Accent

Accent op onderwijs

Biblionet Groningen nummer 31 | september 2012

Special

Lang leve lezen!

Mediacoaching?

Niet meer loslaten...

Accent op onderwijs Bereik onder de voor- en vroegschoolse instellingen is 85 %. Bij het primair onderwijs is dat zelfs 95 %.

In 2011 werden er 862 projectcollecties geleend door scholen.

In 2011 deden er maar liefst 146 scholen mee aan de provinciale voorrondes van de Nationale voorleeswedstrijd.

Dit worden er elk jaar meer.

De bibliotheken in Groningen werken met ruim 250 peuterspeelzalen en kinderdagverblijven en met bijna 350 scholen voor primair onderwijs.

Van de basisschoolleerlingen verlaat 25 % de school met een taalachterstand van 2,5 jaar.

‘In welke vorm ze lezen maakt helemaal niet uit. Digitaal of gewoon ouderwets van papier, als ze er maar plezier aan beleven.’

Voorwoord Tassen vol prachtige boeken, van Harry Potter tot ‘weetboeken’ over prinsessen en piraten. Met m’n kinderen naar de bibliotheek, dat was altijd een klein feestje. Inmiddels zijn ze de prinsessen- en piratenleeftijd ruimschoots ontgroeid en daarmee ook de bibliotheek wel een beetje. Vooral als het gaat om het zoeken van informatie. Als ze nu een spreekbeurt moeten houden, komen ze een uur later al met een geweldige presentatie; met dank aan internet. Daar sta je dan als vader met je stapel boeken. Mijn dochter leest gelukkig nog wel boeken: ze consumeert ze echt, maar hoeft ze niet te bezitten, zoals ik met mijn grote verzameling. Voor haar is de bibliotheek dan ook een blijvertje. Mijn jongste heeft op dit moment echter andere interesses.

Helemaal niet erg, gewoon die hormonen rustig hun gang laten gaan en accepteren dat je voor een bepaalde leeftijdscategorie even niet de hoogste prioriteit hebt. Eigenlijk hebben we als bibliotheek onze belangrijkste missie dan al volbracht: kinderen op jonge leeftijd vertrouwd maken met lezen. We concentreren ons daarbij op de basisschoolleeftijd en jonger. Dit doen we als bibliotheken natuurlijk niet alleen. Samen met scholen en voorschoolse instellingen hebben we de verantwoordelijkheid om kinderen klaar te stomen voor de maatschappij door ze te laten lezen. In welke vorm dat is, maakt helemaal niet uit. Digitaal of gewoon ouderwets van papier, als ze er maar plezier aan beleven.

In deze special van ons relatiemagazine Accent willen we laten zien dat lezen cruciaal is voor de ontwikkeling van kinderen en dat de bibliotheek, met haar deskundigheid en haar enorm rijke collectie, daarbij een onmisbare partner is en blijft voor het onderwijs.

Arend Middelveld, Raad van Bestuur, Biblionet Groningen

Accent op onderwijs

Lang leve lezen Leesbevordering nieuwe stijl

Een kwartier lezen per dag vergroot de woordenschat met duizend woorden per jaar.

Goed kunnen lezen is essentieel voor taalontwikkeling en zorgt ervoor dat mensen volwaardig kunnen meedoen in de samenleving. Het komt nu nog te veel voor dat kinderen de basisschool verlaten met een leesachterstand. De provincie Groningen telt ruim 35.000 functioneel analfabeten. Verschillende onderzoeken wijzen uit dat kinderen die veel lezen later een grotere kans hebben op een goede positie in de maatschappij. De bibliotheek levert daar een bijdrage aan door alle kinderen structureel in aanraking te laten komen met lezen. Deze doorgaande leeslijn is een gevarieerd programma voor alle

Het Gronings bibliotheeknetwerk maakt werk

doelgroepen, van 0 tot 12 jaar. Alle projecten en activiteiten komen samen in

van leesbevordering. Leesbevorderingsactivi-

onze twee belangrijkste leesbevorderingspijlers: BoekStart en de Bibliotheek

teiten hebben natuurlijk altijd al tot onze core

op School. De een voor de voorschoolse periode en de ander voor het primair

business behoord, maar andere tijden vragen

onderwijs. Kenmerk van beide programma’s is dat ze bestaan uit structurele,

ook om een andere aanpak. Structuur, samen-

samenhangende en resultaatgerichte activiteiten. We zorgen er op deze

hang en resultaten zijn nu de begrippen waar

manier voor dat kinderen meer, beter en vooral met meer plezier gaan lezen.

het om draait.

En we beginnen daarbij zo vroeg mogelijk!

Accent op onderwijs

Kinderen die als driejarige elke dag worden voorgelezen zijn aan het eind van hun eerste basisschooljaar niet alleen beter op het gebied van taal, ze lopen ook voor qua sociale, emotionele, fysieke en creatieve ontwikkeling.

Belangrijke troef Om de allerkleinsten aan het ‘lezen’ te krijgen werken de Groningse bibliotheken samen met consultatiebureaus, instellingen voor kinderopvang en peuterspeelzalen om kinderen in aanraking te brengen met boeken. Het project BoekStart is daarin onze belangrijkste troef.

Samen met gemeenten en consultatiebureaus nodigt de bibliotheek ouders van vier maanden oude baby’s uit voor een bezoek aan de bibliotheek. Als ze hun baby lid maken ontvangen ze een leuke attentie. Maar BoekStart is meer.

Het is de kunst om deze nieuwe lenertjes en hun ouders vast te houden. In de bibliotheken verrijzen BoekStart-hoeken en er wordt van alles georganiseerd om jonge ouders te informeren over wat (voor)lezen voor je kind kan betekenen. Dat het werkt is duidelijk: het aantal baby’s dat lid is van de bibliotheek in de provincie Groningen is van 2% in 2009 gegroeid naar 25% in 2011.

Er is inmiddels ook een variant van BoekStart ontwikkeld voor de kinderopvang. Met adviezen van de bibliotheek kunnen kinderdagverblijven een stimulerende leesomgeving creëren en krijgt voorlezen een vaste plek in het dagritme. De medewerkers van de kinderdagverblijven krijgen een training ‘Voorleescoördinator’ en ‘Interactief voorlezen’ aangeboden.

Schoolbibliotheek nieuwe stijl Vanouds weten scholen voor primair onderwijs de bibliotheek prima te vinden. Het is nu echter tijd om de banden nog sterker aan te halen. Immers

Duizenden boeken

het onderwijs wordt steeds meer afgerekend op resultaten, en de bibliotheek

Een solide basis voor lezen betekent: vroeg begin-

moet haar maatschappelijke waarde opnieuw aantonen onder druk van

nen en niet meer loslaten. Voor de komende jaren

bezuinigingen. Met de komst van het programma de Bibliotheek op School

hebben we dan ook volop ambities. Kinderen heb-

wordt een nieuw tijdperk ingeluid om de samenwerking tussen bibliotheek

ben de bibliotheek nodig om te leren praten, goed

en onderwijs verder te professionaliseren en te bestendigen. Bibliotheken

te leren lezen, mediawijs en mondig te worden.

leveren met dit programma een schoolbibliotheek nieuwe stijl, inclusief col-

Het belang van lezen is onbetwist, en daarmee het

lectie, presentatie, systeem, activiteiten, personeel en scholing. Een fantas-

belang van bibliotheken op het gebied van taalont-

tisch instrument hierbij is de leesmonitor. Deze monitor laat onder andere

wikkeling, lezen en leesbevordering. Bovendien zijn

zien wat het effect is van de gezamenlijke inspanningen op het leesgedrag

bibliotheken de enige plek waar kinderen vrij en

en het mediagebruik van leerlingen en op het leesbevorderend gedrag van

langdrempelige toegang hebben tot duizenden tot

leerkrachten. Hiermee kan de bibliotheek - letterlijk - aantonen wat zij voor

de verbeelding sprekende boeken. Samen met onze

het basisonderwijs kan betekenen.

partners omarmen we het motto Lang leve lezen!

Accent op onderwijs

Boekjes voor baby’s Met taalstimulering en voorlezen kun je niet vroeg genoeg beginnen. Daarom is er in de provincie Groningen BoekStart, een leesbevorderingsprogramma dat zich richt op ouders van baby’s. Samenwerking met andere organisaties staat bij dit programma centraal. We spreken met Gonny Apol en Jeannette Drenth, die in het Noordoosten van de provincie verantwoordelijk zijn voor dit project.

Wat houdt BoekStart precies in?

Gonny: ‘BoekStart is een landelijk programma om het voorlezen aan de allerkleinsten te promoten en de taalontwikkeling te stimuleren. Alle ouders in de provincie Groningen ontvangen een brief van de gemeente op het moment dat hun baby vier maanden oud is. Daarin zit een bon waarmee de ouders het gratis BoekStart-koffertje in de bibliotheek kunnen ophalen.’

Jeannette: ‘In dat koffertje zitten twee babyboekjes, een cd met liedjes en informatie over voorlezen.’

Komen ouders naar de bibliotheek dan wordt de baby ingeschreven als lid.

Wat doet de bibliotheek naast het uitdelen van de koffertjes en het inschrijven van de baby’s?

Gonny: ‘Vanuit de bibliotheek geven we voorlichting aan ouders en stimuleren hen om terug te komen en nieuwe boekjes te lenen. Ook zijn er ouderbijeenkomsten voor deze doelgroep. Daarnaast is een speciale collectie voorleesboeken aangeschaft. Op het consultatiebureau staat een showcollectie van de bibliotheek. Regelmatig bezoek ik het consultatiebureau om boeken te vernieuwen.’

‘Dat is ook de kracht van het programma: ouders worden er op alle plekken mee geconfronteerd.’

Wat doet het consultatiebureau op het gebied van BoekStart?

Jeannette: ‘Als baby’s vier maanden oud zijn, zien de verpleegkundigen de ouders en de kinderen. Dan vragen we of ze een brief van de gemeente hebben ontvangen. Drie tot vier maanden later zien we de ouders opnieuw en gaan we hierover uitgebreider met ze in gesprek. Je vraagt nog een keer of ze zijn geweest. Als ouders zich hebben ingeschreven, willen we graag weten wat ze vinden van de mogelijkheden van de bibliotheek.’

Leo Wanders, Divisiemanager Lokaalgerichte

Gonny: ‘Ook vanuit de bibliotheek zijn er herhalingsmomenten. Zo be-

Zorg en Jeugd bij GGD Groningen

zoeken bibliotheekmedewerkers tijdens de Nationale Voorleesdagen de

‘Het consultatiebureau van de GGD vervult een

peuterspeelzalen. Dan worden ouders opgeroepen om voor te lezen. Dat

prominente rol bij het vroegtijdig signaleren

is ook de kracht van het programma: ouders worden er op alle plekken

van taalachterstand bij jonge kinderen. Taalach-

mee geconfronteerd. De samenwerking met de andere instellingen speelt

terstand die de ontwikkeling van het kind naar

bij dit programma een belangrijke rol. We zijn ons steeds bewust van het

volwassenheid nadelig kan beïnvloeden. Dat leidt

belang van een brede aanpak.’

in veel gevallen tot maarschappelijke achterstanden. De praktische en laagdrempelige methoden

Bereik je in Appingedam alle ouders met dit programma?

waarmee de GGD en Biblionet Groningen ge-

Gonny: ‘Zo’n 70 procent van de mensen die een brief ontvangen, haalt het

zamenlijk en integraal de kinderen stimuleren

koffertje op en schrijft z’n kind in bij de bibliotheek.’

in hun taal- en leesvaardigheid vergroten hun

Jeannette: ‘We hebben met veel ouders op het consultatiebureau contact.

ontplooiingsmogelijkheden en kansen. Daarom

De taalontwikkeling is een essentieel onderdeel van ons consult. Ouders

vind ik de jarenlange samenwerking tussen GGD

die aangeven dat ze nog niet meedoen aan BoekStart worden door ons

en Biblionet Groningen belangrijk en nodig. In

geïnformeerd over het belang van lezen en voorlezen. We blijven ze ook

wezen kun je spreken van een meerwaarde voor

stimuleren om lid te worden van de bibliotheek.’

zowel het kind als later voor de maatschappij.’

Accent op onderwijs

vervolg

Boekjes voor baby’s

Jeannette Drenth, verpleegkundige Jeugdgezondheidszorg bij het Centrum voor Jeugd en Gezin in Appingedam Gonny Apol, specialist educatie bibliotheken in de gemeenten Appingedam, Delfzijl, Bedum, Ten Boer en Loppersum.

Arend Middelveld, Raad van Bestuur Biblionet Groningen Dagelijks voorlezen aan je baby zorgt niet alleen Wat kunnen jullie verder doen om ouders te benaderen die jullie op dit

voor een gezamenlijk rustmoment, maar het

moment niet bereiken?

maakt dat je kind uiteindelijk ook taalvaardiger

Gonny: ‘Er is een folder over BoekStart ontwikkeld die zich speciaal richt

is en op vele fronten beter presteert. Zelf zou ik

op laaggeletterde ouders. Daarin wordt met hulp van foto’s en in eenvou-

liefst meteen beginnen met Kafka, maar Nijntje,

dige taal uitgelegd wat het programma inhoudt. Ik ben ook met andere

Dikkie Dik en hun eigentijdse opvolgers zijn een

initiatieven bezig. Ik heb bijvoorbeeld contact gelegd met ROC Noorder-

prima alternatief.

poort. Via deze instelling kan ik mensen bereiken die werken bij de sociale

De laatste twee jaar zijn in alle bibliotheken

werkvoorziening.’

BoekStart-hoeken verrezen, gevuld met boeken voor en over baby’s. En het werkt. Het aantal

Heeft BoekStart nog te lijden onder bezuinigingen?

babyleden is verdubbeld en van onze BoekStart-

Jeannette: ‘Niet direct. Wél zijn er steeds meer projecten en activiteiten op

collecties wordt boven verwachting gebruikge-

het gebied van opvoeding en ontwikkeling waar de verpleegkundigen aan-

maakt. We worden hierbij geholpen door het con-

dacht aan moeten besteden. Op het consultatiebureau moeten we steeds

sultatiebureau, dat ouders al heel vroeg wijst op

meer doen in hetzelfde tijdsbestek.’

het belang van lezen en de mogelijkheden van de

Gonny: ‘Bij Biblionet Groningen hebben we zeker te maken met bezuini-

bibliotheek. Daarvoor leveren wij als bibliotheek

gingen. Mede daarom is het zo belangrijk dat we bij BoekStart intensief

dan weer de materialen. Op een hele simpele

samen werken met gemeenten, kinderopvang, consultatiebureaus en het

manier ondersteunen we zo elkaars doelstellingen.

ROC.’

Met dank aan Nijntje en Dikkie Dik.

Accent op onderwijs

Mediacoaching door de bibliotheek?

Tuurlijk!

Mirjam Ellen is is een van de veertien mediacoaches van Biblionet Groningen, die programma’s en lessen over omgaan met internet en nieuwe media binnen het primair onderwijs verzorgen. Een greep uit het aanbod van lesprogramma’s: ‘NET-tiquette’ gaat over internetgedrag en cyberpesten, ‘Databaas’ gaat in op het verstrekken van privégegevens op internet.

Ook is er een mediaquiz, en zijn er ouderavonden.

Nodig? ‘Jazeker,’ zegt Ellen, ‘Internet heeft de wereld zoveel groter gemaakt! Het is een gigantische informatievergaarbak én een platform voor uitwisseling. Het aanleren van vaardigheden en het vergroten van bewustwording is noodzakelijk om online goed je weg te vinden.’

Kinderen lijken vaak al zo handig met computers.

Mirjam Ellen: ‘Ik zeg vaak tegen een klas: ‘ik ben hier ook om van jullie te leren’. Wat ik vertel kan immers morgen alweer anders zijn. En kinderen zijn heel nieuwsgierig en enthousiast als het om internet gaat. Het gros zit op Hyves, en is gewend om te chatten en spelletjes te doen online. Tegelijkertijd valt er veel te leren. Bijvoorbeeld hoe ze bewuster om kunnen gaan met privégegevens, hoe ze de juiste informatie kunnen vinden, of hoe ze om moeten gaan met negatief gedrag . Ik merk

Internet, smartphones, Google, games, social media. Niet meer weg te denken uit ons leven, en zeker niet uit het leven van kinderen van nu.

dat kinderen veel behoefte hebben om te praten over wat ze online doen, om ervaringen uit te wisselen. Ouders moeten zich niet afzijdig houden op dit gebied. Het is heel belangrijk om je kind goed te begeleiden. Daarvoor hoef je niet alles zelf te kunnen, maar je moet je er wel in verdiepen. Vergelijk het maar met sport: je hoeft zelf heus geen stervoetballer te worden, maar je kunt wel langs de lijn meekijken.’

Accent op onderwijs

Bibliotheekprogramma’s

Projectcollecties Bibliotheekbezoek voor iedere groep Tijdens een groepsbezoek via school ontdekken kinderen op een speelse manier de bibliotheek, boeken en lezen. Bij een bezoek van peuters en kleuters staat voorlezen centraal. Oudere kinderen ontdekken hoe ze informatie kunnen zoeken in de bibliotheek en op internet.

Een op maat gemaakte Lezingen

collectie als ondersteuning

Belangrijke schakels in lees-

bij projecten of bijzondere gebeurtenissen. Voor

Cursus leescoördinator

bevordering zijn ouders en

voorschoolse en naschoolse

Een inspirerende cursus voor

andere opvoeders. Ze spelen

instellingen en het primair

leerkrachten in het primair

een onmisbare rol in de taal-

en voortgezet onderwijs.

onderwijs. Na de cursus kun-

ontwikkeling van hun kinde-

Afhankelijk van het thema

nen leerkrachten welover-

ren door bijvoorbeeld voor te

bestaat de collectie uit lees-

wogen invulling geven aan

lezen. Over dit thema en vele

boeken, liedjes, gedichtjes en

leesonderwijs en de taak van

andere onderwerpen geven

digitale en audiovisuele mid-

leescoördinator binnen de

we lezingen op locatie en in

delen. Alle projectcollecties

eigen school. De leescoördi-

de bibliotheek. Bijvoorbeeld

zijn digitaal aan te vragen via

nator fungeert eveneens als

tijdens een ouderavond.

Mijneigenbibliotheek.nl

intermediair tussen school en bibliotheek.

Workshops Soms werkt horen en direct doen beter dan erover

Abonnementen

lezen. Daarom organiseert

De Groningse bibliotheken

de bibliotheek workshops

hebben voor instellingen

Advies schoolmediatheek

Voor kinderen die moeite

voor onderwijsprofes-

en scholen speciale abon-

Een goede schoolmedia-

hebben met lezen is de lees-

sionals, bijvoorbeeld over

nementen. Deze bieden bij-

theek is up-to-date en ziet

bevorderingsactiviteit Top

interactief voorlezen of het

voorbeeld een basispakket

er aantrekkelijk uit. Onder-

4 ontwikkeld. De kinderen

samenstellen van een goede

van producten en diensten

steuning van de bibliotheek

van de deelnemende groep

boekencollectie. Maar ook

of de mogelijkheid tegen

bestaat onder andere uit

vormen een jury en lezen

het schoolteam kan bijge-

een gereduceerd tarief

het geven van boekentips

en beoordelen een aantal

spijkerd worden over de

diensten en/of producten af

en advies over ontbrekende

boeken. Op een speciale

nieuwste kinderboeken, de

te nemen. Voor meer infor-

materialen in de collectie.

website is meer informatie

sociaal-emotionele ontwik-

matie en voor het afsluiten

Ook over onderhoud en be-

te vinden over de boeken, de

keling van kinderen of juist

van een abonnement kunt u

heer van de mediatheek kan

schrijvers en gerelateerde

over Hyves en YouTube.

terecht in onze bibliotheken.

geadviseerd worden.

onderwerpen.

Leesprikkel Top 4

Accent op onderwijs

het Accent op onderwijs

Een selectie uit de bibliotheekprogramma’s voor kinderopvang, peuterspeelzaal en primair onderwijs

Digipret Boekenpret

Peuters kunnen met Di-

Om het voorlezen te stimu-

gipret aan de slag op het kinderdagverblijf, in de

leren kunnen instellingen via de bibliotheek wisselcol-

Leesmeter

peuterspeelzaal, in de biblio-

Schrijver op bezoek

lecties lenen. Ouders worden

Groeien doe je in de lengte,

theek en thuis. Deze digitale

Een bezoek van een schrij-

bij het programma betrok-

maar ook met lezen. Met de

omgeving stimuleert de

ver of illustrator stimuleert

ken en ontdekken samen

leesmeter meet je hoe lang

taalontwikkeling en het lees-

kinderen tot het lezen van

met hun kind het plezier van

een kind is, maar je ziet ook

plezier bij jonge kinderen.

boeken. De bibliotheek

voorlezen. Boekenpret is een

meteen (voor)leestips. In de

Optioneel is er Digipret voor

geeft praktische tips over de

methode die zich richt op

provincie Groningen ontvan-

thuis met tips voor ouders

organisatie van zo’n bezoek

gezinnen met kinderen van

gen 3 en 4 jarigen tijdens

en informatie over waar de

aan de school. Ook kan er

0 tot 6 jaar.

een bezoek aan het consul-

kinderen overdag mee bezig

gezorgd worden voor een

tatiebureau een leesmeter

zijn.

lesbrief en een collectie

om thuis op te hangen.

Nederlandse Kinderjury

boeken van de schrijver.

Kamishibai

Meer weten?

Als de deurtjes van het

Op deze pagina’s staat een

Ieder jaar kan er van februari

Leesprogramma

vertelkastje openzwaaien,

selectie van het programma

tot en met mei door kinde-

Sommige kinderen hebben

komen de illustraties tevoor-

voor 2012-2013 dat de

ren gestemd worden op hun

een duwtje in de rug nodig

schijn en kan het verhaal be-

Groningse bibliotheken voor

favoriete boek. Dit landelijke

om zin in lezen te krijgen.

ginnen. De verteller kan het

kinderopvang, peuterspeel-

project wil kinderen meer

Tijdens het Leesprogramma

verhaal in eigen woorden

zaal en primair onderwijs

betrekken bij de bekroning

voor kinderen van groep 5

vertellen en ingaan op reac-

hebben samengesteld.

van hun favoriete boeken.

t/m 8 lezen kinderen boeken

ties van de kinderen. Deze

Meer informatie staat op

Tijdens de stemperiode

rond een thema en krijgen

kamishibai kan geleend wor-

www.mijneigenbibliotheek.

staan de boeken voor de

daarvoor een leuke beloning.

den maar het is ook mogelijk

nl/onderwijs. Op deze site

Kinderjury op een speciale

Voor leerkrachten is er een

dat er iemand langskomt

kunt u zich ook aanmelden

plek in de bibliotheek.

brochure met lessuggesties.

voor een voorleessessie.

voor de nieuwsbrief.

Colofon Accent Special 31 Redactie Lysbeth Post, Nienke Sikkema, Aaf Smits en Carla Wilts.

Fotografie Henx Illustraties Rocket Industries M.m.v. Agmar van Rijn en Alex van Schooten Vormgeving Rocket Industries Druk MultiCopy Redactie Postbus 2503 9704 CM Groningen 050 365 09 11 info@mijneigenbibliotheek.nl Accent verschijnt drie keer per jaar en is een uitgave van Biblionet Groningen