Word niet ziek

Lezer, wist u reeds dat als u ziek wordt, u geselecteerd zal worden om wél of niet medisch behandeld te worden? ‘Prioritering’ heet dat proces, een neologisme dat nog ontbreekt in mijn Van Dale (maar die uitgave is verouderd), beter: newspeak (zie 1984, George Orwell). Het is de titel van de aanbeveling door het Comité Bio-ethiek, die kort voor kerstmis de wereld werd ingestuurd. Wie de negentien bladzijden wil lezen, vindt de link in de blog van het Humanistisch Verbond.

Nu moet ik eerlijk blijven: het Comité schrijft tweemaal, dat prioritering aan de orde komt bij worst case scenario’s waarbij door een piek aan besmettingen de capaciteit van de zorg acuut zou worden overschreden en er bijgevolg beslist zou moeten worden welke patiënten toegang krijgen tot schaars geworden middelen en welke niet’. Enkele bladzijden verder wordt er nog aan toegevoegd: ‘een complete saturatie van de afdelingen Intensieve Zorgen die niet kan worden ondervangen door een transfer van patiënten naar andere ziekenhuizen’. Ook stelt het Comité voor om zorgpersoneel van andere afdelingen en studenten in te zetten. Maar over de medische diensten van het Belgisch leger, het terugroepen van gepensioneerden, de extra 290 miljoen van het federaal Zorgpersoneelfonds, de zorgbuddy’s, Artsen Zonder Grenzen, de vooruitgang van de therapeutische technieken, de diverse lockdownregels die de toevloed van nieuwe zieken doelmatig afremmen, en de vaccinaties: over al deze bijdragen tot een oplossing spreekt het Comité niet.

WIE GAAT DAT BESLISSEN? Nu wil u natuurlijk weten, lezer, wie die prioritering op u gaat toepassen op het ogenblik dat u ziek wordt. Onze ministerpresident (‘Da gade gij niet beslissen’)? De pastoor van de parochie waar u gedoopt werd, of uw leraar godsdienst, of uw Chiro-leider? Oei, sorry hiervoor, nu vergis ik mij van lezer. Het Comité heeft die vraag beantwoord: de beslissing wie voorrang krijgt, moet genomen worden door een team, met liefst ook een arts die u niet kent. Of uw eigen huisarts erbij is, wordt niet gepreciseerd. Het voordeel is, volgens het Comité: ‘De betrokkenheid van het team verdeelt bovendien de morele last van deze zware beslissingen over meer schouders. Dezelfde collegialiteit is aangewezen bij elke evaluatie waarbij patiënten worden doorverwezen’. Ik weet niet, lezer, wat u nu voelt. Ik krijg hier koude rillingen van. Want wie is er dan nog verantwoordelijk en aansprakelijk? Hoeveel vertrouwen in onze ziekenzorg blijft er over? Durven we onze gezondheid, dus onze toekomst in de handen leggen van dát anonieme team?

Overdrijf ik nu niet? Want op voorwaarde dat de juiste selectie gemaakt wordt, is er geen probleem, toch? Als u, en ik natuurlijk, maar geprioriteerd worden: moeten we dan gewoon het team van artsen en anderen niet hun werk laten doen? (want ze zijn van goede wil, en door COVID de uitputting nabij. Het is niet het moment om hen te bekritiseren). Wat zegt het Comité over u en mij? Nu komt de kat op de koord: over de criteria van selectie bestaat geen unanimiteit; het Comité geeft daarom ‘geen concrete richtlijnen’, maar ‘ethische overwegingen’. Maar we hebben in de kranten kunnen lezen dat in de feiten reeds in maart 2020 diverse artsenverenigingen en meerdere ziekenhuizen hun eigen richtlijnen hebben toegepast, en dat artsen in ziekenhuizen vertellen over hun schrik dat alle bedden vol zouden zijn, en over de moeilijke keuzen die ze maken. Patiënten moeten ‘revalidatiepotentieel’ hebben, zegt de professor: ‘Wie op voorhand al te verzwakt is …’ Lezer: koester dus uw revalidatiepotentieel. Best is niet oud te worden, want dat is een risicofactor, dat herhaalt iedereen. En pas op wanneer u een formulier ‘vroegtijdige zorgplanning’ voorgelegd krijgt: daar ondertekent u welke behandelingen u weigert, en of u wilt sterven in een vertrouwde omgeving. Sommigen interpreteren dit zeer letterlijk. Och, is het eigenlijk te verwonderen dat er na jaren besparingen bij de overheden, in de ziekenhuizen, in de ziekteverzekering, de rusthuizen, op het aantal artsen, nu ook de zieken aan de beurt zijn? Ieder op tour, zeiden we vroeger, we kunnen toch niet iedereen redden? Zoals we ook niet alle bootjes op de Middellandse Zee gered hebben. Wir schaffen das, ja, maar wie gelooft dat nog? De laatsten aan wie we mogen verwijten maken, zijn onze vermoeide dokters en verplegenden als ze hun gedrag afstemmen op die besparingen. Voor u, lezer, en voor mij vanzelfsprekend, is het dus cruciaal niet ziek te worden. Blijf gezond!

Frank Roels

Over de auteur: Frank Roels is arts, emeritus professor van de Universiteit Gent en de VUB. Zijn e-boek over eigen, tijdse moraal staat is terug te vinden op de blog van het Vermeylenfonds.