1.6.3 Koninklijk domein der kempen

1. 6. 3 KO N I N K L I J K D O M EIN D ER K EM P EN

AL G E ME E N

Trekker RLKGN en IOED STUIFZAND Contactpersoon (RLKGN) Els Oostvogels, Silvia Dubois Partners Erfgoedcel k.ERF, heemkringen, lokale experten, KEMP vzw, Hooibeekhoeve, Natuurpunt, TPA , Desse, Retie, Mol, Geel

Doelgroep Doelstelling Gemeenten, burgers, bewoners, stakeholders Een multidiscplinair onderzoeks- en ontlsuitingsproject over de geschiedenis, het landschap en de gemeenschap van de koninklijke domeinen in de Kempen.

AC H TE R G R ON D B I J D E KON IN KL IJ KE O N TG IN N ING V AN D E KE MP E N

OMSCHRIJVING

Koninklijk Domein der Kempen Toen de bestuurders van ons land midden 19de eeuw beslisten dat de Kempense heidegronden omgezet moesten worden in bos- en landbouwgronden, sprong niemand minder dan Koning Leopold I op de ontginningskar. Hij kocht grote stukken grond op ‘den Aard’, het heidegebied op de grens Geel-Retie-Dessel-Mol, langs het Kempische Vaart. De Koning der Belgen investeerde in het gebied, werkte nauw samen met andere rijke investeerders, verbleef geregeld in de Kempen en bouwde een modern landbouwbedrijf uit waar veel mensen uit de streek werkten. Ook zijn zoon Filips, Graaf van Vlaanderen, stapte mee in het ontginningsverhaal en was vooral actief in Postel en Retie waar het gebied ‘De Graaf’ nog steeds verwijst naar zijn aanwezigheid.

In de jaren 1950 werden de koninklijke gronden systematisch verkocht. Een groot deel werd in het kader van de reconversie van de landbouw uitgebouwd tot het ‘Kempisch Domein’, met modelboerderijen voor melkveehouderij. Vandaag is dit Koninklijk stukje Kempen nog steeds landbouwgebied, met de karakteristieke witte boerderijen uit de jaren 1950. Een ander deel van het gebied aan den Aard werd gebruikt voor de uitbouw van ‘den Atoom’ met modernistische woonwijk. Een andere en duidelijke verwijzing naar de koninklijke aanwezigheid in de Kempen is het provinciaal domein ‘Prinsenpark.’ Recent werden de gronden van de ‘Koninklijke Schenking’ in Postel aan de VLM verkocht. Overal vind je in het landschap sporen van de Kroon in de Kempen.

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete en erfgoeddienst STUIFZAND werken samen met de heemkringen aan het in beeld brengen van het koninklijk verleden van de Kempen. De kroon in de

Kempen is een nog niet aangesneden thema met potentieel dat de vier Kempense gemeenten Geel, Retie, Dessel en Mol met elkaar verbindt. Het project krijgt de steun van LEADER en resulteert in een royaal vormgegeven boek en een open platform waarin de spelers in het gebied uit kunnen putten. Met dit boek, platform, gerichte communicatie, fotoreportage en activiteiten hopen we de gemeenschap van het Kempisch Domein en partners te inspireren bij marketingcampagnes, branding van streekproducten, ontwikkeling van een toeristisch en recreatief aanbod en landbouwverbreding. Het boek wil de impact van de Koninklijke ontginning die zich afspeelde tussen 1850 en 1950 op het landschap in beeld brengen. Het landschap speelt de hoofdrol in het boek, binnen het nieuwe samenwerkingsverband wordt gezocht naar kansen voor landschapsherstel en het beheren en ontsluiten van het erfgoed.

ACTIEPLAN LEADER-PROJECTEN ‘KONING IN DE KEMPEN’ In augustus 2019 diende Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete i.s.m. STUIFZAND een aanvraag in bij zowel LEADER ZUID als LEADER OOST. In beide gebieden werd het project goedgekeurd. Omdat ons project zich in twee LEADER-gebieden afspeelt, hebben we de acties in deze aanvragen uit elkaar gehaald. In rapportage en uitwerking beschouwen we ons project als één geheel. Het project loopt tot 06/2023 en voorziet in volgende acties:  Boek ‘De Koning in de Kempen’  Fotoreeks ‘Koninklijk Domein vandaag’  Online infoplatform en databank  Landschapsonderzoek, waardering en prospectie naar ontsluiten bouwkundige en landschappelijk erfgoed  Landschapsherstel in De Graaf en het Kempisch Domein  Opmaak toeristisch magazine en opladen bestaande recreatieve aanbod  Verdiepen educatief aanbod (o.a. Hooibeekhoeve)  Communicatie en promotie  Gemeenschapsvorming, kennisdeling en opstart nieuwe samenwerkingsverbanden

Zandontginning Mol - rechtsonder De Kievithoeve, Geel Ten Aard

1.6.3.1.1 UITGEVOERD IN 2021

 uitwerking LEADER-projecten i.s.m. - kernteam (Stuifzand + RLKGN) - stuurgroep (Natuurpunt, Hooibeekhoeve, betrokken gemeenten (omgeving-toerismeerfgoed), LEADER secretariaat) - redactievergadering (heemkringen Dessel, Mol, Retie, stadsarchief Geel, Danny Van der Veken, Alex Lefevere) - toeristische werkgroep (TPA, gemeentelijke toeristische diensten)  historisch onderzoek: literatuuronderzoek, veldwerk, kaartanalyse (digitaliseren en onderzoek)  aanzet teksten boek  samenbregen en informeren gemeenschap en betrokkenen  lancering website www.koninklijkekempen.be  persmoment lancering website en folder  verspreiden folder bewoners Kempisch Domein  fotografieopdracht Koninklijk Domein - door Bart Van der Moeren  landschapsherstel: aanplant dreef in Geel en Retie

1.6.3.1.2 GEPLAND IN 2022

 Finaliseren boek  Lancering boek met persmoment  Publieksmoment met tentoonstelling  Plattelandsevent  Uitbouw website www.koninklijkekempen.be

 Landschapsherstel – aanplant KLE’s – herstel erfgoedrelicten (bv. aanplant houtkanten De Graaf, herstel en ontsluiten geodetische basis, …)  Afstemming met gebiedsproject De Colateur

Het ontginningslandschap van De Graaf in Retie met de Colateur Geodetische basis doorheen het Koninklijk Domein – prospectie naar herstel begin en eindpunt

Project ‘Koning Te Rijk’ en ‘Kempisch Domein, een landschap met een Koninklijk verleden’ in uitwerking met de steun van LEADER