บ้ า นอิ� ม ใจ
The Homeless
ชื�อโครงการ :
โครงการช่วยเหลือและพัฒนาคุณภาพ ชีวิตของคนไร้ บ้าน
ประเภทงาน :
งานออกแบบภายใน
ผู้ดําเนินงาน :
นางสาวมัณฑนา ธนพิพฒ ั นศิริ รหัส 5704378 ชันปี � ที� 4 สาขาวิชาออกแบบภายใน คณะศิลปะและการออกแบบ
ที�ปรึกษาโครงการ : อาจารย์ อรรถกฤษณ์ อุทยั กาญจน์
Content คนไร้ บ้านคือใคร
1
8 มายาคติที�มีตอ่ คนไร้ บ้าน
2
Background project
7
Object - Expectation
8
Keywords
9
Target
10
บ้ านอิ�มใจ
11
site anaysis
17
case study (Crisis)
33
Mood & Tone
37
คนไร้ บ้านคือใคร ? คนไร้ บ้าน
ความแตกต่างระหว่าง
บุคคลที�ออกมาใช้ ชีวิตในพื �นที�สาธารณะ หรื อบนท้ องถนน อันเนื�องมาจากผลกระ ทบจากปั ญหาในด้ านต่างๆ ทําให้ ไม่ สามารถมีบ้านได้ แต่คนกลุม่ นี �ยังคงมี ความต้ องการที�จะมีบ้านเป็ นของตนเอง
คนเร่ร่อน
คือ กลุม่ คนที�ประสบกับปั ญหาที� กระทบโดยตรงทางจิตใจประกอบ กับความรักอิสระโดยส่วนตัว ทํา ให้ เลือกที�จะออกมาใช้ ชีวิตเร่ร่อน และไร้ บ้าน
1
อ้ างอิงข้ อมูลคํานิยามจาก มูลนิธิอิสรชน
8
มายา คติ
ที�มีตอ่ คนไร้ บ้าน
งานวิจยั การสํารวจข้ อมูลทางประชากรเชิงลึกของคนไร้ บ้ านในเขตกรุงเทพมหานครและพื �นที�ที�เกี�ยวข้ อง ปี 2559 โดย สํานักงานกองทุนสนับสนุนการสร้ างเสริ มสุขภาพ
2
01
คนไร้ บ้านส่วนใหญ่เป็ นคนพิการ 100 80
90.50%
100 80
66.80%
60
60
40
40
20 0
92.70% 59.40%
20
3.90%
1%
0
ไม่มีโรคประจําตัว
ไม่พิการ
เป็ นคนพิการ
สรุป คนไร้ บ้านกว่า 90% ไม่ใช่คนพิการ และมากกว่าครึ�งไม่มีโรคประจําตัว
02
คนไร้ บ้านไม่ใช่คนไทย ในศูนย์พกั พิงต่างๆ
100%มีบตั รประชาชน
หรื อเอกสารรองรับความเป็ น คนไทย
ในพื �นที�สาธารณะ
96.5% มีบตั รประชาชน หรือ
เอกสารรองรับความเป็ นคนไทย
3
03
คนไร้ บ้านไม่มีครอบครัว 80 70
80
71.70%
70
60
60
50
50
40
40
30
30
20
20
10
6.00%
68.80%
10
0
4.20%
0
คนไร้ บ้านส่วนใหญ่มีครอบครัว กลับบ้ านไม่ได้
กลับบ้ านได้
04
74.0% มีทกั ษะอาชีพ เช่น เกษตร ประมง ช่างก่อสร้ าง กรรมกร ค้ าขาย และพนักงานโรงงาน
43.0%
90.8%
90.8% มีทกั ษะอาชีพ เช่น เกษตร ประมง ช่างก่อสร้ าง กรรมกร ค้ าขาย และพนักงานโรงงาน
คนไร้ บ้านไร้ ศกั ยภาพทํากิน
74.0% 4
43.0% เขียนหนังสือคล่อง
ในพื �นที�สาธารณะ ในศูนย์พกั พิงต่างๆ
05
คนไร้ บ้านขี �เกียจทํามาหากิน 40
35.70%
สรุป คนไร้ บ้านส่วนมากมีอาชีพ
35 30
24.40%
25 20 15
11.30%
57.6%
10 5 0
รับจ้ าง
ขายของเก่า
ค้ าขาย
มีรายได้ ไม่เพียงพอต่อ การยังชีพในแต่ละวัน
06
เป็ นคนไร้ บ้านเพราะจนเท่านัน� ปั ญหาเศรษฐกิจ เช่น ผู้สงู อายุ พิการ เป็ นโรคร้ าย ต้ องคดี เคยติดคุก
สังคมกีดกัน เช่น ผู้สงู อายุ พิการ เป็ นโรคร้ าย ต้ องคดี เคยติดคุก
ปั ญหาครอบครัว
พ่อแม่เสียชีวิต หรื อ ความรุนแรงในครอบ ครัว
40%
52%
8%
สรุป คนไร้ บ้านกว่า 90% ไม่ใช่คนพิการ 5
07
คนไร้ บ้านเป็ นคนอันตราย เสี�ยงต่ออาชญากรรม
ไม่เคยขอความช่วยเหลือ
เคยตกเป็ นเหยื�อ
26.10% 32.50%
เคยขอความช่วยเหลือ เคยขอความช่วยเหลือจากตํารวจ คนไร้ บ้านด้ วยกัน และเจ้ าหน้ าที�รัฐ
เคยตกเป็ น เหยื� อ ของการละเมิ ด และความรุ นแรงจากคนในสังคม เช่น ผู้ใช้ สารเสพติด วัยรุ่นที�คกึ คะ นอง หรื ออันธพาล
41.40%
08
30
ความต้ องการการช่วยเหลือในด้ านต่างๆ 27.70%
25
22.70%
20
18.80% 16.20%
15
13.70% 11.70%
10 5 0
อาหาร
ที�พกั อาศัย รักษาพยาบาล 6
เสื �อผ้ า
ที�อาบนํ �า
สวัสดิการ ทางสังคม
ปั จจุบนั จํานวนคนไร้ บ้านเพิ�มขึ �นทุกปี ปี ละ 2-3% พบว่า จังหวัดที�มีจํา นวนคนไร้ บ้านเยอะที�สดุ ในประเทศไทย คือ กรุงเทพฯและปริ มณฑล ถึงร้ อยละ 30.6 การเพิ�มขึ �นของจํานวนคนไร้ บ้านแสดงให้ เห็นถึง ความล้ มเหลวทางสังคมในหลายๆด้ าน เช่น ด้ านเศรษฐกิจ ความ เหลื�อมลํ �าทางสังคม การศึกษา การเข้ าถึงสิทธิขนพื ั � �นฐาน เป็ นต้ น
แม้ วา่ พวกเขาส่วนต่างก็มีศกั ยภาพในการประกอบอาชีพ แต่ด้วย สถานภาพของเขา ทําให้ เขาไม่เป็ นที�ยอมรับในสังคมไม่มีที�ยืน โครงการนี �จะเป็ นพื �นที�แสดงศักยภาพเพื�อที�จะชุบชีวิตเขาขึ �นมา ใหม่อีกครัง� หนึง� เปลี�ยนแปลงพัฒนากลับสูว่ ิถีชีวิตปกติได้
7
Object
$
มีที�อยูศ่ ยั เป็ นหลัก เป็ นแหล่ง
สร้ างโอกาสในการทํามาหากิน จนมีรายได้ ที�มนั� คง
อยูใ่ นสังคมได้ อย่างปกติสขุ
Expectation
เปลี�ยนมุมมอง ของคนภายนอก
คนไร้ บ้านกลับคืน สูว่ ิถีชีวิตปกติ
8
คนไร้ บ้านมีชีวิตที�ปลอดภัย ได้ รับโอกาส มีรายได้ ที�มนั� คง
KEY
WORDS
Revive
Receive
Rejoice
Re-educate
9
Revision
Redraw
Target groupe 15%
2%
28% 28%
28%
Age
83% เพศชาย
เพศหญิง
28% มีอายุระหว่าง 40-59 ปี วัยแรงงาน (19-39 ปี ) ผู้สงู อายุ (60 ปี ขึ �นไป) พิการ
ไม่สามารถระบุเพศได้
อื�นๆ 8.22 % หาของเก่าขาย 3.45 %
ลูกจ้ างเอกชน 31.20 %
เกษตร ประมง 8.49 %
ค้ าขาย 11.14 %
ว่างงาน/ไม่อาชีพ 11.67 % ทํางานรับจ้ างทัว� ไป 25.73 %
10
บ้ านอิ�มใจ
ศูนย์คดั กรองและช่วยเหลือผู้ด้อยโอกาส
ความเป็ นมา
คุณสมบัติของผู้รับบริ การ
ผู้บริ หารกรุงเทพมหานคร มอบนโยบายให้ สํานักพัฒนาสังคมดําเนินการ จัดตังบ้ � านอิ�มใจขึ �น บริ เวณแม้ นศรี เพื�อเป็ นศูยน์คดั กรองช่วยเหลือและแก้ ปั ญหาคนไร้ บ้านและบุคคลหรื อครอบครัวที�ประสบความเดือดร้ อน ไร้ ที�พงึ� หรื อมีรายได้ น้อยเพื�อให้ ความช่วยเหลือด้ านสวัสดิการและการสงเคราะห์ แก่ผ้ รู ับบริ การ โดยมีรูปแบบการดําเนินงานในลักษณะบ้ านเปิ ด
- เป็ นผู้มีสญ ั ชาติไทย มีความสมัครใจ - สามารถช่วยเหลือตนเองในการดํารงชีวิตประจําวันได้ - ไม่เป็ นโรคติดต่ออันตรายร้ ายแรง หรื อติดยาเสพติด - ไม่เป็ นผู้วิกลจริ ต หรื อจิตฟั� นเฟื อน - ไม่เป็ นผู้ต้องหาว่ากระทําผิดอาญาหรื ออยูใ่ นระหว่าง การสอนสวนหรื อถูกดําเนินคดีอาญา - ประสบปั ญหาความเดือดร้ อน ได้ รับผลกระทบจาก ความรุนแรง ยากจน มีรายได้ น้อย ไร้ ที�พงึ� ไม่มีที�อยู่ เป็ นหลักเป็ นแหล่ง อาศัยอยูใ่ นที�สาธารณะ
กลุม่ เป้าหมาย คนไร้ บ้าน และบุคคลหรื อครอบครัวที�ประสบความเดือดร้ อน ไร้ ที�พงึ� หรื อมีรายได้ น้อย ทังที � �มีภมู ิลําเนาในกรุงเทพมหานครและต่างจังหวัด 11
อัตราการเข้ าพักซํ �า เปอร์ เซ็นต์
50 40 30 20
เดือน
ปี 2556
ปี 2557
ปี 2558
ปี 2559
จากจํานวนคนไร้ บ้านที�เข้ าใช้ บริ การในบ้ านอิ�มใจ 1462คน ในปี 2556-2559
เพศหญิง 394
ส่วนใหญ่มีอายุ 41-59 ปี ถึง 54%
เพศชาย 1,068
12
จํานวนผู้ลงทะเบียนเข้ าพักเป็ นรายวัน (ราย) เดือน ต.ค. 59 - ส.ค. 60
5000
ราย 4465
4000
4410
4346 3968
3815
3778
3502
3000 2000
ต.ค.
พ.ย.
ธ.ค.
ม.ค.
ก.พ.
มี.ค.
เม.ย.
2873 2831
2879
2935
2906
พ.ค.
ก.ค.
ส.ค.
ก.ย.
เฉลี�ยมีผ้ เู ข้ าพักอาศัย วันละ 117 ราย
13
มิ.ย.
เดือน
ส่งต่อหน่วยงาน ในสังกัดกระทรวง การพัฒนาสังคมฯ 50 คน
กลับภูมิลําเนา /ครอบครัว 120 คน
ออกไปประกอบ อาชีพ 560 คน ไม่ระบุ 16 คน
ออกกลับไปใช้ ชีวิตอิสระ 122 คน
เหตุผลการไม่เข้ าพักซํ �า
เข้ าบ้ านพักของ มูลนิธิพฒ ั นา ที�อยูอ่ าศัย 40 คน
ปี 2556-2560 จํานวน 948 คน
เสียชีวิต 3 คน
ถูกดําเนินคดี 10 คน
14
ยุตกิ ารให้ บริ การ 27 คน
Exsiting Program & New Program
ที�พกั + อาหาร
ฝึ กอาชีพ (ส่งไปตามศูนย์ตา่ งๆ)
ฝึ กอาชีพ (ภายในบ้ านอิ�มใจ)
Shop , restaurant&cafe
ขันตอนการคั � ดกรอง เปิ ดรับลงทะเบียน 15:00 - 22:00 น. ทุกวัน
สังเกตุพฤติกรรม และตรวจร่างกาย
ผ่านการคัดกรอง/ ตรวจร่างกาย
แจ้ งความประสงค์ เข้ าพักได้ เลย
พบสารเสพติด, วิกลจริ ต หรื อเป็ นโรคติดต่อ
ส่งไปยังหน่วยงานที� เกี�ยวข้ องดูแลต่อ
15
ทําบัตรประจําตัว
Connection ศูนย์สวุ ิทย์ วัดหนู
เครื อข่ายสลัม 4 ภาค
มูลนิธิพฒ ั นาที�อยูอ่ าศัย มูลนิธิกระจกเงา
16
Site
ถนนวรจกั ร
ถนน จักรวรรดิ แขวง บ้ านบาตร เขต ป้อมปราบศัตรูพา่ ย กรุงเทพมหานคร
ตึกแถวบ้ านบาตร บ้ านช่างคาด
ือง ํารุงเม ถนนบ
แยกแม้ นศรี
ตรอกเซี�ยงไฮ้
ตึกแถวบ้ านบาตร บ้ านช่างคาด
17
10 อันดับ เขตที�มีคนไร้ บ้านเยอะที�สดุ ใน กทม.
3
2 10 1
5
9
4
8
7 6
1. เขตพระนคร 595 คน 2. เขตบางซื�อ 296 คน 3. เขตจตุจกั ร 235 คน 4. เขตปทุมวัน 215 คน 5. เขตสัมพันธวงศ์ 195 คน 6. เขตคลองเตย 152 คน 7.เขตราชเทวี 144 คน 8. เขตบางกะปิ 137 คน 9. เขตบางรัก 134 คน 10.เขตพญาไท 133 คน ข้ อมูลจากการสํารวจของมูลนิธิอิสรชนร่วมกับกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมัน� คงของมนุษย์ ปี 2559 18
ทางเข้า
ทางเข้ า
ที�ทําการประปาแม้ นศรี (เดิม) บ้ านอิ�มใจ บริ เวณทํากิจกรรมต่างๆ ลานจอดรถ 19
อาคารบ้ านอิ�มใจ
+10.60 rooftop fl.
ที�ตากผ้ า ช - ญ โถงนอนรวมชาย โถงนอนรวมหญิง สํานักงาน ศูนย์คดั กรอง 20
+7.10
3th fl.
+3.60
2nd fl.
+0.10
1st fl.
อาคารบ้ านอิ�มใจ
1
st fl.
อาคารบ้ านอิ�มใจ
ห้ องอยูเ่ วร ญ
เก็บเอกสาร โต๊ ะเจ้ าหน้ าที�
ทางขึ �นผู้รับบริ การชาย
ห้ องอยูเ่ วร ช
ตู้ฝากของ ห้ องคัดกรอง
Pantry
ผู้รับบริ การ/เจ้ าหน้ าที�
ห้ องนํ �า ส่วนต้ อนรับ
office equipment
ทางเข้ าสํานักงาน
ทางเข้ าสํานักงาน
ทางขึ �นผู้รับบริ การหญิง
2
nd fl.
อาคารบ้ านอิ�มใจ
ห้ องนํ �า/ซักล้ าง โถงนอนรวมหญิง
21
3
อาคารบ้ านอิ�มใจ
th fl.
อาคารบ้ านอิ�มใจ
ห้ องนํ �า/ซักล้ าง
โถงนอนรวมชาย
Rooftop อาคารบ้ านอิ�มใจ
ที�ตากผ้ าฝั�งหญิง ที�ตากผ้ าฝั�งชาย
22
Exsiting pic
23
1st fl.
Exsiting pic
2nd fl.
24
3th fl.
Exsiting pic
rooftop 25
ที�ทําการประปาแม้ นศรี (เดิม)
storage
training area
shop , restaurant&cafe
26
+7.75
3th fl.
+3.95
2nd fl.
+0.05
1st fl.
Book Store
W/C
Shop
Stock
office
Cafe
Restaurant
1
st fl.
ประปาแม้ นศรี เดิม
27
Training
food and beverage
W/C
office
Training
artwork&craft
Restaurant
2
nd fl.
ประปาแม้ นศรี เดิม
28
Storage
Storage
3
th fl.
ประปาแม้ นศรี เดิม
29
Exsiting pic
30
Exsiting pic
31
Exsiting pic
32
Case study
33
ภาพจาก www.crisis.org.uk
Case study
What they do
เป็ นองค์กรเพื�อช่วยเหลือคนไร้ บ้าน ให้ ผ้ คู นสามารถสร้ างชีวิตใหม่ ช่วยเหลือในเรื� องของที�พกั อาศัยการฝึ กทักษะต่างๆในการทํางาน หรื อช่วยเหลือด้ านสุขภาพและความเป็ นอยู่ โดยการช่วยเหลือขึ �น อยูก่ บั ความต้ องการและสถานการณ์ของแต่ละคน
History
ก่อตังขึ � �นเมื�อปี พ.ศ.2510ท่ามกลางการตระถึงความสําคัญ ของวิกฤตการณ์คนไร้ บ้านในอังกฤษ นักการเมือง กลุม่ คนไร้ บ้าน และนักเครื� องไหวเพื�อสังคม ได้ ร่วมมือกันระดมกําลังช่วยเหลือกลุม่ คนไร้ บ้านและรณรงค์ เพื�อยุตเิ หตุการณ์นี �
Impact
34
ภาพและข้ อมูลจาก www.crisis.org.uk
Case study
Shop from Crisis
ในปี 2002 Crisis ได้ เปิ ดตัวศูนย์ฝึกอบรมอาชีพแห่งแรกในกรุงลอนดอน เป็ นการเติมเต็มช่องว่างทางการศึกษา และประสบการณ์การทํางาน ศูนย์ได้ รับรางวัล Charity Awards ประจําปี 2004 ในฐานนะผู้ริเริ� มสร้ างสรรค์ในการแก้ ปัญหาคนไร้ บ้าน และใน shop ต่างๆ ถูกดูแลโดย สมาชิกที�ผา่ นการฝึ กอบรมมาแล้ ว
35
ภาพและข้ อมูลจาก www.crisis.org.uk
Case study
Cafe from Crisis
เริ� มต้ นร้ านแรกที�ลอนดอน โดยมีการจัดฝึ กอบรมสําหรับคนที�สนใจ และมาบริ การจริ ง ปั จจุบนั มีสาขาที� Newcastle และ Oxford
36
ภาพและข้ อมูลจาก www.crisis.org.uk
Color mood
37
Mood
Yaya
Amstelveen Winkelcentrum Stadshart Amstelveen Binnenhof 25 1181 ZH Amstelveen
แนวคิดไม่ได้ เป็ นเพียงแค่ร้านค้ า แต่เป็ นเหมือนกับการไปเยี�ยม เพื�อนของคุณซึง� ทําให้ คณ ุ รู้สกึ เหมือนอยูบ่ ้ านคุณสามารถนัง� พักผ่อนบนในโซฟาหรื อดื�มชาที�โต๊ ะในห้ องครัวได้
38
ภาพจาก http://www.paulinaarcklin.net/yaya/
Mood
Midland 8634 Washington Blvd. Culver City, CA 90232
39
ภาพจาก https://shop-midland.com/
Mood
Organic Supply 148 ถนนนาคนิวาส แขวงลาดพร้ าว ลาดพร้ าว กรุงเทพมหานคร 10230
เกิดจากการรวมตัวของคุณนํ �าตาล คุณทราย คุณก๊ อต และคุณเล็ก (Greasy Café) “เราจะนําของที�คนอื�นมองข้ ามนํากลับ มาใช้ ใหม่โดยไม่ก่อขยะเพิ�ม” 40
ภาพจาก https://www.bkkmenu.com
อ้ างอิง สํานักกองทุนสนับสนุนการสร้ างเสริ มสุขภาพ. 2559. การสํารวจข้ อมูลเชิงลึกของคนไร้ บ้านในเขต กรุงเทพมหานคร และพื �นที�เกี�ยวเนื�อง (งานวิจยั ). www.thaihealth.co.th พรรณราย เรื อนอินทร์ , 2560. 90% คนไร้ บ้านไม่ตกงาน. www.matichonweekly.com อนรรฆ พิทกั ษ์ ธานิน, 2558. คนไร้ บ้าน:จุดเริ� มต้ นการสํารวจและต่อยอดสุขภาพคนไร้ บ้าน(เอกสาร ประกอบการเสวนา) สุดารัตน์ แก้ วกําหนด, 2557. ปั ญหาทางกฎหมายในการคุ้มครองคนเร่ร่อนตามราชบัญญัตคิ ้ มุ ครอง คนไร้ ที�พงึ� พ.ศ.2557. สาขากฎหมายมหาชน คณะนิตศิ าสตร์ มหาวิทยาลัยศรี ปทุม เหมพรรษ บุณย้ อยหยัด และเพิ�มศักดิ� มกราภิรมย์, 2555. สิทธิมนุษยชนกับกระบวนการต่อสู้ของคน ไร้ บ้านในเขตพระนคร. สถาบันสิทธิมนุษยชนและสันติศกึ ษา
End homelessness