnë e grijnë qepë dhe hudhra janë më të imunizuara ndaj baktereve. -I mbani gjithnjë librat e kuzhinës të hapura mbi banak? Jo jo, unë tashmë gatuaj pa ndihmën e librave. Madje nuk i përdor as masat e as peshoren. Ja kam marrë dorën edhe raporteve të përbërësve. Libri më duhet në raste të veçanta si ai që përmenda më sipër.

-Kujt ia dedikoni linjat? Vetëm dietave jo. Nuk jam partizane e tyre. E sidomos tani nuk është koha e duhur për mua për të mbajtur dieta. E ushqej ende vajzën me gji. Vetëm pak ditë më parë rreth moshës 5 muaj e gjysmë ajo ka filluar me ushqimin shtesë... Por ndoshta ia dedikoj faktit që jam gjithë kohën në lëvizje, shumë e angazhuar. Por nuk mund të mos them se kam mësuar tashmë edhe të ha në sasi të vogla.

GUIDA E MUAJIT

f. Rreth e rrotull globit Rite, zakone, legjenda... në tryezën e festave

f. Jozefina Topalli Histori Krishtlindjesh në dy kohë

f. Receta VIP Në tryezë me pjatat e Arbana Osmanit, Zamira Kitës, Marsela Çibukajt...

f. Receta historike & tradicionale Suela Konjari Ja si e gatuaj përsheshin

SHIJE - GUIDA E MUAJIT

Historia e zanafillës, rite, zakone dhe legjenda. Shpjegimi i përdorimit të thjerrëzave apo shegëve, i rrushit që duhet të jetë me 12 kokrra… shumëçka për mbrëmjen e ndërrimit të viteve Në të gjithë globin festohet Viti i Ri por çdo vend ka zakonet e veta, pagane ose fetare, të cilave u duhet zënë besë për të sjellë fat të mbarë për Vitin e Ri. Mesnata shenjon një moment kalimi që i kujton botës fundin e diçkaje dhe fillimin e një përshkimi të ri për t’u bërë. Të gjitha simbolet dhe zakonet e Vitit të Ri kanë rrënjë të lashta dhe arsyetimi i tyre shpesh është pak ose aspak i njohur. Pse vishemi me të kuqe? Pse bën mirë të hash thjerrëza ose shegë? Pse shpërthejnë fishekzjarrët? Pse hidhen gjërat e vjetra? Ejani t’i zbulojmë...

Dita e parë e vitit, në botën moderne është 1 Janari sipas kalendarit Gregorian që është në përdorim në të gjithë botën. Në masën më të madhe në të gjitha shtetet është ditë feste. Ishte Jul Çezari ai që vitin 46 para Krishtit krijoi “kalendarin julian” dhe përcaktoi se Viti i Ri niste më 1 Janar. Në këtë ditë romakët ftonin për darkë miq dhe shkëmbenin si dhuratë një vazo të bardhë me mjaltë, fruta dhe fiq të thatë, të gjitha të shoqëruara me disa degë dafine. Ky konsiderohej peshqeshi që ndillte fat dhe lumturi.

DHJETOR 2013

SHIJE - GUIDA E MUAJIT

Megjithatë, ende fillimi i vitit festohej në kohë të ndryshme, në vende të ndryshme: 1 mars (Viti i Ri në Romën republikane), 25 mars (Lajmi i mirë) ose 25 dhjetor (Krishtlindjet). Vetëm me përshtatjen universale të kalendarit Gregorian (nga emri i papa Gregorit XIII, që e ideoi në vitin 1582), data 1 Janar u bë dita e parë e vitit për të gjithë. Por, qoftë më 1 Janar apo më 25 Mars dita e parë e vitit shoqërohej, si çdo festë tjetër me ritet e saj ceremoniale. Ushqime të caktuara, veprime të caktuara... gjithçka e mirëpërcaktuar madje e detyruar për t’u ndjekur nga të gjithë. Tashmë ka rrjedhur shumë ujë e megjithatë diçka prej riteve dhe zakoneve të lashta ka mbetur ende. Kanë mbërritur herë pas here të transformuara, e megjithatë një sharm antik e kanë. Por cili është shpjegimi? Thjerrzëzat në mesnatë. Një nga ritet me të njohura në shumë vende, është ngrënia e thjerrëzave në mesnatën mes 31 Dhjetorit dhe 1 Janarit. Ky zakon ka të bëjë me bollëkun dhe pasurinë ose me urimin për bollëk dhe pasuri: thjerrëzat janë konsideruar ushqim që ishte në gjendje të ngopte mjaftueshëm. Nga ana tjetër, gjatë gatimit thjerrëzat shtohen dhe kështu shpresohej të ndodhte me bollëkun e njerëzve që nuk e harronin pjatën e thjerrëzave në mesnatë.

Përtej ës kuzhin

12 kokrra rrush. Në Spanjë ky rit ka shumë rëndësi. Më mesnatë spanjollët hanë gjithnjë 12 kokrra rrush: një për secilën prej 12 rrahjeve të orës që paralajmëron afrimin e ndërrimit të viteve. Shega dhe rrushi. Janë fruta që nuk duhet të mungojnë në tryezën e Vitit të Ri. Sjellin fat. Madje nuk është nevoja t’i hash, mjaft edhe t’i shohësh teksa i ke në tryezë. Shega simbolizon besnikërinë bashkëshortore dhe është shenjë e mirë ta hash për Vit të Ri. Legjenda thotë se edhe Proserpina (Persefoni në mitologjinë greke që u rrëmbye nga Plutoni, mbreti i nëntokës), pasi e hëngri këtë frut, u dënua ta kalonte pjesën tjetër të jetës në krah të bashkëshortit të saj edhe pse në Had. Epo e kanë bërë betimin: bashkë përgjithnjë, në të mirë e në te keq... Në Greqi, i pari njeri që të hyn në derë për Vit të Ri, duhet të përplasë për tokë e ta hapë, një kokërr shegë. Në Amerikën e Jugut nuk mjafton t’i gëlltisësh 12 kokrrat e rrushit, secila prej tyre duhet shoqëruar me shprehjen e një dëshire, nga një për çdo muaj të vitit. Peshqeshet janë një tjetër element i kësaj feste: Sa më shumë dhurata të kesh marrë për Vit të Ri aq më shumë bollëk gjatë vitit të ri që hyn.

Rrush i thatë. Zakoni e do, në Itali, që veç thjerrëzave të hahet edhe rrush i thatë gjatë natës së Vitit të Ri. Edhe një rit i tillë nënkupton bollëk parash në vitin që troket në derë.

-Në BRAZIL është detyrim veshja me rroba të bardha ose të arta. -FISHEKZJARRËT ngado në botë, janë dëshmi e dëshirës për të larguar shpirtrat e këqinj që shpërthejnë në çast bashkë me shpërthimin e fishekzjarrëve. Padyshim që në kohën e sotme nënkuptojnë edhe alegrinë dhe gëzimin.

lidhet me “kalendat” duhet të bësh kujdes: çfarë bën ato 12 ditë do të bësh gjatë 12 muajve të vitit që sapo ka hyrë. -VESHJET E BRENDSHME TË KUQE komentohen si ndjellëse të fatit të mirë. Sidomos gjatë darkës këto veshje janë të detyrueshme si për burrat dhe gratë.

-TË HAPËSH DERËN E SHTËPISË. Kjo ndodh në Rusi, pas rënies së 12-të të orës, hapet dera e -TË HEDHËSH GJËRAT E VJETRA është një shenjë jashtme që Viti i Ri të hyjë brenda. e ndryshimit që duhet të sjellë Viti i Ri. -NË INDI Viti i Ri nuk mund të festohet në shtëpi, është e detyrueshme të dilet në rrugë. -12 DITËT E PARA sipas një tjetër tradite që

SHIJE - RECETË HISTORIKE PËR NATËN E VITIT TË RI

DHJETOR 2013

Thjerrëza me suxhuk derri

Përgatitja: Lërini në ujë thjerrëzat për një natë të tërë. Pasi t’i keni bërë disa shpime me pirun në mënyrë që të mos shpërthejë gjatë zierjes, futeni në tenxhere suxhukun. Shtoni vajin, gjethet e dafinës, një tas ujë dhe qepën e plotë. Lëreni të ziejë pa kapak, në zjarr të ulët për dy orë. Gjysmë ore pas suxhukut fusni të ziejnë edhe thjerrëzat. Kur të ketë mbaruar zierja fikni zjarrin. Nxirreni suxhukun nga tenxherja, thajeni me letër kuzhine, hiqjani lëkurën, priteni në feta jo shumë të holla. Shtrojini në pjatë dhe, pasi të keni hequr nga tenxherja qepën që është zbutur dhe gjethet e dafinës, shtoni thjerrëzat me lëngun e tyre të zierjes.

Përbërësit: 1 suxhuk derri 300 g thjerrëza disa gjethe dafine 4 lugë vaj 1 qepë kripë piper

rdia Krahina: Lomba e dytë ë at pj Kategoria: Ri i ti Vi Festa: jeshtë Vështirësia: e th

KËSHILLË: nëse dëshironi të mos e hiqni qepën, mjaft ta shtypnmi atë me pirun sa të bëhet pelte e ta përzieni sërish me thjerrëzat.

SHIJE - RECETË TRADICIONALE PËR NATËN E VITIT TË RI

Përbërësit: 1 kg miell 1 gjel deti rigon kripë dhe erëza sipas dëshirës vaj ose gjalpë (sipas dëshirës) arra

1 qepë

Përgatitja: Pasi pastrohet mirë gjeli (përcëllojeni mbi zjarr në mënyrë që t’i pastrohet mirë lëkura nga mbetjet e puplave), futet në një tavë të madhe dhe vihet që të piqet në furrë të parangrohur. Piqet ngadalë dhe për një kohë të gjatë, duke u kujdesur që herë pas here t’i hidhet me një lugë me bisht të gjatë, pak nga lëngu që lëshon gjeli gjatë pjekjes. Nga fundi i pjekjes mbështilleni me letër alumini që të mos thahet. Në këtë kohë përgatisim kulaçin: 1 kg miell 1 kokërr vezë gjysmë luge kafe sodë 1 lugë kafe kripë 1 lugë gjelle vaj ulliri dhallë Fillimisht hedhim në një tas miellin, ku bëjmë një gropë në mes për të hedhur vezën, kripën, vajin, sodën, shtojmë dhallë dhe zëmë brumin sa të bëhet i fortë (si në rastin e byrekut). Marrim tepsinë, e lyejmë me pak vaj dhe aty shtrojmë brumin e përgatitur.

Përshesh me gjel deti E ngjeshim me dorë në tepsi dhe më pas mbi sipërfaqen e brumit të hapur bëjmë disa vijëza me ndihmën e një piruni (kjo bëhet që kulaçi të kullojë më mirë, por njëherazi edhe si një formë dekorimi). E fusim tavën në furrë, në temperaturë 180 º C, për afro 30-40 minuta. Pasi kulaçi është pjekur, e përsheshim. Përgatisim lëngun që do t’i hidhet përsheshit: Kavërdisim qepën dhe i hedhim lëngun që ka lëshuar gjeli gjatë pjekjes. Pasi qepa është shkrirë hedhim erëzat dhe ashtu siç është i nxehtë e hedhim mbi kulaçin e përsheshur. E përziejmë masën mirë që të laget e gjitha dhe pastaj e mbulojmë.

: SHËNIM rgatisë p a ni t Nëse do he, nuk ulë fus veçse p e m i n problem ka asnjë rkon yndyrë kë receta shtesë.

SHIJE - GUIDA E MUAJIT

DHJETOR 2013

Përsheshi

i BERATIT

Rrugëtimi i ushqimit simbolik Kush është nga Berati e ka të pamundur të mos sjellë ndërmend mbrëmjet e parafestave, kur thuajse gjithë familja merr pjesë në copëtimin e kulaçit. E për t’ju sjellë pak nga kjo atmosferë, ne shkuam në Hotel Restorant Mangalemi në qytetin muze, ku takuam usta Josif Mion, kuzhinier dhe autor i dy librave të kuzhinës me gatime tradicionale shqiptare. U fjalosëm me ustain, ashtu siç e njohin në Berat, dhe po ju sjellim përmes këtij shkrimi pak nga historia e përsheshit të qytetit të një mbi një dritareve. Nëpër histori Përsheshi ka rrënjë të hershme në qytetin e Beratit, qysh nga besimi në krishtërim. Qyteti mbi 2500 vjeçar e ka pasur ndër pjatat me të cilat krenohej në fushën e kulinarisë, aq sa recetën e ka trashëguar brez pas brezi. Usta Mio tregoi për lexuesit e “Shije”-s se përgatitja e përsheshit ka lindur nga festat e besimtarëve të krishterë. “Me rastin e festës së Krishtlindjeve, familjet e krishtera beratase, gjelin e detit së bashku me kulaçin, që i futej edhe një monedhë floriri ose argjendi, e kishin simbolin e kësaj feste. Kur shtrohej tavolina, të gjithë pjesëtarët e familjes, përveç mishit të kaposhit dhe verës së kuqe

do të merrnin edhe një copë nga kulaçi. Personi që në pjesën e vet do të kishte monedhën, do të ishte njeriu më i mbarë dhe me fat i vitit në atë familje. Të gjithë familjarët, të shtyrë nga kureshtja për të gjetur monedhën, e shpërbënin kulaçin në copa shumë të vogla, gjë që çoi në idenë e gatimit të këtyre pjesëve me lëngun e mishit të kaposhit. Kështu doli një gatim shumë i shijshëm që i pëlqeu të gjithëve, e që më pas u quajt “Përsheshi i kaposhit”. Me kalimin e viteve përsheshi i kaposhit duke u përsosur edhe më tej, hyri si gatim në të gjitha familjet beratase, duke u bërë kështu simbol i gatimeve karakteristike”,- tregon Usta Mio.

Tradita beratase Dikur përsheshi gatuhej vetëm me copat e kulaçit të përziera me lëngun e kaposhit. Me kalimin e kohës përsheshi u pasurua në përbërje, duke iu shtuar edhe të brendshmet e kaposhit, si: mëlçia, plëndësi dhe zemra. Beratasit i kanë shtuar edhe mendër të njomë dhe spërkatjen me arra të shtypura. “Në Berat ruhet me fanatizëm përgatitja e përsheshit

me kulaçin tradicional, ndryshe nga zonat e tjera të Shqipërisë, për shembull zona e Myzeqesë që e gatuan me bukë misri. Sekreti i përsheshit të Beratit gjendet tek përgatitja e kulaçit, që pasi copëtohet në forma kubike futet në furrë për 10-15 minuta që të marrë ngjyrën karakteristike. Pasi copëzat e kulaçit marrin ngjyrën e duhur, përzihen me lëngun e kaposhit që duhet të jetë

në temperaturë ambieti dhe jo i nxehtë. Jo më pak e rëndësishme është edhe pjekja e kaposhit. Përpara se të piqet, futet në një përzierje (ujë, kripë, uthull) për rreth 30 minuta, për të eliminuar parazitet e lëkurës dhe qimet e gjalla. Në momentin e pjekjes shtohet lëkurë portokalli, gjalpë e kripë”,- na rrëfen Usta Josifi, duke na dhënë sekretet për një përshesh të shijshëm…

RRËFIM - GUIDA E MUAJIT

Suela Konjari Nga Aida TUCI, Fotot Brilanta KADILLARI Sapo është kthyer nga Kosova ku shfaqja më e suksesshme e këtij sezoni në Teatrin e Metropolit, “Tri mendje në ankand”, është vlerësuar me një çmim të rëndësishëm mbarëkombëtar. Trofeu, një pllakatë prej xhami qëndron ende mbi tavolinën e punës së drejtoreshës së teatrit të kryeqytetit, Suela Konjarit. Prej vitesh ajo drejton një nga institucionet më të rëndësishme kulturore në vend. Është sezon shfaqjesh në Metropol, e megjithatë Suela Konjari ndjen dëshirë të flasë edhe për gatimin. Fundja, pse jo, ajo vetë na ka thënë se një nga pasionet e saj është pikërisht arti i gatimit. Por nuk do të fokusohemi në bisedën me të, edhe pse ne jemi “të revistës Shije”, te shija në përgjithësi, te gatimi si procedurë, te shtrimi i tavolinës e të tjera kësisoj. Kemi një qëllim tjetër, të qartë: si e gatuan Suela përsheshin. Epo fundja, jemi në vigjilje të Krishtlindjes dhe Vitit të Ri... dhe nuk kemi gabuar: “Mmmmm përsheshi im del të lëpish gishtat, por...” na thotë duke qenë e bindur se kaq mjafton që ne ta besojmë. Por, sepse e ka një por edhe në këtë rast... “asnjëherë aq i mirë sa i mamit”. “Se mos mendon se e bëj me kulaç të blerë. E zë vetë brumin; miell, vaj ulliri pak kripë dhe ujë, që e shtoj pak e nga pak. E punoj mirë brumin me duar dhe e ngjesh fort sepse kështu dhe kulaçi del më i mirë”. Pjekja pastaj është thjesht procesi mekanik, kohë gjatë së cilës ajo përgatit pulën për ta vënë në zierje. “Asnjëherë në shtëpinë time përsheshi nuk gatuhej me gjel. Nuk na pëlqente mishi i gjelit, na dukej si pa shije. Gjithëherët vetëm

me pulë, dhe mundësisht lisho fare, pa arra siç e mbushin në shumë zona të Shqipërisë. Shtoj në fund një kokërr qepë të grirë imët, të skuqur pak sa të ketë marrë ngjyrë dhe pak nenexhik”. Kjo është receta e saj; e thjeshtë por për të lëpirë gishtat. Kështu e gatuanin gjyshet, që ia mësuan mamasë e kjo e fundit ia mësoi edhe Suelës. Por pse e ka një por? Pse nuk ia ka dalë ta përvetësojë mjeshtërinë e të ëmës, Adrianës. “Aaaa tani e kam zbuluar ku qëndron sekreti. Mezi po pres Vitin e Ri që ta korrigjoj gabimin”. “Sekreti” siç më rrëfen paska qenë thjesht çështje temperaturash. Kur ndihmonte mamanë në kuzhinë, Suela asokohe adoleshente, nuk e kishte vënë re se kur lëngu i pulës i hidhej kulaçit, duhej të ishte shumë i ngrohtë, gati-gati duke valuar, kurse kulaçi duhej të ishte shumë i ftohtë. “Kështu lëngu i pulës thithet akoma më mirë nga kulaçi”. Kaq e thjeshtë paska qenë!... Prit, prit se paska edhe sekrete të tjera se, mund të ndodhë që kulaçi të të dalë lluqe. “Që kulaçi mos të të dalë lluqe duhet ta thërrmosh me duar sa më imët dhe jo në copa të mëdha. Ashtu i imët serviret edhe më bukur në pjatë”. Përsheshi i Suelës teorikisht është gati, për ta shijuar vërtet duhet të presim 31 dhjetorin e ndërrimit të viteve. “Në fakt në shtëpinë tonë përsheshi nuk gatuhet vetëm për Vit të Ri. Ne mezi ç’presim ndonjë ditëlindje, apo sebep tjetër që mamaja të na mbledhë të gjithëve e të na gatuajë përsheshin”.

Sekreti i përsheshit tim Recetat unike të Suelës

Ndryshe receta është “gatuar” në fantazinë e Suelës, e ndryshe kuptohet ajo nga ndonjë i afërm apo mikeshë, që ndoshta për mirësjellje i ka ofruar një dorë Suelës në kuzhinë. Situata këtu acarohet ndaj Suela preferon më mirë që të mos i ngatërrohet njeri nëpër këmbë kur ajo është duke eksperimentuar me recetat e saj. “Më pëlqen të eksperimentoj gjithmonë me recetat. Nuk ndodh që një recetë ta gatuaj me përpikmëri. Është e pamundur që të mos tundohem e t’i shtoj ndonjë përbërës më shumë për t’i dhënë një shije unike që është vetëm e imja. Ndonjëherë të ftuarit e mi e dallojnë ndryshimin e ndonjëherë jo. Vajza ime Krisi, për shembull është e kundërta ime në kuzhinë. Ajo i qëndron besnike recetave edhe në gramaturë edhe pse e shijon shumë gatimin nga duart e mia”. Tani rolet kanë ndryshuar. Krisi është bërë kuzhiniere më e mirë se e ëma. “Ndoshta sepse ajo ka mësuar të gatuajë me libra, ndërsa mua më ka mësuar mamaja”.

RRËFIM - GUIDA E MUAJIT

“Në imazhin tim gatimi është shumë femëror. Femrat në kuzhinë më duken gjithmonë të bukura, madje seksi. Më pëlqen kur vishen shik, sepse tregojnë se janë të përkushtuara ndaj gatimit me gjithçka tyren. Në fund të fundit unë e shoh gjithë këtë si një marrëdhënie respekti dhe shumë personale që krijohet mes një femre dhe ushqimit. Gatimi për mua është pasion, disa e kanë e disa jo”.

Sa për veten thotë se orët e saj në kuzhinë janë reduktuar shumë vitet e fundit. Profesioni e ka privuar nga gatimi edhe pse kuzhina është vendi ku ajo ndjehet femër, e bukur, madje edhe seksi. “Në imazhin tim ky profesion është shumë femëror. Femrat në kuzhinë më duken gjithmonë të bukura, madje seksi. Më pëlqen kur vishen shik, sepse tregojnë se janë të përkushtuara ndaj gatimit me gjithçka tyren. Në fund të fundit unë e shoh gjithë këtë si një marrëdhënie respekti dhe shumë personale që krijohet mes një femre dhe ushqimit. Gatimi për mua është pasion, disa e kanë e disa jo”.

Në tavolinë me fantazi të shfrenuar “Fantazia ime është gati e shfrenuar kur shtroj tavolinën. Më kujtohet sesa vuanim më përpara për t’i servirur, ato pak ushqime që kishim, sa më bukur në tavolinë. Më vjen të qesh tani kur kujtoj sesi prisnim vezët e ziera në feta, me fill peri. Gjithë femrat e shtëpisë për Vitin e Ri mblidheshin në kuzhinë dhe përveç gatimit të përsheshit, merreshim jo pak edhe me rregullimin e pjatave. Tmerri më i madh për ne ishte prerja e vezës feta-feta. Asokohe nuk kishte prerëse vezësh që sot i gjen në forma nga më të ndryshmet. Në mungesë të prerëses këpusnim një fije peri, mundësisht sa më i fortë aq më mirë, dhe me të prisnim vezët në feta. Mund të përdornim disa fije për një kokërr vezë se sikur pak të verdhë të merrte peri, nuk na pritej uniformë. Ajo që arrinte ta priste vezën uniformë merrte dhe “titullin” amvisa më e mirë.” Sot gjithkujt mund t’i duken sajesa të tilla episode po Suela ka shumë të tilla të parrëfyera.

“Sapo isha fejuar dhe ftova disa miq të ngushtë në shtëpinë time për darkë. Nuk është se në dyqan mund të gjeje gjithçka siç ndodh sot. Shumë shumë ndonjë gjë të vogël sa për të pickuar. Për të krijuar idenë se kishte bollëk gjithçka të ngrënshme e shtrova mbi një gjethe të madhe sallate jeshile. Jeshillëku në pjatë më ka pëlqyer gjithmonë. Të vendosura ashtu dukeshin si të servirura pjatë mbi pjatë. Miqve të ftuar u bëri aq përshtypje zbukurimi në pjata sa e shijuan edhe menunë e thjeshtë”. Me siguri këtë pasion e ka të trashëguar nga gjyshja e Vlorës. “Kur flinim atje dhe ngriheshim në mëngjes ajo që më bënte përshtypje ishte se gjyshja ishte ngritur që me natë na kishte bërë gati mëngjesin në tavolinë dhe sipër pjatave tona kishte hedhur një pecetë të bukur të qëndisur.” Vit pas viti Suela është perfeksionuar në zbukurimin e pjatave. Në vend te pecetave të qëndisura të gjyshes ajo “’vizaton” lloj- lloj figurash mbi pjatancë. I mjaftojnë pak gjëra; disa kokrra ulliri, pak majonezë ose salcë kosi, gjethe sallate, ndonjë perime e stinës që ajo të formojë hundën, buzët, sytë, flokët prej sallate të personazhit që e krijon aty për aty. Ky është momenti më i bukur i orëve të tëra që ajo ka kaluar mbi tava e tenxhere. Suksesi tek të ftuarit është gjithmonë i garantuar. Nuk ka duartrokitje si në skenë, vetëm vështrime admiruese dhe buzëqeshje kënaqësie teksa të gjithë shijojnë gatimet e Suelës që ka hequr përparësen dhe është ulur bashkë me të tjerë në tryezë. Por vetëm për aq orë sa zgjat dreka... “Kam dhe një defekt; po erdhe tek unë e ftuar duhet ta dish se sapo mbaron dreka unë do ngrihem në sekondë të laj pjatat, se nuk rri dot. Krisi më kritikon shpesh: Me ty ma nuk e shijon fare njeriu drekën se ta ngec në fyt. Nuk çohet gruaja të lajë pjatat sa mbaron dreka. Ky është një zakon prej të cilit Suela nuk heq dot dorë.

Kur shtroheshin petët e byrekut Suela duhet të ketë bërë mungesa në orën e gatimit sepse nuk mësoi kurrë të shtronte petë. Po falë zotit tani petët i blen me 100 lekë në dyqan dhe Suela Konjari mund të bëjë edhe byrekun e mamasë. “Ka qenë një periudhë që bëja thuajse çdo ditë byrek me petë të pjekura, sigurisht të bëra në dyqan. Ndoshta ngaqë kjo pjesë më kishte munguar në formatin tim si kuzhiniere”.

DHJETOR 2013

Sallam "Si Qëmoti" het Paketo m u në vak në Ruhet turë a r tempe i 5° C der nga 2

Është specialitet i Kompanisë “Fix Pro” dhe ka një vlerë të lartë ushqimore dhe cilësi të garantuar nga përbërësit e tij dhe nga kushtet e prodhimit. Konsumohet i ftohtë dhe pak i pjekur. Nisur nga shija dhe aroma karakteristike tradicionale është një produkt i përshtatshëm për tu konsumuar nga të gjitha grupmoshat dhe një ushqim që sjell nostalgjinë e ushqimit të mirë në çdo familje.

Adresa Rr. “Allaman Dervishi”, Pallati pranë karburant “Dhima”, Tiranë Tel: 042 453 555 Fix Grill dhe Fix Market Rr. "Tish Daija" Pallati "Petal", (pranë Qendrës Tregtare “Kristal”), Tiranë Cel: 0686010388 / 0689033857

SHIJE - GUIDA E MUAJIT

DHJETOR 2013

mbi S

humëkush feston Krishtlindjen, tjetërkush Vitin e Ri e të tjerë akoma edhe njërën edhe tjetrën festë duke shtruar tryeza të mëdha festive. Por me siguri, të gjithë duan të jenë sa më origjinalë. Dhe nuk është fjala vetëm për pjatat e sofistikuara të menusë së zgjedhur të këtyre festave. Madje, pikërisht përtej kësaj do të qëndrojmë në këto faqe: do të flasim për estetikën e tryezave. Si t’i shtroni? Çfarë mbulesash të përdorni, ç’takëme, pjata e gota të zgjidhni? Dhe pastaj ngjyrat apo lloj-lloj zbukurimesh të veçanta, përveç luleve, që i shkojnë këtyre darkave kaq të ndryshme nga darkat e tjera festive të shpërndara gjatë vitit... E sidomos kjo vlen nëse Krishtlindjen ose Vitin e Ri keni vendosur ta festoni me miq në shtëpinë tuaj. Të ftuarit janë një arsye më shumë për një vëmendje më shumë. T’i habisni pse jo mysafirët, por mbi të gjitha t’i bëni të shijojnë në çdo pikëpamje duke ndjerë atmosferën festive me origjinalitet. Amvisat që kanë më shumë kohë për t’iu kushtuar festave dhe pritjes së miqve, kanë dëshirë t’i shtojnë shijes edhe kënaqësinë estetike. Jeni gati po ju nevojiten ide për një tryezë speciale? Na ndiqni! 1- Jepini vetes KOHËN E DUHUR, pra fillojini përgatitjet herët. Mbushuni me dëshirë dhe energji. Guxoni dhe eksperimentoni.

2-Fjala kyç është fantazia dhe origjinaliteti. KUJDES: shmangni elementet kitsch. NGJYRAT e duhura janë: nga e arta dhe e argjendta te e bardha dhe lejlaja. E kuqe apo bordo? Patjetër që po, fundja jeni në linjën klasike. 3-Mbulesa e tavolinës është ajo prej nga duhet nisur. Një e bardhë ju lejon të luani me kontrastet e ngjyrave të takëmeve, gotave apo zbukurimeve. 4- Çentroja e tavolinës, mirë është të jetë rrethore në një tryezë rrethore. Por nëse tryeza është drejtkëndore, e gjatë dhe për shumë të ftuar, çentroja duhet të shndërrohet në një rrip. Mund të jetë edhe pak më e gjatë se tavolina dhe t’i varet asaj nga 10 cm në të dyja anët. Mund të jetë e qëndisur dhe në një ngjyrë kontrastuese me mbulesën e madhe. Shpërndani rrotull saj degëza ose boçe pishe, qirinj të vegjël të vënë në gota me ngjyra... për një efekt më festiv. 5- Pjatat e porcelanit të bardhë mund të qëndrojnë mirë në një tryezë me mbulesë të bardhë por edhe në mbulesat njëngjyrëshe me tone të forta. Por nëse pjatat kanë një bordurë argjendi ose floriri mbulesa duhet thjesht e bardhë klasike. Pjatat e qeramikës me ngjyrë kontrastojnë me një mbulesë gjithashtu të bardhë, por edhe me mbulesa me ngjyra të kombinueshme: mbulesë e kuqe dhe pjata qeramike të verdha - mbulesë lejla pjata qeramike të gjelbra. Në këtë rast gotat e qelqit mund të jetë gjithashtu të gjelbra. 6- Shënjueset e vendeve: nëse do të shtroni një tryezë të madhe me shumë të ftuar,

Propozime për amvisat QË SHIJA E DARKËS TË NISË NGA SHIKIMI 47

SHIJE - GUIDA E MUAJIT

Të gjithë duan të jenë sa më origjinalë. Dhe nuk është fjala vetëm për pjatat e sofistikuara të menusë së zgjedhur të këtyre festave. Madje, pikërisht përtej kësaj do të qëndrojmë në këto faqe: do të flasim për estetikën e tryezave. Si t’i shtroni? Çfarë mbulesash të përdorni, ç’takëme, pjata e gota të zgjidhni? Dhe pastaj ngjyrat apo lloj-lloj zbukurimesh të veçanta duhet të caktoni vendet. Shënjueset e emrave, të shkruara mbi një karton të thjeshtë me një lampustil me bojë të artë mund ta kapen në disa mbajtëse në formë bredhi por edhe të fiksohen në një boçe pishe. 7- Elemente elegante dhe me efekt të madh? Mund të jenë disa degë pishe, qirinj, esenca dhe bimë aromatike. Kështu do të keni një tavolinë që i ngacmon të gjitha shqisat. 8- Fjongot e mëndafshit mund t’i shtroni në tryezë në vendet e zbuluara dhe t’i kryqëzoni me yje të së njëjtës ngjyrë, me shandanë apo edhe me vargun e dritave të pemës…

9- Zbukurime të ngrënshme. Do të thotë që zbukurime mund të jenë edhe vetë hajet. Nuk është fjala vetëm për shkopinj kanelle të lidhura me fjongo të vëna pranë pjatave, por edhe për ëmbëlsira të ndryshme sheqeri me ngjyra. Një tufë lëpirësesh në një gotëz duke imituar një futë me lule; një sërë ëmbëlsirash të veshura me peta sheqeri në një frutierë prej qelqi që i lejon të duken nga të gjitha anët. 10- Krijoni atmosferë me qirinj të artë ose të kuq. Të hollët mund të vihen në shandanë të lartë, nëse janë të trashë mbështillini në pjesën fundore me degë pishe. Të vegjlit fare mund t’i fusni në gota prej qelqi të ngjyrosur.

SHEGA FATSJELLËSE Por mesin e pjatës së gjithsecilit të ftuar mund ta zbukuroni edhe thjesht me një shegë, mundësisht që t’i ketë mbetur edhe një degëz ë vogël nga pema bashkë me dy tri gjethe. Është dekor i bukur dhe sipas gojëdhënës frut fatsjellës. Të ftuarve do tu krijojë një ndjesi të mirë.

SANTA LULESHTRYDHE Numrin e luleshtrydheve që do të përdorni vendoseni vetë. Zgjidhni një pjatë me fron, nga ato që përdoren për tortat dhe llogariteni që ta mbushni sipërfaqen e saj me babagjyshat prej luleshtrydhesh 1- LAJINI LULESHTRYDHET 2- HIQUANI GJETHET 3- PRITJANI MAJËN 4- RRESHTOJINI BAZAT NË PJATË duke formuar rrathë bashkëqendrorë 5- MBI ÇDO BAZË VINI PAK PANA pastiçerie, por mund të jetë edhe krem me çokollatë të bardhë që e keni bërë vetë në shtëpi. 6- VENDOSNI MAJAT E LULESHTRYDHEVE që i keni prerë dhe lënë mënjanë, si kapucë mbi kremin e bardhë. Mos harroni, mbajini në frigorifer që pana të mos shkrijë dhe mos i bëni shumë herët, por pak kohë para se të shtroni tavolinën. Mund t’i zbukuroni me kristale sheqeri dhe nga një majë kremi të bardhë mbi kapuçë (si në foto).

DISA MINI-IDE ATMOSFERË ME DRITA Zgjidhni dy mbulesa tavoline, njëra pambuk ose lin, dhe tjetra, që do t’i vihet sipër, prej një pëlhure gjysmë të tejpashme. Midis të dyjave, në vendet ku nuk keni parashikuar të vini pjata ose gota, kaloni vargjet e dritave të zbukurimit. Kur të ndizen do të japin një efekt romantik.

PEMA ORIGJINALE Merrni disa enë plastike të vogla në formë kubi. Mbushini me ujë dhe futni brenda disa fruta të vogla të kuqe tipike të vitit të ri. Futini në frigorifer, në ngrirje. Pak para se të uleni në tryezë vendosini në qendër duke formuar me to një piramidë që simbolizon pemën.

DHJETOR 2013

RRËFIM RRËFIM- -GUIDA GUIDAEEMUAJIT MUAJIT

Jozefina Topalli

Krishtlindjet

DHJETOR 2013

në kohë

Nga Aida TUCI, Fotot Brilanta KADILLARI 51

RRËFIM - GUIDA E MUAJIT

“Një gjë e rrallë që ndodhte dy herë në vit në familjen tonë, ishte torta që bante nana jeme. Ne tre fëmijët ia kishim vu emrin tortë edhe pse nuk ishte një tortë e vërtetë. Bëhej rrallë sepse aq ishin dhe munsitë. Mielli, veza nuk gjeheshin kollaj. Kështu nana sajonte një tortë që na fëmijët ia kishim vu emrin, torta Rexhina” Kemi ecur disa vite pas në kohë me ishkryetaren e Kuvendit të Shqipërisë. Kohë kur ajo ishte thjesht Ina. Sapo kemi hyrë në çardakun e shtëpisë së fëmijërisë në Shkodër që ndodhet në katin e dytë të një shtëpie private. Kemi zbritur përmes disa shkallëve, dhe po kalojmë në një korridor të ngushtë për të dalë në oborrin e madh. Jozefina sapo na ka shoqëruar në një vizitë të shpejtë në shtëpinë e saj të madhe ku nën një çati jetojnë edhe pesë familje të tjera. “Pas arrestimit të babës shyqyr nuk na e morën shpinë por na sollën edhe pesë famlje të tjera me jetu me ne. Shtëpia në Shkodër ishte e madhe”- nis rrëfimin e saj Jozefina Topalli… Diku mes korridorit dhe çardakut sapo ka filluar loja e fëmijëve që të bërë qull në djersë këndojnë e kërcejnë. Është ditë Krishtlindjesh. “Në gjysmë të shkallve ishte një si vendqëndrim i ngushtë. Aty fëmijët e pesë familjeve bëheshim bashkë dhe organizonim koncert për spektatorët e lagjes”. Më të rriturit ndërkohë, kanë filluar përgatitjet për darkën e Krishtlindjeve. Mundoheshin me ato pak gjëra që mundnin të siguronin në treg të zi se dyqanet nuk është se ofronin shumë mundësi zgjedhjeje. Nënë Rexhina e “mbyllur” në kuzhinën e vogël po bën ëmbëlsirën më të famshme të familjes, për të cilën fëmijët kishin gjithmonë padurim. “Një gjë e rrallë që ndodhte dy herë në vit në familjen tonë, ishte torta që bante nana jeme. Ne tre fëmijët ia kishim vu emrin tortë edhe pse nuk ishte një tortë e vërtetë. Bëhej rrallë sepse aq ishin dhe munsitë. Mielli, veza nuk gjeheshin kollaj. Kështu nana sajonte një tortë që na fëmijët ia kishim vu emrin, torta “Rexhina”… që ishte nji kek i ndarë më dysh, i mbushur në mes me reçel

(kumbulle ose fiku) dhe sipër mbulohej me krem dhe kakao. Jozefina hynte herë pas here në kuzhinë gjoja për të ndihmuar nënën por qëllimi në fakt ishte tjetër: “Gjoja me mësu si e bënte nana tortën por haja gjysmën e brumit. Kur vinte radha me u ba kremi me kakao aty nuk përmbahesha”. Ajo tortë e thjeshtë ishte “pjata” më e bukur e tryezës së Krishtlindjeve. E, nëse binte dhe borë ato ishin padyshim Krishtlindjet më fantastike. Fëmijët zbrisnin në oborr, tundnin pemët që bardhësia t’u mbulonte flokët dhe nisnin lojën me topa bore e bushiqa (tullumbace). “Si sot kujtoj se pas lojës vinim një bat për me zanë trumcakë. E lidhnim me një spango që zgjatej deri te dritarja e shtëpisë. Na fëmijët rrinim të fshehun derisa trumcaku t’i afrohej batit për të hangër dramcat e bukës. Sa afrohej trumcaku tërhiqnim spangon. Pasi loznim pak me të e lëshonim se na vinte keq”. O Holy Night Festimeve i paraprinin këngët e Krishtlindjeve. “Holy Night” vazhdon të këndohet edhe sot në shtëpinë e Jozefina Topallit, por tani jo më nën zë siç, shumë vite më parë, e këndonte e ëma Rexhina me frikën se mos dikush që s’duhej, mund ta dëgjonte. “Në Shkodër gjithmonë janë festuar Krishtlindjet dhe Pashkët, edhe atëherë kur besimi i vetëm që u lejohej shqiptarëve ishte ai ndaj Partisë. Na vinin shumë të afërm e komshij për vizita. Pavarësisht në ishin katolikë apo myslimanë. Atë ditë visheshin teshat ma të bukura që kishim. Në familjen tonë nana kujdesej shumë që teshat t’i kishim të fisme. Nuk na lete as me vesh shapka të sheshta nëpër shpi”.

DHJETOR 2013

RRËFIM - GUIDA E MUAJIT

“Nëna bante kujdes që dhe ambjenti të përcillte gëzim, sidomos për ne fëmijët. Nxirreshin prej raftit broket dhe gotat e pjatancat që ishin blerë qysh para lufte në Itali ku kanë studiuar xhaxhallarët dhe halla ime. Fatmirësisht disa gjana kishin shpëtu nga sekuestrimi dhe ne i ruanim për t’i përdorë vetëm për raste festash

Në pritje të Krishtit Prindërit i çonin më vonë se zakonisht në shtrat, ndoshta dhe se e dinin se sido që të ishte fëmijët nuk do flinin pa kaluar ora 12:00 e natës. Ata do të rrinin në pritje të mbërritjes së Krishtit. Jo dhe aq prej devotshmërisë fetare sesa për atë çka do të gjenin poshtë jastëkut pasi akrepat të kishin kapërcyer orën e plotë të mesnatës. “Rrinim zgjuar në pritje për të parë se çfarë do na sillte Krishti poshtë jastëkut. Ne ishim tre fëmijë. Nëna na i sajonte bukur dhuratat; një mollë, dy portokaj, tre kokrra fiq të thatë, një bushiq edhe 10 lekë. I mbështillte me një letër me ngjyra.” Pasi zbulonin ‘surprizën’, ngriheshin të gjithë dhe mblidheshin në kuzhinën e vogël. “Ndiznim televizorin dhe shihnim Rai Uno. Në atë orë ishte mesha e madhe. Ndoshta duket e pabesueshme por në jetën time unë nuk e kam pa ndonjëherë TVSH. Në shpinë time shiheshin vetëm kanalet italiane”. Pas kësaj shtrohej sofrabezi i kuq në tavolinë, nxirreshin qelqurinat më të bukura që familja kishte mundur të ruante nga sekuestrimi dhe nga “sënduku” nxirrej shishja disa vjeçare e verës. Në cep të dhomës pema e Vitit të Ri ishte zbukuruar ditë më parë me letra të kuqe nga fletoret e punëdores dhe pak pambuk. “Nëna bante kujdes që dhe ambjenti të përcillte gëzim,

sidomos për ne fëmijët. Nxirreshin prej raftit broket dhe gotat e pjatancat që ishin blerë qysh para lufte në Itali ku kanë studiuar xhaxhallarët dhe halla ime. Fatmirësisht disa gjana kishin shpëtu nga sekuestrimi dhe ne i ruanim për t’i përdorë vetëm për raste festash. Tavolina e Krishtlindjeve shtrohej shumë bukur me orendi të veçanta që nuk i gjeje në asnjë shtëpi tjetër. Edhe sot nana jeme i ruan ato orendi në shtëpinë e saj në Shkodër”më rrëfen Jozefina. Tavolina e festës nuk ndryshonte shumë nga tavolinat e çdo familjeje në Shkodër. Natën e Krishtlindjes mbret i tavolinës ishte peshku e vena, në drekë mish ose me patate ose me pilaf, sipas mundësisë. “Në mes të tavolinës nana vendoste tortën që na e ndante në fund të darkës ose drekës. Në këtë moment padurimi jonë për me hangër tortën Rexhina merrte fund” Për lutjen (jo) e fundit Tani nuk ka nevojë të ngrihet e të ndezë televizorin duke e mbajtur zërin e ulët për të ndjekur meshën e madhe të Krishtlindjes. Jozefina Topalli e ka çdo 24 dhjetor vendin e saj të rezervuar në meshën e madhe në Katedralen e Kryeqytetit. Ajo lutet bashkë me dhjetëra besimtarë dhe gëzon se “Krishti u ngjall”.

Asgjë dhe shumëçka ka ndryshuar Asgjë... sepse familja vazhdon traditën e festës së Krishtlinjdeve ku të gjithë bashkë mblidhen rreth tryezës për të festuar. “Gjithmonë Krishtlindjet për ne ishin një festë ku mblidheshim të gjithë; familja ime, e hallës, tezes etj. Si gjithmonë Krishtlindjet kthehen në një festë të madhe familjare, si një mundësi për t’u takuar dhe gëzuar me njëri -tjetrin”. Shumëçka: dhuratat nuk fshihen më nën jastëk, tavolina është më e bollshme dhe torta Rexhina nuk është më. Për të vetmen arsye; ajo tortë e thjeshtë rrezikon ta humbasë shijen e saj magjike dhe unike. Ndaj le të mbetet në kohën e saj kur familja e shijonte deri në thërrimen e fundit. Brenda mureve të shtëpisë së Jozefina

Topallit “detyrat” ndahen. “Dikush gatuan, dikush shtron tavolinën, një tjetër zbukuron ambjentin. Por më e kujdeshmja nga të gjithë është Megi, vajza ime. Ajo bën kujdes në arredimin e shtëpisë me ngjyrat e Krishtlindjeve, vë pemën etj. Kujdeset deri dhe tek veshja e përshtatshme për festën. Miku i saj (këngëtari Luiz Ejlli) zgjedh muzikën e darkës. Natyrisht për t’i bërë qejfin dhe nanës sime ai këndon për të gjithë “Holy Night”. Megi ndërkohë ka përgatitur dhuratat me një simbolikë të veçantë për secilin pjesëtar të familjes dhe të ftuarit për t’iu bashku darkës sonë... “Bredhin e dua origjinal. Ndonjëherë mund ta kemi artificial për shumë arsye por kjo ndodh rrallë”.

DHJETOR 2013

IDE E kuqja eshtë ngjyra e Krishtlindjeve dhe nëse keni vendosur të përqendroheni te kjo ngjyrë, ne po ju propozojmë disa ide për format e takëmeve të tryezës: gota dhe pjata të kuqe, qirinj të kuq padyshim. Por për një thyerje të lehtë: një mbajtëse qiriu të bardhë dhe centro të bardha individuale për t’i vënë poshtë pjatave të kuqe

Pasione amvisash YLLI I KRISHTLINDJES I THURUR ME GREP Dini të përdorni grepin? Fantastike. Ne do t’ju japim një ide: Ylli i Krishtlindjes. Nëse doni me të vërtetë ta realizoni, filloni menjëherë. Koha në dispozicion është e mjaftueshme. Siguroni më parë një fill të leshtë të gjelbër, të kuq dhe pak të verdhë. Varësisht trashësisë së perit që do të përdorni, zgjidhni edhe numrin e grepit. Tani, s’ju duhet tjetër, vetëm të na ndiqni: Filloni me petalet e kuqe. Pasi i keni bërë petalet me grep, me një gjilpërë qepini dy e nga dy. Bëni 10 të tilla dhe lidhini në bazë me njëratjetrën duke i shtrënguar. Formoni dy rrathë bashkëqendrorë. Përsërisni të njëjtin veprim tashmë me gjethet e gjelbra. Këto janë pak më të mëdha se të kuqet dhe mjaftojnë vetëm 6 petale me këtë ngjyrë. Në fund bashkojini me njëra- tjetrën duke ia shtrënguar bazat në qendër të lules që formohet. Bashkoni kompozimet duke vendosur të parën lulen e gjelbër dhe mbi të të kuqen e dyfishtë. Lidhini në qendër me një “pistil” të punuar me grep, në ngjyrë të verdhë. Nëse e bëni me përmasa të mëdha mund ta varni në derën e dhomës, në vend të kurorës. Ose, bëjini të vogla, për aq sa të ftuar keni për darkë dhe vërini në tryezë si shenjues të vendeve për gjithsecilin. Mbi secilën prej tyre, me një gjilpërë me kokë, kapni kartonin ku keni shkruar emrin e të ftuarit që do të ulet në tryezë.

2014

SHARM ARISTROKATIK NË TRYEZË Ngjyrë floriri ose argjendi për një darkë mbretërore

SHIJE - RECETË PËR VITIN E RI

DHJETOR 2013

Portokaj me kanellë Portokallet me kanellë përgatiten duke zier sheqerin me pak ujë dhe duke i shtuar pastaj portokajtë e qëruar, të prerë në rrotulla. Kur t’i shërbeni në pjatë mund t’i hidhni lëngut që ka dalë prej tyre pak konjak.

Përbërësit 4 portokaj 60 g sheqer 3 lugë konjak 10 g kanellë pluhur

Përgatitja Hidhni sheqerin në një tigan me 2 dl. ujë dhe vëreni të vlojë duke e përzier. Pluhuroseni bollshëm me kanellë. Qëroni portokajtë, pritini në rrotulla dhe hidhjani lëngut. Lëreni të ziejë për 5 min. duke i kthyer fetat nga ana tjetër nga mesi i gatimit. Me ta hequr nga zjarri, vëreni në pjatë me gjithë lëngun të cilit i keni hedhur më parë pak konjak. Shërbejini në tryezë të ngrohta ose të vakëta.

lsirë Kategoria ëmbë ë ht le e ia Vështirës . in m 20 Koha ëruar Vera për ta shoq bardhë e t he rekomando

SHIJE - RECETË PËR VITIN E RI

Gjel deti i mbushur me mollë Gjeli i detit i mbushur me mollë kërkon një përgatitje me të vërtetë të gjatë dhe një pjekje të kujdesshme që nuk lejon shpërqendrime. Me ta pastruar gjelin, nën lëkurë, që i duhet larguar mishit pa e prishur, duhet shtruar një shtresë gjalpi, mustardë dhe arrë moskat kurse gjeli duhet mbushur me mollë. Një pjekje e gjatë në furrë do ta shndërrojë në një shije magjepsëse. Përbërësit 1 gjel i tërë 1 mollë e kuqe 1 qepë e mesme 1 tufëz majdanoz 150 g gjalpë (mund të jetë gjalpë molle shih në f.114) 2 lugë sheqer kallami 2 lugë mustardë 1/4 lugëz arrë moskat 1,5 lugëz kripë 1 lugëz piper i zi 1/4 lugëz spec i kuq 2 tasa lëng pule 3 lugë të vogla miell 1 lugë uthull molle (shih në f.118) 1/2 gote qumësht me përqindje të ulët yndyre

e dytë mishi Kategoria pjatë ë ht le Vështirësia e ta ve 12 r Dozat pë Koha 4 orë ëruar Vera për ta shoq ardonnay Ch t he rekomando

Përgatitja Pastroni me kujdes gjelin dhe digjini mbi zjarr mbetjet e puplave, lajeni më ujë të rrjedhshëm dhe thajeni me letër kuzhine. Lidhjani këmbët me spango në mënyrë që gjeli të mos hapet gjatë pjekjes. Mbusheni me mollën e ndarë më katërsh, qepën e grimcuar dhe majdanozin. Duke filluar nga qafa, largojani lëkurën nga mishi duke i futur gishtat me kujdes mes saj dhe mishit por duke u kujdesur që të mos e prishni. Bashkoni gjalpin, sheqerin, mustardën dhe arrën moskat dhe përziejini në një tas porcelani. Me këtë përbërje lyeni gjelin nga brenda lëkurës që e keni larguar nga mishi dhe në brendësi të tij. Jepini shije me një lugë kripë, piperin e zi dhe specin e kuq dhe vëreni në një tavë. Hidhni 2 tasa me lëng pule, 1 tas me ujë dhe futeni në furrë të parangrohur me 180 °C për 3 orë, duke shtuar herë pas here lëng pule për të parandaluar tharjen e mishit. Në fund të pjekjes, hiqeni nga furra dhe lëreni të pushojë 10 min. Pas kësaj hiqjani lëkurën. Vëreni në pjatancë dhe mbajeni ngrohtë (me një kapak). Lëngun e mbetur filtroheni më mënyrë që të shmangni yndyrën e tepërt. Bashkoni dy lugë yndyrë me miell në një tigan të mesëm dhe përziejini në zjarr të ulët derisa të keni përftuar një masë kremoze. Bashkojeni me lëngun e mishit që kulluat, uthullën dhe qumështin dhe lërini të ziejnë të mbuluar me kapak për 3 min. duke e përzier. Hidhini piper dhe kripë dhe hidhjani përsipër gjelit pasi ta keni vënë në tryezë.

SHIJE - RECETË PËR VITIN E RI

DHJETOR 2013

Rosto viçi e mbështjellë Është një recetë e shijshme dhe bëhet duke e mbushur mishin me proshutë të prerë në rripa dhe duke e gatuar në zjarr të moderuar. Mënjanë përgatitet lëngu me qepujka që zihen të plota me sheqer dhe uthull. Mishi shërbehet i shoqëruar me patate dhe qepët e vogla të plota.

Përbërësit 800 g mish viçi 1 fetë 80 g proshutë e njomë 250 g patate 200 g qepujka 3 lugë të vogla sheqer 5 lugë të vogla vaj ulliri 3 lugë të vogla uthull e bardhë 1 gotë verë e bardhë 1 garuzhde lëng mishi 1 degë rozmarinë 1 degë mendër e njomë kripë dhe piper sa nevojitet. Përgatitja Prisni proshutën në rripa të gjatë 3 cm, bëjini mishit prerje me majën e një thike të vogël dhe fusni në to rripat e proshutës. Grini imët mendrën dhe rozmarinën, përziejini me piper dhe mbuloni me të mishin. Skuqeni për 10 min. me 3 lugë vaj së bashku me patatet të qëruara por të pagrira. Shtoni verën, lëngun e mishit dhe lërini të ziejnë për 1 orë e 15

min., në zjarr të ngadaltë. Në fund hidhini kripën. Sakaq qëroni qepët e vogla dhe kavërdisini në vajin që ka mbetur nga mishi për 15 min., në zjarr të ngadaltë. Pluhurosini me sheqer, lagini me uthull, përziejini dhe lërini edhe 10 min. të tjera. Në fund kriposini. Shërbejeni mishin të prerë në feta e të lagur paksa me lëngun e pjekjes të shoqëruara me patatet dhe qepët.

e dytë mishi Kategoria pjatë me es m Vështirësia e ta Dozat 6 ve in. Koha 1 orë e 40 m uar ër Vera për ta shoq ava hi Sc t he rekomando

SHIJE - RECETË PËR VITIN E RI

Puding me gjizë pa kripë Ky puding bëhet duke thërmuar fetat e bukës së bardhë në mikser ndërsa mënjanë kavërdisni në gjalpë bukë të thekur të grirë derisa të bëhet krokante...

lsirë Kategoria ëmbë ë ht le e ia ës tir Vësh ta ve 4 r pë t za Do in. Koha 1 orë e 30 m

Përgatitja Përshesheni bukën e bardhë dhe futeni me mikser sa të grimcohet në mënyrë shumë të imtë. Shkrini 50 g. gjalpë në një tigan, hidhni bukën e thekur të grirë (jo bukën e bardhë) dhe lëreni sa të bëhet krokante për 3 min., pastaj hiqeni nga zjarri. Hidhni rikotën në një tas, shtoni bukën e bardhë të parapërgatitur, sheqerin, vetëm të verdhat e vezëve, pak lëkurë të grirë limoni dhe bajamet. Futeni në ujë të ngrohtë rrushin e thatë sa të zbutet, nxirreni dhe thajeni me një peshqir të pastër kuzhine. Shtojani përbërjes së gjizës bashkë me

Përbërësit 125 g bukë e bardhë 60 g gjalpë 500 g gjizë e ëmbël (rikota) 125 g sheqer 3 vezë 1 limon 50 g bajame të grira 50 g rrush të thatë pak bukë e thekur e grirë

të bardhat e vezëve që i keni rrahur. Përziejeni me kujdes nga poshtë lart që të mos pritet e bardha e vezës së rrahur. Lyejeni stampën e budingut me gjalpin e mbetur, pluhuroseni me bukën e thekur të grirë që e keni kavërdisur në gjalpë dhe hidhni në të përbërjen. Mbylleni mirë enën me një letër alumini dhe futeni në furrë në banjëmari për një orë, me zjarr të ngadaltë. Hiqeni nga banjëmaria, zbulojeni dhe lëreni të ftohet për 5 min. Përmbyseni në një pjatë dhe shërbejeni sipas dëshirës.

Këshilla Pudingu me gjizë pa kripë nuk është tamam një ëmbëlsirë, veç të tjerash sepse i kemi hedhur relativisht pak sheqer. E megjithatë kjo recetë është një alternativë shumë e mirë e ëmbëlsirave klasike. Ka shije interesante dhe kosto ekonomike.

DHJETOR 2013

SHIJE - PROPOZIME VIP

DHJETOR 2013

Brenda mureve të shtëpisë ata janë njëlloj si të gjithë të tjerët. Shumëkush syresh madje mund të jetë fort i lidhur me kuzhinën edhe pse mund të krijohet një ide krejt e ndryshme. Nëse Arbana Osmanin e shohim nga përtej ekranit të vogël, kjo s’do të thotë se ajo nuk i afrohet tenxhereve. Përkundrazi, është një nga ato gra të pasionuara pas ushqimit dhe gatimit. “Receta për njerëzit që dua” doli pothuaj si për të vërtetuar këtë, ndryshe e thënë, si për të rrëzuar klishetë që shpeshherë zënë vend në mendjet e shumëkujt. Po Marsela Çibukaj? Ndoshta keni menduar se zonjusha, duke mos qenë një zonjë e mirëfilltë shtëpie ka një arsye më pak për t’i qëndruar larg tiganëve dhe avujve që lëshojnë ata pasi i kemi vënë mbi sobë. Sërish jo: çfarë të shkon në mendje së pari, rrëzohet edhe në rastin e këngëtares që prej rreth dy vjetësh është shndërruar në një zë të mirëpritur nga publiku. Apo Zamira Kita, edhe ajo si sa e sa kolege të sajat, kur zbret nga skena ku ka luajtur rolin e radhës, e futet në shtëpi duke mbyllur derën pas vetes, patjetër që ndalon për të qëndruar gjatë në kuzhinë. Edhe ajo, një amvisë tipike. Epo, si mund të jetë ndryshe një korçare. Qoftë njëra qoftë tjetra, qoftë sa e sa të tjerë të ngjashëm me zonjat e sipërpërmendura, në pritje të Vtit të Ri do të hyjnë në kuzhinë qysh herët më mëngjes, për të dalë... kushedi se kur. Por një gjë është e sigurt, do të rrinë gjatë dhe tryeza e natës së ndërrimit të viteve do të jetë një lloj vepre arti e duarve të tyre. Nëse dëshironi, edhe të gjitha ju lexuese të pasionuara të revistës SHIJE, mund t’i shtoni darkës suaj (apo drekës së nesërme) një prej pjatave të propozuara prej tyre... Lexojini në faqet ne vijim!

Propozime VIP 63

SHIJE - RECETË NGA MARSELA ÇIBUKAJ

Përbërësit 320 gr pasta tortiglioni 200 gr salsiçe 1 brokoli 8 kokrra arra të qëruara dhe të copëtuara 25 gr vaj ulliri ekstra i virgjër 2 thelpinj hudhër 1 gotë verë e bardhë e thatë kripë dhe spec djegës i kuq, sipas dëshirës 50 gr parmixhano reggiano

Përgatitja Në një tenxhere zihet në ujë të valuar dhe me pak kripë brokoli, që e kemi ndarë pjesëpjesë. Ndërkohë që brokolit ziejnë, marrim një tigan të madh dhe hedhim vajin e ullirit bashkë me hudhrën dhe specin djegës të kuq. Sapo hudhra të marrë pak ngjyrë, shtojmë salsiçen dhe e skuqim pak. Kur shohim që salsiçja ka marrë ngjyrë, e shuajmë me verë të bardhë. Marrim brokolit e ziera dhe i shtojmë në tigan bashkë me salsiçen, i kavërdisim mirë duke copëtuar me pirun brokolin. Nëse dëshironi mund të shtoni 1 ose 2 garuzhde nga uji i mbetur i brokolit, ose 1 gotë qumësht në mënyrë që të krijohet një krem me brokoli dhe me salsiçen. Shtojmë gjysmën e arrave që kemi copëtuar më përpara. Ndërkohë në një tenxhere me ujë të nxehtë dhe kripë ziejmë tortiglioni dhe kur janë gati (“al dente”), i kullojmë dhe i hedhim në tiganin e salcës. I përziejmë mirë duke e mbajtur flakën e ulët në mënyrë qe salca të bashkohet me pastën. E heqim nga zjarri, e shërbejmë në pjata me parmixhano të grirë dhe me arrat që na kanë mbetur. Pjatën mund ta shijoni me një verë të kuqe, “Capitancelli” 2011 - Piana dei Castelli di Matteo Ceracchi.

Tortiglioni me salsiçe, brokoli dhe arra 64

DHJETOR 2013

SHIJE - RECETË NGA ARBANA OSMANI

Mish me spinaq në furrë me salcë beshamel Për 4-5 persona: 1kg biftek 1 kg spinaq 1 filxhan kafe oriz 2 qepë mesatare Vaj ulliri - 4 lugë Kripë, piper, kopër Salcë beshamel 500 ml

Në një tigan të thellë skuqim qepën e grirë hollë me vaj ulliri. Shtojmë mishin dhe e kavërdisim për disa minuta. Hedhim aty spinaqin e larë dhe të grirë, orizin, kripën, piperin, një gotë ujë dhe pak kopër. E mbulojmë me kapak dhe e lëmë në zjarr mesatar për 10-15 minuta,

në varësi të trashësisë së biftekëve. I nxjerrim biftekët dhe i radhisim në tavë. Mbi secilin biftek vendosim spinaqin duke krijuar kështu kodrina të vogla. Mbulojmë gjithçka me beshamel dhe e pjekim në furrën e nxehur në 220°, për 15 minuta (derisa beshameli të piqet në sipërfaqe).

SHIJE - RECETË NGA ZAMIRA KITA

Sallatë me salcë të bardhë Përbërësit kos ose salcë e bardhë kondrafiletë ose proshutë kastravec arra limon kripë majdanoz

Përgatitja Në kushtet e shtëpisë salca e bardhë mund të përgatitet vetë, siç bëjnë shumë amvisa. Kullojmë kosin për 24 orë në një napë të bardhë e të pastër derisa të forcohet. Në rast të kundërt përdorim salcë kosi të blerë në dyqan. Presim në copa të vogla kubike, kondrafiletën dhe kastravecin. Arrat i coptojmë në blender në copa

të vogla si për bakllava. Pasi i përziejmë të gjitha së bashku, ju shtojmë pak limon, kripë dhe vaj ulliri. Përzierja është shumë e shijshme dhe mund të serviret sipas dëshirës, në pjatancë ose në pjata të vogla. Pjatat zbukurohen me pak majdanoz. Kjo është një recetë shumë e lehtë për t’u përgatitur dhe aspak e kushtueshme. Mund të përgatitim pak ose shumë sipas mundësive. Kjo është një nga sallatat që mund të jetë në tryezën e natës së Vitit të Ri. Unë e preferoj, e shijoj dhe e përgatis me shumë dëshirë.

SHIJE - GUIDA E MUAJIT

DHJETOR 2013

Në shportën e

Vitit të Ri Paté cironkash Nëse do bëni “role meksikane” si ajo që ju propozojmë në f. 72 ju duhet patjetër një paté cironkash. Por sidoqoftë, edhe nëse nuk e keni programuar këtë recetë, një paté cironkash është mirë të jetë në shtëpi. Në një tryezë festive si ajo e Vitit të Ri aq më tepër një tryezë para së cilës do të rrini pothuaj për gjithë natën, i shërbejnë shumë mirë patetë. Paté cironkash apo paté salmoni, ulliri etj. Në supermarket mund ta gjeni të tregtuar nëpër kavanoza të vegjël, ose në tubeta, gati për tu përdorur. Por mund ta përgatisni vetë

këtë lloj patéje: 100 gram cironka të pastruara nga halat; një thelb hudhër; pak uthull të bardhë; vaj ulliri; piper i zi i grirë. Futini të gjithë përbërësit në mikser dhe filloni duke i rrahur me në shpejtësi të ulët dhe duke e ngritur shpejtësinë gradualisht. Pas kësaj patéja është gati. Mund të përdoret kjo përbërje edhe për të lyer brusketat ose për t’i dhënë shije sallatës me patate. Nëse do t’ia hidhini spegetit mund t’i shtoni sasinë e vajit të ullirit për ta bërë pak më të hollë.

Beshamel Nëse doni të bëni recetën e Arbanës që e gjeni në faqen 63 ju duhet beshamel. Por ju e dini se beshameli gjen përdorim të gjerë në kuzhinë dhe është një nga recetat bazë. Po aq mirë e dini se, për lehtësinë tuaj mund ta gjeni në çdo supermarket. Por sigurisht mund ta përgatisni vetë në shtëpi. Quhet mbretëresha e salcave të bardha dhe origjinën e ka në Francë por përdoret gjerësisht në Europë. Duhen: qumësht, gjalpë, miell, arrë moskat, pak kripë. Shkrini në një tigan gjalpin, hidhni me ndihmën e një site miellin. Përziejeni vazhdimisht por mos e lini miellin të marrë ngjyrë. Hidhini pak nga pak qumështin derisa të trashet. Me rende hidhini pak arrë moskat dhe kripën. Vërini kapakun tenxheres dhe lëreni të vlojë në zjarr shumë të ulët për 15 min, duke e përzier herë pas here. Më pas mbulojeni enën me një qese celofan që të mos krijojë cipë.

A QIRINJ. KU DUHET TË KETË DIS S KETË TRYEZA, SË PA MO TË R TË TJE IM UR ZBUK Ë FRUTI FATSJELLËS. OLINËS. SIKUR ASNJË R MBI TË GJITHA ËSHT PO , TAT PJA QIRINJTË- PJESË E TAV JNË RO KO , KOKRRAT E SAJ DE CETASH TË NDRYSHME AM TUA KUJTOJMË SHEGË-PËRBËRËS RE POR NE GJITHSESI DU TE ON RR HA TA DO K RDHË. ASKUSH NU VERE-E KUQE DHE E BA

SHIJE - PROPOZIME PËRTEJ KUFIJVE

Nga Perëndimi nëLindje

Festa e Vitit të Ri, sipas kalendarit Gregorian, ndez fishekzjarrët anë e mbanë botës. Gëzim e hare apo reflektim për kohën bredharake... Mënyrat se si festohet Viti i Ri ndryshon nga njëri shtet tek tjetri. Ndryshojnë po kaq edhe recetat, që mbushin plot shije tryezat familjare. Nga Jugu në Veri, e nga Perëndimi në Lindje festat e fundvitit marrin tjetër ngjyrë. E për t’ju sjellë pak nga kjo pikturë plot kontraste, ne kemi ftuar në “Shije” dy personazhe interesantë. E para është Marie Theresa Marchal, e pastiçerisë me ëmbëlsira të veçanta, ku gjejnë vend edhe fotot e mëdha të Parisit apo shandanët mondanë francezë. Marie ju propozon recetën tradicionale franceze “Borë me të bardhë veze”, që nëse e provoni nuk do ta harroni kollaj. Sugjerimi i dytë vjen për lexuesit e “Shije”-s nga Levent Yurtsever, 29- vjeçari që prej 9 vjetësh jeton në Shqipëri. Ai ka ardhur nga Hatay i Turqisë, për të hapur pastiçeri “Anatolia” bashkë me djalin e vet të hallës. Nga Turqia? E ç’tjetër veç bakllavasë? Por kjo është një recetë ndryshe nga ajo që ju njihni! Është bakllava e thatë…

SHIJE - ËMBËLSIRË FRANCEZE NGA MARIE THERESA MARCHAL

DHJETOR 2013

Borë me të bardhë veze

Përbërësit: 1 litër qumësht 200 gr sheqer 2 pako vanilje 8 vezë (të verdhën e tyre) Përgatitja: Ziejmë qumështin me sheqerin dhe vaniljen. Më pas e ulim pak temeraturën e zjarrit. Rrahim të bardhat e vezëve dhe me ndihmën e dy lugëve, i hedhim në formë topthash në qumështin që valon. I lëmë për 1 minutë. Rrahim të verdhat e vezëve, ia hedhim qumështit dalëngadalë dhe duke e përzier sa të formohet një lloj kremi. I lëmë për afro 2 minuta (duke e parë me sy, që përbërja të mos marrë kokrriza). E kalojmë pastaj në një sitë. E hedhim në pjatë dhe pastaj vendosim topat e borës sipër. E dekorojmë me çokollatë të copëtuar, karamele, ose ndonjë luleshtrydhe.

SHIJE - ËMBËLSIRË TURKE NGA LEVENT YURTSEVER

Bakllava e thatë Përbërësit: 1 kg miell 3 kokrra vezë 10 gr kripë Gjysmë kile arra 1 kg gjalpë

1 lugë sheqer

lëng limoni

Përgatitja: Fillimisht zëmë brumin ashtu si në rastin e bakllavasë tradicionale. Brumi ndahet në 15 kulaçka dhe hapen 12 petë menjëherë. Pasi petët happen ndahen në 6 copë. Fillimisht shtrojmë 2 petë, hedhim arra, pastaj 2 petë të tjera, prapë arra (për secilën shtresë 250 gr arra) dhe shtrojmë dy petët e fundit. E fusim në furrë me temperaturë 180 º C për 1 orë. Pas pjekjes, kur është e nxehtë, i hedhim sherbetin po të nxehtë. Pas sherbetit, i heqim copat e bakllavasë një e nga një dhe i lyejmë me arra të thërrmuara. *Sherbeti: 700 gr ujë 1 kg sheqer Gjysmë limoni *Sherbeti përgatitet si zakonisht, si në rastin e bakllavasë tradicionale.

DHJETOR 2013

71 Adresa: Lagja Perash, ShkodĂŤr. Cel: +355 20 98 040, Tel: +355 222 411 06 E-mail: albamilk@gmail.com

SHIJE - GUIDA E MUAJIT

IDE PUSHIMET E DIMRIT

Në Meksikë për

Vit të Ri

Nuk është rastësi që shumë media prestigjioze si “CNN”, “BBC” apo edhe klasifikime të tjera të “Lonely Planet” bien dakord në një pikë të vetme: Meksika është një ndër destinacionet që duhet parë sa më shpejt… Ky vend i magjishëm nuk duhet vizituar vetëm për plazhet e mrekullueshme të Veracruz apo Acapulco. Meksika është po kaq joshëse edhe gjatë festave të fundvitit. “Jetoje, për ta besuar”! Ky është edhe slogani i fushatës promovuese të Meksikës që është shpallur vetëm pak kohë më parë për sezonin turistik 2013-2014. Nuk janë vetëm çmimet e arsyeshme, peizazhet e mrekullueshme apo kuzhina ekzotike, por ka edhe disa arsye të tjera pse Meksika duhet të jetë pjesë e udhëtimeve tuaja. Zbulojini! ÇMIMET Meksika nuk ka qenë kurrë më e përballueshme. Ekonomia globale është ende duke u shëruar dhe kjo është arsyeja pse shumë hotele, restorante apo shërbime të tjera tursitike në të gjithë vendin po i përshtaten të ashtuquajturës krizë globale ekonomike. Nga muaji maj deri në mes të dhjetorit çmimet ulen edhe më shumë, me gati 20%- 50%. Gjatë Krishltindjeve çmimet janë më të larta, por parajsa e ka gjithmonë një kosto! SIGURIA Turizmi është një nga shtyllat kryesore të ekonomisë meksikane ndaj siguria e vizitorëve është vazhdimisht në fokus të institucioneve përkatëse. Ndërsa nuk janë të panjohura kronikat e transmetuara në mediat ndërkombëtare me raportime incidentesh, ata që jetojnë në Meksikë apo vizitorët, e dinë shumë mirë që kjo problematikë është pjesë vetëm e zonave kufitare dhe që turistët nuk janë aspak në shenjestër të këtyre

ngjarjeve. Dhe për ju që jeni ende skeptikë, ju sugjerojmë të klikoni në këtë link, ku shpjegohet në detaje siguria e tursitëve në shtetin e Meksikës: http://www.journeymexico. com/about/safety. NATYRA A e dini se 39% e gjitarëve detarë të Tokës kanë lindur në bregun Baja në Meksikë? Duke vijuar, Meksika është një nga 5 vendet e botës për biodiversitetin. Natyra e Meksikës ka më shumë se 30.000 specie bimore, 1.000 specie zogjsh, 1.500 gjitarë etj. Të flasësh për natyrën e Meksikës duhen shumë radhë, ndaj nëse nuk kënaqeni me kaq, mjafton një kërkim i vogël në web dhe keni për të gjetur shumë e shumë informacione të tjera që rrëfejnë mrekullitë meksikane… AVENTURA Meksika është vendi ideal për aventurat dhe kjo nuk përbën më një sekret. Meksika është shtëpia e përvojave aventureske që shkojnë që nga udhëtimet hiking, tek ekskursionet alpine hardcore, e deri tek përvojat mbi vullkane e akullnaja. Nëse jeni në kërkim të adrenalinës ja ku e keni zgjidhjen! KUZHINA E fundit për nga radha por jo nga rëndësia, kuzhina meksikane ofron shumë. Ajo njihet për shijet e larmishme dhe erëzat, që janë rezultat i ndërveprimit të kulturës spanjolle me traditat e lashta azteke. Restorantet në Meksikë ofrojnë ushqime ekzotike, ku mund të gjeni edhe pjata me insekte apo gjarpërinj. E për t’ju bindur rreth këtyre shijeve ne po ju sjellim vetëm dy receta nga kjo kuzhinë. Nëse udhëtimi drejt Meksikës është për ju një plan afatgjatë, atëherë provojini këto receta në shtëpi. Janë tepër të shijshme!

SHIJE - PROPOZIME PËRTEJ KUFIJVE

DHJETOR 2013

Mish viçi me speca djegës Përbërësit 100 g mish të thatë derri në një fetë të vetme 1 kg mish viçi tul 4 qepë të kuqe 5 thelpinj hudhër 6 domate 4 lugë salcë domatesh 30 g piper i kuq i ëmbël 25 g kumin pluhur gjysmë luge spec djegës pluhur miell 3 speca djegës të thatë një lugë rigon 6 lugë vaj 5 ose 6 qepë të mëdha 250 g kaçkavall i butë kripë Përgatitja Priteni në kuba mishin e thatë dhe kavërdiseni në zjarr të mesëm në një tigan që nuk ngjit, pastaj hiqeni me një lugë me vrima që të kullojë yndyra. Hidheni në një tenxhere, shtojini vajin dhe ngroheni, shtoni mishin e prerë gjithashtu me kube dhe kavërdisini bashkë. Pritni me feta dhe pastaj grini qepët dhe hudhrën: bashkojeni me domatet e qëruara dhe të copëtuara dhe lërini në zjarr për 5-6 min. pastaj shtojani mishit. Jepuni shije me specat djegës, piperin e kuq, kuminin, rigonin.

Përziejeni salcën e domates me një lugë miell, hollojeni me dy tasa ujë të vluar dhe hidhjani mishit. Vëreni tenxheren në zjarr, mbulojeni dhe gatuajeni për 3 orë në zjarr të avashtë. Shtojini, nëse është e nevojshme një tas tjetër me ujë të vluar. Në fund të zierjes kontrollojeni për kripën. Lani qepët dhe pritini në feta të holla. Shtroni në fund të pjatës, me shtresa të alternuara, qepët, mishin dhe djathin e grirë. Sipas dëshirës mund ta zbukuroni me selino, rripa të hollë qepe dhe feta buke misri të verdhë.

e dytë Kategoria pjatë ë ht le e ia Vështirës ë or 3.5 Koha Kaloritë 800 re Gatimi në tenxhe ane sik ek m a si Kombë

SHIJE - PROPOZIME PËRTEJ KUFIJVE

Role meksikane Përbërësit 16 feta fileto derri të rrahura 16 feta të holla proshutë derri 2 speca pak paté cironkash të rregulluar me erëza (mund ta gjeni të gatshme në supermarket por mund ta përgatisni vetë. Këshillat i gjeni në faqen 65) piper vaj ulliri borzilok i tharë i pluhurosur 1 thelb hudhër majdanoz kripë verë e bardhë. Përgatitja 1) Mbi çdo fetë mishi pasi ta lyeni me pak paté cironkash shtroni një fetë proshutë dhe dy rripa speca. 2) Mbështillini dhe futini të marrin shije në një tigan me 30 g gjalpë dhe 3 lugë vaj ulliri, kriposini, piperosini dhe lagini me verë. 3) Mënjanë kavërdisni hudhrën e grirë në 3 lugë vaj ulliri, shtojini erëzat e grira, lagini me gjysmë gote verë. Hidhuani salcën roleve, piperosini, kriposini dhe lërini të gatuahen ngadalë për 5 min.

e dytë Kategoria pjatë ë ht le e ia ës Vështir . in m 60 ha Ko Gatimi në tigan ane Kombësia meksik

DHJETOR 2013

NË PLANETIN E VENUSIT

f. Në tryezën e takimit të parë Gjithçka varet nga porosia e...

f. Të joshësh një burrë në tryezë Ta tregojnë yjet si ta pushtosh

Intervista Në takimin e parë Rëfimi i përkthyesit Edmond TUPJA

Recetat e darkës së parë Çokollatë me spec djegës, Japrak me gjethe rrushi, Tempura japoneze...

SHIJE - NË PLANETIN E VENUSIT

Në e të parë Nga Arta MARKU …Fransuai e pyeti se ç’do të pinte. Gjithçka varej nga porosia e saj. Ai mendoi: Po të marrë një kafe pa kafeinë, do të çohem e do të iki. Në një takim të kësaj natyre, njeriu nuk ka të drejtë të pijë kafe pa kafeinë. Kjo është pija më e papërshtatshme për një muhabet të këndshëm. E njëjta gjë mund të thuhet për çajin. Ende s’je ulur mirë dhe vetja të duket sikur gjendesh brenda një fshikëze krimbi mëndafshi pak të flashkët. E ndien veten sikur do të kalosh një varg të dielash pasdite duke parë televizor. Ose më keq: sikur je te vjehrri e vjehrra. Po, çaji të kujton pa diskutim shtëpinë e vjehrrit e të vjehrrës. Po çfarë atëherë? Një pije alkoolike? Jo, nuk është mire në këtë orë. Mund të të zërë frika nga një femër që fillon të pijë kështu, papritmas. Madje edhe një gotë me verë të kuqe sikur nuk shkon. Fransuai po priste që ajo të vendoste se çfarë do të pinte dhe vazhdonte kësisoj analizën e tij të lëngshme të përshtypjes së parë që po i linte ajo femër. Ç’mund të pinte tjetër? Koka kola ose çdo lloj tjetër pijeje me gaz... jo, e pamundur, një femër s’do të bënte kurrsesi një zgjedhje të tillë. Pse të mos kërkonte edhe një pipëz me atë rast? Përfundimisht, ai mendoi që një lëng frutash do të ishte mirë. Po, një lëng frutash i afron njerëzit. Ai të bën ta pranosh tjetrin, ta heq agresivitetin. Vajza përkarshi të duket e butë dhe e ekuilibruar. Por çfarë lëngu?

Gjithçka varet nga 76

DHJETOR 2013

porosia e... 77

SHIJE - NË PLANETIN E VENUSIT

Takimi i parë, jo vetëm që mund por edhe duhet të shoqërohet nga një darkë... por si duhen bërë zgjedhjet? Kjo është çështja!

Titulli: Delikatesa Autori: David Foenkinos Përktheu: Edmond Tupja Numri i faqeve: 193 Çmimi: 800 lekë Çfarë është: Një histori dashurie e ëmbël dhe delikate, mbi aftësinë e zemrës për t’u ripërtërirë e për të gjetur një agim të ri edhe mbas humbjes më të madhe. Kush është: Delikatesa ka fituar dhjetë çmime letrare, është përkthyer në 30 gjuhë dhe është përshtatur për kinema. Pse duhet: Gjen në këtë libër përbërësit e suksesit të sigurt: stil elegant, aforizma pickuese, romanticizëm prekës.

Ia vlen më mirë të mos marrësh ndonjë lëng krejt të zakonshëm, si ai i mollës apo i portokallit, që t’i zë syri në çdo tryezë… idealja është që të zgjedhësh diçka midis të dyjave, si kajsia. Po, më mirë se kaq prishet. Një lëng kajsie është kryevepër. Po të zgjedhë lëngun e kajsisë, do të martohem me të, mendoi Fransuai. Pikërisht në atë çast, Natalia shkëputi vështrimin nga menuja si të dilte nga një përsiatje e gjatë. E njëjta përsiatje si ajo që sapo kishte përmbyllur i panjohuri përballë asaj. –Do të marr një lëng... –...? –Një lëng kajsie, besoj. Ai e shikoi sikur ajo të kishte dhunuar realitetin... Nuk duhet të jetë e rastësishme kjo fillesë që i ka dhënë librit David Foenkinos. “Delikatesa”, që mbërriti në gjuhën shqipe nga përkthimi i Edmod Tupes, patjetër që do të ngacmonte kureshtjen e lexuesve. S’mund të ndodhte ndryshe, me një libër që “ka zgjedhur” si përkthyes Edmond Tupen. Ja arsyeja e parë pse duhej marrë në dorë. Por kaq, si fillim. Pasi e ke lexuar librin, ose ndoshta qysh gjatë leximit, kupton se ka edhe arsye të tjera pse

leximi ka rrjedhur magjepsës. Por, përtej kësaj, përtej shijes së leximit pra, libri nxit edhe diskutime: çfarë është dashuria? A ekziston dashuria apo përshtatja ideale? E pse të mos ekzistojë, një e tillë si kjo e librit Delikatesa? Me siguri ekziston sepse ka një “por” pas vetes... Ekziston, por... “zgjat vetëm një çast”, dhe një çast, sado i gjatë të jetë, e ka një fund... kështu edhe dashuria e protagonistëve të librit “Delikatesa”. Dhe pastaj... (në fakt libri ka edhe nëntekste të tjerë në bosht). *** Por le të rrimë të fillesa, te ai çast i takimit të parë, kur të dy, burrë e grua gjenden së bashku në një tryezë bari, me siguri jo rastësisht e zgjedhur prej autorit. Patjetër që ai ka qenë i vetëdijshëm, ose personazhet që kanë marrë jetë prej tij, se gjithçka varej nga porosia e saj. Me shumë gjasë kështu duhet të jetë, ndaj dhe në pritje që ajo të bëjë porosinë ai bën analizën e tij të lëngshme. Të lëngshme ngase janë në një tryezë bari, por tjetërsoj, edhe pse e ngjashme, do të kish qenë nëse do të ndodheshin në një tryezë restoranti, patjetër që në “tryezën e takimit të parë”. Gjithçka do ta varej nga porosia. Tek e fundit, SHIJA, ky tipar themelor

Darka e parë në restorant, pse JO: -Tension i lartë dhe ankth: do të ndiheni gjithë kohën mbi gjemba duke shtuar dhe faktin qe do të jeni duke u përpjekur që të bëni përshtypje të mirë te tjetri. -Kontakt fizik i kufizuar- ju pengon tavolina që gjendet mes jush. -Intimitet i varfër – sidomos nëse keni zgjedhur një restorant të mirë, me siguri që jeni me veshje elegante. Kjo do t’ju bëjë të mos ndiheni rehat. Nëse ajo ka vapë pasi të ketë pirë nuk mund të zhvishet; Nëse doni të flisni dikush afër mund t’ju dëgjojë. -Nuk do ta keni të lehtë pas darke ta çoni në shtëpinë tuaj- koha e gjatë e rrugës nga restoranti në shtëpi ka për ta minuar tensionin që sakaq është krijuar mes jush. Sa më shumë kohë të humbisni rrugës për në shtëpi aq më keq...

DHJETOR 2013

Të gjithë sipas kokës së vet! Kureshti: Kë pyesni nëse pamja juaj është ajo që duhet të jetë, para se të niseni për në darkën tuaj të parë në çift? I kërkoni mendim shoqes suaj më të ngushtë, mamasë apo dikujt që e njihni dhe është i mirinformuar në lidhje me të rejat e modës? Një sondazh i bërë në përbërje të të cilit është edhe ky argument sqaron: askujt, 88% e njerëzve para se të nisen në takimin e parë i besojnë gjykimit të pagabueshëm të pasqyrës: pra, të gjithë sipas kokës së vet! i të gjitha shqisave, është aspekt i rëndësishëm i komunikimit. Kurse komunikimi në çift jo vetëm që nuk bën përjashtim, përkundrazi është theksues i funksionimit të këtij tipari themelor të të gjitha shqisave. Gjithçka varet pra, nga porosia, shumëçka lexohet nëpërmjet porosisë. Çfarë e ngacmon qiellzën e tij apo të saj? Si për ta theksuar edhe psikologët janë të të njëjtit mendim: sipas tyre, tryeza e takimit të parë është jo pak e rëndësishme: madje takimi i parë, jo vetëm që mund por edhe duhet të shoqërohet nga një darkë... por si duhen bërë zgjedhjet? Kjo është çështja! *** Askush nuk rreket të gërmojë në faqe librash, informuese apo analizuese, por një instinkt brenda vetes sikur u thotë të gjithëve që duhet të bëjnë zgjedhje të kujdesshme, edhe në lidhje me tryezën e takimit të parë. Në historinë e qenies njerëzore mund të flitet për ushqimin sipas tre linjave shpjeguese: ushqimi si përmbushje e një nevoje primare të organizmit për të mbijetuar; ushqimi si tregues i pasurisë ose i varfërisë se njerëzve dhe ushqimi në lidhje me erosin. Në rastin e parë mund të thuhet, me

88% e të sonduarve pohojnë se nuk pyesin askënd se si duken kur nisen për në takimin e parë.

pak fjalë, se njerëzit pa ngrënë nuk mund të jetojnë. Njeriu primitiv ishte kryesisht gjuetar që duhej të përmbushte nëpërmjet gjuetisë nevojën jetësore. Ama, në epoka të ndryshme historike (deri sot) jo të gjithë kanë pasur mundësinë të ushqehen në të njëjtën mënyrë. Në Mesjetë për shembull mundësia për të rritur kafshë ose për të pasur pyje ku mund të gjuheshin kafshët ishte një privilegj vetëm i shtresave të larta. Mishi ishte ushqim i fisnikëve dhe klasave sociale më të pasura që mund të ushqeheshin me gjah të cilit i jepnin shije me erëza ekzotike (kryekreje, përdorimi i erëzave, i detyrohet faktit që me aromën e tyre të fortë arrinin të mbulonin shijen shpesh të keqe të ushqimeve që vinin nga mali). Po ushqimi në lidhje me erosin? Nuk është fjala thjesht për afrodiziakët. Pra nuk është fjala për të nxitur epshet nëpërmjet ushqimit. Aq më pak është një qëllim ky, në tryezën e takimit të parë. E megjithatë ushqimi është aty, si një kuptim dhe nënkuptim për shumëçka, me gjuhën e vet të komunikimit tek e fundit. Të gjithë e dinë se manastiret Mesjetarë ishin vende ku ushqimi lihej. Po, pikërisht: ndër rregullat monastike

përfshihet dorëheqja nga ushqimi. Qëllimi i ngrënies së përkorë kishte të bënte me sakrifikimin e trupit: ushqimi i trupit qëndron në skajin e kundërt me ushqimin e shpirtit. Mohimi i mishit donte shpesh të ndikonte në ekuilibrin psiko-fiziologjik duke ndërhyrë në vetëpërmbajtjen seksuale për të mundur si të thuash të sigurohej ruajtja e virgjinitetit. Por në këto situata jemi në rastet ekstreme, e pra jo përballë një murgu a murgeshe, të cilët tek e fundit, edhe ata, në kohën tonë kanë përqafuar rregulla të reja. Pra, ushqimi mbi çdo tryezë gjykohet sipas kriteresh të tjera. Kurse përmendja e murgjve dhe manastireve vlen thjesht sa për të ilustruar kombinimin ushqim –trup, ushqim –seks. Sa e sa romane apo filma të kohës sonë e përforcojnë një gjë të tillë! *** Pra, ushqimi një lloj shpërblimi hyjnor për qiellzën, është edhe një mënyrë për të ngacmuar ndjenjat, një mënyrë për t’i dëshmuar partnerit nivelin e vëmendjes, të dashurisë.... Me pak fjalë: Takimi i parë me një njeri ndaj të cilit kemi interes mund dhe duhet të shoqërohet nga një darkë... SIGURISHT... duhen zgjedhur ushqimet.

Darka e parë në shtëpi, pse PO: -Do të ndiheni me të relaksuar dhe brenda lëkurës tuaj. Më rehat padyshim do të ndihet ai që bën ftesën dhe është në shtëpi të vet. -Ekziston mundësia për të vendosur raportin natyral burrë/aktiv – grua/pasive. -Mundësi më të mëdha për ta shkallëzuar në mënyrë natyrale rrugëtimin deri te kontakti fizik. Spostimi nga tryeza në shtrat ka në mes një rrugë shumë të shkurtër, vetëm disa hapa. -Nëse ti apo ajo pini një gotë më shumë s’ka asnjë problem, jeni sakaq në shtëpi dhe mund të zhvisheni në divan... madje mund të shtriheni. -Nëse nuk dini të gatuani ky është një rast i mirë që të mësoni ta bëni. Por mund të ndihmoni njëri-tjetrin dhe të bërit e gjërave bashkë krijojnë më shumë përputhje.

SHIJE - NË PLANETIN E VENUSIT

Pështjellim ndjenjash femërore... Burri që keni ftuar për darkë ka gjasa që të bëhet partneri juaj. Ose së paku kështu dëshironi. Është çasti kur do të hidhni rrjetën për ta tërhequr më pas të mbushur plot. Ka shumë gjëra që duhet të jenë në lartësinë e duhur. Duhet të visheni me shije, duhet të zgjidhni fjalët e duhura, qëndrimin e përshtatshëm... t’i tregoni më të mirën tuaj në të gjitha aspektet. Por edhe diçka. E fundit në radhën tonë por jo e fundit për nga rëndësia: çfarë do të shtroni në tryezë? Nuk mund të ketë rregulla fikse. Gjithçka ndryshon sipas burrit që keni ftuar. Por nëse nuk e njihni aq sa për të qenë e sigurt, ju mbetet t’u besoni YJEVE. Ja si duhet t’ia shtroni tryezën gjithsecilit burrë bazuar në shenjën e tij zoodiakale...

tryezë?

BURRI I DASHIT Gjahtari i vërtetë i zoodiakut

Nëse keni ndërmend të ftoni për darkë, një burrë të shenjës së Dashit, duket të mbani parasysh që ai është “gjahtari” i vërtetë i zoodiakut... Edhe ai që në pamje të parë është më i druajturi, që dëshmon ndjeshmëri dhe sjellje delikate, në fund fare ka një qëllim: të të pushtojë! Nuk ka shumë durim dhe nuk ka ndonjë vëmendje të madhe ndaj ushqimit. I pëlqen fare pak të rrijë në tryezë dhe preferon thjesht mish, ndoshta me perime, të skarës dhe jo shumë të pjekur. Është e kotë t’i jepni vëmendje hollësive fine të tryezës. Mjafton një tryezë e bukur e kuqe që ta bëni të ndihet një mik i mirëpritur dhe i dëshiruar. Ka mitin e burrit që nuk kërkon kurrë dhe ju duhet të luani paksa duke hyrë në rolin e presë. Uluni përballë tij dhe nguljani sytë për t’u ballafaquar më pas në mënyrë më të drejtpërdrejtë, sikur të ishit duke bërë një betejë dashurie… Kështu do të çmendet nga tensioni dhe emocionet… Në vend të ëmbëlsirës një sorbeto e mirë frutash do ta qetësojë, por vetëm për pak, shpirtin e tij që vlon.

Të joshësh një burrë në

Ta tregojnë yjet

DHJETOR 2013

BURRI I DEMIT Një shije e përzgjedhur

E vështirë të gjesh shije më të përzgjedhur mes burrave të zoodiakut. Nëse nuk jeni shumë e zonja në kuzhinë, më mirë të kërkoni ndihmën e një gastronomi të mirë... ose thjesht ftojeni në një restorant ku pjatat tradicionale dhe cilësia të jenë në lartësinë e duhur. Do të bëni goxha figurë sepse është në gjendje të vlerësojë edhe zgjedhjen e restorantit nga ana juaj. Qiellza është për të një qendër e vërtetë kënaqësish. Madje, edhe ato gra që e kanë kuzhinën pikë të fortë është mirë të nxjerrin nga sirtari një libër të mirë recetash që ta kenë rezultatin të sigurt. Ai i vlerëson pjatat tradicionale por edhe kontornot e pasura me djathëra të përzgjedhur të rregulluara me mustardë apo mjaltë që e bëjnë edhe më të adhurueshme për syrin dhe për gojën. Nuk duhet të mungojë as ëmbëlsira për të kurorëzuar mbrëmjen. Pasi të ketë mbaruar darka, nxirrni në tryezë pak rum për të ngrohur ambientin.

BURRI I BINJAKËVE Zgjidhni ushqime që hahen me dorë

Burri i Binjakëve nuk është kushedi çfarë i dhënë pas ushqimit dhe nëse doni ta ftoni për darkë, bëjeni në një kontekst me më shumë se 2 vetë… Ai adhuron që në mënyrë të veçantë ta dëgjojnë. Do që të jetë ai njeriu që i dëfren të ftuarit me batutat e holla. Më mirë akoma nëse darka është në këmbë (pra të mos uleni në tryezë) dhe ai ka mundësinë të lëvizë lirshëm. I pëlqen aktualiteti dhe është gjithnjë i informuar, kështu, është mirë të jetë diku, në një vend të dukshëm, një gazetë… Është kureshtar dhe ka qejf të eksperimentojë shije të reja, i pëlqen kuzhina e lehtë dhe gjëra të vogla gatesash të ndryshme. Një zgjedhje e mirë: ushqime që hahen me dorë, kombinime të ndryshme ose thjesht sushi. Atij nuk i intereson shumë se çfarë keni gatuar me duart e tua e çfarë keni porositur. Mjaft të keni organizuar gjithçka në mënyrë të përkryer dhe që të ftuarit e tjerë të jenë simpatikë, së paku sa ai. Do t’ju drejtojë buzëqeshje çapkëne dhe nuk do të reshtë së luajturi me ju. Tek e fundit, ta dini mirë, do të jetë i ftuari i fundit që do të largohet.

si mund ta “pushtosh” 81

SHIJE - NË PLANETIN E VENUSIT

BURRI I GAFORRES I pëlqejnë ftesat për darkë

Burrit të Gaforres i pëlqen shumë ta ftojnë për darkë, të ndihet i përkëdhelur dhe i shërbyer në të gjitha pikëpamjet. Është më i lidhuri, ndër shenjat, me figurën e nënës dhe për pasojë, çdo gjë që ka pak shije fëminore dhe i kujton të shkuarën e qetëson dhe emocionon. Nxirrni nga sirtari mbulesën e tavolinës prej linoje të gjyshes dhe servisin e porcelanit sepse do t’i bëjnë shumë përshtypje. Kështu do të arrini t’i tregoni që keni vlera të përbashkëta. Ngjyra e tij e preferuar në kuzhinë është e bardha ndaj dhe recetat me qumësht ose pana ia ngacmojnë shijet… Filloni me një krem preshi ose kungulli, vijoni me një rosto derri me qumësht. Mos keni frikë t’ia mbushini ju pjatën dhe ta pyesni nëse do akoma, siç bëjnë tek e fundit të gjitha mamatë. I adhuron kremrat ndaj mbylleni darkën me një panakota, karamel ose një tiramisu. Do të bjerë përmbys, i dashuruar…

BURRI I LUANIT Në tryezën e përkryer

Burri Luan do ta bëjë triumfale hyrjen në shtëpinë tuaj dhe do t’ju duhet të jeni bërë gati në çdo hollësi: përparësen në brez dhe pishtarin në dorë por flokët e rregulluar mirë dhe me kujdes. I adhuron tryezat e rregulluara me kujdes, gotat e përshtatshme për verën dhe takëmet me shkëlqim. Nëse doni ta befasoni zgjidhini me kujdes ato që do të shtroni në tryezë për shembull: havjar ose levrek të pjekur në kripë të trashë. Nëse preferon mishin guxoni me një spageti me tartuf dhe rosto të pjekur ngadalë… Është shumë e rëndësishme që të ndihet i përkëdhelur dhe i vlerësuar. Dëgjojeni dhe vini herë pas here dorën në mjekër për të dëshmuar vëmendje, por pa e humbur spontanitetin. Fikeni telefonin, nuk i pëlqen ta ndërpresin zilet dhe do ta merrte si fyerje shpërqendrimin tuaj. Nëse e ndërprisni darkën për një sorbeto me limon, ka për t’u ndier me të vërtetë i përkëdhelur. Mos harroni: në fund vini në tryezë pak konjak të mirë dhe disa çokollatëza me xhenxhefil dhe spec djegës (recetën e gjeni në f 83). Ai do të jetë mbreti i darkës por ju, mbretëresha e natës!

BURRI I VIRGJËRESHËS Mendje e shëndoshë në trup të shëndoshë

Një i ftuar i kësaj shenje kënaqet mjaft lehtë, por duhet të dini disa gjëra: vlerëson ushqimet e shëndetshme dhe i do biologjike madje në disa raste mund të jetë dhe vegjetarian. Bëni pazaret e duhura: lazanja me pesto, ravioli me gjizë pa kripë dhe spinaq, por mos e teproni me përdorimin e gjalpit. Gjatë darkës mos reshtni së foluri për rëndësinë e një ushqyerjeje të shëndetshme dhe nevojën për të pasur një mendje të shëndoshë në trup të shëndoshë dhe përmendni librin ose artikullin e fundit që keni lexuar në lidhje me këtë argument. Nëse doni ta lini pa fjalë shpikni një recetë ku keni përdorur gjëra të mbetura nga darka e kaluar për shembull ndonjë lloj qofteje ose perime të mbushura! Mund ta mbyllni darkën me një tortë me mollë. Virgjëreshat janë dëgjues të mirë por kanë sens praktik dhe nuk e kanë problem nëse pas buke merren me pastrimin e tryezës. Është momenti për t’i hapur sytë: nëse e përdor lavastoviljen me të njëjtën saktësi si ju, mos kini dyshime, çojeni në altar!

DHJETOR 2013

BURRI I PESHORES Elegant & i kujdesshëm

Burri peshore është elegant në sjellje dhe në të folur dhe do të vijë në shtëpinë tuaj patjetër me një dhuratë ose tufë me lule. Është i vëmendshëm ndaj formës dhe estetikës së çdo hollësie dhe i shijon një tryezë e shtruar sipas rregullave. I pëlqejnë recetat klasike por edhe shijet shumë ekzotike dhe të gjitha llojet e erëzave. Kënaqeni, madje bëjeni të lumtur, me një rizoto me kërpudha porcioni (recetën e gjeni në f 84) dhe si pjatë të dytë mish të pjekur viçi me patate dhe angjinare. Mos harroni t’i zbukuroni pjatat me shije të hollë. Peshorja nuk i merr gjërat me nxitim, ka qejf të bëjë shumë pauza dhe duhet t’i përshtateni ritmit të tij. Mund të mos e mbarojë racionin edhe kur është në sasi të vogël. Por këtë e bën sepse e konsideron vulgare teprimin me ushqimin. Nga ana tjetër, nëse e ka pranuar ftesën tuaj, nuk ka shumë të bëjë me pjatat që do të gatuani. Apo jo? Do pra, që të ketë kohën e mjaftueshme për të të njohur mirë dhe deri në fund të mbrëmjes nuk do ta dini se cili do të jetë fundi. Është burrë i pavendosur dhe jo më kot i pëlqejnë gratë romantike dhe njëkohësisht të vendosura.

BURRI I AKREPIT Misteri që e tret tryeza

Nëse ia keni dalë të ftoni për një darkë intime një burrë të shenjës së akrepit kjo do të thotë se ai e di sakaq çfarë do prej jush... Nuk është shumë fjalaman dhe fama e tij si misterioz i përjetshëm shkrihet në tryezë, sepse ia lëshon veten aromave dhe shijimit. Do të hedhë sytë rreth e rrotull, do ta vëzhgojë shtëpinë tuaj me vëmendje për të njohur aspektet tuaja më të fshehta. Në tryezë nuk është shumë kërkues dhe ia vë veshin më shumë përmbajtjes sesa formës. I pëlqejnë të brendshmet dhe çdo gjë që rritet nën tokë. Pra, patate furre, ose pure patatesh, tartuf me vezë dhe mish të gjallë alla albeze. Nëse doni ta lini pa mend me thjeshtësinë më të madhe dhe njëkohësisht

origjinale jepini japrak me gjethe rrushi (recetën e gjeni në f 85). Mbylleni darkën me një ëmbëlsirë jo shumë të ëmbël si për shembull fruta në xhelatinë. Nuk duhet të mungojë kafeja e zezë dhe e fortë: të gjithë e dimë se do të duhet për të qëndruar gjatë zgjuar...

BURRI I SHIGJETARIT Sportiv & informal

Është një burrë simpatik sportiv dhe informal. Mund të mbërrijë me vonesë duke formuluar njëmijë justifikime ose t’ju marrë në telefon qysh pasdite për t’ju pyetur nëse ju duhet ndihmë. Priteni në shtëpi sikur të ishte hera e njëqindtë që vjen te ju, por mos harroni një muzikë të mirë në sfond. Në tryezë është kureshtar dhe gjithnjë i gatshëm për të provuar shije dhe receta të reja, ose më mirë akoma të vendeve të largëta. Tempura japoneze me karkaleca dhe perime (recetën e gjeni në f 86) por edhe një oriz basmat me perime dhe pulë mund

SHIJE - NË PLANETIN E VENUSIT

ta gëzonin si një fëmijë. Mund të përgatisni edhe një pjatë unike të shoqëruar me një frut të mirë tropikal dhe për ëmbëlsirë një krem. I pëlqen të tregojë se është i hapur, tolerant dhe përfshirës por s’e duron dot kohën e harxhuar ndaj duhet të jeni gjithnjë e gjallë në nivelin e bisedës. Kur të ketë mbaruar darka mund ta ftoni për një shëtitje jashtë, pasi të keni rregulluar bashkë kuzhinën.

BURRI I BRICJAPIT I përpiktë & klasik

Burri i Bricjapit është i rezervuar dhe në dukje i ftohtë. Do të mbërrijë me një përpikëri të pacen në derën tuaj. I pëlqen klasikja dhe përkorësia në çdo gjë dhe vlerëson një tryezë të rregulluar me kujdes por jo me shumë salltanet. Pra shmangini çentrot në mes të tryezës dhe lulkat... Një supë e mirë me drithëra do t’ia ngrohë zemrën dhe do ta çlirojë nga tensionet që me shumë gjasë i ka sjellë me vete nga puna. Lëreni të kalojë pak kohë nga një pjatë në tjetrën për të mundësuar bashkëbisedimin në qetësi. Ka nevojë që të flasë për projektet e tij. Një pjatë me proshutë të mirë e shoqëruar me djathin e duhur dhe piper mund të mjaftonte për ta kënaqur një burrë që i pëlqen të ketë marrëdhënie jo shumë të fuqishme me oreksin. Befasojeni me një ëmbëlsirë të thjeshtë: një krem karamel i bërë në shtëpi. Mbylleni mbrëmjen duke pranuar të josheni nga një burrë që do ta ketë gjithnjë nën kontroll situatën... ose të paktën bëjeni të besojë kështu!

BURRI I UJORIT Politikisht korrekt edhe në tryezë

Sado që duket se nuk e vret mendjen për ushqimin, burri i Ujorit ka disa interesa të sakta dhe të mirëpërcaktuara që duhet t’i mbani në mendje për t’i fituar besimin. Filloni duke i bërë pazaret në dyqanet “politikisht korrekt”. Pra blini produkte që mbështesin ekonominë e vendeve më të varfra. Kujdesuni që blerjet tuaja të mos kenë ndikim mbi mjedisin (fshini çdo lloj prove që dëshmon të kundërtën). Nuk ka rëndësi se çfarë do të gatuani, atij i intereson angazhimi juaj shoqëror, aftësia juaj për të besuar te ndërtimi i një bote më të mirë... edhe kur është fjala për ushqimin. Pra nxirrni në tryezë një spageti të thjeshtë me domate të pjekura. Mos harroni që të ketë në sfond një kolonë zanore dhe të hapni biseda mbi librat dhe filmat...

BURRI I PESHQVE Një ushqim që ka pas histori

Burri i shenjës së Peshqve nuk e braktis kurrë shprehjen e tij të ëmbël, të shpërqendruar dhe romantike me të cilën patjetër do t’u shfaqet te dera e shtëpisë. Kujdesuni që ta gjejë tryezën e shtruar dhe të rregulluar mirë, që të flasë për të, për serviset dhe takëmet që ju ka lënë gjyshja dhe çentrot e tavolinës që keni gjetur në një dyqan artizanal. Përgatisni receta që të kenë histori pas vetes ose që të jenë karakteristike të familjes suaj, si për shembull një taliatele të bërë me dorë. Bëjeni të flasë për vuajtjet dhe dëshirat (mos e vini në dyshim, ka të tilla). Perimet nuk duhet të mungojnë por duhet të jenë të rregulluara me shumë shije si për shembull një sallatë me shegë, mollë, fara luledielli që t’i keni kombinuar me fantazi. Është shumë hamës prandaj teprojeni me ëmbëlsirat... Do të shembet në divan, por së bashku me ju.

RECETË - DARKA E PARË NË ÇIFT

Çokollatë me xhenxhefil dhe spec djegës Përgatitja Merrni dy çokollata të mëdha të zeza. Futini në një enë banjëmari (merrni një tenxhere të madhe me ujë, në të fusni një tjetër më të vogël ku do të vini çokollatën). Pasi të ziejë uji midis enëve, çokollata do të fillojë të shkrijë. Përziejeni herë pas here me lugë druri). Kur çokollata të ketë shkrirë shtojini pak spec djegës, pluhur xhenxhefili (të freskët të grimcuar mirë ose edhe të tharë e të pluhurosur). Përziejini mirë dhe futini nëpër forma. Vërini në frigorifer që të forcohen sërish.

RECETË - DARKA E PARË NË ÇIFT

Rizoto me kërpudha porçini ë Vështirësia e leht ta ve 4 r pë t za Do min. Parapërgatitja 15 . in m Koha 20 Kostoja e lartë

Përbërësit porçini, 400 gr oriz arborio, 320 gr gjalpë, 60 gr vaj ulliri, 2 lugë qepë, 1 e vogël e verdhë lëng perimesh, 1 litër hudhër, 1thelb majdanoz i grirë, 2 lugë kaçkavall i grirë, 50 g. kripë aq sa duhet piper i grirë në çast Përgatitja Pastroni kërpudhat duke i hequr pjesën që ka qenë nën tokë. Ndani kapelet nga këmba dhe fshijini me kujdes me një leckë të lagur dhe të pastër (ose letër kuzhine të lagur). Pritini në feta kapelat dhe këmbët (1). Në një tigan të thellë shkrini gjysmën e gjalpit, hidhni qepën që e keni pastruar dhe grirë hollë dhe lëreni sa të marrë ngjyrë të artë. Bashkojeni me orizin dhe lëreni sa të skuqet për dy minuta, shtoni një garuzhde lëng perimesh (2) (përgatitjen e këtij lëngu e gjeni në f. 138) dhe lëreni të ziejë në zjarr të ngadaltë. Duke e përzier, hidhini herë pas here, lëng perimesh, kur duhet. Në një tigan çeliku ose material që nuk ngjit, hidhini vajin dhe hudhrën dhe lëreni sa të skuqet për ndonjë minutë. Shtoni kërpudhat (3). Kavërdisini në zjarr të lartë me kripën dhe piperin. Nga gjysma e skuqjes shtoni, po qe nevoja, pak lëng perimesh derisa të gatuhen (e gjitha duhet të zgjasë maksimumi 10-12 minuta). Fikni zjarrin dhe nëse doni, shtoni dy lugë majdanoz të grirë. Pesë minuta para se orizi të ketë mbaruar zierjen, shtoni përgatitjen me kërpudha, duke mbajtur mënjanë dy lugë, sa për të zbukuruar 4 pjata. Me të përfunduar zierja, fikni zjarrin, shtoni kaçkavallin e grirë dhe pjesën e mbetur të gjalpit. Përziejini të gjitha bashkë dhe lërini të pushojnë për disa sekonda. Ndani orizin në katër pjata, vërini mbi të nga pak prej kërpudhave që keni ruajtur dhe shërbejeni menjëherë duke sjellë në tryezë edhe pak kaçkavall të grirë.

1 86

RECETË - DARKA E PARË NË ÇIFT

DHJETOR 2013

Japrak me gjethe rrushi Përbërësit 200 g oriz 30 gjethe rrushi 1 qepë e kuqe 2 lugë vaj ulliri 1 tufë kopër 1 tufë majdanoz mendër e freskët lëngu i 1 limoni kripë aq sa duhet pak piper

ë Vështirësia e leht Dozat për 6 veta min. Parapërgatitja 60 . in m 45 Zierja

Përgatitja Në fillim përgatisni mbushjen: pastroni dhe grini qepën (1) bëni të njëjtën gjë me erëzat (2). Kavërdisni në një tigan qepën me vaj ulliri derisa të zbutet. Shtoni orizin (3), erëzat e grira, kripë, piper dhe një gjysmë gotë ujë dhe vëreni të ziejë për 10 min. duke e përzier herë pas here që të mos ngjisë orizi (4). Tani merruni me gjethet e rrushit, lajini

mirë dhe futini në një tenxhere të madhe me ujë që vlon (5), lërini të zbuten, hiqini nga uji dhe shtrojini në një pëlhurë të pastër. Lëreni mbushjen të ftohet, hapni gjethet e rrushit dhe hidhni mbi to nga një lugë prej mbushjes (6). Mbështillini mirë që të mos dalë mbushja, nëse nevojitet bëni mbështjellje të dyfishtë (7). Shtroni disa fletë të

tjera në fund të tenxheres me anë të larta dhe fund të trashë, rreshtoni japrakët përmbys në formë rrathësh. Hidhuni përsipër lëngun e limonit dhe pak ujë (8); mbulojini me një pjatë dhe një peshë mbi të që të mos hapen gjatë gatimit dhe ziejini në zjarr shumë të ulët për rreth 1 orë derisa orizi ta ketë thithur ujin. Shërbejini të ftohta.

RECETË - DARKA E PARË NË ÇIFT

Tempura japoneze me karkaleca dhe perime Përgatitja 1-Hiquni kokën dhe zhguallin karkalecave. Pritini në copa të vogla dhe shtypini duke ushtruar presion në mënyrë që të mos fryhen gjatë skuqjes dhe, në përfundim të gatimit, të jenë të gjitha uniforme. 2-Hidhni më vete të verdhat e vezëve në një tas, shtoni miellin dhe ujin e ftohtë pak nga pak dhe rriheni për të përftuar një masë kremoze. 3-Pritini primet me rripa dhe në rrotulla por duke pasur kujdes që në një vend të mbahen të bashkuara: kur t’i vini në pjatë mund t’i hapni në formën e një erashke.

a Koh it tim e ga in. 20 m

Përbërësit 2 vezë 250 gr. miell 2 karkaleca për njeri 1/2 l. ujë të ftohtë 1 patëllxhan 1 kungulleshkë 1 spec vaj sa duhet për të skuqur filiza soje

4-Me një pincë merrni karkalecat që i keni bërë gati, pluhurosini me pak miell, zhytini në masën kremoze që keni përgatitur me të verdhat e vezëve dhe skuqini në vaj të nxehtë derisa të marrin një faqe të artë dhe të rreshkur. 5-Vendosini karkalecat në një pjatë mbi të cilën keni shtruar një letër thithëse. Përsëriteni të njëjtën gjë me perimet: kalojini në miell, në masën kremoze, skuqini dhe vendosini mbi letër thithëse. 6-Kompozoni karkalecat dhe perimet në pjatë (këto të fundit duke i hapur si erashkë). Zbukurojeni pjatën me filizat e freskëta të sojës dhe shërbejini të shoqëruar me një tas me salcë soje.

DHJETOR 2013

Edmond Tupja në tavolinë me... Nga Aida TUCI

Po Edmond Tupja ç’mendim ka pasur? Nëse mendimin e shkrimtarit David Foenkinos, në lidhje me porosinë e takimit të parë e dimë pasi kemi lexuar librin, kureshtja na ka çuar të zbulojmë mendimin e përkthyesit. Kafe... çaj... verë... apo lëng frutash?! Ai vetë ka zbuluar në një interviste për SHIJE-n lidhur me tryezën e takimit të parë... Sa e keni gjetur veten në atë pjesëz të librit “Delikatesa” ku autori flet për porosinë e takimit të parë? Gjeta Edmondin student por edhe Edmondin e sotëm. Individin e formuar me kulturë franceze, edhe njeriun që i adhuron femrat me “F” të madhe. Unë jam gjithmonë i dashuruar dhe ajo që është më interesante te dashuria është lindja e saj. Shumica dërrmuese e shkrimtarëve merren me lindjen e dashurisë, një proces me të vëtetë i veçantë. Në pasazhin e librit që përmendni, ndihet ajo që autori David Foenkino e ka shkruar shumë bukur: çasti i lindjes së një dashurie. Është një ndjesi që nuk shtrohet me ekuacion, ti thjesht ndjen se do të ndodhë diçka, e bukur dhe e paharrueshme.

KAFEJA... KOKRRA E SAJ E PAPJEKUR ME ATË LINJËN VERTIKALE, ËSHTË SIMBOLI I SEKSIT FEMËROR. NGA ANA TJETËR, KAFEJA ËSHTË PIJA E INTELEKTUALËVE. KA QË E SHOQËROJNË ME CIGARE. KAFE DHE CIGARE... ÇFARË EROTIZIMI!

Ç’rëndësi i jepni ju zgjedhjes që bën tjetra në tavolinë? Me kalimin e moshës, me rrallimin e lindjeve dhe rilindjeve të dashurisë (sepse dashuria edhe rilind) tek unë, kam filluar të kem ndjesisë se tjetri, nëse porosit të njëjtën gjë me mua, më druhet. Sikur do të më marrë me të mira. Më ka ndodhur kjo por dhe e kundërta. Pra që unë të marr të njëjtën gjë me personin që jemi ulur bashkë.

SHIJE - TË GATUASH NË ÇIFT

I lexokeni porositë e të tjerëve? Në të vërtetë jo, nuk jam aq imponues. Siç thashë më ka ndodhur edhe e kundërta. Kam qenë me një zonjë; interesante, e zgjuar dhe e bukur. Në fillim porosita diçka tjetër, pastaj hoqa dorë dhe mora të njëjtën gjë si ajo, por kishte një nuancë; ajo porositi makiato me qumësht të ftohtë, ndërsa unë porosita makiato me qumësht të ngrohtë. E doja dallimin e vogël, një lloj pavarësie.

një psikologu francez, “Këto gjeste që na tradhtojnë”.

Çfarë ndryshimi ka mes një filxhani kafe dhe një filxhani çaj? Shumë ndryshime: vëllimi, forma, shija. Për mua çaji është ekzotik; çaj indian, çaj kinez, çaj kamomili, çaj sherbele... Kurse kafeja... kokrra e saj e papjekur me atë linjën vertikale, është simboli i seksit femëror. Nga ana tjetër, kafja është pija e intelektualëve. Ka që e shoqërojnë me cigare. Kafe dhe cigare... çfarë erotizimi! Frojdi ka të drejtë: kafja që është simbol i femërores dhe cigarja i mashkullores. Ndaj shkon kafja me cigaren. Për mua, në tavolinë një femër që pi cigare është interesante, është riti i pirjes që e bën atë interesante.

Çfarë do të thotë për ju zgjedhja e një gote vere? Një proverb francez thotë: vera iu bën mirë femrave kur e pinë meshkujt. Për mua vera nuk është pije alkoolike. Është zgjedhje shumë e mirë. Vera të bën më fisnik, më të dashur, më intim në marrëdhënie me tjetrin.

Interpretoni gjestet? Njëfarësoj... Gjestet që bëhen kur pihet kafja, kapja e filxhanit, tendosja e gishtit të vogël, buzët tek buza e filxhanit, thithja e ngadaltë, shijimi. Edhe mënyrën sesi hahet një akullore. Por jo gjithmonë. Unë nuk jam i fiksuar pas interpretimit të gjesteve, por ka raste që e bëj, varet nga mënyra sesi personi që kam përballë i bën këto gjeste. Më ka nxitur për këto interpretime libri i

Sa ndikon kultura, tradita, zakonet në lidhje me porosinë në një tryezë apo interpretimin e zgjedhjes? Po, zgjedhja nuk ka të njëjtin kuptim në vende dhe kultura të ndryshme; një shqiptar kafen e pi për të mbledhur veten, një italian e pi shpejt e shpejt, një amerikan e pi si çaj. Ka vende që kafja është pretekst për një nëntekst.

Si ka qenë historia e takimit tuaj të parë? Kemi pirë kafe elbi në një kafene që ndodhej afër godinave të dy ndërmarrjeve ku punonim, Shtëpive botuese “8 Nëntori” dhe “Naim Frashëri”. Kafen e pimë në këmbë sepse ishte kafene pa karrige. Preteksti ishte kafja sepse nënteksti ishte dashuria. Meqenëse jemi në prag të Vitit të Ri; çfarë ka dhe nuk ka në tryezën tuaj? Vera e bardhë ose e kuqe, dhe shampanja nuk mungon kurrë. Peshkun gjithashtu e dua jo sepse jam i shenjës së peshkut por më pëlqen shumë shoqëruar me verë të bardhë, por dhe mishi me verë të kuqe për ta mbyllur në fund me ëmbëlsirë. Nuk ka gjë që nuk do ta doja të kishte.

NJË PROVERB FRANCEZ THOTË: VERA U BËN MIRË FEMRAVE KUR E PINË MESHKUJT. PËR MUA VERA NUK ËSHTË PIJE ALKOOLIKE. VERA TË BËN MË FISNIK, MË TË DASHUR, MË INTIM NË MARRËDHËNIE ME TJETRIN

DHJETOR 2013

Pulë e rritur 100% natyrale në Kompleksin e Shpendëve Aganas, Kavajë

Nga ferma, drejt e në pjatë Cel: +355 68 20 44 042

info@chickenfarm.com

www.chickenfarm-al.com

SHIJE - MADE IN ALBANIA

DHJETOR 2013

Voskopopja

Atje ku joshja e kapërcen shijen Nga Altin BAMLLARI, Fotot Brilanta KADILLARI

Kush niset për në Voskopojë ka pasur ndërmend tre gjëra: E para, të gjendet në mes të bukurive natyrore dhe ajrit të pastër, që ky vend i ofron me bollëk. E dyta, të shijojë në shoqërinë e miqve gatimet e mrekullueshme dhe organike të zonës dhe e treta, të prekë nga afër historinë e një qyteti famëmadh. Gjithkush ka prioritetet e veta në renditjen e arsyeve, por një gjë është e sigurt për këdo: Voskopoja t’i plotëson të gjitha. Ajo të mbush me kënaqësi e dëshirë për t’u rikthyer përsëri. Këtë radhë ne kemi shkuar për të zbuluar traditat kulinare të kësaj zone. E, meqë përpara kemi Krishtlindjet dhe Natën e Madhe të ndërrimit të viteve, menduam që t’jua sugjeronim Voskopojën si një destinacion interesant për t’u mbledhur me miqtë. Përjetime të së shkuarës Është ora 12:00 dhe ne sapo kemi hyrë në fshat. Na vjen keq ta quajmë kështu qytetin e dikurshëm mesjetar, por ja që historia, përveç

SHIJE - MADE IN ALBANIA

PËRFYTYRIMI MERR KRAHË DHE NA NDUKET SIKUR PO ECIM NËPËR RRUGËT E GJERA TË KALLDRËMTA QË ZGJATEN NË 14 LAGJET E QYTETIT PREJ 30 MIJË BANORËSH. PARA NESH SHPALOSEN ME GJITHË BUKURINË E TYRE 24 KISHA, AKADEMIA, BIBLIOTEKA DHE E VETMJA SHTYPSHKRONJË NË TERRITORIN E PAMATË TË PERANDORISË OSMANE...

progresit, njeh dhe regresin në dialektikën e saj të zhvillimit të ngjarjeve. Menjëherë përfytyrimi merr krahë, na çon larg në kohë dhe na nduket sikur po ecim nëpër rrugët e gjera të kalldrëmta që zgjaten në 14 lagjet e qytetit prej 30 mijë banorësh. Para nesh shpalosen me gjithë bukurinë e tyre 24 kisha, Akademia, Biblioteka dhe e vetmja Shtypshkronjë në territorin e pamatë të perandorisë osmane. Rreth e rrotull shohim zejtarë, anëtarë të 14 korporatave të ndryshme që gdhendin në prodhimet e tyre shqiponjën. Më tutje disa tregtarë të veshur me petka venedikase që gjerbin kafe përpara Këshillit Administrativ të qytetit, mu aty ku ka zyrën Arkondi i Madh. Ashtu, me sytë mbyllur, shkëmbehemi në rrugë me piktorin David Selenica, Teodor Kavaljotin, Grigor Voskopojarin, Konstandin Shpatarakun e plot personazhe të tjerë që e shndërruan këtë qytet në vatrën e parë të ilumizimit duke hedhur, kështu, bazat e para të rilindjes shqiptare. Këto po përjetonim ndërkohë që na zgjon një zë i ardhur nga një botë krejt tjetër: “Ë mo, si jeni? Mirëseardhtë!” Është Lirika Sadiku, përgjegjësja e financës së komunës Voskopojë. Dikush e ka porositur të na presë e të na shoqërojë nëpër vende ku ne mund ta prekim nga afër traditën e gatimit. “Do t’ju çoj fillimisht te taverna Demiri, tek më i miri, siç thonë ata që e kanë provuar. Pastaj tek restorant Ambasador e në fund, në një shtëpi voskopojare. Shtomëni edhe mua si amvisë dhe ju e keni qarë traditën e Voskopojës” – na flet ajo gjithë kompetencë dhe me një humor shpotitës, edhe ky karakteristik i zonës. Taverna “Demiri” ndodhet dy hapa larg, në

të djathtë të qendrës së fshatit. Ngohtësia që vjen nga oxhaku na bën të kuptojmë që dimri sapo ka trokitur. Një djalë i ri na pret me buzëqeshje, ndërkohë që zëmë vend pranë një sobe, që edhe ajo kërcet nga zjarri. Porosisim kafe turke, nga një raki kumbulle dhe ia nisim shtruar bisedës. Në tavolinë kemi Minire Bezhanin, kuzhinieren e këtij biznesi familjar, Mariglenin, djalin e saj, dhe Likën, shoqëruesen tonë. Sipas tyre, bazat e kuzhinës voskopojare janë produktet organike. Në lartësinë 1200 m, kushtet klimatike favorizojnë prodhimet bujqësore dhe blegtorale. Të gjithë kanë dëgjuar për mjaltin e Voskopojës, fasulet, patatet e Gjenomadhit, thanat apo për prodhimet e bulmetit dhe mishit. Megjithatë “sekreti i gatimeve me shije qëndron tek mjeshtëria e duarve të amvisave”, vënë theksin bashkëbiseduesit. Më mirë se herë tjetër, këtë mund ta shohim kur amvisat përgatisin zahiretë e dimrit. Ndërsa burrat merren me përgatitjen e pastërmave, gratë zënë petkat, gatuajnë trahananë e ëmbla e të tharta, mbushin vazot, bidonët e qypat me lloj lloj turshish, thajnë oshafët, gatisin reçelrat dhe një numër të madh kompostosh me frutat e zonës, që nga qershia, pjeshka, kumbulla e deri te thanat. Brumërat zënë vend të rëndësishëm në tryezën voskopojare, sidomos lakrorët me dy petë, byrekët, petanikët, petullat e kuleçtë. Ato bëhen kryesisht me miell gruri dhe për mbushje përdoren perime të ndryshme. Karakteristikë janë lakrori me qepë e domate, me hithra, me presh, gjizë e vezë, me spinaq, me lëpjeta etj. I veçantë është petaniku me fasule, por që bëhet edhe me pulë ose patate të ziera. Ndërsa petullat në plloçë

DHJETOR 2013

SHIJE - MADE IN ALBANIA

(ose petullat e fshira), edhe pse kutërbojnë era hudhër, kanë një shije të shkëlqyer. Voskopojarët përdorin shumë bulmetin dhe nënproduktet e tij. Kullotat përreth garantojnë freskinë e tyre, gjë që mund ta vërtetosh teksa provon një copë djathë nga zona e Krushovës apo kur të servirin një tas kos me mjaltë e ara. Mishi i njomë e plot shije gjendet pothuajse në çdo stinë të vitit dhe banorët e zonës janë mjeshtër në gatimin e tij. Ndërsa bisedojmë, Minirja shkon e vjen nga kuzhina sepse në saç po pjek një qingj të njomë. “Për ju do përgatis një këndes me çervish, gatim tipik i zonës.”- na premton ajo. Hedhim sytë përreth dhe shohim që tavolinat e klientëve janë të mbushura me lakrorë, mish qengji të pjekur, kukurecë, piperka ËSHTË HERA E TRETË (speca) me gjizë, QË VIJ KËTU – THOTË domate turshi, kuleç APOSTOL LUKIDHIS që nxjerrin avull, - DHE E MBI 40-TA raki, verë e birra HERË NË SHQIPËRI. Korça. Në një kënd të lokalit pikasim MË PËLQEN SHUMË këngëtarin e njohur VENDI JUAJ. NATYRA, korçar të serenaNJERËZIT, USHQIMI. tave, z. Mihallaq PËR HERË TË PARË Andrea. Ka ardhur ERDHA SI NJË ISH aty familjarisht me KRYEBASHKIAK DHE dy miqtë e vet. “Na pëlqen shumë ky NJOHA NJERËZ QË vend, por sidomos SOT E KËSAJ DITE I gatimet” – na thotë KAM MIQ PËR KOKË, ai duke na bërë SIÇ THONI JU vend në tavolinë. Vijmë gati 2 herë në muaj, por edhe më shpesh në verë. Sot jemi pak sepse zakonisht dalim 7-8 çifte. Marrim kitarat dhe shtrohemi lëndinave. Nuk ka më bukur.” Vërtet, ç’duhet të ketë më bukur se kaq. Më tutje shquajmë edhe dy të huaj. Ua kuptojmë gjuhën. Janë nga Greqia. Afrohemi tek më i vjetri, një burrë flokëbardhë e me mustaqe, dhe e pyesim pse kanë zgjedhur Voskopojën për të drekuar. “Është hera e tretë që vij këtu – thotë Apostol Lukidhis - dhe e mbi 40-ta herë në Shqipëri. Më pëlqen shumë vendi juaj. Natyra, njerëzit, ushqimi. Për herë të parë erdha si ish kryebashkiak dhe njoha njerëz që sot e kësaj dite i kam miq për kokë, siç thoni ju. Sot jam në pension dhe vij rregullisht. Më pëlqen të eksploroj Shqipërinë. Por, meqë më

ZAHIRE VOSKOPOJE

DHJETOR 2013

Piperka Gogozhare Pasi pastrohen mirë, specat priten në copa të mëdha (4-5 copa për një spec). Në një enë të thellë hedhim uthullën (për 5 kg speca duhen 3 l uthull), shtojmë pak piper të zi kokërr, disa gjethe dafine, pak kripë e sheqer dhe e vendosim në zjarr të avashtë derisa të marrë valë. Pastaj hedhim specat për 2-3 minuta derisa të zbuten fare pak. Mbas kësaj heqim specat dhe i vendosim në një tepsi. Marrim vazot ku do ruhen turshitë dhe vendosim në to specat, duke futur njëkohësisht dy-tre gjethe dafine, pak piper të zi dhe disa thelpinj hudhrash. Vendosja bëhet uniforme dhe duke i ngjeshur paksa. Në fund u hedhim ujë derisa të mbulohen. Mbyllim hermetikisht vazot dhe i lemë ato në një ambient të freskët. Janë gati për t’u konsumuar mbas dy-tre javëve. (Bëhen edhe të mbushura me lakër të bardhë e karota)

Komposto me fruta

Arme Pasi pastrohen, lakrat ndahen në disa copa të mëdha (në dy, tre ose dhe katër copa, sipas madhësisë së lakrës). Vendosen nëpër bidonë të mëdhenj (nëse janë qypa qeramike është koma më mirë) e më pas u hidhet ujë me kripë. Mbyllen hermetikisht me kapak dhe vendosen në ambiente sa më të freskët. Janë gati për t’u konsumuar mbas trekatër javësh. Armeja bëhet edhe me lakër të prerë hollë, madje edhe duke e përzier lakrën me karota dhe speca të kuq)

Petkat Për të bërë petka nuk duhet ndonjë gjë e madhe. Duhet miell, vezë, pak kripë dhe një okllai për të tëhollur petët. Nuk ka rëndësi se ç’sasi do bëni, mjafton të dini që në 1 kg miell duhen 6-7 kokrra vezë. Përgatitja nis me zënien e brumit me vezë dhe pak ujë. Pas kësaj, brumi ndahet në toptha të vegjël të cilët merren një nga një për të tëhollur petët. Petët e tëhollura vendosen nëpër çarçafë dhe lihen në diell për t’u tharë vetëm për një ditë. Më pas ato vendosen, ashtu siç janë thërrmuar copa copa nga dielli, për 4-5 ditë të tjera në një dhomë të shtëpisë. Në fund mblidhen dhe vendosen për t’u ruajtur në qese puplini.

Vazoja mbushet me një nga llojet e frutave që dëshironi deri pak mbi gjysmën e saj. Hidhet ujë me sheqer derisa të mbulohet fruti (masa e sheqerit varet nga ëmbëlsia e llojit të frutit, por edhe sipas dëshirës) dhe vazoja mbyllet me kapak në mënyrë hermetike që të mos marrë ajër. Pasi kemi përgatitur të gjitha vazot, i marrim dhe i vendosim në një enë të madhe ku hedhim ujë deri në nivelin e kapakut të vazove. Ena vendoset në zjarr të avashtë dhe lihet aty derisa të valojë (përafërsisht 30 min). Nxirren vazot nga ena dhe vendosen në ambiente të freskëta.

SHIJE - MADE IN ALBANIA

pyete për Voskopojën, po të bëj edhe unë një pyetje: Po ju pse e zgjodhët për në revistë? Një arsye e kishit! E pra, unë mendoj që kemi një arsye të përbashkët. Bukuria e këtij vendi, klima dhe ushqimi i mrekullueshëm. Sot kam provuar për herë të parë petanik me fasule dhe speca me gjizë. Të jashtëzakonshme. Më vjen për të qeshur kur miqtë e mi më pyesin: Si shkon dhe ha në Shqipëri? S’e kanë fare idenë se ç’ndodh këtu. Ata që kam sjellë me vete kanë ngelur të mahnitur. Me sa vë re, vendet tona kanë kuzhinë pak a shumë të ngjashme, por ju keni diçka që ne na mungon: shërbimin e mirë.” Në këtë pikë ne s’biem dakord me të, por Apostoli ngul këmbë. “Nuk e kisha tek mjeshtëria e shërbimit, e kisha fjalën tek njerzillëku, mikpritja. Doni të dini dhe diçka tjetër? Ju jeni më punëtorë se ne, më ekonomiqarë. Kriza jonë e provoi këtë gjë. Miqve të mi u them shpesh. S’keni pse dëshpëroheni. Merrni shembull nga shqiptarët. Edhe atyre u ra kriza mbi kurriz, por, duke qenë se janë mësuar të punojnë, gjejnë 100 mënyra për të mbijetuar. Shkruaje këtë në revistë. E kam sinqerisht. Ju admiroj edhe pse ju e vini shpesh veten në lojë.” *** Lemë pas restorant Demirin dhe ndjekim programin që na “imponoi” Lika, qysh sa mbërritën në Voskopojë. Të njëjtën atmosferë gjetëm edhe tek restorant “Ambasador”, por me ndryshimin se tradita voskopojare aty shpalosej nën një stil krejt tjetër dhe elegant. Ndërtuar me gurë të punuar, dhe arreduar bukur, restoranti i tre vëllezërve, Luanit, Vasilit dhe Amarildos ka dashur të evokojë simbolikisht nëpërmjet gurit, drurit dhe harqeve të shkuarën e lavdishme të qytetit. Stacioni ynë i fundit është familja Bani. Shtëpia e tyre ndodhet në qendër të fshatit. Është një shtëpi dykatëshe me gurë dhe e vendosur në qendër të një oborri të madh, ku gjenden 12 koshere bletësh. Sofia, e zonja e shtëpisë, na pret gjithë mirësjellje dhe është gatshme

për çdo çast të t’u përgjigjet pyetjeve tona. Na qeras me mjaltin e bletëve të saj, duke mos lënë rast pa e mburrur se është mjalti më i mirë në botë. “Është bio” – thotë ajo. S’ka fare sheqer dhe është nga lule tërfili të bardhë, lule pishe e plot lule të tjera bimësh mjekësore, që rriten në gjendje natyrore”. Pastaj ajo na flet për të gjitha llojet e gatimeve të Voskopojës, na tregon arsenalin e saj të zahireve dhe në fund na gatuan nga një pjatë me petka. Ditës sonë i ka ardhur fundi, por jo kureshtjes sonë. Askush nuk na shpjegoi se kur dhe si recetat e pashkruara të kësaj treve u bënë pjesë e tryezave të THUA TË JENË USH- banorëve të vet. Ajo QYER KËSHTU EDHE që ata na thanë me bindje është se këto VOSKOPOJARËT gatime kanë qenë NË PERIUDHËN E të tilla edhe shumë SHKËLQIMIT TË kohë më parë. Thua QYTETIT? VËSHTIRË të jenë ushqyer këshPËR TA BESUAR. tu edhe voskopoE PAMUNDUR TA jarët në periudhën SHPËRFILLËSH, e shkëlqimit të PËRDERISA NUK KA qytetit? Vështirë për DORËSHKRIME QË ta besuar. E pamunFLASIN PËR NJË TEMË dur ta shpërfillësh, TË TILLË përderisa nuk ka dorëshkrime që flasin për një temë të tillë. Megjithatë, një gjë duhet mbajtur parasysh. Lëvizjet e njerëzve këtyre anëve kanë qenë të shpeshta. Grabitjet, djegiet dhe shkatërrimet që ka përjetuar Voskopoja i kanë detyruar banorët e saj të emigrojnë, të rikthehen e përsëri të ikin larg, madje edhe të shkulen përgjithmonë nga toka e të parëve. Vendin e tyre e kanë zënë banorë të rinj, me zakone dhe tradita të tjera. Le të mos shkojmë shumë larg. Në vitet 50’ të shekullit XX në Voskopojë kishte vetëm 3-4 familje myslimane, ndërsa sot raporti është përmbysur krejtësisht. Ndaj, në një tablo të tillë, vështirë të dallosh autoktonen e pastër në një përzierje elementësh zakonorë e që sot paraqitet me fytyrën e një identitet të ri, por me rrënjë nga e shkuara.

DHJETOR 2013

MADE IN ALBANIA - RECETA NGA TAVERNA DEMIRI

Lakror me dy petë

Përbërësit: (për 8 persona) 800 gr miell, 2-3 lugë vaj ulliri, gjalpë, kripë, rreth 400 ml ujë, 1 kg domate të prera në kubikë, qepë të grira. Përgatitja: Për mbushjen: Skuqim qepën në vaj, në zjarr të mesëm deri sa të zbutet. Shtojmë domaten dhe e gatuajmë për rreth 30 minuta në zjarr të ulët. Gjatë gatimit mund të jetë nevoja të shtojmë pak ujë. Për petat: Zëmë brumin me ujë të vakët dhe pak kripë. E punojmë mirë, e lëmë të rrijë pak dhe e ndajmë në dy copa. Copa për petën e sipërme duhet të jetë 450 gr. kurse e poshtmja 440 gr. Tërhollim petën dhe e shtrojmë në një tepsi të lyer me vaj. Hedhim mbi të mbushjen dhe e mbulojmë me petën tjetër. E spërkasim me pak gjalpë. Mbulojmë saçin me prush dhe e vëmë mbi zjarr që të nxehet mirë. Vëmë saçin mbi tepsinë e lakrorit dhe e lëmë për rreth 1 minutë. Heqim saçin, e vëmë tepsinë mbi zjarr dhe e mbulojmë përsëri me saç. E pjekim për rreth 10 minuta duke e zbuluar dhe kontrolluar disa herë gjatë pjekjes. Në gjysmë të pjekjes e mbulojmë lakrorin me letër alumini.

Petullnica

(petulla të fshira)

Përbërësit: 500 gr miell, 1 kokërr vezë e rrahur lehtë, 1 majë luge sodë, kripë, ujë aq sa duhet, djathë i bardhë i thërrmuar ose kaçavall i grirë, hudhër e grirë, gjalpë Përgatitja: Hedhim në një tas miellin me vezën, sodën, pak kripë dhe ujë. I përziejmë mirë. Sasia e ujit duhet e tillë që brumi të bëhet shumë i hollë, aq sa të rrjedhë nga luga. Hedhim nga një garuzhde të vogël në një tigan të lyer me gjalpë dhe të nxehur në zjarr të mesëm. E pjekim për rreth 1 minutë nga njëra anë dhe pastaj i kthejmë. I pjekim dhe 1 minutë edhe në anën tjetër dhe i heqim. Përgatisim 6 peta. Shtrojmë njërën petë në një pjatë të përshtatshme dhe e spërkasim me pak gjalpë të djegur, djathë dhe hudhra. E përsërisim procedurën dhe për petat e tjera. E fusim në furrë të nxehtë për 3-4 minuta dhe i shërbejmë.

Këndez me çervish Përbërësit: 1 këndes, 4 lugë miell, 100 gr. gjalpë, 4 thelpinj hudhër e grirë, 2 lugë narden kumbulle, kripë, majdanoz i grirë, piper i kuq pluhur. Përgatitja: Vëmë këndesin në një tenxhere pa ujë dhe e gatuajmë në zjarr të mesëm deri sa të pijë ujin e tij. Shtojmë gjysmën e gjalpit, ujë deri sa të mbulohet, pak kripë dhe ziejmë deri sa të bëhet. Skuqim miellin me pjesën tjetër të gjalpit deri sa të marrë ngjyrë kafe të hapur. E heqim gjelin nga tenxherja, e lyejmë me pak gjalpë dhe e fusim në furrë të nxehtë për rreth 10 minuta. Miellin e skuqur e hedhim bashkë me hudhrat e nardenin, te tenxherja me lëngun e gjelit dhe përziejmë mirë deri sa të mos mbeten kokla. Rregullojmë shijen për kripë. E vendosim këndesin në qendër të një pjatance të thellë shërbimi dhe hedhim sipër tij qullin. E spërkasim me pak gjalpë të djegur me piper të kuq dhe majdanoz të grirë.

MADE IN ALBANIA - RECETA NGA RESTORANT AMBASADOR

Mish qengji me salcë limoni Përbërësit: kofshë qengji Voskopoje verë e bardhë vaj ulliri gjalpë rigon kripë lëng limoni miell piper i zi pluhur

Përgatitja: Skuqim mishin në vaj të nxehtë. Pasi të marrë faqe shtojmë hudhrën. Skuqim dhe pak dhe shuajmë me verë të bardhë. E lëmë të shterojë vera dhe shtojmë ujë, rigon, kripë dhe piper. I japim valë dhe e lëmë të ziejë deri sat ë bëhet mishi. Skuqim miellin në pak gjalpë, shtojmë pak nga lëngu i mishit bashkë me lëngun e limonit dhe e përziejmë mirë. E hedhim përzierjen e miellit te tenxherja me mishin e qengjit. I japim valë, rregullojmë shijen për kripë dhe e shërbejmë.

Kos me mjaltë Voskopoje dhe arra mali Përbërësit: 200 gr kos i kulluar 50 gr mjaltë Voskopoje 20 gr arra mali të thërrmuara Përgatitja: E hedhim kosin në një gotë të përshtatshme. Shpërndajmë sipër tij mjaltin dhe arrat e thërrmuara.

Petka me gjalpë (Receta e Sofies)

Përbërësit: Për 4-5 persona duhen: 1 pjatë gjelle e mbushur plot me petka të thata 2 lugë gjalpë. Përgatitja: Në një enë të thellë hedhim rreth 1 litër ujë, pak kripë dhe e vëmë në zjarr. Sapo uji të marrë valë hedhim petkat dhe i lemë derisa ta kenë thithur komplet ujin. Kjo zgjat për gati 10-15 minuta. Ndërkohë, në një tigan, skuqim gjalpin derisa të marrë ngjyrë mjalti. Me gjalpin e skuqur spërkasim petkat duke i përzier njëkohësisht në zjarr të avashtë për 5 minuta. I shërbejmë të ngrohta.

100

SHIJE - PROFILI I NJË SHEFI

n Në vilë nt restora ri ife në per s në të Tira

DHJETOR 2013

Historia markezi e një në kuzhinë Nga Arta MARKU - Foto Brilanta KADILLARI

GËZIM MUSLIAKA

ËSHTË I BINDUR SE PASIONI QËNDRON NË FILLESË TË ÇDO GJËJE, E PO KËSHTU KUZHINA NË RASTIN E TIJ. PORSE TJETËR ËSHTË KUR PASIONI SHNDËRROHET NË PROFESION. E PRA, KËSAJ, KUZHINËS, KA VENDOSUR T’I KUSHTOJË JETËN, I NDIER MIRË MES AROMAVE EDHE AVUJVE NË PËRFUNDIM TË TË CILAVE ËSHTË SHIJA E PËRKRYER DHE UNIKE, E PAKRAHASUESHME QË NËPËRMJET QIELLZËS, TË ÇON NË QIELLIN E SHTATË

“Dallimi mes një profesionisti dhe një profani është se profesionisti i kushton jetën pasionit të tij”. Këtë shprehje të shkëputur nga libri “Goja e kalit” i Xhojs Kerit, Gëzim Musliaka ma shtroi përpara në tryezë, mbi një pjatë porcelani por pa kontorno, siç bën me pjatat tipike të restorantit të tij. Sapo e kisha pyetur nëse e klasifikon kuzhinën si pasion apo profesion të tijin. Mesa duket është i bindur se pasioni, patjetër, është në fillesë të çdo gjëje, e po kështu kuzhina në rastin e tij. Porse tjetër është kur pasioni shndërrohet në profesion. E pra, kësaj, kuzhinës, ka vendosur t’i kushtojë jetën, i ndier mirë, mesa duket, mes aromave edhe avujve në përfundim të të cilave është shija, një shije e përkryer, unike, e pakrahasueshme që nëpërmjet qiellzës, të çon në qiellin e shtatë. Restoranti i tij është në periferi, larg Tiranës, në një shpat kodre të gjelbër ku

në mos fryn erë, një puhizë përkëdhelëse sikur të bën të ndjehesh i mbështjellë nga një vel që të shkëput nga përditshmëria e zhurmshme dhe e ndotur me tym makinash. Jo rastësisht e ka quajtur Markezi. Me shumë gjasë frymëzimi i ka ardhur dhe i është shndërruar në bindje nga magjepsja që, sipas tij, vesh figurën e Gualtiero Marchesi-t, unanimisht të konsideruar themeluesi i kuzhinës së re italiane. Në fakt, në bibliotekën e Gëzimi, librat e Gualtiero Marchesi-t bien në sy që larg, edhe mbi skrivani, njëri syresh, është i hapur, tek tuk i nënvizuar. Ndaj dhe ia ka huazuar emrin për të pagëzuar kësisoj restorantin e tij, gjithaq si një mundësi që kjo zgjedhje t’ia ngjyejë mjedisin me një sharm fisnikësh aristokratë. Por ky është interpretim i të tjerëve... sepse: “Sekreti i kreativitetit është të dish të mbash të fshehur burimin e frymëzimit”- më thotë dikur duke iu referuar

101

SHIJE - PROFILI I NJË SHEFI

PJATAT Ë GËZIMIT E KANË NJË HISTORI. POR NJË HISTORI TË PËRZIER ME PAK MISTER QË PARAPËLQEN TË MOS ZBULOHET E TËRA, ME TË GJITHA HOLLËSITË DERI NË FUND, GJË QË E BËN EDHE MË JOSHËSE

102

kësaj here Ainshatinit. Sërish ka zgjedhur një citat për të thënë shumëçka pa folur më mënyrë të drejtpërdrejtë. Ama e ka fjalën për pjatat sepse nuk duhet të ketë pasur qëllim për të mbajtur të pazbuluar të vërtetën e pagëzimit të restorantit, përsa kohë na ka lënë të baresim të lirë përqark, pa na kufizuar edhe hyrjen në studion e mbushur me libra dhe relike të tjera vetjake, në kantinë e po kaq në kuzhinë. Por ç’rëndësi ka, tek e fundit, për ata që zgjedhin të drekojnë a darkojnë te ai, domethënia e vërtetë e burimit të frymëzimit që i kanë dhënë emrin vilës... Për pjatat ndryshon puna, sepse kur ka pas një histori, edhe një haje duket sikur merr të tjera vlera shtesë. Sepse pjatat ë Gëzimit e kanë një histori. Por një histori të përzier me pak mister që parapëlen të mos zbulohet e tëra, me të gjitha hollësitë deri në fund, gjë që e bën edhe më joshëse. Gjithsesi, pavarësisht lojërave të fjalëve, jemi ende në fillim, diçka prej historisë së Gëzimit është ende për tu zbuluar, sepse edhe pas krijuesit të pjatave me histori qëndron një histori për tu rrëfyer...

*** Kur patëm mbërritur na kishte pritur te dera e restorantit, gjithnjë pa harruar “rregullat e profesionit të tij”. Duke na konsideruar miq na ka vënë në dispozicion ekskluzivisht gjithçka rreth e rrotull. Por do të na quante miq gjithsesi sepse, sic thotë vetë, fjala klient nuk i pëlqen. Veç kësaj, ka nisur të humbë kuptimin edhe në fjalorët e restoranteve specialë. Në fillim ishte i veshur në të bardha, porse pak më vonë, kur rikthehet, me pjatat e bëra gati për t’i vënë në tryezë, e ka hequr uniformën e kuzhinës, dhe ka veshur xhaketën e “shërbyesit” të sallës. Gjithnjë i njëjti, i përpiktë në zbatimin e pacen të disa rregullave restorative. Të krijohet ideja që gjithë jetën s’ka bërë tjetër veç këtë punë, porse nuk i jemi afruar as edhe tangjent të vërtetës në këtë rast. Sepse ai, disa vite më parë, kishte një profesion krejt tjetër, pa asfare lidhjeje me restorantin dhe ushqimin. Ka diplomën e inxhinierit mekanik, e tash kjo pothuaj s’i hyn më në punë veç në mos kur mori përsipër ai vetë projektimin dhe realizimin e sistemit të ajrosjes së sallës, bazuar në kapacitetin e saj mbajtës. Nuk ka qenë kuzhina as edhe hobi që i jepej hapësirave të lira të kohës. Sepse edhe për këtë kishte bërë një tjetër zgjedhje. Merrte kavaletën në njërin krah e telajon, penelat dhe bojrat në krahun tjetër e shkonte e ngulej në ndonjë lëndinë të gjelbëruar për ta fiksuar më pas në pëlhurë. Merrej me pikturë pra, e peizazhin herën e ardhshme e zëvendësonte një portret i dikujt nga familja apo një autoportret, e tjetërherë një natyrë e qetë ashtu sikurse edhe riprodhimi i ndonjë pikture të njohur të ndonjë autori

RECETA - PROFILI I NJË SHEFI

Pulë e mbushur Sigurisht që duhet një specialit i sprovuar për ta shkarkuar pulën ( e rritur në mënyrë të lirë) nga kockat, pa ai dëmtuar formën. Mbushja përgatitet me lajthi, ullinj, hudhër, rozmarinë, bukë të thekur të grirë. Kur masa bëhet kompakte mbushet me të pula. Lihet në frigorifer në temperaturën 0-4 gradë për 24 orë. Kjo temperaturë frigoriferike është nevojshme që të mos lejojë rritjen e baktereve.

DHJETOR 2013

Fileto koce në tre teknika

KUJDES: Nëse e lini në temperaturë ambienti, pas 20 minutash fillon rritja e baktereve. Pas 24 orësh futet në furrë në parangrohur në 195 gradë për 45 minuta.

Pasi kemi përgatitur fileton e kocës duke i hequr halat, kokën dhe bishtin, i ndajmë në tre pjesë të barabarta:

1-një pjesë skuqet me gjalpë dhe shuhet me verë tokai.

2- një pjesë zihet në lëngun e peshkut (mbetjet e të njëjtit peshk, futen në pak ujë të shoqëruara me qepë, karota, selino dhe verë). Lëngu i përftuar përdoret për gatimin e filetos.

3- pjesa e tretë e filetos kalohet në një masë të përgatitur me bukë të thekur të grirë, parmixhano dhe vezë të plotë të rrahura së bashku, dhe skuqet në vaj të nxehtë.

103

RECETA - PROFILI I NJË SHEFI

Chateaux brillant Filetoja e një viçi qumështi (pas një marinimi elementar) gatuhet në avullin e vet. Ndryshe e thënë, e vendosur mbi një skarë, futet në një tenxhere me një shtresë lëngu mishi që nuk e arrin lartësinë e skarës. I nevojiten vetëm 15 minuta.

Pjata kompozohet thjesht: Filetoja vendoset ne qendër, pa krijuat tension dhe lidhet në mënyrë organike me elementët e tjerë; rrethohet me pure patatesh të përgatitur me qumësht, gjalpë dhe të verdhën e një veze. Përzihet me pak spinaq. Kurorëzohet

104

me një shtesë me bajame dhe lajthi të grira të skuqura në gjalpë. Dekorohet me stika pishe dhe me kremin e përgatitur me lëng mishi (një copë mishi në temperaturën e ambjentit zihet në 62 gradë. Lëngu i përqendruar bëhet krem me pak miell të kavërdisur në gjalpë). Kremi ia pasuron shijen pjatës dhe elementët shoqërues në kompozim përfaqësojnë terrenin ku rritet specia (në këtë rast viçi). Pjesa e fortë përfaqëson pjesën e ngurtë të tokës, pastaj vjen shtresa e butë e saj e ndjekur nga klorofili (prania e spinaqit).

DHJETOR 2013

që kishte për zemër. E pra, rrallë i qëllonte të kalonte nga kuzhina e të derdhte aty ngarkesat emocionale. Porse kjo paskësh qenë e futur thellë skutave të qenies së tij, qysh herët. -Qysh në kohën kur gatuante nëna?- E pyes. -Jo nëna - më thotë me një buzëqeshje domethënëse. Dhe menjëherë mendoj e çuditur se si nuk e kisha menduar më parë atë që më tha.- Jo nëna,- më përsërit,- gjyshja. Sepse specialitet e vërteta ishin gjyshet, nënat shkonin në punë dhe gjyshet i kushtoheshin kuzhinës me kohë të plotë. E madje,- vijon si për të më bindur edhe pse unë jam bindur menjëherë,- asnjëherë, askund pothuaj nuk e has përdorimin e shprehjes “kuzhina e mamasë”. Gjithnjë thuhet “kuzhina e gjyshes”... Se ku ma kishte zënë syri këtë titull. Ah, po. Më duhet vetëm të kthej shikimin nga faqja e murit të studios së tij bibliotekë dhe lexoj me shkronja të mëdha, “LA CUCINA DELLE NONNE” që dallohet qysh larg, në shpinë të një libri mjaft të trashë. -Porse veç kësaj, -më tërheq vëmendjen Gëzimi si për të më thënë, lëri gjyshet e të tjerëve, gjyshja ime ishte me të vërtetë e zonja në kuzhinë, – ime gjyshe ishte e veçantë në këtë aspekt. Julfizari ishte... - Dhe sakaq duket sikur shikimin ja mbështjell një tis mjegullor që e shkëput nga realiteti i aty për atyshëm.

ron të më përmendë edhe një histori që duket se është shndërruar në legjendë për njohësit e mirë të kuzhinës tradicionale shqiptare: ishte 1985-a, kur Shtrausi mbërriti në Shqipëri, dhe i ofruan një darkë me lepur të egër të marinuar për 24 orë dhe të gatuar vetëm me gjalpë, nga një kuzhinier i famshëm beratas. Kurse ish kryeministri gjerman, nuk e fshehu magjepsen nga shija e këtij gatimi. Mesa duket jo rastësisht gjyshja e tij ishte mjeshtre gatimi, mes të tjerash, padyshim edhe për shkak të qytetit ku jetoi. Se në fakt nuk mund të mos ketë rëndësi mjedisi ku jeton, apo, si të thuash, terreni mbi të cilin ngul këmbët, s’ka gjë se ndryshe nga sa mund të mendohet, pjatat e gjyshes së Gëzimit ishin minimaliste dhe me pak yndyrë. Vite më pas, kur Gëzimi do të shkonte në Itali, vend i cili do ta shndërronte në një shef profesionist kuzhine, kur do të njihte dhe zbulonte kuzhinën e këtij vendi dhe krijuesit e mëdhenj, mes tyre edhe Markezin, bashkë me artin e tyre minimalist në pjatë, do t’i vinte ndërmend gjyshja e tij... Sepse, ngjashëm gatuante edhe ajo grua hollake e asaj kohe, me profesion mësuese. -Ëndrrat trashëgohen ashtu si pasuria, - më përmend kësaj here Gëzimi, një shprehje të Vikror Hygosë. Edhe një herë gjen veten në një shprehje librash për të më sqaruar se brenda vetes paskësh trashëguar pikërisht ëndrrat e gjyshes – Mos harro, shoqëruar edhe me ëndrra të tjera paraardhësish të tjerë. Nga im gjysh kam

*** Gjyshja e tij ishte Sanxhaktari. Ishte nëna e nënës. Një duarartë e vërtetë. Dhe fillon të më tregojë për pjatat e saj duke ia shkërbyer lëvizjet kur herë i vinte përpara një pjatë me imam bajalldi e herë një copë mish lepuri. Nuk i kujtohet të ketë ngrënë ndonjëherë një pjatë si e saja, e gatuar me një mënyrë që jo vetëm i intensifikonte shijen por edhe i ruante vlerat me një reduktim maksimal të yndyrës. Gjyshërit e tij kishin mbërritur në Berat në vitet ‘30 të të shekullit të kaluar. E thotë ngadalë emrin e qytetit si për të më lënë të kuptoj se edhe këtu duhet në ndalim pak. Te kuzhina e këtij qyteti të jashtëzakonshëm. Madje nuk har-

Një gotë verë eksluzive Në kantinën e tij është një shishe verë e vitit 1978, Merlot kantina Coltorenzo. Pra një verë pothuaj 40-vjeçare. Por nëse ajo mund të konsiderohet relike, të gjitha shishet e tjera që janë për tu përdorur janë ekskluzive gjithsesi. Një verë, e bardhë apo e kuqe, e prodhuar enkas me porosi të Gëzim Musliakës. Një verë me parametrat e duhur, të rrushit të përzgjedhur që artisti i kuzhinës e ka kërkuar ashtu siç e kanë mësuar ta kërkojë në Italinë që i dha mësimet e mëdha të kuzhinës.

105

SHIJE - PROFILI I NJË SHEFI

trashëguar, për shembull, pasionin për të koleksionuar, edhe pse nuk koleksionoj sikurse ai, vetëm libra të vjetër me kapakë të trashë...

Tradicionalja është kujtesë, bashkëkohorja është interpretimi elegant i saj që nuk të lejon t’i humbësh rrënjët

*** Është e vërtetë çdokush ka brenda vetes ADN-në e etërve. Por le tu kthehemi pjatave. -Çfarë është kuzhina për ju, - e pyes padronin e Markezit. -“Kuzhina është ajo që është e dedikuar të ndjekë atë që tradicionalja ka konfirmuar, dhe duhet të japë zgjidhje që nuk janë në kontrast me trashëgiminë por që janë të afta të ndjekin ritmin e jetës moderne”. Kështu thoshte Escofier, themeluesi i kuzhinës moderne franceze në vitin 1092. Dhe pikërisht në linjë me të është edhe filozofia ime: Tradicionalja është kujtesë, bashkëkohorja është interpretimi elegant i saj që nuk të lejon t’i humbësh rrënjët”. - më përgjigjet duke hyrë më pas në hollësi shpjeguese të pjatave që na ka vënë përpara. -Jam gjithnjë në kërkim të rrënjëve të një recete. - e përmbyll...

...Me pak fjalë, thjesht të gatuajë, pavarësisht shijes, i duket pak Gëzim Musliakës. Dhe jo rastësisht, Vila Markezi nuk është thjesht dhe vetëm restoranti ku të tjerët, vijnë të drekojnë e darkojnë, porse është edhe vendi i ecejakeve të padronit të saj, një tjetër lloj markezi që i ka grumbulluar rreth vetes të gjithë detajet që e ndihmojnë për t’i zbrazur pasionet e tij: nga kuzhina në kantinë, nga fragmenti peizazhor në studion e punës, me librave dhe relikeve që i ngjyejnë dhomën me ngacmime historie tradite... gjithaq në ndihmë të artit me pjatat e tij.

E para është PJATA “Pjatat që kam realizuar deri tani kanë një nxitje të veçantë por gjërat duhen lënë të rrjedhin natyrshëm. Mua më frymëzon një pikturë: kur pashë të “Verbrin” e Klimtit në origjinal mbeta për një orë i gozhduar. Por mund të më frymëzojë një melodi e bukur... Niçja thoshte : “Kur Zoti krijonte botën në sfond luhej Bahu””. Idenë diçka e nxit, pastaj ajo rritet brenda njeriut dhe veç duhet çliruar... E megjithatë Gëzimi ka gjithnjë parasysh një parim kur është para një pjate që pret të marrë formë nga duart e tij: nëse jemi përpara pjatës ajo që ka rëndësi është pjata. E në këtë çast qoftë piktura në murin përballë, qoftë muzika në sfond nuk duhet të tërheqin vëmendjen: e para është pjata, ajo copëz

106

e vogël ushqimi që është mbi të që do të ngacmojë qiellzën tonë. Bahu mund të jetë një shoqërues i mirë, por asnjëherë dikush që të ngul thonjtë në bërryl kur t’i sapo ke kapur pirunin dhe thikën. Bazuar në këtë filozofi e ka menduar gjithçka, qysh kur filloi të ravijëzonte brenda vetes idenë e restorantit. Dhe kështu është ajo sallë ngrënieje, e tillë që të mos tërheqë vëmendjen nga pjata. Në përmasa njerëzore ajo është e ngrohtë. Tonalitetet e ngjyrës së kremit që mbizotërojë veë sa thyhen nga ngjyrat e pikturave, të peizazheve apo natyrave të qeta (të gjitha punime të Gëzimit) që dekorojnë muret. Por asgjë nuk tërheq vëmendjen më shumë se sa tjetra. Gjithçka është në ekuilibër të plotë.

DHJETOR 2013

MIRËQENIE

106

f. Në vëmendje Superfrutat I gjeni në tezgat dimërore

111

f. Një mollë çdo ditë Këshilla të nevojshme për stinën e dimrit

134

f. Paparaci në restorant Për drekë me Alban Ramosajn

118

f. Vitamina D Aleati më i çmuar i trupit

107

SHIJE - MIRËQENIE

dj n e m ë v Në

Super 5 më të mirat me veti mrekullibërëse. Dhe jeni pikërisht në stinën kur i gjeni lehtësisht në treg... Ta dini se nuk janë legjenda komentet rreth tyre... Lexoni që të dini më shumë

Ananasi

Ishte modë që të futej një fetë në çdo ushqim për të ndihmuar pastrimin, drenimin e lëngjeve dhe për të ulur nivelin e celulitit. Të vërtetat plus... janë bromelina që nxit tretjen e proteinave dhe vetia e drenazhimit të lëngjeve të tepërta, që shmang atë që quhet ndryshe, lëkura e portokallit tek gratë. Si t’i shfrytëzosh më të mirën. Merreni ananasin njëkohësisht me sasi të vogla proteinash (si mish i bardhë pule ose djathë me përqindje të ulët yndyre) në një ditë dhe do të keni shfryrje; merreni për një javë, nëse doni të largoni helmet nga trupi. Bëni kujdes nëse... hani vakte të bollshme: ananasi ka shumë sheqer, shton përmbajtjen kalorike, për pasojë edhe peshën tuaj.

108

Papaja

Ishte modë para rreth 10 vitesh, kur përdorej shumë kundër stresit dhe për të frenuar procesin e plakjes.. Të vërtetat plus... në fakt është i pasur me antioksidantë si seleniumi, flavonoidet dhe provitamina A. Përmban shumë karotenoide që luftojnë radikalet e lira dhe shenjat e plakjes. Dhe për më tepër përmban shumë pak kalori. Si t’i shfrytëzosh më të mirën. Për të nxitur reaksionin metabolik, duhen ngrënë 300-400 g. në ditë, bashkë me një pjatë të dytë të lehtë: mjaftojnë dy javë për të siguruar një lëkurë të ndritshme.. Bëni kujdes nëse... hani shumë. Ka fuqi të fortë laksative. Prandaj mos e teproni.

DHJETOR 2013

frutat

Grejpfruti

Ishte modë në vitet tetëdhjetë, madje konsiderohej ylli i dietës që rregullonte metabolizmin: shoqërohej me çaj të zi dhe bukë të thatë. Të vërtetat plus... kërkimet e fundit që janë bërë në Kaliforni pohojnë që grejpfruti përmban substanca që janë në gjendje të ulin nivelin e insulinës në gjak. Shkurt: yndyrna të djegura më shpejt dhe pa sulme urie. Si t’i shfrytëzosh më të mirën. Mjaft të merrni frutin ose lëngun e tij (pa sheqer) gjatë vakteve të ndërmjetme ose kryesore dhe do të siguroni një ushqyerje të ekuilibruar. Bëni kujdes nëse... merrni barna si pilulat, antobiotikët ose antistaminikët. Ekziston rreziku që tua ndryshojnë efektin. Për tu siguruar pyesni mjekun.

Banania

Ishte modë në vitet nëntëdhjetë: tre ditë vetëm me banane dhe qumësht për t’u dhënë fund 4 kileve... nëse e përballoni dot deri në fund. Të vërtetat plus... është një frut i pasur me fibra dhe ka fuqi ngopëse. Përmban edhe amidon që lehtëson metabolizmin. Si t’i shfrytëzosh më të mirën. Hani dy banane për mëngjes me një gotë ujë: nëse merreni me sport dhe doni të humbni peshë do t’iu mbushë me energji pa e tepruar me yndyrna dhe kalori. Bëni kujdes nëse... keni probleme me zorrët sepse është një frut që ka prirjen të fermentohet dhe po e morët në sasi të mëdha mund t’ju shkaktojë fryrje.

Molla

Ishte modë shumë e përhapur në vitet pesëdhjetë. Të vërtetat plus... janë dy: acid ursolik që e përmban lëkura dhe që është në gjendje të rrisë masën muskulore; pektina që rregullon nivelin e sheqerit në gjak dhe pastron zorrët. Si t’i shfrytëzosh më të mirën. Hajeni në fund të vakteve duke e përtypur ngadalë për të asimiluar principet aktive dhe me gjithë lëkurë. Për mëngjes merreni bashkë me kos me pak yndyrë ose qumësht të skremuar. Bëni kujdes nëse... në vend të frutit preferoni lëngun. Edhe pse pa sheqer është më i përqendruar. Një gotë përmban më shumë kalori sesa një mollë mesatare.

109

SHIJE - MIRËQENIE

Substanca MAGJIKE e verës

RESVERATROLI dhe EFEKTET mbi SHËNDETIN

Prej disa vitesh, është zbuluar dhe po studiohet me shumë intensitet një substancë “magjike” në përbërjen e verës së kuqe. Sasia e polifenoleve tek verërat varet nga lloji i rrushit që përdoret gjatë procesit të fermentimit. Vendi ynë ndodhet në një zonë klimaterike tepër të favorshme dhe të lakmueshme për përmbajtjen tepër të lartë të antioksidantëve të verës, ku futet dhe polifenoli i quajtur Resveratrol. Çfarë është? Bëhet fjalë për një përbërës kimik natyral i cili gjendet te cipa e rrushit, vera e kuqe dhe ushqime të tjera. Kërkimet e bëra mbi këtë antioksidant magjik kanë arritur në përfundimin se ai ndikon në rritjen e cilësisë së jetës dhe energjisë te moshat e vjetra, ngadalëson qelizat e plakjes. Përparësi të tjera nga përdorimi i resveratrolit janë reduktimi i problemeve të diabetit dhe sëmundjeve që çojnë në dëmtimin e zemrës. Gjithashtu ai ndikon pozitivisht në mjaft aspekte të tjera

shëndetësore: lufton tumoret, ndihmon në forcimin e kockave, pengon rritjen e trombociteve (që bllokojnë enët e gjakut), forcon mbrojtjen e trurit, ruan sistemin imunitar. Kur nuk duhet marrë? Personat që kanë probleme shëndetësore si çrregullime të gjakderdhjes nuk duhet të marrin resveratrol pa u konsultuar më parë me mjekun. Gratë që kanë hormone të ndjeshme si Endometrioza apo kanceri gjirit, duhet të informohen më parë duke u konsultuar gjithashtu me mjekun. Gjithashtu konsultimi me mjekun bëhet i nevojshëm për të gjithë ata që janë duke marrë ndonjë bar mjekësor. Resveratroli mund të ndërveprojë me ilaçe si hollues të gjakut, për presionin e gjakut, apo mjekime kundër depresionit, antivirale dhe antifungale.

Përgatiti: Jonian KOKONA Student, M.Shkencor dega: “Vreshtari – Enologji” Fakulteti i Bioteknologjisë dhe Ushqimit, UBT

A mund ta merrni resveratrolin nëpërmjet ushqimeve natyrale? Resveratroli ndodhet natyrshëm te vera e kuqe, lëkura e rrushit të kuq, lëngu i rrushit, kikiriku, manat dhe disa bimë mjekësore kineze. Disa njerëz pyesin veten në qoftë se duhet të pijnë verë të kuqe për shkak të përftimeve shëndetësore të mundshme nga resveratroli dhe në ç’sasi. Shumica e ekspertëve dhe organizatave si “American Heart Association” sugjerojnë vetëm një gotë në ditë për femrat dhe dy gota për meshkujt. Konsumi i tepërt i alkoolit ka rreziqe serioze shëndetësore. Resveratroli i konsumuar në sasi normale në ushqime, konsiderohet përgjithësisht i sigurt. Por mund të shkaktojë reagime te ata që janë alergjikë ndaj rrushit dhe verës.

110

DHJETOR 2013

Momentet mes miqsh bëhen të veçanta...

Me një Bitburger www.ideal.al info@ideal.al Tel: +355 68 20 12 226

111

ABONOHUNI NË REVISTËN “SHIJE”! Nëse abonoheni për 1 vit, përfitoni 2 revista FALAS Ju kujtojmë që shpërndarja e revistave në adresat tuaja kryhet pa pagesë Kjo ofertë vlen vetëm brenda territorit të Shqipërisë

Rruga “Brigada VIII” www.shije.al | e-mail: info@shije.al | Marketing: +355 69 90 79 792 | +355 42 251 686 112

E pamundur të shohësh një kosh frutash që të mos ketë së paku një mollë në të. Gjatë gjithë vitit, aq më tepër në dimër kur edhe molla ka sezonin e vet. E meqë këshilla numër 1 për zgjedhjen e ushqimeve është: konsumoni prodhimet e sezonit, atëherë molla nuk mund të shpërfillet. Jo vetëm që është e sapokëputur nga pema por edhe mund ta gjeni me çmime më të ulta. Për këto dhe të tjera, nuk është aspak e tepruar të quhet mbretëresha e stinës. Konsumi i përditshëm i një molle ul nivelin e kolesterolit të keq dhe mbron nga sëmundjet e zemrës. Të hash një mollë në ditë mban kardiologun larg. Nuk është thjesht një proverb. Studiuesit kanë vërtetuar se pas katër javësh konsumimi të përditshëm të mollës te një grup njerëzish, rezultati ka qenë ulja e nivelit të kolesterolit të keq në masën 40 %.

Sa dhe çfarë Sa mollë duhet të hamë në ditë? Ashtu sikurse thotë edhe proverbi, ende sot sipas specialistëve, për të marrë më të mirën e këtij fruti, mjafton të hamë një në ditë. Këshillohet që të alternohen tipet e mollëve (golden, delizia, pink lady) duke pasur parasysh se çdo lloj molle përmban një element ushqyes në sasi të ndryshme. foto Brilanta Kadillari

ë l l o m ë t i d çdo

DHJETOR 2013

113

SHIJE - MIRËQENIE

Të servirim një mollë Një thikë si kjo në figurë duhet ta keni të gjithë në shtëpi. Është e lehtë për t’u gjendur në të gjitha kategoritë e dyqaneve që ofrojnë pajisje kuzhine dhe çmimi i saj është lehtësisht i përballueshëm.

Kush Edhe pse molla është shumë e mirë për të gjithë, ekzistojnë mollëngrënësit, ndryshe e thënë ata që e kanë me të vërtetë të nevojshme mollën. Janë: fëmijët dhe të gjithë ata që kanë nevojë më të madhe për mbrojtje (pasi kanë kaluar një periudhë sëmundjeje, njerëz nën stres, gra shtatzëna dhe ato që kanë fëmijë në gji). Edhe diabetikët gjejnë te molla një frut të përshtatshëm, sepse prania e fruktozës priret të ulë gliceminë dhe favorizon përdorimin e glukozës nga mëlçia. Molla është e mirë edhe për ata që janë në dietë sepse furnizon me 50 kilokalori për 100 gramë dhe veç kësaj prania e fibrave në të, krijon ndjesinë e ngopjes.

NJË KËSHILLË: përdoreni mollën të ndarë, një gjysmë në mëngjes dhe një pasdite. E marrë në distancë kohore nga vaktet, veçse na ngop me pak kalori, mundëson një përthithje më të mirë të të gjitha vlerave ushqimore të saj.

-Është një thikë PRAKTIKE që heq lehtësisht zemrën e mollës. Nëse fëmijët tuaj nuk dinë ta hanë mollën deri në afërsi të zemrës së saj me fara, kjo thikë është zgjidhja. Me dy veprime të thjeshta dhe fëmija juaj e ka mollën gati, për ta ngrënë të gjithën, deri në fund... -Është një thikë që ndihmon ESTETIKISHT. Nëse doni të bëni një pjatë me fruta të cilave do t’i hidhni përsipër pak mjaltë dhe ta pluhurosni me kanelle, ju ndihmon sërish thika që ju propozojmë: depërtojeni thikën në zemrën e mollës dhe hiqjani (1,2,3). Priteni mollën me feta në formë rrathësh (4,5,6) dhe rreshtojini në pjatë. Mund t’i shtoni feta portokalli dhe arra. Sallata juaj e frutave është gati në kohë rekord, për t’u shërbyer estetikisht, nëse keni mysafirë.

Lëkurë si borëbardha Në 100 g. mollë gjenden, veç dozave të larta të polifenolit, edhe 12 mg. vitaminë C që është një nga oksidantët më të mirë që njihen. Molla të bën të bukur jo vetëm së brendshmi por mund të përdoret si përbërës i maskave të bëra vetë në shtëpi që hidratojnë dhe zbusin lëkurën. PRISNI NJË FETË MOLLË DHE FRULOJENI, PËRZIEJENI PURENË ME PAK KOS DHE MJALTË DHE MASAZHONI GJITHË LËKURËN. MBAJENI NË FYTYRË PËR 15-20 MINUTA.

114

SHIJE - RECETË ME MOLLË

Përbërësit 2 kg mollë të llojeve të ndryshme (Fuji, Granny Smith, Annurca), të qëruara, me zemër të hequr (pajisja në faqen paraardhëse është ideale) dhe të prera në copa. 230 ml uthull molle, (nëse doni ta përgatisni vetë e gjeni në f.114) 500 g sheqer i bardhë 2 lugë lëng limoni 1 lugë e vogël kanellë pluhur 1/4 lugëz arrë moskat 3 rrënjë karafili 1/4 lugës xhenxhefil

DHJETOR 2013

Gjalpë molle

Marmalata që aromatizon dimrin Përgatitja: Vërini mollët dhe uthullën e mollës në një tenxhere që mundësisht të ketë fund qeramike dhe të jetë e rëndë. Lërini të ziejnë në zjarr të mesëm. Mbulojini dhe lërini sa mollët të jenë zbutur plotësisht (duhen afro 20 min.) Futini në mikser. Hidheni masën sërish në tenxhere dhe vijoni zierjen me zjarr të avashtë. Shtoni sheqerin, lëngun

e limonit dhe të gjitha erëzat, vazhdoni zierjen pa kapak derisa të marrë ngjyrë të errët dhe të jetë trashur (do t’ju duhen rreth 2 orë). Përziejeni shpesh në mënyrë që të mos ngjisë ose digjet. Lëreni të ftohet në temperaturë ambienti dhe hidheni në një kavanoz me mbyllje hermetike. Mbajeni në frigorifer deri në 3 javë.

es dhe Kategoria mëngj me vakte të ndërmjet ë ht le Vështirësia e

Molla, ky frut që mbush tezgat dimërore të frutave. Hajini menjëherë, por lini disa kokrra mënjanë për të bërë një tartë dhe pastaj… bëni me to edhe gjalpë molle. Mund të lyeni fetën e bukës në mëngjes… Jo tamam gjalpë, por kështu e quajnë: apple’s butter.

115

SHIJE - RECETË ME MOLLË

Uthull molle e përgatitur në shtëpi

Përbërësit: (për të bërë 10 litra uthull) 15 kilogramë mollë (në varietetin e preferuar) Përgatitja: Për përgatitjen e uthullës së mollës nevojitet një enë e madhe prej druri ose qelqi e mbyllur dhe me rubinet, si kjo që shihni në figurë (ideale për fermentimin) dhe një centrifugë (për këtë të fundit mund të përshtatet një shtrydhëse frutash). Për të përftuar një litër uthull lipset së paku 1.5 kg mollë.

116

Lajini mollët, më mirë me ujë me sodë buke. Pritini në copa sa më të vogla të jetë e mundur dhe vërini në centrifugë (shtrydhëse frutash) që të nxirret lëngu. Filtrojeni lëngun. Futeni në enën e mbyllur me rubinet. Mbylleni me tapë. Është e rëndësishme që mbyllja të jetë hermetike sepse oksigjeni është i rëndësishëm që të acidifikojë uthullën që presim të marrim. Enën lëreni të pushojë në një vend të errët dhe të freskët ku nuk do të ketë ndryshime temperature. Në një rast të tillë vlen qilari ose një vend i

ngjashëm. Derisa të fermentohet dhe acidifikohet duhet të kalojnë disa muaj. Zakonisht duhet një vit i plotë kalendarik prandaj është mirë që të llogarisni sasinë e uthullës që ju nevojitet për një vit të plotë. Një këshillë më shumë: Gjatë ditëve të para, hapeni pak rubinetin dhe fusni në një gotë të pikojnë disa centilitra lëng. Lëreni jashtë gjysmë ore në mënyrë që të marrë pak oksigjen. Pastaj rifuteni sërish në enë.

DHJETOR 2013

117

SHIJE - MENUJA MIDIS FESTAVE

NgaVjollca...

Për festa më të lehta Drekat dhe darkat e bollshme të festave na shëndoshin. Yndyra e tepërt dhe ushqimet e shumta janë faktorët pse gjatë fundvitit më pak të kujdesshmit shtojnë mesatarisht 2 kilogramë. Por mos u shqetësoni, se ka edhe disa truke për të ruajtur linjat fizike: sallatat janë zgjidhja! Vjollca Xhunga, drejtuesja e kuzhinës në “News 24” ju jep 3 receta sallatash, të thjeshta dhe ekonomike. 118

SHIJE - MENUJA MIDIS FESTAVE

DHJETOR 2013

Sallatë me thjerrëza, djathë dhie dhe proshutë Përbërësit: 70 gr thjerrëza të kuqe Proshutë spek ose backon 80 gr rukola Bishta qepe 150 gr djathë dhie 2 domate Rozmarinë 1 lugë kafe mjaltë 4 ullinj të zinj Uthull balsamike Vaj ulliri Kripë Piper i zi

Përgatitja: Fillimisht vendosim thjerrëzat të ziejnë për 15 minuta. Presim domatet në katërsh, largojmë pjesën e farave dhe pjesën tjetër e presim në kubikë të vegjël. Marrim një grusht me rukola dhe e grijmë në copëza të vogla dhe e shtojmë në tasin ku kemi domatet. Gjithashtu, grijmë hollë dhe 2 bishta qepësh. Në një tas përgatisim dresingun: pak kripë, piper të zi dhe uthull balsamike. E trazojmë mirë, më pas shtojmë një majë luge me ullinj të zinjë të grirë shumë imët. Marrim një fetë proshute, vendosim një kubik djathi me trashësi

2 cm dhe e veshim me proshutë. Kështu vazhdojmë dhe me kubikët e tjerë të djathit. Hedhim në tigan pak vaj ulliri, shtojmë në të 2 degë rozmarine dhe sapo vaji të nxehet hedhim në të djathin e mbështjellë dhe e skuqim nga 1 minutë për çdo anë. Para se ta heqim hedhim një lugë mjaltë dhe e skuqim për jo më shumë se 1 minutë. Ndërkohë marinojmë sallatën me dresingun, shtojmë në të 3-4 lugë gjelle thjerrëza të ziera, e trazojmë mirë dhe e servirim duke vendosur sipër djathin e mbështjellë me proshutë.

Shparguj me domate qershi dhe parmixhano Përbërësit: 1 tufë shparguj 1 lugë kafe sheqer Kripë Piper Domate qershi 1 limon Parmixhano ose pekorini Vaj ulliri Përgatitja: Fillimisht pastrojmë shpargujt dhe i vendosim në tenxhere me ujë të valuar dhe kripë. I lëmë të ziejnë për 4 minuta. Pastaj i vendosim në ujë të ftohtë me akull. Në një tas hedhim pak kripë, piper të zi dhe lëngun e ½ limoni. I trazojmë mirë dhe shtojmë vaj ulliri. E provojmë nëse është shumë e thartë apo e kripur (në varësi të kësaj e rregullojmë me pak sheqer, një majë luge). Presim domatet më dysh. Në një pjatë katrore vendosim në mënyrë diagonale shpargujt, dhe sipër domatet. I spërkatim me dresing dhe më pas i grijmë djathë parmixhano ose pekorini.

119

SHIJE - MENUJA MIDIS FESTAVE

Sallatë me avokado, mango dhe mocarela Përbërësit: 50 gr stika pishe 200 gr mocarela 1 Mango 50 gr rukola 100 ml lëng portokalli Kripë Piper 1/2 spec djegës 3 lugë vaj ulliri 1 lugë gjelle mjaltë 1 avokado 1/2 lëng limete (limon jeshil)

120

Përgatitja: Lëngun e portokallit e ziejmë pak sa të avullojë përgjysmë. Më pas i hedhim kripë, piper, piper të kuq djegës, vaj ulliri, mjaltë dhe i përziejmë. Avokadon e prerë në kubikë e spërkasim me lëngun e limetës, kripë dhe piper. Për ta shërbyer, e vendosim në një formë (unazë meta

like), ku shtrojmë në fillim avokadon, më pas mocarelën në kubikë dhe së fundmi edhe mangon e prerë në kubikë. E shtypim nga sipër dhe e spërkasim me dresingun e përgatitur me lëng portokalli. E servirim në një pjatë të shtruar me rukola duke i hedhur sipër stika pishe.

DHJETOR 2013

121

Dolce Casa

122 Adresa:

Rr. “Vaso Pasha”, Pall. Fratari, Tiranë - Albania. Phone: +355 (0) 4 2270 233.

DHJETOR 2013

Mike Dusi

RrĂŤfimi i picieri hollivudian 123

KINEMA

dhe kuzhinë

Një regjim hollivudian

Sekreti për të bërë një picë të mirë është që të jesh shqiptar. Dhe që të jesh shqiptar duhet të plotësosh tre kritere: të kesh gjakun e Gjergj Kastriot Skënderbeut, të jesh nga vendi i Nënë Terezës dhe të mbash me vete gjithnjë shqiponjën dykrenare “Mikey Boy” është historia komike e një shqiptaro-amerikani i cili punon në një piceri dhe më pas përpiqet të realizojë një film duke kaluar në shumë situata komike me një ritëm dinamik shtjellimi të ngjarjeve. Filmi i zhanrit komedi “Mike Boy”, i aktorit me origjinë shqiptare Mike Dusi u shfaq premierë për publikun e Tiranës në ekranin e kinemasë muajin e kaluar. Producenti dhe aktori Mike Dusi, i frymëzuar nga jeta reale për krijimin e kësaj pune kinematografike, mori pjesë me filmin edhe në festivalin e Kanës. Historia e veçantë, situatat komike dhe lidhja e subjektit me Shqipërinë bënë që Mike Dusi të ishte personazhi më i spikatur i botës televizive dhe faqeve të të përditshmeve shqiptare gjatë muajit të kaluar. Por historia e tij, më shumë se për këdo përbën një interes edhe për lexuesit e “Shije”-s. Jo vetëm se Mike punon në një piceri në film, por edhe sepse babai i tij, shqiptari i Gjakovës është marrë në Amerikë me restauracion. Dashuria dhe pasioni i tij është trashëguar edhe tek Mike Dusi, që në këtë intervistë rrëfen dashurinë e tij për Shqipërinë dhe picën. Sekretin për të bërë një picë të mirë dhe përshtypjet e tij mbi Shqipërinë dhe shqiptarët ai i rrëfen këtu… Si e njohu Shqipërinë Për Mike Dusin Shqipëria është e mrekullueshme. Përpara se të vinte në Shqipëri priste të gjente një vend tjetër, me më shumë probleme. “Por jo, Shqipëria është shumë ndryshe. Energjia e të rinjve që kalojnë rrugëve, kryqëzimet e Tiranës plot me njerëz, baret dhe restorantet më kanë befasuar... Edhe

124

këtu ku momentalisht po zhvillojmë intervistën (Restorant “Era”) më pëlqen shumë. Ja, shikoni, kam përpara një meny me afro 40 faqe, e mbushur plot me ushqime të shijshme. Ushqime tradicionale që më kanë pëlqyer pa masë, ka shumë alternativa dhe mund të them pa frikë që disa restorante këtu në Shqipëri janë shumë më të mirë se në Amerikë”,tregon Mike. Dhe teksa fjalosemi, ai bën porosinë. Porosia e tij është një picë Eleganza me përbërës: domate qershi, rukola, rikotë, crudo di Parma, Parmigiano, mozzarella dhe kërpudha. Nuk mund të mos ishte picë! Pica, dashuria e madhe e Mike Dusit Babai i tij la Gjakovën në vitin 1970 dhe shkoi në Itali. Pas disa vitesh shkoi në Amerikë, ku punoi fillimisht në një restorant italian. Pasi mori eksperiencën e nevojshme dhe fitoi disa para, ai hapi picerinë “Joe’s Pizzeria” në Queens. Pas kësaj do të vinte piceria e dytë: “Galleria Pizzeria” në Ozone Park Queens. I ati i Mike Dusit sot është tërhequr nga puna, megjithatë kur ka pakëz kohë ia mëson të birit ca truke mbi zanatin e picierit. Ai i ka zbuluar për ne… - Sekreti për të bërë një picë të mirë është që të jesh shqiptar. Dhe që të jesh shqiptar duhet të plotësosh tre kritere: të kesh gjakun e Gjergj Kastriot Skënderbeut, të jesh nga vendi i Nënë Terezës dhe të mbash me vete gjithnjë shqiponjën dykrenare. - Përbërësi që duhet të ketë çdo picë e shkëlqyer është uji i New York-ut. Mënyra se si ai filtrohet dhe shpërndahet e bëjnë një picë shumë të shijshme.

Nga mëngjesi plot proteina dhe energji e deri tek darka pa karbohidrate, Mike Dusi na tregon 5 vaktet e tij… Mëngjesi: fus në blender 1 filxhan me qumësht të nxehtë dhe një lugë kosi grek. I shtoj pak puding sipër dhe ky është mëngjesi im, që më siguron energjinë e duhur për ditën plot angazhime. Vakt i ndërmjetëm: para drekës, pi 40 gram lëngje me proteina. Dreka: është një miks mes proteinave dhe karbohidrateve (70 gram mish dhe të gjitha llojet e ushqimeve). Lëngjet me gaz apo birrën nuk e preferoj. Në vend të këtyre, vetëm ujë ose çaj të ftohtë me lëng limoni. Vakt i ndërmjetëm: Pas tre orësh që kam ngrënë drekën preferoj një tjetër vakt me proteina. Nëse jam i uritur marr 40 gram proteina. Darka: Jo karbohidrate, po proteina. Ky është vakti i pestë i ditës. Ndonjëherë shkojnë deri në 6 të tillë. Unë ha që të mbaj veten mirë, jo se më hahet.

SHIJE - PERSONAZH

DHJETOR 2013

Orë pas ore me

Bledi Strakoshën I paorganizuar në pikëpamjen e orareve të ngrënies. Ha kur i hahet dhe sa i hahet... Nëse zgjohet dhe ka kohë për të gatuar një mëngjes të bollshëm me vezë djathë dhe proshutë një ditë plot energji e pret, përndryshe mjaftohet me një kafe dhe briosh. Përgjithësisht, mëngjes, drekë apo darkë qoftë, ai ha shumë në sasi, e megjithatë nuk është modeli për tu imituar, sepse natyra i ka falur metabolizmin e mirë dhe kësisoj është i sigurt që nuk shton në peshë. Është fjala për BLEDI STRAKOSHËN, i cili siç thotë, di edhe të gatuajë. E si mund të ndodhte ndryshe me një njeri që jeton vetëm! Ose së paku kështu përfytyrohen ata që jetojnë vetëm: edhe nëse nuk janë me të vërtetë specialistë së paku dinë të kullandrisnin diçka. Makarona? Me shumë gjasë. Edhe për Bledin specialiteti janë makaronat, që thotë se i bën vërtet të shijshme. Ka një recetë unike që nuk e di askush, megjithëse shumë janë përpjekur t’ia “vjedhin”. Vakti më i dashur për të mbetet dreka që ha me prindërit, tek prindërit, ku gjithçka siç thotë ai, është gatuar përsosmërisht nga amvisa e shtëpisë, mamaja. Sepse, qoftë edhe makaronat, gatimit të të cilave ai ua ka marrë dorën, nuk e arrijnë nivelin e gatimeve të nënës. Po më tej? Cili është 24-orëshi ushqimor i BLEDI STRAKOSHËS? Ai vetë na ka rrëfyer...

125

126

DHJETOR 2013

09:00

Nëse zgjohem në kohë ha patjetër mëngjes sepse është vakti më i rëndësishëm i ditës, por nëse zgjohem vonë e kam takime, më duhet fatkeqësisht ta kaloj mëngjesin thjesht me një briosh dhe një kafe. Kryesisht ha shumë në mëngjes, vezët janë të përhershme, shoqëruar me djathë e shpesh edhe proshutë bacon. Natyrisht i gatuaj ndryshe, herë omëletë, herë të tjera sy, e kështu me radhë. Kafen e pi menjëherë pas mëngjesit”.

13:00

“Kryesisht e ha vetëm dhe gatuaj vetë. Shpesh më qëllon të jem në restorante me miq, apo familjarë, apo qoftë dhe për arsye pune. Por, mbi të gjitha, më pëlqejnë shumë drekat që ha me prindërit e mi në shtëpinë e tyre, ku gjithçka është gatuar përsosmërisht nga ime më. Oraret pastaj shpesh s’më merren vesh mua”.

18:00

“Mes vakteve preferoj të konsumoj ëmbëlsira. Profiteroli është i preferuari im. Zakonisht frutat i marr të shtrydhura dhe i kam si shoqëruese të ushqimit. Rreth orës 18:00 konsumoj ndonjë ëmbëlsirë. Ose shpesh çaj të shoqëruar me kek”.

20:00

“Jam njeri që ha shumë dhe nuk para i bëj naze ushqimit. Darkën e ha relativisht vonë dhe ha shumë, por për fat kam metabolizëm që s’më lejon të shëndoshem, kështu që nuk më duhet të kujdesem për linjat. Ha kryesisht gjellë të gatuara nga duart e mia, gjithnjë e më shumë perime, e gjithnjë e më pak produkte mishi”.

127

SEKRETET

...e shefit Për një shije të përkryer të gjelit të detit

Që lëkura e gjelit të jetë krokante dhe me atë ngjyrën kafe të errët që të bën të të lëshojë goja lëng sa e sheh, mirë është që ta lini gjelin të zbuluar në frigorifer që një ditë më parë. Frigoriferi do ta thajë lëkurën dhe kështu, duke pasur një lëkurë me përqindje më të ulët lagështire, do të keni rezultat më të mirë në pjekje. Gjithashtu, bëjini një “masazh” të lehtë me gjalpë të zbutur. Mund të përdorni dhe vaj ulliri ose vegjetal por shija do të lërë për të dëshiruar, ndërkohë që shija që do të arrini nëse e fërkojmë me gjalpë do të jetë e pa krahasueshme. Gjeli i detit është pak “hileqar” dhe duket sikur është pjekur rreth 1 ½ orë para se të jetë me të vërtetë gati. KUJDES: një gjel me peshë rreth 6 kg kërkon rreth 3 orë pjekje nëse është gjel kompleksi dhe rreth 4 orë nëse është gjel fushe. Temperatura ideale e pjekjes është rreth 170 gradë. Nëse doni ta mbushni gjelin para se ta piqni duhet të keni parasysh që mbushja të jetë e lirshme dhe jo e ngjeshur, përndryshe gjeli s’do të piqet në mënyrë të njëtrajtshme. Një gjë tjetër shumë të rëndësishme që duhet të keni parasysh përsa i përket mbushjes është që ta mbushni të njëjtën ditë që do ta piqni, mundësisht pak para se ta fusni në furrë. Nëse e mbushni më parë do t’u lini baktereve kohë të mjaftueshme për t’u zhvilluar dhe për të kontaminuar mishin.

128

Gentian Ziu, shef kuzhine

Para se ta ndani në racione lëreni gjelin të rrijë për të paktën 20 minuta i mbuluar me letër alumini. Në këtë mënyrë mishi do të jetë më i butë e i lëngshëm sepse proteinat në inde kanë vetinë që të rithithin një pjesë të lëngjeve që kanë lëshuar gjatë procesit të pjekjes për shkak të denatyrimit të tyre. Në rast se keni blerë një gjel rezervati, gjë që do të thotë se s’ka të njëjtin intensitet shijeje, mund ta “ndihmoni” pak… Përzieni pak gjalpë të zbutur me kripë, piper e rozmarinë dhe shpërndajeni këtë përzierje midis lëkurës dhe gjoksit të gjelit. Futini gishtat nga ana e gushës midis lëkurës dhe mishit dhe përparoni ngadalë me lëvizje të lehta si masazh duke ndarë lëkurën nga mishi dhe duke futur midis tyre gjalpin me erëza. Mos e vini gjelin direkt në tepsi. Vëreni atë mbi një skarë dhe vini poshtë tij tepsinë. Kështu asnjë pjesë e tij s’do të jetë e zhytur në lëng dhe do të jetë i ekspozuar i gjithi në ajrin e nxehtë të tepsisë.

DHJETOR 2013

129

SHIJE - ARKITEKTURË

130

tendencat në modë

DHJETOR 2013

SHIJA DHE INTERJERI

Entela Spahivogli, arkitekte

Në këto njëzet vitet e fundit KUZHINA është bërë qendra e shtëpisë. T’i harrojmë kohët kur gatimi lihej në një ambient të vogël, thjesht një aneks. Është koha për t’i dhënë kuzhinës vendin e merituar. Kjo dhomë është bërë vendi ku ne jo vetëm gatuajmë apo hamë ushqimin e gatuar nga të tjerët por ku familja mblidhet! Është vendi ku kënaqësia e të ngrënit shoqërohet me kënaqësinë e komunikimit që të dyja njëkohësisht domosdoshmëri. Nëse jeni duke menduar që të bëni ndryshime në kuzhinën tuaj, siç ju premtuam në numrin e kaluar, do t’ju radhisim PESE TENDENCAT e sotme që t’i keni parasysh.

131

SHIJE - ARKITEKTURË

2- TË HASH në kuzhinë S’po themi diçka të re apo jo!? Shumëkush prej jush ha në kuzhinë. Por çfarë ka ndodhur në kuzhinën e kohëve të sotme. Ishulli i gatimit ka zëvendësuar tavolinën kryesore duke lënë vend vetëm për një tavolinë të vogël ku konsumohen vaktet e shpejta. Kjo e ka çuar atë (tavolinën kryesore) pranë dhomës së ndenjes ose në një dhomë të veçantë ngrënieje. Në tendencë rikthehet futja e tavolinës kryesore në kuzhinë. E çfarë është më e rëndësishmja, e shndërron kuzhinën në një qendër të rëndësishme të shtëpisë.

3- NDRIÇIM dramatik Një kuzhinë nuk është e kompletuar, sipas tendencave të sotme, pa një ndriçues të varur. Edhe nëse zgjidhni një çift ndriçuesish mbi ishullin e gatimit, apo mbi tavolinën e ngrënies, apo qoftë dhe një ndriçues të vetëm, e rëndësishme është të thuhet: Zgjidhni ndriçues të fuqishëm. Mos kini frikë, sjell efekt interesant në interier, dhe ndryshon... për mirë sigurisht, perceptimin e hapësirës.

1- JO pjesës së sipërme Është interesante si ide, në të njëjtën kohë tendencë në rritje, heqja e pjesës së sipërme të kuzhinës. Bëhet fjalë për mobilimin me kapakë, mjaft i rëndë vizualisht edhe pse shpesh trajtohet me xhama. Pavarësisht se krijon mundësi depozitimi, e “ha” hapësirën. Kjo ide e bën kuzhinën të duket më e lehtë dhe me më shumë hapësirë e ajër. Provojeni nëse mundeni, ndryshe e thënë nëse keni kuzhinë mjaftueshëm të madhe që t’ju mundësojë depozitim në pjesën e poshtme. Por me çfarë ta zëvendësoni? Me një mur bosh ose thjesht me ndarje, elemente të hapura.

132

DHJETOR 2013

4- MURE me pllaka Në një vizitë që pata bërë para pak vitesh tek disa miq të mi në Romë, në apartamentin e ri ku banonin, më bëri përshtypje diçka: muret e Kuzhinës ishin të veshura me pllaka deri në tavan. Saktësisht sikurse në traditën tonë, vishet tualeti. Megjithëse mu duk e çuditshme mendova: pse jo!? Kuzhina është industria a shtëpisë dhe është për një kohë të gjatë e ekspozuar ndaj avujve dhe yndyrnave të gatimit. Në tendencën e re të interierit, është futur si gjetje pikërisht veshja e mureve me pllaka, si një zgjidhje që tek e fundit ka edhe sens praktik. Sigurisht jo domosdoshmëri. E megjithatë është një element që i shërben funksionit në kuzhinë.

5- MATERIALE frymëzues Nëse shpenzimi i parave për të rinovuar kuzhinën tuaj nuk përbën problem do t’ju ftoja të tentonit. Tendencë është pikërisht pafundësia e zgjedhjeve, siç thuhet: kufiri është qielli. Fillohet që nga metali i rrahur, i valëzuar për kapakët e dollapëve e deri te muret me veshje guri apo mermeri. Kuarci ka një popullaritet në rritje: është i lehtë në pastrim, nuk merr gërvishtje apo krisje, por hyn tek trajtimet e shtrenjta sigurisht. Zgjidhni kombinimin e më shumë se një materiali në pjesën e banakut të kuzhinës, sidomos materiale të njëjta ose natyrale si mermer me dru e kështu me radhë.

MOS HARONI: më e madhe s’do të thotë doemos më e mirë. E kemi fjalën për hapësirën në dispozicion të kuzhinës. Pjesa më e madhe e ndërhyrjeve që bëhen nga profesionistët, ka të bëjë me shfrytëzimin sa më të mirë të hapësirës që kanë në dispozicion. 133

SHIJE - PAPARACI NË RESTORANT

Me Alban Ramosajn Ai vjen nga një familje që muzikën e ka trashëguar brez pas brezi. Beatriksi, Anxhelina, Argjentina e deri tek këngëtarja e mirënjohur Albërie Hadërgjonaj, janë femra të bukura dhe këngëtare të zonjat. Fisi i njohur nuk mund të mos e nxirrte edhe një djalosh artist. Alban Ramosaj, 17-vjeçari që konkurron në “The Voice” e plotëson më së miri portretin familjar. E gjetëm një drekë nëntori në restorantin “Steak House”, teksa drekonte nën shoqërinë e Benjamin Ajrullahut, një tjetër konkurrent i fortë i “The Voice” dhe… me të motrën Betriks Ramosaj, këngëtarja tashmë e njohur për skenën shqiptare që i qëndron gjithnjë pranë vëllait. Tre artistët na lejuan edhe të fotografojmë pjatat e tyre. Albani na tregoi se ishin shkëputur për pak nga provat e “The Voice” dhe ai kishte përfituar nga ky çast për të ngrënë diçka të lehtë me shokun e tij të mirë Benjaminin dhe të motrën, që e këshillon vazhdimisht për çdo notë… Të fokusuar tek shija, e pyetëm Albanin nëse këto pjata të porositura nga ai janë preferencat e tij kulinare dhe ai na përgjigjet jo. Na tregon se kjo është një ditë e zakonshme ku ata u ulën dhe porositën diçka të shpejtë. Nëse do ta kishin më me nge dhe ai do të porosite pjatat e preferuara, atëherë mbi tryezë do të kishte padyshim edhe ushqime tradicionale, apo një tavë pane me karkaleca, ndoshta edhe pleskavicat e Sharrit me salcë kërpudhash që atij i shijojnë aq shumë. Albani sapo ka nisur hapat në rrugëtimin e gjatë të karrierës së suksesshme, e që të bëhesh pjesë e rubrikave me paparacë, është pse jo një fillim i mbarë për të…

134

DHJETOR 2013

në tryezë

Mbi tryezën e Albanit -Filetë viçi e pjekur në gur vullkani -Sallata e shefit -Sallata “Steak Hose” -Ujë pa gaz dhe verë e kuqe

Komenti i dietologes ROLINA NAÇO: - Filetë viçi e pjekur në gur vullkani Zgjedhje e zgjuar për të marrë sasinë e nevojshme në proteina. Pjesa e filetës së mishit të viçit përmban më pak yndyrë shtazore si dhe mënyra e gatimit e bën alternativë të shëndetshme. Mishi i viçit ndihmon ngopjen. Gjithashtu, përmban një sasi të konsiderueshme në hekur dhe proteina. Nëse mishi nuk është pjekur shumë fort, atëherë do të ishte më mirë! - Sallata e shefit E pasur në fibra, në vitamina të kompleksit B por dhe antioksidues shumë të dobishëm si bkaroten, vitaminë E, likopen etj. Brokoli-domate është kombinimi perfekt i antioksiduesve. Së bashku me vaj ulliri ekstra të virgjër ndihmon përthithjen e karotenoideve dhe antioksiduesve të tjerë. Ndërmjet brokolit dhe mocarelës, Albani siguron një sasi të mirë në kalcium. - Sallata “Steak Hose” Veçantia e sallatës janë acidet yndyrore që merren nga farat e lule diellit që ndihmojnë në përthithjen e vlerave ushqyese që kanë perimet. Erëzat dhe frutat e thata shtojnë shumllojshmërinë në antioksidues. Zgjedhje e mirë sepse perimet sigurojnë shumllojshmëri në antioksidues dhe mjaft fibra që do të ndihmojnë të përthithet edhe më pak yndyrë shtazore nga mishi i viçit dhe do të mbrojnë arteriet e tij nga oksidimi i kolesterolit të keq (LDL). - Ujë pa gaz dhe verë e kuqe Pas një vakti kaq të bollshëm është mirë të konsumojmë ujë pa gaz. Vera e kuqe është një alternativë shumë e mirë nga çdo lloj pije alkoolike.

135

SHIJE - KUZHINA BAZIKE

Rregullat për një tryezë

të përkryer

Përshëndetje zonja të bukura! Keni vendosur të ftoni miq për darkën e Krishtlindjes apo të ndërrimit të viteve? Doni të bëni figurë me një tryezë të shtruar siç duhet? Edhe shtëpiaket më të përgatitura ndodh të kenë dyshime se si duhet shtruar tryeza për një drekë a darkë të rëndësishme. Janë disa rregulla që duhen ndjekur që shpesh krijojnë pështjellim. Për t’u qartësuar ju ndihmon revista SHIJE! Na ndiqni! Në fillim pyetja: sa të ftuar keni? 10? Cilido qoftë numri i njerëzve për darkë, filloni me zgjedhjen e tavolinës së duhur (mos ftoni një numër shumë të madh miqsh nëse tryeza juaj është shumë e vogël). Mes të ftuarve nuk duhet të ketë as distancë shumë të madhe dhe as të mos jenë ngushtë (askush nuk do që ta godasin me bërryl).

Merruni me tryezën:

Tavolina pë 10 të ftuar burrë

grua

zotëria më i rëndësishëm

zoti i shtëpisë

zonja e shtëpisë

zonja nr.2

zonja më e rëndësishme

burrë

grua

zotëria nr.2

Në të dy pjesët e ngushta të tryezës, qëndrojnë të zotët e shtëpisë, burri dhe gruaja përballë njëri-tjetrit. Në krahun e djathtë të zonjës së shtëpisë zotëria më i rëndësishëm i ftuar në darkë. Djathtas të zotit të shtëpisë, zonja më e rëndësishme e ftuar në darkë, që teorikisht është bashkëshortja ose shoqëruesja e zotërisë më të rëndësishëm. Majtas zonjës së shtëpisë zotëria numër dy për nga rëndësia, majtas të zotit të shtëpisë zonja numër dy për nga rëndësia. Të ftuarit e tjerë midis, varësisht numrit të të ftuarve, vihen të alternuar një burë dhe një grua.

136

Zgjidhni fillimisht një mbulesë plastike (zonjat e kujdesshme duan të jenë të sigurta që edhe nëse derdhet një pije së paku nuk do ta dëmtojë tavolinën). Mbi të shtroni mbulesën e përshtatshme për rastin.

ES: KUJD et të u td h thika endosura ëv jenë t n e kthyer hu e t e i, nga m ndshm ve. e së br a pjat ana e

Vini pjatat (porcelan ose qeramikë) përpara karriges së çdo të ftuari: pjatë e cekët e gjerë (7) në fund fare, pjatë e cekët më e vogël se e para për antipastën mbi të madhen (6), pjata e vogël dhe thellë e supës (5) e treta në radhë. Vendosni pecetën (1) në krahun e majtë. Por mund ta vini edhe mbi pjatë ose të lidhur bukur brenda gotës së ujit. Takëmet, prej argjendi ose çeliku, vendosini si më poshtë: majtas pjatave pirunjtë sipas radhës së përdorimit (2, 3, 4) më larg piruni që përdoret i pari dhe më afër pjatave ai që përdoret i fundit; djathtas pjatës luga e supës (10) më larg pjatës meqë përdoret e para, thika e antipastës (9) që përdoret e dyta, thika e mishit (8) që përdoret e treta; sipër pjatës piruni dhe luga e ëmbëlsirës dhe frutave (13,14). Gotat duhet të jenë qelq ose kristal, vendosen djathtas lart: e verës është më e vogla (15) e ujit e madhja (16). Majtas lart, pjata e bukës (11) me thikën e posaçme.

DHJETOR 2013

easy, efficient, effective Programim, Konsulencë, Mirëmbajtje

eBar / eRestorant Program administrimi për njësi shërbimi (kafeteri, barrestorant, piceri, pastiçeri, delivery - katering, komplekse shërbimi etj.).

eShop / eMarket Program administrimi për pikë shitje (dyqan, boutique, souvenir, mini-market, super-market, distributorë, magazina, etj.).

eHotel Program administrimi për biznese me një gamë të plotë shërbimesh në fushën e akomodimit (hotele, komplekse turistike, etj.).

Programe kompjuterike për:

Bare Restorante Hotele Magazina Pika Shitje Adresa

Rruga Brigada VIII Pallati TeknoProjekt 2001, Kati 5, Ap.31 Tiranë

Tel & Fax +355 4 2251 686 Mob: +355 69 20 500 30

137

SHIJE - KUZHINA BAZIKE

10 Kripa

Lëngu i perimeve Lëngu i perimeve është një recetë bazë për kuzhinën tradicionale sidomos të vendeve mesdhetare dhe ka të bëjë me zierjen e perimeve të freskëta kryesisht të karotave, selinos dhe qepëve të cilave mund t’u shtrohen perime të tjera sipas stinës.

përdorime befasuese alternative

ZBARDH DHËMBËT Vini mbi furçë një përzierje të bërë nga 1 lugë kripë e imët dhe 2 sodë buke. I bën mirë shëndetit të dhëmbëve. KUJDES: është shumë gërryese, përdoreni një herë në 7 ose në 15 ditë.

2 3

KUNDËR ZBOKTHIT Hiqen qelizat e vdekura të skalpit nëse e masazhoni me kripë para shampos. SKRAB EKSFOLIANT Kripë e trashë dhe vaj ulliri: përziejini deri sa të përftoni një masë konsistenca e të cilës lejon ta shtroni në lëkurë dhe ta masazhoni. Hidhini dy pika vaj esencial, sipas preferencës dhe ruajeni në enë qelqi për disa javë. Përbërësit për 3 LITRA lëng perimesh ujë - 3 litra piper dafinë - 3 gjethe 1 kungull 1 patate 2 domate mesatare 1 thelb hudhër 1 tufë majdanoz 2 karota 2 qepë 3 gjethe selinoje Përgatitja Filloni duke larë mirë perimet. Qëroni karotat, qepët dhe pritini në copa jo shumë të vogla (1). Prisni selinon, hiquni

skajet kungujve dhe pritini edhe ato (2). Qëroni pataten, priteni në katërsh dhe hiquani lëkurën domateve (3). Vini në zjarr 3 litrat e ujit të ftohtë dhe fusni të gjitha perimet, në fund dafinën piperin dhe hudhrën të pa grirë. Vërini të ziejnë dhe pastaj shtoni kripën (7) dhe majdanozin. Mbylleni tenxheren me kapak dhe lëreni të ziejë për rreth 1 orë e gjysmë (8). Në fund provojeni për

kripën dhe filtrojeni lëngun në një sitë (9). Ruajtja Mund ta përdorni menjëherë por edhe ta ruani lëngun e perimeve pasi t’ia keni hequr perimet. Në pjesën e poshtme të frigoriferit mund ta ruani deri në një javë. Por nëse doni ta keni për një kohë më të gjatë, futeni në enë të posaçme dhe vëreni në pjesën e ngrirjes. Përdorni disa kube sa herë t’ju duhen.

4 5 6 7 8 9 10

NJOLLAT E VERËS Nëse ju është derdhur gota mbi mbulesë, thitheni lëngun me një letër thithëse dhe spërkateni me kripë. Kur kripa të jetë tharë, lajeni mbulesën. LAGËSHTIRËN E MJEDISIT Në cepat e shtëpisë vini disa gotëza të mbushura me kripë të trashë. Është ideale për të thithur lagështirën e ambientit. LANI SFUNGJERËT Fusni kripë të trashë në një legen me ujë të ftohtë dhe zhysni në të sfungjerët e trupit ose të pjatave. NË VASKËN E BANJËS Hidhni në vaskën e banjës pak kripë dhe disa pika vaj esencial lavande, për të pasur efekt relaksues. PASTRON FRIGORIFERIN Shkrini një lugë kripë në ujë, me tretësirën lagni një sfungjer dhe pastroni frigoriferin nga brenda. Disinfekton dhe heq erërat. NJOLLAT E KAFES DHE ÇAJIT Me pak kripë mund t’i jepni shkëlqimin fillestar filxhanëve të çajit dhe kafes. ARGJENDURINAT Për tu dhënë shkëlqim zhytini në një legen me ujë dhe kripë takëmet prej argjendi, çeliku ose inoksi.

138

DHJETOR 2013

139