Waarin we ons vergissen

© Panoramic

Wie de gruwelijke onthoofding van Samuel Paty ziet als het zoveelste incident in de uitdijende reeks van individuele gewelddaden van jonge fanatici die daarin de bekroning zien van een korte maar krachtige bekering tot de enige ware religie, mist iets. Dan wordt het uitkijken tot de volgende moord gevolgd door de traditionele betuiging van medeleven en afschuw. Terwijl ik deze tekst nalees voor verzending lopen de berichten over Nice en Avignon binnen …

Jef Asselbergh

Maar in Conflans de Sainte Honorine was Samuel Paty niet het enige doelwit en waren er ook meer ‘daders’ dan een warrige Tsjetsjeen met ingewikkeld CV. Een minimale analyse van de feiten leert ons dat aan dit criminele hoogtepunt een proces voorafgaat met een zeer kwaadaardige intentie, bedreigend voor de hele samenleving. Aanleiding voor de rituele moord was een les maatschappijleer rond de vrije meningsuiting.

De jonge leerkracht was niet het enige doelwit, het geheel aan acties wil enkele hoekstenen van onze maatschappij treffen

Islamkritische cartoons maakten daar deel van uit, maar de leerkracht had leerlingen die zich daaraan zouden ergeren op voorhand uitgenodigd om weg te kijken of de klas

te verlaten. De dagen voorafgaand aan de moord werd de school onder druk gezet met een aanklacht omtrent ‘pornografie’, werd de leerkracht beledigd, werd het ontslag geëist van deze ‘schurk’ (ce voyou) en werd het verbod op dergelijke kritische lessen geëist. Het gaat duidelijk om feiten waaruit wel degelijk maatschappelijke besluiten kunnen worden getrokken: los van de moord zijn dergelijke tussenkomsten ontoelaatbaar. Het gaat duidelijk over de grenzen van ‘dat moet ik van mijn geloof’.

We moeten de moed hebben dit als een probleem met religie te duiden en het niet te verpakken als een probleem van de multiculturele samenleving

De jonge leerkracht was niet het enige doelwit, het geheel aan acties wil enkele hoekstenen van onze maatschappij treffen: onderwijs dat niet alleen gericht is op functionele kennisoverdracht maar dat ook opleidt tot zelfstandig en vrij denken, dat leert om te gaan met de vrijheid een andere mening te hebben en hoe met die van een ander om te gaan, dat jongeren opleidt tot burgers in een plurale maatschappij die niet opgedeeld wordt in compartimenten naar geloof, overtuiging, taal, et cetera.

Dergelijke inmengingen hebben zich eerder voorgedaan, ook in België. Herinner u de gewelddadige rellen rond het verbod op de hoofddoek op school bij het Antwerpse atheneum of de opdracht tot verklikking bij de bespreking in de klas van de Pano-uitzending over ‘Schild & Vrienden’ of aanverwante thema’s. Het eerste werd aangedreven door een hermetisch gesloten geloof in de voorrang van Gods woord op de wet, op de maatschappelijke afspraken die in onze rechtsstaat gelden. Het tweede drijft op de even gesloten woede en rancune die voortvloeit uit de spanningen binnen onze democratie ten gevolge van de contestatie van de seculiere ordening.

Het wordt de hoogste tijd om het debat over de relatie tussen onze burgerlijke vrijheden en politieke en religieuze meningen te heropenen en scherper te stellen, met een duidelijke analyse en een correcte retoriek

Als u op deze stellingen reageert met ‘dat zijn twee verschillende fenomenen’, dan heeft u gelijk. Hoewel ze beiden eenzelfde doel beogen, de afbraak van de democratische rechtsstaat, zijn motor en brandstof verschillend. Dat betekent dan ook dat wij in de benadering ervan niet dezelfde redeneringen kunnen volgen en zeker niet dezelfde taal moeten hanteren. Als de moord op Paty en de onacceptabele druk op het onderwijs gedragen worden door mensen voor wie de absolute wil van Allah moet opgelegd worden aan gelovigen en

© Norbert Van Yperzeele

ongelovigen, moeten we de moed hebben dat als een probleem met religie te duiden en het niet te verpakken als een probleem van de multiculturele samenleving. Omdat het onjuist is met dit containerbegrip te verwijzen naar één groep problematische gelovigen en omdat we met die retoriek verdwalen in het moeras van woede en rancune van de gedachtenpolitie van de tweede groep.

Het wordt de hoogste tijd om het debat over de relatie tussen onze burgerlijke vrijheden en politieke en religieuze meningen te heropenen en scherper te stellen, met een duidelijke analyse en een correcte retoriek. We denken al te lang dat dit niet meer nodig is. Waarin we ons vergissen.

Over de auteur Jef Asselbergh is een gewezen grootmeester van het Grootoosten van België en bestuurslid van deMens.nu. Op 1 december verschijnt van bij ASP De Stichtingsakte van de Vrijmetselarij over de actualiteit van Anderson’s Constitutions.