1.5.2 Milieuzorg op school

1. 5. 2 M I L I EUZ ORG O P S C HO O L

AL G E ME E N

Trekker RLKGN, Provincie Antwerpen (MOS) Contactpersoon (RLKGN) Daan Janssens, Karen De Schutter Partners Provincie Antwerpen (PIME/MOS), basisscholen en secundaire scholen, Natuurpunt, VELT,…

Doelgroep Schoolgaande kinderen (basisschool en secundair onderwijs), onderwijzend personeel

Doelstelling Schoolgaande jeugd in contact brengen met groen op de schoolterreinen en opwaarderen van de ecologische functie van de schoolinfrastructuur

OMSCHRIJVING

Overal in de Westerse wereld verliezen kinderen het contact met hun natuurlijke omgeving. Oorzaken zijn onder meer het gebrek aan groene ruimte in de buurt, gevaarlijk verkeer, een onveiligheidsgevoel van de ouders en de overvloed aan binnenhuis-impulsen zoals TV en computer. Vooral in een versnipperde regio als Vlaanderen dreigt een vervreemding met de groene leefomgeving sterk tot uiting te komen.

Het is bewezen dat voldoende contact met natuurlijke elementen noodzakelijk is voor de fysieke, mentale en sociale ontwikkeling van kinderen. Op meerdere manieren trachten beleidsmakers en initiatiefnemers dan ook het tij te keren en de jeugd opnieuw dichter bij het groen te brengen. Door de schoolomgeving groener in te richten en te voorzien in een breed gamma aan natuurlijke elementen wordt zowel de ecologische als de belevingswaarde van de schoolinfrastructuur vergroot.

In samenwerking met de Provincie Antwerpen en MOS wordt een traject uitgewerkt om een aantal geïnteresseerde scholen intensief te begeleiden bij hun participatieproces aan een groenere schoolomgeving. Naast deze MOS-scholen financieren we sommige scholen ook additioneel vanuit de landschapswerking. Ook deze scholen zijn vermeld in onderstaand overzicht.

Jaarlijks wordt door de provincie een budget van 50.000 euro uitvoerinsgmiddelen besteed aan de vergroening van scholen. Ook in 2021 slaagden we erin een belangrijk aandeel van deze middelen in ons werkingsgebied in te zetten. Dankzij het project ‘Kempense Scholen Breken Uit’ gefinancierd ihk van de proeftuin ontharding door het Departement Omgeving kunnen we additioneel nog 250.000 euro inzetten voor de ontharding van schoolspeelplaatsen. In sommige gevallen worden ook projectmiddelen van ANB via Natuur in je Buurt ingezet bv bij de Toverboom in Geel of middelen van steden of gemeenten gebruikt om de vergroening te kunnen realiseren zoals bijvoorbeeld bij SBS De Burgstraat in Geel.

Bij de vergroening van scholen werken we in een eerste werkjaar samen met de scholen aan een visie op de buitenruimte van de school uit en gaan we doorheen een participatief traject met schoolbestuur, leerlingen, leerkrachten en ouders aan de slag met een concrete wensenlijst om een ontwerp te maken. Vroeger realiseerden we meestal relatief kleine interventies op de scholen. Vandaag slagen we er meer en meer in om de scholen te begeleiden om hun droomspeelplaats te realiseren vanuit een meer integraal perspectief: met aandacht voor duurzaamheid (klimaat, infiltratie, biodiversiteit), diverse spel- en bewegingsvormen en kansen voor leernatuur. De opgeleverde projecten van 2021 vindt u hoger, de geplande projecten voor 2022 beschrijven we hieronder. In 2021 werd veel geïnvesteerd in de voorbereidende werken. In 2022 en 2023 zullen vele van deze projecten worden uitgevoerd.

1. VBS De Reuzepas in Oud-Turnhout

De Reuzepas plant grote nieuwbouwwerken en vroeg ons een ontwerp te maken van de buitenruimte. In 2024 wordt hier wellicht uitvoering aan gegeven. Voorjaar 2022 worden werken uitgevoerd om de voorzijde van de school te vergroenen.

2. Steinerschool De Nieuwe Maan Geel

In 2017-2018 vergroenden we de nieuwe speelplaats van de deze school. Inmiddels huren ze het belendend perceel dat contact maakt met het parochiecentrum van Larum. In samenspraak met de dorpsraad wordt daarom een nieuw ontwerp gemaakt om deze weide voor buurtbewoners, verengingen en de school in te richten. Bij het coronaherstelfonds dienden we in 2021 een project in om financiering hiervoor te krijgen.

3. VIBO De Ring in Turnhout

Op deze school werd in 2021 al heel wat uitgevoerd door de leerlingen en klusjesmannen. De finale oplevering plannen we in 2022 met heel wat extra groen en speelnatuur voor de school. We slaagden erin ook de buren mee te krijgen in het vergoeningsverhaal. Samen planten we een bomenrij die schaduw en een groen karakter zal geven aan de speelplaats.

4. KVRI Vorselaar

Deze secundaire school in het hartje van Vorselaar maakt deel uit van een grote scholencampus met de Thomas More Hogeschool, kleuterschool de Duizendpoot, basisschool Windekind en de kloostertuin. In 2021 vatten we het plan op om de hele campus te verduuurzamen. Hiervoor schreven we een subsidiedossier voor de Groenblauwe dooradering van Vorselaar in samenspraak met de scholen, de zusters der christelijke scholen en de gemeente. Voor het KVRI maakten we al een ontwerp en startte de uitvoering met een volledige ontharding van hun speelplaats.

5. VBS De Luchtballon Herenthout Lagere School en VBS De Luchtballon Herenthout Kleuterschool

Beide sites van de Luchtballon willen hun speelplaatsen vergroenen en verduurzamen. We maakten een ontwerp waar vanaf de zomer van 2022 uitvoering aan zal worden gegeven.

6. GBS Alles Kids Gompel Mol

Deze gemeentelijke basisschool ligt in het projectgebied van de ‘Groene Wij’ in Gompel. Met dit ontwerp realiseren we een groene buitenruimte voor de school in 2022.

7. VBS Millekemol Mol

Voor deze basisschool in Mol Millegem realiseerden we in 2021 al de ontharding van de site Mollekemil in 2021. In 2022 wordt de volledige school vergroend opgeleverd, deels met middelen van de provincie om de bestaande groene zones verder te vergroenen en met middelen van het project Kempense Scholen Breken Uit om de verharde zones uit te breken en te vergroenen.

8. VBS De Weg-wijzer Dessel

Met deze basisschool maakten we in 2021 een ontwerp om een speelbos in te richten en een nieuwe groene speelplaats toe te voegen. Deze ruimte ligt tussen de bestaande kleuter- en lagere school. In 2021 werd de vervuilde grond al afgevoerd en nieuwe teelaarde ingevoerd. In 2022 wordt de nieuwe speelplaats opgeleverd.

9. GBS Klimop Grobbendonk

Bij de gemeentelijke basisschool de Klimop in Grobbendonk zullen we ook in 2022 ontharden in het kader van het project Kempense Scholen Breken Uit. Additioneel wordt met provinciale middelen de zogenaamde ‘Jungle’ naast de school aangpakt zodat de school ook van deze ruimte kan gebruik maken als speelplaats.

10. SBS De Burgstraat Geel

De Stad Geel wil de hele speelplaats van SBS De Burgstraat volledig renoveren en groen inrichten en zocht daarom ons Regionaal Landschap aan om een ontwerp te maken en de uitvoering te begeleiden. Een ambitieus project waarbij we middelen verkregen van de provincie en AGION om dit mee waar te maken. In 2022 wordt de kleuterspeelplaats en de site van de Buitenschoolse Kinderopvang aangepakt en in 2023 wordt ook de hele lagere schoolspeelplaats vergroend opgeleverd.

11. Gemeentelijke Basisschool Klimopschool Bouwel

Ihk van de proeftuin ontharding wordt de buitenruimte van het renovatieproject van deze school ingericht in 2023. In samenspraak met de architect wordt in 2022 het ontwerp gefinaliseerd ifv oplevering in 2023.

12. Gemeentelijke Basisschool De Knipoog Vorselaar

Ihk van de proeftuin ontharding Kempense Scholen Breken Uit wordt de buitenruimte van de nieuwbouw van de school en jeugdcampus ingericht in 2023. In samenspraak met het architectenbureau wordt in 2022 het ontwerp gefinaliseerd ifv oplevering in 2023.

13. Gemeentelijke Basisschool Gierle (Lille) kleuterschool

Na het participatietraject met de gemeente en de school is het ontwerp bijna definitief om vanaf de zomer van 2022 in uitvoering te gaan ihk van de proeftuin ontharding. Ook hier realiseren we grote ontharding en vergroening van de speelplaats.

14. Gemeentelijke Basisschool Gierle (Lille) oude site lagere school

Deze site werd volledig onthard ihk van het project Kempense Scholen Breken Uit. Inmiddels werd het project aanzienlijk verruimd tot het project de ‘Kleine Wildernis’ waarmee we niet enkel de oude site van de lagere school maar ook de naastgelegend chiroterreinen en een weiland met poel mee beschouwen om een parkzone te creëren voor de buurtbewoners, jeugdverenigingen en recreanten. Om dit te financieren werden middelen aangevraagd bij Natuur in je Buurt (ANB) en het coronaherstelfonds. In het kader van het PDPO project Groenkapoen dat vanaf 2022 van start gaat, zullen we de chiroterreinen vergroenen.

15. Gemeentelijke Basisschool Het Trapleerke Lille

Voor het Trapleerke in Lille werd het ontwerp gefinaliseerd. De gemeente plant al eerste onthardingsacties in het voorjaar van 2022 om ook deze site in 2023 onthard vergroend te kunnen opleveren ihk van het project Kempense Scholen Breken Uit.

16. GVBS De Wingerd Lille

Van deze basisschool konden we in 2018-2020 al de speelplaats van de lagere school mooi vergroend opleveren. De eerste werken gebeurden al in 2021 om ook de kleuterspeelplaats in te richten. Een ontwerp werd gefinaliseerd en het schoolbestuur zorgde voor de afbraak van de kleuterblok waardoor veel extra groene ruimte kan worden bij gecreëerd in 2023.

17. GVB De Springplank Lille (2 speelplaatsen)

De Springplank heeft 2 sterk versteende speelplaatsen. De ontwerpen voor beide speelplaatsen voorzien een grote onthardingsoperatie in 2022 en 2023 ihk van de proeftuin ontharding.

18. Freinetschool De Vlindertuin Lille

De Vlindertuin heeft al een prachtige groene speelplaats die we samen mochten realiseren met uitvoeringsmiddelen van de provincie. Ze zijn ook betrokken in het project Kempense Scholen Breken Uit om de onthaalzone en parkeerplaats te ontharden. Daartoe maakten we een ontwerp dat in 2022 zal worden uitgevoerd met de leerlingen en ouders.

19. Gemeentelijke Basisschool De Kriebel (OLV-Olen)

De gemeente Olen en de school engageerden zich om de gemeentelijke basisschool De Kriebel te ontharden in het schooljaar 2022-2023 ihk van de proeftuin ontharding. In 2022 bekijken we samen of dit nog realistisch is. Ze werken daartoe eerst hun lokale onderwijsvisie uit.

20. Gemeentelijke Basisschool De Kleine Wijzer (Olen Centrum)

De gemeente Olen en de school engageerden zich om de gemeentelijke basisschool De Kleine Wijzer te ontharden in het schooljaar 2022-2023 ihk van de proeftuin ontharding. In 2022 bekijken we samen of dit nog realistisch is.

21. VBS De Knipoog Olen (OLV-Olen)

De Knipoog in Olen is erg enthousiast over het ontwerp dat we samen met hen opmaakten om hun speelplaats grondig te vergroenen. In schooljaar 2022-2023 worden de eerste stenen uitgebroken.

22. Stedelijke Basisschool Larum (Geel)

Ook de kinderen van SBS Larum zullen hun school zien transformeren in schooljaar 2022-2023. In 2021 werd het ontwerp voor hun nieuwe speelzone gefinaliseerd.

23. BUSO Oosterlo Geel

De leerlingen en leerkrachten van BuSO Oosterlo zijn razend enthousiast over hun nieuwe speelplaats. En terecht want de speelplaats rond de centrale lindeboom is het afgelopen jaar van gedaante verwisselt. De

klinkerverharding maakte stapsgewijs plaats voor een leuke gevarieerde speel/rust- en ontmoetingsplek. De leerlingen werden ingeschakeld voor het opmetsen van zitmuurtjes, het bouwen van een zitarena, het verrijden van grond en compost en bij de aanplantingswerken. Najaar 2021 werden de fruitbomen, struiken en vaste planten vakkundig geplant tijdens de praktijklessen. Het schoolteam heeft de vergroenings-kriebels te pakken en start volgend jaar zelfs met het pimpen van hun tweede speelplaats waarvoor het ontwerp al klaarligt.

24. VBS De Toverboom

Midden in het dorp van Geel Bel vinden we bassischool de Toverboom. De school heeft in 2019 extra gronden aangekocht waardoor hun speeloppervlakte meer dan verdubbeld is! De speelzone wordt ook voor het grote publiek opgensteld, na de schooluren zal iederen uit de buurt hier kunnen vertoeven. De speelzone is gelegen in het beschermde cultuurhistorisch landschap ‘Landschap van Bel’. Het Agentschap Onroerend Erfgoed erkende deze zone achter de St Lambertuskerk als beschermd dorpsgezicht.

De laatste Jaren realiseerden we al heel wat vergroening in een vruchtbaar samenwerkingsverband tussen stad Geel, Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, MOS, leerlingenraad, oudercomité e.a.

Zo werd een breed gedragen ontwerp gemaakt wat stapsgewijs tot uitvoering komt. Een amfitheater en een avonturenparcours als natuurlijk speelgroen werden aangelegd ism. Hogeschool Thomas More.

In 2020 werd de projectsubsidie Natuur in je buurt goedgekeurd en konden we starten met de plannen voor het realiseren van een wadi met educatief reservaatje. Verder willen we ook elders maximaal inzetten op biodiversiteit met een beestentoren en andere (kunst)nestgelegenheden. Water is in deze droge ecosystemen echter van levensbelang. Daarom willen we een wadi creëren die wordt gevuld met het regenwater van de daken van de schoolgebouwen. Rondom komt het 'natuurgebiedje' dat wordt afgezet met kastanjehek en waarin een talud komt (grond uit de wadi) waar we open zand creëren voor o.a. zandbijen. Op de gradiënt richting de bodem van de wadi kan een enorme diversiteit qua fauna en flora zijn plaatsje natuurlijk ontwikkelen. Een klein hooilandje, kleine takkenril, wat struweel van boswilg en spork en een beestentoren maken het 'educatief reservaatje' af. Met in diverse nestgelegenheden verspreid over het speeibos, de fruitboomgaard en de oostelijk gerichte gevels willen we kansen bieden aan nog tal van andere diersoorten.

25. Sint Pietersinstituut Turnhout

De speelplaatsen van het Sint-Pieterinstituut in Turnhout werden in 2021 volledig heraangelegd. Al het regenweter dat nu valt wordt niet meer onmiddelijk afgevoerd naar de stadsriolering. Het regenwater wordt opgevangen in een gracht of wadi, waarna het rustig kan infilteren. De school creëerde een groene, rustige omgeving maar tegelijkertijd ook een sportieve, uitdagende en avondtuurlijke speelomgeving voor hun leerlingen. RLKGN werd aangezocht om het beplantingsplan te maken en alle aanplantingen uit te voeren. Ook realiseerden we enkele boomverzorgingswerken.

26. Sint-Dimpna Kleuterschool Geel

Met de kinderen en leerkrachten van de Sint-Dimpna kleuterschool werd een wensenlijst opgesteld. In februari 2022 stellen we het praatplan voor zodat we in 2023 de speelplaats kunnen vergroenen met middelen van de provincie.

27. GO Talentenschool in Turnhout

Deze secundaire school realiseerde op eigen kracht met advies van het Regionaal Landschap al mooie vergroeningsacties. In 2022 dienen ze ook een dossier in om hun nog sterk versteende speelplaats verder te vergroenen.

28. VBS Merksplas Merksplas

Nu Merksplas vanaf 2022 ook tot het werkingsgebied van RLKGN behoort, kunnen we deze school ook ondersteunen bij hun speelplaatsrenovatie. Die staat gepland in het schooljaar 2022-2023.

29. GBS De Zandloper Mol

Basisschool De Zandloper in Mol Rauw wil het hun vernieuwde speelplaats en gebouw vergroenen. Daarom maakten we een ontwerp om een aantal plantvakken groen in te richten en een groen buitenklasje te maken dat ook voor de leerkrachten kan dienst doen als picknickruimte.

30. GVKS de Wervetuin Vorselaar

De peuters en kleuters van de Wervetuin in Vorselaar kunnen al genieten van een mooie speelplaats met een speelbos. Toch willen het team nog verder gaan om meer biodiversiteit en leerkansen te krijgen en een bijdrage te leveren aan klimaatadaptatie. We maakten een ontwerp voor de vernieuwde speelplaats dat in schooljaar 20222023 zal worden uitgevoerd.

31. GVKS De Duizendpoot Vorselaar

De Duizendpoot ligt op de scholencampus van Vorselaar en heeft vandaag een sterk versteende speelplaats voor de kleuters. Er is veel draagvlak gecreëerd bij de leerkrachten om hun speelplaats sterk te ontharden en vergroenen. Daarom werd een ontwerp gemaakt waarvoor we middelen zoeken in 2022 ifv uitvoering in 2023.

32. Thomas More Campus Vorselaar

De beperkte buitenruimte van de Thomas More hogeschool in Vorselaar is voorlopig bijna volledig verhard. Met de docenten werd de ambitie geformuleerd om de aandacht voor ‘outdoor education’ en duurzaamheid die ze aanleren aan hun aspirant leerkrachten van de campus ook voor hun eigen buitenruimte waar te maken. Daarom stapten ze mee in de aanvraag Vorselaar Groenblauw om met middelen van het Departement Omgeving hun buitenruimte te verduurzamen door deze te ontharden en vergroenen.

Hier verdiepen we ons verder in het vergroeningstraject van 3 specifieke scholen

AC T IE 1 VE R G R OE N E N SP E E L W E IDE D E T O VE R B O OM - G E EL

OMSCHRIJVING

Midden in het dorp van Geel Bel vinden we bassischool de Toverboom. De school heeft in 2019 extra gronden aangekocht waardoor hun speeloppervlakte meer dan verdubbeld is! De speelzone wordt ook voor het grote publiek opgensteld, na de schooluren zal iederen uit de buurt hier kunnen vertoeven. De speelzone is gelegen in het beschermde cultuurhistorisch landschap ‘Landschap van Bel’. Het Agentschap Onroerend Erfgoed erkende deze zone achter de St Lambertuskerk als beschermd dorpsgezicht.

De laatste Jaren realiseerden we al heel wat vergroening in een vruchtbaar samenwerkingsverband tussen stad Geel, Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, MOS, leerlingenraad, oudercomité e.a.

Zo werd een breed gedragen ontwerp gemaakt wat stapsgewijs tot uitvoering komt. Een amfitheater en een avonturenparcours als natuurlijk speelgroen werden aangelegd ism. Hogeschool Thomas More.

In 2020 werd de projectsubsidie Natuur in je buurt goedgekeurd en konden we starten met de plannen voor het realiseren van een wadi met educatief reservaatje. Verder willen we ook elders maximaal inzetten op biodiversiteit met een beestentoren en andere (kunst)nestgelegenheden. Water is in deze droge ecosystemen echter van levensbelang. Daarom willen we een wadi creëren die wordt gevuld met het regenwater van de daken van de schoolgebouwen. Rondom komt het 'natuurgebiedje' dat wordt afgezet met kastanjehek en waarin een talud komt (grond uit de wadi) waar we open zand creëren voor o.a. zandbijen. Op de gradiënt richting de bodem van de wadi kan een enorme diversiteit qua fauna en flora zijn plaatsje natuurlijk ontwikkelen. Een klein hooilandje, kleine takkenril, wat struweel van boswilg en spork en een beestentoren maken het 'educatief reservaatje' af. Met in diverse nestgelegenheden verspreid over het speeibos, de fruitboomgaard en de oostelijk gerichte gevels willen we kansen bieden aan nog tal van andere diersoorten.

UITGEVOERD IN 2021

 Terreinbezoeken en overlegmomenten met school en architect  Overleg met architect om de mogelijkheden van natuurinclusief bouwen te bekijken  Brainstorm/ontwerp speelweide, biodiversiteitstoren en ecologische inrichting wadi  Levering nestkasten en educatieve speelelementen

GEPLAND IN 2022

 Realisatie ‘Natuur in je buurt’ dossier

AC T IE 2 H E T SIN T-P IE TE R SIN S TI TU U T ON TH AR D T! - T UR N H OU T

OMSCHRIJVING

De speelplaatsen van het Sint-Pieterinstituut in Turnhout werden in 2021 volledig heraangelegd.

Al het regenweter dat nu valt wordt niet meer onmiddelijk afgevoerd naar de stadsriolering. Het regenwater wordt opgevangen in een gracht of wadi, waarna het rustig kan infilteren. De school creëerde een groene, rustige omgeving maar tegelijkertijd ook een sportieve, uitdagende en avondtuurlijke speelomgeving voor hun leerlingen.

UITGEVOERD IN 2021

 Terreinbezoeken en deelname stuurgroep groene speelomgeving  Beplantingsadvies  Opvolging en coördinatie ontwerpfase, boomverzorging- en aanplantingswerken

AC T IE 3 VE R G R OE N IN G SP E E L P L AA TS B U S O OO ST E R L O - G E E L

OMSCHRIJVING

Meer groen op school, daar droomt toch iedereen van?

De leerlingen en leerkrachten van BuSO Oosterlo zijn razend enthousiast over hun nieuwe speelplaats. En terecht want de speelplaats rond de centrale lindeboom is het afgelopen jaar van gedaante verwisselt. De klinkerverharding maakte stapsgewijs plaats voor een leuke gevarieerde speel/rust- en ontmoetingsplek. De leerlingen werden ingeschakeld voor het opmetsen van zitmuurtjes, het bouwen van een zitarena, het verrijden van grond en compost en bij de aanplantingswerken. Afgelopen najaar werden de fruitbomen, struiken en vasteplanten vakkundige geplant tijdens de praktijklessen. Het schoolteam heeft de vergroenings-kriebels te pakken en start volgend jaar zelfs met het pimpen van hun tweede speelplaats.

UITGEVOERD IN 2021

Vergroening eerste speelplaats  Opbreken klinkers  Opmetsen van muurtjes en zitarena met de opgebroken klinkers  Plaatsen van speelbuis en robiniz constructie  De zitarena afwerken met beplanking  Het aanvoeren van zuivere teelaarde, compost en hakselhout  …  Aanplantingwerken

GEPLAND IN 2022

Afwerking speelplaats 1 en vergroening speelplaats 2.

Tijdens de praktijklessen steken de leerlingen hun handen uit de mouwen!