er komt altIjd een oplossIng

de toekomst van europa ‘er KoMt aLtijd een opLossing’

steeds scherper wordende onderlinge tegenstellingen tussen de lidstaten, de economische crisis, de eurocrisis, het gebrek aan draagvlak van de burgers... europa lijkt op zijn minst een groot debacle te worden. stevenen we af op het uiteenvallen van europa?

tekst: beatrijs bonarius beeld: hh

hanS van baalen, europarlementariër na-

menS de vvd, Stelt direCt dat hij geen “eurofiel” is: ‘net zoals ik ook geen “neerlandofiel” ben. Wel ben ik een groot liefhebber van het literaire europa, het europa van de culturele diversiteit. dat bestaat nergens anders. Maar bij de institutionele samenwerking heb ik wel kanttekeningen. ten eerste speelt die zich op bestuurlijk niveau af in het luchtledige, zeker voor burgers. het is een onduidelijke en diffuse organisatie “in de ruimte”. ten tweede is het is op z’n minst opmerkelijk dat bij elke wijziging in de europese wetgeving door negentig procent van het parlement wordt gezegd “alleen als europa meer macht krijgt”. terwijl je nationale zaken gewoon op nationaal niveau moet regelen en terwijl de achterban duidelijk niet meer macht naar europa wil laten verdwijnen.’ dat spanningsveld tussen burgers en parlement signaleert ook robbert Fisher, directeur van het joint institute for innovation policy. ‘op nationaal niveau is er – door partijen als de sp en de pvv – wat selectief gewinkeld, waardoor er een duidelijke karikatuur wordt gemaakt van europa. toch is er ondanks die uiterst negatieve publiciteit nog steeds draagvlak. Maar dat moet groter worden, zeker om europa te laten slagen. de politiek moet burgers daarom beter betrekken bij en informeren over wat er allemaal wél wordt bewerkstelligd, en wat het belang daarvan is voor ieders dagelijks leven.’

er zijn voorbeelden te over van de toegevoegde waarde van het europese samenwerkingsverband. zowel van baalen en Fisher zijn overtuigd van het feit dat europa meer is dan de som der delen. niet alleen op het gebied van telecom – het spreekwoordelijke beste jongetje

van de klas – waarbij de telefoniemarkt geheel is opengebroken, waardoor er onder meer veel goedkoper kan worden gebeld. Maar ook op innovatiegebied. Fisher: ‘door gezamenlijk europees onderzoek zijn bijvoorbeeld materialen ontwikkeld die nu in alle dieselmotoren wereldwijd zijn doorgevoerd, ook in de japanse auto-industrie.’ en natuurlijk wordt ingezet op de aanpak van grensoverschrijdende problemen, zoals het gebrek aan internetprivacy(wetgeving), de uitputting van natuurlijke hulpbronnen en de stijgende ziektekosten. Fisher: ‘door minder in te zetten op specifiek landbouw- of industriebeleid, maar missies te formuleren, kun je een strategische visie ontwikkelen, om vanuit daar de echte uitdagingen van onze samenleving aan te pakken. zeker op innovatiegebied liggen oneindig veel kansen.’ hierbij is Smart Specialisation (regio’s waar gespecialiseerde samenwerkingen ontstaan tussen bedrijven en onderzoeksinstellingen) al een ingezette strategie. Fisher: ‘alleen op die manier kun je blijvend innoveren, de concurrentie voorblijven en mondiale problemen aanpakken.’ van baalen pareert dat de regelgeving dan wel moet afnemen: ‘net als in silicon valley moeten er vrijplaatsen ontstaan voor innovatieve ondernemende geesten.’ Fisher reageert: ‘dat is waar, maar er liggen meer succesfactoren aan silicon valley ten grondslag. ten eerste liggen de topuniversiteiten berkeley en stanford in de buurt. daarnaast heerst er een vrij en onconventioneel klimaat, is er een enorme ondernemersgeest, en – niet onbelangrijk: je kunt er eenvoudig aan investeerders komen. in europa gaat het veel gezapiger. om tot die snelheid, dynamiek en creativiteit te komen, moet je meer doen dan regelgeving vereenvoudigen. zoals anticyclisch investeren. hoewel dat moeilijk te verkopen zal zijn aan de individuele lidstaten die nu al genoeg aan hun “hoofd” hebben met bezuinigingen.’ dat vereist – wederom – heldere uitleg aan de burger.

de toekomSt van de europeSe (munt)unie ligt volgenS van baalen in ‘diverSe Snelheden’.

‘niet elk land hoeft lid te zijn van de eurozone; alleen als je aan de eisen voldoet, mag je lid worden. en niet, zoals in de europese verdragen is vastgelegd, dat ieder nieuw eU-lid automatisch lid van de muntunie moet worden.’ van baalen keert zich ook tegen andere automatismen, zoals de toetreding van turkije tot de eU of het lidmaatschap van roemenië en bulgarije van de schengenzone. ‘integratie en uitbreiding moeten langs de weg van de geleidelijkheid plaatsvinden. ‘overstretch dreigt’, zegt hij. door de focus op de muntunie sneeuwen andere belangrijke zaken onder, vindt van baalen ook. zoals op een van zijn werkgebieden, veiligheid: ‘alle landen besteden minder dan twee procent van hun bnp aan veiligheid en defensie. ik vind dat onverstandig, zeker als je ziet hoe snel rusland en china opkomen. china beheerst met haar langeafstandsmarine grote delen van de stille oceaan en de zuid-chinese zee. en china heeft nu eenmaal de traditie dat ze die macht gebruikt om bijvoorbeeld een zeestraat af te sluiten. Waar onze schepen doorheen moeten...’ ook op het gebied van binnenlandse veiligheid schiet europa nog tekort, vindt hij. ‘Misdadigers traceren via uitwisseling van data, zoals bij robert M., moet nog veel sneller kunnen.’

de maChtSStrijd tuSSen de lidStaten ver-

SCherpt ziCh nu alle zeventien landen van de eurozone in een economisch en financieel korset zitten, waardoor de eU zelf ook bijna onregeerbaar wordt. zeker nu de onderlinge welvaartsverschillen toenemen. van baalen voelt zich niet senang bij een parlement dat is gespitst op het vergroten van de macht omwille van de macht. ‘van rompuys plan om een europese president te installeren, vind ik ongelooflijk onverstandig. hij wil meer bevoegdheden naar europees niveau halen, terwijl tachtig procent van de burgers hier tegen is. dan moet je toch wel erg geïsoleerd leven? daarnaast degradeert van rompuy de nationale presidenten en premiers van de lidstaten door ze ondergeschikt te maken aan die europese president. die op zijn beurt veel te machtig wordt.’ van baalen streeft duidelijk niet het amerikaanse federale systeem na. Fisher beaamt dat: ‘daar zijn we nu nog niet aan toe. op organisatorisch vlak al helemaal niet, maar evenmin op cultureel en mentaal gebied.’

europa iS kortom een maChtSbeluSt, log

inStituut dat te veel foCuSt op – en bijna ten onder gaat aan – de crisis. heeft europa dan wel zelfreinigend vermogen? de Minerva-jaargenoten spreken groot vertrouwen uit. Fisher: ‘er is niet minder dan een absolute

cv

mr.drS. hanS van baalen (1960) studeerde Nederlands en Internationaal recht (1979 1988). Tijdens zijn middelbareschooltijd en zijn studie in Leiden was hij freelance journalist (19771983). Daarna werd hij reserveoffi cier van de Koninklijke Landmacht (1986heden; nu in de rang van reservekolonel), directeur Public Affairs Consultans bij Deloitte (19881998) en lid van de Tweede Kamer der StatenGeneraal voor de VVD (19992009). Van Baalen werd in 2009 lid van het Europees Parlement (ALDE); delegatieleider VVD, en later onder meer voorzitter van de Delegatie voor de betrekkingen met Japan, lid van de Commissie buitenlandse zaken en President van de Liberale Internationale.

cv

mr. robbert fiSher (1961) studeerde Nederlands recht en Intellectueel eigendomsrecht (1979 – 1987), en werd, via researcher bij Civi consultancy en een detachering bij de Europese Commissie, management consultant bij PricewaterhouseCoopers MCS (1989–2000). Hij richtte zijn carrière daarna op beleidsadvies en strategische analyses, met name voor ICT, onderzoek en innovatie. Sinds 2011 is hij directeur van het JIIP, The Joint Institute for Innovation Policy. Deze Brusselse denktank richt zich op onderzoeksgebaseerde ondersteuning van innovatieontwikkelingen. noodzaak dat we het redden. dus wordt het ook gered.’ van baalen voegt toe: ‘altijd als het moeilijk ging, kwam er een oplossing. dus nu ook.’ Maar dat is toch makkelijker gezegd dan gedaan? van baalen: ‘je moet landen als griekenland of spanje helpen, maar niet hun schulden overnemen. het is een kwestie van je aan de gemaakte afspraken houden. als deze landen dat niet kunnen of willen, dan is een vertrek uit de eurozone onvermijdelijk. ik kom geregeld in griekenland, maar ik bespeur er helaas weinig hervormingsbereidheid. hoewel het stappen uit de eurozone wel netjes moet gebeuren, zal het niet makkelijk gaan.’ Fisher: ‘een deel van onze welvaart is juist te danken aan die zuidelijke landen; we zijn net communicerende vaten. ik vind dus dat je alles eraan moet doen om deze landen erbij te houden. het is te gemakkelijk om in tijden waarin onze zwaktes bloot liggen, het bijltje erbij neer te gooien. Leer van die situatie en los het samen op.’ van baalen: ‘eruit stappen is inderdaad niet wenselijk, zeker niet gezien de sociale onrust in die landen. dus interne hervormingen zijn nu de enige oplossing. zij zullen onze noordelijke mores moeten overnemen én zich moeten houden aan het stabiliteitspact. het lidmaatschap van de eurozone mag niet vanzelfsprekend zijn. en een geordende exit moet altijd mogelijk zijn.’

een opmerking van de voorzitter van het

europeSe parlement, martin SChulz, dat er een reële mogelijkheid bestaat dat europa uit elkaar valt, valt bij Fisher niet in goede aarde. ‘onverstandig. provocatief. ik geloof niet dat er één zichzelf respecterend politicus bestaat die europa wil opheffen. Wel is het mislukken van de grondwet een terugslag voor de effectiviteit van de eU. hoewel het verdrag van Lissabon een aantal problemen oplost, is er nog een lange weg te gaan om de bestaande monstrueuze pakketten aan te pakken, en zo de besluitvorming sterk te verbeteren. het is tijd om de klokken opnieuw gelijk te zetten. en daarna zal het de goede kant opgaan, zeker gezien de verbeterde transparantie en de betere gerichtheid op samenwerking tussen de lidstaten.’ de twee houden vertrouwen. Fisher: ‘over twintig jaar zullen de kinderziektes wel onder de knie zijn. Met politieke wil en moed komen we er.’ van baalen: ‘het gaat helemaal niet zo slecht met europa. We zitten in een overgangsfase met de munt, wat pijn zal doen. Maar als de europese samenwerking nog niet had bestaan, dan had die moeten worden uitgevonden.’ <

WiSKUnDE & nATUURWETEnSCHAPPEn

uiterst links: De mobiele malariatester won in de Mobile for Good-challenge. links: UnAWE inspireert kinderen en jongeren. rechts: Een reuzenammoniet geschonken door studenten. uiterst rechts: 50 jaar ESO in de Sterrewacht.

isPex wint aCadeMisCHe jaarPrijs

Het team iSPEX “Meet fijnstof met je smartphone” onder leiding van sterrenkundige dr. Frans Snik heeft de Academische Jaarprijs 2012 gewonnen. Aan de Academische Jaarprijs, bedoeld voor het toegankelijk maken van wetenschap voor een breed publiek, is een bedrag van 100.000 euro verbonden. Met dat geld kan het team onder leiding van sterrenkundige Snik 10.000 opzetstukjes voor een smartphone en een bijbehorende app voor het meten van fijnstof laten maken. Hiermee kan met 10.000 deelnemers het grootste Nederlandse citizen science experiment ooit worden gerealiseerd. Zelf ook deelnemen aan het experiment? Dat kan! Meer informatie: isPex.nl

Prijs vOOr MObiele Malariatester

Amplino, een mobiele malariatester op basis van rtPCR, heeft de hoofdprijs gewonnen in de Mobile for Good-challenge van de Vodafone Foundation. De tester is ontwikkeld door Wouter Bruins, masterstudent Biologie & Science Based Business, samen met zijn partners Pieter van Boheemen en Jelmer Cnossen. Het grote voordeel van de tester is dat resultaten sneller beschikbaar zijn: al na veertig minuten in plaats van na twee tot drie weken. Ook kan de tester bij zwangere vrouwen worden gebruikt.

vakkundige Ondersteuning

Het nieuwe schoolvak Natuur, leven en technologie (NLT) bestaat pas vijf jaar maar nu al zijn vooraanstaande wetenschappers, docenten en leerlingen er vol lof over. NLT is speciaal ontwikkeld voor havo en vwoleerlingen met veel interesse in bètavakken. De Universiteit Leiden faciliteert NLT met een vaksteunpunt waar scholen gebruik kunnen maken van practicaopstellingen, begeleiding en gastlessen. Meer informatie: www. science.leidenuniv.nl/index. php/regionaalsteunpuntleiden

nOOit te jOng OM te leren!

De grootsheid van het heelal gebruiken als opstapje bij de kennismaking met wetenschap en technologie – dat is het even simpele als ambitieuze doel van het internationale programma Universe Awareness for Young Children (UNAWE). Het programma wil jonge kinderen (410 jaar) stimuleren om op te groeien tot nieuwsgierige, internationaal georiënteerde volwassenen. Oprichter van het programma is de Leidse emeritus hoogleraar Sterrenkunde prof.dr. George Miley. Hij gebruikte hiervoor een deel van de prijs die hij ontving bij zijn aanstelling als Akademiehoogleraar van de KNAW. Hoewel het programma pas in 2005 werd gelanceerd, nemen nu al veertig landen deel en telt het internationale netwerk bijna vierhonderd sterrenkundigen, leerkrachten en andere onderwijzers. Er is een breed scala aan gratis onderwijsmateriaal beschikbaar voor leerkrachten en andere onderwijzers. Ook worden er geregeld evenementen voor kinderen en trainingen voor leerkrachten georganiseerd. Binnen het EUUNAWE Consortium, de Europese tak van het internationale programma, werkt Nederland nauw samen met Duitsland, Italië, Spanje, het Verenigd Koninkrijk en ZuidAfrika. De activiteiten binnen EUUNAWE worden gefinancierd uit de 1,9 miljoen euro subsidie die de Europese Unie in 2010 aan het programma toekende en uit donaties van particulieren en bedrijven. Meer informatie: http://nl.unawe.org

tweede brOedPlaats

Het Lorentz Center is een internationaal centrum dat wetenschappelijke workshops coördineert en financiert over de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen op zeer breed gebied. Het Center is daarmee een broedplaats voor vernieuwing en samenwerking in de wetenschap. Onlangs is een tweede vestiging geopend: het Lorentz Center@Snellius. Bijzonder aan de nieuwe locatie is dat er op alle muren kan worden geschreven – een geniaal idee kun je immers overal krijgen! Meer informatie: www.lorentzcenter.nl

reuzenaMMOniet

Studenten van de Honours Course Crises in biology hebben tijdens hun excursie naar Normandië afgelopen zomer een enorm grote ammoniet gevonden. De ammoniet hebben zij geschonken aan de faculteit, waar de ammoniet ook zal worden tentoongesteld.

50 jaar esO

Ter viering van het vijftigjarig bestaan van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) is er in de Leidse Sterrewacht een tentoonstelling te zien van vijftig spectaculaire sterrenkundige afbeeldingen. Tot en met 4 april 2013 te zien in de Oude Sterrewacht. Meer informatie: www.oudesterrewacht.nl