Accent dezember 2012

Biblionet Groningen nummer 32 | december 2012

Accent

Cashless bibliotheek E-books: Lees Meer Kuipers en Mug

Accent

Cadeautje voor leeskring- Wij gaan voor lezen deelnemers

Volgend jaar bestaat de Stichting Lezen 25 jaar, De Nationale Voorleeswedstrijd twintig jaar, Stichting Lezen & Schrijven en de Nationale Voorleesdagen beide tien jaar en het babyboekenproject BoekStart vijf jaar. Reden genoeg

Al sinds jaar en dag ondersteunt Biblionet Gronin-

om 2013 uit te roepen tot Jaar van het Voorlezen. Om dit te vieren organise-

gen leeskringen. Als netwerkorganisatie van alle

ren Biblionet Groningen en het Expertisecentrum taal, onderwijs en com-

bibliotheken in stad en provincie Groningen heeft

municatie van de Rijksuniversiteit Groningen (Etoc) op 16 januari 2013 een

zij op haar beurt aan de leeskringen gevraagd om

symposium, rond voorlezen.

de bibliotheek te helpen. Uit onderzoek is namelijk

Op het programma staat onder meer een lezing door Eppo van Nispen tot

gebleken dat maar 30% van de deelnemers aan een

Sevenaer, directeur van de CPNB (Stichting Collectieve Propaganda van het

leeskring lid is van de bibliotheek.

Nederlandse Boek), die op zijn geheel eigen wijze vertelt over het belang van

Reden genoeg voor Biblionet Groningen om deze

voorlezen. Daarnaast komt Milja Praagman, de auteur van Nog 100 nachtjes

betrokken lezers een proefabonnement aan te

slapen, het Prentenboek van het Jaar van 2013, praten over haar werk.

bieden. Drie maanden lang gratis de Bibliotheek

Deelnemers aan dit symposium kunnen verschillende inspiratierondes bij-

uitproberen betekent immers kiezen uit duizenden

wonen. Naast informatie over recent onderzoek over voorlezen wordt tijdens

boeken, cd’s, dvd’s, games en tijdschriften.

deze sessies ook praktische informatie gegeven over voorlezen en werken

Deze actie vond plaats in november, tijdens Neder-

met het prentenboek van het Jaar. De digitale verhalenwereld van jonge

land Leest. Gedurende deze meest spraakmakende

kinderen komt aan bod, evenals de ervaringen van voorlezende vaders.

leescampagne van het jaar hebben de bibliotheken

Deze middag rond het thema voorlezen is bedoeld voor iedereen die werk-

de klassieker De donkere kamer van Damokles van

zaam is in de kinderopvang, het kleuteronderwijs of de bibliotheek en

W.F. Hermans cadeau gedaan aan bibliotheekleden.

nieuwe inzichten op wil doen over voorlezen aan jonge kinderen. Daarnaast

Veel leden van de leeskringen konden in november

zijn ook (pabo)studenten van harte welkom. Het uitgebreide programma en

dus profiteren van een dubbel voordeel.

informatie over aanmelden staat op www.bibliotnetgroningen/symposium.

Onze klanten, jong en oud, komen nog altijd primair voor een goed boek.

Dáár blijven we voor zorgen en het e-book voegen we toe.

Voorjaar Ik heb helemaal niks met een winterblues, maar toch. Als ik begin januari aan het eind van de dag van kantoor naar huis fiets en het is al donker, dan mag ik graag een rekensommetje maken. De zon is elke dag weer twee minuten langer boven de horizon, en hoeveel weken duurt het nu nog voor dat ik weer met daglicht thuis ben? Eigenlijk wil ik natuurlijk gewoon graag weten of het voorjaar in zicht is.

Voor onze organisatie hoop ik zeer dat het weer spoedig voorjaar wordt. In deze donkere dagen maken we ook een donkere periode door. Omvangrijke bezuinigingen hebben een grote reorganisatie teweeggebracht. Een heroriëntatie is noodzakelijk. Biblionet Groningen sluit met deze reorganisatie een periode van expansie af. Wij hebben de afgelopen jaren geprobeerd een zo groot mogelijke voetafdruk in de samenleving te plaatsen. De mogelijkheden en de medewerkers om ons heel breed te manifesteren hebben we niet meer. We hebben in plaats daarvan nog eens goed geluisterd naar want onze klanten precies van ons verwachten. Onze bezoekers, jong en oud, komen nog altijd primair voor een goed boek. Dáár blijven we voor zorgen en het ebook voegen we toe. Ook zullen we onze service verder innoveren met behulp van de mogelijkheden van het internet. De bibliobus is van het schoolplein verdwenen. Het concept ‘De Bibliotheek op School ‘ is daarvoor een goed alternatief, en wij gaan het aanbieden. De nieuwe manier van collectioneren, presenteren en werken in onze bibliotheken (het Groningse bibliotheekconcept) heeft zich bewezen als een echte omzetmaker, en wij gaan met elke gemeente in gesprek om dit overal in te voeren.

Laat het voorjaar maar komen, en met Gorter in het hoofd fiets ik optimistisch de nacht in. Een nieuwe lente en een nieuw geluid.

Arend Middelveld, Raad van Bestuur, Biblionet Groningen

Accent

De juiste boeken op de juiste plaats Hoe komen de afdeling Operations van de faculteit Economie en Bedrijfskunde van de RUG en Biblionet Groningen tot een samenwerking?

Iris Vis: Dinalog, het Nederlandse instituut voor geavanceerde logistiek, heeft een subsidie verstrekt voor een onderzoeksproject waarin de vraag ‘Hoe kunnen we de logistiek rondom internetverkopen optimaliseren?’ centraal staat. Hierin werkt een aantal universiteiten, waaronder de RUG, samen met commerciële partijen als DHL, PostNL en CB (voorheen Centraal Boekhuis).

Internetverkopen hebben als kenmerk dat er zeer veel geretourneerd wordt en dat klanten producten op internet selecteren vanuit een centrale database. Dit zijn kenmerken die binnen de bibliotheekwereld ook een belangrijke Distributie en logistiek spelen in de bibliotheek-

rol spelen. Daarom hebben de landelijke bibliotheekorganisaties VOB en SIOB

sector een belangrijke rol. Dan gaat het om

besloten dat ze graag willen aanhaken. Bibliotheken zijn voor dit onderzoek

vragen als in welke plaatsen zijn vestigingen? En

erg interessant, want daar is sprake van honderd procent retouren. Alle

hoe zorgen we ervoor dat de boeken op het juiste

boeken die geleend worden, worden immers ook weer ingeleverd. Binnen het

moment op de juiste plek zijn? Voor winkels

project zijn vijf deelprojecten gedefinieerd waarvan één specifiek gaat over

spelen deze vragen natuurlijk ook, maar door

het optimaliseren van de bibliotheeklogistiek, en dan met name het assorti-

de opkomst van webshops zijn er steeds meer

mentsbeheer. Dus op welke locatie zet je welke boeken neer en hoe organi-

transportstromen die ook nog eens veel kleiner

seer je distributie tussen de verschillende filialen? Voor het beantwoorden

zijn. Daarmee is distributie veel complexer én

van dergelijke vragen hebben we gegevens nodig.

kostbaarder geworden.

Lieke de Veer: Ik was betrokken bij een landelijke proef rondom de logistiek

Prof. Dr. Iris Vis houdt zich als hoogleraar Techni-

van het leenverkeer tussen bibliotheken onderling. Daar heb ik een presen-

sche Bedrijfskunde aan de Rijksuniversiteit Gro-

tatie gezien over het Dinalog-project en kwam ik erachter dat de RUG daarin

ningen (RUG) bezig met onderwijs en onderzoek

deelnam. Data die zij zochten, konden wij leveren. Een samenwerking lag dus

op het snijvlak van bedrijfskunde, economie en

voor de hand, want Biblionet Groningen heeft een enorme hoeveelheid data,

wiskunde en dan specifiek met optimalisatie van

zoals de uitleentransacties. Bovendien biedt dit onderzoek voor ons een kans

processen, bijvoorbeeld van transportnetwerken.

om inzicht te krijgen in de gevolgen van het beleid. Bijvoorbeeld door middel

Iris Vis en Lieke de Veer (Biblionet Groningen)

van een analyse van wat er gebeurt als een vestiging sluit, die kunnen we zelf

vertellen wat universiteiten, commerciële par-

zo nooit maken. Een win-winsituatie dus.

tijen en bibliotheken van elkaar kunnen leren op

Iris Vis: Wij krijgen de beschikking over data waarmee we kunnen nagaan of

dit terrein.

dat wat we bedenken ook in de werkelijkheid potentie heeft.

Accent

We hebben ook aangetoond dat als je een goede bibliotheek op een bereikbare plek neerzet, je dan veel leden kunt behouden.

Welke resultaten zijn er gevonden met de door Biblionet Groningen geleverde data?

Hoe kan het distributiemodel van de bibliotheek

Iris Vis: De gegevens hadden betrekking op alle uitleentransacties over een

er in de toekomst uitzien?

aantal jaren in gemeente De Marne. In deze gemeente is in 2011 een aantal

Iris Vis: We moeten op zoek naar duurzame en ef-

bibliotheekvestigingen gesloten en is de centrale vestiging in Leens opnieuw

ficiënte oplossingen. Bibliotheekland heeft veel lo-

ingericht en ruimer open. Dat bood een goede mogelijkheid om vragen te

kale distributienetwerken, maar sommige boeken

onderzoeken als: op het moment dat er vestigingen sluiten, is er dan een gro-

komen van buiten het lokale netwerk. Er zijn heel

ter aantal mensen dat opzegt? Gebleken is dat het aantal opzeggingen in De

veel dunne stromen die geïntegreerd kunnen wor-

Marne steeg met 5 procent en bij 65-plussers was dat ongeveer 10 procent,

den. Daarnaast is het combineren van vervoersstro-

bovenop het aantal dat normaal opzegt. Toen ontstond de vraag of je een tool

men een optie. Er rijden nu veel halflege auto’s. Je

zou kunnen ontwikkelen die je, naast alle andere overwegingen, kan helpen

wilt diensten overeind houden, ook om de leefbaar-

om te voorspellen waar de grootste effecten zijn te vinden als je een filiaal

heid in krimpgebieden te behouden. Bibliotheken

sluit. Stel dat er drie vestigingen zijn waarvan er één gesloten moet worden

kunnen ook voor de apotheek gaan bezorgen. Of de

en je schat in dat als je die ene sluit, iedereen wel lid blijft. Sluit je echter

bibliotheekboeken gaan mee met de regiotaxi. Er

een andere vestiging, dan zou dat betekenen dat je dan juist een heleboel

zijn allerlei mogelijkheden.

mensen kwijtraakt. Deze kennis kan je helpen om een beslissing te nemen.

Lieke de Veer: Er blijft behoefte aan centrale goed

Daarnaast hebben we gekeken of we met geografische informatiesyste-

geoutilleerde bibliotheekvestigingen, maar die

men het ‘reisgedrag’ van de leners in kaart kunnen brengen. Wat we daar

moeten worden aangevuld met diensten dicht bij

zagen - en dat was een bevestiging voor Biblionet Groningen - is dat Leens

de mensen. Wat dicht bij de mensen staat, wat

veel bezoekers trekt uit plaatsen waarvan je misschien verwacht dat ze naar

veelgevraagd is, moet je ook letterlijk dicht bij de

een andere vestiging zouden gaan, zoals Winsum. De conclusie zou kunnen

mensen brengen. Vroeger hadden we evenwichtige

zijn dat de nieuwe bibliotheek van Leens met het retailconcept en de ruime

collecties; nu hebben we gebruikscollecties. Dat

openingstijden dus zeker aantrekkingskracht heeft.

andere stuk hoeft niet meer overal te staan, dat kunnen we beter regionaal of landelijk doen. We

Wat kan Biblionet Groningen met deze resultaten?

hebben straks een nationale bibliotheekcatalogus

Lieke de Veer: Op basis hiervan weten we nog zekerder: het sluiten van een

en met een distributieketen die op orde is, moet dit

vestiging kost leners. Maar we hebben ook aangetoond dat als je een goede

goed te organiseren zijn. Het maakt dan niet uit

bibliotheek op een bereikbare plek neerzet, je dan ook veel leden kunt behou-

waar de aanvullende collectie staat.

den. Dit kun je goed gebruiken in je strategie, zeker met het oog op de bezui-

Iris Vis: Daar sluit een nieuw Dinalog-project, Cargo

nigingen. Dat lukt in de ene gemeente beter dan in een andere. In De Marne

hitching, op aan. Dit project is onder meer gericht

is dat goed gelukt en in de gemeente Grootegast is dat eerder dit jaar ook

op het ontwerpen van transportnetwerken in

gebeurd: de bibliotheken in Niekerk en Opende zijn gesloten en in Grootegast

krimpregio’s. Daar start een nieuwe promovendus

staat een nieuwe, goed geoutilleerde bibliotheek voor de hele gemeente. Aan

binnenkort mee dus we kunnen de komende vier

de andere kant: bij het onderzoek naar een bezorgservice in De Marne waar-

jaar vooruit.

bij we leden die recent hadden opgezegd hebben gebeld, hebben we gezien

Lieke de Veer: Daar kan Biblionet Groningen ook

dat sommigen van hen boos zijn. Die waren absoluut niet van plan om naar

weer veel van leren. We zijn erg benieuwd of en hoe

Leens te gaan. En dat haal je natuurlijk nooit uit de data. Er gaat dus wel een

we de distributie, met name tussen de Groningse

groot positief effect uit van die nieuwe vestiging, maar er zit ook wrok.

bibliotheken, kunnen optimaliseren.

Accent

Cashless bibliotheek

Sinds afgelopen voorjaar kan in alle bibliotheken met pin worden betaald. Deze makkelijke, veilige en bijzonder efficiënte manier van betalen is begin dit jaar gedurende een aantal maanden actief gepromoot met de actie Pin en win! Leners konden hun pinbon inleveren en maakten daarbij kans op een Large abonnement, het meest complete bibliotheekabonnement. Deze actie was

Campagne Lees Meer

de voorloper van de proef met de zogenaamde

Bibliotheken maken vaart met e-books

cashless bibliotheek, die vanaf 1 oktober wordt

Vanaf 1 december tot aan de kerst loopt er in de bibliotheken, onder de

gehouden in drie Groningse bibliotheken. Het

noemer Lees Meer, een landelijke imagocampagne met als rode draad

doel is dat de contante geldstroom uit de biblio-

e-books. Het primaire doel van de campagne is om te laten zien dat de

theken verdwijnt.

Bibliotheek meegaat met haar tijd.

Pinnen is snel, eenvoudig en veilig. Daar komt

De campagne rondom e-books zal op verschillende manieren zichtbaar

nog bij dat het voor zowel de klant als de biblio-

zijn in de media, maar vooral ook in het straatbeeld. Leden én niet-leden

theek natuurlijk erg handig is dat er gepast

worden tijdens de campagneperiode onder andere op NS-stations en

betaald wordt. De bibliotheek boekt enorme

natuurlijk in bibliotheken geattendeerd op de mogelijkheid om gratis

tijdwinst doordat er aan het eind van de dag

e-books te streamen. Dit kan ter plekke op de smartphone of op een tablet

geen contant geld meer hoeft te worden geteld

met behulp van een QR-code of thuis via www.bibliotheek.nl/leesmeer.

en afgedragen. Er is bij wijze van spreken met één

Geïnteresseerden kunnen kiezen uit bijna honderd, redelijk recente

druk op de knop een overzicht beschikbaar van de

e-booktitels. Uitgevers zijn terughoudend met het uit handen geven van

geldstroom in alle bibliotheekvestigingen.

de rechten van de allernieuwste titels. Op landelijk niveau zijn de onder-

De pilot cashless bibliotheek vindt plaats in de bi-

handelingen daarover nog steeds in volle gang. Het is de bedoeling dat

bliotheken Appingedam, Grootegast en Winsum

zowel het titelaanbod als de dienstverlening van de bibliotheken op het

en duurt tot 1 februari 2013. Bij het ter perse

gebied van e-books de komende jaren verder wordt uitgebreid. Op die ma-

gaan van dit blad was het percentage pinbetalin-

nier kunnen we een nieuwe markt laten kennismaken met de dienstverle-

gen in de pilotbibliotheken al ruim 90%, waaruit

ning van de bibliotheek. De niet-leden die in de campagneperiode gebruik

blijkt dat het pinnen in de bibliotheek voor de

hebben gemaakt van het streamen van e-books, worden na afloop van de

meeste mensen geen enkel probleem is.

campagne daarom ook benaderd om lid te worden.

Digitale bibliotheek: landelijk én lokaal De Groningse bibliotheken zijn al meer dan tien jaar verenigd in het provinciale netwerk Biblionet Groningen. Dit heeft geleid tot een sterk netwerk aan fysieke vestigingen én tot het gezamenlijke online platform Mijneigenbibliotheek.nl. Gebruikers kunnen daarop onder andere online zoeken in de catalogus, verlengen en reserveren. Sinds de lancering van Mijneigenbibliotheek.nl, nu alweer vier jaar geleden, hebben we natuur-

Lokale interesses en behoeften

lijk niet stilgezeten. Zo is het nu mogelijk om boeken te reserveren uit de

Wanneer Biblionet Groningen overgaat op de lan-

collecties van alle Groningse bibliotheken en deze op te halen in een ves-

delijke website, verschuift een aantal beheersta-

tiging naar keuze, kan er online betaald worden via iDeal en is de website

ken naar landelijk niveau. Andere taken zullen

voorzien van een geheel nieuwe (landelijke) look. Ook communiceren we

we echter provinciaal moeten blijven uitvoeren.

meer en vaker met onze leden via e-mail en social media.

Dit geldt bijvoorbeeld voor het brede spectrum van de klantenservice via e-mail en voor bijvoor-

Bibliotheek.nl

beeld de verdere ontwikkeling van social media.

De digitale ontwikkelingen houden echter niet op bij de provinciegrenzen.

Ook blijven we de Groningse bibliotheekleden

Landelijk is Stichting Bibliotheek.nl bezig om ervoor te zorgen dat alle

bedienen met functionaliteiten en content die

bibliotheekwebsites in Nederland technisch en functioneel hetzelfde zijn,

aansluiten bij hun interesses en behoeften.

maar wel de mogelijkheid houden om zich lokaal te profileren met eigen

Daarvoor moet Biblionet Groningen een selectie

content. Aansluiting op deze infrastructuur zorgt ervoor dat lokale biblio-

maken uit het landelijke aanbod en moeten we er

theekorganisaties op termijn efficiënter en dus goedkoper kunnen werken.

bovendien voor zorgen dat de content aansluit bij

In principe is Biblionet Groningen er inmiddels klaar voor om over te gaan

wat er lokaal wordt gevraagd.

op de landelijke website. Omdat we met Mijneigenbibliotheek.nl nu nog over uitgebreidere functionaliteiten beschikken dan wat Bibliotheek.nl op

Online aanbod

dit moment biedt, gaan we nog niet direct volledig over. Daarnaast is de

Bibliotheken zetten vol in op digitale ontwikkelin-

kwaliteit op het gebied van prestatie en betrouwbaarheid nog onvoldoen-

gen. Onze klanten zijn ten slotte ook steeds meer

de om de stap naar de landelijke website nu al te zetten.

online te vinden. Toch heeft de digitale bibliotheek ook haar beperkingen. Het blijkt ontzettend

Meedenken

moeilijk om met beperkte middelen een aantrek-

Biblionet Groningen is nauw betrokken bij de landelijke digitale ontwik-

kelijk online aanbod – waaronder e-books – te re-

kelingen. We zullen lokaal niet meer investeren in onze eigen website en

aliseren, vooral omdat uitgevers niet scheutig zijn

systemen, maar we gebruiken waar mogelijk alvast wat landelijk wordt

met het uit handen geven van de rechten hiervan.

ontwikkeld. Medewerkers van Biblionet Groningen delen hun expertise en

De online services zijn wel enorm verbeterd de

ervaring met Stichting Bibliotheek.nl en denken onder meer mee over de

laatste jaren, maar het online aanbod moet nog

ontwikkeling van nieuwe functionaliteiten en campagnes. Een aantal

verder ontwikkeld worden. Een strategie waarbij

medewerkers van Biblionet Groningen is zelfs gedetacheerd bij het pro-

clicks & bricks elkaar aanvullen en versterken is

jectbureau van de stichting.

daarom nog steeds leidend: digitaal én fysiek dus.

Accent

Tijd voor maatschappelijk draagvlak In gesprek met Halbe Kuipers en Johan Mug, beiden oud-directeur van het Gronings bibliotheeknetwerk..

Wat waren de hoogte en dieptepunten in jullie bibliotheekloopbaan?

Halbe Kuipers: Hoogte- en dieptepunten, die vielen volgens mij veelal samen, maar die reorganisatie van 1984 springt er toch wel uit. De bibliotheekwet werd afgeschaft en er werd in één klap 18,3% bezuinigd.

Johan Mug: Door afschaffing van die wet kwam er aan de ene kant meer vrijheid, maar de bezuinigingen dwongen ons tegelijkertijd tot het neerzetten van een meer zakelijke bibliotheekorganisatie.

Halbe Kuipers: Er moesten toen in één keer vijftig mensen uit.

Johan Mug: Dat hebben we redelijk rigoureus aangepakt. We hadden een matrix voor ons op tafel met alle namen van de medewerkers erop, en daar De Groningse bibliotheekorganisatie heeft op dit

gingen we mee aan het schuiven.

moment te kampen met forse bezuinigingen. Het

Halbe Kuipers: Ik weet nog dat we zeiden: dit moeten we heel snel doen. Een

is voor het eerst sinds bijna dertig jaar dat er zo

lang, slepend proces, daar bewijs je niemand een dienst mee, vooral niet de

grof gesneden moet worden. In 1984 hield mi-

mensen die het betreft.

nister Brinkman ook flink huis in de Nederlandse

Johan Mug: Verdere dieptepunten zijn er eigenlijk niet geweest. Na die be-

bibliotheekwereld, maar liefst 18,3% moest

zuinigingsronde volgde er echt een periode van opbouw en creativiteit. In die

er toen ingeleverd worden, ook in Groningen

tijd hebben we ook een behoorlijke impuls gegeven aan de Educatieve Dienst,

ontkwamen we er niet aan. Welke bestuurders

onder andere door de komst van de computerbus. Dat was een bus die langs

stonden er indertijd aan het roer van de Groning-

de scholen reed om computerles te geven. De computer, zeker in de biblio-

se bibliotheken? Hoe hebben zij de problemen

theek en in het onderwijs, was toen nog iets heel nieuws, dus daar liepen we

opgelost? En vooral, hoe kijken zij aan tegen de

mee voorop. Ook AGI (Actuele Groningen Informatie red.) was zo’n vooruit-

huidige kaalslag? Halbe Kuipers en Johan Mug,

strevend project. Het was een perfecte gedachte natuurlijk, om publieksin-

toentertijd directeur van de bibliotheken in de

formatie te ontsluiten via videotex-terminals in de bibliotheek. Maar als je

provincie Groningen, dragen de bibliotheken

terug kijkt hadden we toen niet kunnen voorzien hoe snel dit soort systemen

nog altijd een warm hart toe. Ze blikken met ons

zouden worden ingehaald door internet. Achteraf had je het dus heel anders

terug én kijken vooruit.

moeten doen, maar de gedachte erachter was heel erg goed.

Accent

Is de digitalisering een bedreiging of juist een kans voor de bibliotheek?

Halbe Kuipers: Over digitalisering wordt heel veel onzin beweerd. Als je iets digitaliseert dan wordt het ontastbaar. Ter illustratie: je hebt een bibliotheek met allemaal prachtige boeken of je hebt een scherm. Het een is tastbaar, het ander ‘onaantastbaar’. Alles wat gedigitaliseerd kan worden wordt gedigitaliseerd, dat is een kwestie van tijd, that’s all. Nou denken mensen dat die veranderingen zo snel gaan dat een mega-impact heeft op het menselijk handelen en gedrag, maar het is een misverstand. Om te beginnen heb je maar 24 uur in een etmaal en we weten allemaal hoeveel tijd we moeten

Halbe Kuipers was voorzitter van het bestuur van

besteden aan eten, drinken, slapen en werk of studie. De tijd die dan effectief

de PBC (Provinciale Bibliotheek Centrale) van 1974

overschiet om bijvoorbeeld te lezen, is beperkt. Dat verandert niet door de

tot en met 1982 en aansluitend directeur van de

digitalisering. Het is hooguit zo dat er een groter aanbod is en dat het dus

Provinciale Bibliotheek Centrale Groningen (PBCG)

moeilijker is om te kiezen, het is allemaal wat vluchtiger. En neem de euforie

van 1982 tot 1990. Op dit moment geniet hij van

over bijvoorbeeld de i-Pad en vergelijkbare dingen: hoe handig, hoe leuk dat

zijn vrije tijd en doet af en toe advieswerk als hij

ook is, het zal nooit een substituut zijn voor alle boeken. Het papier verdwijnt

daarvoor gevraagd wordt, voor onder meer het

echt niet, ik neem bijvoorbeeld gewoon nog gidsen mee op vakantie.

bedrijf waarvoor hij als director werkte, Pricewater-

Johan Mug: Ik neem tegenwoordig ook een iPad mee.

houseCoopers.

Halbe Kuipers: Zo’n iPad, dat is gewoon een heel efficiënte manier om iets

Johan Mug vervulde in de jaren tachtig en negentig

op te zoeken. Je krijgt daardoor uiteindelijk wat minder boekhandels, en ook

verschillende functies bij de PBCG, onder andere die

de bibliotheken worden wat kleiner, maar ik ben er van overtuigd dat er altijd

van adjunct-directeur en werkte zeven jaar samen

wel een functie en publiek blijft voor de bibliotheek. Literatuur, in de ruimste

met Halbe Kuipers. Toen Kuipers in september 1990

zin van het woord, is en blijft het belangrijkste product van de bibliotheek en

vertrok, volgde Johan Mug hem op als directeur. Hij

daarbij is de drager – het boek – van essentieel belang.

bleef aan het roer tot maart 1995. Mug is nu direc-

Johan Mug: Het is heel anders dan bij muziek, dat wil je alleen maar horen,

teur van Wedeka Bedrijven, sociale werkvoorziening

het maakt niks uit of je dat nu hoort op een iPod of op een cd-speler. Bij een

in Oost-Groningen en van EMCO, het werkvoorzie-

boek maakt dat wel uit. Daar zit een stuk cosiness in.

ningschap Zuidoost Drenthe.

Accent Hoe kan de bibliotheek de huidige bezuinigingen het hoofd bieden?

Halbe Kuipers: Het Rijk schrijft voor dat er gesneden moet worden in het cultuurbudget. De gemeenten vertalen dit echter bijna vanzelfsprekend ook als korten op de bibliotheken. Dit gebeurt, ik zou bijna willen zeggen, spontaan.

Het kan ook anders!

Johan Mug: Volgens mij heeft dit te maken met twee dingen: een informatieachterstand over de bibliotheek bij de gemeentelijk beleidsmakers en bestuurders, en verwarring over digitalisering. Dat hangt samen met het misverstand dat digitalisering bibliotheken overbodig maakt. Er zijn gewoon wethouders die dat zeggen in de krant! Die versimpelde weergave van de werkelijkheid moet je zo snel mogelijk uitroeien. Je moet dus in dialoog met de lokale bestuurders en je moet ambassadeurs hebben in de regio, zodat je met elkaar kunt praten over wat nou wijsheid is. Dat lokale draagvlak is belangrijk. De wethouder en de beleidsambtenaar, praat ermee.

Halbe Kuipers: Ik denk dat het maatschappelijk draagvlak in tijden van bezuiniging extra belangrijk is. Daarom zou ik daar juist nu erg veel tijd en energie in steken. Het betaalt zich terug in goodwill.

Johan Mug: Ik vond de relatie die er bestond tussen de besturen en de bibliotheekorganisatie toch wel een garantie voor lokale verankering. Die structuur heeft Biblionet Groningen losgelaten, dat zou niet mijn keuze zijn geweest.

Die bestuursstructuur had grote voordelen: de bestuursleden waren ambassadeurs van de bibliotheek in de lokale gemeenschap. Die mensen waren altijd zeer geloofwaardig en bovendien politiek gespreid, en van verschillende kerkgenootschappen. Dat was een draagvlak van heb ik jou daar. Zij gingen naar de gemeenten om de belangen van de bibliotheek te behartigen en wij als professionals voorzagen hen van input.

Halbe Kuipers: Vergeet ook vooral de vrijwilligers niet als het gaat om dat lokale draagvlak, dat zijn ook ambassadeurs. Bibliotheken kunnen niet zonder en dat moet je die mensen steeds weer laten blijken. Mijns inziens kun je best veel bibliotheken, ook kleintjes in stand houden. Een aantal kun je grotendeels laten runnen door vrijwilligers, met op afstand een bibliothecaris die zorgt voor de collectie, de coaching en de begeleiding. Zo kun je die fysieke spreiding van bibliotheken zoveel mogelijk handhaven. Als je dat niet doet zal het ledenaantal op nationaal niveau binnen een paar jaar kelderen van vijf miljoen naar drie miljoen of nog minder. De angst dat gemeenten

Vergeet ook vooral de vrijwilligers niet als het gaat om dat lokale draagvlak, dat zijn ook ambassadeurs.

dan zeggen dat het helemaal wel met vrijwilligers kan, is ongegrond. Je kunt de gemeente heel goed duidelijk maken dat er een professional nodig is. Daar is een goed verhaal en overtuigingskracht voor nodig.

Johan Mug: De meerwaarde van professionals zit ‘m in zaken als digitalisering en de collectie, maar vooral ook in educatie en cultuuroverdracht in de brede zin van het woord.

Halbe Kuipers: Maar het zit hem ook in goede presentatie en service. Ik was vorige week even in de bibliotheek van Grootegast. Over dat retailconcept was ik eerst nogal sceptisch, maar ik moet zeggen dat het er allemaal fantastisch uitziet. Wat me vooral opviel was die grote leestafel, er stond zelfs koffie, daar zouden we vroeger niet aan gedacht hebben. Dat zijn kleinigheden, maar dat is wel heel erg aardig. Ik vind dat jullie dat allemaal heel mooi hebben gedaan hebben. Ook alle lof voor de website, het reserveren, het overal kunnen lenen en inleveren.

Accent

Hoe ziet de bibliotheek er over tien jaar uit?

Johan Mug: Ik denk niet dat die er zo heel veel anders uitziet. Het is heel belangrijk dat je draagvlak creĂŤert en dat je mensen blijft interesseren voor lezen, cultuur enzovoort. Het fysieke boek blijft, je moet dat zien als een rustpunt in die hectische samenleving.

Halbe Kuipers: En heb als bibliotheek alsjeblieft niet de illusie dat jullie met e-books ook maar enigszins een rol van betekenis kunnen spelen. De bibliotheek is daar als schakel niet voor nodig, daar moet je helemaal geen energie in steken. De markt voorziet daar in, ook voor het lenen als daarvoor een markt te creĂŤren is. Maar de fysieke bibliotheek bestaat over tien jaar echt nog wel. Daarbij moet je er wel voor zorgen dat er aandacht blijft voor de kleine low end bibliotheken. In het verlengde hiervan zou ik nog willen meegeven: bewaar, met het oog op het Groninger Forum, vooral goed het evenwicht tussen stad en platteland.

Colofon Accent 32 Redactie Peter Beukers, Lysbeth Post, Aaf Smits en Carla Wilts Fotografie Dick Pots, Ventoboreale Illustraties Rocket Industries M.m.v. Arend Middelveld en Nienke Sikkema Vormgeving Rocket Industries Druk MultiCopy Redactie Postbus 2503 9704 CM Groningen 050 365 09 11 info@mijneigenbibliotheek.nl Accent verschijnt drie keer per jaar en is een uitgave van Biblionet Groningen